Eas Albania Tesi di Laurea

Edukimi për zhvillimin e qëndrueshëm 2011

1

Edukimi për zhvillimin e qëndrueshëm.

Shqipëri.

Nga një model efektiv drejt përqasjes së një perspektive sfiduese.

Irma Semini

‘’Dorëzuar

Fakultetit të Shkencave Sociale

Departamentit të Sociologjisë“

“Në përmbushje të detyrimeve për Diplomën e nivelit Master Shkencor, në

programin Sociologji e zhvillimeve shoqërore”.

Pedagogu udhëheqës:

MA. EDLIRA BAKA PEÇO

Numri i fjalëve të punimit: 20 872

Dorëzuar më 1.07.2011


2

Bota që ne kemi krijuar është produkti i proçesit tonë të të menduarit. Ajo nuk mund të transformohet pa ndryshuar mënyrën sesi ne mendojmë!

Albert Einstein

Edukimi për zhvillimin e qëndrueshëm.

SHQIPËRI

Deklarata e Autorësisë:

Deklaroj se punimi është realizuar në mënyrë të pavarur dhe bazohet në burimet e

listuara në bibliografi.

Irma Semini


3

Abstrakti:

Ky studim është pjesë e një projekti të organizatës Shoqata e Grave me Probleme Sociale (në vijim SHGPS) i cili është prezantuar në konferencën “Edukimi për qytetarinë globale: Krahasimi i eksperiencave europiane dhe ndërkombëtare në kohë krize (“Education for Global Citizenship: Comparing European and International experiences in times of crisis”) të realizuar në Ancona, Itali, në datat 8 dhe 9 qershor. Konferenca konsistonte në shkëmbimin e eksperiencave të shteteve pjesëmarrëse në kuadër të aktiviteteve mbi Edukimin për zhvillimin e qëndrueshëm (EZHQ).Nëpërmjet rezultateve të këtij studimi Shqipëria ka prezantuar eksperiencat e saj në fushën e EZHQ krahas shteteve pjesëmarrës, konkretisht Argjentinës, Francës, Italisë dhe Austrisë .

Ky studim është i karakterit shkencor dhe i adresohet fushës së edukimit, sepse trajton një koncept relativisht të ri në edukim, i cili është koncepti i Edukimit për zhvillimin e qëndrueshëm. Punimi i referohet metodave bazë të kërkimit në shkencat sociale dhe për realizimin e tij janë respektuar të gjitha hallkat e një kërkimi shkencor. Studimi, ndonëse i bazuar kryesisht në të dhëna empirike, bazohet edhe në një bibliografi relativisht të gjerë, që përfshin studime, raporte kombëtare dhe ndërkombëtare, libra dhe artikuj shkencor.

Qëllimi i këtij studimi është njohja e shkallës së përfshirjes së enteve publike dhe private në aktivitetet me fokus EZHQ dhe tematikat e përfshirjes së tyre në kuadrin e integrimit Europian (dhe Global) të Shqiprisë. Nëpërmjet këtij sondazhi synohet të krijohet një diversitet pikëpamjesh, realitetesh, problemesh dhe burimesh të munguara. Kjo do të shënojë pikën e fillimit për krijimin e një harte realiste dhe koherente me karakteristikat e terrenit shqiptar në lidhje me këtë çështje.

Duke j’u referuar të dhënave të përftuara nga sondazhi është arritur në disa përfundime të cilat do të analizohen në vijim të punimit. Por, si konkluzion, mund të themi se megjithëse koncepti i EZHQ është një koncept relativisht i ri për shoqërinë shqiptare, veprimtaritë në kuadër të tij janë prezente, megjithëse shpesh janë jo të konceptuara mirë, si dhe metoda apo metodologjitë e përdoruara janë të ndryshme. Mungesa në burime humane dhe financiare janë vlerësuar si limiti bazë që pengon bashkëpunimet midis aktorëve dhe realizimin e politikave në kuadër të EZHQ.

Synohet që ky studim të jetë një dokument i vlefshëm për politikë-bërësit, institucionet shtetërore, veçanërisht ato të cilat janë përgjegjëse për hartimin e politikave edukative, për organizmat e shoqërisë civile, shoqërinë në tërsi, studentët dhe për të gjithë aktorët që në mënyrë direkte ose indirekte ndikojnë në edukim dhe zhvillim.

Fjalët kyçe: Edukim, edukimi për zhvillimin e qëndrueshëm, integrim europian, globalizim.

2011

Fakulteti i Shkencave

Sociale Irma SEMINI


4

Lista e shkurtimeve të përdorura.

AR Shtim njohurish/ dijesh

BB Banka Botërore

BE Bashkimi Europian

CONCORD Konfederata Europiane e OJQ–ve për trajtim dhe zhvillim

DAR Drejtoria Arsimore Rajonale

DEAR Edukimi për zhvillim dhe shtim njohurish

DEEEP Zhvillimi i angazhimit të europianëve në reduktimin

varfërisë globale

EZH Edukimi për zhvillim

EZHQ Edukimi për zhvillimin e qëndrueshëm

FSHS Fakulteti i Shkencave Sociale

GE Edukim Global

MASH Ministria e Arsimit dhe Shkencës

MB Ministria e Brendshme

MF Ministria e Financës

MDGs Objektivat e Mijëvjeçarit

OJF Organizatë Jofitimprurëse

OJQ Organizatë Joqeveritare

REC Qëndra Rajonale e Mjedisit


5

SKALA Strategjia Kombëtare për Arsimin e Lartë

SKZHI Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim

SHGPS Shoqata e Grave me Probleme Sociale

UNICEF Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët

UNESCO Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë

dhe Kulturë


6

I dedikohet familjes sime, për I dedikohet familjes sime, për I dedikohet familjes sime, për I dedikohet familjes sime, për dashurinë dhe besimin që kanë ndaj meje!dashurinë dhe besimin që kanë ndaj meje!dashurinë dhe besimin që kanë ndaj meje!dashurinë dhe besimin që kanë ndaj meje!

Miqve dhe të dashurve të zemrës të cilët janë pjesë e së përditëshmes sime!Miqve dhe të dashurve të zemrës të cilët janë pjesë e së përditëshmes sime!Miqve dhe të dashurve të zemrës të cilët janë pjesë e së përditëshmes sime!Miqve dhe të dashurve të zemrës të cilët janë pjesë e së përditëshmes sime!


7

Mirënjohje dhe falenderime:

Falenderimet i drejtohen të gjithë personave që kanë kontribuar në këtë studim, të cilët kanë

qëndruar pranë meje dhe më kanë këshilluar për çdo paqartësi timen.

Mirënjohje dhe falenderime të veçanta shkojnë për udheheqësen e diplomës MA. Edlira Baka

Peço. Faleminderit për besimin, kohën e kushtuar, kritikat dhe sugjerimet që kanë qënë me

shumë vlerë dhe kanë kontribuar që ky studim të ketë trajtën e një kërkimi të mirfilltë shkencor.

Falenderoj Bajana Cevelin, drejtoreshën e SHGPS për mundësinë e ofruar dhe Oskeola

Conikun, e cila realizoi proçesin e përpunimit të të dhënave në SPSS duke hedhur në

kompjuter gjithë informacionin kërkimor të siguruar përmes anketimit.

Falenderoj për punën dhe relacionet shoqëruese të anketave studentet e sociologjisë, në

diplomën e nivelit të parë. Konkretisht, 8 vajza të vitit të dytë dhe të tretë të cilat realizuan

plotësimin e pyetësorëve në terren në kuadrin e praktikës mësimore.

Gjithashtu falenderime shkojnë dhe për pedagogen MA.Merita Poni në shenjë mirënjohje për

leksionet e vlefshme në sociologjinë e edukimit, të cilat kanë ndihmuar në realizimin e këtij

studimi dhe këshillat e dhëna për metodat dhe metodologjinë.

Në përfundim, përfitoj nga rasti të falenderoj stafin e pedagogëve të Departamentit të

Sociologjisë për përkushtimin dhe njohuritë e transmetuara gjatë 5 viteve shkollore.


8

Pasqyra e lëndës:

Lënda: Numri i faqeve

i. Titulli …………………………………………………...........1

ii. Deklarata e autorësisë …………………………………………...2

iii. Abstrakti …………………………………………………………3

iv. Lista e shkurtimeve ……………………………………………….4

v. Dedikimi ………………………………………………………….6

vi. Mirënjohje dhe falenderime ……………………………………7

I. Kreu i parë: Hyrje ………………………………………..10-14

I.1 Çështja e studimit dhe sfondi i tij ………………………………….10

I.2 Motivimi për studimin …………………………………………....11

I.3 Qëllimi i studimit dhe objektivat e tij ……………………………..12

I.4 Struktura e studimit ………………………………………………..13

II. Kreu i dytë: Shqyrtimi i literaturës ……………............14-29

II.1 Koncepti i edukimit dhe teoritë rreth tij .........................................16

II.2 Koncepti i edukimit për zhvillimin e qëndrueshëm ....................22

II.3 Një vështrim i përgjithshëm i konceptit të EZHQ në Shqipëri…..26

II.4 Aktivitetet e EZHQ në Shqipëri ………………………………...28

III. Kreu i tretë: Metodologjia ………………………………. 30-38

III. 1 Roli i kërkimit shkencor në ndryshimin social ………………….30

III.2 Paradigma kërkimore ……………………………………………31


9

III.3 Aspekte ontologjike ………………………………………………32

III.4 Aspekte epistemologjike …………………………………………32

III.5 Kuadri teorik i studimit …………………………………………..32

III.6 Metodologjia dhe metodat e përdorura …………………………..34

III.7 Kampionimi dhe përfaqësueshmëria …………………………...35

III.8 Vlefshmëria dhe besueshmëria ………………………………….37

III.9 Çështje etike ……………………………………………………..38

IV. Kreu i katërt: Analiza e të dhënave ………………………39-56

IV.1 Trendi i përgjithshëm i aktiviteteve me fokus EZHQ në Shqipëri…39

IV.2 Identifikimi i variablave shtesë …………………………………...55

V. Kreu i pestë: Vlersimi i gjetjeve ……………………………57-59

V.1 Diskutimi dhe interpretimi i të dhënave ……………………………57

V.2 Testimi i hipotezës ………………………………………………...59

VI. Konkluzione dhe rekomandime …………………………….60-66

V.1 Gjetjet e studimit ……………………………………………………60

V.2 Çështje dhe barriera të hasura gjatë punës në terren ………………..62

V.3 Rekomandime ………………………………………………………64

vii. Bibliografia ………………………………………………………67-69

viii. Shtojcat ………………………………………………………….70-96


10

Kreu I: Hyrja

I.1 Çështja e studimit dhe sfondi i tij.

Sistemi i edukimit në Shqipëri nuk është ende në standartet ndërkombëtare pavarsisht

përpjekjeve që janë bërë në kuadër të përmirësimit të tij. Periudha e gjatë e tranzicionit ka

ndikuar negativisht në këtë sistem, “ mbetjet e të kaluarës “ në mënyrën e të menduarit dhe të

vepruarit janë ende prezente. Gjëndja aktuale e institucioneve të edukimit nuk përmbush nevojat

e të ardhmes së shoqërisë dhe ekonomisë. Arsimi parauniversitar vuan nga një sërë problemesh

duke filluar që nga mungesa e infrastrukturës, problemet në kurrikul, tendenca e braktisjes së

shkollës etj. Arsimi i lartë dhe kërkimi shkencor gjithashtu nuk janë në nivelet ndërkombëtare.

Mungesa e burimeve financiare është një pengesë serioze që ndikon në keqfunksionimin e këtij

sistemi.

Integrimi në shoqërinë europiane shtron si domosdoshmëri, ndër të tjera, edhe reformimin e

sistemit në edukimit në përputhje me politikat europiane.

Vitet e fundit Shqipëria lobon për një edukim cilësor dhe gjithëpërfshirës, por krahas këtij

qëllimi objektivat e edukimit duhet të jenë edhe në kuadër të zhvillimit të qëndrueshëm të vendit.

Në 2005 Këshilli i Bashkimit Europian dhe përfaqësuesit e qeverive të shteteve anëtare të BE-së

në një takim me pjesëmarrjen e Komisionit Europian dhe Parlamentit Europian, bashkërisht ranë

dakort për hartimin e një strategjie mbi zhvillimin (“Konsesusi/marrëveshja mbi zhvillimin”) në

të cilën u përcaktuan sfidat që duhej të përballoheshin me synim reduktimin e varfërisë dhe

promovimin e një zhvillimi të qëndrueshëm. 1 Në këtë takim u caktua edhe roli i BE- së në “

luftën” ndaj sfidave të sipërpërmendura.

1

DEEEP ( 2005 ). The European Consensus on Development: the contribution of Development Education

&Awareness Raising. fq 1


11

Duke qënë se Shqipëria aspiron antarësimin në BE nevojitet ndërrmarrja e politikave të edukimit

në përputhje me zhvillimin e qëndrueshëm. Por EZHQ është një konecpt relativisht i ri për

shoqërinë shqiptare prandaj nevojitet një transformim në sistemin e edukimit.

Studimi fokusohet në trajtimin e konceptit të EZHQ dhe synon jo vetëm testimin e perceptimit të

qytetarëve për këtë koncept por në të njëjtën kohë edhe promovimin e tij.

Punimi i referohet sistemit të edukimit në Shqipëri, synon jo vetëm të pasqyrojë realitetin

shqiptar në këtë fushë por t’a krahasojë atë me përvojat europiane për të përfituar nga modelet

më të suksesshme.

Burimet e cituara në punim janë të larmishme dhe e pasurojnë studimin me informacionin e

nevojshëm për të menduar në mënyrë kritike, për të krahasuar dhe vlersuar politikat në fushën e

edukimit.

I.2 Motivimi për studimin.

Shqipëria është një ndër vendet në zhvillim që vuan nga një sërë problemesh sociale të cilat

kërkojnë zgjidhje urgjente. Synimi parësor ishte realizimi i një kërkimi shkencor në fushën e

edukimit, krahas fushave të tjerave, duke u nisur nga fakti se edukimi është një ndër sektorët më

tepër problematik që parashtron nevojën urgjente për reformim.

Ideja fillestare ishte realizimi i një kërkimi në sferën e arsimit të përgjithshëm profesional por

propozimi i bërë prej SHGPS ndryshoi çdo ide dhe plan zhvillimi.

Koncepti i EZHQ ishte një koncept i panjohur prej meje, por nuk shërbeu si pengesë për të

realizuar punimin e diplomës rreth tij. Motivimi im parësor ishte realizimi i një kërkimi të

mirëfilltë shkencor i cili do të justifikonte impenjimin tim në 5 vitet shkollore dhe do të zbatonte

në praktikë dijet e marra.

Por në të vërtetë realizimi i punimit me fokus EZHQ ishte një "sfidë" jo vetëm se ishte një fushë

e re për të cilën duhet të informohesha, por kishte më shumë përgjegjësi për faktin se kërkimi,


12

nuk do të ishte vetëm në kuadrin e temës së diplomës por do të prezantohej si projekt në një

konferencë me pjesëmarrjen e shteteve të ndryshme europiane.

Këto arsye e shtuan më shumë motivimin për t’u impenjuar maksimalisht, për të realizuar një

kërkim shkencor me të gjitha etapat që e bëjnë të tillë dhe ishte një mundësi për të mësuar nga

eksperiencat e të tjerëve. Synoja realizimin e një punimi të mirë shkencor jo vetëm për të

përmbushur aspiratat e mia, por edhe në shenjë mirënjohje ndaj të gjithë individëve që besuan

në aftësitë e mia. Qëllimi ishte realizimi i një kërkimi shkencor që nuk do të mbetej thjesht një

temë diplome por që mund të shërbente si pikënisje për kërkime të tjera. Koncepti i EZHQ është

një risi që shtron si domosdoshmëri promovimin e mëtejshëm të tij.

Kërkimi shkencor është një “botë” në të cilën synoj të performoj vetveten, të kem mundësi të vë

në zbatim aftësitë dhe njohuritë e mia. Synoj të specializohem në këtë fushë sepse besoj se kam

aftësitë, dëshirën dhe vullnetin e nevojshëm për të avancuar më tej.

I.3 Qëllimi i studimit dhe objektivat e tij.

Qëllimi i kryesor i këtij studimi është njohja e shkallës së përfshirjes së enteve publike dhe

private në Edukimin mbi zhvillimin dhe tematikat e përshirjes së tyre në kuadrin e proçesit të

integrimit europian (dhe global) të Shqiprisë.

Duke u nisur nga fakti se spektri i aktorëve pjesëmarrës në edukim është zgjeruar, studimi i

drejtohet të gjithë aktorëve të cilët përmes veprimtarisë së tyre ndikojnë në progresin e sistemit të

edukimit. Kërkimi fokusohet në përfshirjen e enteve publike dhe private në EZHQ dhe synon të

njohë tematikat e aktiviteteve që ndërrmerren prej tyre në kuadër të edukimit.

Ky studim ka disa objektiva, ku ndër të tjera përmendim; Njohja e shkallës së përfshirjes së

enteve publike dhe private në EZHQ; njohja e shkallës së bashkëpunimit/koordinimit të enteve

publike dhe private në kuadrin e EZHQ; njohja e rëndësisë/domosdosshmërisë së ndërrmarrjes së

aktivitetetve të EZHQ në kuadrin e integrimit Europian/Global. Theksi vihet tek bashkëpunimi si

një mjet që promovon zhvillimin e shoqërisë dhe shton mundësitë për transformime sociale në


13

bazë të nevojave të shoqërisë. Shkëmbimi i eksperiencave është një mjet efikas që kontribuon në

integrimin e shpejtë në shoqërinë globale.


14

I.4 Struktura e studimit.

Pas evidentimit të problemit dhe informimit rreth tij u hartua një platformë kërkimi cilësor dhe

sasior. Pyetësori i studimit ishte hartuar paraprakisht nga persona të tjerë dhe kontributi im ishte

në përmirësimin dhe përshtatjen e tij duke j’u referuar kritereve të kërkimit shkencor. Pas

studimit dhe analizës të pyetësorit u hartua dhe hipoteza e studimit.

Në bazë të informacioneve të marra në raportet rreth EZHQ, fazës së pilotimit dhe bisedave

paraprake u mundësua hartimi i hipotezes së studimit si në vijim:

Investimet e pakta në burime humane dhe financiare ndikojnë në nivelin e ulët të

bashkëpunimit midis aktorëve social dhe në realizimin e pakët të aktiviteteve me fokus EZHQ.

Domosdoshmëria e një niveli më të lartë burimesh humane dhe financiare vlersohen si faktorët

kyç që pengojnë bashkëpunimim midis enteve publike dhe private dhe ndikojnë në mos

realizimin e aktiviteteve me fokus EZHQ. Mungesa e figurave profesionale rreth EZHQ nuk

kontribuon në promovimin e këtij koncepti por e pengon atë.

Në përfundim të analizës së të dhënave, interpretimit dhe identifikimit të variablave shtesë do

vërehet nëse kjo hipotezë qëndron.


15

Kreu II : Shqyrtimi i literaturës.

EZHQ është një koncept relativisht i ri në shoqërinë globale, konkretisht në atë europiane dhe si

rrjedhojë ai është i tillë edhe për shoqërinë shqiptare. Studimet në kuadër të EZHQ në realitetin

shqiptar mungojnë ashtu si dhe politikat rreth tij. Por nuk mund të thuhet se ai është një koncept

tërsisht i panjohur nga politikë-bërësit apo specialistë të fushës së edukimit në vendin tonë.

Objektivat e përcaktuara në Strategjinë Kombëtare të Arsimit Parauniversitar 2009 - 2013 dhe

Strategjinë Kombëtare për Arsimin e Lartë (SKALA) 2008-2013 në Shqipëri kanë si prioritet

edukim cilësor në kuadër të zhvillimit të qëndrueshëm.

Konkretisht në Strategjinë Kombëtare të Arsimit Parauniversitar 2009 – 2013 theksohet:

Ndërsa në Strategjinë Kombëtare për Arsimin e Lartë (SKALA) 2008-2013 theksohet:

Objektivat kryesore për AL mbështeten në Strategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim

(SKZHI). Ato përmblidhen si më poshtë:

a. Zhvillimi i shoqërisë dhe promovimi i standardeve të demokracisë nëpërmjet

edukimit të studentëve për një jetë qytetare aktive.

b. Zhvillimi ekonomik i vendit në përgjithësi dhe atij rajonal në veçanti nëpërmjet

formimit të një force pune të kualifikuar.

Sistemi arsimor kombëtar shërben si sektor shërbimi

i cili do të pajisë qytetarët e ardhshëm shqiptarë me

njohuritë e nevojshme, me aftësitë e shkathtësitë e

mjaftueshme, të edukuar dhe të përkushtuar për të

realizuar planin kombëtar, ekonomik e zhvillimor të

vendit. Ky sistem, duke synuar plotësimin e nevojave

kombëtare të tregut të punës dhe aspiratat social-

kulturore të popullit, paraqitet si kushtëzues për

rritjen ekonomike dhe zhvillimin e qëndrueshëm të vendit. ( 2009; 4 )


16

c. Përmbushja e aspiratave të brezit të ri për zhvillim.

d. Zhvillimi dhe konsolidimi i një baze të gjerë e të përshtatshme dijesh në shërbim

të vendit ( 2008:6).

Pra, siç vihet re edhe në pohimet e mësipërme objektivat e politikave dhe strategjive me fokus

edukimin janë në kuadër të zhvillimit të qëndrueshëm. Synohet edukimi i qytetarëve për një jetë

aktive me qëllim promovimin e parimeve të demokracisë dhe aftësimin e brezit të ri për t’ju

përshtatur nevojave kombëtare të tregut të punës dhe aspiratave social – kulturore të mjedisit në

të cilin jetojnë.

Me synim antarësimin në BE qeveria shqiptare ka hartuar Strategjinë Kombëtare për Zhvillim

dhe Integrim 2007-2013 (SKZHI) objektivat e së cilës janë në fokus të zhvillimit të

qëndrueshëm.

Konkretisht SKZHI përcakton vizionin e mëposhtëm për shtatë vitet e ardhshme:

“Një vend me nivel të lartë jetese, të integruar në strukturat europiane dhe euro-atlantike,

demokratik dhe garant të lirive e të drejtave themelore të njeriut (2008:14)”.2

Në këtë strategji ndërthuren një sërë qëllimesh dhe objektivash të cilat synojnë të realizohen në

sajë të bashkëpunimit të aktorëve përkatës. Ajo synon ndërmarrjen e aktiviteteve social –

ekonomike që janë në favor të zhvillimit të qëndrueshëm vendit, integrimit dhe plotësimit të

Objektivave të Mijëvjeçarit.

Për herë të pare harmonizohen në një dokument të vetëm strategjik axhenda për zhvillim

ekonomik e social të qëndrueshëm me axhendën e integrimit në Bashkimin Europian dhe në

strukturat e NATOs, si dhe me atë të realizimit të Objektivave të Mijëvjecarit.

SKZHI kristalizon qartë vizionin afatmesëm dhe afatgjatë të zhvillimit të vendit bazuar kjo në një

proçes të hapur e transparent që garanton përfshirjen e gjerë të shoqërisë civile, komuniteteve

vendore, komunitetit të biznesit, grupeve të tjera të interesit, strukturave akademike e shkencor të

vendit, spektrit politik shqiptar, etj. 3

2 Republika e Shqipërisë, Këshilli i Ministrave (2008) Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2007-2011.

Tiranë: 3 Po aty:


17

Pra, siç vihet re Shqipëria ka hartuar një sërë strategjish vizioni i të cilave përputhet me

zhvillimin e qëndrueshëm dhe në të cilat edukimi shihet si faktor kyç në zhvillim por realiteti

dëshmon se njohuritë për këto terma janë të pakta si pasojë e mungesës së mjeteve të informimit

rreth tyre.

II. 1 Koncepti i edukimit dhe teoritë rreth tij.

Neni 26(2), Deklarata Universale e Të Drejtave të Njëriut.

“….Arsimi duhet të drejtohet kah zhvillimi i plotë i personalitetit të njëriut dhe kah forcimi i

respektimit të të drejtave të njeriut dhe lirive themelore …..”

Edukimi është një ndër të drejtat themelore të individit dhe një prej institucioneve bazë të

zhvillimit të shoqërisë. Ai është një proçes shoqëror që zgjat gjatë gjithë jetës tek individët, është

një proçes të jetuari dhe njëkohësisht është edhe përgatitje për jetën e ardhshme. Sistemi i

edukimit është pjesë përbërëse e çdo shoqërie dhe ai luan rol kryesor në zhvillimin e saj, sepse

përgatit brezat e ardhshëm duke transmetuar tek qytetarët e rinj vlerat dhe normat e shoqërisë në

të cilën ata jetojnë. Edukimi është metoda themelore për progresin shoqëror dhe reformimin e tij

(Dewey; 2003)4. Por rëndësia e tij në shoqëri është theksuar përherë e më tepër me kalimin e

kohës, dhe në ditët e sotme edukimi konsiderohet si një ndër faktorët kyç të zhvillimit. Mënyra

sesi administrohen politikat e edukimit mund të ndikojë në progresin ose regresin e shoqërisë. Në

shoqërinë e ditëve të sotme ( shek XXI) , që karakterizohet nga tensioni ndërmjet “Globales” dhe

Lokales”, edukimi është prioritet i politikave të zhvillimit. Banka Botërore ka deklaruar se,

edukimi është një ndër objektivat e MDGs (Millenium Development Goals) dhe për këtë arsye ai

duhet të jetë prioritet jo vetëm në vendet e zhvilluara por edhe në ato në zhvillim.

Koncepti i edukimit dhe rëndësia e tij ndryshon në kohë dhe në hapësirë. Edukimi si koncept ka

evoluar me zhvillimin e shoqërisë me synimin për t’ju përshtatur kushteve të reja shoqërore. Kjo

pikëpamje është mbështetur shumë kohë më parë edhe nga Zhan Zhak Ruso, i cili e perceptonte

4 Dewey, J. ( 2003) Shkolla dhe shoqëria. Tiranë: Plejad, f. 27 Eliminato: ¶


18

arsimin si një formë të re të një botë që ishte e ngërthyer në një proçes historik zhvendosjeje. 5

Por, ashtu siç ka evoluar koncepti i edukimit, ka evoluar edhe rëndësia e tij. Nëse do t’i

referohemi sërish Rusoit, në pohimin në vijim, ai e përshkruan shumë qartë rëndësinë e edukimit.

Sipas tij, arsimi do të ishte një ark ( Arka e Noes) në të cilën njerëzimi, si një tërësi shoqërore,

mund të shpëtohej nga mbytja.6 Nëpërmjet edukimit të pavetëdijshëm që fillon që në lindje,

individët gradualisht pasurojnë njohuritë e tyre, brendësojnë burimet intelektuale dhe morale të

shoqërisë dhe trashëgojnë ndër breza njohuritë e marra. Këtë pasuri burimesh ata e shfrytëzojnë

në favor të plotësimit të nevojave dhe interesave bazë që ata kanë.

Përvoja ka treguar se shpesh koncepti i arsimimit përdoret si sinonim i edukimit por duhet

theksuar se ai është pjesë përbërëse e edukimit, pasi ky i fundit është në vetvete një koncept

shumë i gjerë. Familja dhe shkolla konsiderohen si dy aktorët bazë në edukim, por rrethi i

agjentëve të edukimit është zgjeruar gjithmonë e më shumë. Sot rol të rëndësishëm në edukim

luajnë edhe aktorë të tillë si: qeveria, OJF-të, bizneset etj. Por pavarsisht larmisë së aktorëve

“edukues” shkolla konsiderohet si institucioni bazë i edukimit formal. Nё kohё ndryshimesh tё

mёdha, shoqёria u drejtohet shkollave tё saj pёr t’i ndihmuar qytetarёt t’u pёrshtaten kёtyre

ndryshimeve 7. Por mënyra e organizimit të shkollave në vendin tonë (si dhe në shumë vende të

tjera) dhe perceptimi i shoqërisë për ato jo gjithmonë është i saktë. Ne jemi tё prirur t’a shikojmё

shkollёn nga njё pikёpamje individuale, si diçka ndёrmjet mёsuesit dhe nxёnёsit ose mёsuesit

dhe prindёrve 8 dhe nuk e konsiderojmë atë si një “shoqëri në miniaturë”, në të cilën

bashkëjetohet dhe brendësohen vlera të përbashkëta. Është detyra e shkollës të thellojë dhe të

zgjerojë kuptimin e vlerave të filluara në jëten e shtëpisë (Dewey; 2003:16). Por, në një kontekst

të tillë, ku shkollat janë institucione tejet burokratike dhe konservatore (tradicionale) që operojnë

me norma të standartizuara sjelljeje, rregulla e rregullore të shkruara dhe detyra të përcaktura

qartë të shpërndara në radhët e mësuesëve, nxënësëve dhe administratorëve kjo gjë duket e

vështirë për të ndryshuar. Nё realitet shkollat nuk i kushtojnё vёmendjen e duhur interesave dhe 5 Byroja Ndërkombëtare e Edukimit UNESCO ( 2008) Mendimtarët për edukimin. Tiranë: Plejad, f 63

6 Po aty, f 65

7 Ornstein, Allan C and Hunkins, Francis P (2003) Kurrikula: Bazat, Parimet dhe Problemet. Instituti i Studimeve Pedagogjike. f. 396 8 Dewey, J. ( 2003) Shkolla dhe shoqëria. Tiranë: Plejad, f. 30


19

nevojave tё nxёnёsve, por zhvillimi i vetёm ёshtё ai qё gjendet nё kurrikulum; interesat janё tё

imponuara dhe veprimtaritë shkollore janё tё sugjeruara nga autoriteti i tё rriturve. Prandaj

përherë e më shumë po vihet theksi në përfshirjen e nxënesve në proçesin e hartimit të

kurrikulës, në mënyrë që të merren në konsideratë interesat dhe nevojat e tyre. Përherë e më

tepër po lobohet për një mësimdhënie ndëraktive dhe kërkohet që t’i kushtohet më tepër

vëmendje zbatimit të teorisë në praktikë.

Një tjetër kontribues në fushën e edukimit është sociologu Emile Dyrkheim, i cili në përpjekjet e

tij për reformimin e shoqërisë i është drejtuar edukimit, si një faktor kyç në zhvillimin e saj.

Edukimi është një proçes përmes së cilit individi përvetëson instrumente fizike, intelektuale dhe

morale; këto instrumente janë të nevojshëm për funksionimin e shoqërisë. 9 Proçesi i edukimit

është në funksion të shoqërisë dhe edukimi moral është faktori kryesor që strukturon dhe lidh

shoqërinë. Edukimi është proçesi i përfitimit të normave sociale për integrimin e shoqërisë dhe

balancë morali në shoqëri. Institucionet sociale, si shkolla dhe familja transmetojnë vlera dhe

norma të cilat formojnë personalitetin e individit dhe zhvillimin e roleve të imponuara nga

shoqëria industriale. Në këto institucione individët mësojnë të veprojnë konform rregullave,

kultivojnë vlerat e solideritetit dhe përvetësojnë statusin dhe rolin që kanë në shoqërinë në të

cilën jetojnë.

Aktualisht politikat e edukimit parashtrojnë kërkesën për një bashkëpunim ndërkombëtar në

fushën e arsimit, por kjo ide është propozuar edhe më parë nga J.A. Comeniusi. Ai përfshihet në

radhët e mendimtarëve që kanë patur në fokus të veprimtarisë së tyre proçesin e edukimit.

Comeniusi konsiderohet si pararendёs i madh i përpjekjeve moderne pёr bashkёpunim

ndёrkombёtar nё fushёn e arsimit, shkencёs dhe kulturёs. Comeniusi, që në shek XVII, ka

propozuar një sistem arsimi që ёshtё universal nga vetё natyra e tij dhe që përputhet me sistemin

e edukimit në ditët tona. Sistemi arsimor i hartuar prej tij ёshtё i paramenduar pёr tё gjithё

njerёzit pavarsisht pozicionit ekonomik ose shoqёror, fesё, racёs, apo kombit. Ai duhet shtrirё nё

tё gjithё popujt, sado tё “pazhvilluar” tё jenё ata. Comeniusi pohon se: “Shoqёria njerёzore ёshtё

shoqёri arsimore”. Ai ka përdorur konceptin “pansofik” - pёr t’ua mёsuar tё gjitha gjёrat

njerёzve dhe nga tё gjitha pikёpamjet, si koncept kyç në sistemin e tij arsimor. Gjithashtu ai

9 J. Goodman, D. dhe Ritzer, G. ( 2008) Teoria Sociologjike. Tiranë: Ufo Press; f. 106


20

thekson bashkimin themelor midis idealit arsimues dhe idealit tё organizimit ndёrkombёtar.10

Sipas tij, arsimi nuk ёshtё thjesht njё specializim i fёmijёs nё shkollё ose nё shtёpi; ai ёshtё njё

proçes qё vepron nё tё gjithё jetёn e njёriut dhe nё pёrshtatjet e panumёrueshme shoqёrore qё i

duhet tё bёjё.11 Pra, individët mësojnë edhe nga ndërveprimi në jetën e përditëshme, ata mësojnë

nga bashkëpunimet me individë të tjerë apo grupe shoqërore. Konkretisht, kur janë fëmijë ata

mësojnë nga shoqërizimi me grupet e bashkëmoshatarëve, për të vijuar më tej me marrëdhëniet

që krijohen në shkollë, marrëdhëniet në vendin e punës etj. Në ndërveprim me tjerët individët

shkembejnë ide, mësojnë nga përvojat e të tjerëve, marrin përsipër përgjegjësi, kultivojnë të

menduarin kritik etj.

Spenser, një tjetër studiues, pohon se :- “Qёllimi kryesor i arsimit ёshtё pёrgatitja pёr jetesёn e

plotё. Sipas tij, dija dhe zakonet shoqёrore nuk janё inerte; ato janё nё reformim tё pareshtur me

rritjen e informacionit dhe me angazhimin e njerёzve nё veprimtari tё ndёrsjellta kulturore dhe

shoqёrore. 12 Ky pohim është aktual për shoqëritë e ditëve të sotme, të cilat janë përballë

“dilemës” për integrimin në botën globale nga njëra anë, dhe ruajtjes së vlerave lokale, traditave,

nga ana tjetër. Domosdoshmëria për integrim “imponon” ndryshimin e vlerave ekzistuese në

përputhje me ndryshimet shoqërore, parashtron nevojën e të qënit selektiv në përzgjedhjën e

informacionit të duhur dhe angazhimin e individëve në aktivitete kulturore, shoqërore, edukative,

etj.

Edukimi vlerësohet si faktor bazë në krijimin e shoqërive demokratike, të bazuara në disa vlera

të përbashkëta dhe luan rol kyç në brendësimin e parimeve bazë të demokracisë. Friedman

(2005;96) ka theksuar :- “Një shoqëri e qëndrueshme dhe demokratike është e pamundur pa një

nivel minimal të njohurisë dhe diturisë nga ana e shumicës së qytetarëve dhe pa pranimin e

përgjithshëm të disa vlerave të përbashkëta ”. 13 Përvetësimi i parimeve demokratike është

10

Byroja Ndërkombëtare e Edukimit UNESCO ( 2008) Mendimtarët për edukimin. Tiranë: Plejad, f 37

11 Po aty, f 35

12 Ornstein, Allan C and Hunkins, Francis P. (2003) Kurrikula: Bazat, Parimet dhe Problemet. Instituti i Studimeve Pedagogjike. f. 105 13 Friedman, M. ( 2005) Kapitalizmi dhe liria. Tiranë: IPLS&DITA 2000.


21

tashmë pjesë e kurrikulave arsimore, nxënësit kanë tekste arsimore në të cilat mësojnë vlerat e

përbashkëta të shoqërive demokratike.

Edukimit i janë atribuar një sërë funksionesh të cilat kanë ndryshuar në kohë dhe në hapësirë. Ai

nuk është konsideruar vetëm si mjet bazë në zhvillimin e shoqërisë, por është trajtuar edhe si

përgjigje ndaj kërkesave të zhvillimit të shoqërive kapitaliste, si mënyrë për riprodhimin

ideologjik dhe kulturor, si mjet që thellon pabarazinë etj. Këto funksione kanë qënë në fokus të

studimeve të sociologëve/mendimtarëve/studiuesëve dhe në vijim po përmendim disa prej tyre.

Një prej teorive sociale të edukimit është Teoria e korrespondencës ekonomike e hartuar nga

Bowels & Gintis ( 1976), të cilët kanë studiuar shkollimin në Amerikën kapitaliste. Arsimi

modern, sugjerojnë ata, duhet të kuptohet si një përgjigje ndaj nevojave ekonomike të

kapitalizmit industrial. Shkollat ndihmojnë për të siguruar aftësitë teknike dhe sociale të kërkuara

prej ndërrmarrjeve industriale; ato kultivojnë tek fuqia punëtore respekt për autoritetin dhe

disiplinën.14 Pra marrëdhëniet sociale në shkollë riprodhohen në marrëdhëniet në prodhim, të

rinjëve në ambjentet e shkollës j’u mësohen marrëdhëniet në vendin e punës. Shkolla nuk i

kushton vëmendje nevojave të fëmijëve por i kanalizon nevojat personale drejt kërkesave të

prodhimit. Studentët/nxënësit mësojnë ato përmbajtje edukative që përcaktohen nga klasa

kapitaliste, ata/o i marrin modelet edukative si të mirëqëna. Aktualisht mbizotëron pothuajse e

njëjta situatë, për arsye se institucionet arsimore janë ende shumë larg koordinimit të aktiviteteve

në hartimin e teksteve arsimore.

Teoria e riprodhimit kulturor është një tjetër teori sociale e edukimit e cila e lidh arsimimin me

riprodhimin kulturor. Krijuesit e saj janë Bourdieu dhe Passeron (1977) të cilët e kanë realizuar

studimin e tyre në sistemin frëng të arsimit. Riprodhimi kulturor ka të bëjë me mënyrat me të

cilat shkollat së bashku me institucionet e tjera sociale ndihmojnë për të përjetësuar pabarazitë

sociale dhe ekonomike brez pas brezi. 15 Pra, kapitali kulturor dhe përkatësia klasore ndikojnë në

aksesin e diferencuar për edukim dhe fakti që kapitali kulturor është i ndryshëm, ndikon në akses

të diferencuar të kapitalit social dhe ekonomik dhe si rrjedhim sjell riprodhimin social dhe

14Giddens, A. ( 2004) Sociologjia. Tiranë: Çabej. f 417

15 Po aty, f 41


22

kulturor. Sipas teorisë së riprodhimit nga pikëpamja shkollore gjithçka është e paracaktuar pasi

individët, të cilët për shkak të origjinës zotrojnë kapital social dhe kulturor më të madh, kanë

edhe më shumë akses në edukim dhe më shumë shanse për të qënë të suksesshëm.

Por përkrahësit e perspektivës marksiste kanë propozuar një tjetër qëndrim ndaj edukimit, ata e

konsiderojnë atë si mjet bazë të riprodhimit ideologjik. Sipas perspektivës marksiste edukimi

është pjesë e superstrukturës politike dhe ideologjike, pra janë kushtet materiale ato të cilat

përcaktojnë kulturën dhe edukimin. Edukimi në shoqëritë kapitaliste ka si funksion të stërvisë

mendjen e individëve që të përshtatet me prodhimin. Sipas Marksit, shkolla moderne riprodhon

pabarazitë sociale që karakterizojnë sistemin kapitalist të prodhimit. 16 Edukimi është një

institucion i cili varet nga shteti, ai është një institucion ideologjik që luan funksion të dyfishtë:

nga njëra anë ai kontribuon për riprodhimin e fuqisë prodhuese përmes të mësuarit të shprehive

dhe njohurive të domosdoshme për prodhimin. Gjithashtu nga ana tjetër, ai favorizon

riprodhimin e ideologjive përmes shoqërizimit dhe brendësimit të normave dhe vlerave që

karakterizojnë marrëdhëniet e prodhimit.

Ndryshimet e vrullshme shoqërore kërkojnë një rishikim të koncepteve dhe pikëpamjeve

ekzistuese, pasi përgjigjet/qëndrimet që sot mendohen se janë të sakta do të jenë shpeshherë të

gabuara në të ardhmen.Disa prej teorive të edukimit nuk janë koherente në ditët tona, sepse në

shoqëritë demokratike postindustriale pabarazitë në edukim nuk i atribuohen përkatësisë klasore

apo kapitalit kulturor, por aftësive personale që individi ka mësuar për zgjidhjen e problemit.

Edukimi e aftëson individin që të përballojë sfidat e shoqërisë globale, shoqëri e cila

konsiderohet si “shoqëri risku”, dhe në të cilën individi duhet të mbijetojë në shumëllojshmërinë

e risqeve globale dhe personale që ndërthuren midis tyre. Individët duhet të mbështeten në

aftësitë e tyre për të qënë të suksesshëm, duhet të shfrytëzojnë të gjitha burimet e informimit për

të qënë koherent, dhe duhet të dinë t’i përdorin njohuritë e marra në mënyrë të tillë që të jenë

produktivë për vetveten dhe shoqërinë të cilës i përkasin. Edukimi është në qëndër të zhvillimit,

ai fuqizon individët për të përballuar problemet të cilat hasin gjatë jetës dhe forcon shtetet.

16

Poni, M. (2010) Teoria sociale e edukimit. Leksione mbi edukimin. Tiranë: Leksioni 8, f 8. (i papublikuar)


23

Investimet në edukim kanë si përfitues jo vetëm individët dhe shtetet por edhe gjithë botën në

tërsi.

Edukimi është thelbi i zhvillimit të personalitetit dhe komunitetit. Detyra e tij është, që të

aftësojë secilin prej nesh, pa përjashtim, të zhvillojmë plotësisht të gjitha talentet tona dhe të

shfrytëzojmë potencialin tonë krijues, përfshirë këtu përgjegjësinë për jetën tonë dhe arritjen e

qëllimeve personale."17 Politikat aktuale po e orientojnë fokusin e tyre në hartimin e kurrikulave

gjithëpërfshirëse, në të cilat merren në konsideratë talentet e fëmijëve dhe dalin përtej kornizave

standarte të programeve edukative.

Zhvillimet globale janë shoqëruar me lindjen e koncepteve dhe qëndrimeve të reja, pothuajse në

çdo fushë të shoqërisë. Këto ndryshime reflektohen edhe me ndryshime në qëndrimet ndaj

edukimit. Domosdoshmëria e integrimit drejt një shoqërie globale kërkon , krahas të tjerave,

edhe reformim të të gjithë sistemit të edukimit. Shoqëria globale po lobon, çdo ditë e më tepër,

për një arsim cilësor, gjithëpërfshirës i cili synon zhvillimin e një shoqërie të qëndrueshme.

Koncepti i edukimit është pasuruar me terma të rinj si edukim global, edukim për zhvillimin e

qëndrueshëm, edukim gjithëpërfshirës, edukim për paqen etj. Në vijim të punimit do të

shpjegohen termat e sipërpërmendur, dhe do të fokusohemi konkretisht në konceptin e Edukimit

për zhvillimin e qëndrueshëm.

II.2 Koncepti i edukimit për zhvillimin e qëndrueshëm.

Zhvillimet globale janë shoqëruar me lindjen e koncepteve të reja rreth edukimit. Sot, pranohet

pothuajse nga të gjithë, se edukimi nuk i referohet vetëm përvetësimit të njohurive fondamentale

( lexim, shkrim, artikulim i qartë i mendimit etj ) por ai duhet të krijojë mundësi për përvetësimin

e “ e njohurive teknike dhe profesionale” në mënyrë që individët të përgatiten për të ushtruar një

profesion të caktuar, të zhvillojnë shpirtin e iniciativës për të punuar në grup dhe të aftësohen për

t’ju përshtatur kushteve të reja shoqërore.

Në kuadrin e strategjive për realizimin e Objektivave të Mijëvjeçarit të gjitha vendet, përfshirë

edhe Shqiprinë, i kanë orientuar veprimtaritë e tyre ndaj politikave të edukimit. Sot edukimi

17

[Aftësia për të mësuar: Pasuria jonë e fshehur. Raport i UNESCO-s mbi edukimin për shekullin e 21-të. Botuar nga komisioni gjerman i UNESCO-s. Neuwied; Kriftel; Berlin: Luchterhand, 1997]


24

konsiderohet si instrument i fuqishëm i zhvillimit, i eleminimit të varfërisë, i reduktimit të

pabarazisë sociale etj. Për t’u përgatitur për të jetuar në një botë me ndryshime të vazhdueshme

në themel të politikave edukative po qëndron koncepti “ i të mësuarit gjatë gjithë jetës”. Pra,

individët nuk duhet të mjaftohen vetëm me edukimin që marrin në institucionet përkatëse

arsimore, por duhet të jenë vazhdimisht në kontakt me njohuritë më të fundit nga të gjitha fushat

e jetës. Vetëm në këtë mënyrë ata do të jenë të aftë të përshtaten me kushtet e reja shoqërore dhe

të afirmohen profesionalisht.

Studimi i referohet konkretisht konceptit të Edukimit për zhvillimin e qëndrueshëm, i cili

shpesh përdoret si “sinonim” i koncepteve të tilla si edukim global, edukimi për paqen, edukimi

për zhvillim, edukim mjedisor etj.

Kombet e Bashkuara e kanë deklaruar dhjetëvjeçarin 2005-2014 si dekada e “Edukimit për

zhvillimin të qëndrueshëm”. Koncepti i EZHQ është i pranishëm edhe në Shqipëri, por realiteti

tregon se njohuritë për të dhe aktivitetet që ndërrmerren në kuadër të tij janë të pakta ose ende jo

mire të konceptuara për zbatim. Strategjia e EZHQ është sjellë në Shqipëri nga REC, Qëndra

Rajonale e Mjedisit, e cila e ushtron aktivitetin e saj në vendin tonë që prej vitit 1994.18

Fillimisht do të ndalemi në përkufizimin e konceptit të EZHQ dhe në vijim të punimit do të

fokusohemi më gjerë, konkretisht rreth aktiviteteve të tij në Shqipëri. Në Raportin vëzhgues të

edukimit për zhvillim në Europë të realizuar nga DEEEP (DE Watch), EZHQ përkufizohet si në

vijim:

18

Qëndra Rajonale e Mjedist. Edukimi për zhvillimin e qëndrueshëm. Dokumente Ndërkombëtare. ( Strategjia e

UNECE për edukimin dhe zhvillimin e qëndrueshëm) Shqipëri.


25

Nga përkufizimi i sipërpërmendur kuptohet se EZHQ ka një spektër shumë të gjerë objektivash

prandaj nevojitet një trajtim holistik i tij. Duke j’u referuar sërish të njëjtit raport DEEEP liston

ndër të tjerë si element përbërës të tij ; të informojë dhe të shtojë dijet rreth çështjeve të

zhvillimit; të ndryshojë qëndrimet dhe sjelljet; të mundësojë kuptimin e shkaqeve dhe pasojave

të çështjeve globale; të mobilizojë qytetarët/individët përmes aktiviteteve informuese; të

promovojë dhe të financojë. 19

Një tjetër përkufizim për EZHQ është formuluar nga CONCORD, DEEEP (2004) si në vijim : -

“EZHQ është proçesi aktiv i të mësuarit, bazuar në vlerat e solidaritetit, barazisë, përfshirjes

dhe bashkëpunimit . Ai i aftëson individët që përmes përfshirjes individuale në aktivitete

informuese të ndryshojnë njohuritë bazë rreth prioriteteve të zhvillimit ndërkombëtar dhe

zhvillimit të qëndrueshëm për të kuptuar shkaqet dhe pasojat e çështjeve globale”.20

19 European Multi-Stakeholder Steering Group on Development Education (2010) European Development

Education Monitoring Report “ DE Watch”. DEEP. f 6 20 Soges S.p.A ( 2010) Work in Progress: Interim report of the „Study on the experience and actions of the main European actors in the field of Development Education and awareness Raising‟ [DEAR Study] f 107

“Edukimi për zhvillim dhe rritje të njohurive/ dijes kontribuon në

reduktimin e varfërisë dhe në promovimin e zhvillimit të

qëndrueshëm nëpërmjet shtimit të dijes/njohurive njërëzore,

trajnimeve dhe aktiviteteve të edukimit të bazuara në vlerat e të

drejtave të njëriut, përgjegjësisë sociale, barazisë gjinore, dhe

sensit të të jetuarit në një botë të përbashkët; në idetë e të jetuarit

në kushte të pabarabarta dhe përpjekjeve për reduktimin e

pabarazive; dhe në pjesëmarrjen në veprimet demokratike që

influencojnë politikat sociale, ekonomike, politike dhe situatat

mjedisore që ndikojnë në varfërinë dhe zhvillimin e qëndrueshëm.1


26

Pra, siç është theksuar edhe më sipër, edukimi konsiderohet si njё mjet kryesor pёr njё qeverisje

tё mirё dhe për mbёshtetjen e demokracisё, ai i pajisë individët me kapacitetet e nevojshme për

të përballuar sfidat globale. Në ditët e sotme, nevoja për edukim nuk po trajtohet vetëm në

aspektin e përgatitjes së individëve të qytetruar, por konsiderohet edhe si alternativë efikase për

t’u përballuar me problemet e shumta me të cilat po ndeshet shoqëria globale.

Pavarsisht ngjashmërive që edukimi për zhvillim ka me konceptet e tjerë, nevojitet të shpjegohen

edhe diferencat midis tyre. Për këtë arsye në vijim jepet një shpjegim i detajuar i fokusit dhe

funksioneve të disa prej formave të edukimit.

- EZHQ ka ngjashmëri me Shtimin e njohurive (Awareness Raising , AR):

EZHQ është shpërndarësi publik i informacionit të çështjeve të shumëllojëshme që lidhen me

zhvillimin ( për shembull zhvillimit të qëndrueshëm, paqes, tendencave të zhvillimit, MDGs etj)

, zhvillimit të vendeve, zhvillimit të politikave dhe bashkëpunimeve ndërmjet aktorëve të

ndryshëm. Puna e AR fokusohet në shpërndarjen e informacioneve njohëse.21

- EZHQ si Edukim Global (GE) :

EZHQ fokusohet në ndërvarësinë lokale - globale; stimulon të menduarit kritik rreth çështjeve

të ; zhvillimit, mjedisit, të drejtave të njëriut, zhvillimeve ndërkulturore, paqes, marrjes së

përgjegjësive në një botë globale të ndërvarur; synon ndryshimin e qëndrimeve dhe sjelljeve;

promovon angazhimin për zhvillimin dhe përkrahjen e një shoqërie globale të qëndrueshme.22

- EZHQ si Mënyrë jetese (Life skills):

EZHQ lidh jetën personale dhe atë lokale (politike, sociale, ekonomike, mjedisore) me çështjet

globale; fokusohet në proçesin e të mësuarit; mbështet mendimin kritik, vetë-reflektimin dhe

zgjedhjet e pavarura në të mësuar; synon fitimin e kompetencave të nevojshme për të drejtuar

21

European Multi-Stakeholder Steering Group on Development Education ( 2010) European Development

Education Monitoring Report “ DE Watch”. DEEP. f 6 22 Po aty;f 6


27

jetën në një shoqëri dinamike dhe komplekse; pajisë individët me aftësitë e nevojshme në

proçesin e ndryshimit të komuniteteve lokale në globale etj…23

Në raportin e DEEEP (2010;3) janë analizuar politikat që janë ndërrmarrë në kuadër të EZHQ

nga 27 shtete anëtare të Europës dhe Norvegjia. Modelet e shteteve që janë vlerësuar si të

suksesshëm në politikat e ndërrmarra me fokus EZHQ, përcaktojnë disa faktor bazë të cilët kanë

ndikuar në ecurinë e aktiviteteve të EZHQ. Në mënyrë që këto aktivitete të gjejnë zbatim në

realitet, lipset një mirëkoordinim i veprimtarive të institucioneve qeveritare dhe joqeveritare, të

cilët kanë lidhje direkte ose jo, në zhvillim dhe edukim. Rol të rëndësishëm luajnë institucionet

qeveritare kombëtare (si ministritë dhe institucionet vendore) dhe agjentët joqeveritar, ku një rol

kyç luan shoqëria civile. Gjithashtu, një tjetër kriter që nevojitet të plotësohet në kuadër të EZHQ

është përfshirja e këtij koncepti në kurrikulum. Rekomandohet që EZHQ të jetë pjesë e

programeve edukative në të gjitha nivelet e sistemit arsimor, ku rol kyç për zbatimin e tij duhet të

kenë në veçanti universitetet.

II.3 Një vështrim i përgjithshëm i konceptit të EZHQ në Shqipëri.

Zhvillimet nё shoqёrinё shqiptare, veçanёrisht nё 10-vjeçarёt e fundit janё realizuar nё rrethana

mjaft tё ndёrlikuara, nё tё cilat ndёrthuren bashkёndikime tё ndёrsjella tё dukurive e proçeseve tё

shumёllojshme me profil kombёtar, europian dhe global. Konkretisht Shqipëria ka filluar

bisedimet për integrimin e saj në shoqërinë europiane, dhe në mënyrë pothuajse të

pavetëdijshme, është e përfshirë edhe në proçesin e pashmangshëm të globalizimit.

Krahas kritereve të shumta që duhet të plotësojë në kuadrin e integrimit Europian, Komisioni

Europian shtron si domosdoshmëri edhe promovimin e konceptit të EZHQ dhe aktiviteteve rreth

tij. Por realiteti shqiptar rezulton të jetë i papërshtatshëm për zhvillimin e politikave të EZHQ.

Ky koncept është pothuajse i panjohur dhe në mënyrë të pavetëdijshme ose jo, identifikohet me

konceptin klasik të edukimit, pa marrë në konsideratë diferencat midis tyre.

23 Po aty; f 6 - 7


28

Në mënyrë që koncepti i EZHQ të promovohet në Shqipëri nevojitet që vendi ynë të ndjekë

modelet e politikave që janë vlersuar si të suksesshme. Në Rapotin e DEEP (2010), theksohet se

në kuadër të zhvillimit të konceptit të EZHQ në rrugë të qëndrueshme dhe efektive duhet që çdo

vend të ndërtojë strategjinë kombëtare të EZHQ të bazuar në rregulla të qarta dhe të

aksesueshme nga të gjithë qytetarët/aktorët shoqëror.24 Por, megjithëse Strategjia e edukimit për

zhvillimin e qëndrueshëm është përkthyer edhe në shqip, ajo pothuajse është e panjohur nga

shoqëria shqiptare. Fillimisht parashtrohet si domosdoshmëri nënshkrimi i strategjisë së EZHQ

nga qeveria shqiptare, dhe më pas nevojitet bashkëpunim ndërmjet institucioneve përkatëse të

cilat ndërrmarrin politika në kuadër të edukimit dhe zhvillimit. Institucionet qëndrore dhe

vendore duhet të investojnë në hartimin e politikave të EZHQ. Gjithashtu nevojitet përfshirja e

shoqërisë civile si dhe e universiteteve si qëndra të kërkimit shkencor. OJF-tё janё burim i

rёndёsishёm pёr edukimin formal dhe joformal, tё afta tё zbatojnё proçese tё fuqizimit tё

shoqёrisё civile, duke futur dhe shёndrruar njohuritё shkencore dhe faktet nё formёn e njё

informacioni tё kapshёm pёr tё gjithё. Partneriteti midis OJF-ve, qeverive dhe sektorit privat

ёshtё vlerё e shtuar pёr EZHQ.25 Por Shqipëria karakterizohet nga mungesa e bashkëpunimit

ndërmjet aktorëve të ndryshëm, e cila vjen si pasojë e një sërë faktorësh, të cilët do të diskutohen

në vijim. Konkretisht në një raport të Bankës Botërore (2002;15) vlersohet se realiteti shqiptar lë

shumë për të dëshiruar në politikat që ai ndërrmerr në kuadër të arsimit. Në të theksohet se,

arsimi nuk shikohet si kontribues vendimtar për zhvillimin ekonomik. Ai konsiderohet më tepër

si kosto se si investim. Strukturat qeverisëse të shtetit dhe institucionet e tij mbeten tepër të

politizuara, dhe organet e shoqërise civile (p.sh organizatat joqeveritare) nuk gëzojnë mbështetje

të mjaftueshme. Krijimi i komuniteteve të shëndosha nuk është prioritet në axhendën e kurrëkujt,

dhe pjesëmarrja civile në qeverisjen lokale në përgjithësi – e në veçanti në arsim – është e

kufizuar, megjithëse ka edhe disa raste të suksesshme të komuniteteve që kanë filluar të marrin

përgjegjësi për cilësinë e shkollave të tyre. Zërat e aktorëve të ndryshëm, të faktorëve dhe

klienteve nuk dëgjohen fare dhe mekanizmat për të shprehur mendimin e tyre egzistojnë vetëm

24

European Multi-Stakeholder Steering Group on Development Education ( 2010) European Development

Education Monitoring Report “ DE watch”. DEEP. 25 Qëndra Rajonale e Mjedist. Edukimi për zhvillimin e qëndrueshëm. Dokumente Ndërkombëtare. ( Strategjia e

UNECE për edukimin dhe zhvillimin e qëndrueshëm) Shqipëri, f 19


29

në letër. Ka një hendek të thellë midis teorisë dhe praktikës demokratike.26 Gjithashtu edhe roli i

universiteteve si kërkues shkencor është pothuajse inekzistent. Civici (2009;186) pohon se:-“Roli

i universiteteve tona në përhapjen e teknologjive të reja është pothuajse inekzistent; në

universitetet dhe institucionet tona shkencore zhvillohen aq pak workshope e seminare

shkencore, aq sa ato janë ende objekt i kronikave televizive ose i pjesëmarrjes së ministrave e

deputetëve si ngjarje të veçanta etj” 27 Realiteti tregon se universitetet vuajnë nga një sërë

problemesh, duke filluar nga mungesa e infrastrukturës dhe duke vijuar më tej me mungesë

fondesh, keqadministrim etj.

Pavarsisht përpjekjeve që janë bërë vitet e fundit për përmirësimin e kushteve shoqërore, forcimit

të shoqërisë civile dhe investimeve për kthimin e universiteteve në qëndra të kërkimit shkencor,

situata vazhdon të jetë pothuajse e ngjashme me përshkrimin e mësipërm. Mungesa e burimeve

financiare, figurat e pakta profesionale dhe mosangazhimi i qytetarëve në aktivitete kulturore,

edukative dhe shoqërore nuk e përmirësojnë realitetin ekzistues. Lipset një reformim i plotë i

sistemit të edukimit, më shumë investime si dhe ndërgjegjësim i qytetarëve për të arritur

rezultatet e dëshiruara. Pra, që EZHQ tё bёhet pjesё e programit pёr ndryshim drejt njё shoqёrie

tё qёndrueshme, edukimi nё vetvete, duhet tё jetё objekt ndryshimi. Ndryshimi duhet të

brendësohet fillimisht nga individët, për t’u pasqyruar më pas në komunitet dhe për të krijuar

terrenin e favorshëm për hartimin e reformave të reja shoqërore.

II.4 Aktivitetet e EZHQ në Shqipëri.

EZHQ zhvillon dhe forcon kapacitetet e individёve, tё grupeve, tё komunitetetit, organizatave

dhe vendeve pёr tё gjykuar dhe bёrё zgjedhje nё dobi tё zhvillimit tё qёndrueshёm. 28 Ai

inkurajon përfshirjen e të gjithë qytetarëve në përpjekjet për të reduktuar varfërinë dhe

pabarazitë. Synon që nëpërmjet aktiviteteve të tij të luftojë përjashtimin social, duke promovuar

bashkëpunimin dhe mirëkuptimin, pra ka si qëllim promovimin e paqes. Gjithashtu i kushton

26

Dethilleul et al (2002) Shqipëria, probleme dhe sfidat në drejtimin e arsimit. Banka Botërore. 27 Civici, A (2009) Globalizimi ….Ante portas Tiranë: UET/PRESS. 28 Qëndra Rajonale e Mjedist. Edukimi për zhvillimin e qëndrueshëm. Dokumente Ndërkombëtare. ( Strategjia e

UNECE për edukimin dhe zhvillimin e qëndrueshëm) Shqipëri, f 11


30

vëmendje edhe politikave mjedisore, për të aftësuar individët të përballen me katastrofat natyrore

dhe të marrin masat e nevojshme për shmangjen e tyre. Por, koncepti i EZHQ merr kuptime të

ndryshme në vende të ndryshme. Politikat rreth tij, metodat që përdoren dhe mënyra sesi ai

perceptohet ndryshon në varësi të qëllimeve që synon të përmbushë çdo komb dhe ndryshimeve

që pëson koncepti i zhvillimit në kohë dhe hapësirë. Nevojitet që EZHQ tё marrё në konsideratë

faktorёt e ndryshёm lokalё, kombёtarё dhe rajonalё sikundёr edhe faktorët global, pёr tё gjetur

balancёn midis interesave lokal dhe atyre global. Reformimi nuk duhet të nënkuptojë shkëputje

nga tradita, por pasurimin e saj me mjete dhe mënyra që synojnë përshtatjen ndaj kushteve të reja

shoqërore.

Gjatë proçesit të anketimit i është kushtuar vëmendje, dhe janë mbajtur shënim, opinionet e

shprehura nga të anketuarit për EZHQ. Këto opinione janë të vlefshme për faktin se shërbejnë si

referenca për konceptin e EZHQ, ato janë reflektime personale dhe nuk lidhen direkt me pyetjet

e shtruara në pyetësor. Në Shqipëri mënyra e perceptimit të konceptit të EZHQ është e

ndryshme. Pothuajse shumica e të anketuarëve pohojnë se nuk kanë njohuri rreth EZHQ dhe e

identifikojnë atë me konceptin “ klasik” të edukimit. Një prej individëve të anketuar, gjatë

bisedës paraprake ka pohuar se është i informuar rreth EZHQ dhe ka shprehur opinionin e tij i

cili për rëndësinë që ka vlen të citohet: “EZHQ ka marrë kuptime të ndryshme në kohë me

ndryshimet në konceptin e zhvillimit dhe të qëllimit të bashkëpunimit në nivel ndërkombëtar. Jo

vetëm në Shqipëri, por edhe në vende të ndryshme të botës EZHQ ndryshon në temat dhe

metodologjitë me të cilat operohet. Pavarsisht përpjekjeve nga ana e disa enteve publike dhe jo

publike që operojnë në kuadër të EZHQ, duhet pranuar se EZHQ në Shqipëri nuk është ende në

standartet e duhura”. Pohimi i sipërpërmendur përshkruan më së miri realitetin në të cilën

zhvillohet koncepti i EZHQ në Shqipëri megjithëse sondazhi pasqyron një realitet ndryshe.


31

Kreu III. Metodologjia

III. 1 Roli i kërkimit shkencor në ndryshimin social.

Politikat me fokus edukimin renditen ndër prioritetet e qeverisë shqiptare dhe përfaqësojnë një

sfidë të vërtetë për shoqërinë në tërsi. Reformimi i sistemit të edukimit shtron si domosdoshmëri

parësore ndryshime në mendësitë ekzistuese të individëve rreth konceptit të edukimit dhe më pas

brendësimin e ndryshimit në mentalitetin e komunitetit në tërsi. Ndërrmarrja e këtij kërkimi

shkencor ka si qëllim studimin e realitetit shqiptar, konkretisht njohjen e mendësive dhe

perceptimeve të aktorëve social rreth konceptit të edukimit, me synimin për t’ju përshtatur

transformimeve të nevojshme në sistemin e edukimit.

Kërkimi është një studim i organizuar, një investigim mbi një temë të caktuar për të zbuluar

faktet, shkaqet dhe pasojat e një problemi specifik. Ai synon që krahas zbulimit të fakteve të

ofrojë zgjidhje për problemin që trajton duke propozuar një plan veprimi të bazuar në të dhënat e

zbuluara (Robson, 2002:2 ). Kërkimet ndërrmerren në dobi të politikë – bërjes dhe të praktikës,

synojnë përmirësimin e shoqërisë, transformimin e saj në kuadër të zhvillimit dhe ndihmojnë

individët në njohjen e realitetit. Të dhënat e përftuara nga kërkimet shkencore përdoren për

hartimin e programeve dhe politikave të cilat synojnë minimizimin e problemit.

Kërkimi shkencor është i rëndësishëm sepse i ndihmon njerëzit të kuptojnë, të parashikojnë dhe

të kontrollojnë mjedisin në të cilin ata jetojnë. Detyra e studiuesve social është t’i paraprijnë

zhvillimit (Sokoli, 2009:23 ). Nëpërmjet këtij studimi synohet krijimi i një terreni të favorshëm

për zhvillimin e mëtejshëm të konceptit të EZHQ, si dhe identifikimi i kushteve të nevojshme

për përshtatjen dhe integrimin e shoqërisë ndaj ndryshimeve të shpejta sociale, kulturore,

ekonomike etj.


32

III.2 Paradigma kërkimore.

Paradigmat janë konstrukte teorike që drejtojnë kërkuesin në investigimin e botës. Ato

mbështesin një përqasje të caktuar filozofike ndaj realitetit dhe ndikojnë në mënyrën sesi ai

studiohet. Ndër paradigmat kryesore përmendim, realizmin, pozitivizmin dhe konstruktivizmin.

Paradigma pozitiviste e konsideron realitetin si të dhënë. Sipas kësaj paradigme realiteti ka një

ekzistencë të vetën e cila nuk ndikohet nga veprimi njerëzor, ai vazhdon të ekzistoje pavarsisht

ekzistencës së individëve. Paradigma konstruktiviste e konsideron realitetin si një konstrukt të

veprimit njerëzor, një produkt të ndërveprimit të aktorëve social. E përbashkëta e dy kampeve

kryesore është realizmi, pra fakti se realiteti ekziston pavarsisht mënyrës sesi perceptohet prej

individëve.

Në këtë studim është përdorur paradigma realiste – konstruktiviste pasi realiteti konsiderohet si

produkt i veprimtarisë së aktorëve social. Ky qëndrim i përshtatet natyrës së kërkimit pasi

fokusohet në bashkëveprimin e enteve lokale dhe publike si faktor kyç për zhvillimin e

mëtejshëm të konceptit të EZHQ.

Kërkuesit duhet të përdorin “forcën” e të dyja metodave për të kuptuar më mirë fenomenet

sociale (Antony J.; Nancy L., 2003:18). Duke u nisur nga fakti se çdo metodë ka pikat e saj të

forta dhe të dobta, ky studim bazohet në kombinimin e tyre pasi krijohet mundësia për plotësimin

e mangësive. Pavarsisht diferencave, të dyja metodat kanë të njëjtin synim, marrjen e sa më

shumë të dhënave për njohjen e shkaqeve të problemit. Të dyja i kushtojnë vëmendje teorisë,

synojnë t’a modifikojnë , pasurojnë ose testojnë vërtetësinë e saj. Të dyja metodat i kushtojnë

kohë pothuajse të njëjtën kohë përgatitjes dhe etapave të proçesit, interpretojnë me seriozitet të

dhënat dhe synojnë përmirësimin e shoqërisë.

Përmes kërkimit sasior është përdorur arsyetimi deduktiv, është filluar me një pamje të

përgjithshme të botës për të kaluar më pas në veçantitë e saj, në detaje. Konkretisht është

analizuar një pamje e përgjithshme e aktiviteteve të enteve lokal dhe publik në Shqipëri, dhe më

pas është kaluar në analizimin e veprimtarive që kanë si fokus edukimin.


33

Nëpërmjet metodës cilësore është mundësuar marrja e të dhënave shtesë të cilat plotësojnë

informacionin e marrë përmes metodës sasiore. Interpretimi i të dhënave të përftuara përmes

kësaj metode kontribuon në fazën e analizës duke e pasuruar studimin me të dhëna dhe variabla

shtesë.

III.3 Aspekte ontologjike.

Kërkuesit sasior diferencohen nga ata cilësor, ndër të tjera, edhe nga pikëpamja ontologjike,

domethënë nga pikëpamja sesi njerëzit e mendojnë realitetin social, si të dhënë nga natyra apo si

të ndërtuar prej tyre. Studimi bazohet në ontologjinë e “të bërit” e cila pohon se realiteti është i

ndryshueshëm dhe ndikohet prej veprimtarisë së individëve. Qëndrim i ndryshëm nga ai i kampit

pozitivist. Ata mbështesin ontologjinë e të “ të qënit” e cila e konsideron realitetin social si të

dhënë objektivisht dhe të paprekshëm nga veprimi njerëzor.

III.4 Aspekte epistemologjike.

Epistemologjia studion mënyrën sesi individët e njohin botën. Ky studim i referohet

epistemologjisë empirike në të cilën faktet janë reale. Kjo njihet si mënyrë objektive dhe në të

faktet kuantifikohen për t’u kthyer në gjetje shkencore. Përmes përpunimit statistikor të të

dhënave të grumbulluara nga anketimi është mundësuar kuantifikimi i fakteve dhe më tej

analizimi i tyre.

III.5 Kuadri teorik i studimit.

Duke qënë se qëllimi i studimit është të studiojë shkallën e përfshirjes dhe bashkëveprimit të

enteve publike dhe private në aktivitetet me fokus EZHQ, kërkimi bazohet në teorinë e

ndërveprimit simbolik e cila fokusohet në aftësinë që kanë aktorët social për të vepruar dhe

ndërvepruar në mjedisin në të cilin jetojnë. Kjo teori pohon se njerëzit janë të aftë të mendojnë

dhe kjo aftësi formohet në sajë të ndërveprimeve sociale. Ndërveprimi është proçesi gjatë të cilit

zhvillohet dhe shprehet aftësia për të menduar. Në shumicën e ndërveprimeve aktorët duhet të


34

marrin parasysh edhe të tjerët, dhe të vendosin sesi veprimet e tyre përshtaten me ato të të tjerëve

Studimi është realizuar duke j’u referuar parimeve të kësaj teorie të cilat përfshijnë:

1) Qëniet njerëzore ndryshe nga kafshët kanë aftësinë për të menduar.

2) Aftësia për të menduar formohet nga ndërveprimet sociale.

3) Gjatë ndërveprimeve sociale njerëzit mësojnë kuptimet dhe simbolet që u lejojnë atyre të

përdorin veçorinë e tyre njerëzore të të menduarit.

4) Kuptimet dhe simbolet u bëjnë të mundur njerëzve kryerjen e veprimeve dhe

ndërveprimeve krejtësisht njerëzore.

5) Njerëzit janë të aftë të modifikojnë ose ndryshojnë kuptimet dhe simbolet që përdorin

gjatë veprimit dhe ndërveprimit, mbi bazën e interpretimit të tyre mbi situatën.

6) Njerëzit kanë mundësi t’i bëjnë këto modifikime dhe ndryshime pjesërisht për shkak të

aftësisë së tyre për të ndërvepruar me vetveten, aftësi që u bën të mundur atyre të

ekzaminojnë mënyra të ndryshme veprimi, të vlersojnë përparësitë dhe disavantazhet e

tyre relative dhe pastaj të zgjedhin njërën prej tyre.

7) Modelet e gërshetuara të veprimit dhe të ndërveprimit krijojnë grupe dhe shoqëri.

(Ritzer, G., Goodman, D. 2008:368 )

Ai synon të testojë shkallën e bashkëveprimit të aktorëve që ndikojnë në proçesin e edukimit.

Gjithashtu në anketën e hartuar i është kushtuar vëmendje konceptit të grupit, me synim që të

njihet perceptimi që njerëzit kanë për grupin, si e vlersojnë punën në grup etj.

Është përzgjedhur kjo teori duke u bazuar në ontologjinë e “të bërit” dhe në pikëpamjen se

mëqënëse njërëzit janë të aftë të ndërveprojnë si dhe të marrin në konsideratë veprimet e të

tjerëve atëherë aktorët social kanë aftësinë të përmirësojnë marrëdhëniet ndërmjet tyre me synim

zhvillimin e mëtejshëm të shoqërisë. Falë bashkëveprimit të aktorëve social mundësohen

transformimet sociale. Konkretisht, krijimi i një rrjeti territorial që merret me zhvillimin e

aktiviteteve të EZHQ mund të realizohet falë bashkëpunimit të aktorëve social që ndikojnë në

proçesin e edukimit.


35

III.6 Metodologjia dhe metodat e përdorura.

Për realizimin e këtij studimi janë përdorur metodat bazë të kërkimit në shkencat sociale.

Fillimisht është shqyrtuar një bibliografi me libra, studime, dokumente, ligje, konventa

ndërkombëtare dhe materiale të tjera mbi problematikën e trajtuar. Pas evidentimit të problemit

dhe vendosjes së objektivave u hartua një platëformë kërkimi sasior dhe cilësor. Të dhënat e

studimit janë siguruar përmes metodës së anketimit me kampionim.

Instrumenti bazë i kërkimit ishte një anketë me pyetje të hapura dhe të mbyllura. Nëpërmjet

pyetjeve të hapura përgjigjedhënësit kishin më shumë hapësirë për t’u përgjigjur dhe shprehur

opinionet e tyre lirisht, ndërsa përmes pyetjeve të mbylluara ata/o kanë përzgjedhur një ose disa

prej alternativave të parashtruara. Kombinimi i pyetjeve të hapura me të mbylluara kishte si

synim grumbullimin e sa më shumë të dhënave për vërtetimin ose jo të hipotezës. Anketimi

mund të jetë anonim dhe apo i hapur.29

Në rastin konkret është përdorur një anketim i hapur,

pasi në pyetësor kishte një skedë informuese në të cilën, në mënyrë vullnetare, të anketuarit

shënonin të dhënat e tyre personale. Mënyrat e përdorura për plotësimin e anketës janë dy;

anketa është plotësuar individualisht nga i anketuari në mënyrë elektronike dhe sipas parimit

“ballë për ballë” ( face to face). Anketa e këtij studimi përbëhet nga 2 seksione; seksioni i parë

është skeda informuese, në të cilën merret informacion për organizatën/institucionin dhe fushën e

saj të veprimit dhe së dyti, seksioni i pyetjeve për aktivitetet e EZHQ. Ky seksion përbëhet nga

19 pyetje që lidhen me aktivitetet e EZHQ dhe ka si objektiv realizimin e një harte të aktiviteteve

të tilla. Janë respektuar të gjitha hallkat e anketimit si metodë shkencore kërkimi: duke filluar me

punën paraprake, hartimin e variantit të parë të anketës, testimin, korrigjimin dhe ripërpunimin e

saj për hartimin e anketës përfundimtare, për të vijuar me punën në terren, përpunimin e të

dhënave dhe raportimin e konkluzioneve. Përpara aplikimit përfundimtar në terren është realizuar

paraprakisht faza e pilotimit e cila mundësoi korigjimin e pyetësorit për t’a sjellë atë në trajtën

29

Sokoli, L ( 2009) Metodat e kërkimit në shkencat sociale Tiranë: Instituti i Sociologjisë.


36

përfundimtare. U përmirësuan pyetjet të cilat ishin disi të pakuptueshme për të anketuarit dhe u

korigjuan alternativat e përafërta.

III.7 Disa veçori metodologjike; kampionimi dhe përfaqësueshmëria.

Kampionimi është metoda e mbledhjes së të dhënave dhe nxjerrjes së përgjithësimeve të një

tërësie mbi bazën e analizës së një pjese të saj (Sokoli, 2009:187). Është e rëndësishme që

kampioni të jetë sa më përfaqësues, në mënyrë që shkalla e besueshmërisë së studimit dhe

përfundimeve të tij të jetë sa më e lartë. Por shpesh përfaqësueshmëria nuk është gjithmonë e

mundur, për një sërë arsyesh. Konkretisht pyetjet e anketës u janë drejtuar 50 enteve publike dhe

private konkretisht, OJF-ve/ institucioneve vendore dhe qëndrore/ universiteteve në rang

kombëtar, të cilët përbëjnë kampionin e këtij studimi. Sondazhi synonte testimin e njohurive dhe

perceptimeve të qytetarëve rreth çështjeve që lidhen me edukimin dhe zhvillimin. Synimi parësor

ishte realizimi i studimit në rang kombëtar, por për një sërë arsyesh nuk u mundësua. Sondazhi

mbeti në kuadrin e një studimi lokal.

Në vijim të punimit paraqitet një hartë në të cilën janë theksuar me ngjyrë blu vendet /qytetet në

të cilat është realizuar anketimi:


37


38

III.8 Vlefshmëria dhe besueshmëria:

Barazimi besueshmëri + pranueshmëri = vlefshmëri tregon lidhjen e ngushtë që ekziston midis

vlefshmërisë dhe besueshmërisë.

Vlefshmëria trajton çështje të tilla si, ku qëndron vlera e kërkimit dhe çfarë na garanton se ky

është një kërkim shkencor. Gjithashtu ajo e vë theksin edhe tek e vërteta, çfarë garanton se

kërkimi publikon një rezultat të vërtetë dhe është autentik. Studimi është i vlefshëm pasi në të

janë respektuar të gjitha hallkat e një kërkimi shkencor, ai është me vlerë jo vetëm për politikë-

bërësit por për shoqërinë në tërësi pasi EZHQ është një koncept i ri që ka nevojë të promovohet.

Është kërkim autentik sepse të gjitha citimet bazohen në literaturën e shqyrtuar për studimin.

Bibliografia gjendet në fund të punimit dhe ajo dëshmon për një punë serioze dhe të mirëbazuar.

Besueshmëria është e lidhur ngushtë me vlefshmërinë. Trajton çështjen se çfarë e bën të

besueshëm kërkimin? Ajo është e lidhur ngushtë edhe me sigurinë e cila i referohet stabilitetit të

gjetjeve.

Triangulimi, që është përdorimi i dy a më shumë metodave dhe burimeve të të dhënave, është

tregues i vlefshmërisë së këtij studimi. Ndërthurja e metodës cilësore me sasiore dhe përdorimi i

burimeve parësore dhe dytësore dëshmon origjinalitetin e kërkimit. Përdorimi i anketimit të

hapur, konkretisht seksioni i skedës informuese shërben si element sigurie sepse krijon mundësi

për konfirmimin e përgjigjeve të marra.

Gjithashtu tentativa për një qëndrim sa më objektiv në interpretimin e të dhënave dëshmon

përpjekjen për të rritur besueshmërinë e studimit.


39

III.9 Çështje etike.

Çështjet e etikës janë të rëndësishme për t’u respektuar në një kërkim shkencor. Nevojitet t’i

kushtohet një vëmendje e veçantë marrëdhënieve me individët e përfshirë në studim.

Ndershmëria është një kërkesë e domosdoshme në grumbullimin dhe raportimin e të dhënave, të

rezultateve, në përshkrimin e metodave dhe proçedurave të përdorura, deri në publikimin dhe

botimin e tyre ( Sokoli, 2009: 120). Studimi i ka kushtuar vëmendje të veçantë këtij kriteri pasi

është treguar interes për të mos deformuar të dhënat e kërkimit, të mos neglizhohen variablat

shtesë dhe është treguar kujdes në evitimin e gabimeve që vijnë nga neglizhenca apo nga

mungesa e vëmendjes. Objektiviteti është një tjetër kërkesë etike në kërkimin shkencor.

Studiuesit social duhet të jenë të çliruar nga paragjykimet, nga anshmëritë gjatë kërkimit, gjatë

analizës dhe interpretimit të të dhënave, apo aspekteve të tjera të kërkimit shkencor, studiuesi

duhet të jetë dhe të mbetet i paanshëm ( Sokoli, 2009: 120 ). Shqetësim parësor ishte mbajtja e

një qëndrimi sa më objektiv në proçesin e analizimit dhe interpretimit të të dhënave dhe

respektimi i të drejtës së autorit pasi referencat janë jo vetëm tregues serioziteti por edhe kërkesë

etike.


40

IV. Kreu i katërt: Analiza e të dhënave

IV. 1 Trendi i përgjithshëm i aktiviteteve me fokus EZHQ në Shqipëri

( Analizë e të dhënave të përftuara nga anketimi )

Qëllimi i kryesor i këtij studimi është njohja e shkallës së përfshirjes së enteve publike dhe private

në Edukimin mbi Zhvillimin dhe tematikat e përshirjes së tyre në kuadrin e proçesit të integrimit

Europian ( dhe global ) të Shqipërisë. Në përfundim të të gjithë proçesit të analizimit të të

dhënave është arritur në përfundimet në vijim:

Nga 50 aktorë të përfshirë në këtë sondazh, OJF- të përbëjnë pjesën më të konsiderueshme të

kampionit, konkretisht 78%, ndërsa përfaqësimi i institucioneve vendore dhe qëndrore është

relativisht i ulët, 10% dhe 12%.

Në vijim jepet paraqitja grafike e kampionit të përfshirë në studim:


41

Numri relativisht i lartë i OJF-ve të përfshira në studim, krahasuar me institucionet vendore dhe

qëndrore, dëshmon për forcim të rolit të shoqërisë civile në Shqipëri, ndërsa gadishmëria në

plotësimin e pyetësorit nënkupton, ndër të tjera, synimin e këtyre organizmave për promovimin e

vetvetes.

Metodat që përdorin OJF- të për promovimin e veprimtarive të tyre janë të larmishme. Ndër më

produktivet janë cilësuar, veprimtaritë në terren, fushatat sensibilizuese, seminaret dhe

konferencat. Ndërsa panairet, veprimtaritë në shkolla apo biblioteka janë më pak të përdorura.

Gjithashtu, nga anketimi rezulton se këta aktorë disponojnë profesionistë të fushave të ndryshme

në stafin e tyre, të cilët janë shumë kompetent, në masën 48%, ndërsa 14% prej tyre theksojnë

mungesën e figurave profesionale.


42

Gjithsesi, megjithëse kanë një staf kompetent, janë të pakët në numër individët profesionistë në

sektorin e EZHQ. Ata i nënshtrohen trajnimeve të vazhdueshme me fokus edukimin me synim

aftësimin në këtë fushë, por numri i individëve që frekuenton aktivitete të tilla rezulton se është i

ulët si pasojë e burimeve të pakta financiare. Karakteristikë e veprimtarive të OJF- ve është fakti

se shumica e trajnimeve realizohen për stafin e organizatës dhe jo për publikun, apo për persona të

tjerë të cilët mund të jenë të interesuar për t’u informuar apo trajnuar. Personi i kontaktit të Sue

Ride Care, një qëndër që ofron kujdes shëndetësor falas ka pohuar se organizimi i trajnimeve në

ambjentet shkollore është një ndër synimet e veprimtarisë së tyre, por për mungesë fondesh nuk

është vënë në zbatim. Në jetën e përditëshme janë prezente raste në të cilat persona të specializuar

në një fushë të caktuar punojnë në një tjetër sektor, apo raste kur persona jo profesionistë trajtohen

si të tillë.

Një pjesë e konsiderueshme e enteve publike dhe private, pohojnë se projektet mbi EZHQ janë

aktivitetet kryesore të veprimtarisë së tyre, për pjesën më të madhe, në masën 44%. Por,

pavarsisht këtij pohimi, shumica prej tyre pranojnë se nuk kanë një informacion konkret për këtë

koncept, por të bazuara në përshkrimin e tij në skedën informuese, ata/o pohojnë se përgjithësisht

aktivitetet e ndërrmarra prej tyre përputhen me këtë përshkrim.


43

Gjithsesi përfundimet janë relative, ato ndryshojnë në varësi të tipologjisë së aktorëve të përfshirë

në studim. OJF- të ndërrmarrin më shumë aktivitete me fokus edukimin dhe zhvillimin. Por fusha

e veprimtarisë së tyre është e larmishme. Aktivitetet më të shpeshta që përputhen me fushën e

veprimit të organizatave në fjalë janë; advokaci dhe lobim, ndërgjegjësim, informim dhe zhvillim

social: këshillim, asistencë, mbrojtje të interesave të grupeve të cënuara socialisht në masën 46 %.

Ndërsa aktivitete të tilla si: hartim, përpilim politikash në nivel qëndror dhe vendor; kërkime

akademike, studime terreni, sondazhe empirike janë pjesë e veprimtarive së OJF – ve dhe

institucioneve në një masë shumë të vogël, konkretisht 24% dhe 16%.

Paraqitja grafike është si në vijim:


44

Pra, kjo përqindje tregon se kërkimet empirike përbëjnë një fushë ende të pazhvilluar mirë në

vendin tonë, prandaj nevojitet më shumë investim dhe vëmendje në këtë sektor. Gjithashtu, lipset

që paraprakisht të sensibilizohet opinioni publik për rëndësinë që ato kanë, në mënyrë që të fitojnë

besimin e tij. Nëse besimi i individëve në studimet në terren rritet kjo mundëson pjesëmarrje më

e madhe në këto sondazhe dhe tregon më shumë interes dhe seriozitet në përgjigje.

Përftuesit e aktiviteteve nga entet publike dhe private janë të ndryshëm. Por, nga të dhënat e

përftuara rezulton se të rinjtë, të miturit, gratë dhe shoqëria civile janë përfituesit kryesor të

veprimtarive së enteve publike dhe private që ushtrojnë aktivitetin e tyre në vendin tonë.

Konkretisht, të rinjtë janë prioriteti i politikave që ndërrmerren , ndërkohë që grupe vulnerabël si,

të sëmurët ( HIV/AIDS etj ) dhe të alkolizuarit rezulton se janë të përjashtuar nga vëmendja e

shoqërisë civile dhe shtetit. Është e nevojshme ndërrmarrja e politikave që synojnë përfshirjen

sociale te grupeve vulnerabël dhe të shmangin përjashtimin social.

Grafiku në vijim tregon përfituesit kryesorë të veprimtarive të enteve të përfshira në studim.


45

Pothuajse gjysma e OJF-ve kanë deklaruar se ndërrmarrin projekte në kuadër të EZHQ, dhe

vetëm një pjesë e vogël prej tyre kanë pohuar se ndërrmarrin të tilla aktivitete në një masë

relativisht të ulët. Institucionet qëndrore kanë deklaruar se vuajnë mungesën e aktiviteteve në

kuadër të EZHQ si pasojë e investimeve të ulta në burime humane dhe financiare. Konkretisht në

MASH, që është një ndër institucionet kyç të sistemit të edukimit, politikat në kuadër të EZHQ

janë pjesë e veprimtarisë së këtij institucioni vetëm për një pjesë të vogël të aktiviteteve. Nevojitet

që kjo situatë të ndryshojë për faktin se MASH është institucioni bazë i sistemit të edukimit, ky

institucion duhet të investojë në sektorin e EZHQ dhe të ndërrmarrë veprime konkrete për

promovimin e tij. E njëjta panoramë vlen dhe për Ministrinë e Financave e cila pohon se

investimet për aktivitetet në kuadër të EZHQ janë të ulëta dhe se këto aktivitete janë pjesë e

veprimtarisë së këtij organi vetëm për një pjesë të vogël. Edhe në institucionet vendore vihet re

mungesë e theksuar e veprimtarive me fokus EZHQ.


46

Një ndër objektivat e studimit ishte, njohja e shkallës së bashkëpunimit / koordinimit të enteve

publike dhe private në kuadrin e EZHQ.

Duke u nisur nga fakti se në studim i kushtohet vëmendje bashkëpunimit të organizmave në nivel

kombëtar dhe ndërkombëtar, është hartuar pyetja se çfarë kuptohet më shprehjen “ të bësh grup” ,

e cila synon të testojë perceptimin e qytetarëve për këtë term.

Në vijim është paraqitja grafike e përgjigjeve të marra nga anketimi për këtë pyetje.


47

Duke j’u referuar paraqitjes grafike mundësohet interpretimi i tyre dhe rezultatet janë si në

poshtë:

“ Të bësh grup” nënkupton për shumicën e të anketuarëve një komunitet që mëson, ndan dhe

transformohet si dhe ndarje idesh/interesash për një rezultat të vetëm me përfitim të shumëfishtë.

Pra “ të bësh grup” nuk nënkupton vetëm të dalësh nga vetmia por është një proçes të mësuari, një

bashkëpunim nga i cili përfitojnë të gjitha palët e përfshira në të. Por që bashkëpunimi të jetë

produktiv nevojitet shumë investim, motivim, komunikim aktiv, përfshirje e të gjitha palëve në

studim dhe marrje përsipër e përgjegjësive nga të gjitha palët pjesëmarrëse.

Grafiku në vijim paraqet alternativat e përzgjedhura për pyetjen se cila vlersohet si

pengesë bazë për bashkëpunimin në grup:


48

Nga analiza e të dhënave rezulton se OJF-të kanë një bashkëpunim relativisht të mirë me

organizmat me të njëjtën fushë veprimi, dhe se një pjesë e tyre aderojnë edhe në rrjete

ndërkombëtare. Por ende vazhdon të ketë mungesë bashkëpunimi dhe koordinimi ndërmjet tyre

dhe si limit më të rëndësishëm që pengon pjesëmarrjen e tyre në grup është përzgjedhur, ndër të

tjera, alternativa e domosdoshmërisë së një niveli të madh investimi në burime humane dhe

ekonomike (në masën 60%). Mungesa e bashkëpunimit në kuadër të politikave me fokus

edukimin është një faktor pengues për realizimin e veprimtarive me fokus EZHQ.

Gjithashtu faktor tjetër që pengon realizimin e të tilla aktiviteteve është cilësuar mungesa

e mjeteve të informimit.

Një tjetër objektiv në këtë studim është, njohja e rëndësisë / domosdosshmërisë së ndërrmarrjes

së aktivitetetve të EZHQ në kuadrin e integrimit Europian/Global, dhe për realizimin e tij janë

hartuar pyetjet përkatëse si në vijim:

- A mendoni se projektet e Edukimit për zhvillimin janë të rëndësishme?

Në bazë të përgjigjeve të marra rezulton se projektet me fokus EZHQ janë të rëndësishme, dhe

në vijim jepet renditja e tyre sipas perceptimit të qytetarëve për rëndësinë që kanë këto aktivitete:

1. Po sepse kërkojnë të influencojnë politikat ekonomike, sociale, ambjentale dhe të

drejtat e njeriut në mënyrë që të jenë më të drejta dhe të qëndrueshme ( 70% ).

2. Po sepse inkurajojnë pjesëmarrjen e plotë të të gjithë qytetarëve në luftën kundër

varfërisë dhe kundër përjashtimit (60%)

3. Po sepse forcojnë shoqërinë civile ( 46%)

4. Po sepse sfidojnë padrejtësinë globale dhe varfërinë (32%)

5. Po sepse janë një detyrim politik dhe ligjor ( 24%)

6. Nuk mendoj se janë shumë të rëndësishme ( 6% )

7. Nuk janë të rëndësishme ( 2%)


49

Nga përzgjedhja e mësipërme rezulton se politikat në kuadër të EZHQ vlerësohen të rëndësishme

për faktin se ato ndikojnë në politikat ekonomike, sociale, ambientale dhe të drejtat e njeriut

në mënyrë që të jenë produktive dhe të ndikojnë në zhvillimin e shoqërisë.

Hartimi dhe zbatimi i politikave të EZHQ parashtrohet si një domosdoshmëri sepse ato jo

vetëm që inkurajojnë pjesëmarrjen e qytetarëve në luftën kundër varfërisë dhe përjshtimit

social, por ndihmojnë në kuptimin e shkaqeve dhe pasojave të ndryshimeve globale. Janë

të paktë individët të cilët i konsiderojnë politikat mbi edukimin një detyrim politik dhe

ligjor, dhe më të paktë ata/o të cilët i mendojnë këto politika të parëndësishme,

konkretisht 1 % e të anketuarëve.


50

Gjithashtu të anketuarëve j’u është kërkuar të shprehin opinionin e tyre nëse janë dakort ose jo,

me përkufizimet e Edukimit Global të parashtruara në pyetësor. Nga opinionet e marra rezulton

se shumica e të anketuarëve është dakort me përkufizimet e dhëna, pjesa tjetër ka përzgjedhur

alternativën shumë dakort ndërsa një pjesë shumë e vogël, ndoshta e papërfillshme nuk kanë

dhënë opinionin e tyre ose kanë pohuar se nuk janë aspak dakort.

Ata janë shprehur se janë dakort me përkufizimet në vijim : - Edukimi për qytetarinë globale

promovon integrimin e dijeve dhe metodologjive për krijimin e njohurive të reja; i bën njerëzit

protagonistë të pro//esit të tyre të rritjes dhe ndërgjegjësimit; lejon kuptimin dhe njohjen e

lidhjeve që egzistojnë mbi probleme të rëndësishme që komuniteti ndërkombëtar duhet të

përballojë për një zhvillim human dhe të qëndrueshëm; vendos në kontakt vende dhe njerëz në

mbarë botën për një të kuptuar reciprok dhe krijimin e marrëdhënieve të bashkëpunimit dhe

shkëmbimeve midis tyre, dhe inkurajon të vepruarin si qytetarë në plan individual dhe kolektiv

për të kryer ndryshime.

Për të konkretizuar pohimet e mësipërme në vijim jepet paraqitja grafike e alternativave të

përzgjedhura :


51

Pjesa më e madhe e të anketuarëve në masën 58 % janë dakort me pohimin se EG luan rol të

rëndësishëm në integrimin e dijeve dhe kontribuon në krijimin e njohurive të reja. Zhvillimet më

të fundit teknologjike, ndër të tjera përmendim internetin, kanë ndihmuar në shpërndarjen me

shpejtësi të informacionit në mbarë botën.

EG i bën njerëzit protagonistë të rritjes dhe të ndërgjegjësimit sepse promovimi i përfshirjes

sociale mundëson pjesëmarrje më të madhe në aktivitetet sociale dhe ndërgjegjësim për rolin që

aktivitete të tilla kanë në zhvillimin e shoqërisë.


52

Edukimi global kontribuon në kuptimin dhe njohjen e shkaqeve të problemeve me natyrë globale

dhe ndihmon në ndërrmarrjen e veprimeve konkrete për përballimin e pasojave. Njohja e

lidhjeve që egzistojnë ndërmjet aktorëve të ndryshëm në nivel ndërkombëtar ndihmon në

kuptimin e natyrës së problemeve dhe influencon pjesëmarrjen në aktivitete që sjellin ndryshim.


53

Të anketuarit pohojnë se vlersojnë pjesëmarrjen në veprime kolektive si një mundësi për të sjellë

ndryshime në shoqëri, për t’a transformuar mjedisin në varësi të interesave dhe nevojave bazë.

Por megjithëse është pranuar se janë dakort me pjesëmarrjen në veprimtari individuale dhe

kolektive, rezulton se kjo pjesëmarrje është e ulët dhe akoma më e ulët është pjesëmarrja

vullnetare në aktivitete të kësaj natyre.


54

Të anketuarit kanë përzgjedhur në pjesën më të madhe alternativën dakort në masën 54% . Ata/o

pohojnë se EG kontribuon në krijimin e marrëdhënieve të bashkëpunimit dhe shkëmbimeve

ndërmjet vendeve të ndryshme, individëve, organizatave në nivel lokal, rajonal dhe

ndërkombëtar.

Pyetjes nëse është e rëndësishme krijimi i një rrjeti territorial i subjekteve që merren me EZHQ, të

anketuarit kanë përzgjedhur si arsye bazë alternativën se ka formim të pakët të operatorëve

EZHQ ( publikë dhe privatë) në masën 40 %.


55

Gjithashtu, ata kanë deklaruar se ka mungesë instrumentash të njohjes reciproke ndërkohë

që një pjesë relativisht e vogël, që përfshin 16 % të të anketuarëve janë shprehur se nuk

kanë mendim, dhe si pasojë nuk janë në gjëndje të përcaktojnë nëse është i rëndësishëm

një veprim i tillë apo jo.

Në pyetësor janë hartuar pyetje të cilat synojnë mbledhjen e informacionit që mund të

shërbejë si rekomandim për hartimin e politikave në kuadër të EZHQ. Konkretisht një

ndër pyetjet është, se cila tematika mund të konsiderohen efikase në kuadër të zhvillimit

të EZHQ. Nga të dhënat rezulton se aktivitetet social kulturore; informimi dhe

sensibilizmi konsiderohen si aktivitetet më efikase që mund të përdoren për zhvillimin e

EZHQ.


56

Nga të anketuarit është vlersuar se për përmirësimin e aktiviteteve në kuadër të EZHQ në vendin

tonë nevojiten; përmirësimi i integrimit dhe bashkëpunimit midis aktorëve që punojnë me

EZHQ, mendim i përkrahur nga 54% e të anketuarëve dhe përmirësimi i sistemeve të

komunikimit dhe informimit. Pra, si mundësi përmirësimi vlersohet bashkëpunim më i

madh midis operatorëve që veprojnë në kuadër të EZHQ dhe përmirësimi i sistemit të

informimit, sepse pa informimin e duhur aktivitetet mund të mos rezultojnë produktive.


57

IV.2 Identifikimi i variablave shtesë:

Bazuar në faktin se, pyetësori i këtij studimi është një ndërthurje e pyetjeve të mbyllura dhe të

hapura, këto të fundit servirin variabla shtesë të cilat nuk janë përfshirë në studim. Disa prej

individëve të anketuar kanë ofruar të dhëna shtesë sepse nuk pozicionoheshin në alternativat e

ofruara.

Nga përpunimi i variablave vërehet promovim i OJF – ve në sektorin e trajtimeve terapeutike

dhe fizioterapeutike, konkretisht në Shqipëri ushtron aktivitetin e saj një OJF e cila ka në fokus

trajtimin paliativ të të sëmurëve terminal. Kjo organizatë ofron shërbime shëndetësore falas në

shtëpitë e pacientëve terminal. Personi i kontaktit në këtë OJF – je ka deklaruar se organizata

realizon konferenca, trajnime me fokus edukimin dhe zhvillimin, jo vetëm për stafin e saj por

edhe për qytetarët e interesuar. Ata promovojnë shërbimet e tyre në panaire dhe synojnë

ndërrmarrjen e aktiviteteve sensibilizuese edhe në shkolla. Kjo organizatë ka vizion të qartë rreth

konceptit të edukimit për zhvillimin por mungesa e burimeve financiare pengon realizimin e

plotë të të tilla aktiviteteve.

Gjithashtu, ka organizata të cilat ndërrmarrin aktivitete sensibilizuese në kuadër të planifikimit

familjar. Veprimtaria e të tilla organizatave ka si mjet bazë të promovimit fushatat sensibilizuese

dhe veprimtarirë në terren.

Një tjetër variabël shtesë rezulton se është promovimi i artit, konkretisht muzikës bashkëkohore

dhe kjo organizatë ka në fokus realizimin e aktiviteteve kulturore për të rinjtë.

Përbën interes për t’u cituar perceptimi i një qytetari për shprehjen “ të bësh grup”. Ai ka pohuar

se: -“Të bësh grup domethënë të krijosh partneritet, të kesh interesa, ideale, qëllime të

përbashkëta që pavarsisht se janë të konceptuara ndryshe, shërbejnë në interes të të tjerëve”.

Pjesa tjetër e të anketuarve janë pozicionuar në alternativat e ofruara, në varësi të sferës së

veprimit të aktorëve përkatës.


58

Kreu V. Vlersimi i gjetjeve

V.1 Diskutimi dhe interpretimi i të dhënave.

Gjetjet e studimit vlersohen duke j’u referuar studimeve të mëparshme të së njëjtës fushë,

analizës së të dhënave dhe literaturës përkatëse që është shqyrtuar paraprakisht për studimin. Por,

në rastin konkret mungesa e studimeve rreth EZHQ në terrenin shqiptar e ngushton hapsirën e

vlersimit dhe gjykimit të gjetjeve. Vlerësimi i tyre është mundësuar duke j’u referuar literaturës,

konkretisht krahasimit të eksperiencave me fokus EZHQ midis Shqipërisë dhe vendeve

europiane.

Nëse i referohemi “ Konsesusit Europian për Zhvillimin” në të theksohet se një ndër parimet/

mënyrat për promovimin e EZHQ është bashkëpunimi ndërmjet aktorëve që ndikojnë në edukim

dhe zhvillim, të tillë si OJF-të, institucionet vendore dhe lokale, universitetet etj. Gjetjet e

studimit kanë treguar se shkalla më e lartë e bashkëpunimit është midis OJF-ve ndërkohë që

bashkëpunimi me institucionet është i ulët. Gjithashtu institucionet midis tyre apo drejtorive që

kanë në varsi, karakterizohen nga mungesa e koordinimit të veprimtarive. OJF-të që veprojnë në

Shqipëri kanë pohuar se kanë bashkëpunime jo vetëm në nivel rajonal por dhe me organizata në

nivel ndërkombëtar por përgjithësisht nuk deklaronin emrat e bashkëpuntorëve.

Në DE Watch Report rekomandohet se qytetarët europian do të arrijnë të kenë akses në EZH

dhe mund të përfitojnë edukim cilësor, vetëm nëse institucionet përkatëse, konkretisht Ministritë

e Edukimit do të koordinojnë veprimtaritë e tyre me aktorët përgjegjës për zhvillimin dhe me

shoqërinë civile. Gjithashtu integrimi i EZHQ në kurrikulën shkollore kontribuon në promovimin

e këtij koncepti (2010:3 ).

Të dhënat e marra nga studimi tregojnë se realiteti shqiptar lë shumë për të dëshiruar në këtë

aspekt. Në MASH, si institucioni bazë i edukimit, aktivitetet me fokus EZHQ përbejnë vetëm një

pjesë të vogël të veprimtarisë së tij. Nevoja për më shumë burime financiare konsiderohet si

pengesë bazë që cënon veprimtarinë e këtij institucioni. Lipset që ky institucion të hartojë


59

politika në kuadër të EZHQ, të përfshijë këtë koncept në kurrikul dhe të koordinojë aktivitetet jo

vetëm me drejtoritë në varsi por me të gjithë aktorët që ndikojnë në proçesin e edukimit.

Aktorët dhe praktikat me fokus EZHQ janë më të forta dhe më të qëndrueshme në shoqëritë në të

cilat EZHQ perceptohet si pjesë e praktikave të mira demokratike në një botë globale dhe të

ndërvarur (DE Watch Report, 2010: 3).

Të dhënat e përftuara dhe jeta e përditshme tregojnë se Shqipëria ende nuk është në rrugën e

duhur për arritjen e standarteve demokratike. Problemet në politikë, si rrjedhojë moskoordinimi

ndërmjet aktorëve social dhe politik, ndër të tjera, pengon proçesin e implementimit të politikave

në kuadër të EZHQ. Realizimi i punës në terren përkoi me periudhën e fushatës elektorale të

zgjedhjeve vendore 2011 dhe kjo ishte një periudhë e pafavorshme pasi personat e kontaktuar

pohonin se nuk kishin kohë për plotësimin e anketës pasi ishin të impenjuar me aktivitetet në

kudër të fushatës elektorale. Por është për të ardhur keq që në Shqipëri reformat ndërrmerren më

tepër për të përmbushur kriteret që caktohen nga ndërkombëtarët për integrimin në BE, dhe jo si

iniciativë e shtetit për progres.

Edukimi ka rol të rëndësishëm në ndryshimet individuale, çka e bën individin më aktiv dhe

bashkëpunues në shoqëri, sepse ai dhe shoqëria krijojnë njëri-tjetrin (Zenelaga; 2010: 28).

Prandaj nevojitet që ndryshimi të vijë nga individi, të brendësohet prej tij për t’u transmetuar më

tej në komunitet dhe reformat të hartohen si domosdoshmëri për ndryshim dhe progres dhe jo si

detyrim për t’u përmbushur me synim integrimin.

Në pyetësor i është kushtuar vëmendje edhe vullnetarizmit, si një faktor thelbësor në proçesin e

zhvillimit të shoqërisë. Vullnetarizmi është një dukuri sociale ndërvepruese që përfshin të gjitha

grupet e shoqërisë dhe të gjitha aspektet e shoqërisë njerëzore ( Dervishi, 2005). Nga të dhënat e

përftuara rezulton se, vullnetarizmi nuk spikat si karakteristikë e shoqërisë shqiptare, konkretisht

të rinjve. Të anketuarëve, j’u kërkohej informacion mbi numrin e personave vullnetarë pranë

organizatës së tyre, por nga përgjigjet e marra rezulton se pjesëmarrja vullnetare është e ulët. Kjo

mungesë pjesëmarrje dëshmon për një qëndrim pasiv të rinisë shqiptare dhe jo vetëm, ndaj

aktiviteteve vullnetare. Ky mosinteresim dëshmon se pjesëmarrja në veprimtari kolektive nuk

vlersohet si faktor ndryshimi, por si humbje kohe dhe aspak produktive. Në bisedat e realizuara

gjatë plotësimit të anketës, personat e kontaktuar pohonin se përgjithësisht studentët që shkonin

pranë qëndrave të tyre në kuadrin e praktikës mësimore apo për përfitime të tjera, nuk tregonin


60

aspak interes për të përfituar njohuri dhe përfshirje në aktivitete, por i vetmi synim ishte marrja e

vërtetimit se plani i praktikës ishte zbatuar. Kjo konfirmon pohimin e Dervishit: - “ Shqiptarët

janë më pranë vullnetarizmit në mendësi sesa në praktikë ( 2005: 63 ) “. Ndërkohë që modelet e

suksesshme të politikave në vendet europiane dëshmojnë për një nivel të lartë pjesëmarrje

vullnetare. Qindra të rinj dhe individë të grupmoshave të ndryshme mblidhen së bashku për

realizimin e veprimtarive kolektive nga të cilat përfiton e gjithë shoqëria.

Krahas çështjeve të tjera që përfshin koncepti i EZHQ janë edhe problemet mjedisore. Projektet

e EZHQ synojnë të ndikojnë në politikat e mjedisit por nga të dhënat rezulton se këto politika në

Shqipëri nuk janë në fokus të veprimtarive të aktorëve të përfshirë në studim. Konkretisht 13% e

aktorëve të anketuar kanë në fokus të veprimtarisë së tyre projektet për ruajtjen dhe zhvillimin e

mjedisit. Ministria e Mjedisit renditet ndër organet primare që mund të luajë rol qëndror në

hartimin dhe zbatimin e strategjive për mjedisin me synim zhvillimin e qëndrueshëm. EZHQ

ndihmon në hartimin e politikave mjedisore me synim përshtatjen ndaj ndryshimeve mjedisore

dhe kontribuon në marrjen e masave paraprake për përballimin e katasrofave natyrore duke

ofruar mundësinë e kuptimit të shkaqeve dhe pasojave për këto probleme.

V.2 Testimi i hipotezës.

Në përfundim të proçesit të analizimit dhe vlersimit të të dhënave rezulton që hipoteza e hartuar

në fillim të projektit vërtetohet.

Investimet e pakta në burime humane dhe financiare ndikojnë në nivelin e ulët të

bashkëpunimit midis aktorëve social dhe në realizimin e pakët të aktiviteteve me fokus EZHQ.

Pjesa më e madhe e të anketuarëve, konkretisht 60% prej tyre kanë përzgjedhur si faktor kyç që

pengon bashkëpunimin midis aktorëve social, nivelin e ulët të investimeve në burime humane

dhe financiare. Duke u nisur nga fakti se studimi i referohej teorisë së ndërveprimit simbolik dhe

përkrah ontologjinë e “ të bërit”, domethënë pranon se realiteti krijohet si rrjedhojë e

ndërveprimit midis aktorëve social dhe aksionet individuale dhe në grup sjellin ndryshim, si

pasojë rezulton se mungesa e bashkëpunimit ndikon në realizimin e pakët të aktiviteteve me

fokus EZHQ. Vihet theksi në rolin që ka bashkëpunimi midis aktorëve social në fushën e


61

edukimit duke u bazuar në eksperiencat e vendeve të suksesshme, të cilat dëshmojnë se faktor

bazë në zhvillimin e shpejtë është niveli i lartë i bashkëpunimit në rang kombëtar dhe

ndërkombëtar. Gjithashtu mungesa e mjeteve të informimit është një tjetër faktor që pengon

ndërrmarrjen e aktiviteteve në kuadër të EZHQ.

Kreu VI. Konkluzione dhe rekomandime

VI.1 Gjetjet e studimit

Në përfundim të analizës së të dhënave të përftuara dhe shqyrtimit të literaturës përkatëse

rezulton se koncepti i EZHQ në Shqipëri perceptohet në mënyra të ndryshme.

Aktivitetet me fokus konkret promovimin e tij mungojnë pasi mungojnë jo vetëm

operatorët e specializuar në këtë fushë por edhe burimet financiare që mundësojnë

zbatimin në praktikë të politikave të EZHQ.

Metodat dhe metodologjitë me të cilat operohet janë të ndryshme. Ato ndryshojnë jo

vetëm në kohë, por edhe nga njëri institucion në tjetrin. Pavarsisht tentativave nga ana e

OJF – ve për promovimin e tij, zhvillimi i EZHQ në Shqipëri nuk është në standartet e

duhura. Institucionet qëndrore dhe vendore luajnë një rol relativisht të ulët në

promovimin dhe implementimin e politikave me fokus zhvillimin e qëndrueshëm.

Ndërkohë që OJF-të shihen si aktorët bazë që mundësojnë realizimin e aktiviteteve të

edukimit në kuadër të zhvillimit të qëndrueshëm të vendit. Gjithsesi nevojitet që roli i

këtyre institucioneve të forcohet, zëri i tyre të dëgjohet dhe interesat që ato kanë të

harmonizohen me interesat e palëve të tjera që ndikojnë në edukim dhe zhvillim. OJF-të

kanë kryesisht bashkëpunime me organizata me të njëjtën fushë veprimi ndërkohë që

bashkëpunimi me institucione qëndrore dhe vendore pothuajëse mungon. Nevojitet që

këto institucione të ndërrmarrin aktivitete në mënyrë që të promovojnë vetveten dhe të

tërheqin vëmendjen e donatorëve të huaj.


62

Studimi dëshmon që pavarsisht faktit se EZHQ si koncept përfshihet në strategjitë

kombëtare të edukimit dhe zhvillimit, ai është një koncept pothuajse i panjohur për

shoqërinë shqiptare. Prandaj nevojitet që këto strategji të zbatohen në praktikë, të jenë të

aksesueshme për të gjithë shoqërinë dhe të ndërrmerren veprimtari sensibilizuese për

informimin e shoqërisë.

Si pengesë kryesore e bashkëpunimit vlersohet mungesa në burime humane e financiare.

Por, nga ana tjetër mungesa e bashkëpunimit sjell si pasojë realizimin e paktë të

aktiviteteve me fokus EZHQ. Bashkëpunimi vlersohet si faktor ky// i ndryshimit, të

punuarit në grup mundëson shkëmbimin e eksperiencave, marrjen përsipër të

përgjegjësive dhe përshtatjen ndaj ndryshimeve. Përfitues të projekteve dhe politikave

duhet të jenë të gjitha grupet sociale pa përjashtim, vetëm në këtë mënyrë mund të

luftohet përjashtimi social dhe të forcohet ndjenja e solidaritetit. Angazhimi në veprimtari

kolektive dhe individuale rrit mundësitë për jetë aktive, për vet-realizim dhe inkurajon të

menduarin kritik. Vullnetarizmi nuk duhet të egzistojë vetëm në mendësi por të zbatohet

në praktik sepse ai ndihmon në forcimin e vlerës së solidaritetit, kontribuon në ndryshim

dhe rrit shanset për bashkëpunim.

Nga anketimi rezulton se mungesa e mjeteve të informimit pengon promovimin e

koncepit të EZHQ dhe në të njëjtën kohë edhe ndërrmarrjen e veprimtarive që dëshmojnë

për rëndësinë që ai ka në zhvillimin e shoqërisë. Prandaj, lipset që qytetarët të kenë

akses në marrjen e të gjithë informacioneve për të cilat kanë nevojë .

Të anketuarit mendojnë se rëndësia e aktiviteteve me fokus edukimin qëndron në faktin

se veprimtari të tilla kërkojnë të influencojnë politikat ekonomike, sociale, ambjentale dhe

të drejtat e njeriut në mënyrë që të jenë më të drejta dhe të qëndrueshme. Ky opinion

mbizotëron në masën 70% të të anketuarëve. Nga të dhënat rezulton se aktivitetet social-

kulturore; informimi dhe sensibilizmi konsiderohen si aktivitetet më efikase që mund të

përdoren për zhvillimin e EZHQ.


63

Pra, si konkluzion në fund të këtij studimi, pohojmë se realiteti shqiptar dëshmon se

njohuritë për EZHQ dhe aktivitetet që ndërrmerren në kuadër të tij janë të pakta ose ende jo

mirë të konceptuara për zbatim.


64

VI.2 Çështje dhe barriera të hasura gjatë punës në terren.

Sondazhi synonte testimin e njohurive dhe të perceptimeve të qytetarëve si përfaqësues të enteve

publike dhe private, të cilat ushtrojnë aktivitetin, mbi çështje që lidhen me edukimin dhe

zhvillimin, në qytete të ndryshme të Shqipërisë. Ndaj ishte e natyrshme që sondazhi të orientohej

në një kampion sa më përfaqësues edhe nga pikëpamja e shtrirjes gjeografike, por puna në terren

hasi barriera të cilat cënuan studimin. Këto vështirësi ndikuan në realizimin e sondazhit vetëm në

nivel local, edhe si rrjedhojë e mungesës së burimeve financiare.

Për realizimin e anketimit në terren u angazhuan tre palë pjesëmarrëse; SHGPS, 8 studente të

Sociologjisë pranë FSHS në kuadrin e praktikës mësimore dhe prej meje në kuadrin e hartimit të

mikrotezës. Pavarsisht bashkëpunimit tre palësh numri i pyetësoreve të plotësuar rezulton i ulët

krahasuar me pritshmëritë.

Studentet pjesëmarrëse në proçesin e anketimit hartuan në fund të këtij proçesi një relacion

shoqërues, përmes të cilëve është marrë informacioni i nevojshëm në lidhje më mbarëvajtjen e

anketimit. Pyetësori i hartuar ishte mesatar për nga vëllimi dhe problematika e informacionit që

synonte të merrte, por pavarsisht përmbajtjes mesatare ai është cilësuar nga disa të anketuar si

voluminoz dhe i lodhshëm.

Në përfundim të të gjithë proçesit të anketimit rezulton se plotësimi i shumicës së pyetësorëve

është mundësuar falë njohjeve personale / miqësore / familjare. Sondazhi është realizuar në ato

institucione në të cilat anketueset kanë patur njohje personale, ndërsa në institucionet në të cilat

s’kanë pasur njohje të tilla ato nuk janë pritur pothuajse nga askush. Mospritja është justifikuar

në mënyra të ndryshme.

Periudha e punës në terren korespondon me fundin e muajt prill dhe gjithë muajin maj. Por kjo

periudhë në Shqipëri përkon me realizimin e fushatës elektorale dhe zgjedhjeve lokale, të cilat

rezultuan të ishin një barrierë kyçe në proçesin e anketimit. Në institucionet qëndrore dhe ato

vendore, ishte e vështirë të kontaktoje me personat përgjegjës në politikat e edukimit dhe të


65

zhvillimit. Këta individë e justifikonin mungesën e bashkëpunimit me faktin se është periudhë

zgjedhjesh dhe nuk kanë kohë të mjaftueshme për t’u angazhuar në çështje të tjera, aq më tepër

me plotësimin e pyetësorve të studentëve. Mjafton të përmendim si rast konkret Bashkinë e

Tiranës. Pavarsisht përpjekjeve të shumta për kontaktimin e personit përgjegjës, takimi nuk u

mundësua. Gjatë tentativave për takimin e personit në fjalë, në vijim u kërkua prej tij dërgimi i

pyetësorit elekronikisht por megjithëse ai u dërgua në adresën e dhënë asnjëherë nuk erdhi

përgjigjja e pritur. Ky rast, si dhe shumë të tillë, tregojnë se shërbimi në institucionet qëndrore

dhe vendore në Shqipëri lë shumë për të dëshiruar. Pavarsisht përpjekjeve për përmirësimin e tij

ka ende shumë punë për të bërë. Jo vetëm që mungon informacioni i duhur por edhe predispozita

për dhënien e tij. Sportelet e informacionit janë thjesht formale, jo vetëm që askush nuk të jep

informacionin e kërkuar, por edhe mënyra e komunikimit nuk është e duhura. Gjithsesi duhet

pranuar edhe fakti se shpesh mungesa e komunikimit është si pasojë e keqkuptimit nga të dyja

palët. Mund të ndodh që individët të cilët kërkojnë informacion përdorin gjuhën dhe mënyrën e

gabuar, por kjo dëmton proçesin e komunikimit dhe pengon marrjen e informacionit të saktë.

Potësimi i pyetësorëve nga SHGPS është mundësuar falë njohjeve personale. Pyetësorët janë

plotësuar elektronikisht, duke marrë në konsideratë faktin se që personi i kontaktuar të gjente

kohën e përshtatshme për plotësimin e tij pa penguar proçesin ditor të punës. Mënyra e plotësimit

të pyetësorëve nga ana ime është e alternuar, bazuar në mundesitë për kontaktimin e personave të

duhur. Në rastet kur ka ekzistuar mundësia e kontaktit pyetësori është plotësuar “ ballë për ballë”

ndërsa pjesa tjetër elektronikisht. Ndërsa plotësimi i pyetësorëve nga ana e studenteve është

realizuar “ballë për ballë”, ato kanë shkuar personalisht në institucionet që përzgjodhën si

kampion.

Problemi fillestar me të cilin janë ndeshur studentet ka qënë hezitimi për plotësimin e skemës

informuese. Në disa raste ky seksion është cilësuar si i panevojshëm nga të anketuarit, por pas

dhënies së shpjegimeve të nevojshme ky problem është kapërcyer. Një ndër problemet e hasura

ishte vështirësia për të kuptuar pyetjet e bëra, veçanërisht kur të anketuarit nuk ishin kompetent

në fushën e edukimit, kur ata nuk kishin informacion mbi konceptin që trajtohej në pyetësor. Në

disa raste ka rezultuar se personat e kontaktuar nuk ishin profesionist në fushën në të cilën ata


66

ishin të punësuar, por ishin të specializuar në fusha të tjera dhe si pasojë nuk ishin në dijeni të

politikave dhe zhvillimeve më të fundit mbi edukimin.

Nga anketimi ka rezultuar se më tepër të interesuar për bashkëpunim kanë qënë OJF-të, por

shpesh kjo gadishmëri ndikon në shkallën e çiltërsisë së përgjigjeve të marra. Megjithëse në

bisedën paraprake pohohej se nuk kishin informacionin e mjaftueshëm rreth EZHQ, gjatë

plotësimit të pyetësorit deklaronin se aktivitetet në kuadër të tij ishin pjesë e veprimtarisë së

organizatës, pohim që kundërshtonte çfarë ishte theksuar në fillim. Kjo pohim kontradiktor lë

hapësirë për të dyshuar në faktin nëse vërtetë këta aktorë ndërrmarrin veprime konkrete rreth

EZHQ, apo e bëjnë këtë pohim për të promovuar vetveten. Ky dyshim është prezent sepse

megjithëse roli i shoqërisë civile në Shqipëri është promovuar dhe janë marrë veprime konkrete

për forcimin e saj, shoqëria shqiptare ende vazhdon të mos këtë informacionin e duhur rreth saj.

Por një tjetër vështirësi ka qënë edhe ngurrimi për plotësimin e pyetësorit deri në fund nga ana e

personave përgjegjës. Ata kanë tentuar t’i shmangen plotësimit duke bërë pohime të tilla si;

pyetësori është shumë i gjatë, duhet shumë kohë dhe unë kam angazhime të tjera, disa pyetje nuk

janë të nevojshme, nuk kanë informacionin e duhur për pyetje të caktuara etj.

VI.3 Rekomandime

Në përfundim të këtij punimi renditen disa rekomandime të nevojshme për hartimin dhe

implementimin e politikave në kuadër të EZHQ.

1. Krijimi i një rrjeti territorial të subjekteve që merren me EZHQ

Nevojitet që këto subjekte të promovojnë aktivitetet e tyre për shoqërinë dhe t’a informojnë atë

për rëndësinë e zhvillimit të EZHQ. Gjithashtu, qytetarët jo vetëm që kanë të drejtë të

informohen për aktivitetet e EZHQ, por kanë edhe të drejtën e përfshirjes në realizimin e tyre.

2. Përmirësimi i mjeteve të komunikimit dhe informimit.


67

Lipset që të gjitha institucionet shtetërore, private dhe organet e shoqërisë civile të përmirësojnë

mjetet e komunikimit dhe të informimit. Investimi në sektorin e marrëdhënieve me publikun

është një mënyrë efikse që ndihmon në përmirësimin e mëtëjshëm të sistemit të informimit.

Gjithashtu, rekomandohen qëndrime transparente kundrejt publikut, jo vetëm në kuadrin e

informimit të aktiviteteve që ndërrmerren, por edhe në aspektin financiar. Është pozitiv fakti që

publiku të jetë në dijeni të burimeve financiare që shpenzohen për çdo aktivitet.

3. Më shumë formim.

Nevojitet përgatitja e individëve të specializuar në fushën e EZHQ. Prania e ndividëve

kompetentë dhe profesionistë në sektorin e EZHQ janë faktor pozitiv për zhvillimin e mëtejshëm

të këtij koncepti. Gjithashtu, është e domosdoshme trajnimi i vazhdueshëm në detyrë, në mënyrë

që ata të jenë koherent ndaj ndryshimeve shoqërore dhe të aftësohen për hartimin e politikave në

kuadër EZHQ.

4. Të përmirësohet komunikimi dhe bashkëpunimi ndërmjet Ministrive të ndryshme

të angazhuara në çështjet e zhvillimit dhe edukimit.

Këtu përfshihen MASH, Ministria e Financës, Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe

Shanseve të Barabarta dhe Ministria e Mjedisit. Lipset që këto institucione të koordinojnë

veprimtaritë midis tyre, të bashkëpunojnë në përpilimin e politikave që kanë si prioritet

zhvillimin e qëndrueshëm.

5. Të forcohet roli i shoqërisë civile.

Lipset që të forcohet më shumë roli i shoqërisë civile, të promovohen çështjet që ato trajtojnë

dhe të sigurohet një bashkëpunim në rang kombëtar dhe ndërkombëtar. Organet e shoqërisë

civile duhet të bëjnë publike aktivitetet e tyre për shoqërinë në mënyrë që të fitojnë besimin e

qytetarëve dhe të konsiderohen prej tyre si një ndër faktorët kyç që ndikojnë në progresin e

shoqërisë. Rekomandohet bashkëpunimi me OJF–të ndërkombëtare në mënyrë që të ndajnë

eksperiencat, të mësojnë prej modeleve më të sukseshme dhe të promovohen në rang botëror.


68

6. Koordinimi i veprimtarive midis enteve publike dhe private në kuadër të politikave të

edukimit dhe zhvillimit.

Konkretisht nevojitet më shumë bashkëpunim midis institucioneve shtetërore, shoqërisë civile

dhe organizmave ndërkombëtarë. Këta aktorë duhet t’i koordinojnë veprimtaritë e tyre në

mënyrë që ato të jenë më produktive, të jenë të aksesueshme për shoqërinë dhe të tërheqin

vëmendjen dhe interesin e donatorëve.

7. Përfshirja e konceptit të EZHQ dhe problematikave të tij në kurrikul.

Lipset që EZHQ dhe çështjet që ai trajton të jenë pjesë e kurrikulave në çdo nivel të sistemit

arsimor, veçanërisht në universitete. Këta të fundit duhet të shëndrrohen në qëndra të kërkimit

shkencor dhe të promovojnë politikat e EZHQ. Tematika të tilla si edukim dhe qytetari aktive,

ekonomi solidare, komunikim ndërkulturor, diversitet social janë të përshtatshme për t’u aplikuar

në kuadër të EZHQ dhe për t’u trajtuar në auditoret akademike.

8. Nivel më i madh investimi në burime humane dhe ekonomike.

Është e nevojshme një investim më i madh në burime humane dhe ekonomike. Prania e

ekspertëve në fushat përkatëse dhe investime më të mëdha në sferën financiare luajnë rol

vendimtar në zhvillimin e politikave në kuadër të EZHQ.


69

Bibliografia:

- Aftësia për të mësuar: Pasuria jonë e fshehur. Botuar nga komisioni gjerman i UNESCO-s. Neuwied; Kriftel; Berlin: Luchterhand, 1997 Marrë nga http://www.dadalos.org/politik_alb/bildung/saeulen.htm (aksesuar 13/04/2011)

- Byroja Ndërkombëtare e Edukimit UNESCO ( 2008) Mendimtarët për edukimin. Tiranë: Plejad.

- Civici, A (2009) Globalizimi ….Ante portas. Tiranë: UET/PRESS.

- Dervishi, Z (2005) Vullnetarizmi ind shumëfunksional i shoqërisë. Tiranë: Alb PAPER.

- Dethilleul et al (2002) Shqipëria, probleme dhe sfidat në drejtimin e arsimit. Banka Botërore. Marrë nga http://www.see-educoop.net/education_in/pdf/oecd-review-alb-aln-t05.pdf ( aksesuar 16/04/2011)

- Dewey, J. ( 2003) Shkolla dhe shoqëria. Tiranë: Plejad.

- European Multi-Stakeholder Steering Group on Development Education (2010)

European Development Education Monitoring Report “ DE Watch”. DEEP. Marrë nga http://www.coe.int/t/dg4/nscentre/ge/DE_Watch.pdf (aksesuar 3/05/2011)

- Friedman, M. ( 2005) Kapitalizmi dhe liria. Tiranë: IPLS&DITA 2000

- Giddens, A. ( 2004) Sociologjia. Tiranë: Çabej.

- Gioda, P. Che cosa intendiamo quando parliamo di Educazione allo Sviluppo (EAS)? Marrë nga www.percorsidipace.net/.../Che+cosa+intendiamo+quando+parliamo+di+EAS(2).doc ( aksesuar 12/04/2011)


70

- J. Goodman, D. dhe Ritzer, G. ( 2008) Teoria Sociologjike. Tiranë: Ufo Press.

- MASH. (2009) Strategjia Kombëtare e Arsimit Parauniversitar 2009 – 2013. Tiranë: Marrë nga http://planipolis.iiep.unesco.org/upload/Albania/Albania-Strategy-Pre-university-2009-2013-alb.pdf (aksesuar 1/06/2011)

- MASH. (2008) Strategjia Kombëtare për Arsimin e Lartë ( SKALA) 2008-2013. Tiranë: Marrë nga http://www.dsdc.gov.al/dsdc/pub/skala_121_07_2008_5_511_1.pdf (aksesuar 1/06/2011)

- Onwuegbuzie, Anthony J.; Leech, Nancy L. (2003) On becoming a Pragmatic

Researcher: The Importance of Combining Quantitative and Qualitative Research

Methodologies. Biloxi Marrë nga http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED482462.pdf (aksesuar 28/06/2011)

- Ornstein, Allan C and Hunkins, Francis P (2003) Kurrikula: Bazat, Parimet dhe

Problemet. Instituti i Studimeve Pedagogjike.

- Poni, M. ( 2010 ) Teoria sociale e edukimit. Leksione mbi sociologjinë e edukimit Tiranë: Leksioni 8 (i papublikuar).

- Qëndra Rajonale e Mjedisit. Edukimi për zhvillimin e qëndrueshëm. Dokumente Ndërkombëtare. ( Strategjia e UNECE për edukimin dhe zhvillimin e qëndrueshëm) Shqipëri. Marrë nga http://albania.rec.org/Projects/Edukimi%20mjedisor/Edukimi_per_Zhvillimin_e_Qendrueshem.pdf (aksesuar 12/04/2011)

- REPUBLIKA E SHQIPËRISË, KËSHILLI I MINISTRAVE ( 2008) Strategjia

Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2007-201.Tiranë. Marrë nga http://www.dsdc.gov.al/dsdc/pub/skzhi_394_1.pdf ( aksesuar 20/05/2011)

- Robson, C. ( 2004) Doing research in the real world. Oxford: Blackwell

- The European Consensus on Development:the contribution of Development Education &Awareness Raising (22/11/2005). Marrë nga


71

http://www.coe.int/t/dg4/nscentre/ge/European_consensus-en.pdf

(aksesuar 7/06/2011)

- Soges S.p.A ( 2010 ) Work in Progress: Interim report of the „Study on the experience and actions of the main European actors in the field of Development Education and awareness Raising [DEAR Study] Marrë nga https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/.../DEAR_Interim_report_text_2010.pdf (aksesuar 3/05/2011)

- Sokoli, L ( 2009) Metodat e kërkimit në shkencat sociale Tiranë: Instituti i Sociologjisë.

- Zenelaga, B ( 2010) Shqiptarët që studiojnë në vendet e Europës Perëndimore – Faktor Real i Transformimeve Sociale. Studime Sociale, Vol. 4, Nr. 1, f 28


72

SHTOJCA

1. Fjalor:

I. Edukimi për zhvillimin e qëndrueshëm zhvillon dhe forcon kapacitetet e

individёve, tё grupeve, tё komunitetetit, organizatave dhe vendeve pёr tё gjykuar

dhe bёrё zgjedhje nё dobi tё zhvillimit tё qёndrueshёm. Edukimi ёshtё njё kusht

paraprak pёr arritjen e zhvillimit tё qёndrueshёm dhe njё mjet kryesor pёr njё

qeverisje tё mirё, informimim rreth vendimmarrjes dhe mbёshtetjen e

demokracisё.

II. Zhvillim i qëndrueshëm nënkupton për shqiptarët: Një vend me nivel të lartë

jetese, të integruar në strukturat europiane dhe euro-atlantike, demokratik dhe

garant të lirive e të drejtave themelore të njeriut.

III. Integrimi në BE. Më 12 qershor 2006 në Luksemburg, Shqipëria nënshkroi,

Marrëveshjen e Stabilizim–Asociimit dhe Marrëveshjen e Përkohshme me

Bashkimin Europian. Më 1 dhjetor 2006 ka hyrë në fuqi Marrëveshja e

Përkohshme për tregtinë dhe çështjet e lidhura me të. Sipas Komisionit Europian,

zbatimi i Marrëveshjes së Përkohshme ka qenë i suksesshëm. Qeveria Shqiptare

ka hartuar dhe po vë në jetë Planin Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së

Stabilizim-Asociimit si instrumenti kryesor monitorues i reformave politike,

ekonomike, ligjore e institucionale dhe që konsiderohet pjesë integrale e

Strategjisë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim.

IV. Globalizimi, në thelb është zhvillimi i ekonomisë së dijes dhe i administrimit të

njohurive. Globalizim, i parë në tërsinë e tij nënkupton zhvillimin e lidhjeve dhe

të marrëdhënieve të ndërsjellta ndërmjet njerëzve, ideve dhe informacionit,

aktiviteteve ekonomiko-financiare e tregtare, atyre politike e kulturore në shkallë

planetare.


73

2. Pyetësori

PYETËSOR MBI AKTIVITETET E EDUKIMIT PËR ZHVILLIM.

Të nderuara OJF/ institucione vendore dhe qëndrore/ universitete në mbarë vendin.

Po j’u prezantojmë një pyetësor i cili i drejtohet OJF – ve, institucioneve vendore dhe

qëndrore si dhe Universiteteve me qëllim realizimin e një studimi vlerësues në lidhje me

Edukimin mbi zhvillimin ( EZH) , vlerësimin e projekteve, aktiviteteve, organizatave të

cilat janë të përfshira në këtë proçes. Në vijim synojmë të krijojmë një diversitet

pikëpamjesh, realitetesh, problemesh dhe burimesh të munguara. Kjo do të shënojë pikën e

fillimit për krijimin e një harte realiste dhe koherente me karakteristikat e terrenit shqiptar

në lidhje me këtë ceshtje.

Edukimi mbi zhvillimin përfshin të gjitha aktivitetet që lidhen me proçeset aktive të të

mësuarit të bazuara në vlerat e solidaritetit, barazisë, gjithëpërfshirjes dhe

bashkëpunimit. Gjithashtu edukimi mbi zhvillimin inkurajon pjesëmarrjen e të gjithë

qytetarëve në luftën kundër varfërisë e përjashtimit social. Edukimi mbi zhvillimin

kërkon të influencojë politikat ekonomike, sociale, ambientale për të qënë të drejta dhe

të qëndrueshme.

Qëllimi kryesor i këtij studimi është: Njohja e shkallës së përfshirjes së enteve publike

dhe private në Edukimin mbi Zhvillimin dhe tematikat e përfshirjes së tyre në kuadrin e

proçesit të integrimit Evropian të Shqipërisë.

Në vazhdim j’u ftojmë të plotësoni pyetësorin duke na ofruar të dhënat që ju zotëroni të

cilat mund të na ndihmojnë në realizimin e këtij studimi në mënyrën më të mirë të

mundshme. Do të jetë detyra jonë komunikimi i rezultateve të pyetësorit dhe vlerësimi i

treguesve që mund të zhvillohen për të përmirësuar projektet, aktivitetet dhe nevojat

formative në kuadër të Edukimit mbi Zhvillimin.


74

Ju falenderojmë paraprakisht për bashkëpunimin tuaj dhe kohën që do i kushtoni këtij

kërkimi.

Seksioni I : Skeda informuese

Seksioni i pyetësorit në të cilin do të plotësohen të dhënat e organizatës dhe pikat e kontaktit:

Fokusi i punes së Organizatës / Institucionit:

_______________________________________

Përfaqësuesi Zyrtar:

………………………………………………….

Akronimi i emrit të organizatës ( nëse egziston):

Siti ëeb: ____________________________

Adresa e-mail e organizatës:___________________

Telefon dhe fax i organizatës: __________________________

Personi i kontaktit përgjegjës për plotësimin e pyetësorit:______________

Tel e fax i personit të kontaktit:_____________________________________

Adresa e-mail e personit të kontaktit: ____________

Adresa postare: _____________________________________________

Prej sa kohësh jeni aktiv në organizatën/qëndrën/institucionin ku ju

punoni?____________

A është organizata juaj e regjistruar në gjykatën e Tiranës? (vetëm për OJF-të)


75

� Po

� Jo

Periudha e krijimit të organizatës: ............................................................................

Numri i anëtarëve të organizatës: ...........................................................................

Tregoni numrin e anëtarëve përfshirë vullnetarë (aktualisht kontribues në organizatë).

Cili nga aktivitetet e mëposhtme përputhet me fushën e veprimit të

organizatës/institucionit tuaj?

� Advokaci dhe Lobim, ndërgjegjësim, informim

� Projekte dhe trajnime kualifikuese për ruajtjen dhe zhvillimin e ambientit në nivel lokal

e rajonal

� Fuqizimi i autoriteteve lokale për zhvillimin urban dhe rural në plan gjithëpërfshirës –

Kohezioni social

� Punësim dhe kualifikim të rinjësh në profesione të ndryshme

� Aktivitete humanitare e bamirësie

� Zhvillim social: këshillim, asistënce, mbrojtje e interesave të grupevë të cënuara

socialisht

� Shëndeti, higjena. HIV-AIDS

� Hartim, përpilim politikash në nivel qëndror dhe vendor

� Kërkime akademike, studime terreni, sondazhe empirike

� Aktivitete të tjera (specifikoni)....................................................................


76

Në cfarë tipologjie juridike klasifikohet organizata/institucioni juaj?

___________________________________________________

Në cilën nga këto kategori klasifikohet personeli aktiv i organizatës tuaj?

Lutemi që përgjigjet t’ju referohen personave aktivë në organizatë.

� Personel me kontratë pune të pacaktuar

� Personel me kontratë pune të caktuar (me afat konkret)

� Personel me kontratë pune të pjesshme

� Stazhierë/vullnetarë

� Konsulentë me honorare

� Tjetër:........................................................................................

Seksioni II – Aktivitete të Edukimit mbi Zhvillimin (EZH).

Edukimi mbi zhvillimin ka si qëllim një të mësuar global në një botë universalisht më të

qëndrueshme:

Koncepti i Edukimi mbi zhvillimin (EZH) ka marrë kuptime të ndryshme me kalimin e kohës

në konceptin e ndryshimit të zhvillimit dhe të qëllimit të bashkëpunimit në nivel

ndërkombëtar. Edhe sot, në vende të ndryshme, EZH është e ndryshme në temat,

metodologjitë me të cilat operohet.

Ky seksion përbëhet nga një seri pyetjesh që lidhen me aktivitetet e Edukimit mbi Zhvillimin

dhe ka si objektiv realizimin e një harte të aktiviteteve të tilla.


77

1. Cili është sektori në të cilin jeni më shumë të angazhuar me projektet/programet

tuaja aktive?

________________________________________________________________

2. Tregoni përfituesit kryesorë të projekteve tuaja:

( mund të bëhen deri në 3 zgjedhje ).

� Të miturit

� Personat me aftësi të kufizuara

� Të rinjtë

� Gratë

� Emigrantët/Imigrantët

� Të sëmurët (HIV AIDS, etj)

� Të alkolizuarit/ të droguarit

� Administrata shtetërore (qëndrore/lokale)

� Media

� Shoqëria Civile

� Tjetër…………………………………..

3. Aktivitetet e promovimit dhe sensibilizimit të projekteve/programeve tuaja janë

realizuar nëpërmjet:

� TV/radio/gazeta

� Email/ ëeb

� Publikime specifike

� Fushata sensibilizuese

� Rrjete sociale

� Evente specifike ( Konferenca, panaire, seminare, ëorkshope, tryeza të

rrumbullakëta, simpoziume etj)


78

� Tjetër_________________________

4. Sa dakort jeni me përkufizimet e mëposhtme?

Shumë dakort Dakort Aspak dakort Pa

opinion Edukimi për qytetarinë globale i bën njerëzit protagonistë të procesit të tyre

të rritjes dhe ndërgjegjësimit.

Shumë dakort Dakort Aspak dakort Pa opinion

Edukimi për qytetarinë globale promovon integrimin e dijeve dhe metodologjive për

krijimin e njohurive të reja.


Edukimi për qytetarinë globale lejon kuptimin dhe njohjen e lidhjeve që egzistojnë mbi

probleme të rëndësishme që komuniteti ndërkombëtar duhet të përballojë për një zhvillim

human dhe të qëndrueshëm.


Edukimi për qytetarinë globale vendos në kontakt vende dhe njerëz në mbarë botën për një

të kuptuar reciprok dhe krijimin e marrëdhënieve të bashkëpunimit dhe shkëmbimeve midis

tyre.


79


Edukimi për qytetarinë globale inkurajon të vepruarin si qytetarë në plan individual dhe

kolektiv për të kryer ndryshime.

5. Sa persona në organizatën/qendrën/institucionin tuaj ndjekin aktivitete në lidhje me

Edukimin mbi zhvillimin në mënyrë të drejtpërdrejtë ose jo të drejtpërdrejtë?

Referojuni personelit aktiv në 2011. Mund te jepet më shumë se një përgjigje.

………………………………………………………………………………

6. Projektet që lidhen me edukimim mbi zhvillimin janë aktivitetet kryesore

të organizatës/shoqatës/qëndrës/ institucionit tuaj ?

� Po në mënyrë të plotë

� Për pjesën më të madhe të aktiviteteve

� Për gjysmën e aktiviteteve

� Vetëm për një pjesë të vogël.

� Aspak

7. Cfarë lloj instrumentash dhe veprimtarish përdor organizata juaj për projektet

EZHQ?

Specifikoni jo më shumë sesa 3 alternativa.

� Kite didaktike (materiale e manuale, etj.)

� Binjakëzime ndërmjet shkollave

� Laboratore ndëraktivë

� Fushata sensibilizuese

� Kurse formuese për mësues


80

� Konkurse

� Veprimtari në terren

� Ndërhyrje në shkolla

� Këshillime për mësues

� Konferenca/ seminare

� Iniciativa kulturore

� Biblioteka të specializuara

� Panair

� T j e t ë r : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8. Cilat nga aktivitetet e mëposhtme do të mendonit ju që do të ishin më efikasë

në ndërhyrjet në komunitet dhe në dobi të projekteve të edukimit mbi zhvillimin?

Specifikoni jo më shumë sesa 3 alternativa.

� Formim/ proçes edukativ/

� Kërkim empirik/ shkencor

� Ndërmjetësim

� Proçese edukative

� Asistencë, mbështetje/ndihmë materiale

� Aktivitete social-kulturore

� Sensibilizim, informacion

� Këshillime, shërbime (shkolla etj.)

� T j e t ë r : ______________________

9. Cilat nga tematikat e mëposhtme do të ishin më të përshtatshme për t’u aplikuar

nga organizata/shoqata/qëndra/institucioni juaj për të dhënë kontribut për projekte

që lidhen me edukimin mbi zhvillimin?

Specifikoni jo më shumë se 3 alternativa.

� Edukim dhe qytetari aktive


81

� Të mira të përbashkëta

� Drejtësi

� Komunikim ndërkulturor, diversitet social

� Të drejtat njerëzore

� Integrimi

� Edukim global

� Paqja

� Ekonomi solidare

� Tjetër......................................................

10. Mendoni se projektet e Edukimit për zhvillimin janë të rëndësishme?

Specifikoni jo më shumë sesa 3 alternativa

� Po sepse inkurajojnë pjesëmarrjen e plotë të gjithë qytetarëve në luftën kundër varfërisë

dhe kundër përjashtimit

� Po sepse kërkojnë të influencojnë politikat ekonomike, sociale, ambjentale dhe të drejtat

e njeriut në mënyrë që të jenë më të drejta dhe të qëndrueshme.

� Po sepse sfidojnë padrejtësinë globale dhe varfërinë.

� Po sepse forcojnë shoqërinë civile

� Po sepse janë një detyrim politik dhe ligjor

� Nuk mendoj se janë shumë të rëndësishme

� Nuk janë të rëndësishme

� Tjetër...............................................................

11. Autoritetet profesionale në ambjentin tuaj janë të mjaftueshëm për tu dhënë

përgjigjen e duhur kërkesave për sensibilizim në lidhje me tematikat EaS?

� Jo, mungojnë figurat profesionale

� Po ka disponibilitet të figurave profesionale po në fusha të njëjta.


82

� Po ka disponibilitet dhe profesionistë të fushave të ndryshme, por janë jo

kompetentë.

� Po ka disponibilitet dhe profesionistë të fushave të ndryshme dhe janë shumë

kompetentë.

� T j e t ë r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12. Sipas jush cfarë duhet bërë për të përmirësuar aktivitetet që lidhen me Edukimin

mbi zhvillimin në vendin tonë?

� Më shumë formim

� Përmirësimi i sistemeve të komunikimit dhe informimit

� Përmirësimi i integrimit dhe bashkëpunimit midis aktorëve që punojnë me

EZHQ

� Rritje te nr. të aktorëve pjesëmarrës në interpretimin e këtyre aktiviteteve.

� T j e t ë r : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13. Sipas jush c’kuptohet me shprehjen "të bësh grup"?


� Shuma e disa subjekteve

� Të dalësh nga vetmia

� Një mjet ruajtjeje dhe pasurimi idesh

� Një komunitet që mëson, ndan dhe transformohet.

� Të ndarët e instrumentave të punës, objektivave dhe rezultateve

� Ndarje idesh dhe interesash për një rezultat të vetëm me përfitim të shumëfishtë

� Një proçes i të mësuarit

� Prodhimi i një vlere të shtuar

� Të ndarët e një objektivi të njëjtë nëpërmjet veprimit dhe kërkimit

� Tjetër:_________________________________________


83

14. Sipas jush cfarë është e rëndësishme kur punohet në grup?


� Mirënjohje reciproke

� Kujdes për marrëdhëniet

� Interesi për përfitimin përfundimtar

� Gadishmëri

� Dëgjim dhe përballje

� Investime të duhura emotive, kohore dhe financiare

� Konsesus, seminare dhe dokumente programuese

� Besim

� Sjellje vetë kritike

� Përpjekje për të ndarë

� Motivim

� Përpjekje për të mësuar së bashku

� Prezenca e akordeve, seminareve dhe dokumenteve programuese

� Kujdes për dimensionin organizativ ( koordinim, ndërmjetësim, formim,

vlerësim, komunikim)

� Predispozitë për dialog dhe konfront

� Komunikim aktiv

� Marrje përsipër e përgjegjësive

� Përfshirje e të gjithë subjekteve të grupit

� Investim afektiv

� Tjetër_____________________________


84

15. Sipas jush pse është e rëndësishme të bësh pjesë në një grup?

� Për të realizuar aktivitete me mbështetjen dhe ndihmën e organizatave/enteve të

tjera të të njëjtit ambient.

� Për të kryer një punë më komplete, unike dhe të pranuar në territor.

� Për të krijuar një linjë të përbashkët që bëhet një model për të tjerët.

� Për të bashkuar dhe pasuruar eksperiencën dhe burimet vetjake.

� Për një koordinim, komunikim dhe formim më të mirë në aktivitetet e

përbashkëta.

� Tjetër:____________________________________________

16. Cilat janë limitet më të rëndësishme që pengojnë pjesëmarrjen e organizatës tuaj në

një grup?

� Domosdoshmëria e një niveli të madh investimi në burime humane dhe

ekonomike

� Konflikt ndaj vizioneve dhe interesave të projekteve të tjera.

� Dinamika pushteti dhe konkurenca në aksesin ndaj burimeve

� Bindje të nënkuptuara dhe të thella për “ t’ja dalë mbanë vetë”.

� Tjetër:_____________________________________________

17. Organizata/qendra/institucioni/shoqata juaj aderon në rrjete kombetare dhe/ose

ndërkombëtare?

� Po

� Jo


85

� Në proces

� Tjetër:

� Nëse po në cilat: ...................................................................................................................

18. Organizata/qëndra/ shoqata/ institucioni juaj punon në bashkëpunim me organizata

të tjera të territorit?

Zgjidhni jo më shumë sesa 2 alternativa.

� Po me organizata/institucione që kanë të njëjtin fokus veprimi.

� Po me organizata/ institucione që kanë të tjera fokuse veprimi.

� Po me organizata/institucione që janë të nevojshme për grupin e përfituesve të

projekteve tona.

� Jo akoma, po do të na pëlqente

� Jo nuk na intereson

� Tjetër:__________________________________________

19. Sipas jush është e rëndësishme krijimi i një rrjeti territorial i subjekteve që merren

me EaS?

Specifikoni jo më shumë sesa 2 opsione.

� Po sepse ka mungesë instrumentash të njohjes reciproke.

� Po sepse ka mungesë koordinimi.

� Po sepse ka impakt të dobët në territor dhe përfituesit e aktiviteteve.

� Po sepse ka pushtet të pakët kontraktual ( vështirësi në financime dhe vizibilitet

të pakët)

� Po sepse ka formim të pakët të operatorëve EZHQ ( publikë dhe privatë)

� Jo nuk është e rëndësishme


86

� Ndoshta, pa mendim

� Tjetër:___________________________________________

Faleminderit per bashkëpunimin.

Vendi, data dhe nënshkrimi (nëse pyetësori është plotësuar online mjafton emri dhe

mbiemri).............................................................................................................


87

3. Tabela e 50 pyetesorëve të plotësuar në studim.

SHGPS

Tipologjia e organizatës

Akronimi i organizatës Vendndodhja

1 OJF SAGPS Durrës

2 OJF KSHRD Durrës

3 OJF GKE Durrës

4 OJF FGE Elbasan

5 OJF Refleksione Tiranë

6 OJF UG Tiranë

7 OJF BKTF Tiranë

8 OJF Forumi rajonal i OJQ-ve Krujë

9 Qëndër QPS Vatra Vlorë

10 Qëndër A-V Peshkopi

11 Qëndër QAGjZh Tiranë

12 Qëndër TLAS Tiranë

13 Person Juridik Gruaja tek gruaja Tiranë

14 Person Juridik SMR Gjirokastër

15 Person Juridik SOS, Fshatrat e Fëmijëve

Shqipëri

Shkodër

16 Person Juridik RSL Kukës

17 Shoqatë Jona Sarandë

18 Net - ëork ACA/AFS Tiranë

IRMA

19 OJF FBSH-D Tiranë

20 OJF SHKSH Tiranë

21 OJF Shtëpia të moshuarëve Tiranë

22 OJF NDGSH Tiranë

24 OJF Sue Ryder Care Tiranë

24 OJF Jeta ime Fier

25 OJF Kryqi i Kuq Shqiptar Durrës

26 Qëndër Këtu ka art Tiranë


88

27 Qëndër Q.P.D.K Tiranë

28 Institucion qëndror MASH Tiranë

29 Institucion qëndror MF Tiranë

30 Institucion qëndror MOI ( MB) Tiranë

31 Institucion qëndror ASP (Drejtoria e

përgjithshme e policisë së

shtetit)

Tiranë

32 Institucion qëndror DRFPP4 ( Ministria e

Punës, çështjeve sociale

dhe Shanseve të Barabarta)

Tiranë

33 Institucion i sigurisë së

lartë

Q.K.P.V.T Tiranë

4. STUDENTE TË SOCIOLOGJISË

34 OJF PVN Tiranë

35 OJF SHKEJ Tiranë

36 OJF IZHA Tiranë

37 OJF Qëndër rezidenciale

përkujdesi

Tiranë

38 OJF Zemra e nënës Tiranë

39 OJF OP Tiranë

40 Qëndër AKSES Tiranë

41 Qëndër Dora e ngrohtë Tiranë

42 Qëndër Q.ZH.P Tiranë

43 Qëndër CICA Tiranë

44 Universitet Fakulteti i Gjeologjisë dhe

Minierave

Tiranë

45 Institucion vendor Bashkia Fier Fier

46 Institucion vendor Bashki, Sektori i

përkujdesit shoqëror

Lezhë

47 Institucion vendor Bashki Durrës

48 Institucion vendor Prefekturë Lezhë

49 Institucion vendor

arsimor

DAR Fier

50 Institucion vendor

arsimor

DAR Lezhë


89

Pyetja 6: Projektet që lidhen me edukimim mbi zhvillimin janë aktivitetet kryesore të organizatës/shoqatës/qendrës/ institucionit tuaj?

Paraqitja tabelare:

Paraqitja grafike:

OJF INSTITUCIONE QËNDRORE

INSTITUCIONE VENDORE

Po në mënyrë të plotë 9 1 1

Për pjesën më të madhe të aktiviteteve

20 2

Për gjysmën e aktiviteteve

1 1

Vetëm për një pjesë të vogël

8 3 3

Aspak 1


90

Raporti i studenteve për punën në terren.

Raport paraprak i punës në terren mbi studimin me temë, Aktivitetet e

edukimit për zhvillimin e qëndrueshëm”.

Në kuadër të praktikës mësimore u angazhuam në studimin që realizohej në kudër të Edukimit

për zhvillimin e qëndrueshëm. Puna praktike konsistonte në plotësimin e pyetësorëve të këtij

studimi në terren. Ky projekt-raport përfundimtar paraprak përmban tendencat e përgjithshme që

rezultojnë nga përgjigjet e marra pranë OJF-ve (organizata joqeveritare) dhe institucioneve të

cilët u treguan të gatshëm për plotësimin e anketës.

Gjatë realizimit të punës në terren evidentuam disa pengesa dhe variabla shtesëtë cilat do të

trajtohen në vijim. Gjatë anketimit disa prej të anketuarëve nuk e gjenin veten brenda

alternativave të dhëna duke na ofruar variabla shtesë që konsistonin në zgjerimin e njohurive në

trajtimin e çeshtjes specifike.

Këto variabla ofrojnë si alternativë të veprimtarisë së fushës së veprimit promovimin e

aktiviteteve të tilla si; trajnim terapeutik, fizioterapeutik, edukim dhe trajnim në lidhje me

planifikimin familjar si dhe prezantimin e ligjit për diskriminimin .

Një tjetër variabël shtesë që është evidentuar është ndërrmarrja e aktiviteteve me synim

promovimin e veprimtarisë së OJQ- ve për përthithjen e investimeve nga donatorët e huaj.

Interes paraqet një nga përgjigjet e të intervistuarve pyetjes që trajton konceptin e “të bërit

grup”. I anketuari e perceptonte të bërit grup sin ë vijim:- “ Të bësh grup domethënë të krijosh

partneritet , të kesh interesa, ideale, qëllime të përbashkëta që pavarsisht se janë të konceptuara

ndryshe, shërbejnë në interes të të tjerëve”.

Tendenca dhe prirja që ka rënë në sy që në fillim të plotësimit të pyetësorve është ngurrimi për të

na u përgjigjur me përpikmëri në skedën informuese e cila përmbante të dhënat personale të


91

përfaqësuesit duke dyshuar kështu në konfidencialitetin e pyetësorit. Gjithashtu refuzohej

plotësimi i pyetësorit me pretekstin e angazhimit në fushatë elektorale.

Duke qenë se plotësimi i pyetësorve është realizuar në institucione shtetërore rezulton që

pyetësori është realizuar pranë digastereve që janë të regjistruar. Për sa i përket kontratës së

punësimit rezulton se shumica e personelit të jetë me kontratë punë të caktuar . Në shumicën e

institucioneve ku kemi realizuar punën ka rezultuar se ndaj sektorit social tregohet më shumë

interes dhe grupi i cili përfiton më tepër vëmendje janë fëmijët. Në pyetësor të intervistuarve j’u

kërkohej të rendisnin sipas prioritetit fokusin e punës së tyre dhe sipas kësaj renditjeje rezulton

që fëmijët kanë maksimumin e vëmendjes duke vijuar më pas me të rinjtë.

Për sa i përket pyetjes në të cilën kërkohej që të shprehnin mendimin se sa dakort ishin me disa

nga pohimet e përfshira në lidhje me dhënien e opinionit të tyre se si ato e perceptonin tematikën

e edukimit për qytetarinë globale rezulton që përgjigja masive të jetë dakort duke na lënë të

kuptojmë se ata nuk kanë një mendim objektiv dhe të mirë bazuar në lidhje me këtë temë. Duke

marrë parasysh dhe rrethanat e ndodhjes së proçesit rezulton që përgjigja të jetë subjektive.

Një aspekt tjetër që rezulton të jetë problematik dhe shqetësues në fokusin dhe punën e

institucioneve është domosdoshmëria më e madhe e investimeve dhe burimeve në realizimin e

objektivave të tyre. Kjo gjë na lë të kuptojmë se investimet në drejtim të sektorit të edukimit lënë

për të dëshiruar.

Pothuajse në të gjithë pyetësorët kemi marrë përgjigje se institucionet dhe organizatat aderonin

në rrjete ndërkombëtare por në shumicën e tyre nuk na janë përmendur emra konkretë të

bashkëpunëtorëve.

Përgjithësisht këto ishin disa prej elementeve problematikë që spikatën gjatë punës studimore. I

gjithë projekt raporti i përgatitur është një produkt që rezulton nga puna kërkimore individuale e

anëtarëve të grupit nëpër institucionet përkatëse. Variablat e sipërpërmendur konkludojnë si një

fakt i përgjithësuar çka do të thotë që këto elemente shihen si tendencë në vijueshmëri. Kjo ishte

në vija të përgjithshme panorama e punës studimore. Shpresojmë që puna jonë të shërbejë si një

kontribut i vlefshëm në atashimin e proçesit përfundimtar të konkludimit të rezultatit

përfundimtar të studimit të ndërrmarrë.

Punoi : Lisena Cali, Olta Dushi, Valbona Tota, Matilda Hazizi, Luarjana Kuka.


92

Capacity Statement

Association for Women with Social Problems (AWSP) is an Albanian organization established in

1999 with a mission to protect women’ rights; encourage female participation in political and

public life, and develop alternative opportunities to enhance their status in the community.

For nearly a decade the Association for Women with Social Problems has been serving to Durres

community by providing social services to vulnerable groups and empowering Albanian families by

addressing poverty, domestic violence and gender equality. The Association connects the

community to psycho-social, career services, legal, medical, and works to ensure every citizen can

live in safety and with dignity.

AWSP was created on the period of Kosova crises. Seeing that many of the problems of the

Kosovar women who emigrated after the war were similar to the problems of many women living

in Durres, a group of well educated women of the city formed the Association. Due to women

needs of that period, the Association focus was psycho-emotional, physical and legal support,

providing services lacking from other associations that worked in these fields.

Gradually, the Association has added additional dimensions to its continuing work including socio-

political and economic development. Domestic violence response and mitigation has been a focus

for many years along with disparate treatment of women in Albania and child protection.

Community mobilization, awareness raising campaign, and lobbing and advocacy initiatives in

regard to socio-economic status of different communities around Durres region are yet other active

areas where AWSP operates strongly.

Association for Women with Social Problems serves to Durres community in these areas:

♦ Community services ♦ Gender equality issues ♦ Domestic violence ♦ Women in decision making process ♦ Community development through mobilization to advocacy issues and education process


93

Since the fall of communism this region has grown dramatically due to the influx of internally

displaced persons (IDP’s), such as refugees and rural migrants who swelled settlements

surrounding the city and overtaxed local social services.

Illegal settlements and areas of extreme poverty continue to encircle Durres city where sanitation

is poor, unemployment is high and social-economic problems remain rampant.

Judicial, psycho-social, and vocational training programs of WASP provide services to Durres

region communities, to help them improve their quality of life. They assess women’ needs, tailor

different services in accordance to their priorities, and help women to obtain them.

These services are divided in five sections, respectively:

♦ Social services (offers psycho-social services to women with a diversity of problems, such as divorced, widowed, violated, trafficked, unemployed or emotional disabilities);

♦ Judicial services (offers legal services to women under difficult circumstances and with no financial incomes to prepare documents for their children registration, profiting economic and retiring aid, divorce procedures, etc..)

♦ Medical services; ♦ Vocational training (offers courses in tailoring and handcrafting; cooking art; hair-dressing;

foreign languages and computer to unemployed women interested to develop a basic career goal),

♦ Services in community (operates to organize different activities in the community, such as Women’s Day, International Day Against the Violence towards Women, New Year’s Eve, International Day against the Violence towards Children, etc.).

From 1999 till nowadays there are implemented several projects to cover these services and

aiming development and integration processes.

Domestic violence

The program “Protecting and supporting violated women and girls” aims

at raising the consciousness of Durres community in regard to

this negative phenomenon, which drains the energy out of every

human being on whom is exercised physical, psychological,

financial and every other form of abuse.


94

Psycho-social, judicial and medical face to face and online assistance; awareness raising

campaigns; development of local focal points in 7 other communal counseling centers;

strengthening the relations with the Court, the Prefecture, Police and Local Government as well

as strengthening the network with other women NGOs who work in the field of domestic

violence, are some of the objectives toward which AWSP organizes its activities as regard these

area of concern

Gender Equality and decision making process

This program of WASP aims at encouraging gender equity in the private and public life of

Durres citizens, through awareness raising campaigns on issues of gender equity; increasing

women participation in decision making processes at local level and political structures;

encourage women to participate in advocating initiatives to promote gender equity issues;

lobbing and advocacy with state institutions to improve their work on gender mainstreaming at

local level.

To reach this goal, AWSP implemented several projects in the recent years, which attracted

media and public attention.

Many round tables, training programs, open forums and public debates, and lobbing and

advocating activities were organized during the implementation of these projects.

Other efforts as a social actor

WASP interacts also as a capacity building actor and a think-tanker when it comes to vulnerable

groups and their empowerment. One of the areas recently introduced in this context is the reform

of the education process, as WASP has been involved since in its early stages of acting as civil

society actor as a promoter of a global process of education.

As the Development Education and Awareness Raising contribute to the eradication of poverty

and to the promotion of sustainable development through public awareness raising and education

approaches and activities that are based on values of human rights, social responsibility, gender

equality, and a sense of belonging to one world; WASP has put all its efforts in filling the gaps

and raising the themes and issues related to Development Education as very important.


95

Indeed the aim of WASP is to enable every person in the area its acting to have life-long access

to opportunities to be aware of and to understand global development concerns and the local and

personal relevance of those concerns, and to enact their rights and responsibilities as inhabitants

of an interdependent and changing world by affecting change for a just and sustainable world,

hence to grasp easily and effectively the notion of Development Education and Awareness

Raising.

Due to our lobbying campaign supported by Partners Albania in the context of I support good

governance (USAID ‘program) we succeeded to open the first gender equality office in Durres

Civil Participation

strengthen Democracy,

raising transparency in

decision making process

Active Participation of the Community of rural

areas in decision making process


96

Municipality. This office was the first one to be open in the entire Albania, and its model was

followed by some other offices in the communes of Durres district.

In 2007 with the support of EU and COOSS MARCHE was made possible the opening of the

Community Centre for Women and Youth in one of Durres informal area (Spitalle) –CCOSLA

project, which was managed by us. In this centre we offer psychosocial services for the target

group, capacity building and social activities for youth and women.

In Porto Romano which is another informal area of Durres with emphatic social economic and

environmental problems functions a branch of Association known as Centre “Hope” in which

periodically we distribute food and cloth aids for poor families, organize social and

entertainment activities for women.

We have good collaborations with some Serbian, Macedonian and Kosovar women associations,

and as a network (Associations for women, which are funded by KTK are now part of an

Albanian Women Empowerment Network-AWEN), members of Anna Lindh Foundation, and

member of different National Coalitions for women and children’s rights. We have organized

some study trips to Serbia, Kosovo and Macedonia, Sweden, Italy to enrich our experiences and

services toward women community.

Donors

For the past 8 years the Swedish foundation Kvinna till Kvinna has provided general operating

funding for the Association.

Other major donors funding projects of Association include the American Embassy, the World

Bank, the Soros Foundation, Europe Aid, the Norwegian Embassy in Albania, the Dutch

Embassy in Albania and the Danish Embassy in Albania, Balkan Trust for Democracy, AMSHC

(National Agency Supporting Civil Society).

The Association for Women with Social Problems is always seeking new partners to work in our

common cause of protection and dignity for all people.


97

9 qershor 2011, Ancona .9 qershor 2011, Ancona .9 qershor 2011, Ancona .9 qershor 2011, Ancona .


98

Eas Albania Tesi di Laurea

Documents

Transcript of Eas Albania Tesi di Laurea