Empresa Chiki Februari 2009
-
Upload
empresachiki -
Category
Documents
-
view
236 -
download
0
Transcript of Empresa Chiki Februari 2009
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
1/20
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
2/20
Rnt mundu gobirnu i sektor priv ta kibra nan kabes kon pa super e implikashonnan seriodi e reseshon mundial ku tin mundu kasi kompleto den su gara. Kasi kompleto pasobra taparse te awor ku Krsou a keda liber di grandi parti di tur e problemanan aki: kaida di bentadi produkto i servisio, seramentu di negoshi, ekonomisashon den empresa, retiro masal kukresementu drstiko di desempleo, etc. Ban wak, pasobra e efektonan riba nos ekonomia porta indirekto i esei mes por ta funesto pa algun di nos negoshinan tambe. Esei lo ke men ku
si ainda e problemanan no a toka na nos porta, nan por bini ainda. Kemen, no laga nos bankanta aleluya prom ku ora. Nos mester keda vigil desaroyonan internashonal tur ora i no namomento di reseshon mundial so.
Den sierto forma e reseshon a kumins mishi ku nos un poko kaba. E manera ku turistananMerikano a kumins redus nan gastunan di fakansi ku kon ku bai bini ta gastu di bon bida, diluho ta afekt nos. Otro islanan den Karibe por ta sufri muchu mas ku nos, pero nos tambe taeksperensi esaki pa motibu ku e turista Merikano mester wak su entradanan tambe pa wak siainda ta sobra pa e bai e fakansi ku tantu e tabata anhel i ku nan por paga! Meskos ta kontapa e turista for di Europa. Euro por ta fuerte ainda kompar ku dler Merikano (i florin Antiano),pero tanten ku tin inseguridat pa loke ta trabou i entrada, e turista Europeo ta bai mengua sugastunan di biahe tambe. Nos a pasa den algun aa sumamente bon di turismo for di Europa,spesialmente for di Hulanda, pero por lo pronto no ta mustra ku nos lo ripit esei e aa akitambe. Alo mnos, bas riba e reservashonnan tempran, e interes a mengua. Ban spera kuden un fase mas lat e hendenan aki ta disid ainda pa bin pasa nan fakansi aki tg. Den siertosentido Krsou ta poko privilegi pasobra nt prom ku e reseshon a dal aden, invershonnan
grandi a tuma lug i esnan ku a hinka nan skouru bou di e proyektonan grandi aki ke mira esakikaba pa kumins rende tambe. Kemen, nan mes lo perkur pa finalis nan proyektonan i eseilo yuda pa duna Krsou un bentaha grandi asina ku ekonomia mundial rekuper. Bas riba eseiBanko Sentral a redus su pronstikonan pa e aa aki, pero ketu bai ta antisip un kresementui ku potensial di sigui krese den aanan benidero.
Ora turismo baha, komrsio tambe lo sinti e efektonan. Kemen, tur negoshi den e ramonanrelat tambe mester wak bon kiko nan ta hasi, pa nan no buska stk muchu grandi pasobra eseilo represent kapital morto tanten ku no tin demanda pe. Bankonan den eksterior ta pasandomal tempu. Si den pasado nos por a kritik e posishon konservativo ku nos bankonan por logeneral a aplik, awe nos por ta kontentu ku nan no a kai den e abismo ku algun di e gigan-tenan finansiero na Europa, Merka i Asia a kai aden. Pero nos bankonan awor tambe mesterwak bon kon ta sigui atend nan klientenan, lokal i internashonal, i kon nan por kontribu patene nos ekonomia drei favorablemente, pasobra esei ta na nan mes interes tambe.
Den tur e problemanan ku kompanianan grandi ta enfrent, ku bankonan internashonal no takonfia otro mas i no ke fia otro sn mas pero ku tg nan mester buska forma pa sali af, empre-sanan chik mester mira pa nan no sukumb f keda plch mei-mei di pasonan ku e grandinanpor tuma. Ta un mensahe so nos por tin pa e empresarionan aki: dal bai manera semper bo ahasi, wak bon kiko ta pasa rond di bo i hasi manera reseshon no ta eksist pa bo. Pa chikituku bo ta, bo mes no por hasi mash tg pa solushon e krsis mundial. Mas importante ta pabo maniobr di tal forma ku bo ta keda eksist di forma sano di moda ku abo (i bo famia) i boempleadonan (i nan famia) por sigui biba dentro di nos ekonomia ku mester keda na bida. Enefekto e mensahe ta simpel: perkur pa bo gastunan di negoshi no ta mas haltu ku loke bo tinsigur na entrada, sigui sru pa bo atministrashon ta na rdu, pa bo kobra bo klientenan na orai sigui buska manera pa ekonomis pa bo wanta un mrgen slido pa bo empresa tene kabesriba awa. E ora ei e reseshon no por dal bo negoshi abou.
22
Sigui traha komosifuera no tin reseshon
Empresa Chik
ta un publikashon di
Kmara di Komrsio i
Industria di Krsou
Su meta ta pa inform i
eduk empresario chik
pa e por sigui kontribu
na desaroyo
ekonmiko di Krsou.
Redakshon:
Un tim di Kmara di Komrsio
huntu ku diferente kolaborador
Aviso:
Spotlite Productions
Farley Lourens
Telefon: 461-0907
Telefon: 510-8284/560-8284
E-mail:
Kompaginashon i imprenta:
Drukkerij Amigoe
Kordinashon:
Intermediate N.V.
Telefon: 737-1070
Tur derecho reserv
Redakshon i tur kolaborador
di Empresa Chik i Kmara di
Komrsio ta dese tur lesad
i empresario felis dianan di
fiesta i un prspero 2009.
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
3/20
Krusada importanteKomo komunidat i espesial-mente e sektor empresarialun biaha mas ta par na unkrusada importante, kamin-
da mester skohe pa deter-min nos futuro pa e prk-simo dkadanan. Kmaradi Komrsio ta represente interes general di e sek-tor priv i den e kuadro eilo analis e akuerdonanlogr entre gobirnunan diHulanda, Antia i Krsou i loduna informashon pa loketa su implikashonnan di e
resultadonan pa e sektorempresarial.
Ekonomia bieu inoboE aa aki tambe, segunRuud Thuis, lo mesterskohe entre ekonomia bieui nobo. Ku bieu e ke menekonomia riba trminokorto, ekonomia di eska-lashon (esta si ami no haami ganashi, abo tampoko),e ekonomia di kiko tin pami. Tur esakinan ta fayaden duna rekonosementuna e interes komun ku ta
ekonomia komo e fuenteduradero di kresementuekonmiko. Esaki ta konta
tambe pa e poltika anti-ku ku e konsepto di aworta mi turno. Aki tambe safaya di rekonos konfiansai rspt loke ta forma edesaroyo duradero di nossosiedat.Na otro banda, skohiendopa ekonomia nobo ta skohepa; ekonomia di invershonden maan, ekonomia kuun interes di interkonek-shon, ekonomia ku ta movee interes komun den sentro
di e maneho ekonmikoi ekonomia di konekshonentre ambishon di e empre-sario i trahad, konekshonentre e generashon di awei esun ku tin den bini.
Nos momentuRuud Thuis a bisa ku esaki
ta nos momentu. Na 2007i 2008 a proba e kapasidatdi kresementu ekonmikokaba. E kresementu akitabata danki na desi-shonnan di invershonistaekstranhero i lokal, empre-sario, empleado, dunaddi trabou i konsumidnan
ku a kere ku nos ta ribae kaminda korekto pa nosfuturo. Den e dos aanantras di lomba, a krea kasi 5mil puesto nobo di trabou
den sektor priv.Na otro banda e presi-dente a mustra ku tur kosta indik ku nos lo sur-pas e krsis ekonmikomundial. E saneamentu dinos debenan i e restruk-turashon ekonmiko nopor a yega na un mihmomentu. Mehorashondi e posishon finansierodi sektor priv, tasa aboudi interes, turismo ku nota depend di solamenteun merkado den eksterior,pronstikonan ekonmikomundial i pa fiha nos bista
33
Ruud Thuis, Presidente hunta di direktiva Kmara di Komrsio:
2009 e aa di konekshon
Ku su diskurso tradishonal na okashon di kambio di aa,
presidente di Kmara di Komrsio Ruud Thuis den un ouditorio
di World Trade Center prktikamente yen a yama 2009 un
kordial bon bin. Un kantidat realmente grandi di invitado a tuma parti
na e brndis anual di Kmara di Komrsio i Industria. Esaki a sosod
den presensia di prom minister di Antia Emily de Jongh- Elhage, e
sekretarionan di estado Alex Rosaria di finansa i George Pantophlet di
sal pbliko i diputado Eugne Rhuggenaath di desaroyo ekonmiko i
turismo. E presidente di Kmara di Komrsio a tuma e oportunidat pa
mustra pakiko 2009 ta un aa importante, titulando 2009 komo e aa di
konekshon entre pasado i futuro pa Krsou.
pgina 4 >>>>
Presidente KvK Ruud Thuis durante su diskurso
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
4/20
44
Ruud Thuis, Presidente hunta di direktiva Kmara di Komrsio:
2009 e aa di konekshon
riba e horizonte pa 2009.E espektativanan pa otroaa ta e desaroyo di eko-
nomianan latino ameri-kano. Ta spera ku esakilo gener un demandagrandi pa konosementu diservisionan intensivo, tu-rismo i komrsio. Tambeinvershonistanan LatinoAmerikano lo buska posibi-lidatnan den Karibe pa unbon lug pa estables nannegoshi. Na otro bandanos lo manten e rela-shon ku Hulanda i UnionEuropeo i asina duna eempresarionan nobo ei ekaminda pa e mundu latinoamerikano.
E aa di konekshonSegun seor Thuis, e aaaki lo ta e aa di konek-shon! Ounke desempleota na un nivel mas abouden hopi aa, ainda por lomnos 10% di nos forsalaboral no a logra haa untrabou na 2008 na momen-tu ku ekonomia tabata kre-siendo. Ainda tambe unparti supstansial di famia-nan na Krsou ta biba denpobresa. Pobresa ta tresetragedia na e hende gran-di, mayornan i mas ku turkos na muchanan.
E kombinashon entre eko-nomia bieu i poltika bieuainda no a logra atend kue problema di desempleostruktural i e problema dipobresa.Kolaborativo a trese easuntu pa un maneho padesaroyo di forsa laboraldilanti. Implementashoneksitoso di esaki lo redu-s desempleo i kantidatdi hende ku ta biba denpobresa supstansialmente.
No ta fsilRuud Thuis a sigui bisaku e aa aki lo no ta fsil
pa gobirnu. Referndemlo ta e tpiko sentral eaa aki i kambionan denorganisashon komo resul-tado di e desmantelashondi Antia lo usa hopi tempui rekurso di gobirnu. Perosea kual sea, e no mesterkita gobirnu su atenshonpa tpikonan di importan-sia sosial i ekonmiko.Na 2009 mester preparreforma di e gastunan digobirnu. Mester para kre-
sementu di gastunan pakuido mdiko i penshunatraves di e maneho direstrukturashon.
Konektambishonnan
Kmara di Komrsio ke pa
e aa aki tin konekshon denambishonnan. Kmara diKomrsio mes lo desaroyi implement un mtododi sosten pa empresario-nan chik i mediano ku tafasilit mas desaroyo efek-tivo duradero di e sektoraki. Tambe nan lo konsen-tr riba orientashon inter-nashonal di servisionan kuta produs, espesialmenteden region di Karibe, ku emeta riba konekt e sektor
di empresa chik i medianoku sobr di mundu.Kmara di Komrsio lomonitori maneho guber-namental i lo konsehgobirnu riba desaroyonan
ekonmiko ku ta nesesa-rio.Nan lo preserv, fortifik ikonstru e institushon ku lofortales e grado di forsa dikompetensia di nos ekono-
mia i esaki ta nifik konektgobirnu pa kompromiso.Kmara di Komrsio lokontribu na e programadi desaroyo di e forsa la-boral. Esaki lo ta e prom
aa di implementashondi e maneho di merkadolaboral nobo, esta konektmaneho i akshon.
Via Krsou nan lo desa-roy lasonan entre LatinoAmrika ku ta lantando iempresarionan di UnionEuropeo.Tambe Kmara di Komrsiolo sosten aktividatnan kuta atra invershonistanandi af, esta konekt munduku empresanan lokal.
E fase nobo di desaroyodi ekonomia di Krsou taden nos gara. Ku inisiativanobo por dun bida. Kuinspirashon nos por dunforma. Ku ambishon nospor dun futuro, asina epresidente di Kmara diKomrsio a supray ku unstm hopi determin den sudiskurso anual den WTC.
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
5/20
Historia di
Kmaranan diKomrsio na mundu
E historia largu di Kma-ranan di Komrsio namundu ta bai bk te 1599ora ku e nmber aki ta apa-res den dokumentunanna Marseya, Fransia. Lan-tamentu di Kmaranan diKomrsio a prove komers-iante, hende di fishi i indus-trialistanan un foro pblikopa diskut tpikonan ku nantabatin di atend komo unkomunidat di negoshante.Representashon di interesgeneral a bira e tempu ei,i ainda ta, e fundeshi ribakua Kmaranan di Komr-sio ta oper rnt mundu.Un Kmara di Komrsionormalmente ta organ-isashon outnomo, ku notin komo meta hasi negoshii ta lant ku e ophetivopa proteh interes di sukomunidat empresarial.Su ophetivo en generalta desaroyo ekonmiko.En partikular e ta dirig suakshonnan na promov iproteh interesnan di sumiembronan. Awendia tinKmaranan di Komrsiokasi rnt mundu.
Aanan inisial i eprom presidentenanNa Krsou a funda e promKmara di Komrsio iIndustria di Krsou na aa1828 ku e ophetivo pa pro-mov negoshi riba e isla.Mester rekonos sinem-bargo ku despues ku afunda e organisashon dene aa menshon aki riba,no tabatin masha aktivi-dat ku a tuma lug. Inten-tonan na 1884 pa rebibe organisashon si tabatinmas ksito. Despues di untemporada di inaktividat
entre 1897 i 1905 a siguiun historia intensivo i sininterupshon te ku fecha. Eprom tres presidentenandi Kmara di Komrsio iIndustria di Krsou tabatakomersiantenan hudiu difamianan ku rekurso (lokeno tabata nada strao pae tempu ei). Nan tabataAbraham Jesurun, JuliusL. Penha i H.J. CohenHenriquez. Di e dieshetepresidentenan durante di
e prom shen aa, shetetabata hudiu.
Aktividatnan nafinal di siglo 19 i
komienso 20
E Kmara di Komrsio den
poko tempu a desaroy unaliansa estrecho ku e kon-seho kolonial. Huntu nantabata forma un forsa diliberalismo ku kua por ahiba un bataya kontra turinterferensia di Gobirnu.Ya for di 1885 e orga-nisashon tabata proponkomrsio liber di un formahopi vigoroso i ku mesunintensidat tabata oponkontra kualke forma diprotekshonismo. Kmara
di Komrsio partikular-mente tabata krtiko kon-tra intervenshon di gobir-nu. Kmara di Komrsiotabata konsider e ofisinadi duana komo menasakontra intentonan di e isla
pa rekonstru e sektor dikomrsio; tabata oponkontra esfuersonan pa subiimpuesto di importashon imeskos tabata opon kon-tra kualke medida pa stpkomrsio di kontrabanda.Den e poka prom kuyegada di Shell, Kmaradi Komrsio tabata lobbydi un forma vigoroso paVenezuela kita e impuestodi 30% ku tabata aplikpa tur loke tabata drenta
e pais bisia via Krsou.E esfuersonan en partitabatin ksito na aa 1906komo ku Venezuela a kitarekargonan riba karga ditrnsito. Alabes Kmara diKomrsio tabata lobby na
Estdos Undos pa e paisaki habri su frontera pa poreksport salu di Krsou pae pari wst di Merka.
Tpikonan diinteres general
Ku regularidat tabata tendebos di Kmara di Komrsioen konekshon ku tpikonanimportante di dia. Na 1880e organisashon tabata lagasu stm zona relashonku trahamentu di sn na
Krsou. Na 1905 e tabata
na fabor di importashon dimih kalidat di kabana iprodukshon di sombrnanku por a bende pa preis-nan mas haltu. Atraves disiglo binti e organisashontabata promov e industriadi turismo, tantu krusero komo di estadia, dor diprepar kampaanan dimerkadeo i material di pu-blisidat ku tabata usa tantuden merkado lokal, komointernashonal.
Atenshon nakonekshonku mundu
E prekupashon di Kma-ra di Komrsio pa Krsouta konekt ku retnan dikomunikashon internasho-nal ta resalt atraves didkadanan segun tekno-logianan tabata kambia idesaroy. Na aa 1884Kmara di komrsio a kon-seh gobirnu pa konekte isla riba e ret internasho-nal di telegraf. Na 1979 ela rekomend pa introdusyamadanan internashonaldi telefon direkto. Meskostabata duna atenshon pabon komunikashon interno
riba e isla.Promotor di
un konekshondirekto entre
Punda i Otrobanda
Ya na 1929 Kmara diKomrsio tabata partidariopa konstru un brg haltuover di Bahia Santa Ana diforma ku por tabatin trafi-kashon sin interupshonentre Punda i Otrobanda,un proyekto ku finalmentea konkretis na 1974.Kmara di Komrsio suprekupashon tabata refle-h mas su esfuersonan pa
gobirnu mehor su servi-sio. Durante aanan 20 i30 di siglo pas Kmara dikomrsio a hasi diferentepetishon na gobirnu pamehor servisio di pst iduana.
Vishon ribatrfiko areo
Sinembargo no ta tur
55
Kmara di Komrsio i Industria:
125 aa trahando na interes dikomrsio i industria di Krsou
Eaa aki Kmara di Komrsio di Krsou ta selebr 125 aa di
eksistensia. Den kuadro di e fecha memorabel aki durante 2009,
tur luna, Empresa Chik lo ofres mas informashon ku normal di
Kmara di Komrsio.
pgina 6 >>>>
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
6/20
66
Ofisina pa Propiedat Intelektual ta inform
Importansia di registrashon di un marka.
Komo marka individual ta konsider tur nmber, lter, sifra,
stmpel, kopia pero tambe forma di un produkto f di un
empake i tur otro seal ku ta sirbi pa distingu produkto fservisio di un negoshi for di esun di un otro. Si un produkto no
tin un marka riba dje ta bira hopi difsil pa e konsumid haa e
produkto ku e ta buska. Imagin bo un situashon kaminda tur
produkto no tin un marka riba dje. Riba merkado lo ta un kos i
lo kousa un disgustu serka e konsumid ku no por haa e
produkto ku e ta dese. Ta pa e rason aki kada produkto f
servisio mester tin un marka riba dje. Ora ku e produkto f e
servisio tin su marka ta konsehabel pa bai na Ofisina pa
Propiedat Intelektual pa registr esaki.
Ora ku un marka ta registr, e doo ta haa derechi eksklusivo
riba e marka. Derechi di marka ta surgi solamente na momentu
di registrashon. Ora ku un marka ta registr e doo tin diferente
bentaha. Manera menshon kaba e doo tin derechi eksklusivo
di uso riba e marka. Esei ta nifik ku ningun otro hende no tin ederechi di hasi uso di e marka sin outorisashon di e doo.
Otro bentaha ta, ku e doo di un marka registr tin e derechi pa
tuma akshon legal kontra di maluso f violashon di su marka. E
doo di e marka tin e derechi di avis e violad di e maluso di
e marka i ku e tin di stp di hasi uso di esaki f e por pidi un
pago pa e dao hasi na su marka f e por laga pone beslag riba
e produktonan di su marka.
Edit pa: Ofisina pa Propiedat Intelektual di Antia Hulandes
Berg Carmelweg 10
Telefn: 465-7800
Email:[email protected]
Web: www.bureau-intellectual-property.an
pa registr bo marka
pa proteh bo patnt
pa proba ku ta B kreashon
Kmara di Komrsio i Industria:
125 aa trahando na interes dikomrsio i industria di Krsou
Kmara su posishonamen-tu relashon ku trans-portashon tabata muestradi bon vishon. Por ehm-pel, na 1921 e no a sos-ten un petishon ku KLMa oper un servisio areoregular entre Krsou,Aruba, Boneiru, i Venezu-ela basando su mes ribaku un trfiko modesto notabata hustifik e supsi-dio.
Despues di e di dosguera mundial
E tempu despues di e didos guera mundial a mus-tra un ekspanshon di sek-tor di turismo. Krsou adesaroy e fama di ta unparaiso pa hasi kompra.Un biaha mas a bira un
sentro di distribushon pa
produktonan internasho-nal, pero en bes di salu,kfi f kkou, e focus abira riba tela, bibida, per-fume, kmara, hoya i otroproduktonan di konsumo dikalidat haltu. E tendensiadi hasi komrsio sinem-bargo a kambia. E focus asheft di eksport produktopa otro regionnan, pero paatra e kumpradnan pabishit nos isla i hasi kom-pra riba nos isla.
E registro i promempresanan registrNa 1945 a institu un reg-istro den kua tur empresafund despues di e aa,pero tambe esnan kutabata eksist prom mes-ter a registr nan datonan.E prom kompania ku aregistr tabata La Fortuna,
sigu pa The Marine Store i
e di tres Hers Keis.
Desaroyo duranteaanan 60 i 70
Durante aanan 60 Kma-ra di Komrsio a haa sumes mei-mei di interesnankonfliktivo di mester sos-ten un kompania di avia-shon lokal (ALM) i alabesatra mas tantu linia inter-nashonal posibel pa dunaun empuhe na industria diturismo. E dilema aki asigui ta di atenshon atravesdi dkadanan ku a sigui.Na aa 1979 Kmara diKomrsio a propon palanta un identidat pa dunakonseho relashon kumundu di transporte areo,ku ta konsist di represen-tantenan di tur sektor, papor atend ku e problem-tika aki i otro tpikonan
den industria di transporte
areo.
Aktividatnan aktualEn prinsipio no tin muchukambio den e loke ta erl i tareanan di e Kmaradi Komrsio i Industria diKrsou di e tempunan eite esun di awor. E dife-rensianan mas remarka-bel ta ku aktualmente eorganisashon ta ehersmuchu mas tantu aktividatku ntes. Aktividatnan kuta dirig mas tantu riba sek-tor empresarial en generali su miembronan en par-tikular. Awor miembronanpor hasi mas uso direktodi servisionan di Kmara diKomrsio ku tabata e kasoden pasado. Si duran-te e prom 100 aananKmara di Komrsio prin-sipalmente tabata dedik
atenshon na influensh
maneho gubernamental istimul ekonomia, por bisaku for di aanan ochenta eorganisashon a bin ampliasu aktividatnan. Tin hastaun departamentu ku taeksplsitamente na servisiodi empresarionan.
E guardianAtraves di 125 aa, Kma-ra di Komrsio i IndustriaKrsou konstantemente aemple su esfuersonan payuda Krsou hasi e lokehistoria a indik ku e isla tahasi mih i alabes a aktuakomo e guardian di sektorempresarial. Despues di125 aa Kmara di Komr-sio i Industria Krsouainda ta par fuerte riba sufundeshi i pilnan pa trahana interes di komrsio iindustria di Krsou.
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
7/20
Rene Rosalia su promprofeshon tabata dosentedi skol. Despues di a traha
diferente aa komo dosen-te el a tuma e desishon pastudia lei na Universidat diAntia kaminda el a graduana 1986. Den su inkietutpa sigui studia i desaroysu persona i konosementuel a profundis den estudiodi antropologia kultural abase di diferente investi-gashon ku el a hasi ribae tereno aki. Na aa 1996Rene Rosalia ta biaha paHulanda kaminda dia 30di mei e ta defend sudisertashon na Universidatdi Amsterdam. E ta hasiesaki ku ksito i ta risib ettulo di doctor (Phd).
Kas di KulturaNa 2002 gobirnu insulardisid pa sera e servisio digobirnu ku tabata enkargku asuntunan kultural diteritorio insular i ta fundaKas di Kultura ku ta operkomo un fundashon. SeorRosalia a inform ku for di2001 el a bin ta hasi anli-sis profundo di e formaku nos komunidat ta biba.For di e investigashon kumi a hasi mi a konstat kutabatin un krsis di identidat
den nos komunidat. Tambemi a konstat ku tabatinun falta di konosementu dinos historia i falta di kono-sementu di nos kultura dennos komunidat. Alabesmi a konstat ku tabatinfalta di konfiansa propio iorguyo propio. Esei a ponemi pensa ku mester binialgu ku ta yega serka ekomunidat den su totali-dat, i ku ta sakud i kishike komunidat pa trese unkambio positivo den e re-anan aki. E algu aki a biraSiman di Kultura ku a inisina aa 2004, seor Rosa-
lia a inform.
Siman di KulturaProm ku a start ku e Simandi Kultura, seor Rosaliaa entabl un proseso dipreparashon, diseo di unplan, merkadeo di e plan idelini kon ta implemente plan. Den e parti di pre-parashon, segun seorRosalia, e diferente kurso itayernan ku a duna e dife-rente personanan emple
na Kas di Kultura tabata
di sumo importansia. Tanan mester a bai kargaehekushon di e plan. Amita bisa ku abo mes mesterkere den un kos pa bo porbende ku otronan. Ta biniaserka tambe ku mi tabatake pa ora nos sali eif nossali komo un tim. E traha-mentu huntu pa yega narealisashon di un meta tahopi importante.
Kiko ta kulturaRiba nos pregunta en brevee lo deskrib kiko ta kulturaseor Rosalia a bisa ku eta bisa ku kultura ta kon
un pueblo ta; den forma dipensa i aktua. Nos ta densiudat i mi por tuma komoehmpel ku kultura ta eforma kon un pueblo ta di-se i konstru su kaya iedifisionan i e forma kon eta realis plantashon ronddi esakinan. Den esaki mi tanota ku nos ta trata muchuna kopia otro paisnan. Nosmester buska semper kikota hasi nos original i dife-rente for di otronan. Na mi
punto di bista ora un turista
bishit nos isla e mestersinti ku ta na Krsou e ta.E no mester sinti ku aki tameskos ku tal i tal sitio kuel a yega di bishit. Mes-ter pone mas nfasis ribaplantamentu di palunan kuta di aki mes ora ta hasilandscaping. Desaroyandoe ramo aki ya bo ta desa-roy un rea kaminda bo takrea puestonan di traboupasobra lo bini empresa-nan chik ku kada un nanspeshalisashon pa realise plantamentu.
Importansia di un
marsheMas aleu seor Rosalia amustra nos riba e echo kuora e bishit otro pais e tabuska unda e pais ei sumarshe ta i kiko ta ofresden e marshe. Ku esakimi ke bisa ku nos marshemester bira kara di noskultura. Marshe mester tae nkleo kaminda sektor diempresa chik mester porekshib nan produkshon;prinsipalmente den ramo
di artesania. Ku esaki mino ke bisa ku e mester tasolamente un rea kamin-da ta ekshib i bende, perotambe mester tin infra-struktura kaminda por mirasierto produkshon ta tumalug. Den e marshe bomester tin tambe un infra-struktura i posibilidatnanpa desaroy otro industria-nan. Aki mi ta pensa for ditrahamentu di kaha di rgelte trahamentu di leshi, fordi trahamentu di kokada tetrahamentu di bolo. Indus-tria kulinario tambe ta unrea hopi importante pa nosdesaroy pasobra einan mita nota ku tin hopi ingre-diente ku ta hasi nos origi-nal. Ora un estranherobishit nos isla sea pa tra-bou f vakashon nos mes-ter komprond ku na su
pais e no ta kome kumindakayente mrdia maneranos, pero mas den oranandi atardi bai kue temprananochi. Aktualmente si e kekome kumindanan kayentetpiko di nos den e orananei, e no por haa esaki kasiniun kaminda. Tambe mes-ter desaroy industria ditrahamentu di nos kosnandi bebe tpiko, manera awadi tamarein etc.
Hende di fishiSeor Rosalia a bisa kunikamente mester mehore don di por ehers dife-
rente fishi, pero ku tambemester prepar e perso-nanan pa nan por ta empre-sario. Nan mester sa konta atministr nan negoshi,kon pa lanta koperativa,kon yega na nan kos ditrabou, kon perkur pa nankobra un sn ku kua nan takubri nan gastunan i sakaun tiki ganashi, kon spar paora tin mester di hrmntpa trabou tin sn pon unbanda pa kumpra esaki.
Industria diKarnaval i Se
Seor Rosalia a dunakomo ehmpel kon duran-te temporada di Se tinkantidat grandi di hendeta buska alpargata i notin un industria ku ta trahaalpargata na Krsou. Waktambe kuantu trabou tinpa kosednan den tempo-rada di Karnaval i Se teku mester manda buskakosed di estranheria fbai enkarg e trabounandi kosementu af. Esaki-nan ta algun ehmpel diindustrianan kultural kunos mester organis mih idesaroy pa nan bira fuen-tenan di trabou i entradadi bo sektor di empresachik.
HfinanUn otro faktor ku na puntodi bista di seor Rosaliamester pone atenshon tae echo ku a elimin prk-tikamente tur hfi na Kr-sou pa konstrukshon diedifisionan. Mester bolbekumins krea hfinan. Hfita krea puesto di trabou ita produs produkto pa nosmarshe.
Teatro, msika,baile i literaturaOtro reanan kulturalkaminda na punto di bistadi seor Rosalia tin espa-sio amplio pa desaroyna benefishi di sektor diempresa chik ta ramo diteatro i literatura. Ora bopromov literatura bo tahaa produkshon di bukii otro publikashonnan. Kubon edukashon bo ta kreahende ku ta produs. Hendeku ta produs ta bira eempresarionan fuerte di bokomunidat. Tambe mi pormenshon e ramo di baile
i msika. rea di peskatambe tin di haber ku bokultura ku bo mester desa-roy pa krea fuentenan ditrabou i foment sektor diempresa chik. Asina ei mipor sigui menshon un sinfin di kos ku tin di haber kunos kultura ku nos mes-ter organis mih i desar-oy pa esakinan por ta nabenefishi di nos sektor diempresa chik.
77
Rene Rosalia, direktor di Kas di Kultura:
Tin hopi kos ku mester desaroy pa ta nabenefishi di nos sektor di empresa chik
G
obirnu di Krsou, manera entretantu ta ampliamente konos,
a nombra aa 2009 komo aa di kultura. Gobirnu alabes a
duna enkargo na Kas di Kultura pa prepar, ehekut i dunaguia na diferente aktividat den kuadro di aa di kultura. E dinmiko
organisashon Kas di Kultura ta bou di direkshon di dr. mr. Rene Rosalia
ku a inform en breve tokante Kas di Kultura i kon segun su vishon
i punto di bista e ta mira ku kultura por ta di balor pa desaroyo di e
sektor di empresa chik.
Dr Rene Rosalia: Mester duna
un man na e hendenan di fishi.
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
8/20
NOBO! RBTT Travel Card
Ora bo biaha bo ke disfrut sin lmite. RBTT Travel Card,
optenibel na Euro i Dler, ta bo kompaero di biahe ideal.
Na kua parti di mundu ku bo ta, na tur momento. Bo ta
paga ku siguridat den pakus, pa hr outo f na hotl.
Deposit e montante dese riba e karchi personal pre-pag
i eksperensh e benefisionan di RBTT Travel Card:
Rekargabel te ku 2000 US dler f Euro
24/7 sn ksh na tur bankomtiko ku tin e logo di VISA
Uso lokal i internashonal
Rekargabel via RBTT Netbank
Risib te ku 2000 Fun Miles
Pa mas informashon yama 763 8438 f pasa serka nos!
Eksplor mundu kuRBTT Travel Card!
_ _ _ _ _ .i
88
Algun tep pa un bon atministrashonFsikamente bo tin kuwarda bo dokumentonanhopi bon, pasobra esei porspar bo hopi tempu i sn.No solamente e ta fasilitpa bo haa bo dokumen-tonan bk, pero tambee ta fasilit kontesta riba
eventual pregunta ku porbini di parti di Servisio diImpuesto. Pa e motibu akiOn Line Administration &Management a preparun seri di informashon pakon organis i koreg boatministrashon, asta si boempresa no a kumins fun-shon realmente ainda.
Repartishon di mapUn atministrashon bsikota konsist di e siguienteelementonan: Buki di banko: aki den bota warda tur bo statement-nan di banko segun rdudi number, huntu ku kom-
probante di pagonan hasdor di kompra, i eventualkomprobante di pagonanrisib ku benta patras di estatementkorespondiente. Buki di kreditor: e mapaki ta nesesario solamentesi skohe e mtodo di fak-turanan risib i pago difakturanan. Warda e fak-
turanan segun fecha boudi e nmber fakturananpa paga. Ora paga e fak-turanan, warda nan separbou di e nmber fakturan-an pag. Buki di debed: kopia difakturanan sak mesterwarda segun number difaktura den un map. Buki di kaha: den e mapaki ta warda e bnnan dikaha segun fecha, huntuku komprobante di pago-nan has dor di kompra ieventual komprobante dipagonan risib for di benta,patras di e bnnan kores-pondiente di kaha. Buki general: ta reparte map aki den diferenteelementonan:- Kopia di komprobante di
pago di impuesto ribavolmen (omzetbelast-ing)
- Kopia di komprobante di
pago di impuesto ribasuldu (loonbelasting) iprima pa AOV/AWW,ZV/OV i AVBZ
- Invershon, faktura iinformashon adishonal
- Asuntunan finansiero- Kontrato, kombenio i
otro kompromisonan- Korespondensia ku
Eilandontvanger i otroinstansianan
- Asuntunan di salario- Kuentanan anual di
aanan anterior.
Kon largu bomester warda boatministrashon?
Atministrashon ta un fuentedi informashon i ardu maydi un empresa eksitoso.Pa posibel kntrl di Servi-sio di Impuesto, bo mesterwarda tur dato ku por tinkonsekuensia finansieropa bo empresa durante
10 aa. Si bo atministra-shon no ta kompletu, no takontrolabel den un trminokonvenshonal f si bo nowarda bo atministrashonpa un periodo sufisiente-mente largu, esei por tinkonsekuensianan frfelupa bo.
TransakshonnanPaga mas tantu posibelpa medio di un faktura,chk f karchi bankario.Pa e parti atministrativo eformanan aki ta esnan dimas fsil pa proses. Elantamentu di sn ksh pahasi kompranan por so-sod solamente si prosese bn i snnan di kambiovia e kaha. Mester archivtur e komprobantenan dientrada i benta. Kostonansin e dokumentonan kores-pondiente no ta aseptabelpa Eilandontvanger.
KalnderMensualmente tin un kan-tidat di deadline atministra-tivo ku mester alkans paevit problema ku diferenteinstansia i asina prkur kue atministrashon ta kedaaktualis.1. Entrega di e lista di
orario i kambionaneventual den eatministrashon disalario mas tarddia 26 di kada luna naboso ofisina di atmi-nistrashon pa prosese kambionan na tempu.
2. Entrega di pago diprima AOV/AWW,AVBZ, Impuesto ribasuldu, Impuesto ribavolmen i prima diseguro pa trahad naSVB mas tarda dia 9 die luna nobo na bosoofisina diatministrashon pa
proses e kambionanna tempu.Back-up
Regularmente traha unback-up pa evit ku grankantidat di informashonnanta bai prd si sosod ku ekmpiuter no ta funshonmas.
Un bon atministrashon ta di sumo importansia, no solamente pa
kumpl ku bo obligashonnan fiskal, pero tambe pa maneho di
bo negoshi na un manera ku ta finansieramente responsabel.
E maneho di bo atministrashon no ta konsist solamente di hinka
informashon den un programa di atministrashon p.e.Quickbooks.
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
9/20
99
Di un kontinente grandi leu pa un isla chikitu
Jasmin Citrine a logra ekspand sukreatividat komo disead na Krsou
Mi a studia moda i diseoden dkada 80 na Oustra-
lia. Despues ku mi a grad-ua for di universidat, mi atraha durante un periodo didos aa na un kompania diOustralia den e segmentodi trahe. E tabata un eks-perensia sumamente inte-resante pa mi i el a dunami hopi amor i apresio pae mundu di diseo i ekstra-bagansia, asina seoraCitrine a konta entusiasm.Despues di studia diseo imoda den dkada 80 mia opta pa bai traha dene departamentu di trahe.Despues mi a habri untienda na Melbourne huntuku un amigu di mi i e eks-perensia tabata fabuloso,pero e negoshi no a duramas ku 4 luna. E ora eimi a haa un yamada dimi amigu Paul Ninaber kudespues di 7 aa a pidimi pa bini serka dje naKrsou. El a invit mi pami bin keda na Krsou. Undura masha prom ku mia paket mi kosnan pa mibai Krsou! Awe mi tin unfamia riba e isla aki huntuku Paul.Paul i Jasmine a formanan bib i nan tin 3 yu i 5
pushi. Ya bo ta mira konun hende manera ami asali for di mi pais, krusae otro parti di mundu pami bin biba riba un isla kumi no tabata konos mes.Prom ku Paul su yamadasemper mi a pensa ku Kr-sou tabata un likr. Estaignorante di mi parti. Mia yega e isla na 2001 iel a tuma mi 3 aa pami kumins traha atrobe,asina Jasmine Citrine asigui splika.
Alta modaE mundu di diseo pa
seora Citrine, bibando naKrsou ta unu hopi kun-biniente. Mi ta usa mashahopi kol i telanan ku taliviano. Nan ta krea e klimaekselente pa mi i mi ta unhende ku gusta kol i hen-denan ke mira kos vibranteku kolnan agradabel,segun seora Citrine. Kr-sou, segun e, no tin hopidisead di alta moda ie ta bisa ku tin hopi di suklientenan a bini Krsou for
di eksterior. Hopi di mi kli-entenan di pasado tabatakumpra paa di alta modafor di Europa f Miami,pero awor nan ta kumpranan serka mi. Awor si tinmas disead lokal i misa ku aki tin un bon futuro
pa artistanan ku ta hasi di-seo di paa. Aktualmentetin hopi oportunidat na Kr-sou, sigur si mi mira bk etipo di shownan ku mi ayega di hasi na Hotl Hil-ton ku John John di Sali-a Galleries. E shownanaki tabata fantstiko. Mi ayega di hasi dos show kumodelonan di Krsou, mia sera lasonan internasho-nal i mi ta haa koberturana e islanan di Karibe,
asina seora Citrine a bisa.Pero komo disead bo nopor sinta ketu. Na novm-ber ltimo el a asist naun plataforma di moda naNew York kaminda el apartisip na e segmento didiseadnan profeshonal.
Esaki tabata un ekspe-rensha inolvidabel i mi taspera ku e ta sigui asina pami, asina seora Citrine abisa.
Reto semperpa tur hende
Pa profeshonalnan den emundu di diseo tambe tintur sorto di reto. Segunseora Citrine, merkadeoi formashon di un baseslido di klientenan ta algu
ku e ta traha masha dururiba dje. Meskos ku kual-ke otro pais, ora ku bo tabiba riba un isla kamindae poblashon ta mas chik,bo mester realis ku tinbiaha bo tin mnos kliente,sigur ora bo tin un produkto
spesialis. Un otro reto taora ku bo tin ku buska telai otro tipo di produkto pabo kose. Tin biaha ta prk-tikamente imposibel pa bohaa loke bo mester ribamerkado lokal. Den kaso-nan asina mi ta subi Inter-nt f mi ta bai di biahe dikompra pa mi kumpra telai tur sorto di produkto ku mitin mester for di fbrikanangrandi ku ta bende lokemi mester, segun seora
Citrine. Di otro un banda,segun seora Citrine, e ta
kere hopi den hasi bonnegoshi, pasobra klien-tenan ta hasi propagandadi boka pa boka. Bo porta un pisk grandi den unpisina chik, pero semperbo mester hasi bo traboubon. Ken mi klientenan ta?Nan ta for di tur skina. Mita bende mi produktonan
na damanan di komuni-dat i tambe na esnan kuta bai kasa, sea ku ta ebrit f pa e mama. El asigui splika ku e ta pone suproduktonan den estable-simentunan tambe. Sem-per mi ta habr pa opor-
tunidatnan nobo i sempermi ta buska maneranan pami ekspand mi negoshi ipa wak kiko nobo tin. Paloke ta 2009 mi ta speraku tin sufisiente pa mi siguidesaroy. Mi ta spera kutin hopi ksito di manera kumi klientela lo sigui krese.,asina seora Citrine a bisafinalmente.
Jasmine Citrinewww.jasminecitrine.com
Ta konos ku hopi estranhero ta bandon nan pais en buska di un
mih porvenir na un otro pais. Esei ta e kaso tambe di JasminCitrine ku a sali for di Oustralia pa e bin biba na Krsou. Kon un
persona ta sobreviv den un pais nobo ku tin un kultura kompletamente
diferente na esun di dje, ta un historia interesante riba su mes. Meskos
ku hopi di nos hendenan a bandon nos isla pa bai biba Hulanda pa
adapt nan na e kondishon di bida i kustumbernan nobo, esei ta e kaso
tambe ku hendenan ku ta bini di eksterior pa biba aki na Krsou.
...algun di e diseonan di Jasmine Citrine durante shownan di moda ku a tuma lug....
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
10/20
Na 1964 Ronald Irausquin
a tuma maneho komodirektor di Drukkerij DeStad. E empresa tabatinkomo doonan e mesungrupo ku tabata doo diBeurs- en Nieuwsberich-ten (Chicho Jonckheer,S. van der Meer, RonnyWinkel, Ciro Kroon i Ron-chi Isa). El a splika ku etempu ei Drukkerij De Stadtabata situ den Thea-terstraat na Pietermaai.A kumins e aa ei kue sistema nobo di offsetku den Karibe nan tabatae prom ku a kuminskun. Tabata un sistema
kompletamente diferente.ntes tabata traha korantku chumbu, i regel paregel tabata hinka nanden otro pa asina sakaun prueba, koreg esaki iesei ta bai den mashin. Ipapel i enk ta pasa ribadje pa saka e korant.
E tempu ei Beurs iArubaanse Courant taba-ta drk na Pietermaai iLa Prensa na Ediciones
Populares na Otrobanda.
Nan tabata usa un mashindi mas di 50 aa bieu. Sie mashin tabata drk 2mil korant pa ora ta hopimes. Na 1964 e direk-tor nobo Ronald Irausquina hasi un kambio grandikumprando un edifisiona Mundu Nobo. Einantabatin un depsito i pegakun un skol di hunga(kaminda aktualmente tinofisina di De Stad). E oraei a kumpra mashin offseti a kumins drk La Pren-sa, Beurs i ArubaanseCourant aya.
Di 1964 pa 1995Ronald Irausquin a splikaku e tempu ei no tabatinkmpiuter, pero mashin ditaip ku ta pone loke tekriba ponsband i di einanbai un otro mashin ku tales. Tambe tabatin dihasi korekshon dor di tekesaki plake riba e fout. Takrta i plak na man ribae papelnan ku tin di baiimprenta pa saka nega-tivo, despues ta kima pla-
chi pa bai den e prensa.
Ronald Irausquin a kedakomo direktor for di 1964te den kareda di 1995.Tempu ku a kumins, eimprenta aki tabatin dosunidat pa drk. Nan pora imprim mksimalmente16 pgina tabloid. Awetin un total di 17 unidatpa drk un mksimo 64pgina na kol. ntesno tabata ni eksist kol.Despues ku a mira ku edos unidatnan ei tabataprt, partikularmentekomo ku mester a hinka ekorant Beurs ku na man,nan a kumpra un unidat
aserka i hasi 3. Despuesesei a bira muchu tikitambe, a subi na 4 iasina el a sigui oument.Ku introdukshon di kol, etotalidat a oument mes.Hasimentu di negoshintes den e sektor dikorant no ta kuestion digana plaka. Hende notabata pone propaganda isi bo haa un propagandata un gran kos. E negoshitabata drei rnt di benta
di e korant, kontrali naawe kaminda negoshi dikorant ta mas bien denbenta di aviso.
For di 1995Kenrick Irausquin a tumaDrukkerij De Stad overkomo direktor for di 1995.El a kaba skol na Krsoui a dirig su estudio denNewspaper ProductionManagement na New Yorki tambe na Miami kamindael a haa di Master denmaneho di negoshi. Na1989 el a kaba di studiai a bin Krsou pa traha.Na 1991 el a bai Arubapa 3 aa pa yuda lantaun imprenta na Aruba. Na
1994 Kenrick Irausquina bin Krsou bk na DeStad i na 1995 el a biradirektor di e imprenta.Kenrick Irausquin a splikaku den su estudio hopikos tabata drei kaba rntdi kol i teknologia mo-derno. El a bin Krsou paintrodus kol aki i adaptna teknologia. Pero sem-per mester tene na kuen-ta ku e preis, pasobrapreis no por subi. E korantmester duna bon servisio ibon kalidat, pero na preisbarata. Pa hasi tur esakitabata un reto pa KenrickIrausquin. El a bisa kumester a adapt e edifisio,mashinnan, personal i tur
1010
Kenrick Irausquin direktor aktua
Drukkerij De Stad ru
Na desmber e aa aki Drukkerij De Stad ta
direktor Ronald Irausquin i e aktual direktor
desaroyo enorme ku e imprenta De Stad a p
Eks direktor di Drukkerij de Stad Ronald Irausquin di 1964 te 1995.
Un di e gruponan di trabou di Drukkerij de Stad i te patra
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
11/20
1111
onald Irausquin di 1964 pa 1995
bo pa sertifikado ISO
esei ta reker hopi tempu,planeamentu i invershon.Tempu el a bini tabatin unedifisio chik ku 3 unidatku donkere kamer, kima-mentu di plachi i e tempuei por a imprim sola-mente 32 pgina pretu kublanku.
Di ei a kumins hasi eproseso pa yega na kol. bai rekapasit e per-sonal, teniendo na kuentaku teknologia ta bai hopilih. Tabata un periodolargu di kambia sistemapa introdus kol.A kumins ku 4 pginakol i awe por ofres 24pgina na kol. E edifisio
kompleto a keda adapt imodifik, ku departamen-tunan manera donkerekamer no ta eksist masi e kimamentu di plachitampoko. Tur kos awor tabai di kmpiuter pa e pla-chi. Introdukshon di Inter-net a pone ku nan porhasi mas kos den mnostempu na e imprenta.Den e parti di personal,segun tata Ronald Iraus-quin i yu Kenrick Iraus-quin, tambe tabatin kam-bio drstiko. Aktualmentee imprenta tin 21 trahadi den pasado nan taba-tin muchu mas trahad.Esaki ta deb na e tan-tsimo trabou manual kumester a hasi. Por ehm-pel, e imprenta tabatin suimes departamentu pa taipi awor esaki no ta nesesa-rio mas.
Spesialis denkorant
No mas ku 20 aa pastabata imprim 3 korant iawe tin 8 korant ta drkna De Stad. Tambe nanta imprim vrios bole-
tin i publikashon, mastantu pa Krsou, Bonei-ru, Aruba i St. Maarten.Drukkerij De Stad no porimprim korant so, perorevista tambe. Pero nan taprefer manten na e spe-sialidat di imprim korant,segun Kenrick Irausquin.El a bisa di no ta pone unbanda e idea pa imprimrevista kompletamente,pero e no ta kere ku aktu-almente lo ta algu ku nanlo bai hasi, teniendo nakuenta tambe ku e merka-do di Krsou tin vriosimprenta ta hasiendo e
trabou ei kaba.
Hasi negoshiDen aanan 1960 unkorant tabata un depchi.Banda di esei gobirnu astipul ku no por a hisapreis di korant ni aviso sinmas. Ta despues di aan-an a bin kambia esei paso-bra korant no ta artkulodi prom nesesidat. Nana lucha i logra ku nanno ta paga impuesto riba
produktonan pa imprimkorant. E hasimentu dinegoshi den aanan 60tabata poko difsil i entra-da tabata yega nt pa pora paga e empleadonan,segun Ronald Irausquin,referiendo na e negoshie tempu ei kompar kuawor.
Tg hasi negoshi no abira mnos difsil ku denpasado, segun KenrickIrausquin. Bo tin di kon-sider bo kompetensiaprom ku bo hasi algu.Ta tene kuenta ku situa-
shon ekonmiko i ribamerkado. Mas ku tur kospreis di material pa pro-dus korant ta sigui subii ta hopi esfuerso ta hasipa tene e korant na unpreis rasonabel pa e nobira algu impagabel.
ISO sertifikadoNa desmber awor Druk-kerij De Stad ta kumpli 70aa. Te ainda, segun edirektor aktual, nan no apensa kiko lo bai hasi i konlo bai selebr esaki, paso-bra esei lo keda deter-min den futuro. Algu ku
sigur lo ta un selebrashonpa Drukkerij De Stad imas ainda den kuadro dinan 70 aa ta logra esertifikashon ISO. KenrickIrausquin a splika ku nanta trahando riba esei itur kos ta mustra ku paprom biaha den nan his-toria i muy probablementee aa aki, nan lo kedasertifik. E ta trese bastaesfuerso kun manerakapasitashon di nan per-sonal, uso di produkshon-nan i hopi mas pa asinalogra e sertifikado aki na2009 mes.
aa di eksistensia. Eks-
usquin ta wak bk riba un
ektor Kenrick Irausquin.
Accept only the best in performance.
Email Internet GPS Music Video WiFi
Get the all new Blackberry Bold 9000 smartphone, at Digicel.Faster, Sleeker, Bolder.
For more information call Digicel Curacao 736-1056,
Digicel Bonaire 717-4400 or 155 free from your mobile.
The Bigger Better Network.www.digicelgroup.com
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
12/20
1212
Mas ganad pa Premio di Inovashon 2008Manna Christian Gift-shop a sali ganad den e
kategoria di e inovashonku mas impakto riba eko-nomia. Den e kategoria akita evalu e proyektonan diinovashon riba e forma kunan ta stimul desaroyoduradero di nos ekonomiador di sigur f krea traboui tambe mehor e posishonkompetitivo di e empresa.Ademas di esaki, e proyek-to ta stimul produktividatden e empresa f ta ge-ner divisa.
Coach Caribbean a saliganad den e kategoria die inovashon ku un gradodi organisashon hopi haltu.Den e kategoria aki taevalu e inovashon riba eforma kon konsientementeta organis esaki. Kon epersonanan envolv ta baien buska di konosementui informashon pa yega naun grado di inovashon mas
haltu posibel. E proyek-tonan aki ta diferensh paun forma di traha den timenfok riba nan metanan.
Prom nos lo deskrib einovashon di Manna Chris-tian Giftshop i despuesesun di Coach Caribbean.
Inovashon den benta diartkulo kristian i rekuerdo:
Manna Christian Gift-shop
Banda di e benta di bukii beibel, Manna ChristianGiftshop ta ofres tambeartkulo di regalo ku e
tpiko kristian, cd di gospeli rekuerdo. Kosnan ku nota bai foi moda y ku ta hopigusta serka e klientela diManna Christian Giftshop.Ofresiendo artkulo di reg-alu ku e tpiko kristian, ebenta a subi ku kasi 200%den un aa di tempu. Ekantidat di kliente a subi diun forma drstiko ku mes-ter a tuma dos personamas den servisio pa yudaku e trabounan. E turistatambe a haa su kamindapa Manna Christian Gift-shop i ta kumprando na
gran kantidat pa hiba bknan pais.
E artkulonan di MannaChristian Giftshop ta karisie parti spiritual di e hende-nan ku bishit e negoshi ihopi biaha hende ta drentapa kompart bendishon ipapia di nan problemanan.Pa motibu di e sitio sentralden Punda, e negoshi tabon aksesibel pa e klien-tenan lokal i turista.
Inovashon den maneho direkurso humano:
Coach Caribbean
HR Support ta e servisio diCoach Caribbean pa dunae empresario mediano ichik akseso na un forma disosten profeshonal i di kali-dat riba tereno di rekursohumano. Coach Caribbeanta ofres e servisio aki enkoperashon ku siguientepartnernan: Arbo Consult,VanEps Kunneman VanDoorne Advocaten i Key-
comp (ICT).E meta di HR Support tapa duna e servisio aki naun preis aseptabel i asinae empresario por konsen-tr su mes riba su core-business, sin ku e tin kuprekup pa e maneho direkurso humano.
Ku e servisio aki e empre-sario den forma di unabono tin un konsehero nasu disposishon ku por lanta
un departamentu di rekur-so humano, profeshonalis
esaki i manten esaki. Dordi kombin e konosementudi e diferente partnernanriba tereno di Arbo, asuntu-nan legal i outomatisashonpor ofres un produkto
kualitativo i amplio. E ser-visio ta konsist di yudansai sosten pa traha un kon-trato di trabou, maneho diapsentismo, kestion legaldi trabou, trayekto di solisi-tut i outplacement. Asinaaki e empresario por evitdi hinka su mes den hopigastu i prekupashon enkomparashon ku un empre-sa ku si tin un empleadoden servisio ku ta okupsu mes ku e maneho dipersonal.
Den e siguiente edishon
nos lo sigui ku mas relatoinovativo di e partisipan-tenan na e Premio di Ino-vashon 2008.
InnovatieCentrum CuraaoTel. 737-1360
E-mail:[email protected] Industrial Brieven-
gat F-1P.O. Box 4267
Den e artkulo den e edishon anterior di Empresa Chik nos a
enfok riba e ganad apsoluto di InnovatiePrijs 2008. Den eartkulo aki nos lo pone atenshon na dos di otro ganad di
e premionan den e diferente kategorianan di e Premio di Inovashon
2008.
E orguyoso representantenan di Coach Caribbean
Manna Christian Giftshop den Punda
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
13/20
1313
Un bon ehersisio pa empresario i empleado
Loke mester, mester f no?Esei bo no mester bisa ...Tin hende ku ta alrgiko pae palabra mester. Nan tasinti un preshon riba nanora hende usa e palabra eiden nan direkshon. Nan tahaa e impreshon ku otrohende ke oblig nan hasialgu ku posiblemente nan notabatin gana di hasi. Si unhende konseh nan bisandoku nan mesterhasi tal, nanta kore respond: Aki no tinmesternada!E kestion di mester ta afek-t nan independensia, pro-pio responsabilidat, inisiativai kreatividat. Si otronan binbisa nos tur loke nos mesterhasi, fsilmente ta denominesei komo metementu sinsmak. Por ehmpel, dia kue poltiko Hulandes AndrRouvoet, aktual minister diasuntunan familiar ku tabata
na Krsou resientemente, abisa pueblo Hulandes ku pamotibunan ekonmiko nanmesterhaa mas yu.E kestion di mester hasialgu, hende por eksperensikomo algu ku ta mishi kunan libertat. Tg den papinormal nos ta usa e palabramester ku hopi regularidat.Nos ta us ku fasilidat i no
nikamente ora ta trata di unobligashon. Por aplik mes-tertambe ora e ta algu rela-tivamente liber na e personaen kestion pa hasi f kedasin hasi algu.Por ehmpel, den un entre-namentu mi por splika unhende ku e mester para firmepa e konvens otronan mih.
Den un kaso asina ta trata diun konseho. Ainda bo ta lagana e otro pa e mes skohe si eta sigui e konseho. E palabramester nos ta usa tambeden situashonnan kamindanos ke bisa simplementeloke nos ta bai hasi: Mi mes-terhari, mi mesterkonta boalgu, mi mesterbai pakus un
ratu, mi mesterbai bao ...
Kos ku mesterTg tin den bida debidamentetin kos ku mester. Natural-mente bo por buska un otroformulashon pa e ponensiaaki, pero nos tin di konfor-m ku tur sorto di espekta-tiva i palabrashon ku nos a
hasi sea personalmente fkolektivamente. Si un polisdi trfiko di un forma kortesta pidi mi pa mi reibeweis,debidamente e ke men ku mimesterdun esaki. I ora mipidi mi yu hmber pa bisti susapatu, pasobra e mesterbaiskol, no tin kestion di esaki tasin kompromiso f ku e porskohe. No di mi so e mesterbai skol, pero e lei di ense-ansa obligatorio ta oblig diparti di gobirnu tambe ku emesterbai skol.
No ta toleropheshon
Si mi mes riska di keda sinhasi loke mi mester hasi, mita riska desaprobashon fhasta kastigu. Tin be esakita pisa asina tantu ku no tasobra mi muchu mas sino dihasi loke mester. Tin hende
ku tin problema ku esaki.Nan ta atmit ku nos tin sier-to regla pa por suavis eforma fleksibel pa nos andaku otro. Pero nan ta haatambe ku kada obligashonsemper mester por ta foko
Kua tarea bo mesterhasi ainda? Ta mester bo mester hasi nan,
f ta ke bo ke hasi nan? Ban wak den e mundu di loke mesteri
loke no mester. E artkulo mes aki nos mestera traha pa e por
sali den e edishon aki di Empresa Chik. Pakiko? Pa ken?
pgina 19>>>>
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
14/20
Hopi kompaniaku awe ta grandi
a kumins denreseshon
Na prom lug, tempu dif-sil ta perkur pa negoshi-nan fuerte. Ora bo tin dihasi negoshi den tempudifsil, bo ta pone hopiatenshon na kada sn kubo saka. Si bo no sa kikobo fluho di entrada ta baita, lo bo spar pa e tem-punan ku mnos entradai lo bo sia gasta loke enrealidat bo mester gasta,teniendo kuenta di lokebo tin na entrada. Bo kesaka lo mksimo di boinvershonnan i esei tapone ku lo bo tuma e mihdesishonnan pa bo kom-pania. Hopi kompania kuawendia ta empresanangrandi, a kumins komoempresa chik durantetempu di reseshon. Unkos bo mester tene kuentakun ta ku tur hende tahasiendo e mesun ehersi-sionan aki. Pues, perkurpa bo negoshi ta unu kukua bo por haa un partidi entrada di e loke hen-denan (konsumidnan)den tempu difsil ainda tagasta sn ne.
Retironanfor di trabou
Reseshon alabes ta kreaun drive pa empresario-nan. Ora hendenan prdnan empleo fiho, nan tamas inklin pa kuminsun negoshi di nan mes,ku ora nan sa ku nanta emple un kaminda iku e doo di negoshi taperkur pa nan salario turfin di luna. Komo ehmpelnos por duna ku bo spe-shalisashon ta advertis-ing, abo mester bende boservisio na otro negoshi-nan ku a kaba di kuminsmeskos ku bo. Nan mes-
ter propag nan servisioi produktonan i hasi nannmber konos.Pa kompanianan ku yata bon estables no tatantu nesesario pa nanhasi hopi propaganda i tena ora ku nan hasi esakike hasi ku masha tikiinvershon. Komo doo dibo negoshi di advertis-ing bo por ofres kam-paanan chik pero bonpens, ku ta hopi atraktivo
pa bo klientenan. Si nanbenta subi bosa ku nan tabini bk serka bo. Esakita un ehmpel. Tin hopiotro ramo di negoshi denkua abo por ta spesialiskaminda tin un reto pabo.
Negoshi paNegoshi
Tin mas empresa chik takumins durante reseshon
komo ku hendenan kua prd nan trabou hopibiaha ta sinti nan yampa inisi algu di nan mes.
Empresanan no ta tumahende nobo na trabou dene periodo di reseshon. Sibo negoshi nobo ta unu dihasi negoshi pa negoshibo por ta eksitoso ofre-siendo bo servisio na otroempresanan. Tur empre-sario mester kumpra sier-to kos pa nan negoshi porsigui funshon. Si bo lograofres e servisio den unramo ku abo ta spesialisaden na otro negoshinan,bo chnsnan ta grandi kubo empresa ta krese dentiki tempu. Atrobe tenien-do kuenta ku abo tambetin di wak bo gastunan kuhopi koutela.
Invert tempuRiba tur kos mester tenekuenta ku traha riba bomes negoshi no ta nifikku bo ta bai traha mnosku e tempu ku bo tabatatraha serka un hefe ribabo. Kualke tempu ku boke inisi un negoshi, bomester ta dispuesto pahinka hopi tempu denplanifik, organis tempu isn den merkadeo i tempupa pone kos kana. Mester
keda kouteloso pa pensa-mentunan ku bo propionegoshi ta bai has bo rikuden poko tempu.
Hasi bo hiswrkTambe bo mester ta kou-teloso pa ofertanan ku tabas riba prinsipionan dihasi kos ilegal i kontra lei.No tin masha hopi empre-sario ku por bisa ku ya fordi nan prom aa a ganamasha hopi sn. Mayorialo bisa bo ku nan a trahamasha hopi ora e promaanan pa pone nannegoshi riba pia i posi-
shon esaki den merka-do.Tene na konsiderashonku tin otro benefishinanku bo tin ku no ta snso. No laga e situashonekonmiko deskurashbo. Tin oportunidatnanden mundu di negoshi.Hasi bo hiswrk bon, ibuska algu ku bo gusta itin bon konosementu didje. Hinka bo futuro denbo mes man.
1414
Tempu di reseshon por ta bonpa bo inisi un negoshi nobo
E
echo ku prensa ta papia ku basta insistensia riba reseshon i
krsis finansiero ta pone ku un empresario prospekto lo puntra
su mes mas ku dos biaha si awor ta un bon momentu pa e
kumins un negoshi nobo. Hasta nos lo ke bai djei leu di bisa ku nan lo
pensa ku awor ta e momentu mas malu pa inisi un negoshi. Si bo tuma
seri punto na konsiderashon nos lo tribi na bisa ku 2009 ta e mih aa
pa start ku e idea di negoshi ku kuidadosamente bo tin algun tempu ta
prepar.Awor lo suma algun motibu pa kua si e kontesta por ta afirmativo.
Skirb pa Farley I. Lourens
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
15/20
Si bo a kontest e pregunta Minegoshi mester di un website? afir-mativo, aki ta sigui e siguiente pre-gunta: Ki tipo di website? Pa yudae empresario pa buska un kontestarealstiko nos a ta bai wak prom kuatiponan di website tin kaminda porskohe for di dje.E repartishon di e tiponan di websiteden mayoria kaso ta bas riba fun-shonalidat di e website. Of ku otropalabra: kiko mi por hasi kun konkre-tamente? Por lo general por distingutres tipo di website:
Por uza website pa:o Inform: Duna informashon di e
empresa, manera www.nytimes.com
o Komunik: Por komunik kuempresa via di korespondensiaelektrniko f formulario manera,online banking, weblogs, etc.
o Bende: E ta un kanal adishonal dibenta, manera www.amazon.com
ltimo aanan a bini aserka e asinayam community website. Ta trata akidi websites kaminda bo por registr idiskut aktivamente roba tpikonanf traha un pgina personal. Ehm-pelnan di esaki ta entre otro e chat-rooms i foronan di diskushon ribaInternt.Un otro repartishon ta esun kamindabo ta wak mas bien na loke e web-site realmente por hasi. Por ehmpeltin website sttiko, kaminda e kon-tenido kasi no ta kambia i kamindano tin e posibilidat pa interkambio. Tausa esakinan mas tantu pa websitekaminda ta suministr informashon,loke por kompar ku un bunita foy-
eto di papel. Ademas tin e asinayam websites dinmiko, kamindabishitantenan por interkambi dato,manera buska f manda sierto dato.Ehmpelnan di esaki ta e websites kubo pordownloadf kaminda bo porbuska numbernan di telefon. Esaki-nan ta websites kaminda abo meskomo bishitante por agreg f kambiaalgu na e kontenido. Ehmpelnan diesaki ta e sites kaminda bo por ofreskos na benta.Na prom bista ta parse fsil pa pensakua website bo ke pa bo negoshi.Pero e punto mas importante ta papensa bon kiko e bishitante ta speradi bo website. Pesei ta importantepa bo averigu den bo grupo di metaki informashon nan ta spera di portopa riba bo website. Naturalmente
bo mester determin prom ken taforma parti di e grupo di meta dibo negoshi i kiko bo ophetivonanta. Kemen, kumins na kuminsam-entu en pensa bon prom kon lobo deskrib bo negoshi i ki produktoo servisio bo ta ofres. Kon lo bedeskrib bo merkado? Ta importantepa bo por komunik na un manera klaku bo klientenan. Pero ken en efektota bo kliente di brdat? E tipo di per-sona ku bo ke komunik kun sa uzaInternt? Ki tipo di hende bo ke
pa uza bo website? Hende muh / hmber Hben / edat mediano /
hende grandi Entrada abou / entradamedio /
entrada haltu Pareha / soltero Famia / mama soltero Un kombinashon di karakterstika
Tambe ta bon pa esun k ubai traha bo website sa, pa e tenekuenta ku esaki.Unabes bo sa ken lo ta esun ku porbishit bo website, por sigui bai na e
siguiente pregunta: ki informashon bokliente lo buska riba bo website?1. Nmber, adrs, lokalidat2. Informashon di negoshi3. Deskripshon kon pa yega4. Informashon di produkto5. Informashon di preis6. Tempu di entrega7. Kondishon general
8. Kondishon di garantia9. Instrukshon10.E-mail11. Kon ta pidi oferta12.Servisio pa kliente13.Material di promoshon14.Reservashon15.Pedida16.Manera pa paga
A base di e deseonan di bo (potensial)kliente, bo por pensa mas despues kusorto di website abo mester. Unabesbo a disid si esaki mester ta unsite informativo, komunikativo f pabenta, bo por sigui stipul ki sorto diinformashon bo ke pone ariba i kon.E kontenido mester ta aktual. Kon-sider tambe riba kua idioma(nan) bota skohe i ki material grfiko (potrt,ilustrashon, etc.) bo ke usa. Ta impor-tante pa sa tambe kua estilo ta parseabo atraktivo pa bo klientenan. Turesaki i mas nos lo trata otro luna denun siguiente edishon riba e tpikointeresante aki.
Otro luna: Merkade bo website.Bo ke sa mas tokante website f sibo tin mester di yudansa, tuma kon-takto ku [email protected] ; telefon738 6299 f bishit www.voorhetmkb.nl.E 20 pasonan ku bo ta topa aya bomes por yena pa prepar un strate-gia pa yega na bo mes website.
1515
Kon pa skohe bo website
Tur luna Stimul-IT ta skirbi tokante un tpiko ku ta hala
atenshon den e gremio empresarial. E biaha aki ta e tpiko di
website atrobe. Stimul-IT a skohe esaki un biaha mas, pasobra
e mes ta haa masha hopi pregunta di empresario riba e tpiko
spesfiko aki. Si luna pas a para ketu na kon ta kumins e proseso
pa desaroy un bon website pa bo negoshi, e biaha aki nos ta bai un
paso mas leu i nos lo wak e diferente tiponan di website ku tin i kua
abo lo skohe pa bo negoshi.
http://www.curacao.com/ un bon ehmpel di un website informativo. Ribae website aki bo por buska i haa vrios informashon tokante Krsou.
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
16/20
FebrariLas Vegas World MarketCenter Home and Hospi-
tality Contract FurnishingsLas Vegas, 9-13 febrariLug: World Market Center
Las Vegas BuildingWebsite:
www.lasvegasmarket.com
Bouwbeurs InternationalBuilding and Construction
FairUtrecht, 9-14 febrari
Lug: Jaarbeurs UtrechtWebsite: http://beurzen.jem.nl/sites/nl/index.asp
Jamaica Mineral TradeShow
Kingston, 15-21 febrariLug: Jamaica Conference
CenterE-mail:
[email protected] /[email protected]
AgroFest 2009Barbados,
7 febrari 1 martLug: Queens Park,
BridgetownE-mail: agrofest@caribsurf.
com
Caribbean Bridal Expoand Marketplace
Puerto Rico,28 febrari 1 mart
Lug: Puerto Rico Conven-tion CenterWebsite:
www.caribbeanbridalexpo.com
MartWireless India
Mumbai, India 2-4 MartLug: Bandra-Kurla Com-
plexWebsite: www.fairfest.com
International Las VegasCoffee & Tea ExpoLas Vegas, 2-4 Mart
Lug: Las vegasConvention Centre
Website:www.internationalcoffee-
andteaexpo.com
EXPOCOMERPanam, 4-6 MartLug: Atlapa
Convention CenterWebsite:
www.expocomer.com
Agro alimentaria 2009Republica Dominicana,
4-7 martLug: Convention
Center Fiesta HotelWebsite:
www.agroalimentaria.com.do
41st Caribbean Hardware& Construction Trade
ShowPuerto Rico, 6-8 Mart
Lug: San JuanWebsite: www.hardware-
showpr.com
IWCE International Wire-less Communication Expo
Las Vegas, 16-20 martLug: Las Vegas Conven-
tion CenterWebsite:
www.iwceexpo.com
International FranchiseExpo
Las Vegas, 20-22 martE-mai l : mar ia [email protected].
gov
5 th Auto Asia & Trans-port Asia
Pakistan, 28-30 martLug: Karachi Expo
CenterWebsite: www.autoasia.
com.pk
Palm Beach FineCraft Show
Palm Beach, FL20-22 Mart
Lug: Palm Beach CountyConvention Center
Website: www.craftsameri-cashows.com
8th Doing Business inthe Kingdom of the Neth-
erlandsKrsou, Bonaire24-27 mart
Websites: www.interexpo.biz / www.curacao2009.
com
Destination Nature! Tour-ism, Travel and Outdoor
ExpoParis, 27-29 mart
Lug: Paris Expo Port deVersailles
Website: www.randonnee-nature.com
IPC APEX Expo PrintedCircuits and Assemblies
Las Vegas, 31 mart-2
aprelLug: Malanday Bay Hoteland Convention CenterWebsite: www.ipc.org
AprelCTIA Wireless
Show 2009Las Vegas, 1-3 aprel 2009Lug: Las Vegas Conven-
tion CenterWebsite: www.ctiashow.
com
Caribbean Hotel andTourism Investment Con-
ference (CHTIC)Bermuda, 14-16 aprel
Lug: FairmontSouthampton
Website: www.caribbean-hotelandtourism.com
Intermodal SouthAmerica
So Paolo,14-16 aprel 2009
Lug: Transamerica ExpoCenter
Website: www.intermodal.com.br
NAB Show, NationalAssociation of Broad-
castersContent Creation, Man-agement, Distribution and
ConsumptionLas Vegas, 17-23 aprel
Lug: Las Vegas Conven-tion CenterWebsite: http://www.nab-
show.com/
Expo Alimentos PuertoRico Food Expo
Puerto Rico, 18-19 aprelLug: Puerto Rico Conven-
tion CenterWebsite: www.expo-ali-mentos.com/ www.food-
expo.net
Interwire Trade Exposi-tion
Wire, Cable and FastenerProducts and SuppliesCleveland, 25-30 aprel
Lug: I-X Center,Cleveland, Ohio, USAWebsite: www.wirenet.org
MeiWindpower 2009
Conference & ExhibitionChicago, 4-7 mei
Website: www.windpower-expo.org
Caribbean TaxiConference & Expo
Krsou, 14-17 mei 2009Tel.: 511-7297
Persona di kontakto:Gilberto Vernon
The National
Restaurant AssociationRestaurant,Hotel-Motel Show
Chicago, IL16-19 mei 2009Lug: Chicagos
McCormick PlaceWebsite: www.restaurant-
show.org/show
ALIDEAsociacin Latinoameri-cana de Instituciones
Financieras parael desarrollo
Krsou, 19-20 mei
Lug: World Trade CentreWebsite: www.alide.org.pe
Yni
6th World ChambersCongress
Kuala Lumpur-Malaysia,3-5 yniWebsite:
www.KL2009.com
POWER-GEN EuropeItalia, 3-5 yni
Lug: FieraMilano-City Centre
Website:www.powergeneurope.
com
Waste Expo 2009Las Vegas,9-11 yni
Lug: Las Vegas
Convention CenterWebsite: www.wasteexpo.com
InfoComm 09Orlando, 13-19 yuni
Luga: Orange CountyConvention Center
Website: www.infocom-mshow.org
10th Trade & InvestmentConvention - TIC 2009
Trinidad, 24-27 yniLug: Centre of
Excellence in MacoyaWebsite: http://www.ttma.
com/recap.php
The 55 th Summer NancyFood Show
New York, 28-30 yuniLuga: Javits Center
Website: www.fancyfood-shows.com
SptmberThe Global Gear Manu-
facturing ForumIndianapolis, USA15-17 september
Luga: Indiana ConventionCenter
Website: www.gearexpo.
com
NovmberAAPEX 2009
Automotive AftermarketProducts Expo
Las Vegas, 3-5 novemberLuga: Sands Expo CenterWebsite: www.aapexsow.
com
1616
Eventonan internashonal
www.franchiseopportunties.comWebsite pa ta brinda informashon tokante e oportuni-
dat pa kumpra un franchise.
www.hitess.comTa ofres servisio di produktonan elktriko i di teleko-
munikashon.
www.howtoadvice.comIdeanan pa kumins bo mes negoshi.
www.indezine.comDiferente ehmpel ku por download pa presentashon-
nan di PowerPoint.
www.juridischboek.nlWebsite ku por enkarg diferente buki ku tema hur-
diko.
www.laconsult.anEmpresa lokal ku ta ofres entrenamentu i kon-seho e.o kon pa mehor produktividat personal i den
negoshi.
http://www.time-management-guide.com/Un guia ku informashon amplio di kon maneh bo
tempu pa konkret bo metanan diario.
http://www.tuindesign-thijsbel.com/nl/index.phpEmpresa ku por hasi e patio di bo negoshi mas atrak-
tivo.
www.rechtspraak.nlWebsite ku ta konten informashon hurdiko.
www.vanloon.anVan Loon Recruitment ta spesialis den reklut tra-
had pa empresanan.
Website ku informashon balioso
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
17/20
Lokal1.Ta buska lokalKomersiante prinsipiante
ta buska un lokalidat pahr ku ta kumpli ku tur eeksigensianan di GGD paloke ta trata kushina. Unespasio di mas o mnos18 m2. Preis: ANG. 475,=
pa luna.
2.Ta hrTa hr edifisio komersialden rea di Punda di un
grandura di 200m2.
Internashonal1.Ta buska importad
Ta buska importad pa florfresku for di Ecuador.
Tel.: 593-2-2472124 / 593-9-9831197
E-mail:[email protected]
Website:www.cadena-trading.com
Sektor: retailPais: Ecuador
2.Ta buska importadTa buska importad pa liadi bikini i trahe di bao dimarka Ocean-Sport fabrik
na Italia i Spaa.Tel.: +36 30 641 9646Faks: +36 79 522 780
Skype: oceanswimwearWebsite:
www.ocean.huSektor: bikiniPais: Europa
3.Ta buska importadEmpresa ta ofres un va-riedat di meskla di sasonnatural, sous i marinada paduna kuminda sabor. Spe-sial pa hotl i restorant.Marka: Chef Paul Prud-
hommes.Tel.: 504-731-3522
Faks: 504-731-3576E-mail:
www.chefpaul.comSektor: komestibel
Pais: New Orleans, USA
4.Ta buska importadTa buska importad eksklu-sivo pa produkto anti slep.E lkido aki por uza riba turtipo di flur i ta duna resis-
tensia pa 5 aa.Tel.: 781-598-1400
Faks: 781-598-4937E-mail:
www.trusty-step.comSektor: seguridatPais: Lynn, USA
5.Ta buska kontaktoKompania ta bende porta i
bentana di e marka Ander-sen spesialis den porta ibentana di palu.
Tel.: 651-344-3510Faks: 651-264-5417
E-mail:mkadioglu@andersencorp.
comWebsite: www.andersen-
windows.comSektor: industrial
Pais: Bayport, USA
6.Ta buska kontaktoUn empresa ku ta produs ibende awa botey ta buskakontakto ku empresananden Karibe. E empresa taresikl e bternan di pls-tik i ke drenta den kon-takto ku empresanan kutambe ta den e proseso di
resiklahe.Tel.: (301)986-1595
Faks: (301)986-1464E-mail: cforrester@mbicfs.
comSektor: medio ambiente
Pais: Grenada
7.Ta buska importadFabrika di produktonan paktis trah ku sentebibu ta
buska importad.Tel.: 2581-537-1389
Faks: 281-537-5604E-mail:
www.kathydallas.comSektor: kosmetika
Pais: Houston, USA
8. Ta buska importadTa buska importad paproduktonan di kabei dimarka Lusters, Pink OilMoisturizer, PCJ i Designer
TouchTel.: 773-579-1800
Faks: 773-843-7502E-mail:
www.lusterproducts.comSektor: kosmtika
Pais: Chicago, USA
9. Ta buska importadTa buska importad pakrema marka Rejuvi. Tabon pa inflamashon, ktis
herid i hopi sensibel.Tel.: 650-588-7794
Faks: 650-588-7796E-mail: r
www.rejuviLab.comSektor: kosmtika
Pais: San Francisco, USA
10.Ta buska importadTa buska importad pakabaron fresku di tipo Lito-penaeus Vannamei. Pesota varia entre 13-25 gram.Ta empaket e kabaron-nan for di kaha di 2 kilo te
20 kilo.Tel.: 58-414-838-7701
E-mail: [email protected] /[email protected]
Sektor: komestibelPais: Venezuela
Si abo tin un oportunidatdi negoshi ku bo ke poneden e rbrika aki f pamas informashon tokantedi un di esnan menshon,tuma kontakto ku Sentrodi Informashon Komersialdi Kmara di Komrsio nanumber di telefon 461-3918,faks 461-5652 f e-mail nosna businessinfo@curacao-
chamber.an
Oportunidatnan di negoshi
Publikashonnan nobo
E biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kmara di Komrsio di Krsouta konten mas di 5000 dokumento. E biblioteka ta ofres un variashon amplio di
rekurso pa hasi investigashon. E biblioteka ta konten un kolekshon grandi didokumento relashon ku komrsio ku ta dirig riba merkado mundial.
Resientemente nos a risib e siguiente publikashonnan dennos biblioteka na Sentro di Informashon Komersial:
- Antilliaanse Nieuwsbrief nr. 6,15 december 2008
- CDB News, Caribbean Development Bank Newsletter- Amsterdam Seaports, Port Guide 2009- Contact Magazine, The premier Voice of Business in Trinidad & Tobago- Commercial News, Jan/Feb 2009- Moving the Chamber forward in the New Year, St.Vincent & the Grenadines
Chamber of Commerce and Industry- Stands and Systems- Expovisie Beneluxblad voor exposant en beursmanagers
E orario di apertura di e biblioteka ta didjaluna te i ku djabirn di 8 or di mainta te 4 or di atardi.
1717
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
18/20
Internashonalmente Inter-net Caf a hasi su entradana Merka na 1991 ora unempresario na San Fran-cisco a hasi uso di su cof-fee shop pa pone sistemadi Internet tambe den dje.Sinembargo e konsepto ei a
haa forma te den 1994 i abira mas konos na Londres,
Inglatera, durante un eventopa desaroyo di Internet padkternan i kaminda a ponedurante di e dianan di eevento ei e posibilidat pa porsrf riba Internet hasiendouso di un coffee shop.
Un empresario na Londresku tabata pose un coffeeshop a duna bida na simple-mente sinta i bebe un tikikfi den su negoshi i a poneInternet aserka pa srf ribadje. Asina simpel e konsep-to ta te awe.Di einan a konsepto di Inter-net Caf a sigui haa formai tambe a hasi su entrada akina Krsou. No solamente etabata un posibilidat pa chkmail, pero tambe un posibi-lidat di desaroyo di e hendekaminda di un forma masfsil e por a yega mas serkadi e ltimo aplikashonnan
den software.Aki na Krsou tambe denaanan 90 tabatin Inter-net Caf-nan tabata habrimanera parasl di zumbi.Kasi na kada skina tabatinun Internet Caf ku a habrif tabata hasi uso di asta unsnk pa pone kmpiuter kuta aksesibel pa e pbliko.
Kmpiuter masaksesibel
Na 2000 e desaroyo a kam-
bia un poko. Kmpiuter a biramas aksesibel pa komuni-dat. Mayoria kas a bin haasu propio kmpiuter i huntukun a kana drenta tambe eservisio di Internet na kas.Esaki a pone ku empresa-
rionan a kumins ofres untiki mas ku un kmpiuter pae kliente sinta srf riba dje.Teniendo a kuenta ku hopihende tabatin nan laptop, ahasi posibel pa e kliente biniku su laptop, paga un sumachik i asina haa aksesopa usa e konekshon di eestablesimentu, asta sintaden patio di e negoshi enkestion. E situashon aki nospor tuma nota di dje hopiden vrios coffee shop denPunda ku banda di tin km-piuter, a hasi posibel pa ekliente mes bini ku su laptopi haa konekshon.
Mas turistaSinembargo, si na kuminsa-mentu Internet Caf tabatamas dirig riba e pblikolokal, awe esaki a kambiapa gran parti. Awor ta mayo-ria bishitantenan di eksteriorta hasi uso di esaki.Beatriz Perret Gentil di Inter-net Wilhelminaplein, ku tin enegoshi aki 5 aa kaba, akonfirm e ponensia ku tamas turista ta hasiendo uso
di e servisionan di InternetWilhelminaplein ku ta situriba KFC den Punda. El abisa ku banda di e servisiodi por srf Internet hasiendouso di nan kmpiuternan, ekliente por bini ku su laptopi por saka fotokopia, pormanda SMS i hasi yamadainternashonal. Seora Per-
ret Gentil a bisa ku ounke ehende por bini ku su laptop,el a ripar ku e turistanan tahasi mas uso di kmpiuterdi e negoshi mes. Su formapa hasi propaganda ta partiflyer i hasi propaganda naradio i den korant.Tin vrios negoshi inskribkomo Internet Caf, peroku ainda no tur ta funshonkomo tal. Entre otro tin TuCaf Internet na Brieven-gat i su propietario Ramo-na Dussan. El a bisa kue ta hasiendo e trabounannesesario aktualmente papor kumins funshon pron-to. E ta spera ku e luna akimes su negoshi ta kla pae duna e servisio di Inter-net. Serka dje tambe ta biraposibel pa e kliente bini kusu mes laptop f hasi usodi e kmpiuter ku tin dis-ponibel den e negoshi aki.
Teniendo na kuenta ku enegoshi aki ta den bario diBrievengat, e no ta antisipmuchu turista, pero en todohendenan lokal ku tin nese-sidat di e servisionan ku nanta brinda. Ta e intenshon dihasi uso di radio i korant pahasi e negoshi aki konos
den pueblo, asina RamonaDussan a splika.
Internet grtis naBiblioteka Pbliko
Muchanan di skol, sinem-bargo, ta hasiendo bastauso di servisio di Internet.
Un di e sitionan sigur bonbishit i kaminda e hbenta para den rei pa por usa eservisio di kmpiuter i Inter-net ta na Biblioteka Pblikodi Krsou. Aya tin un totaldi 14 kmpiuter kaminda ehben por srf riba Interneti tin 14 otro kmpiuter maskaminda nan por usa sola-mente pa traha teksto. Eservisio ta kompletamentegrtis no pa nos hbennanso, pero pa pueblo en gen-eral. Ta solamente mesterpaga un suma chik ora tindi hasi uso di e sistema diprent.Tuma nota ku BibliotekaPbliko ta habri 10 or dimainta i ya for di mitar di 10di mainta tin vrios hendesint pa usa e sistema diInternet en partikular. SeorGordon di Biblioteka Pblikoa splika ku e kliente bishi-tante ta haa pa Internetmei ora i pa formulario di
teksto tambe mei ora pa usae kmpiuter pa duna espa-sio na otronan tambe. Pahbennan tin e sekshon diYouth Station kaminda nanpor usa kmpiuter pa Inter-net i tambe traha teksto,kompletamente grtis, didjaluna pa djasabra.
1818
Mas turista ku hende lokal ta hasi uso di Internt Caf
Den fin di aanan 90 e fenmeno di Internet Caf a mustra su kara
pa prom biaha aki na Krsou. Den e dkada ei Internet por lo
general a kumins haa forma loke a kumins prinsipalmente
den sentronan manera un Internet Caf. Den e kuadro ei e Internet Caf
a lanta kabes kaminda e hende lokal i bishitante por bai pa por srf riba
Internet i alabes chek e-mail-nan.
Rei largu pa usa kmpuiter na Biblioteka Pbliko na Skalo for di prome ku 10 or di mainta
Sala di kompuiter na Biblioteka Pbliko
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
19/20
di diskushon. Sino e mesteraki ta bira un rden militar:un instrukshon ku bo no poropon kontra.
Militarnan ta sia ku sem-per nan mester ehekut uninstrukshon di un superior
mesora. Di pursi, den situa-shonnan di krsis mesteraktua rpidamente i no tinespasio pa diskushon. Esunden e rango mas haltu tin ekompetensia pa disid i pordetermin kiko ta hasi. Unmilitar ku ta haa instruk-shonnan kontradiktorio didiferente superior, sempermester ehekut e ltimoinstrukshon. E militar lo infor-m e ltimo persona ku adun un instrukshon ku kuatarea e tabata enkarg, padespues esaki stipul kiko emester hasi awor. Ni maskee militar no ta di akuerdo kue instrukshon, tg e mes-ter ehekut esei prom. Tadespues numa e por baiopon kontra loke a orden.
Aki tin un opheshon moralgrandi kontra e rden diariba. Un militar dedik loehekut tur instrukshon kuun superior dun sin pensariba su konsekuensianan. Dipursi, a kita tur inisiativa i turresponsabilidat for di dje. Eno tin nodi puntra su mesnada enkuanto e nifikashondi su aktitut. E selekshon eisu superior a hasi pe kaba.
Asina e ofisialnan militar Ale-man a defend nan aktitutmalu den segundo gueramundial: Mi a hasi loke mia hasi, pasobra mi mestera hasi. E tabata un instruk-shon di ariba.
Ehekut sin pensaloke mesterPero no ta militarnan densirkunstansia di guera so taehekut sin pensa loke tainstru nan. Den sierto gradotur hende ta inklin na res-pet outoridat i kos ku mes-ter. Kasi tur hende tin e ideaku e mes ta aktua for di unposishon outnomo i ku e nota laga nan tent pa ehekutinstrukshonnan kontra tika.Sinembargo, aparentementenos mes no konos nosmes sufisientemente. Esakia resalt entre otro for diun eksperimentu notorio diMilgram ku e efektonan diobediensia.A konta e personanan ku apartisip na e eksperimentuaki ku nan ta forma partidi un investigashon riba eefekto di kastigu ora ta siaun aktitut. A hasi komosi-fuera a repart nan arbitrari-amente den dosente i alum-no. E alumnonan mester akontest pregunta i pa kadakontesta fout e dosentenanmester a duna e alumno unshk di koriente mas fuerte.A result ku bou di preshondi e investigad 65% di e
dosentenan tabata dispuestopa aplik e shk mas haltu dielektrisidat ku peliger pa bidadi e persona en kestion.E eksperimentu di prizon diStanford a duna un resultadokomparabel. Aki a repart estudiantenan den gruponan
arbitrario: prezu f wardaddi prezu. E studiantenan akumins aktua konforme erl ku a duna nan. E war-dadnan di prezu a abusdi nan poder i e prezunan aposishon mas dependientei a sigui e rden ku e wa-rdadnan a bisa ku nan mes-ter hasi.E eksperimentunan aki tasia nos ku nos mester takouteloso ku poder i obli-gashon. Konta loke nan mes-ter hasi tin e efekto riba hopihende ku nan ta aplik eseisin pensa; sigur si e rden tabini di un outoridat. Den subuki Influensia, Robert B.Cialdini ta duna un ehmpeldi enfermeronan ku a sigui einstrukshon di un dkter des-konos pa duna un remedi noregistr sin niun problema.
Mesterkomo faktordi motivashon
Simplemente e echo ku algumester, por motiv otronanpa drenta akshon. Ke men,obligashon ta motiv, pero epregunta ta kon bon esaki tafunshon. Mester ta motivspesialmente pa motibu ditemor pa rechaso f san-
shon. Pero manera indikanteriormente, e ta laga pokoespasio pa responsabilidatpropio, kreatividat i inisiativa.Un kki ku ta kushin paso-bra e mester, lo no preparplato ku ta inspir. Mi konosun kki den un kas di kuido
ku tabata gusta pa trahakuminda spesial pa e habi-tantenan. Nan tabata apresisu abilidat di kushin. Pamotibu di ekonomisashon ekki no tabatin mag di hasisu kompranan e mes mas,loke a limit den su posibili-datnan. Dimes e kki a prdnimo den su trabou. E kkifrustr tabata papia den tr-minonan manera: Awe mita bai traha bami fis atrobe.I esei e tabata hasi tambe.E tabata kushin solamentepasobra tabata mester. Eseipor a ripar i pruf. E kumin-da tabata muchu seku fpchpch, ku tiki sous.
Ademas, deliberadamente etabata kushin kantidatnanmuchu grandi pa brua e pre-supuesto tg.
Si un hende hasi algu paso-bra e mester, e lo no hinkamas energia aden ku taestriktamente nesesario. E takumpli nikamente e rdenku el a haa i nada kstra. Eta ninga su responsabilidat.Marshall B. Rosenberg tadenomin esaki den su bukiKomunikashon sin violensiakomo komunikashon ku ta
aleh di bida:Uzo di mester den ekspre-shonnan di tur dia maneratin kos ku mester, ni maskebo gusta f laga, ta ilustrkon idioma por difikult nosresponsabilidat personal panos mes aktonan.
Segun Rosenberg, nos tadesment e responsabilidatpa nos aktonan ora nos mus-tra riba mester komo kousapa nos akshonnan, manera:Mi a drecha mi kamber,pasobra tabata mesterMi mester suspend bo,pasobra esei reglanan tapreskribMi ta odia e enkargo aki,pero mi trabou ta oblig mi dihasi esaki.
Si akaso abo komo empre-sario, komo miembro digerensia f komo empleado
rekonos ekspreshonnanasina serka bo mes f hen-denan den bo serkania denesaki, ta bon pa para ketu ievalu si obligashon ta bo i
nan niko insentivo. Tambeta bon pa sondia e moti-vashon di bo kolaborador-nan. Nan ta hasi nan trabouspesialmente pasobra nanmester f tin otro kos tambeta motiv nan? Bo enkargo-nan ta duna sufisiente espa-sio pa inisiativa, propio bol-untat, libertat i kreatividat?
(skirb originalmente paFrank van Marwijk, tumfor di www.managersonline.nl)
1919
Loke mester, mester f no?
Pakus renombr ku diferente produkto di kalidat haltu
Penha & Sons a selebr 300aa di eksistensia na Krsou
E negoshi a pasa di gen-erashon pa generashoni e aktual direktor Kevin
Jonckheer ta bisaetu di efundad. Tur kos a kuminsmas di 100 aa pas tempuku e negoshi tabata spesia-lis den mulina di bientu.Den transkurso di aanane propietario a entreg ture negoshinan ku e taba-tin i el a bai den negoshidi perfume. E negoshi akrese i a kumins atraklientela for di rnt munduku tabata buska e mihlianan di perfume, paa,kosmtika i brel di solo.E prestigioso negoshi denPunda a bai riba lista diUNESCO su patrimonio-nan ku mester ta proteh.Esei so ta un faktor suma-mente importante ku ta balla pena pa kada yu di teraku ta biba riba nos isla.
Unesco United NationsEducational Scientific andCultural Organization, taenkurash identifikashon,protekshon i preservashondi nos kultura i herensianatural rnt mundu. Apartedi esei e ta duna baloragreg na humanidat,manera ta stipul den etratado internashonal di ekonvenshon pa protekshondi Kultura Mundial i Heren-
sia Natural ku a drenta navigor na 1972.
Ekspanshon di Penhai su klientelaGerensia di J.L. Penha &Sons a dirig su mes ribapreparashon profeshonaldi su empleadonan ku tatraha den e diferente fi-lialnan ku tin riba nos isla.Na Krsou tin kuater filial,Aruba tin dos i St. Maartentambe tin dos filial di J.L.Penha & Sons. Prestigio ikalidat no ta bas riba nm-ber so pa hopi di e klien-tenan ku sa kumpra kos naPenha. Danki na mi welaku ami a sera konos kue lia di produkto fransesClarins pa kuida mi ktis.El a kumins usa e marka
>
-
8/9/2019 Empresa Chiki Februari 2009
20/20
aki ku Penha ta ofres i oraku mi a bira tiner el a bisami ku e produkto ta mashabon. Mi no a kere i a wardaun par di aa. Pero oraku mi a bai Hulanda i mia mira kon karu e produk-tonan ta kompar ku akina Krsou, mi a disid kuta nan mi ke keda usa pasemper. E konseho di miwela tabata bon, pero nakas (Krsou) mi a realisku e produkto ta bon nakalidat i na un preis ku mipor gasta, asina Idelta W.,un kliente den e negoshi asplika.
Riba kualke dia di simanestablesimentunan diPenha semper por kontaku kliente lokal i internasho-nal. Seora W. ku a pidi pano pone su fam, a bini Kr-sou den temporada di kar-naval. Mi a bira meskosku e venesolanonan. Nanta bini nos isla pa kumpratur e produktonan di kalidatku den nan pais ta hopikaru. Pero un kos si, akimi ta di kas. Strao mi tahaa e mesun servisio itin biaha trahadnan ku takrda mi maske nan a salidi e negoshi di Punda por
ehmpel, pa bai traha naSalia f na ZuikertuintjeMall, asina e seora asigui bisa.
Den transkurso di aananJ.L. Penha a sigui konsen-tr riba e lianan mas finidi nan produktonan, seaku ta kolonia, produkto dilimpiesa di ktis f paa.Den fin di aa turistanandi rnt mundu ta sali ku efamoso tasnan di Penha
na man. Ta un di e pokonegoshinan ku ta duna boun tas ku lo bo no ketira af nunka mas. Apartedi esei tin yunan di teraku ta duna bo un servisiodi kalidat. Esei ta hasi miorguyoso di Penha, asinael a bisa.
300 aa J.L. PenhaAa pas a marka eksak-tamente 300 aa ku J.L.Penha ta eksist na Kr-sou. Pueblo di Krsou porta orguyoso di e filial akipa motibu ku e ta reko-nos rnt mundu. Anto 300aa di eksistensha ta nifikku ta sigui ekspand. Unehmpel ta ku e kompaniaa bai habri un filial luhoso
den Renaissance CuraaoResort & Casino. Esakita bira e prom i nikoboutique ku ta dedik naprodukto eksklusivo kuPenha ta ofres. Turismota importante pa Krsou isu desaroyo ta krusial pakada ken. Den e kuadro akiJ.L. Penha & Sons ta tra-hando duru pa akomod tursu klientenan ku oumentudi bon servisio i tambe paakomod klientenan lokal.E merkado di Latinoamri-ka ta sumamente impor-tante pa Penha pa motibuku e klientenan aki ta kum-
pra tur nan produktonandi kalidat na e establesi-mentunan di Penha. Klien-tenan di Penha na IslaRiba, Aruba i Boneiru tariba e mesun lia. Kalidatpa kada ken ku ta buskaesei.
J.L. Penha & SonsHeerenstraat 1, Punda
Telefon: 461 2266Faks: 461 7827
E-mail: [email protected]
2020
Penha & Sons a selebr 300aa di eksistensia na Krsou