Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur. … · 2014-03-20 · FDD Floppy...

Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur.

Page | 1

EMPLOYABILITY SKILL

UNIT - I

IT LITERACY

Short form - Long form

Short form Long form

CPU Central Processing Unit

ALU Arithmetic Logic Unit

CU Control Unit

RAM Random access memory

SRAM Static Random access memory

DRAM Dynamic Random access

memory

ROM Read only memory

PROM Programmable read only memory

EPROM Erasable Programmable read only

memory

UVEPROM Ultraviolet erasable

programmable read only memory

EEPROM Electrically erasable


FDD Floppy disk drive

HDD Hard disk drive

CD Compact disc

CD-ROM Compact disc read only memory

CD-R Compact disc recordable

CD-RW Compact disc rewritable

DVD-ROM Digital video disc read only

memory

DVD-R Digital video disc recordable

DVD-RW Digital video disc rewritable

WORM Write once read many

DVD Digital video disk

Digital versatile disk

VDU Video display unit

CRT Cathode ray tube

LCD Liquid crystal display

TFT Thin film transistor

LED Light emitting diode

ppm Page per minute

dpi Dot per inch

OCR Optical character recognition

MICR Magnetic ink character

recognition

OBCR Optical barcode recognition

OMR Optical mark recognition

.txt Notepad / Text file

.rtf Wordpad/Rich text format file

.bmp Paintbrush / Bitmap picture file

.doc MS-WORD / Document file

.xls Excel / Spreadsheet file

.clp Clipboard file

.ico Icon file

LAN Local area network

MAN Metropolitan area network

WAN Wide area network

ARPANET American Advance research

project agency network

ISDN Integrated services digital

network

ADSL Asymmetric digital subscriber

line

WWW World wide web

URL Uniform resource locator

HTTP Hypertext transfer protocol

FTP File transfer protocol

SMTP Small message transfer protocol

SNMP Simple network management

protocol

NNTP Network new transfer protocol

TCP/IP Transmission control protocol

and internet protocol

POP Post office protocol

PPP Point to point protocol

E-Mail Electronic mail

UTP Unshielded twisted pair cable

STP Shielded twisted pair cable

COAX Coaxial cable

FOC Fiber optic cable

ISP Internet service provider

BSNL Bharat sanchar nigam limited

VSNL Videsh sanchar nigam limited

HTML Hypertext markup language

DHTML Dynamic hypertext markup

language

XML Extensible markup language

GUI Graphical user interface

USB Universal serial bus

ASCII American standard code for

information interchange

EBCID Extended binary coded decimal

interchange code

BCD Binary coded decimal code

UNICODE Universal code


Page | 2

MODEM Modulation and demodulation

JPEG Joint picture expert group

MPEG Motion picture expert group

GIF Graphical interchange format

IC Integrated circuit

SSIC Small scale integrated circuit

MSIC Medium scale integrated circuit

LSIC Large scale integrated circuit

VLSIC Very large scale integrated circuit

UPS Uninterrupted power supply

SMPS Switch mode power supply

BIOS Basic input output system

AVI Audio video interleave

ATM Automated trailer machine

ENIAC Electronic Numerical Integrated

and Calculator

EDVAC Electronic Discrete Variable

Automatic computer

EDSAC Electronic delay storage

automatic computer

UNIVAC-I Universal automatic computer-I

KB Kilo byte

MB Mega byte

GB Giga byte

TB Tera byte

MHz Mega Hertz

GHz Giga Hertz

MIPS Million instructions per second

IQ Intelligence quotient

DTP Desktop publishing

VHF Very high frequency

UHF Ultra high frequency

PDA Personnel digital assistant

HDTV High definition television

CMOS Complementary metal oxide

semiconductor

NIC Network interface card /

National informatics center

VGA Video graphics array

SVGA Super video graphics array

XGA Extended graphics array

SXGA Super extended graphics array

UXGA Ultra extended graphic array

PS/2 Play station 2

RJ-45 Register Jack-45

OS Operating system

ASP Active server page

CGI Computer graphic interface

IBM International business machine

DBMS Database management system

SIMM Single inline memory module

DIMM Dual inline memory module

SIPP Single inline pin package

DIPP Dual inline pin package

MIPS Million instructions per second

DOS Disk operating system

WYSIWYG What you see is what you get

ppm Page per minute

cps Character per second

lpm Line per minute

BLOCK DIAGRAM

INPUT

Keyboard

Mouse

Scanner

Mice

CPU

OUTPUT

Monitor

Printer

Plotter

Speaker

CU

ALU

PRIMARY

MEMORY

RAM ROM

Secondary

Memory

FDD, HDD, CD, DVD,

Magnetic Tape,

Control Flow

Data Flow

Input Devices

1. Keyboard

a. Traditional Keyboard

b. Ergonomic Keyboard

c. Flexible Keyboard

d. Wireless keyboard

e. Mini Keyboard

2. Mouse

a. Mechanical Mouse

b. Optical Mouse

c. Wireless Mouse

3. Scanner

a. Optical scanner

i. Flat bed scanner

ii. Paper feeder scanner

b. Character and Mark

recognition


Page | 3

i. OBCR (Optical bar

code recognition)

ii. MICR (Magnetic ink

character recognition)

iii. OCR (Optical

character recognition)

iv. OMR (Optical mark

recognition)

4. Mice

Output Devices

1. Monitor

a. CRT (Cathod ray tube)

b. LCD (Liquid crystal display)

c. TFT (Thin film transistor)

d. LED (Light emitting diode)

e. HDTV (High definition television)

f. Data Projector

2. Printer

a. Impact printer

i. Character printer

1. Dot matrix

printer

2. Daisy wheel

printer

ii. Line printer

1. Chain printer

2. Drum printer

b. Non-impact printer

i. Inkjet printer

ii. Laser printer

iii. Thermal printer

c. Other printer

i. Plotter

ii. Photo printer

iii. Portable printer

3. Speaker

Primer memory

1. RAM (Random Access Memory)

a. Static RAM

b. Dynamic RAM

2. ROM (Read Only Memory)

a. PROM (Programmable read

only memory)

b. EPROM/UVEPROM (Erasable

programmable read only

memory/Ultra violet Erasable


c. EEPROM(Electrically erasable

programmable read only

memory

Secondary Storage Devices

1. Sequential Access

a. Magnetic Tape

2. Random Access

a. Magnetic Devices

i. Floppy Disk

1. 5.25" inch -

1.22 mb

2. 3.5" inch -

1.44 mb

ii. Hard Disk

1. Fixed Disk/

Winchester Disk

2. Disk Pack

3. Removable

Hard Disk

b. Optical Devices

i. CD

1. CD-ROM

2. CD-R / WORM

3. CD-RW

ii. DVD

1. DVD-ROM

2. DVR-R / WORM

3. DVD-RW

3. Removable Storage Devices

a. Flash drives

i. Pen drives

b. Flash Cards

i. SD

ii. Mini SD

GENERATIONS OF COMPUTER

•úÖò´¯µÖã™ü¸ü“µÖÖ ×¯Öœü¶Ö / ¯ÖßœüßµÖÖÑ

Generation Period Key device

FIRST 1946-58 Vacuum tube

SECOND 1958-65 Transistor

THIRD 1965-75 Integrated Circuit (IC) :

SSIC (Small Scale Integrated

Circuit), MSIC (Medium Scale

Integrated Circuit)

FOURTH 1975-89 Integrated Circuit (IC) :

LSIC (Large Scale Integrated

Circuit), VLSIC (Very Large

Scale Integrated Circuit)

FIFTH 1989-till Integrated Circuit (IC) :

ULSIC (Ultra Large Scale

Integrated Circuit


Page | 4

Basic of Computer

1. �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ×ÃÖÃ™üß´Ö“µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ³ÖÖî×ŸÖ�ú ˆ¯Ö�ú¸ü�ÖÖÃÖ ___

µÖÖÖê †Öêôû�Ö»µÖÖ •ÖÖŸÖê.

†) ÆüÖ›Ôü¾Öê†¸ü ü ²Ö) ÃÖÖò±ú™ü¾Öê†¸ü

•ú) ±ú´ÖÔ¾Öê†¸ü ›ü) ×ÃÖÃ™üß´Ö ÃÖÖò±ú™ü¾Öê†¸ü

2. ___ µÖÖ ‡Ö¯Öã™ü ˆ¯Ö�ú¸ü�ÖÖ“ÖÖ ¯ÖãÂ�úôû �úÖò ¯µÖã™ü¸ü �Öê´Ö´Ö¬µÖê

¾Ö �úÖÆüß ¾µÖÖ¾ÖÃÖÖ×µÖ�ú �úÖµÖÖÔŸÖ ´Öã�µÖŸÖ: ˆ¯ÖµÖÖê�Ö �ú¸ü�µÖÖŸÖ

µÖêŸÖÖê.

†) »ÖÖ‡Ô™ü ¯ÖêÖ ü ²Ö) ´ÖÖ‰úÃÖ

•ú) •ÖÖòµÖÛÃ™ü�ú ›ü) •úß-²ÖÖê›Ôü

3. DOS “ÖÖ †£ÖÔ ____ †ÖÆêü.

†) ›üÖµÖ êüŒ™ü †Öò Ö¸êü™üà�Ö ×ÃÖÃ™üß´Ö

²Ö) ›ü²Ö»Ö †Öò Ö êü™üà�Ö ×ÃÖÃ™üß´Ö

•ú) ×›üÃ�ú †Öò¯Ö¸êü™üà�Ö ×ÃÖÃ™üß´Ö

›ü) ›êüÃ�ú †Öò Ö êü™üà�Ö ×ÃÖÃ™üß´Ö

4. �ÖÖ»Öß»Ö ¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ÆüÖ ¯ÖÖê™ìü²Ö»Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü

´Æü�ÖæÖ ¾Ö�Öá�éúŸÖ �êú»ÖÖ †ÖÆêü.

†) ×´ÖÖß �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ²Ö) ÃÖæ Ö ü �úÖò ¯µÖã™ü¸ü

•ú) ´ÖêÖ±Ïêú´Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ›ü) »Öò¯Ö™üÖò¯Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü

5. �ÖÖ»Öß»Ö ¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ÆüÖ ¾Ö•ÖÖÖŸÖ Æü†Ö�úÖ üÖŸÖ

šüÖêÃÖ (�úÖò ¯ÖòŒ™ü) ¾Ö ¾Ö•ÖÖÖŸÖ Æü»Ö�úÖ †ÃÖŸÖÖê.

†) ×´ÖÖß �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ²Ö) ÃÖæ Ö ü �úÖò ¯µÖã™ü¸ü

•ú) ´ÖêÖ±Ïêú´Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ›ü) »Öò¯Ö™üÖò¯Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü

6. ÃÖß.¯Öß.µÖã. (CPU) “ÖÖ †£ÖÔ †ÃÖŸÖÖê ___ .

†) ÃÖë™Òü»Ö ¯ÖÖ¾Ö¸ü µÖã×Ö™üü ²Ö) ÃÖë™Òü»Ö ¯ÖÏÖêÃÖêØÃÖ�Ö µÖã×Ö™ü

•ú) ÃÖë™Òü»Ö Ø¯ÖÏ™üà�Ö µÖã×Ö™üü ›ü) �úÖò ¯µÖã™üà�Ö µÖã×Ö™ü

7. �úÖê�ÖŸÖêÆüß ÃÖÖò±ú™ü¾Öê†¸ü •Öê × ü›ü †ÖêÖ»Öß ´Öê Ö¸üß“µÖÖ

Ã¾Ö¹ý¯ÖÖŸÖ Ã™üÖê†¸ü †ÃÖŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ ____ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

†) ÆüÖ›Ôü¾Öê†¸ü ü ²Ö) ÃÖÖò±ú™ü¾Öê†¸ü

•ú) ±ú´ÖÔ¾Öê†¸ü ›ü) ×ÃÖÃ™üß´Ö ÃÖÖò±ú™ü¾Öê†¸ü

8. �ÖÖ»Öß»Ö¯Öî�úß Æêü ‹�ú ˆ¯ÖµÖÖê�Öß ÃÖÖò±ú™ü¾Öê†¸ü †ÖÆêü.

†) MS-Excelü ü ²Ö) MS-Window

•ú) MS-Word ›ü) Anti-Virus

9. ‡Ö¯Öã™ü ÃÖÖ¬ÖÖ �úß •µÖÖŸÖ ‹�ú Ø�ú¾ÖÖ †Öê�ú ²Ö™üÃÖ

†ÃÖŸÖÖŸÖ ¾Ö ŸµÖÖ“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö ”û¯ÖÖ‡Ô Ø�ú¾ÖÖ ›ÒüÖ‡Õ�Ö �ú× üŸÖÖ

ÆüÖêŸÖÖê †ÃÖê ÃÖÖ¬ÖÖ ____

†) Light pen ü ²Ö) Mouse

•ú) Joystick ›ü) Keyboard

10. •úÖò ¯ÖµÖã™ü¸ü ÃÖ¾ÆÔü¸ü ÆüÖ ___ ÃÖÖšüß ¾ÖÖ¯Ö¸üŸÖÖŸÖ.

†) ¿Öê†¸üà�Ö ›üÖ™üÖ ¾Ö ×¸üÃÖÖìÃÖêÃÖ ²Ö) ±úŒŸÖ ¿Öê†¸üà�Ö ×¸üÃÖÖêÃÖìÃÖ

•ú) ±úŒŸÖ ›üÖ™üÖ ¿Öê†¸üà�Ö ›ü) ¾Ö üß»Ö¯Öî•úß ÖÖÆüß

11. †Ö•Ö ŸÖµÖÖ ü ÆüÖê�ÖÖ êü �úÖò ¯µÖã™ü¸ü Æêü �ú¿ÖÖ“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö �ú¹ýÖ

ŸÖµÖÖ ü ÆüÖêŸÖÖŸÖ.

†) ‡Ó™üß�ÖÏê™êü›ü ÃÖ�úá™ü ü ²Ö) ™ÒüÖÓ×—ÖÃ™ü¸ü

•ú) ¾ÆòüŒµÖã Ö ™üµÖã²Ö ›ü) ™ÒüÖÓ×—ÖÃ™ü¸ü ¾Ö ¾ÆòüŒµÖã Ö ™üµÖã²Ö

12. ÃÖ¬µÖÖ“Öê ´ÖÖò×Ö™ü¸ü Æêü ___ †ÖÆêüŸÖ.

†) CGA ü ²Ö) SVGA

•ú) VGA ›ü) EGA

13. •ÖÖ»Öß»Ö¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ ¯ÖÏà™ü¸ü ˆ““Ö �ÖŸÖß ¾Ö ÖÖòÖ ‡´¯ÖòŒ™ü

Ø¯ÖÏ™ü¸ü †ÖÆêü.

†) Inkjet ü ²Ö) Laser

•ú) Dot Matrix ›ü) Line

14. •Öê ÃÖÖ¬ÖÖ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ×ÃÖÃ™üß´Ö ´Ö¬µÖê ‡Ö¯Öã™ü/†Öˆ™ü Öã™ü

¤üÖêÆüß �úÖµÖÔ �ú¸üŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ __ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

†) Input device ü ²Ö) Terminal

•ú) Output device ›ü) CPU

15. •ÖÖ»Öß»Ö¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ ‡Ö¯Öã™ü ×›ü¾ÖÖ‡ÔÃÖ ÖÖÆüß.

†) Monitor ü ²Ö) Mouse

•ú) Keyboard ›ü) Joystick

16. ×¾Ö›üÖê•Ö ´Ö¬µÖê ÃÖ¾ÖÔ ÃÖê™üà�Ö ¾Ö ±úÖ‡Ô»Ö ÃÖê¾Æü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß

ÃÖÖÓ�Ö�Öê �úß •µÖÖ´Öãôêû ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ²ÖÓ¤ü �ú¸üŸÖÖ µÖê‡Ô»Ö µÖÖ

¯ÖÏ×•ÎúµÖêÃÖ ___ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

†) Close down ü ²Ö) Turn down

•ú) Shut down ›ü) Put off

17. ‹�úÖ ´Ö»™üß×´Ö›üßµÖÖ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ´Ö¬µÖê †Ö¾Ö¿µÖ�úŸÖÖ †ÃÖŸÖê

____ .

†) •êú¾Öôû ¯ÖßÃÖßü ²Ö) ¯ÖßÃÖß ¾Ö ÃÖß›üß ¸üÖê Ö

•ú) ¯ÖßÃÖß + ÃÖß›üß üÖê Ö + ¬¾ÖÖß �úÖ›Ôü

›ü) ¯ÖßÃÖß + ÃÖß›üß¸üÖê´Ö + ¬¾ÖÖß �úÖ›Ôü + Ã¯Öß�ú¸ü

18. ¯Ö×Æü»µÖÖ ¯ÖßœüßŸÖß»Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ´Ö¬µÖê ___ “ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö

�êú»µÖÖ •ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖ.

†) ¾ÆòüŒµÖã´Ö ™üµÖã²Ö ²Ö) ™ÒüÖ—ÖßÃ™ü¸ü

•ú) ‡Ó™üß�ÖÏê™êü›ü ÃÖ�úá™ü ›ü) ¾ÆòüŒµÖã Ö ™üµÖã²Ö+™ÒüÖ—ÖßÃ™ü¸ü

19. ×›üÃ�ú ´Ö¬µÖê •Ö´ÖÖ �êú»Öê»Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ___ ´Ö¬µÖê •Ö´ÖÖ

†ÃÖŸÖê.

†) ±úÖ‡Ô»Ö ²Ö) ×›ü êüŒ™ü¸üß

•ú) ›ÒüÖ‡Ô¾Æüü ›ü) ˆ¯Ö×›ü êüŒ™ü¸üß

20. ×¾Ö›üÖê•Ö ´Ö¬µÖê �úÖ´Ö �ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖÖÓÖÖ Ã�ÎúßÖ“µÖÖ ¯ÖÖÀ¾ÖÔ

�Öê¡ÖÖ»ÖÖ ___ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

†) ›êüÃ�ú ™üÖò Ö ²Ö) ›êüÃ�ú ¾ÆüµÖæ

•ú) ±ÏÓú™ü Ã•ÎúßÖü ›ü) Ã•ÎúßÖ ¾ÆüµÖæ

21. •úÖò ¯µÖã™ü¸ü“ÖÖ ²ÖÎêÖ Æüß »ÖÆüÖÖ ×“Ö¯Ö †ÃÖŸÖê ¾Ö ×ŸÖ»ÖÖ ___

´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

†) RAM ²Ö) Microprocessor

•ú) ROM ›ü) IC

22. •µÖÖ ¯Ö¨üŸÖßŸÖ �úÖò ¯µÖã™ü¸ü“Öê ³ÖÖ›êü ¤ê‰úÖ •Ö�ÖÖ´Ö¬Öß»Ö

¾µÖŒŸÖàÖÖ ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß ²ÖÖê»ÖŸÖÖ µÖêŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ ___


†) Internet ²Ö) Communication

•ú) Network ›ü) LAN

23. Ã�òúÖ ü ÆüÖ ___ †ÃÖŸÖÖê.

†) †Öò¯™üß�ú»Ö ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖ

²Ö) †Öò ™üß�ú»Ö ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖ •ÖÖê ±úÖê™üÖê �úÖò Öß†¸ü ÃÖÖ¸ü�Öê �úÖ´Ö �ú¸üŸÖÖê

•ú) †Öò ™üß�ú»Ö ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖ �úß •ÖÖê ‡´Öê•Ö“Öê �úØ™ü�Ö ¾Ö ¯ÖêÃ™üà�Ö

�ú¸ü�µÖÖ�ú× üŸÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�ÖÖŸÖ †Ö�ÖŸÖÖê

›ü) †Öò¯™üß�ú»Ö ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖ •Öê ‡´Öê•Ö“Öê †Ó�úÖŸÖ ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸ü �ú¹ýÖ

×›üÃ�ú´Ö¬µÖê ÃÖÖšü¾ÖæÖ šêü¾ÖŸÖÖê.


Page | 5

24. RAM †ÃÖŸÖê ___

†) ¾ÖÖê»ÖÖ™üÖ‡Ô»Ö ´Öê´Ö¸üßü ²Ö) ÃÖê�Óú›ü¸üß ´Öê Ö¸üß

•ú) ÖÖòÖ ¾ÖÖê»ÖÖ™üÖ‡Ô»Ö ´Öê´Ö¸üß ›ü) Ã£ÖÖµÖß ´Öê Ö¸üß

25. •ÖÖ»Öß»Ö¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ ‹�ú ‡Ó ¯ÖòŒ™ü ¯ÖÏà™ü ü †ÖÆêü.

†) ‡Ó�ú•Öê™ü ¯ÖÏà™ü¸ü ²Ö) »Öê—Ö¸ü ¯ÖÏà™ü¸ü

•ú) ›üÖò™ü ´Öò™ÒüßŒÃÖ ¯ÖÏà™ü ü ›ü) µÖÖ¯Öî•úß ÖÖÆüß

26. ¾ÖîµÖŒŸÖß�ú �úÖò ¯µÖã™ü¸ü �ú¿ÖÖ“µÖÖ †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ µÖêŸÖÖê.

†) ´ÖêÖ±Ïêú´Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸üü ²Ö) ´ÖÖ‡�ÎúÖê �úÖò ¯µÖã™ü¸ü

•ú) ×´ÖÖß �úÖò ¯µÖã™ü¸üü ›ü) ÃÖã Ö ü �úÖò ¯µÖã™ü¸ü

27. •ÖÖ»Öß»Ö ¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ †Ö‰ú™ü¯Öã™ü ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖ †ÖÆêü.

†) ÃÖß¯ÖßµÖãüü ²Ö) ‡Ó�ú•Öê™ü ¯ÖÏà™ü¸ü

•ú) ´ÖÖ‰úÃÖüü ›ü) »ÖÖ‡Ô™ü ¯ÖêÖ

28. �ÖÖ»Öß»Ö ¯Öî�úß �úÖê�ÖŸµÖÖ ×›ü¾ÆüÖ‡ÔÃÖÖê �úÖò ¯µÖã™ü¸ü ÆüÖ

™êü»Öß±úÖêÖ¾Ö¸ü ÃÖæ“ÖÖÖ ¯ÖÏÃÖÖ¸üßŸÖ Ø�ú¾ÖÖ �ÖÏÆü�Ö �ú¸üŸÖÖê.

†) Modem ²Ö) Mobile

•ú) Transreceiver ›ü) Cordless phone

29. ×�ú²ÖÖê›Ôü ¾Ö Ã�ÎúßÖ µÖÖÓ“Öê ‹�ú×¡Ö�ú¸ü�Ö ×�ú •µÖÖ»ÖÖ

ÃÖÓ�Ö�Ö�úßµÖ ¿ÖŒŸÖß ÖÃÖŸÖê †Ö×�Ö •Öê ×´ÖÖß Ø�ú¾ÖÖ ´ÖêÖ±Ïêú´Ö

�úÖò ¯µÖã™ü¸ü»ÖÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖß ‡Ö¯Öã™ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß ˆ¯ÖµÖÖê�ÖÖŸÖ

†Ö�Ö»Öê •ÖÖŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ ___ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

†) Dumb Terminal

²Ö) Intelligence Terminal

•ú) Stand alone Terminal

›ü) Remote Computer

30. •Öã Ö ´ÖÖêšüÖ †Ö�úÖ ü ŸÖÃÖê“Ö �Öã¯Ö •ÖÖÃŸÖ �úÖµÖÔ�Ö´ÖŸÖÖ Æüß

�úÖê�ÖŸµÖÖ ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ¯ÖÏ�ÖÖ»Öß“Öß ¾Öî×¿ÖÂ™üµÖê †ÖÆêüŸÖ.

†) ´ÖêÖ±Ïêú´Ö �úÖò ¯µÖã™ü¸üü ²Ö) ´ÖÖ‡�ÎúÖê �úÖò ¯µÖã™ü¸ü

•ú) ×´ÖÖß �úÖò ¯µÖã™ü¸üü ›ü) ÃÖã¯Ö¸ü •úÖò´¯µÖã™ü¸ü

31. ×›ü.™üß.¯Öß. DTP “ÖÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü___

†) ›êüÃ�ú ™üÖò Ö ¯Ö²»Öß¿Öà�Öüü ²Ö) ›êüÃ�ú ™æü ¯Ö²»Öß¿Ö¸ü

•ú) ›êüÃ�ú ™üÖò Ö ¯Ö²»Öß¿Ö¸üüü ›ü) ›êüÃ�ú ™üÖò Ö ¯ÖÏà™ü¸ü

31. ¸üÖ‡Ô›ü ¯ÖÏÖê™êüŒ™êü›ü (Write protected) ×›üÃ�ú«üÖ êü Æêü

�ú¸üŸÖÖ µÖêŸÖê.

†) ±úÖ‡Ô»Ö �úÖò Öß �ú¸ü�Öê ²Ö) ±úÖ‡Ô»ÃÖ ×›ü»Öß™ü �ú¸ü�Öê

•ú) †ÃÖã¬ÖÖ¸üßŸÖ ±úÖ‡Ô»Ö ¾ÖÖ“Ö�Öê(Files read only not write)

›ü) ±úÖ‡Ô»Ö ¾ÖÖ“Ö�Öê ¾Ö ×»Ö×Æü�Öê (Read and Write)

32. •úÖò ¯µÖã™ü¸ü ÃÖ¾ÆÔü¸ü“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü �ú¿ÖÖÃÖÖšüß �êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê ?

†) †Ö�ú›êü¾ÖÖ¸üß ¾Ö Ã¡ÖÖêŸÖ µÖÖÓ“µÖÖ ¤êü¾ÖÖ�Ö-‘Öê¾ÖÖ�ÖÖÃÖÖšüß

Data and Sources Sharing

²Ö) ±úŒŸÖ †Ö�ú›êü¾ÖÖ¸üß“µÖÖ ¤êü¾ÖÖ�Ö-‘Öê¾ÖÖ�ÖÖÃÖÖšüß

•ú) ±úŒŸÖ Ã¡ÖÖêŸÖ “µÖÖ ¤êü¾ÖÖ�Ö-‘Öê¾ÖÖ�ÖÖÃÖÖšüß

›ü) ¾Ö üß»Ö ¯Öî•úß ÖÖÆüß

Window

ÃÖÓ•Ö•Ö•ú ÃÖã¹ý •ú¸ü•Öê ¾Ö ²ÖÓ¤ü •ú¸ü•Öê µÖÖ ¯ÖÏ×•ÎúµÖê»ÖÖ Booting

†ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

Booting “Öê 2 ¯ÖÏ�úÖ ü †ÖÆêüŸÖ : Cold booting,

Warm booting

¯Öã�ÖÔŸÖ: ²ÖÓ¤ü †ÃÖ»Öê»Öê ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ÃÖã¹ý �ú¸ü�Öê ´Æü�Ö•Öê Cold

booting

ÃÖã¹ý †ÃÖ»Öê»Öê ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ¯Ö üŸÖ/¯ÖãÖ:¿“Ö ÃÖã¹ý �ú¸ü�Öê ´Æü�Ö•Öê

Warm booting

Data ´ÖÖ×ÆüŸÖß store �ú¸üŸÖÖÓÖÖ ŸÖß File ´Ö¬µÖê Save

�ú¸üŸÖÖŸÖ.

Folder ÆüÖ File ÃÖÖšü×¾Ö�µÖÖ�ú¸üßŸÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸üŸÖÖŸÖ

Mouse ¾ÖÖ¯Ö üŸÖÖÓÖÖ •ÖÖê Arrow ×¤üÃÖŸÖÖê ŸµÖÖ»ÖÖ Pointer


ˆ³Öß êüÂÖ •Öß Typing “Öß •ÖÖ�ÖÖ ¤ü¿ÖÔ×¾ÖŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ Cursor

•úÃÖÔ ü ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

±úÖ‡Ô»Ö ¾Ö ±úÖê»›ü¸ü move ‹�úÖ •ÖÖ�Öê¾Ö¹ýÖ ¤ãüÃÖ·µÖÖ •ÖÖ�Öê¾Ö ü

Öê�µÖÖ�ú¸üßŸÖÖ Cut ¾Ö Paste †Ö×�Ö Drag ¾Ö Drop Æüß

¯Ö¨üŸÖ †¾Ö»ÖÓ²Ö×¾ÖŸÖÖŸÖ.

Delete �êú»Öê»µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ±úÖ‡Ô»Ö ÊÖ Recycle bin ´Ö¬µÖê

•ÖÖŸÖÖŸÖ.

Recycle bin ´Ö¬ÖæÖ ¯Ö üŸÖ ‘Öê�µÖÖÃÖÖšüß Restore �ú´ÖÖÓ›ü

†ÖÆêü.

Recycle bin × ü�úÖ´ÖÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Empty

Recycle bin Æüß �ú´ÖÖÓ›ü †ÖÆêü.

Desktop ¾Ö ü Bottom »ÖÖ •ÖÖê ²ÖÖ ü †ÖÆêü ŸµÖÖ»ÖÖ

Taskbar ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

Desktop ¾Ö ü •Öê ”ûÖê™êü ”ûÖê™êü ×“Ö¡ÖÖÓ�úßŸÖ Ã¾Ö¹ý¯ÖÖ“Öê “ÖÖî�úÖêÖ

†ÖÆêüŸÖ ŸµÖÖ»ÖÖ Icon ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

My computer ´Ö¬µÖê ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ“Öê ÃÖ¾ÖÔ ›ÒüÖ‡Ô¾Æü Drive,

Ø¯ÖÏ™ü¸ü, �Óú™ÒüÖê»Ö ¯ÖòÖ»Ö †¿ÖÖ ‘Ö™ü�úÖÓ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ×´ÖôûŸÖê

•µÖÖ ²Ö™üÖ ¾Ö¹ýÖ �úÖ´Ö ÃÖã¹ý �êú»Öê •ÖÖŸÖê ŸµÖÖ»ÖÖ Start

Button ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

•úÖê�ÖŸµÖÖÆüß Windows “ÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¾Ö¸ü“ÖÖ ²ÖÖ ü ÆüÖ Title

²ÖÖ ü †ÃÖŸÖÖê. ŸµÖÖ¾Ö¸ü ŸµÖÖ Window “Öê ÖÖ¾Ö ŸÖÃÖê“Ö ˆ•Ö¾µÖÖ

�úÖê Ö·µÖÖŸÖ Control Box †ÃÖŸÖÖê ŸµÖÖŸÖ Minimize,

Maximize/Restore ŸÖÃÖê“Ö Close button

†ÃÖŸÖÖŸÖ.

•úÖê�ÖŸÖÆüß Window ²ÖÓ¤ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Alter+F4 Æüß

Shortcut �ú´ÖÖÓ›ü †ÖÆ êü.

±úÖ‡Ô»Ö ¾Ö ±úÖê»›ü¸ü ¾Ö¸ü †Öò¯Ö êü¿ÖÖ

•úÖò Öß COPY Control + C

•ú™ü CUT Control + X

¯ÖêÃ™ü PASTE Control + V

×›ü»Öß™ü DELETE Del button

Select All Control + A

Menu bar †òŒ™üß¾Æü

ÆüÖê�µÖÖÃÖÖšüß

F 10


Page | 6

MS-Office

1. MS-WORD

Office Automation Package ´Ö¬µÖê ‹�ãú�Ö 4

†ò »Öß�êú¿ÖÖ †ÖÆêüŸÖ. MS-WORD, MS-EXCEL,

MS-POWER POINT, MS-ACCESS.

Microsoft Word “µÖÖ ±úÖ‡Ô»Ö »ÖÖ Document


Microsoft Word “µÖÖ ±úÖ‡Ô»Ö“Öê Extension :

.doc, Ø�ú¾ÖÖ .docx †ÖÆêü.

MS-Word »ÖÖ WYSIWYG (What you see is

what you get) †ÃÖê ÃÖã üÖ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

MS-Word ÆüÖ †�Ö¸üÖÓÖÖ Word Wrap �ú¸üŸÖÖê ´Æü�Ö•Öê

Ã¾ÖŸÖ:ÆæüÖ �ÖÖ»Öß ‘ÖêŸÖ �ÖãÓ›üÖôûŸÖÖê.

MS-Word ´Ö¬µÖê ¯Ö¡Öê Letter, ´ÖÖ×ÆüŸÖß¯Ö¡Ö�êú

Circulars, ÖÖê™üÃÖË Notes, ¯ÖãÃŸÖ�êú Books ŸÖµÖÖ ü

�êú»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ

•úÖê�ÖŸÖßÆüß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¯ÖÏà™ü �ú¸ü�µÖÖ¯Öæ¾Öá Print Preview

¯ÖÖÆü»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.

MS-Word : Shortcut Command

New ±úÖ‡Ô»Ö ŸÖµÖÖ¸ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + N

Open ±úÖ‡Ô»Ö ˆ‘Ö›ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + O

Save ±úÖ‡Ô»Ö •ÖŸÖÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + S

Save As ‹�ú ±úÖ‡Ô»Ö ¤ãüÃÖ·µÖÖ ÖÖ¾ÖÖÖê •ÖŸÖÖ

�ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß

F2

Print ±úÖ‡Ô»Ö Ø¯ÖÏ™ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + P

Close File ±úÖ‡Ô»Ö ²ÖÓ¤ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + W

Find ‹�úÖ¤üÖ ¿Ö²¤ü ¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß Control + F

Replace ¿ÖÖê¬Ö»Öê»ÖÖ ¿Ö²¤ü ²Ö¤ü»Ö×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß Control + H

Find Again ŸÖÖê“Ö ¿Ö²¤ü ¯Ö üŸÖ ¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß F3

Goto ×¾Ö×¿ÖÂ™ü ¯ÖÖÖ �Îú´ÖÖÓ�úÖ¾Ö¸ü •ÖÖ�µÖÖÃÖÖšüß Control + G,

F5

Spelling and Grammar Ã¯Öê»Öà•Ö ¾Ö

�ÖÏÖ´Ö¸ü ¤ãü¹ýÃŸÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß

F7

F1 ´Ö¤üŸÖ ×´Öôû×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß Help

Undo ´ÖÖ�Öß»Ö �ú´ÖÖÓ›ü ¾Ö ü µÖê�µÖÖÃÖÖšüß Control + Z

Redo ¯Öãœüß»Ö �ú´ÖÖÓ›ü ¾Ö ü •ÖÖ�µÖÖÃÖÖšüß Control +Y

Bold †�Ö¸ü šüôû�ú �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + B

Italic †�Ö êü ×ŸÖ¸ü�úÃÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß Control + I

Underline †�Ö¸üÖÓÖÖ †¬ÖÖê êü�ÖßŸÖ

�ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß

Control + U

Left Alignment †�Ö êü ›Ö¾µÖÖ ²ÖÖ•ÖãÃÖ

‘Öê�µÖÖÃÖÖšüß

Control + L

Right Alignment †�Ö êü ˆ•Ö¾µÖÖ ²ÖÖ•ÖãÃÖ


Control + R

Center Alignment †�Ö êü ´Ö¬ÖÖê´Ö¬Ö


Control + E

Justify Alignment †�Ö êü Margin to

margin ‘Öê�µÖÖÃÖÖšüß

Control + J

Select All ÃÖÓ Öã�ÖÔ ´ÖÖ×ÆüŸÖß Select

•ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß

Control + A

Grow font ±úÖò™ü ¾ÖÖœü×¾Ö�Öê Control + >

Shrink font ±úÖò™ü ‘Ö™ü×¾Ö�Öê Control + <

´ÖÖ×ÆüŸÖß †Ö›ü¾µÖÖ ¾Ö ˆ³µÖÖ “ÖÖî�úÖÓÖÖÓ Ö¬µÖê ×»Ö×Æü�Öê ´Æü�Ö•Öê

Table ŸÖµÖÖ¸ü �ú¸ü�Öê ÆüÖêµÖ

Table ´Ö¬µÖê ˆ³Öê Column †ÃÖŸÖÖŸÖ ŸÖ¸ü †Ö›ü¾µÖÖ

Row †ÃÖŸÖÖŸÖ

Column ¾Ö Row •Öß£Öê ×´ÖôûŸÖÖŸÖ ŸÖê£Öê ‹�ú Cell ŸÖµÖÖ ü

ÆüÖêŸÖê.

Table ÆüÖ Insert ´ÖêÖã ´Ö¬ÖãÖ ‘ÖêŸÖ»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê

¤üÖêÖ Ø•ú¾ÖÖ †×¬Ö�ú cell »ÖÖ ‹�ú×¡Ö�ú �ú¸ü�µÖÖ“µÖÖ ¯ÖÏ×�ÎúµÖê»ÖÖ

Cell Merging †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

Tab ÆüµÖÖ ²Ö™ü�ÖÖ“µÖÖ ÃÖÆüÖµµÖÖÖê †Ö¯Ö�Ö ¾Öê�Ö¾Öê�ÖôûµÖÖ Cell

´Ö¬µÖê ×±ú¹ý ¿Ö�úŸÖÖê.

2. MS-EXCEL

MS-Excel Æêü Spreadsheet †ò »Öß�êú¿ÖÖ †ÖÆêü •Öê

†Ö�ú›êü ÖÖê›üß �ú¸üßŸÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸üŸÖÖŸÖ.

MS-Excel “µÖÖ ±úÖ‡Ô»Ö»ÖÖ Workbook ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

‹�úÖ Workbook ´Ö¬µÖê †Öê�ú Worksheets

†ÃÖŸÖÖŸÖ.

‹�úÖ Worksheet ´Ö¬µÖê †Öê�ú Rows †Ö×�Ö

Columns †ÃÖŸÖÖŸÖ.

MS-Excel ´Ö¬µÖê ‹�ãú�Ö 16384 Rows ¾Ö

1048576 Columns †ÖÆêüŸÖ.

Row †Ö×�Ö column “ÖÖ ×´ÖôæûÖ Cell ŸÖµÖÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖê

MS-Excel ´Ö¬µÖê ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖß»ÖÖ Ö¾ÖßÖ ±úÖ‡Ô»Ö ‘ÖêŸÖ»µÖÖ¾Ö¸ü

3 Worksheet Ã¾ÖŸÖ:ÆæüÖ“Ö ×´ÖôûŸÖÖŸÖ.

Cell ´Ö¬µÖê ×»Ö×Æü»Öê»Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß Æüß Formula bar ´Ö¬µÖê

×¤üÃÖŸÖê.

MS-Excel ´Ö¬µÖê Chart ŸÖµÖÖ ü �ú¸üŸÖÖ µÖêŸÖÖŸÖ.

¯ÖÏŸµÖê�ú Cell »ÖÖ Address †ÃÖŸÖÖê ŸÖÖê Column “Öê

†�Ö¸ü ¾Ö Row “ÖÖ ÖÓ²Ö ü µÖÖÖê ŸÖµÖÖ ü ÆüÖêŸÖÖê •ÖÃÖê �úß D4,

D5, H45.

»Ö�ÖŸÖ“µÖÖ •ÖÖê›æüÖ ˆ³µÖÖ ¾Ö †Ö›ü¾µÖÖ ‹�úÖ ¯Öê�ÖÖ •ÖÖÃŸÖ Cell

“Öß Range ŸÖµÖÖ ü ÆüÖêŸÖê. •ÖÃÖê �úß C1:C5, D10:D16.

MS-Excel ´Ö¬µÖê �úÖ´Ö �ú¸üŸÖÖÓÖÖ Mouse pointer “ÖÖ

†Ö�úÖ ü ÆüÖ Plus (+) ×“ÖÆüÖÃÖÖ ü�ÖÖ ×¤üÃÖŸÖÖê.


Page | 7

Tab ²Ö™ü�Ö ¤üÖ²Ö»µÖÖ¾Ö ü cell ˆ•Ö¾Öß�ú›êü •ÖÖŸÖÖê ¾Ö

Shift+Tab ¤üÖ²Ö»µÖÖ¾Ö ü cell ›üÖ¾Öß�ú›êü •ÖÖŸÖÖê †Ö×�Ö

Enter ¤üÖ²Ö»µÖÖ¾Ö ü cell �ÖÖ»Ö“µÖÖ ×¤ü¿ÖêÖê µÖêŸÖÖê.

Basic Formula †Ö×�Ö ¾ÖÖ¯Ö¸ü

Formula ¾ÖÖ¯Ö¸ü

=Sum() Addition ²Öê üß•Ö �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß

=Average() Average ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß �úÖœü�µÖÖÃÖÖšüß

=Max() Maximum ´ÖÖêšüµÖÖŸÖ ´ÖÖêšüÖ ÖÓ²Ö ü

¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß

=Min() Minimum »ÖÆüÖÖÖŸÖ »ÖÆüÖÖ ÖÓ²Ö ü


=Sqrt() ¾Ö�ÖÔ Öãôû ¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß Square root

=Count() †Ó�úÖÖß ³Ö ü»Öê»µÖÖ Cell ´ÖÖê•Ö�µÖÖÃÖÖšüß

=Countblank() × ü�úÖ´µÖÖ Cell ´ÖÖê•Ö�µÖÖÃÖÖšüß

=Upper() Text †�Ö êü ´ÖÖêšüµÖÖ Capital letter

´Ö¬µÖê ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸üßŸÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß

=Lower() Text †�Ö êü »ÖÆüÖÖ Lower case

letter ´Ö¬µÖê ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸üßŸÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß

=Len() Text †�Ö êü ´ÖÖê•Ö�µÖÖÃÖÖšüß

=Mod() Remainder ³ÖÖ•ÖÖ•úÖ ü •ú¹ýÖ ²ÖÖ•úß


=Today() †Ö•Ö“Öß ŸÖÖ üß�Ö ×¤üÃÖ�µÖÖÃÖÖšüß

=now() †Ö•Ö“Öß ŸÖÖ üß�Ö ¾Ö ¾Öêôû ×´Öôû×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß

=Round() †¯Öã�ÖÖÕ�úÖŸÖß»Ö ÃÖÓ�µÖÖ �úÖÆüß

†¯Öã�ÖÖÕ�úÖÓ ÖµÖÔŸÖ ´ÖµÖÖÔ¤üßŸÖ �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß. To

rounds the number upto

specified decimal places

=Roundup() †¯Öã�ÖÖÕ�úÖŸÖß»Ö ÃÖÓ�µÖÖ ŸµÖÖ¯Öê�ÖÖ ¾Ö ü“µÖÖ

¯Öã�ÖÖÕ�úÖÓ ÖµÖÔŸÖ ¾ÖÖœü×¾Ö�µÖÖ�ú× üŸÖÖ. To

rounds the number upto the

upper integer number

=Rounddown() †¯Öã�ÖÖÕ�úÖŸÖß»Ö ÃÖÓ�µÖÖ ŸµÖÖ¯Öê�ÖÖ �ÖÖ»Öü“µÖÖ

¯Öã�ÖÖÕ�úÖÓ ÖµÖÔŸÖ �ú´Öß �ú¸ü�µÖÖ�ú× üŸÖÖ. To

rounds the number upto the

lower integer number

=if() šü¸Ö¾Öß�ú Condition ¾Ö ü †Ö¬ÖÖ üßŸÖ ˆ¢Ö ü

×´Öôû×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß, If the condition is

true, true part executes, else

false part executes

Internet ¾Ö Web Browser

Internet Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú “Öê Öê™ü¾Ö�Ôú †ÖÆêü ´Æü�Ö•Öê“Ö ŸÖê ‹�úÖ

³ÖÖî�ÖÖê×»Ö�ú ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö Öê™ü¾Ö�Ôú“Öê ¤ãüÃÖ·µÖÖ ³ÖÖî�ÖÖê×»Ö�ú

³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö Öê™ü¾Ö�Ôú¿Öß ÃÖÆü•Ö •ÖÖê›ü»Öê»Öê †ÃÖŸÖê. †ÃÖê †Öê�ú

Öê™ü¾Ö�Ôú •ÖÖê›æüÖ ŸµÖÖ¯ÖÃÖãÖ Internet ŸÖµÖÖ ü —ÖÖ»Öê»Öê †ÖÆêü.

•Ö�ÖÖŸÖß»Ö ¯Ö×Æü»Öê Öê™ü¾Ö�Ôú ´Æü�Ö•Öê : ARPANET

(American Advanced Research Project

Agency Network)

Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú †´Öê¸üß�êú“µÖÖ Defence ×¾Ö³ÖÖ�ÖÖŸÖ ¯ÖÏ£Ö´ÖŸÖ:

1957 ´Ö¬µÖê ˆ³ÖÖ ü�µÖÖŸÖ †Ö»Öê.

Internet ¾Ö üß»Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß †Ö¯Ö»µÖÖ ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ´Ö¬µÖê Save

•ú¸ü�Öê ´Æü�Ö•Öê Download

†Ö¯Ö»µÖÖ ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ´Ö¬Öß»Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß Internet ¾Ö ü Save

•ú¸ü�Öê ´Æü�Ö•Öê Upload

WWW : World wide web Æüß ÃÖÓ•ú»¯ÖÖÖ CERN

(Center for European Nuclear Research,

Switzerland) µÖê£Öê Tim Berners Lee µÖÖÓÖß 1992

´Ö¬µÖê ´ÖÖÓ›ü»Öß

Internet ¾ÖÖ¯Ö üÖÃÖ ¤êü•µÖÖ·µÖÖ ÃÖÓÃ£Öê»ÖÖ Internet

Service Provider ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

BNSL, VSNL, AT&T, World Net, IBM

Global Network, MCI, Netcom, UUNET,

PSINET Æêü ÃÖ¾ÖÔ ‡Ó™ü¸üÖê™ü ÃÖ¾ÆüáÃÖ ¯ÖÏÖê¾ÆüÖ‡Ô›ü¸ü †ÖÆêüŸÖ.

ÃÖÓ�Ö�Ö�ú Öê™ü¾Ö�Ôú ´Ö¬µÖê ‹�ú´Öê�úÖ¿Öß Data Sharing

•ú¸üŸÖÖŸÖ ´Æü�Ö•Öê“Ö †Ö¯Ö†Ö¯ÖÃÖÖŸÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö �ú¹ýÖ ¤êüŸÖÖÖÖÓ •Öê

×ÖµÖ´Ö ¯ÖÖôû»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ ŸµÖÖ»ÖÖ Protocol ¯ÖÏÖê™üÖê�úÖò»Ö


Öê™ü¾Ö�Ôú´Ö¬µÖê ±úÖ‡Ô»Ö ™ÒüÖÓÃ±ú¸ü �ú¸ü�ÖÖ¸üÖ ¯ÖÏÖê™üÖê�úÖò»Ö ´Æü�Ö•Öê

FTP

•µÖÖ Application ´Ö¬µÖê ‡Ó™ü¸üÖê™ü¾Ö üß»Ö ¯Öê•Ö open �êú»Öê

•ÖÖŸÖÖŸÖ ŸµÖÖ»ÖÖ Browser †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ

•úÖê�ÖŸÖÆüß website ¯ÖÖÆü�µÖÖÃÖÖšüß ÃÖÓ•Ö•Ö•ú + ´ÖÖò›êü Ö +

‡Ó™ü¸üÖê™ü •ÖÖê›ü�Öß + ²ÖÎÖˆ—Ö¸ü Æêü ÃÖ¾ÖÔ »ÖÖ�ÖŸÖê.

Internet explorer, Mozzilla firefox, Opera,

Netscape navigator, Google chrome Æêü ÃÖ¾ÖÔ

²ÖÎÖˆ—Ö ü †ÖÆêüŸÖ.

ÃÖÓ•Ö•Ö•úÖ¾Ö üß»Ö Web page Æêü HTML (Hypertext

Markup Language) ´Ö¬µÖê ×»Ö×Æü»Öê»Öê †ÃÖŸÖê.

HTTP (Hypertext transfer protocol) ÆüÖ

¯ÖÏÖê™üÖê�úÖò»Ö ‹“Ö™üß‹´Ö‹»Ö ´Ö¬µÖê ×»Ö×Æü»Öê»Öê ›üÖòŒµÖã Öë™ü

Öê™ü¾Ö�Ôú¾Ö ü Share �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß ¾ÖÖ¯Ö üŸÖÖŸÖ.

http : // www . google . com

protocol www domain domain

concept name code

¾Ö üß»Ö address »ÖÖ URL (Uniform Resource

Locator) ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

Internet ¾Ö ü �ú¸ü�µÖÖŸÖ µÖê�ÖÖ·µÖÖ ¾µÖ¾ÖÆüÖ üÖ»ÖÖ e-

commerce ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.


Page | 8

Web page Æêü ‹�ú ‡»ÖêŒ™ÒüÖò×ÖŒÃÖ ¯Öê•Ö †ÖÆêü •Öê

‹“Ö™üß‹´Ö‹»Ö µÖÖ ³ÖÖÂÖêŸÖ ×»Ö×Æü»Öê †ÖÆêü.

Website Æêü †Öê�ú ¾Öê²Ö ¯Öê•ÖêÃÖ “ÖÖ ÃÖÓ“Ö †ÖÆêü †Ö×�Ö

ŸµÖÖŸÖß»Ö ¯Ö×Æü»Öê ¯ÖÖÖ ´Æü�Ö•Öê Home page †ÃÖŸÖê.

Google, yahoo, altavista, exite, hotbot,

infoseek, search Æêü ÃÖ¾ÖÔ Search Engine †ÖÆêüŸÖ.

ÃÖ“ÖÔ ‡Ó×•ÖÖ ´Æü�Ö•Öê Æüß ‹�ú ¾Öê²ÖÃÖÖ‡Ô™ü †ÃÖŸÖê •Öß“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü

¾Öê�Ö¾Öê�ÖôûµÖÖ ¯ÖÏ�úÖ ü“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¿ÖÖê¬Ö�µÖÖÃÖÖšüß •ú¸üŸÖÖŸÖ.

‡Ô Öê»Ö ¾Ö¸ü ‹�ÖÖ¤üß FILE ¯ÖÖšü×¾Ö�Öê ´Æü�Ö•Öê ŸµÖÖ»ÖÖ

Attachment †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

‹�ÖÖ¤üß ¾Öê²ÖÃÖÖ‡Ô™ü †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ ¾ÖÖ¸Óü¾ÖÖ ü ²Ö‘ÖµÖÖ“Öß †ÃÖ»µÖÖÃÖ

ŸÖß»ÖÖ Favorite ´Ö¬µÖê Add �ú¸üÖ¾Öê

‡Ô Öê»Ö “Öê ŸÖßÖ ¯ÖÖ™Ôü †ÃÖŸÖÖŸÖ.

1. Header : To, CC, BCC

2. Message body : Message

3. Signature : Details of sender

‹�ÖÖ¤üê ¾Öê²Ö¯Öê•Ö ÃÖê¾Ö/ÃÖÖšü¾ÖæÖ šêü¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß †£Ö¾ÖÖ

›üÖ‰úÖ»ÖÖê›ü �ú¸üŸÖÖÓÖÖ ŸÖê HTML ÆüµÖÖ ±úÖ‡Ô»Ö ¹ý¯ÖÖŸÖ“Ö ÃÖê¾Ö

ÆüÖêŸÖê.

ÃÖÖ‡Ô™ü †Ö¯Ö»µÖÖ»ÖÖ ¾ÖÖ Óü¾ÖÖ¸ü ²Ö‘ÖµÖÖ“Öß †ÃÖ»µÖÖÃÖ ŸÖß»ÖÖ

Favorite ´Ö¬µÖê Add •ú¸üÖ¾Öê

‡Ó™ü¸üÖê™ü¾Ö¸ü ¯ÖÏŸµÖê�ú ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ»ÖÖ ‹�ú µÖã×Ö�ú †ò›ÒêüÃÖ †ÃÖŸÖÖê

ŸµÖÖ»ÖÖ IP Address †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ

i. ŸÖÖê IP Address ‹�ãú�Ö 4 Octate “ÖÖ ²ÖÖ»Öê»ÖÖ

†ÃÖŸÖÖê

ii. ‹�úÖ Octate ´Ö¬µÖê 8 bit †ÃÖê ‹�ãú�Ö 32 ²Öß™ü“ÖÖ

IP Address †ÃÖŸÖÖê.

iii. ˆ¤üÖ. IP Address ÆüÖ •ÖÖ»Öß»Ö¯ÖÏ ÖÖ�Öê ›êüÃÖß´Ö»Ö

¹ý¯ÖÖŸÖ †ÃÖŸÖÖê

iv. 216.27.61.137 v. ŸµÖÖ“Öê Binary ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸ü �ÖÖ»Öß»Ö ¯ÖÏ ÖÖ�Öê -

vi. 11011000.00011011.00111101.10001001

ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ“µÖÖ Öê™ü¾Ö�Ôú“µÖÖ ³ÖÖî×ŸÖ�ú Physical Layout »ÖÖ

Network Topology ™üÖê ÖÖê»ÖÖò•Öß †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

‹�ãú�Ö 4 ™üÖê ÖÖê»ÖÖò•Öß †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖ ´Æü�Ö•Öê BUS, RING,

STAR & MESH.

LAN : Local area network

Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú ‹�ÖÖªÖ ”ûÖê™ü¶Ö¿µÖÖ ‡´ÖÖ¸üŸÖß´Ö¬µÖê, Ø�ú¾ÖÖ •Ö¾Öôû

†ÃÖ»Öê»ÖµÖÖ ‹�úÖ¯Öê�ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ‡´ÖÖ üŸÖß´Ö¬µÖê �êú²Ö»Ö“µÖÖ

ÃÖÆüÖµµÖÖÖê ÃÖÓ•Ö•Ö•úÖÓÖÖ ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß •ÖÖê›ü�µÖÖ�ú¸üßŸÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü»Öê

•ÖÖŸÖê.

†ÃÖê Öê™ü¾Ö�Ôú Æêü ÃÖÖ¬ÖÖ ü�ÖŸÖ: 1 �úß»ÖÖê Öß™ü¸ü ¯ÖµÖÕŸÖ“µÖÖ ëü•Ö

•ú¸üßŸÖÖ ¾ÖÖ¯Ö üŸÖÖŸÖ.

µÖÖŸÖ ´Öã�µÖŸ¾Öê CAT-5 �êú²Ö»Ö“ÖÖ“Ö ¾ÖÖ¯Ö¸ü �ú¸üŸÖÖŸÖ

MAN : Metropolitan Area Network

Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú ‹�ÖÖªÖ ¿ÖÆü¸üÖŸÖ ¤ãü¸ü¾Ö¸ü †ÃÖ»Öê»µÖÖ ¤üÖêÖ †Öò±úßÃÖ

†£Ö¾ÖÖ ˆªÖê�Ö µÖÖŸÖß»Ö ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß •ÖÖê›ü�µÖÖ�ú¸üßŸÖÖ

ŸÖÃÖê“Ö ¤üÖêÖ ¿ÖÆü¸üÖÓ Ö¬Öß»Ö ÃÖÓ�Ö�Ö�ú Öê™ü¾Ö�Ôú´Ö¬µÖê ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß

•ÖÖê›ü�µÖÖ�ú¸üßŸÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü»Öê •ÖÖŸÖê.

†ÃÖê Öê™ü¾Ö�Ôú Æêü ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü�ÖŸÖ: 50 �úß»ÖÖê Öß™ü¸ü ¯ÖµÖÕŸÖ“µÖÖ ëü•Ö

�ú¸üßŸÖÖ ¾ÖÖ¯Ö üŸÖÖŸÖ.

µÖÖŸÖ ÃÖÓ�Ö�Ö�ú ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß •ÖÖê›ü�µÖÖ�ú¸üßŸÖÖ CAT �êú²Ö»Ö,

Coaxial �êú²Ö»Ö, Fiber optic �êú²Ö»Ö, ´ÖÖ‡Ô�ÎúÖê¾Öê¾Ö

™üÖ¾Ö¸ü ‡. ÃÖÖ¬ÖÖÖÓ“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü �ú¸üŸÖÖŸÖ.

WAN : Wide Area Network

Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú ŸÖµÖÖ ü �ú¸üŸÖÖÓÖÖ •ÖÖ�ÖÖ ¾Ö †ÓŸÖ¸ü µÖÖÓÖÖ ´ÖµÖÖÔ¤üÖ ÖÖÆüß.

†Ö•Ö ÃÖÓ Öæ�ÖÔ •Ö�ÖÖŸÖ •Öê Internet ¾ÖÖ¯Ö¸ü»Öê •ÖÖŸÖê ŸÖê µÖÖ“Ö

Öê™ü¾ÖÔ�ú “Öê ˆ¤üÖÆü ü�Ö †ÖÆêü.

Æêü Öê™ü¾Ö�Ôú �Öã¯Ö ´ÖÖêšüµÖÖ ³ÖÖî�ÖÖê×»Ö�ú �Öê¡ÖÖ¾Ö ü ŸÖµÖÖ¸ü �ú¸üŸÖÖ µÖêŸÖê.

µÖÖŸÖ ÃÖÓ�Ö•Ö�ú ‹�ú´Öê�úÖÓ¿Öß •ÖÖê›ü�µÖÖ�ú¸üßŸÖÖ CAT �êú²Ö»Ö,

Coaxial �êú²Ö»Ö, Fiber optic �êú²Ö»Ö, ´ÖÖ‡Ô�ÎúÖê¾Öê¾Ö

™üÖ¾Ö¸ü, ™êü×»Ö±úÖêÖ, ÃÖò™êü»ÖÖ‡Ô™ü/ˆ¯Ö�ÖÏÆü ‡. ÃÖÖ¬ÖÖÖÓ“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü

�ú¸üŸÖÖŸÖ.


Page | 9

UNIT - II

ENGLISH LITERACY

Ã¾Ö¸ü Vowels (5) : A E I O U

¾µÖÓ•ÖÖê Consonents (21) : B C D F G H J K L

M N P Q R S T V W X Y Z.

Y ÆüÖ �ú¬Öß �ú¬Öß Ã¾Ö¸üÖÓÃÖÖ¸ü�ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê

•ÖÃÖê - Policy, Tyre, Valley, Type, Dyke,

Typhoid

Pronunciation

Silent ˆ““ÖÖ¸ü

B Silent

Comb •úÖê Ö •Óú•Ö¾ÖÖ

Thumb £Ö´Ö †Ó�ÖšüÖ

Doubt ›üÖ‰ú™ü ¿ÖÓ•úÖ

Debt ›êü™ü •ú•ÖÔ

C Silent

Scent ÃÖë™ü ÃÖã•ÖÓ¬Ö

Scene ÃÖßÖ ¤êü•ÖÖ¾ÖÖ

D silent

Fridge ±Ïúß•Ö ×¿ÖŸÖ¯Öê™üß

Bridge ²ÖÎß•Ö ¯Öæ»Ö

Judge •Ö•ÖË µÖÖµÖÖ¬Öß¿Ö

Lodge »ÖÖò•Ö †Ö üÖ´Ö�ÖéÆü

E Silent

White ¾ÆüÖ‡Ô™ü ¯ÖÖÓœü¸üÖ

Shine ¿ÖÖ‡ÔÖ “Ö´Ö�ú�Öê

Life »ÖÖ‡Ô±ú •Öß¾ÖÖ

Pipe ¯ÖÖ‡Ô¯Ö Öôûß

G Silent

Sign ÃÖÖ‡ÔÖ ÃÖÆüß

Design ×›ü—ÖÖ‡ÔÖ Ö•Öß

H Silent

Honour †ÖòÖ¸ü †Ö¤ü ü

Hour †¾Ö ü ŸÖÖÃÖ

Honest †Öò×ÖÃ™ü ¯ÖÏÖ´ÖÖ×•Ö•ú

K Silent

Knife ÖÖ‡Ô±ú ÃÖã üß

Knock ÖÖò•ú £ÖÖ¯Ö

Knot ÖÖò™ü •ÖÖšü

Knowledge ÖÖò»Öê•Ö –ÖÖÖ

L Silent

Walk ¾ÖÖò•ú “ÖÖ»Ö�Öê

Calf •úÖ±ú ¾ÖÖÃÖ¹ý

Folk ±úÖê•ú »ÖÖê•ú

Palm ¯ÖÖ´Ö ŸÖôûÆüÖŸÖ

Calm •úÖ´Ö ¿ÖÖÓŸÖ

N Silent

Column •úÖò»Ö´Ö ÃŸÖÓ³Ö

Damn ›ëü Ö ×¬ÖŒ�úÖ ü�Öê

Autumn †Öò™ü´Ö ¿Ö ü¤üŠúŸÖã

P Silent

Psychology ÃÖÖµÖ�úÖò»ÖÖò•Öß ´ÖÖÖÃÖ¿ÖÖÃ¡Ö

Pneumonia µÖæ ÖÖê×ÖµÖÖ µÖæ ÖÖê×ÖµÖÖ

Receipt ¸üßÃÖß™ü ¯ÖÖ¾ÖŸÖß

S Silent

Island †ÖµÖ»ÖÓ›ü ²Öê™ü

T Silent

Listen ×»ÖÃÖÖ ‹ê�ú�Öê

Often †Öò±úÖ ²Ö êü“Ö¤üÖ

Hasten ÆêüÃÖÖ ‘ÖÖ‡Ô

Whistle Û¾ÆüÃÖ»Ö ×¿Ö¼üß

U Silent

Guard •ÖÖ›Ôü ¯ÖÆüÖ üÖ

Guest •ÖêÃ™ü ¯ÖÖÆãü•Öê

Guess •ÖêÃÖ ŸÖ�Ôú

W Silent

Wrapper òü¯Ö ü †Ö¾Ö¸ü�Ö

Wrong ¸üÖÑ•Ö “Öã�ú

Answer †ÑÃÖ¸ü ˆ¢Ö ü

Write ¸üÖ‡Ô™ü ×»Ö×Æü•Öê

Awkward †Öò�ú¾Ö›Ôü ²ÖÖê•Ö›ü

Bowling ²ÖÖê»Öà•Ö •ÖÖê»ÖÓ¤üÖ•Öß

Wrist ¸üßÃ™ü ´ÖÖ�Ö™ü

Gh Silent

High ÆüÖµÖ ˆÓ“Ö

Thigh £ÖÖµÖ ´ÖÖÓ›üß

Flight ±ú»ÖÖ‡Ô™ü ˆøüÖ�Ö

Delight ×›ü»ÖÖ‡Ô™ü †ÖÖÓ¤ü

Sight ÃÖÖ‡Ô™ü ¥ü¿µÖ

Bright ²ÖÎÖ‡Ô™ü “Ö´Ö�ú¤üÖ ü

Weight ¾Öê™ü ¾Ö•ÖÖ

Neigh Öê Ø•Ö•úÖôû•Öê

Though ¤üÖê •Ö üß

Though £ÖÖò™ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü

Cough •ú±ú •ÖÖê•ú»ÖÖ

Enough ‡Ö±ú ¯Öã êü

Plough ¯»ÖÖ‰ú ÖÖÓ•Ö¸ü•Öê


Page | 10

‹�úÃÖÖ¸ü�µÖÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ“Öê ¿Ö²¤ü Similar Pronunciation

Know No There Their

See Sea To Too

Hear Here Too Two

Whole Hole Through Threw

Bough Bow Hour Our

1. ¿Ö²¤ü ˆ““ÖÖ üŸÖÖÓÖÖ ¿Ö²¤üÖÓ¾Ö¸ü •ÖÖê¸ü ¤êü�µÖÖŸÖ µÖêŸÖÖê ŸµÖÖ»ÖÖ

___ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

†) Ã™ÒêüÃÖü/stress/•ÖÖê¸ü ²Ö) ¯ÖÏê¿Ö¸ü

•ú) Ã™Òüà�Öü ›ü) ¾Öê™ü

2. ‹�ú ¯ÖÏ�úÖ ü ÃÖê ²ÖÖê»Ö�Öê �úÖ ´Ö¬Öæ ü ŸÖ¸üß�úÖ •ÖÖê �úÖ±úß Æü¤ü

ŸÖ�ú �ÖÖµÖÖ �úß ŸÖ¸üÆü ²ÖÖê»ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ˆÃÖ ___ �úÆüŸÖê Æîü.

- Intonation/»ÖµÖ/Æêü»Ö

Complete the Simple sentence using

General words

1. My new box is very ____ - Big.

2. The glass product is very ____ - Fragile

(ÖÖ•Öã�ú)

3. My new dress is ___ in colour. - Green

4. My father is a ___. - Farmer

5. Rajesh is my ____ . - Friend.

6. I think it will start at ___. - 6 O'Clock

7. The keyboard is used to ___ data into the

computer. - Feed

8. What do you ___ - Want

9. Sun rises in the ____ - East

10. The ___ fort stands on the bank of river

Yamuna. - Red

11. Always respect your ___ . - Elders

12. Do not waste your precious ___ - Time

13. Please bring me a glass of ___ - Water

14. __ a fine day !. - What

15. ___ a nonsense you talk !. - What

16. ___ ! I have won the first prize - Hurrah

!

17. There are ___ members in his family. -

Ten

18. There are ___ families in the village. -

Hundred

19. This is a ___ book. - Good

20. Those are your ___. - Books.

21. ___ are you reading ? - What

22. ___ books are you reading ? - What

23. ___ of your relatives came here. - None.

24. ___ of them can do this work - Anyone.

25. This is the book ___ I bough. - Which

26. Read the book ___ you like. - That

27. The students helped ___ . - One another.

28. The children are ___ a match. - Playing.

29. The cow ___ slowly. - Walks

30. The moon is ___. - Shining

31. The bus ___. - Stopped.

32. The school bell ___. - Rang.

33. ___ is a good exercise. - Walking.

34. ___ is injurious to health.

35. There are ___ boys in the class. - Seven.

36. Sunday is the ___ day of the weak. -

First

37. We should not believe everything we

read ___ the newspaper. - In

38. I met Sachin ___ college. - At.

39. Shweta is ___ a meeting. - In.

40. The college students were travelling ___

the roof of the bus. - On.

41. This was the best lunch __ the world. -

In.

42. My house is ___ the third floor. - At

43. There were a lot of people ___ in the

party. - In.

44. We had dinner __ the train. - In.

45. The children love playing in the ___

park. - Beautiful.

46. There is a tall ___ bookshelf in the

corner of this room. - Red.

47. There is a __ screen television in the

right corner of the room. - wide.

48. The room has a ___ window at the left

side. - Blue

49. There is a ___ dirty chair near the table. -

Small.

50. My pen writes ___ than yours. - Better

51. The surface of your table is ___ than the

surface of mine. - Smoother.

52. Ram is ___ than Soham. - Tallest

53. Sita is ___ beautiful than Sarla. - Most.

54. You pencil is ___ than mine. - Sharper.

55. Geeta cut her ___ hair before the party. -

Beautiful.

56. The old mans ___ face was very

disturbing - Scowling.

57. The little girls ___ eyes revealed her

mischief. - Twinkling.

58. The guests were charmed by the ___

baby. - Chubby.


Page | 11

59. Due to severe fever, the girl became very

___ . - Wrinkled week.

60. The new employee was scared to see the

___ boss. - Mischievous .

61. The ___ waster in the ocean was so

beautiful to see. - Bluish green.

62. The ___ old man missed the number of

bus. - Short sighted.

63. Asha was wearing a ___ skirt. - Long.

64. The surface of my desk is very ___ . -

Smooth.

65. I cut the vegetables with a very ___

knife. - Sharp.

66. Sita is a ___ girl. - Beautiful.

67. Sohan is an ___ man. - Old.

68. Ram is a ____ boy. - Naughty.

69. The sky is ___. - Blue.

70. ___ Hair : Long, short, spiky, tamed,

way.

71. ____ Nose : Beaky, blunt, crooked, snub,

sharp.

72. ____ Eyes. : Brown eyed, lively, sad,

twinkling.

73. ___ Face : Diamond, Oval, Square,

heart-shaped.

74. ___ Lips : puffy, rosy, smiling, thin,

wide.

75. Who is this ? : This is meera.

76. What is that ? : That is an ipod.

77. Where is my mobile phone ? : On the

table.

78. When did the accident happen ? : At

10:30 last night.

79. Why did you leave early yesterday ? :

Because I was seek.

80. How did you send the message ? : By e-

mail.

81. Where is the meeting ? : It is at the

auditorium.

82. When do we have to go there ? : At 2.00

pm.

83. What are those round objects there ? :

They are old coins.

84. How do you come everyday ? : By bus.

85. Who is the speaker at the function ? : I

think it is a movie star.

86. Why do you always carry such a heavy

bag ? : I have so many books in it.

87. ___ is the movie interesting ? - Is.

88. ___ the students ready ? - Are.

89. ___ you coming now ? - Are.

90. ___ my phone with you ? - Is.

91. ___ they your brothers ? - Are.

92. ___ you reading a book ? - Are.

93. I went to the ___ . - Cinema.

94. She worked as a ___ . - School teacher.

95. They took ___ in the park everyday. -

Walk.

96. My mother ___ on the chair. - Sat.

97. Madan work ___ hard. - Very.

98. Sundar has a ___ book. - Nice.

99. He is ___ writing a letter. - Not.

100. Good ___. - Morning.

101. I am ___ - student.

101. I am studying ____ - Copa trade.

102. I come from ___ - Rajura.

103. I like to ___ - computer.

104. ___ is a good exercise. - Walking

105. ___ is injurious to health. - Smoking

106. His favourite hobby is ___. - Gardening

A, An, The µÖÖ Articles “ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü

Noun �úÖ ¯ÖÆü»ÖÖ †�Ö¸ü ¾µÖÓ•ÖÖ ÆüÖê ŸÖÖê A

A A Cup, a horse, a book

Noun �úÖ ¯ÖÆü»ÖÖ †�Ö¸ü Ã¾Ö¸ü ÆüÖê ŸÖÖê An

An An Apple, an elephant, an inkpot, an

orange

Noun �úÖ ¯ÖÆü»ÖÖ †�Ö¸ü H ÆüÖê †Öî¸ü ¾ÖÆü Silent ¸üÆêü

ŸÖÖê An

An An hour, an honest man, an heir, an

honorable man, an historical novel

Noun �úÖ ¯ÖÆü»ÖÖ †�Ö¸üVowel ÆüÖê ¯Ö¸ÓüŸÖã ˆÃÖ�úÖ

ˆ““ÖÖ ü�Ö Consonents •ÖîÃÖÖ ÆüÖê ŸÖÖê A

A A university, a unit, a useful book, a

European

Noun �úÖ ¯ÖÆü»ÖÖ †�Ö¸ Consonant ÆüÖê ¯Ö ÓüŸÖã

ˆÃÖ�úÖ ˆ““ÖÖ ü�Ö üVowel •ÖîÃÖÖ ÆüÖê ŸÖÖê An

An An M.A., an M.P., an M.L.A., an

S.D.O

Noun �úê ¯ÖÆü»Öê Adjective ×¾Ö¿ÖêÂÖ�Ö ÆüÖê ŸÖÖê A ‹¾ÖÓ

An •úÖê ×¾Öê¿ÖÂÖ•Ö ˆ““Ö“ÖÖ¸ü�Ö �êú †ÖãÃÖÖ¸ü ¯ÖÏµÖãŒŸÖ �ú¸üŸÖê

Æîü, ÃÖ–ÖÖ �êú †ÖãÃÖÖ¸ü ÖÆüß •ÖîÃÖê

A, An A big elephant, An old women, An

ugly child, a useful book, a black

umbrella.


Page | 12

Ö¤üß, ¯ÖÆüÖ›ü, ÃÖ´Öã¦ü, ´ÖÆüÖÃÖÖ�Ö¸ü, ´Öî¤üÖÖ, ¸êü×�ÖÃŸÖÖÖ,

•ÖÖ›üß, ÖÆü¸ü, ×«ü¯ÖÃÖ´ÖãÆü •êú ÖÖ´Ö ÃÖê ¯ÖÆü»Öê The »Ö•ÖÖµÖÖ

•ÖÖŸÖÖ Æîü.

The The Ganga, the Yamuna, the Himalaya,

The Alps, The Read sea, The India

Ocean, The Sahara Desert, The Persian

Gulf, The Sharda Canal, The Laccadive

Island.

•ãú”û ¯ÖÏÖÓŸÖÖê, ¤êü¿ÖÖê, ³ÖÖî•ÖÖê×»Ö•ú ÖÖ´ÖÖë •êú ¯ÖÆü»Öê The

The The United States, The Punjab, The

South Poles, The Equator.

‹�ú¾Ö“ÖÖ Common Noun •Ö²Ö ÃÖ´ÖÃŸÖ •ÖÖŸÖß �êú

×»Ö‹ ¯ÖÏµÖãŒŸÖ ÆüÖë ŸÖÖê ˆÖÃÖê ¯ÖÆü»Öê The

The The cow, The dog

¬ÖÖÙ´Ö�ú ¯ÖãÃŸÖ�úÖê �êú ÖÖ´Ö �êú ¯ÖÆü»Öê The

The The Gita, The Ramayana, The Bible,

The Koran

“ÖÖ üÖê ×¤ü¿ÖÖ†Öë �êú ÖÖ´Ö �êú ÃÖÖ´ÖÖê The

The The east, The west, The south, The

north

Superlative degree •êú Adjective •êú ÃÖÖ´ÖÖê

The The best, The highest, the Darkest, the

tallest, the smallest, the biggest

Dialogue

Cinema

Shall we go to enjoy a

movie today ?

Yes why not !

Do you known, when the

movie going to start ?

I think it will start

at 6O'Clock

Then lets go, now it is

5O'Clock

Yes, lets go.

Bank

Excuse me sir ! Yes, tell me what

you want ?

I want to open a saving

account.

Very good, you

certainly can open

an account today

Classroom

Can you help me with my

works ?

Sorry, I can't.

Why can't you help me ? Because, today I

have lots of

homework to do

Degrees

Positive Comparative Superlative

Big Bigger Biggest

Small Smaller Smallest

Beautiful More beautiful Most beautiful

Little Less Least

Mad Madder Maddest

Black Blacker Blackest

Ugly Uglier Ugliest

Bad Worse Worst

Good Better Best

Able Abler Ablest

Long Longer Longest

Well Better Best

Much More Most

Excellent More excellent Most excellent

Safe Safer Safest

Excellent More excellent Most excellent

True Truer Truest

Dry Drier Driest

Gloomy Gloomier Gloomiest

Difficult More difficult Most difficult

Few Fewer Fewest

Merry Merrier Merriest

Many More Most

Happy Happier Happiest

Simple Simpler Simplest

Clever Cleverer Cleverest

Gentle Gentler Gentlest

Synonyms ÃÖ´ÖÖÖÖ£Öá ¿Ö²¤ü

Transparent ¯ÖÖ ü¤ü¿ÖÔ•ú Lucid

High ˆÓ“Ö Tall

Grandeur ³Ö¾µÖŸÖÖ Magnificence

Inception ˆŸ¯Ö¢ÖßÃ£ÖÖÖ Beginning

Colossal ¯ÖÏ“ÖÓ›ü Enormous

Paradox ×¾Ö üÖê¬ÖÖ³ÖÖÃÖ Puzzle

Propitious †Öã�ÖÏÆüß Favourable

Penury ¤üÖ üß¦üµÖ Destitution

Affront †¯Ö´ÖÖÖ �ú¸ü�Öê Indignity

Amicable ´Öî¡Öß“Öê ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö Harmonious

Provoked ¸üÖ�ÖÖ“Öê �úÖ ü�Ö Aggravated

Arid ÖÖ¯Öß•ú Dry

Industrious ¯Ö× üÁÖ´Öß Diligent

Affection ¯ÖÏê´Ö Fondness

Indigenous ¤êü¿Öß Native

Macabre ×³ÖŸÖß¤üÖµÖ�ú Gruesome

Authenticated ¯ÖÏ ÖÖ�ÖßŸÖ Legitimate


Page | 13

Cherished •úÖôû•Öß ‘Öê�Öê Protected

lovingly

Unequivocally †ÃÖÓ×¬Ö�¬Ö¯Ö�Öê Plainly

Quack œüÖë�Öß ¾Öîª Salturn

Explicit Ã¯ÖÂ™ü¯Ö�Öê Fake, fraud

×“Ö¡Ö ¯ÖÖÆæüÖ ŸµÖÖŸÖß»Ö ¾ÖÃŸÖæ, ¾µÖŒŸÖß, �úÖ´Öê †Öêôû�Ö�Öê

ÃÖÓ�Ö�Ö�úÖ“Öê ×“Ö¡Ö Computer

¤ãü ü¬¾ÖÖß ‘Öê‰úÖ ²ÖÖê»ÖŸÖ

†ÃÖ»Öê»Öß Ã¡Öß“Öê ×“Ö¡Ö

Receiptionist

•úÖÆüß �ú´ÖÔ“ÖÖ üß ‹�úÖ ×šü�úÖ�Öß

²ÖÃÖæÖ ²ÖÖê»ÖŸÖ †ÃÖ»Öê»Öê ×“Ö¡Ö

Meeting

‹�ú ¾µÖŒŸÖß ±úôûµÖÖ¾Ö ü

×¿Ö�ú¾ÖßŸÖ †ÖÆêü

Instructor

‹�ú ¾µÖŒŸÖß �ú¸ü¾ÖŸÖßÖê »ÖÖ�ãú›ü

•úÖ¯ÖŸÖ †ÖÆêü

Carpenter

‹�ú ¾µÖŒŸÖß ¾Öê»›üà�Ö ´Ö¿ÖßÖ

“ÖÖ»Ö¾ÖŸÖ †ÖÆêü

Welder

™êü²Ö»ÖÖ¾Ö¸ü ÃÖÓ�Ö�Ö�ú šêü¾ÖæÖ †ÃÖ�Öê Computer table

×�Ö›ü�úß“Öê ×“Ö¡Ö Window

¯Ö»ÖÓ�ÖÖ“Öê ×“Ö¡Ö Bed

™êü²Ö»ÖÖ¾Ö¸ü ×¤ü¾ÖÖ †ÃÖ»Öê»Öê ×“Ö¡Ö Table Lamp

¤üÖ üÖ¾Ö¸ü“Öê ¯Ö¸ü¤êü Curtains

•ú¯Ö›êü †ÃÖ»Öê»Öß †»Ö´ÖÖ üß Wardrobe

¯ÖÖµÖ·µÖÖ“Öê ×“Ö¡Ö Stairs

´Ö¿ÖßÖ ¤ãü¹ýÃŸÖ �ú¸üßŸÖ †ÃÖ»Öê»µÖÖ

¾µÖŒŸÖß“Öê ×“Ö¡Ö

Mechanic

Öôû ¤ãü¹ýÃŸÖ �ú¸ü�ÖÖ·µÖÖ“Öê ×“Ö¡Ö Plumber

¾ÖÖÆüÖ “ÖÖ»Ö×¾ÖŸÖ †ÃÖ»Öê»ÖÖ

¾µÖŒŸÖß

Driver

¯ÖãÃŸÖ�úÖÓ“Öê �ú¯ÖÖ™ Shelf

Ö¤üß River

×³Ö•úÖ üß Beggar

•úÖ´Ö•ÖÖ¸ü Servant

¯ÖŸÖÓ�Ö Kite

‘ÖÓ™üÖ Bell

†¾Ö•ÖÖ êü šêü¾Ö»Öê»ÖÖ ™êü²Ö»Ö Work table

“ÖÖ�ãú Knife

ÆüŸÖÖê›üÖ Hammer

¯Öê“Ö�úÃÖ Screw Driver

Curriculum Vitae / Bio Data/Resume

1. Full name : Sanjay Sharma.

(in block letters )

2. Department / Branch : COPA

3. Residential address : At post rajura,

taluka Ballarpur,

dist chandrapur.

4. Telephone : 0717-2233445.

5. Date of birth / Age : 01/03/1996, 17 yrs.

6. Gender : Male

7. Fathers/guardian name : Rajendra Sharma

8. Nationality : Indian

9. Mother tongue : Marathi

10. Language known : Marathi, hindi,

English.

11. Educational qualification

Name of

exam

Board/

University

Passing

year Percentage Grade

SSC Nagpur 2010 60.23 A

HSSC Nagpur 2012 45.36 B

ITI-

COPA

NCVT, New

Delhi

2013 75.36 A

12. Experience

Employer

Name Post

Period Reason

to leave From To

Infosys

computer

education

Instructor 01/07/2013 31/12/2014 --

Declaration

The above furnished information is true

and correct to the best of the my knowledge.

(Sanjay Sharma)

Date :

Place.


Page | 14

Simple Application

From : Sanjay Sharma

B-55, Teachers Colony,

Maholi Road, Nagpur

To,

L&T Ltd.

Masani Road,

Nagpur-444012

Subject : Application for the post of

Computer Operator.

Reference : Your advertisement in the

Daily News dated 12/02/2013.

Respected sir,

With the reference to the above

mentioned subject, I would like to apply for

the post of Computer Operator in your reputed

organization.

I am an ITI NTC holder in COPA

(Computer Operator and Programming

Assistant) trade. I worked with leading

company for the post two years. Now I am on

the lookout for opportunities in my hometown.

I believe that I possess the

qualification and experience that you require

for the job that you had advertised for.

I am enclosing my resume for your

perusal. It will tell you in greater detail about

my skills and experience. I would be glad to

appear for the personal interview at a

commence date to represent my credential.

Thanking You.

Yours Sincerely

(Sanjay Sharma)

Enclosure :

1. Resume/ CV/Biodata

2. Xerox Copies of all Qualification

Certificates.

Date :

Place :


Page | 15

UNIT - III

COMMUNICATION SKILLS

1. Communication Skills ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ•Ö •úÖî¿Ö»µÖ

ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü

|------------------------------------|

¿ÖÖÛ²¤ü•ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü / ÃÖÓ ÖÏêÂÖ•Ö Verbal

Communication

|--------------------|

×Ö:¿Ö²¤ü ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü /

†¿ÖÖÛ²¤ü�ú ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ�Ö

NonVerbal

Communication

¾ÖÖ×“Ö�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤ /

´ÖÖî×•Ö•ú ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ•Öü

Oral

Communi-

cation

×»Ö×�ÖŸÖ ÃÖÓ¾ÖÖ¤ /

×»Ö�ÖßŸÖ ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ�Öü

Written

Communi-

cation

¥ü¿µÖ ÃÖÓ�êúŸÖ ³ÖÖÂÖÖ

(Visual signal

language), ÁÖ¾µÖ

ÃÖÓ�êúŸÖ ³ÖÖÂÖÖ

(Audio Signal

language), ²ÖÖò›üß

»ÖÑ�¾Öê•Ö (Body

language),

†ŸÖ¸üÖ»Ö ¯ÖÏ³ÖÖ¾Öß

ÃÖãÖÖÖ (Effective

listening),

ÆüÖ¾Ö³ÖÖ¾Ö

(Gestures),

¿ÖÖÓŸÖŸÖÖ (Silence),

´Öã¦üÖ ³ÖÖ¾Ö (facial

expression)

†Ö´ÖÖê-ÃÖÖ´ÖÖê Face

to Face

•úÖ�Ö•Ö ¯Ö¸ü

On paper

•Ö¯¯ÖÖ Talks,

³ÖÖÂÖ•Öê Speech,

“Ö“ÖÖÔ/ÃÖÖ´ÖãÆüß�ú

ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü

Discussion,

²Öîšü�ú/ÃÖ³ÖÖ‹Ó

Meetings,

´ÖÖ×ÆüŸÖßÃÖ¡Öê

Seminars,

ÃÖ´Öã¯Ö¤êü¿ÖÖ

Counselling,

¤ãü¸ü³ÖÖÂÖ ¯Ö¸ü ¾ÖÖŸÖÖÔ»ÖÖ¯Ö

Talk on

Telephone,

¸êü×›ü†Öê ¯ÖÏÃÖÖ ü�Ö

Radio

Broadcasting,

ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü

Interviews,

ÃÖ´´Öê»ÖÖ

‘ÖÖêÂÖ�ÖÖ‹Ó

¯Ö× ü¯Ö¡Ö•ú

Circular,

ÃÖæ“ÖÖÖ Notice,

“ÖÖî�ú¿Öß

Enquiries,

¯ÖÏ×ŸÖÃÖÖ¤ü

Replies,

´Öæ»µÖšü¸üÖ¾Ö

Quatations,

Æü�úß�úŸÖ �úôû×¾Ö�Öê

Reporting,

¯ÖãÃŸÖ�êú Books,

Æãü•æú´Ö Orders,

ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü ¯Ö¡Ö

News paper,

Æîü�›ü²Öã�ú

´ÖîµÖã†»ÃÖ

²Öã»Öê™üßÖ

•ú´µÖã×Ö�êú¿ÖÖ / ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö �êú ´Öã�µÖ �Óú¯ÖÖêÖ™ËüÃÖ

1. ×¾Ö“ÖÖ¸ü/ˆ�Ö´Ö(Idea/source)

2. ÃÖë›ü¸ü/ÃÖÓ¤êü¿Ö ³Öê•ÖÖê¾ÖÖ»ÖÖ (Sender)

3. ÃÖÓ¤êü¿Ö(Message)

4. ‹Ö�úÖêØ›ü�Ö(Encoding)

5. ´ÖÖ¬µÖ´Ö †Öî¸ü “ÖîÖ»Ö (Media or Channel)

6. ×¸üÃÖß¾Ö¸ü/ÃÖÓ¤êü¿Ö ÛÃ¾Ö•úÖ¸ü •ú¸ü•Öê¾ÖÖ»ÖÖ(Receiver)

7. ×›ü�úÖêØ›ü�Ö(Decoding)

8. �éú×ŸÖ (Action)/ ±úß›ü²Öò�ú/¯ÖÏ×ŸÖ×�ÎúµÖÖ (Feedback)

ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ´Öê †ÖÖê¾ÖÖ»Öß ²ÖÖ¬ÖÖÓ‹Ñ

1. ³ÖÖÂÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ²ÖÖ¬ÖÖµÖë

2. ¤üÖêÂÖ¯Öæ�ÖÔ ˆ§êü¿Ö

3. ÛÃ£ÖŸÖß ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö

4. ÃÖ´ÖµÖÖ³ÖÖ¾Ö

5. ÃÖÓ�ÖšüÖÖŸ´Ö�ú ÃÖÓ ü“ÖÖÖ

6. ÁÖ¾Ö•Ö

7. ³ÖÖî•ÖÖê×»Ö•ú ¤æü üß

8. ³ÖÖ¾ÖÖÖŸ´Ö�ú ¬ÖÖ¸ü�ÖÖ‹Ñ

9. ¯Ö¤üÖê®Ö×ŸÖ �úß ³ÖÖ¾ÖÖÖ

10. ´ÖÖÖ×¾ÖµÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö

ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ´Öê †ÖÖê¾ÖÖ»Öß ²ÖÖ¬ÖÖ†Öë �úÖê ¤æü¸ü •îúÃÖê •ú¸êü

1. ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö µÖÖê•ÖÖÖ

2. ³ÖÖÂÖÖ

3. ¯ÖÏŸµÖ�Ö ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö

4. ¯ÖÖ üÃ¯ÖÖ×¸ü•ú ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ

5. †“”êû ´ÖÖÖ×¾ÖµÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö

6. ÃÖæ“ÖÖÖ Ã¡ÖÖêŸÖÖë

7. ÃÖÓÃ£ÖÖ�ÖŸÖ ÖêŸÖéŸ¾Ö ÃÖ�Ö´Ö ÆüÖê

8. ¯ÖÏ×¿Ö•Ö•Ö

9. ÃÖÓŸÖã×»ÖŸÖ ÃÖÓ�ÖšüÖ ÃÖÓ ü“ÖÖÖ

10. †“”êû ÁÖÖêŸÖÖ ²ÖÖê

1. †Ö¯Ö»µÖÖ ´ÖÖÖŸÖß»Ö �ÖÖêÂ™üß ¤ãüÃÖ·µÖÖ ¾µÖŒŸÖß»ÖÖ ÃÖ´Ö•ÖÖ¾ÖæÖ

ÃÖÖÓ�Ö�µÖÖÃÖÖšüß ¾µÖŒŸÖß •µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ �ÖÖêÂ™üß �ú¸üßŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ

ŸµÖÖ»ÖÖ ____ †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

†) “Ö“ÖÖÔ ²Ö) ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ•Ö

•ú) ²ÖÖê»Ö“ÖÖ»Ö ›ü) ÃÖÓ�êúŸÖ

2. ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö Æüß ____ ¯ÖÏ�ÎúßµÖÖ †ÖÆêü.

†) ‹�êú¸üß ²Ö) ¤ãüÆêü¸üß

•ú) ×ŸÖÆêü¸üß ›ü) ×Ö ÓüŸÖ¸ü

3. ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖŸÖ ´Öãôû ×¾Ö“ÖÖ¸ü, �ú»¯ÖÖÖ •Ö¿Öß“µÖÖ ŸÖ¿Öß ¿Öê¾Ö™ü“µÖÖ

™ü¯¯µÖÖÓ¯ÖµÖÔŸÖ •ÖÖŸÖ ÖÖÆüß �úÖ ü�Ö ¯ÖÏŸµÖê�ú ¤üÖêÖ ™ü¯¯µÖÖÓ“µÖÖ

¤ü ü´µÖÖÖ ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü ¯ÖÏ×�ÎúµÖêŸÖ †›ü£Öôêû ×Ö´ÖÖÔ�Ö ÆüÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ.

µÖÖ †›ü£ÖôûµÖÖÓÖÖ ____ ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

†) Disturbance ²Ö) Interferences

•ú) Barriers ›ü) Stoppage

4. ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ¯ÖÏ×�ÎúµÖêŸÖ �ú´ÖßŸÖ �ú´Öß ____ ‘Ö™ü�ú

†ÃÖÖ¾Öê“Ö »ÖÖ�ÖŸÖÖŸÖ.

†) 2, ÃÖÓ¤êü¿Ö ¯ÖÖšü×¾Ö•ÖÖ¸üÖ ¾Ö ÃÖÓ¤êü¿Ö ÛÃ¾Ö•úÖ¸ü•ÖÖ¸üÖ

²Ö) 1, ÃÖÓ¤êü¿Ö ¯ÖÖšü×¾Ö�ÖÖ¸üÖ Sender

•ú) 1, ÃÖÓ¤êü¿Ö ÛÃ¾Ö•úÖ ü•ÖÖ¸üÖ Receiver

›ü) ¾Ö üß»Ö ¯Öî•úß ÖÖÆüß.

5. ÃÖÓ¾ÖÖ¤Ö“Öê/ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ�Ö ´Öã�µÖ ¤üÖêÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÆü †ÖÆêüŸÖ. †Öî Ö“ÖÖ¸üß�ú

ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü (Formal) ¾Ö †ÖÖî Ö“ÖÖ¸üß�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü

(Informal).


Page | 16

6. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß, ²Öîšü�úß, ÃÖÖ¤ü üß�ú¸ü�Ö, ‡. ¿ÖÖ²¤üß�ú

ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö †Ö×�Ö ¯Ö¡Öê, ×Ö¾Öê¤üÖê, ÃÖã“ÖÖÖ ‡. »Öê�Öß

ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö Æêü ___ ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ü µÖÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÆüÖŸÖ

´ÖÖê›üŸÖÖŸÖ.

†) †Öî¯Ö“ÖÖ¸üß�ú ²Ö) †ÖÖî Ö“ÖÖ üß•ú

•ú) ×Ö:¿Ö²¤ü ›ü) ¾Ö üß»Ö ¯Öî�úß ÖÖÆüß.

7. �ú´ÖÔ“ÖÖ·µÖÖÓ“µÖÖ †Ö¯ÖÖ¯ÖÃÖÖŸÖß»Ö “Ö“ÖÖÔ, �Ö¯¯ÖÖ, �ãú•Ö²Öã•Ö, ‡.

ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö Æêü ___ ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ü µÖÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÆüÖŸÖ

´ÖÖê›üŸÖÖŸÖ

†) †Öî Ö“ÖÖ¸üß�ú ²Ö) †ÖÖî Ö“ÖÖ¸üß�ú

•ú) ×Ö:¿Ö²¤ü ›ü) ¾Ö üß»Ö ¯Öî•úß ÖÖÆüß.

8. †Öî Ö“ÖÖ¸üß�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ü Æüß ÃÖÓ¤êü¿Ö¾ÖÆüÖÖ“Öß †ŸµÖÓŸÖ

___ ¯Ö¨üŸÖ †ÖÆêü.

†) Æüôãû¾ÖÖ¸ü ²Ö) •Ö»Ö¤ü

•ú) ÛÃ£Ö üü ›ü) �úšüß�Ö

9. †ÖÖî Ö“ÖÖ¸üß�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ü Æüß ÃÖÓ¤êü¿Ö¾ÖÆüÖÖ“Öß †ŸµÖÓŸÖ

___ ¯Ö¨üŸÖ †ÖÆêü.

†) Æüôãû¾ÖÖ ü ²Ö) •Ö»Ö¤ü

•ú) ÛÃ£Ö üü ›ü) �úšüß�Ö

10. ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖ“Öê/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ¤üÖêÖ ´Öã�µÖ ¯ÖÏ�úÖ ü ¿ÖÖ²¤üß�ú

ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ•Ö (Verbal) ¾Ö ×Ö:¿Ö²¤ü ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ•Ö

(Non-verbal).

11. ¿ÖÖ²¤üß�ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖ“Öê 2 ¯ÖÏ�úÖ ü ¾ÖÖ×“Ö�ú/´ÖÖî×�Ö�ú (Oral)

ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö †Ö×�Ö ×»Ö�ÖßŸÖ ÃÖÓ¾ÖÖ¤/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ü

(Written).

12. ÃÖ´ÖÖê üÖÃÖ´ÖÖê ü •êú»Öê»Öê ÃÖÓ³ÖÖÂÖ•Ö, •Ö¯¯ÖÖ, ¤ãü¸ü¬¾ÖÖß ¾Ö üß»Ö

ÃÖÓ³ÖÖÂÖ�Ö, “Ö“ÖÖÔ, ‡. ÃÖ¾ÖÔ ____ ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖŸÖ/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö


†) ¾ÖÖ×“Ö�úü/´ÖÖî×•Ö•ú ²Ö) ×»Ö×�ÖŸÖ

•ú) ³ÖÖ×ÂÖ•úüü ›ü) ¤êüÆü²ÖÖê»Öß

13. ÃÖã“ÖÖÖ, ¯Ö¡Öê, Ã´Ö¸ü�Ö¯Ö¡Öê, �úÖµÖÖÔ»ÖµÖßÖ ×ÖµÖ´Ö,

´ÖÖ×ÆüŸÖß¯Ö¡Ö�êú, ‡. ÃÖ¾ÖÔ ____ ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖŸÖ/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ´ÖÖê›üŸÖÖŸÖ.

†) ¾ÖÖ×“Ö�úü ²Ö) ×»Ö×�ÖŸÖ/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ•Ö

•ú) ³ÖÖ×ÂÖ•úüü ›ü) ¤êüÆü²ÖÖê»Öß

14. ‡Ô-´Öê»Ö ´Æü�Ö•Öê ____ .

†) Electronic Mail ü ²Ö) Easy Mail

•ú) Essential Mail ›ü) Emergency Mail

15. ___ Æêü ÃÖÓ¤êü¿Ö¾ÖÆüÖÖ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Öß †Ö×�Ö �ú´Öß �Ö“ÖÖÔ“Öê

‹�ú´Öê¾Ö ÃÖÖ¬ÖÖ †ÖÆêü.



16. ‡Ó™ü¸üÖê™ü“ÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö�ú ˆ¯ÖµÖÖê�Ö ____ ÃÖÖšüß“Ö �ú¸üŸÖÖŸÖ.



17. ÆüÖ¾Ö³ÖÖ¾Ö, Ö•Ö êüŸÖãÖ ˆ´Ö™ü�ÖÖ·µÖÖ ”û™üÖ, �ú¯ÖÖôûÖ¾Ö¸ü

ˆšü�ÖÖ·µÖÖ †ÖšüµÖÖ, ¯ÖÏÃÖ®Ö ÆüÖÃµÖ, ¿ÖÖÓŸÖ ¸üÖÆü�Öê, ˆ³Öê †£Ö¾ÖÖ

²ÖÃÖ�µÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ, “ÖÖ»Ö�µÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ, Ã¾ÖŸÖ:»ÖÖ Ø�ú¾ÖÖ

ÃÖ´ÖÖê ü“µÖÖ ¾µÖŒŸÖß»ÖÖ Ã¯Ö¿ÖÔ �ú¸ü�µÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ, ×Ö•Öá¾Ö

¾ÖÃŸÖã ÆüÖŸÖÖôû�µÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ, ‡. ÃÖ¾ÖÔ ___ ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖŸÖ


†) ¿ÖÖ²¤ß�úü ü ²Ö) ×Ö¿Ö²¤ü/¤êüÆü²ÖÖê»Öß

•ú) »Öê•Öß ›ü) ´ÖÖî×•Ö•ú

18. ¾ÖÖŒµÖÖŸÖæÖ ›üÖê�úÖ¾Ö�ÖÖ üß ×Ö:¿Ö²¤üŸÖÖ •ÖÃÖê †Ö¾ÖÖ•ÖÖ“Öß ¯ÖÏŸÖ,

ÃŸÖ ü, ×¯Ö“Ö, ×ŸÖ¾ÖÎŸÖÖ, ²ÖÖê»Ö�µÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ ŸÖÃÖê“Ö šêü�úÖ, »ÖµÖ,

ˆ““ÖÖ üÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ, ‡. ___ ´Ö¬µÖê µÖêŸÖê.

†) ¯ÖÏ×ŸÖ³ÖÖÂÖÖParalanguage ü ²Ö) ³ÖÖÂÖÖ Language

•ú) †³ÖÖÂÖß•ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü ›ü) ×Ö:¿Ö²¤ü ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü

19. ‡Ô-´Öê»Ö ÃÖ¾ÆÔü¸ü ÃÖÓ¤êü¿Ö ÛÃ¾Ö�úÖ üŸÖÖê, ¯Öãœêü ¯ÖÖšü×¾ÖŸÖÖê †Ö×�Ö

_____.

†) ¯ÖãÃÖãÖ ™üÖ�úŸÖÖê ü ²Ö) ÃÖÖšü×¾ÖŸÖÖê

•ú) ²Ö¤ü»Ö×¾ÖŸÖÖê ›ü) ´ÖÖ�Öê ¯ÖÖšü×¾ÖŸÖÖê

20. ___ ÃÖ¾ÖÔ ÃÖÖ¬ÖÖ ü•Ö¯Ö•Öê ¿ÖÖÛ²¤ü•ú ÃÖÓ¾ÖÖ¤üÖ“ÖÖ“Ö/ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö

¯ÖÏ�úÖ ü ÃÖ´Ö•Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.

†) êü•ú•Öê ü ²Ö) ¿Ö²¤ü üÆüßŸÖ �ÖÖ�µÖÖŸÖß»Ö ŸÖÖÖ

•ú) ÃÖÖÓ�êú×ŸÖ�ú ³ÖÖÂÖÖ, »Öê�ÖÖ ›ü) ¾Ö üß»Ö¯Öî•úß ÖÖÆüß

21. �ÖÖ»Öß»Ö¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖß ×�ÎúµÖÖ †¿Öß †ÖÆêü •µÖÖŸÖ ×Ö:¿Ö²¤ü

ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü/†¿ÖÖÛ²¤ü�ú ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ŸÖÖë›üß ´Öã§üÖ ÛÃ¾Ö�úÖ ü Ø�ú¾ÖÖ

†¬ÖÖê êü×�ÖŸÖ �ú¹ý ¿Ö�úŸÖÖê.

†) ×¾ÖÃÖÓ�ÖŸÖß ü ²Ö) ¯ÖµÖÖÔµÖß

•ú) •ÖÖê¸ü�úÃÖ šüÖê�ú�Öê ›ü) ¯ÖãÖ¹ýŒŸÖß

22. ×Ö:¿Ö²¤ü ÃÖÓ�êúŸÖ Æêü ___ †ÃÖŸÖÖŸÖ.

†) ±úŒŸÖ ¥ü¿µÖ Ã¾Ö¹ý¯ÖÖŸÖ ü ²Ö) ±úŒŸÖ Ã¯Ö¿ÖÔ¹ý¯Öß

•ú) ±úŒŸÖ ¾ÖÖ×“Ö�ú Ã¾Ö¹ý¯ÖÖŸÖ ›ü) ¾Ö¸üß»Ö¯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ

23. †Ö¬Öã×Ö�ú ÃÖ´¯ÖÏêÂÖ�Ö �êú �úÖîÖ-•úÖîÖ ÃÖê ¯ÖÏ•úÖ ü Æîü ?

†) ¾Ö›Ôü ¯ÖÏÖêÃÖêØÃÖ�Ö ü ²Ö) ‡Ô-´Öê»Ö

•ú) ¾ÖÖ‡ÔÃÖ ´Öê»Ö ›ü) ¾Ö¸üß»Ö¯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ


†) ›êüÃ�ú ™üÖò Ö ¯ÖÛ²»Ö�êú¿ÖÖ ü ²Ö) ‡»ÖêŒ™ÒüÖò×ÖŒÃÖ ›êü™üÖ ‹ŒÃÖ“Öë•Ö

•ú) †Ö‡Ô-¾Öê ÃÖæ“ÖÖÖ ›ü) ¾Ö¸üß»Ö¯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ


†) ‡»ÖêŒ™ÒüÖò×ÖŒÃÖ ¯ÖÛ²»ÖØ¿Ö�Ö ü ²Ö) ×¾Ö›üßµÖÖê ÃÖÓ³ÖÖÂÖ�Ö

•ú) ¯ÖÏ×ŸÖ×»Ö¯Öß ›ü) ¾Ö¸üß»Ö¯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ

26. †¿ÖÖÛ²¤ü�ú ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö �êú ŒµÖÖ »ÖÖ³Ö Æîü.

†) ×¾ÖÀ¾ÖÃÖÖßµÖŸÖÖ ü ²Ö) ¯Öæ•ÖÔ •Öã•Ö¿ÖÖ»Öß

•ú) ¥üÂ™üß�úÖêÖ ÃÖ´Ö—ÖÖê ´Öê ÃÖÆüÖµµÖ•ú

›ü) ¾Ö¸üß»Ö¯Öî�úß ÃÖ¾ÖÔ


Page | 17

27. ´ÖÖî×�Ö�ú ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ÃÖê ŒµÖÖ »ÖÖ³Ö Æîü.

†) µÖÆü ÃÖÓ¤êü¿Ö ³Öê•ÖÖê �úÖ ŸÖß¾ÖÎŸÖ´Ö œÓü�Ö Æîü ŒµÖÖÓê�úß ‡ÃÖ´Öë ÃÖÓ¤êü¿Ö �úÖê

×»Ö�ÖÖê �úß †Ö¾Ö¿µÖ�úŸÖÖ ÖÖÆüß ÆüÖêŸÖß

²Ö) ‡ÃÖ´Öê ÃÖÓ¤êü¿Ö �êú ²ÖÖ êü ´Öê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ�úŸÖÖÔ «üÖ¸üÖ ŸÖã ÓüŸÖ ±úß›ü²Öî�ú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ

ÆüÖêŸÖß Æîü ŸÖ£ÖÖ †�Ö¸ü �úÖê‡Ô ´ÖŸÖ³Öê¤ü Æîü ŸÖ²Ö ˆÃÖ�úÖê ŸÖã üŸÖ ¤æü ü •ú¸üÖê

�úÖ ¾ÖŒŸÖ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü.

•ú) ‡ÃÖ´Öê ÛÃ£ÖŸÖß �êú †ÖãÃÖÖ¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸üÖë ´ÖêÓ ²Ö¤ü»ÖÖ¾Ö �ú¸üÖê �úÖ ´ÖÖî�úÖ

×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü…


28. ×»Ö�ÖßŸÖ ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö ÃÖê ŒµÖÖ »ÖÖ³Ö Æîü.

†) »ÖÓ²Öê ÃÖÓ¤êü¿Ö ³Öê•ÖÖê ´Öë ˆ¯ÖµÖÖê�Öß Æîü… ŸÖ£ÖÖ ÃÖÓ¤êü¿Ö ¤æü¸ü ³Öê•ÖÖÖ Æîü

†Öî ü ˆÃÖ�êú •Ö¾ÖÖ²Ö �úß •Ö»¤üß ÖÆüß ŸÖ²Ö µÖÆü ÃÖ²Ö ÃÖê �ú´Ö �Ö“ÖÔ¾ÖÖ»ÖÖ

ŸÖ¸üß�úÖ Æîü…

²Ö) ³Ö×¾ÖÂµÖ �êú ×»Ö�ÖßŸÖ ÃÖ²ÖãŸÖ ¸üÆüŸÖÖ Æîü…

•ú) ‡ÃÖÃÖê Ã¯ÖÂ™ü ÃÖÓ¤êü¿Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü… ²ÖÖŸÖÖë ´Öê ÃÖ´ÖµÖ ²Ö¸ü²ÖÖ¤ü ÖÆüß

×�úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ

›ü) ¾Ö¸üß»Ö¯Öî•úß ÃÖ¾ÖÔ

29. ‡Ó™ü¸üÖê™ü«üÖ¸üÖ ¯ÖÏ¤üÖÖ �úß •ÖÖÖê ¾ÖÖ»Öß ÃÖê¾ÖÖ‹Ñ �úÖîÖ ÃÖß Æîü…

†) WWW(World wide web), FTP(File transfer

protocol), Email(Electronic mail)

²Ö) Mailing List, News groups

•ú) Telnet, Telephony.


30. ‡Ô Öê»Ö ¯ÖÏÖê�ÖÏÖ´Ö �êú ±úß“ÖÃÖÔ ŒµÖÖ Æîü ?

†) ™êüŒÃÖ ‹›üß™ü¸ü ×•ÖÃÖÃÖê ÃÖÓ¤êü¿Ö ×»Ö�Öê †Öî¸ü �úÖÓ™êü-”ûÖ™êü •ÖÖ ÃÖ�êú…

²Ö) ‹�ú ¯ÖŸÖê �úß ×�úŸÖÖ²Ö ×•ÖÃÖ´Öë ÖÖ´Ö †Öî ü ‡Ô Öê»Ö ¯ÖŸÖê Ã™üÖê ü ×�ú‹

•ÖÖ‹ …

•ú) ²ÖÖÆü ü •ÖÖÖê¾ÖÖ»Öê ÃÖÓ¤êü¿Ö �úÖê ¯ÖÖêÃ™ü †Öò±úßÃÖ ÃÖ¾ÖÔ ü ´Öê ³Öê•ÖÖê

ŸÖ£ÖÖ †ÖÖê¾ÖÖ»Öê ÃÖÓ¤êü¿Ö �úÖê ‡Ô Öê»Ö ÃÖ¾ÖÔ¸ü ´Öê ³Öê•ÖÖê �úß �Ö´ÖŸÖÖ …

›ü) ³Öê•Öê �Ö‹ ÃÖÓ¤êü¿Ö �úÖê Ã™üÖê ü �ú¸üÖê �úß �Ö´ÖŸÖÖ

‡Ô) ‹�ú ‡Ô Öê»Ö ÃÖÓ¤êü¿Ö ²ÖÆãüŸÖ ÃÖÖ êü ˆ¯Ö³ÖÖêŒŸÖÖ†Öë �úÖê ³Öê•ÖÖê �úß

•Ö´ÖŸÖÖ

‡) ˆ¯Ö¸üß ÃÖ³Öß

2. MOTIVATION

Ethics and Values (×Ö×ŸÖŸÖŸ¾Öê †Ö×�Ö ´Öã»µÖê)

1. ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖß»Ö “ÖÖÓ�Ö»Öê ¾ÖÖ‡Ô™ü, µÖÖê�µÖ-†µÖÖê�µÖ šü¸ü×¾Ö�ÖÖ¸êü ŸÖŸ¾Öê

´Æü�Ö•Öê ____ ÆüÖêµÖ.

†) ´Öã»µÖê ²Ö) ÖßŸÖßŸÖŸ¾Öê

•ú) ´ÖÖÖê¬ÖîµÖÔ ›ü) ¾Ö“ÖÖ²Ö¨üŸÖÖ

2. ×ÖŸÖßŸÖŸ¾ÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ ´Æü�Ö•Öê ____ .

†) “ÖÖ�Ö»µÖÖ ¾ÖÖ‡Ô™üÖ“ÖÖ ¿ÖÖê¬Ö ‘Öê�Öê

²Ö) ÛÃ¾Ö•úÖ ü-Ö�úÖ ü šü ü×¾Ö�Öê

•ú) µÖÖê•µÖ-†µÖÖê�µÖÖ“Öê –ÖÖÖ ×´Öôû×¾Ö•Öê

›ü) ¾Ö¸üß»Ö ÃÖ¾ÖÔ

3. ×ÖŸÖßŸÖŸ¾Öê _____ µÖÖ ¯ÖÖµÖÖ¾Ö ü ×Ö´ÖÖÔ�Ö —ÖÖ»Öß †ÖÆêüŸÖ.

†) ÆêüŸÖæ¯Öã¸ü:Ã¯Ö ü �ãú�ÖÖ»ÖßÆüß ‡•ÖÖ, ¡ÖÖÃÖ Ö ¤êü•Öê

²Ö) ¯ÖÏŸµÖê�úÖ»ÖÖ †ÖŸ´ÖÃÖ´ÖÖÖÖÖê •Ö�Ö�µÖÖ“ÖÖ †Ö×�Ö †ÖÖÓ¤ü

×´Öôû×¾Ö�µÖÖ“ÖÖ †×¬Ö�úÖ¸ü †ÃÖ�Öê.

•ú) ´ÖÖÖ¾ÖÖ“µÖÖ �úÖ ü�Öê ¿ÖÖê¬Ö�µÖÖ“µÖÖ, ×Ö�ÖÔµÖ ‘Öê�µÖÖ“µÖÖ ¯Ö¨üŸÖß“Öê

´Ö´ÖÔ ÃÖ´Ö•ÖæÖ ‘Öê ãÖ ŸµÖÖ �Ö´ÖŸÖÖÓ“ÖÖ ×¾Ö�úÖÃÖ �ú¸ü�Öê.


4. ¾µÖŒŸÖß Ø�ú¾ÖÖ ‹�ÖÖªÖ ÃÖÓÃ£ÖêÖê Ã¾ÖŸÖ:ÆæüÖ šü¸ü×¾Ö»Öê»Öß

×¾Ö“ÖÖ¸üÖÓ“Öß †Ö¤ü¿ÖÔ “ÖÖî�ú™ü ¾Ö ŸµÖÖ “ÖÖî�ú™üßŸÖ Ã¾ÖŸÖ:ÆæüÖ

¯ÖÖôû»Öê»Öê ×ÖµÖ´Ö ´Æü�Ö•Öê ____´Öæ»µÖê ÆüÖêµÖ.

†) ´Öã»µÖê ²Ö) ÖßŸÖßŸÖŸ¾Öê

•ú) ´ÖÖÖê¬ÖîµÖÔ ›ü) ¾Ö“ÖÖ²Ö¨üŸÖÖ

5. ___ Æüß ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ¾µÖŒŸÖß�ÖŸÖ Ø�ú¾ÖÖ ÃÖÓÃ£ÖÖŸ´Ö�ú ´Öæ»µÖê

†ÖÆêüŸÖ.

†) †Ö´Æüß †£Ö�ú ¯Ö×¸üÁÖ´ÖÖ«üÖ¸êü ¯ÖÏ�ÖŸÖß �ú¹ý

²Ö) •ÖÏÖÆü�úÖÓ“Öê ÃÖÓ Öæ�ÖÔ ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖÖ ÆüÖê‡Ô»Ö †ÃÖê“Ö ˆŸ¯ÖÖ¤üÖ �ú¹ý

•ú) ¾µÖŒŸÖß´ÖŸ¾ÖÖ“ÖÖ ×¾Ö�úÖÃÖ ‘Ö›ü¾ÖæÖ †Ö�Öæ


Career Planning

1. †Ö¯Ö»Öê ×ÖµÖ×´ÖŸÖ ×¿Ö�Ö�Ö/ŸÖÖÓ×¡Ö�ú ×¿Ö�Ö�Ö ‡. ´Öã»Ö³ÖæŸÖ

×¿Ö�Ö�Ö ÃÖÓ Ö»µÖÖÖæ ü †Ö¯Ö�Ö ÖÖê�ú¸üß �ú¸ü�ÖÖ¸ü �úß Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö

¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ �ú¸ü�ÖÖ¸ü †ÖÆüÖêŸÖ µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ“Öê ×ÖµÖÖê•ÖÖ �ú¸ü�Öê

´Æü�Ö•Öê ____ ÆüÖêµÖ

†) ¾Öêôêû“Öê ×ÖµÖÖê•ÖÖ ²Ö) ×¿Ö�Ö�ÖÖ“Öê ×ÖµÖÖê•ÖÖ

•ú) ¸üÖê•Ö�ÖÖ¸ü�Ö´ÖŸÖê“Öê ×ÖµÖÖê•ÖÖ ›ü) µÖ¿ÖÖ“Öê ×ÖµÖÖê•ÖÖ

2. ÖÖê�ú¸üß �ú¸ü�ÖÖ¸ü †ÃÖ»ÖÖŸÖ ŸÖ ü ___ Æêü �ú¸üÖ.

†) ÖÖê�ú¸üßÃÖÖšüß ¯Öã êüÃÖê ¿Öî�Ö×�Ö�ú –ÖÖÖ ŸÖã´Æüß ‘ÖêŸÖ †ÖÆüÖŸÖ �úß

×Ö¾¾Öôû ¯Ö× ü�ÖÖ ¯ÖÖÃÖ ÆüÖêŸÖ †ÖÆüÖŸÖ Æêü šü¸ü¾ÖÖ

²Ö) ×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃÖ¸ü�úÖ üß, ×Ö´ÖÃÖ¸ü�úÖ üß, �ÖÖ•Ö�Öß �Óú¯ÖµÖÖÓ“Öß •Ö´Öê»Ö

ŸÖê¾Öœüß ´ÖÖ×ÆüŸÖß �ÖÖêôûÖ �ú¸üßŸÖ ¸üÆüÖ.

•ú) ´Öã•µÖ ¿Öî•Ö×•Ö•ú –ÖÖÖÖ¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ¸üßŸÖ �úÖî¿Ö»µÖÖ ¾µÖ×ŸÖ× üŒŸÖ

‡¸üŸÖÆüß �úÖî¿Ö»µÖê †ÖŸ´ÖÃÖÖŸÖ �ú¸üÖ


3. Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ (Self Employer) �ú¸ü�ÖÖ¸ü

†ÃÖ»ÖÖŸÖ ŸÖ ü ___ Æêü �ú¸üÖ.

†) •úÖê�ÖŸÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ �ú¸ü�ÖÖ¸ü, ²ÖÖ•ÖÖ ü¯Öêšü �úÖê�ÖŸÖß, Ã¯Ö¬ÖÔ�ú �úÖê�Ö

Æüß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ‘µÖÖ.

²Ö) ˆªÖê�ÖÖÃÖÖšüß •ÖÖ�ÖÖ, ³ÖÖÓ›ü¾Ö»Ö, �ú““ÖÖ ´ÖÖ»Ö, �ú•ÖÔ ¤êü�ÖÖ·µÖÖ

ÃÖÓÃ£ÖÖ µÖÖÓ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ªÖ

•ú) šü¸ü×¾Ö»Öê»µÖÖ ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖÖ²Ö§ü»Ö †ªµÖÖ¾ÖŸÖ –ÖÖÖ, ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¾Ö

�úÖî¿Ö»µÖê †Ö×�Ö †Öã³Ö¾Ö ×´Öôû¾ÖÖ.



Page | 18

Self awareness

1. Ã¾ÖŸÖ: ²Ö§ü»Ö“Öß ÃÖ¾ÖÔ •ÖÖ�Öß¾Ö †ÃÖ�Öê, Ã¾ÖŸÖ:»ÖÖ †Öêôû�Ö�Öê

´Æü�Ö•Öê ___ . - Ã¾Ö•ÖÖ�Ö / Self awareness.

2. Ã¾Ö•ÖÖ�ÖŸÖê ÃÖÖšüß (Self Awareness) ÃÖÖšüß �ÖÖ»Öß»Ö

�ÖÖêÂ™ü �êú»Öß ¯ÖÖ×Æü•Öê.

†) ŸÖã´Ö“µÖÖ •Ö¾Öôû“µÖÖ ×ÆüŸÖØ“ÖŸÖ�úÖÓÖÖ ŸÖã´Ö“µÖÖ ²Ö§ü»Ö µÖÖê�µÖ

†×³Ö¯ÖÏÖµÖ ªÖµÖ»ÖÖ ÃÖÖÓ�ÖÖ

²Ö) Ã¾ÖŸÖ:¿Öß ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�ú ¸üÖÆæüÖ †Ö¯Ö»µÖÖ ¾ÖÖ�Ö�Öã�úß“ÖÖ •Ö´ÖÖ�Ö“Ö Ô

´ÖÖÓ›üÖ

•ú) •µÖÖÓ“µÖÖ²Ö§ü»Ö †Ö¤ü ü †ÖÆêü †¿ÖÖÓÖÖ ŸÖã´Ö“µÖÖŸÖ �úÖµÖ ²Ö¤ü»Ö

†¯Öê�Öß»Ö †ÖÆêüŸÖ ŸÖê ÖÃÖÓ�úÖê“Ö ×¾Ö“ÖÖ¸üÖ


Goal Setting

3. ¬µÖêµÖ¯ÖãŸÖáÃÖÖšüß (Achieving Goal) �ÖÖ»Öß»Ö ²ÖÖ²Ö

•ú¸üÖ¾Öß.

†) ¬µÖêµÖÖ“ÖÖ ÃÖŸÖŸÖ ¬µÖÖÃÖ

²Ö) ¯Ö üŸÖß“Öê ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖ�ÖÔ †Ö¯Ö»µÖÖ ÆüÖŸÖÖÖê ŸÖÖê›æüÖ ²ÖÓ¤ü �ú¸üÖ.

•ú) µÖ¿ÖÃ¾ÖßŸÖêÃÖÖšüß ÃÖŸÖŸÖ ¯ÖÏµÖŸÖ �ú¸üÖ.


3. ¾Öêôû ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ¯ÖÖ / ÃÖ´ÖµÖ ¯ÖÏ²Ö¬ÖÖ •úÖî¿Ö»µÖ

Time Management

1. ¾Öêôû ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ¯ÖÖÖ“ÖÖ (Time management) ___

“ÖÖ 80:20 ×ÃÖ¨üÖÓŸÖ †ÃÖê ¤ü¿ÖÔ×¾ÖŸÖÖê �úß ¾Öêôêû“Öê

¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ¯ÖÖ �êú»µÖÖ 80% ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß �úÖ´Öê ‹�ãú�Ö

¾ÖÖ¯Ö¸ü»Öê»µÖÖ ¾Öêôêû“µÖÖ 20% ¾ÖêôêûŸÖ“Ö ÆüÖêŸÖÖŸÖ †Ö×�Ö 20%

¤ãüµµÖ´Ö �úÖ´Öê ‹�ãú�Ö ¾ÖÖ¯Ö ü»Öê»µÖÖ ¾Öêôêû“µÖÖ 80% ¾ÖêôêûŸÖ

†Ö¯Ö�Ö �ú¸üŸÖÖê.

†) ¯Öò¸üÖê™ü ²Ö) •òú¸üÖê™ü

•ú) ™òü¸üÖê™ü ›ü) †ò üÖê™ü

2. �ÖÖ»Öß»Ö ²ÖÖ²Ö ¾Öêôû ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ¯ÖÖêŸÖ (Time

management) †›ü£Öôêû ×Ö´ÖÖÔ�Ö �ú¸üŸÖê.

†) �úÖ´ÖÖ“Öê ´ÖÆüŸ¾Ö †Ö×�Ö �úÖ´ÖÖÓ“Öß ŸÖÖŸÖ›üß µÖÖÓ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ÖÃÖ»Öê»Öß

•úÖ´ÖÖ“Öß µÖÖ¤üß

²Ö) †×ŸÖ¸üßŒŸÖ †ÖŸ´Ö×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ (Over confidence), ×¾ÖÁÖÖÓŸÖß“Ö Ö

‘Öê�Öê, ×¤ü¸Óü�ÖÖ‡Ô Ø�ú¾ÖÖ “ÖÖ»Öœü�ú»Ö (Procrastination)

•ú) †Öôû¿Öß¯Ö�ÖÖ, �Ö´ÖŸÖê Öê�ÖÖ •ÖÖÃŸÖ �úÖ´Öê †Ó�ÖÖ¾Ö¸ü ‘Öê�Öê


3. �úÖ´ÖÖ“µÖÖ µÖÖ¤üß´Öãôêû (To do List) �ÖÖ»Öß»Ö ±úÖµÖ¤üÖ

ÆüÖêŸÖÖê.

†) ¯ÖÏŸµÖê�ú �úÖ´Ö »Ö�ÖÖŸÖ ¸üÖÆüŸÖê, �úÖ´Öê ˆ¸ü�ú�µÖÖÃÖ �ú´Öß ¾Öêôû »ÖÖ�ÖŸÖÖê

²Ö) ŸÖã Ö“Öß ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖÆÔüŸÖÖ ¾ÖÖœüŸÖê, ŸÖã Æüß ŸÖ�ÖÖ¾Ö´ÖãŒŸÖ ¸üÖÆãü »ÖÖ�ÖŸÖÖ

•ú) ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ �úÖ´ÖÖÃÖÖšüß •ÖÖÃŸÖ ¾Öêôû ×´ÖôûŸÖÖê, µÖ¿ÖÖ“Öß ¾ÖÖ™ü“ÖÖ»Ö ÃÖã¹ý

ÆüÖêŸÖê


4. Facing Interviews

ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü / ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖ / Interview

ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü/Interview �êú ˆ§êü¿Ö

1. ÃÖ´´Öã�Ö ÃÖ´¯Ö�Ôú «üÖ üÖ ÃÖæ“ÖÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú¸üÖÖ

2. ¾µÖÛŒŸÖ�ÖŸÖ ÃÖæ“ÖÖÖ†Öë �úÖ ¯ÖŸÖÖ »Ö�ÖÖÖÖ

3. ¯ÖÏÖ£ÖÔÖÖ ¯Ö¡Ö �úß ÃÖæ“ÖÖÖ†Öë �úß •ÖÖÑ“Ö

4. †¾Ö»ÖÖê�úÖ �úÖ †¾ÖÃÖ¸ü

5. ´ÖÖî×�Ö�ú ŸÖ£ÖÖ ¿ÖÖÛ²¤ü�ú ¾µÖ¾ÖÆüÖ üÖë �úÖ †¬µÖµÖÖ

ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü/Interview »ÖêŸÖê ÃÖ´ÖµÖ Candidate ´Öê µÖÆü

²ÖÖŸÖê ¬µÖÖÖ ´Öê »Öê

1. ¿ÖÖ üß¸üß�ú ²ÖÖÖ¾Ö™ü

2. ˆ¯Ö»ÖÛ²¬ÖµÖÖÑ

3. ÃÖÖ´ÖÖµÖ ²Öã üß

4. ×¾Ö¿ÖêÂÖ ˆ¯ÖµÖãŒŸÖŸÖÖ

5. †×³Ö¹ý“Öß

6. ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö

7. ¯Ö× üÛÃ£ÖŸÖßµÖÖÑ

ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü �êú ÃÖ´ÖµÖ ¯ÖÏ¿ÖÖë �êú ˆ¢Ö¸ü �îúÃÖê ¤êüÖê “ÖÖ×Æü‹ …

1. ¯ÖÏ¿Ö •úÖê ÃÖ´Ö—Öê

2. †»Ö�Ö ÃÖÖê“Ö ×¾Ö�úÃÖßŸÖ �ú êü

3. ¸ü�ÖÖŸ´Ö�ú ¹ý�Ö Ö †¯ÖÖÖ‹Ñ

4. ¯ÖÏ¤ü¿ÖÔÖ ˆŸÃÖÖÆü•ÖÖ�ú ÆüÖê …

5. ÃÖÖ ü�ÖÙ³ÖŸÖ ²µÖÖê üÖ ¤êü …

1. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß»ÖÖ/Interview/ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ ü •ÖÖŸÖÖÓÖÖ Ã¡ÖßµÖÖÓÖß

___ ¯ÖêÆü¸üÖ¾Ö •ú¸üÖ¾ÖÖ.

†) ÃÖÖ›üß, ¯ÖÓ•ÖÖ²Öß ›ÒêüÃÖ, •ÖßÃÖ �ãú›üŸÖÖ †ÃÖÖ ÃÖ³µÖ

²Ö) †�Ö¤üß ±òú¿ÖÖê²Ö»Ö �ú¯Ö›êü

•ú) ³Ö›ü�ú Óü�ÖÖ“Öê �ú¯Ö›êü ¾Ö ˆ�ÖÏ ¾ÖÖÃÖ“Öß †¢Ö êü

›ü) •ÖãÖÖ™ü ¾Ö ´Öôû»Öê»Öê †Ã¾Ö“”û �ú¯Ö›êü

2. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß“µÖÖ/ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ ü ×šü�úÖ�Öß †Ö¯Ö»ÖÖ ³ÖÏ´Ö�Ö¬¾ÖÖß

Mobile ____ šêü¾ÖÖ¾ÖÖ.

†) ÃÖã¹ý ²Ö) ²ÖÓ¤ü/Silent

•ú) •ú´Öß †Ö¾ÖÖ•ÖÖŸÖ ›ü) ´ÖÖêšüµÖÖ †Ö¾ÖÖ•ÖÖ¾Ö¸ü

3. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß¯Öã¾Öá“Öß/ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ ü ŸÖµÖÖ üß �ú¸üŸÖÖÓÖÖ ___ Æêü

•ú¸üÖ»Ö.

†) ÖêÆü´Öß Ã¾ÖŸÖ:“ÖÖ Biodata ŸÖµÖÖ¸ü šêü¾ÖÖ

²Ö) •µÖÖ †ÖÃ£ÖÖ¯ÖÖÖŸÖ ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖßÃÖÖšüß •ÖÖ�ÖÖ¸ü †ÖÆüÖŸÖ ×ŸÖ“µÖÖ ²ÖÖ²ÖŸÖ

ÃÖÓ Öã�ÖÔ ´ÖÖ×ÆüŸÖß ×´Öôû¾ÖÖ

•ú) •µÖÖ ¯Ö¤üÖ�ú¸üßŸÖÖ ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖ/ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ¸ü ÆüÖêŸÖ †ÖÆêü ŸµÖÖ ¯Ö¤üÖ“µÖÖ

•Ö²ÖÖ²Ö¤üÖ·µÖÖ †Ö×�Ö �úÖî¿Ö»µÖê µÖÖÓ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß �ú¹ýÖ ‘µÖÖ.


4. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß�ú¸üßŸÖÖ/ÃÖÖ�ÖÖŸ�úÖ ü ˆ¯ÖÛÃ£ÖŸÖ —ÖÖ»µÖÖ¾Ö ü Æêü ___

•ú¸üÖ¾Öê.

†) ÃÖ¾ÖÔ ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖ �úŸµÖÖÕÖÖ †Ö¾Ö•ÖãÔÖ †×³Ö¾ÖÖ¤üÖ �ú¸üÖ

²Ö) •ÖÖê ÖµÖÕŸÖ †Ö–ÖÖ/¯Ö¸ü¾ÖÖÖ�Öß ×´ÖôûŸÖ ÖÖÆüß ŸÖÖê¾Ö¸ü �Öã“ÖáŸÖ †Ö¯Ö•ÖÆæüÖ

²ÖÃÖã Ö•úÖ

•ú) ¤êüÆü²ÖÖê»Öß ÃÖ�úÖ¸üÖŸ´Ö�ú šêü¾ÖÖ



Page | 19

5. ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß ¤ü ü´µÖÖÖ ŸÖã´Ö“µÖÖ †Ö¬Öß“µÖÖ ÖÖê�ú¸üß²Ö§ü»Ö ___

Æêü ÃÖÖÓ•Öæ Ö•úÖ.

†) ŸÖã´Ö“µÖÖ †�ÖÖê¤ü ü“µÖÖ ÖÖê�ú¸üß²Ö§ü»Ö ´ÖÖÆüßŸÖß

²Ö) ŸÖã Æüß †Ö¬Öß“µÖÖ �úÖ´ÖÖ“µÖÖ ×šü�úÖ�Öß �ú¹ýÖ ¤üÖ�Ö×¾Ö»Öê»Öê

ÖÖ×¾Ö•µÖ¯Öã•ÖÔ •úÖ´Ö

•ú) ÖÖê�ú¸üß ÃÖÖê›ü�µÖÖ“Öê �úÖ ü�Ö

›ü) †Ö¬Öß“µÖÖ †ÖÃ£ÖÖ¯ÖÖÖ, ŸµÖÖŸÖß»Ö ´ÖÖ�ÖÃÖê, ŸÖê£Öß»Ö �úÖ´Ö

µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ Ö�úÖ¸üÖŸ´Ö�ú ²ÖÖ²Öß

5. BEHAVIOR SKILL

Attitude

1. ‹�ÖÖªÖ ²Ö§ü»Ö“Öß †Ö¾Ö›ü †£Ö¾ÖÖ ÖÖ¾Ö›ü ´Æü�Ö•Öê ___ .

†) †Ö¾Ö›üß ü ²Ö) ×Ö¾Ö›üß

•ú) ¥üÂ™üß�úÖêÖ/Attitude ›ü) ×¾Ö“ÖÖ¸ü

2. ¥üÂ™üß�úÖêÖÖ“Öê ¤üÖêÖ ¯ÖÏ�úÖ ü - ÃÖ• Ö üÖŸ´Ö�ú ¥üÂ™üß�úÖêÖ

Positive Attitute†Ö×�Ö Ö�úÖ üÖŸ´Ö�ú ¥üÂ™üß�úÖêÖ

Negative Attitute.

3. ´ÖÖ—µÖÖ¾Ö ü •Ö üß ×™ü�úÖ —ÖÖ»Öß ŸÖ¸üß ×ŸÖ“ÖÖ ´Ö»ÖÖ ±úÖµÖ¤üÖ“Ö

ÆüÖê�ÖÖ¸ü †ÖÆêü �úÖ ü�Ö ŸµÖÖ´Öãôêû ´ÖÖ—µÖÖŸÖß»Ö ¤üÖêÂÖ »Ö¾Ö�ú¸üÖŸÖ

»Ö¾Ö�ú¸ü »Ö�ÖÖŸÖ µÖê¾ÖæÖ ´Öß †×¬Ö�ú ÃÖ�Ö´Ö ÆüÖê‡Ô»Ö Æêü ___

¥üÂ™üß�úÖêÖ ¤ü¿ÖÔ×¾ÖŸÖê. - ÃÖ• Ö¸üÖŸ´Ö�ú ¥üÂ™üß�úÖêÖ

Positive attitude

4. ÃÖ¾ÖÔ•ÖÖ ´Ö»ÖÖ ÖêÆü´Öß ¤üÖêÂÖ“Ö ¤êüŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ. ´Öß �úÖê�ÖÖ»ÖÖ“Ö

³Öê™ü�ÖÖ¸ü ÖÖÆüß Æêü ___ ¥üÂ™üß�úÖêÖ ¤ü¿ÖÔ×¾ÖŸÖê - Ö�úÖ¸üÖŸ´Ö�ú

¥üÂ™üß�úÖêÖ Negative Attitute.

5. •ÖÖ»Öß»Ö¯Öî�úß �úÖê�ÖŸÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ÃÖ�úÖ üÖŸ´Ö�ú ¥üÂ™üß�úÖêÖ

(Positive Attitude) ¤ü¿ÖÔ×¾ÖŸÖÖê.

†) Æêü •úÖ´Ö ´ÖÖ—µÖÖ�ú›æüÖ ÆüÖê�ÖÖ¸ü“Ö

²Ö) •ãúšü»µÖÖÆüß †›ü£ÖôûµÖÖ»ÖÖ ´Öß ‘ÖÖ²Ö üŸÖ ÖÖÆüß

•ú) ´Öß ‹�ú ˆ¢ÖŸÖ ¾µÖŒŸÖß †ÖÆêü, ´ÖÖ—µÖÖŸÖ †Öê�ú �úÖî¿Ö»µÖê †ÖÆêüŸÖ.


Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur. … · 2014-03-20 · FDD Floppy...

Documents

Transcript of Employability Skill Athawale S. R., CI(COPA), Govt. ITI Ballarpur. … · 2014-03-20 · FDD Floppy...