Din Sorununa Devrimci Yaklaşım-Abdullah Öcalan

7/31/2019 Din Sorununa Devrimci Yaklam-Abdullah calan

1/79


2/79

ABDULLAH CALAN

DN SORUNUNADEVRMC YAKLAIM


3/79


4/79

ABDULLAH CALAN

DN SORUNUNA

DEVRMC YAKLAIM

WEANNSERXWEBN

48


5/79

Abdullah calanDin soruna devrimci yaklaim

Weann Serxwebn: 48

nc Bask: Ekim 2008


6/79


7/79


8/79

YAYINEVNN NOTU

Din konusu kamuoyunda zellikle son dnemlerde yaygnca tartlanbir konu. Ortadou toplumlarnda derin etkileri bulunan din sorununa e-itli evreler deiik biimlerde yaklaarak, toplum zerinde etkinlik kur-maya almaktadr. zellikle 12 Eyll rejimi, dini, toplum zerindeki ege-menliini srdrmenin en nemli bir arac olarak grmektedir. Dier taraf-tan, devlet iinde etkinliklerini artrmak isteyen deiik evrelerin de dini

duygular smrerek giritikleri ok sayda dini tlenme sz konusudur.zellikle 12 Eyll rejimi sonrasnda tarikatlk, mezhepilik youn olarakgelitirilip krklenmektedir. Din etrafnda bu kadar ok dnp dolalma-s, phesiz ki, toplumda dini duygularn kkl etkilerinin bulunmasndan-dr. Bu durum, toplumu rgtleyip devrime kaldrrken din etkenini de dik-kate almay zorunlu klmaktadr.

Son dnemlerde sol gler iinde de bu konu zerinde oka durulduu

gzlemlenmektedir. Son derece hassas bir konu olan din sorunu zerindedoru-devrimci dnceler temelinde yorumlar gelitirebilmek, devrimcimcadeleyi gelitirirken, zenle eilinmesi gereken bir konudur. Ancakbunu yaparken sa ya da sol sapmalara dmemek gereklidir.

Sorunun nemi ve hassasiyetini dikkate alarak, din sorununa temel dev-rimci bak asnn nasl olmas gerektiine dair PKK Genel Sekreteri A.CALAN yoldan yapt deerlendirmeyi bror haline getirerek okuyu-cuya sunuyoruz.

Weanen Serxwebun

9


9/79


10/79

Giri

Temel kavramlara aklk getirmek ve dzeltmelere gitmek yolunda ol-

duka aba sarf ediyoruz ve olduka da younlam durumdayz. Bu ya-

rarldr da. Yoldalar topluluu, tartmasn bilen bir topluluktur. Yeni tan-

rlar, yeni dinler icat etmeyelim. Biz, bilimsel sosyalizmin gerekliine

inanyoruz, ama dinimiz sosyalizmdir demiyoruz. Bilimsel sosyalizm,

dinin, hatta felsefenin almasdr da. Ancak, bundan dinin bir hi olduu,tamamen demode olduu ve insan yaamnda etkili olmad sonucu asla

kmamaldr.

Din gereine komnizm ad altnda inkrc yaklam, genelde oldu-

u kadar, zellikle Ortadou halklarnda ok tehlikeli bir etki yaratm-

tr. Bu yaklamn halktan soyutlanmaya, dolaysyla da gericiliin ol-

duka glenmesine yol atn hemen belirtelim. Hatta denilebilir ki,

din gereine inkrc yaklam, diyalektik materyalizmin kaba uygulan-

mas anlamnda olup, Ortadou devrimlerinin gelimeyiinin en nemli

nedenlerinden birisidir.

11


11/79

Klasik komnist partileri, Ortadou sahasnda 70 yldr varlk srdr-yorlar. Ama en izole olmu topluluk durumundadrlar. Bunun esasl -zel-likle ideolojik- nedenlerinden birisi de, dinsel geree, komnistler tanrtanmaz, din eittir gericilik eklindeki yanl yaklamdr. Bylece, da-ha ie balar balamaz bu szcklerle adm atldnda btn toplum kar-ya alnm olur. Bunu yapmakla bilimsel sosyalizmin bana en byk k-tlk, sosyalistlik adna getirilmi olur. Bu, mevcut klasik komnist parti-lerinin pratiinde tamamen aa kmtr.

ran slam Devrimi gelitiinde ve onun temellerinin atlmasndan okdaha nceleri randa komnist partisi vard. O zaman gl olan komnist

partisi, slam devrimi gelitiinde bu gcn korumaktayd. Ama gelienolguya o kadar arpk yaklat ki, sonuta imha olmaktan kurtulamad. Biz,suu sadece slam devrimine ykleyemeyiz. Komnist sfatyla yola kan-larn kendi toplum gereine ok arpk ve inkrc bir biimde yaklama-larn da nemli bir neden olarak ele alyoruz.

Trkiyede ilk sosyalizm tartmalarnn yapld dnemde dine kfr-le ie baland bilinmektedir. Dine kfrle ie giriilmesiyle birlikte, dine

bal ezici bir halk ounluu daha batan sosyalizme kar artland. Sos-yalistler, tanr tanmaz, aile tanmaz biiminde damgaland. Gericiler,bunu kkrttlar ve sonuta, ancak ucube tipinde bir solcu imaj kald.Halklarn kurtulu ideolojisi olmas gereken sosyalizm, bu yaklam y-znden, halklarn aleyhinde ileyen, onlarn zgrlk mcadelesinin nn-de engel tekil eden bir konuma kadar gtrld. Bu konuda TKP pratiihayli reticidir. Sanki grevi halk hareketini gelitirme deil de, engelle-mekmiesine bir ilev grd ve halen de bunun abas iindedir. Grl-yor ki, din son derece hayati bir konudur. Ksacas, bu konuda yanl yak-lam, daha batan itibaren yenilgiye gtryor.

Arap toplumlarnda komnist partilerinin etkileri yok denecek kadar az-dr; buna karlk, bu toplumlar stnde slamn etkisi ok gldr. Ko-mnist sfatn tayanlarn slama doru bir biimde yaklamama ve reelsosyalizmin bir memuru gibi hareket etmeleri, kendilerinin varlklarylayokluklarn eit duruma getirmitir. Bir sre nce CIAnin komnist parti-

ler hakknda yapt deerlendirmeyi bir gazetede okuduk. Kbrs Kom-nist Partisinden tutalm, dnyann birok lkesindeki komnist partilerine

12


12/79

kadar, bu partilerin etkilerini ve ye saylarn vermektedir. Ancak sraTrkiye Komnist Partisine gelince, Adn dile getirmeye demez di-yor; yani ne kadar etkisiz bir parti olduunu vurguluyor. Ortadoudaki di-er partilerin durumu da byledir. Acaba bilimsel sosyalizm genelde dingerei, zelde de Ortadou halklarnn toplumsal oluumundaki slamigerei deerlendiremeyecek, ondan sonu karamayacak kadar zm-sz mdr? Elbette ki hayr. Sosyalizme bunu yklemek demek, onun a-mzn nder eylem klavuzu olduunu inkr etmek demektir. Dolaysy-la, onu zmsz klmak doru deildir; doru olan, bilimsel yaklamnbtn toplumsal olgulara gsterdii yaklam gibi, din gereine, onun

oluumuna ve hlihazrdaki toplumsal etkisine de yaklam doru bir te-melde, sosyalist ideolojinin nda yapabilmektir. Bunun iin, inkrc-sekter bir yaklam iinde olamayacamz gibi, sosyalizm eittir slamya da slam sosyalizmi deyip sosyalizmin bamszln, bilimselliiniinkr etme yoluna da sapamayz.

Doru zm, toplumsal bilimdedir; bilimsel sosyalizm, toplumun geli-im yasalarn veren, bunu geree en yakn gsterebilen biricik bilimdir.

O halde, bir toplumsal olgu olarak bu konuda da doruya en yakn zm-lemeler gsterilebilir. Biz de bu inancmza dayanarak, din gereine birtartma tasla dzeyinde yaklamaya alacaz.

13


13/79

14

Dinin tanm douu ve insanln geliimi zerindeki etkileri

Her eyden nce, dinin tanmna bir aklk getirmek gerekiyor. nsantrnn ortaya kmaya balad koullarda, tr olarak insanlamann ba-lad dnemde, ona bu niteliklerini veren yetenekleri konuturmaya bala-dnda, bir din deerine, bir din dncesine, bir dini bak asna ula-mak zorundayd. Bunu iki nedenle yapmak durumundayd; bir yanda ola-anst grd doa gleri, te yanda ise kendi yetenekleri sz konu-suydu. Yeryzne yeni kan bir varlk dnn ki, bu varlk yetenekleri

ile yeryzne hkim olabilecek durumdadr; o zaman yapmas gereken,yeteneklerini harekete geirerek rn toplamak, hayvan besleme abasngstererek birok deeri bir araya getirmeye balamaktr. Bu, bir eylertoplama, bir eylere sahip olma yeteneini kullanma demektir. O halde, buhkim olma, elde etme yetenei onda neden hemen bu dnya benimdirdncesini gelitirmesin? Dnyamz da olaanst gzellikte bir gezegenolduuna gre, neden hemen cennet kavramna ulamasn? Neden lmn

zifiri karanln, yokluu, daha az nce km olduu hayvanlk lemininkoullarm kabul etsin? Neden kendini yceletirmesin? Ama sahip olduudeerlerin yan sra bir de duyduu korku var. rnein, gne douyor ve


14/79

son derece gl k sayor; gk grlyor, kuvvetli imek akyor; biryandan zifiri karanlk, bir yandan yamur var, ormanlar var, canavarlarvar! Ve btn bunlar, onun yaam zerinde her saat etkili oluyorlar. O dabunlar bir yandan kskanyor, bir yandan da byleniyor. te bunlar, ha-yatna olduka hkmediyor ve karanlklar tanrs, aydnlk tanrlar butemelde ortaya kyor. Gnei grm ve hemen Gne Tanrs yarat-mlardr. Japonyadaki imparatorlara, halen Gnein Olu derler. Gne-in Japonyadaki etkisi ok daha anlamldr. Bunun, orann iklimiyle de bi-raz balants vardr. Dnlrse, doada en gzel rol gne oynar vedolaysyla en byk toplum gc de gne gibi olur; ya da Gnein O-

lu olur. Zaten Japon imparatorlar kendilerini tanr ile zde sayyorlar.rnein, Frtna Tanrs vardr. Her doa kuvvetine bir tanr ile karlkverilmesinin en iyi rneini, klan-kabile yapsnda gryoruz. Belgeleregetii ve isimleri gnmze kadar yazl olarak ulaabildii iin, bu konu-da iyi bilgilere sahibiz; onlarda hemen hemen her doa kuvvetini temsileden bir tanr vardr. Bunlarn en by Zeustur. Daha tek tanrl dinleregitmeden nce, tek tanrl dinlere yaklamn adeta bir n aamasdr da

btn tanrlarn tanrs! Onun adna mabetler yaplr; dikilen heykellerison derece grkemlidir. Toplum zerinde olduka etkilidir.Balang dinlerinin durumuna baktmzda, tamamen doa kuvvetle-

rini temsil ettikleri grlr. Henz insani bir kuvveti deil, doann birkuvvetini temsil etmektedirler. nk insanln ilk ortaya k koulla-rnda, ancak din, doa kuvvetlerini dizginlemenin yanltc bir zemini ola-bilirdi. Bu olgu ok nemlidir. rnein, bulunduumuz ortamda sizler e-

itli emniyet tedbirleri altnda salkl yaayabildiiniz iin, ruhunuzda,beyninizde fazla bir sarsnt yaamadan varlnz srdrebiliyorsunuz.Ama ilk insann iinde bulunduu koullar dndmzde, ne fabrika-larda herhangi bir yiyecek veya giyecek imalinin ne de hazrda su vb. te-mel ihtiya maddelerinin var olmadn grrz. Byle bir durumda herey doa koullarnn elverililiine baldr.

Hayvanlar avlayacak, ama son derece dayanksz olduundan kendi-si de yutulabilir! Doaya ok muhta, ancak doa kuvvetleri onu olduk-

a zorluyor. Unutmayalm ki bu konuda ok zavalldr; gzel gezegeni-mize gzn am ama gezegenimizdeki kuvvetler onu her an mahve-

15


15/79

debilir. Snacak evi de yoktur; yle imdiki gibi konutlara sahip deil-dir. Ne bir ba, ne bir avu tuzu, ne ate ve ne de yiyecei vardr; -rlplak ve atr.

Byle bir konumda olan insan ele alalm ve dini anlamaya alrkeninsanlarn bu durumunu gz nne getirelim. O, bu zayfln, bu plakl-n ne ile giderecek? Elbette ki baz tanrlar icat ederek veya kendini tanrkatna ycelterek! u konuda yanlmadmza inanyorum: nsanlar kendi-lerini hkmedenler durumuna getirmek iin, zavalllklarndan, korkularn-dan ve zayflklarndan kurtulmak iin, doaya sempatik gzkmek ve do-ay anlayl klmak iin ve elbette ki hepsinin de tesinde kendilerini

egemen klmak iin, din ve tanr dncesine bavuruyorlar. Aslnda kii-nin kendisinin hkim olmada gz vardr. te bunun n aamas da, kendi-sine tanrlar yaratmaktr.

Dier yandan, kendisine zarar vermekte olan doa kuvvetlerini dedizginlemek istiyor. Bunun ocuka bir yntemi olarak o doa gcnetapnp, onun putunu yaptnda ve geip nnde secdeye durduunda,kendini ocuka bir kandrmaca iinde bulur. Kendini kandrdnda da,

tapnd g, ona, rnein ihtiyac olan yamuru yadrr, saar,byklk salar! Gk Tanrlarna, Bereket Tanrlarna yaktrlan rollerebakn; hep kendisinin zorunlu ihtiyalarn karlamak iindir. Her ne ka-dar, dinler bize son derece topik yaklamlar gibi gzkyorsa da, var-drlar. Bylece, tanrlar icat etmeye ne gerek var diyecek durumdaysakda, yanlmayalm ki gnmz dnyasnn tanrlar farkldr. imdikinindini de farkldr. Onlar anlatmaya alacaz. O koullardaki insana ba-karak, soruyu cevaplandralm.

Gerekten o dnem insan ruhen, fiziksel ynden ve dnce itibary-la byle rlplak olan, iki szc, iki aa daln bile bir araya geti-remeyen konumdadr; fakat dnmeye cesaret ediyor, ruhen de bir r-perti duyuyor. Doruluk, iyilik, gzellik kavramlar onu etkiliyor. O za-man bu insan ok gezmek zorundadr. Yaama kar ok dikkatli olacak,ona kutsallk derecesinde bakacaktr; ve kanmca bu, onda hemen dinselbir yaklama yol amaktadr.

Daha da somutlatrrsak; din, insan trnn doayla karlamasndailk girdii dnce ve ruhsal gelime biimidir. Doayla temasn, dnce

16


16/79

ile temasn, evrenle temasn ilk insanmzda olutuu biimdir. O haldebundan bir sonu kar: Din, insanlk kadar eskidir. nsanln oluu-mundan ayrlmaz bir paradr. nsann varl dinsel bir varlktr. Dini ta-nmayan hibir toplum yoktur. Hepsinin yaamnda din vardr. te bura-da, gnmzdeki kaba materyalizmin inkr ettii ve son derece sakncalsonular kard tezin yan sra, dini inkr sayan ve toplum iinde ba-langtan gnmze kadar gelen etkilerini inkr eden yaklamn ve halk-larn devrimci mcadelelerinde son derece sekter ve yabanclamaya yolaan konumun almas mmkn oluyor. Din, insanln oluumunda vaz-geilmez bir evre olarak deerlendirilmelidir. lk insan trnn kendi za-

yflklarn gidermesinde, kendini ruhen doyurmasnda, kendini gl,kuvvetli hissetmesinde nemli bir rle sahiptir. nsan kendini gl, kuv-vetli hissediyor; nk benim tanrm var diyor. Yani bugn nasl ki in-san, benim niteliklerim var diyor ve bu niteliklerine dayanarak yayor-sa, bunu gemite tanrm var eklinde yapmaktadr. O olmazsa yaaya-maz. O zamanki insan, hemen her kuvvete bir tanr bimitir. Tanrlarniinde bykleri de vardr. Tanrs byk olann -ki, bu byk kabiledir-

dier kabileler zerinde egemenlii olacaktr. Benim tanrm dierlerin-den daha byktr demek, insan bir gven anlayna, bir glenmeyegtrr. Nesnel bir temeli olmayan bir tiptir, ama ayakta tuttuu iin buda bir kuvvettir. Yani, tanrya snarak kl kullanmak sznde de ifa-desini bulduu gibi, ona snarak klc daha salam vuruyor. Kald ki,dncenin hepsi biraz da byledir.

Bugn zorlu dnceye snarak en gl eylemlere yneliyorsunuz;

demek ki, din manevi bir kuvvet olarak balangta insanlar iin vazgeil-mez bir neme haizdir. Kmsememek gerekiyor. nsanolu, doaya kar- var olan muazzam zayfln, korkularn, aclarn bununla rtyor.nk koullar onu son derece zorluyor; ama te yandan onu rahatlatmakiin hemen din ve tanr mefhumu imdada yetiiyor ve o zaman insann ge-limesinde bugnk bilim kadar rol oynuyor. Bugn bilim, ilerimizi naslbu kadar kolaylatrmsa, o zamanki dinsel aamada da dinler ve tanrlar,insana manevi ynden bu kadar yararl olmulardr. Bu, az bir destek de-

ildir. O halde, dinin insan trnn ortaya kndaki rolne bir deer bi-mek yerindedir. Din, btn zayflklarn kapatmada, korkularn, endiele-

17


17/79

rini, aclarn gidermede insanolu iin bir ilatr. Hem de gereklidir. lkinsan, neden bilimsel gereklere ulamad, neden yanlglara, saplantlarakapld, denilemez. nk o gnn koullarnda bundan farkl davrana-mazd. O halde, ilk insann gereini daha iyi anlamak gereklidir. Bu ya-pldnda din gereini kavramak da kolaylaacaktr.

Demek ki din, balangta esas olarak insann doa, dnya, evren hak-kndaki umutlarn ifade eder; bu da olumlu tanrlara, olumlu din dnce-sine yol aar. Zorluklar, aclar, umutsuzluklar, zorba tanrlarn; korkularise, boyun eilen tanrlarn ortaya kmasna yol aar. Din dncesi ba-langta biraz da tanr olgusu etrafnda oluur. Uzun bir sre, ilkel komnal

toplum boyunca ve daha sonraki nemli snflama aamasnda, zelliklede feodal toplum boyunca din etkilidir. Yani din srekli evrim geirir; amaesas itibaryla, hkim ideolojik-manevi kuvvettir. Balangta rol dahaok doa karsndaki zayfl gidermek iken; toplumun gelimesi ve ka-bileler arasndaki eitsizliin gelimesi ile birlikte byk din, kk din;benim tanrm, senin tanrn, benim putum, senin putun dncesi geliir.Kabile bydke ve birden fazla kabileye blndke, ana kabile ana tan-

rya, ana tanrasna ynelir. Onu, dier kabilenin tanrlarna egemen klar.Daha sonraki tek tanrl dinlere, daha ok da toplumsal kuvvetlere gre be-lirlenen ynelmenin ilk aamasdr bu. Dinlerin balangtaki olumlu vedoa karsndaki zayfl kapatc rol, giderek toplumsal kuvvetlere kar- toplumsal kuvvet oluturma, toplum zerinde egemenlik kurma temelin-deki bir rle brnmeye ve bununla tamamlanmaya balar ki, kleciliinbalamasyla, daha ok da feodalizmin gelimesiyle ortaya kan tek tanrlveya evrensel dinler, son tahlilde, bir ynyle smrnn evrensellemesi-ne, dier ynyle de insann artk doay denetlemesine, doaya hkim ol-masna balanr. Glenen insan, toplumun tek tanrs mertebesine yksel-mitir. nsanlk kavramnn gelimesi, klan-kabile topluluklarndan kma,hepimiz insanz dncesine ulama, zellikle slamiyette ve Hristi-yanlkta daha belirgindir. Buradan giderek btn insanln tanrs anlay-na ulalmtr. Balangtaki ok tanrllk, anlalr nedenlerden tr okynl doa kuvvetlerini dile getirirken, onlara kar bir nlem, acndrma,

yaknma veya bunlara snarak egemen olma anlamnda bir rol oynar-ken, insan toplumunun klan-kabile birliklerinden kurtulup giderek daha

18


18/79

ileri toplumsal biimlenie ulamas, klan ve kabilelerden halk birliklerininolumas ve insan trnn her yerde insanm diyecek kadar olgunlamas,milli dinlerin (bu Yahudilikte ok barizdir) ve de onun bir st aamas ola-rak btn insanl ilgilendiren dinlerin ortaya kmasna yol amtr.

Balangta dinlerin esas itibaryla doa karsndaki zayfllklardankaynaklanan zelliine karn, toplumun ve retim aralarnn gelimesiy-le, giderek doadan, doann olumsuz koullarndan daha az etkilenme g-rlr. Toplumun uzun vadeli varln srdrmesi ve insan trnn toplum-sal bir kuvvet durumuna gelmesi, dinin dnm geirmesine yol amtr.O zaman daha ok toplumsal aamaya uygun bir biimlenmeyi yaamakta-

dr ki, o da toplum iindeki etkili kabile, hanedan, snf egemenliine hiz-met eder duruma ulamasdr; toplumsal eitsizlik konumunun bnyesinedenk dmesidir.

Yahudilik

Bir klan ya da kabilenin baka klan ya da kabileler zerinde egemenlik

kurmasnda tanrlardan nemli oranda yararlanlm; egemenlik ou za-man tanr buyruu olarak kabul ettirilmeye allmtr. Bylece din, in-sanln daha bu aamasnda olumsuz bir rol oynamtr. Ezme-ezilme, s-mrme-smrlme ilikilerinde tanrnn, dinin kullanlmas; ite, snfla-ma srecinin balangcnda dinin kullanlmas olay budur. Snflama s-recinin balangcnda dinin konumu da byle ortaya kyor. zellikle deYahudi dininin zmlemesini yaptmzda yle bir gerek karmza -

kacaktr: Yahudi dini, milli bir din olma asndan hem en eski, hem de s-nrlar en dar izilmi bir dindir. Bu dinsel felsefede, Yahudi toplumunun,tanr tarafndan en yce klnmas, btn insanln stne oturtulmas vetm insanln egemenlii altnda olmas, toplum olarak kutsallatrlp y-celtilmesi durumu vardr. Dikkat edelim, byle bir yaklam, Yahudiliindaha sonraki olumsuz ilevine temel tekil edecektir.

Bunun dier bir kayna da udur: Bu dinin doduu dnemde henzYahudiler milliyetleme amasna gelmemitir. Aslnda Yahudiler bir top-

luluktur. Ancak, bir yandan Msr firavunlar, dier yandan daha geri du-rumda olan l kabileleri, onlar sktrmaktadr. Kendileri Msrla bu-

19


19/79

gnk Suriye-Filistin, Suriye-rdn arasnda ve Filistin topraklarnda pey-gamberleri Musann nclnde dolap durmaktadrlar. Ayn zamandakendilerini stn bir durumda da grmektedirler. Bir yandan bir milli er-eveyi kendilerine geirmeye, te yandan da, bununla btn insanlnzerinde kendilerini hkim klmaya almaktadrlar. Yahudi dininin k-nda bu zellik hayli belirgindir. Dolaysyla, Yahudi dini, Yahudiye z-gdr; Yahudinin yceltilmesini amalar. Yahudinin, Allahn en sevilenkulu olduunu, dier btn insanlarn ona hizmet etmekle mkellef bulun-duunu vaaz eder. te, temeli byle atlmtr. Ancak yle bir dnemi deifade ettiini belirtmek gerekir:

lkel klan-kabile dinleriyle daha sonraki insanln tek tanrl dinleriningelitii dnemler arasndaki aamada ortaya kmtr. Bu konuda sekinbir rnek durumundadr. Yahudi dini (Musevilik), ne klan-kabile dinidir, nede btn insanln dinidir. O, sekin Yahudi kavminin dinidir. Bu konu-da banazdr. Son derece oven, milliyetidir. Yahudiden baka hi kimse-ye asla stnlk hakk vermez, sonuna kadar egemen olmak durumunda-dr. nsanln egemen kesimidir. te, Yahudiler, bu dnce yznden s-

rekli saldrlara urar. Yani Yahudi, herkesi kendine dman yapmtr.Herkesi dman yapt iin de herkesle savar ve bu savata yalnz olma-lar, Yahudilerin dnyann drt bir tarafna savrulmalarna yol aar. Bunatarihte, Yahudiler peryas da denir. Bu durum, Yahudi dininin (Musevilik)zelliklerinden kaynaklanr. Yahudiler, ya herkese kar dmanlk yap-makta ya da gidilen yerde herkesle eliki gelitirmektedirler, ite bu du-rum, Almanyada byk katliama yol at. Hitler lgnlnn Yahudi d-manlnda, Yahudiliin bu zelliini gz nne getirmek gerekir. Yahudimutlaka stnln, hkimiyetini dayatacaktr. Bu da gelimi toplumlar-da, kavimlerde onlara dmanl getirmekte ve onlar katliamlara gtr-mektedir. Yahudilik, gemite ve gnmzde devaml olarak insanlnnemli bir sorunu olmutur.

nsanln daha ileri bir evresinde dinsel gelimedeki aama, tek tanrldinler, yani semavi dinler aamasdr. Tanr artk yeryznden gkyznetrmanmtr. Bu, ne demektir? Bu, insanln kendisine gveninin artmas,

yani toplumsal gcn artmasdr. nsanln ilkel kabile, klan paralanm-lndan kurtulup daha st ve btn insanl etkisi altna alan bir toplum-

20


20/79

sal biimlenie (ki, bu kleliktir, daha sonra feodalizmdir) ulamas de-mektir. te, dinsel planda buna denk gelen aama, dinin tek tanrl dinlerseviyesine kmasdr.

Yahudilik, Yahudi kavminin dini olmakta srarl olduu iin, ok tehli-keli bir konumu daha M.. 500 yllarnda yaar. Bu durum arpktr ve d-zeltilmesi gerekir. Mslmanlk ve Hristiyanlk, Musevilikten etkilenmiolmalarna ramen, onun gibi deildirler. Ama Musevilik, her eyi Yahudi-ler iin ngrdnden, gnmzdeki kat burjuva-ulusal ovenizmi gibitehlikelidir. Demek ki, Musevilik gereinde grld zere, dinde deovenizm en tehlikeli gelimelere yol aabilmektedir.

Hristiyanlk

Hristiyanlk, dier nedenlerle birlikte zellikle Yahudiliin bu duru-muna dmemek iin kendini btn insanln, hatta ezilmilerin diniilan eder. Neden bunu yapmak durumundadr? ncelikle, Musevilik h-kim bir kavmin dini olarak ortaya kmtr. kincisi, bol sayda doal

zellikler yanstan dinler vardr. Ama toplum gelimitir. Gelitii iin deyeni bir dinin (hem doal zellikleri yanstmayacak ve hem de kabile,kavim zelliklerini yanstmayacak) kendisini btn topluma yanstmasgerekecektir. Btn insanlk kavram soyut bir kavramdr. Soyut bir kav-ram, karlnda, tanr udur, tanr budur dedirtmez. Soyut kavramnmaddi varl yoktur. nsanlk, bu anlamda grnmez, ama son derece et-kili bir kavramdr. Ve karln tek tanrl dinde bulur. sa insan olmakla

birlikte, artk tanrdr. Dikkat edersek, yle bir tartma halen vardr: satanr mdr, yoksa bir insan mdr? Cevap olarak, tanrnn oludur der-ler. Dikkat edilirse, dile getirilmek istenen gereklik, tam bu aamayadenk geliyor. nsan kendini tanr katna ykseltmek, yerden koparmak is-tiyor. Yani doal dinlerin zelliklerinden kurtulmak, tm insanln malhaline getirmek, genel bir kavrama ynelmek istiyor. Burada, insan olansa, kendisini tanrlam durumda grecektir. Bir de yeryznn her ta-rafnn artk tannmas, kefedilmi olmas gerei vardr. Unutulmasn

ki, kefedilmenin olduu yerde din kalkar. Kuvvetler kefedilmi, zel-likleri kefedilmi, kefedilmeyen ise evrendir, gkyzdr. O zaman,

21


21/79

orada tanrya yer vardr. Tanr giderek oray kendisine mekn edecektir.Balangta belirtildii gibi, insan dnyaya hkmetmek istiyor. Hkmet-mek istediine gre, kendisine bir kuvvet atfedecektir. En kuvvetli giznedir? Kendisini tanr katna ykseltmektir. Tanr yle gl dedi mibu, ben bu kadar glym demektedir. Bylece, insan kendisini glgsterebilmesine olanak tanyan bir dini yaratmaya ynelecektir. Bura-dan zellikle imparatorluk olayna gireceiz. nce din ve tanrnn b-yklnn gsterilmesi gerekiyor. Kii kalkp, ben byk biriyim, tan-rym dese kimse inanmaz. Ama nce byk din ve byk dinin byktanrs yaratlr, ardndan da kii, tanry temsil ettii, olaanst zellik-

lere sahip olduu iddiasn ortaya atar.te sa olay bu aamadaki bir olaydr. Yava yava yeryznden gk-

yzne doru gider ki, tabii bu, kabilesine gre byledir. sa artk, tanrveya tanrnn oludur. Artk, hkim olmak isteyen insandr. Balangtao, btn ezilen insanmz adna vardr. nk insanmz bu dzeyde yineaclar iinde kvranyor. ok arpk bir snfsal bask tr vardr. zellik-le Roma mparatorluu ok acmaszdr, insanln gelimesini olduka

engeller bir konumdadr. ok sayda kle vardr, kleleme vardr. nsa-nmz o kahramanlk anda, kahramanca tanrlar seviyesine de ulam-tr ama onda bir drlme durumu da sz konusudur. Fakat imdi insanbymtr. Toplum bymtr. O zaman bunu telafi etmek gerekecek-tir. O Roma kabilelerinde kendisini direkt tanr, Roma Tanrs grmek,byle ilan etmek, kendisini insan zelliklerinden kartmak sz konusu-dur. mparatorluk tanrlarla zdetir. Hem Romann ayrcalklar sz ko-nusudur ve hem de ok ar bir biimde, tanr eittir ben anlay var-dr. nsanlk zerinde haddinden fazla zor bir g haline gelmektedir. tebu ynden, salk, kavim dini olmaktan, Roma dini olmaktan uzaktr veona kardr. Yahudilikten etkilenmitir ama Yahudilie kardr. Romazerinden etkilenir ama Romaya kardr. Romann ezdii klelere sa-hiplik etmek ister. Kabile dinlerinden uzaklamak ister. Yeryznn k-tlklerinden arnmak ister. nsanln drlm olduu ac sefillii,kleliin aclarn dindirmek ister. te btn bunlar, saln, Hristiyan-

ln oluumunun belli bal nedenleridir. Bu nedenle sa, Senin bir ya-nana vurursam sen dierini uzat der. Yani balangta yumuaktr.

22


22/79

Otoriter deildir. ktidardan uzaktr; nk iktidara kardr. Ilmldr, fa-kat ilk defa btn insanlk adna konuur. Bykl buradadr; savili-in bykl buradadr. Klan-kabile, millet ve hatta devlet dini olmak-tan kp, btn insanlk adna, btn klelerin adna bir ar yapar. Buar say olduka yceletirir, kutsal bir varlk haline getirir ve ite bu-radan da, denildii gibi, gkyzne uup gider.

Mslmanlk daha deiik bir ortamn dinidir. Mslmanlk dnemindesavilik, Roma mparatorluunun resmi dini olmutur. Ezilenlerin dinin-den, egemenlerin resmi dinine dnmtr. Bu ok nemli bir aamadr.Kesinlikle Bizans mparatorluunda mthi bir Hristiyanlk korkusu i-

lenmitir. Hristiyanlk daha M.. 395de tannyordu. Bu tarihte resmi dinhaline getirilmitir. Roma mparatorluunun ideolojik hamuru olarak igren Hristiyanlk, hem imparatorluun oluumunda ve hem de geliimin-de rol oynar. Genel bir insanlk dini olduu iin de saysz kabile ve kavimzerinde etkili olmada ok gl bir ileve sahiptir. Ksacas, onun ihtia-mndan duyulan korku ile erkenden resmilemitir. Roma, balangta H-ristiyanla kar ok acmaszdr. ok sayda havariyi yakmtr. Halen her

tarafta gizlendikleri maaralar vardr. Acmasz bir g karsnda ayaktadurmak ve gelimek iin on binlerce maara yapmlardr. Byk bir zorbagce kar ok gizli ve zor koullarda yaamlardr. Yaptklar maaralarnhepsi kefedilememitir. Manastrlarn 1989 yl nceden temelleri atlm-tr ve halen sapasalam ayaktadrlar. Bilindii gibi, kiliseler ve onlarn il-kel biimi olan manastrlar ok grkemli ve gizlidir. Kocaman da bala-rnda manastr amlardr. Yeraltnda dev snaklar yapmlardr. Bu ne

demektir? Zamann azgn Roma mparatorluuna kar, inanlarn savun-mak ve toplantlarn yapmak iin kararghlarn tesis etmedir. Ve uzun s-re, 300-400 yl, sadece ezilenlerin, ac ekenlerin dini temsilcileri olarak,Romada gizlenerek yaamaya almlardr. Yeraltna gizlenmi, korkunve grkemli dalarda kendilerine manastr am, dnyann her tarafnasavrulmulardr. Bu, ok byk bir inanla ve azimle kendini korumadr.Dinsel grnm altnda snfsal savam srdrmedir. Roma, artk 300-400 yl getikten sonra, zellikle Bizans mparatorluunda dinin bykl-

n kabul eder ve bir dnm geirir. Hristiyanlk artk resmi din halinegelir. mparatorluun gelimesinde din artk temel resmi ideolojik ereve-

23


23/79

dir. mparatorlar, Hristiyanln hamisi kesilir; byk kiliseler yaparlar.rnein, Ayasofya Kilisesi bu dnemden kalmadr. Artk Hristiyanlk y-celik katna ulamtr. Dolaysyla, Hristiyanln gizlilikten kurtulma d-nemi balamtr. Gizlilikten kurtulan Hristiyanlk resmilemitir, onur ka-zanmtr. M.S. VI. yzyl sonlarndaki slamn kna kadar durumubyledir. Grkemli bir uygarlk dini halindedir. Bizans mparatorluu, ya-r-feodal, yar-klelik zellikleri ile Hristiyanl da kendine ok iyi uydu-rarak, ok salam bir gce ulamtr. Ve bylece yaylr, drt ktaya etkisi-ni tarr. Daha nceki aamasnda bu dinin havarilerini, aziz ve azizeleriniunutmamak gerekir. Hepsi byk zulme kar bakaldrnn kurbanlar ve

temsilcileridirler. Ve halen de byle yanstlr. Onlar bu erevede anla-mak gerekiyor.

Mslmanlk

Hristiyanlk resmi bir ideoloji haline geldikten sonra Ortadou top-lumlarnda daha fazla etkili olmak iin aba sarf etmitir. stanbul bunun

iin bir merkezdir. Yine am ok nemlidir, bir merkezdir. Antakya hake-za byledir. Fakat Arap Yarmadasnda ilkel kabileler sz konusudur. NeYahudi dinine ne de savilie tam bulamlardr. Yani Hristiyanln damensuplar deillerdir. Peki hangi dinin mensuplardrlar? Bilindii kada-ryla, Kbede Lad ve Fad tanrlar var. Bunlar kabile tanrlardr. K-bede 360 tane putun varl sz konusudur. Ne kadar Arap kabilesi var-sa, herhalde o kadar da put var. Rakam nemli deil, ama iin z byle.Unutmayalm, yine o zaman temel ideolojik evre olarak dinsel bir kesimsz konusudur. zellikle gelien toplumun en gelien temsilcisi olduunuiddia eden Musevilik ve onun kavimi olan Yahudiler vardr. ehir uygar-lnda ve ticarette etkilidirler. Dier yandan Hristiyanlk vardr. Her nekadar Musevilikle elimesi varsa da, o da resmi bir din, yani devletin di-ni olarak, Arap Yarmadasnn kuzeyinde, amda hkim bir dindir. Bu-rada ok gl bir uygarlk ina edilir. Halen kalntlar vardr ve grkem-lidir. Arap Yarmadasnn i kesimlerine ynelik olarak gl kolonileri

olumutur. Kiliseler, manastrlar vardr. Orada Hristiyanlar, papazlar fa-aliyet yrtr; hatta Muhammed ilk ktnda, ticaret yaptnda bunlarla

24


24/79

temas kurar. Yahudi tccarlarn tanr ve Yahudi tccarlarn ne kadar in-safsz olduunu gzlemler. Arap Yarmadasnda gelimi olan ticaretinYahudilik tarafndan nasl engellendiini, Yahudi tccarlarn duruma na-sl hkim olduklarn grr. Ayn ekilde, Hristiyan papazlar daha glbir konumdadrlar. Maddi ynden gldrler; devletin de desteini al-maktadrlar. Yani hkim konumdadrlar. Demek ki, Muhammed, iki dinide kabul edemez. nk ticari karlarna kardr. Yahudilik de, Hristi-yanlk da hayat hakk tanmamaktadr. Ama unutmayalm ki, hem sahem de Musa, Filistinde ortaya kar. Arap kabilelerinin bir benzer ger-ei iinde ortaya karlar. Bir peygamber gelenei vardr. 124 bin pey-

gamberden bahsediliyor. yle anlalyor ki, irili-ufakl her kabile nere-deyse bir peygamber de orada ortaya kmtr. O zamanki gelenek, pey-gambersel bir gelenektir. Peygambersiz yaam dnlemiyor. Dinsiz ya-am dnlemiyor. Ortaya kan her nc, kendini peygamber olarakgsteriyor. Kabilenin peygamberi, kavmin peygamberi, insanln pey-gamberi; o zamanki aamann toplumsal gerei tam tamna yledir.Arap kabilelerinin, zellikle o geri kalm olanlarn durumuna biraz gz

atldnda, gerek daha iyi anlalr. Bir tarafta Yahudiler, dier taraftaAraplar. Sami rkinin nemli bir blm Yahudi kavimi biiminde g-lenmi durumdadr. Kendini insanln en sekin kavimi olarak gryor.Hristiyanl kabul edenler, yine gelimi bir kesimi oluturuyorlar. Tica-rette zellikle arlklar vardr. lde en geri kalanlar ise, o kabile-klandinlerinde de grld gibi, ok geri, insann o gnk koullarnda aslakabul edilmemesi gereken, devlet dncesine yabanc, insanlk dnce-

sine yabanc bir konumu, maddi ynden tam bir anariyi yayor. Drt ta-raftan karlar tehlikede. Bunlar maddi gerekler, ama dier yandan kar-larnda ykselen bir uygarlk da var. Yahudiliin ve saviliin gelitirdi-i uygarlklar var. Yine, aasnda Habeistanda, hatta Yemende bu e-lime var. Yani, bir yanda feodal toplumlarn oluturduu uygarlklar, kz-gn lde ise en geri Arap kabileleri bulunuyor.

Muhammed de bunlarn iinde yetiiyor ve bu elikileri gryor. H-ristiyanlk ve Musevilik tarafndan tam bir ember iine alnmtr ve

orada ortaya kan her nc kendisini peygamber ilan ediyor. O zamanne yapacaktr? Bu koullar altnda ticaret hayatna atlyor. Bir g olma

25


25/79

gereine inanyor ama Arap kabileleri ve kabile tanrlar, gelitirmek is-tedikleri otoriteye, dzene son derece kardrlar. Kurey kabilesi ve di-er kabileler, Arap kavimi dncesini, imamlk dncesini kabul etmi-yorlar. liklerine kadar kabilecilie ve kabile tanrlna kendilerini kap-trmlardr. Dolaysyla, eer ilerlemek istiyorsa, o zamanki resmi dinle-re olduu kadar, o kabile dinlerine de, kabile topluluklarna da kar ol-maldr. nemli oranda klelii meru gren Roma mparatorluunakar olmay, yine kabile dzeninden kavim dzenine, kabile otoritesin-den devlet otoritesine ynelmeyi dnmelidir. Bunun en somut ideolo-

jik bir erevesi de, kavim dininden btn insanlk dinine ynelmedir.

Devletin resmi dinine kar kar, imparatorluun ezdii kesimlere sahipkar; yine kabilelerin, o iinden klmaz dinlerine, tanrlarna, putlarnakar hepsinin karlarn dile getiren tek tanrl dine ihtiya vardr. Musave sa yalnz Yahudilerin ve Hristiyanlarn peygamberidir. Ama Muham-med, ben yalnz Araplarn peygamberiyim demez; nk bu, o zaman-ki koullara denk gelmez. Yine, sa ben tanrym diyor. Bu nedenleMuhammed kendi kendisini tanr da ilan edemez. Yapmas gereken en

uygun ey nedir? Geleneklere de dayanarak, kendisini tanrnn elisi, b-tn insanln peygamberi ilan eder; hem de en son peygamber! Bu tezgnn koullar asndan son derece gerekidir ve devrimcidir. nemlibir tarihsel boluk sz konusudur. Tarihin bu boluunun nemli bir dev-rimle kapatlmas gerekmektedir. Bu devrim, ite toplumsal koullar, ta-rihsel aamas byle olan bir erevede vcut bulur. Bylece slamn b-yk k, slamn byk klc, byk yayl gerekleir. Mevcut tarih-sel ve toplumsal gereklik bylesi bir devrimin balamasna olanak tan-maktadr. Muhammedin bykl buradadr; bu koullara en iyi cevabverebilen sistemi bulabilmitir. nsanlk tarihinde ilerici bir noktay yaka-layabilmitir. Bu konuda hayli younlamtr. Younlamas Kurannortaya kmasna yol amtr. Ve bu biraz da anlalrdr. an btndinsel dncesini imbikten geirmitir. Biz nasl ki btn halklarn dev-rim tecrbesini, sosyalizmin tecrbesini zmsyorsak, Muhammed de ozamann dinlerinin tecrbesini zmsemitir. lerinden en olumlu yanla-

r alm, en gereksiz yanlar atmtr. Muhammed, rnein topik olansann tanr olduu dncesini atmtr.

26


26/79

nsann tanr olamayaca apaktr; onu ayor Muhammed, Peygambertanr olamaz diyor. Kabile dinlerinin 360 putu var; gidiyor hepsini bir gn-de ykyor; Bu kadar tanr olamaz diyor. Btn bunlar hep devrimci k-lardr. Dier yandan bunlarn olumlu zelliklerini de alyor. Tek tanrl dinle-rin de olumlu zelliklerini alyor. Arap kavminin yceltilmesi gerektiinikavryor; bu da, Yahudilikten olduka etkilenmektir. Ama Yahudiliin hata-sna dmyor; Arapn, Aceme stnl yoktur diyor. Burada eitlikvardr. Bu, bir anlamda enternasyonalizmdir. Bykl, kabilecilii mah-km etmesindedir. Ki, bizim halkmz bugn bile kabilecilii am deildir.Fakat Muhammed, o zaman kabilecilii mahkm edebiliyor. Demek ki,

onun btn dinsel biimleri kendini putlarn yklmasnda gsteriyor. Btnbunlar yaparken de byk bir azim geliiyor. Kendisine ynelik komplolaroktur. Biliniyor; daha Mekkedeyken yatana yaplan saldrdan zor kurtu-lur. Yine gezdii yollarn zerine dikenler, akllar, al-rp atlr. Byle,son derece kritik bir yaam iindedir. Bilindii gibi, mehur Hicreti gerek-letirir. Hicret ederek ancak Kureyin kervann pusuya drr, daha sonrada amdan gelen kuvveti bozguna uratr. Bylece bir siyasal-hukuki g

haline gelir. Yeni bir devletin temelleri atlr. Bundan sonra, bilindii gibi,Arap Yarmadasn ok ksa bir sre iinde yeni slam ordularyla igaleder. Gerekten slamn ideolojik nderlii ve pratik militanlyla ksa s-reler iinde drmedii bir kuvvet kalmaz. Daha 640 ylnda, yani Medi-neye gelii zerinden 10 yl gemeden en byk imparatorluklar olan Ro-ma-Bizans ve Sasani imparatorluklaryla savaa balamtr ve ounluklada bu imparatorluklarn ordular yenilir. Arap Yarmadasndan kuzeye, do-

uya, batya ve Afrikaya doru bir yaylma balamtr.Tarihte bu kadar hzl gelien, dnyann drt bir tarafna yaylan dev-rim rneine az rastlanr. Biraz da bu temelde gereki yaklamak gere-kiyor. Gnn koullarna gre, emir dzenine mthi kavumu, kendikomutanlk sistemini ok iyi yaratm, askeri dzenlemeye olduka er-kenden ulam, byk bir disiplin, ama ayn zamanda byk bir iman!slamiyetin geliiminde iman ok nemlidir. mandan sonra askerlik ge-lir. Klca gerekten ok sk sarlr. O zaman klcn rolne bakalm; k-

l ekildi mi el-aman dilenir, herkes klcn korkusuyla iman tanr. G-nmzde insanmz kendisi iin zor-bela imana geliyor. Onlar gnde,

27


27/79

ylda saysz kabile ve kavim imana getiriyorlar. Klcn keskinlii, fik-rin ve azmin bykl deniliyor. O halde, tarihin byk klarndanders almay bilmek gerekir. O dnem grkemli klarn yaplmas ge-rekiyordu. Bu anlamda slamiyet, dnemine gre ok byk bir devrim-dir. te, Trkiyede baz sol gruplar vardr, 12 Eyllle birlikte varlklarsilindi. Biz sosyalistiz diyorlard, ksa bir dnemde silinip gittiler. Oy-saki bir slamiyet, din olarak 1400 yldr varln srdryor. Hem deneminden fazla bir ey yitirmeden. Demek ki slamiyet, insanlk tarihi-nin nemli bir aamasnda nemli bir zm gc olarak devreye gir-mitir. Klcn rol vardr, ideolojinin rol vardr. Byk moral ve karar-

llk sz konusudur. Bizim de mensubu olduumuz Ortadou toplumla-rnn hala sren temel yaant biimi haline gelebilmitir. Grlyor kislami devrim, kesinlikle klan-kabile dzenine kardr; onu devrimleamaya alr. Yahudi kavimciliine de kardr; onun stnlk anlay-na da kardr. Bu anlamda devrimcidir. Hristiyanln resmi dzeninede kardr; ki Hristiyanlk nemli oranda klecilii temsil eder. Kle-ciliin etkileri hem Bizans, hem de Sasani mparatorluunda gldr.

Onlara gre stn bir rejimin, yani feodal uygarln younlat, ekil-lendii bir dindir slamiyet. slamlk son tahlilde, en gelimi feodal uy-garlk dinidir. Hatta indeki, Hindistandaki benzerlerinden daha fazla,bu uygarln hazrlaycsdr. Grkemli hazrlaycsdr. Ve dneme g-re evrensel apta, klan, kabile dzeninin, yani ilkel komnal toplumuntam almasnda rol oynad gibi, yar klelii, hatta biraz gelimi s-nrl bir feodallii temsil eden dzenleri de ok geride brakyor. Bu d-zenlerin etkisi altndaki insanlara, bunun iin bir kurtarc gibi gzk-yor. Bizansllar, Sasaniler, dnemine gre, kleliin aclarn, zdrapla-rn halklara ektiriyorlar. Kabilecilik dncesi hi ilerletmiyor. te buereveyi amann devrimcilii isteniyor. Dolaysyla, slamiyet, gidilenher yerde ezilenler tarafndan zellikle bir kurtarc din gibi karlanyorve kolay zmseniyor, benimseniyor. Hzla yaylmasnn, egemen olma-snn znde baz tarihsel ihtiyalar vardr. Yalnz kl gcyle yayl-may salamyor; toplumun ilerlemesinde ok byk bir geliim imkn

verdii iin, mevcut aclarn, zdraplarn giderilmesinde, ayn zamandatoplumsalln gelimesinde, bilimin, sanatn, devletin gelimesinde ile-

28


28/79

ri bir evreyi temsil ettii iin gelime imkn buluyor. Ve daha 650 ylla-rna gelindiinde -ki, douundan 20 yl sonradr- ta ran ilerine, Ana-doluya, Afrikaya kadar kk salar, devrimsel bir ktr, zamanna greinsanln gelimesinin en st bir aamasn temsil etmektedir. Bu uy-garln gelimesinde Arap kavimciliinin yeri byktr; fakat ovenistdeildir. Dier halklarn varlna rza gsterir. zellikle Yahudilik gibistnlk iddiasn tamaz, dolaysyla dier halklar tarafndan kolay ka-bul grr; ezilen kesimler tarafndan hemen benimsenir.

Btn bunlarn yan sra slamiyet, douundan itibaren bir ayrl dayaar. Bu ayrlk, etkisini gnmze kadar getiren, slamiyetin erkenden

devletlemesini isteyen kesimler, g-otorite haline gelmesini isteyen ke-simler ile, onun ideolojik zne, eitliki zne bal kalmak isteyenlerarasndaki ayrlktr. Bu, ayn zamanda, slamiyette kendini fazla dn-me uratmadan, kabilenin bn karlarn bir tarata itmeden, bilakis s-lamln yaratt byk olanaklar iinde, bu olanaklar ele geirerek eskimal, mlkleri ve otoritelerini yz kat artrmada, yani kapsaml bir biim-de gelitirmede rol almak isteyenlerle, slamn devrimci zne, onun b-

tn insanl kurtarmas gerektiine inanan, adilliine btnyle balolan, drst zn temsil edenlerin elikisi veya ayrldr. te snfsalz bu olan bir atma oluyor. Eski toplumun kalntlar, o kalntlar s-lam maskesi altnda srdrmek isteyenlerle, slamn gerek devrimcizne bal kalmak isteyenler arasndaki bir atmadr yaanan. te buatma, ok iddetli bir biimde ve hem de slamiyetin k yllarndayaand. Daha Muhammed vefat etmeden bu atma balamt. Bilindi-

i gibi, atmann basn eken vardr. O zamanki Emevi slalesi, eskitoplumun egemenlerini temsil etmekte, slamiyeti maske olarak kullan-makta, daha ok onun sac yorumunu esas almakta, ve ok kariyeriste,ok komplocu bir tarzda, yalan-fitneyi erkenden slama sokmakta, bu te-melde hzla devletlemektedir. Emeviler, iktidarn nimetlerini hemen to-parlyorlar; dolaysyla palazlanyor ve gleniyorlar. Bunlarn sa yoru-muyla, daha sonra Snnilik bir mezhep olarak gelitirilmekte ve bunaideolojik klf giydirilmektedir.

Bir yandan bylesi bir kesim ortaya karken, te yandan da Muham-medin yaknlarndan olan ve gerekten tamamen militanca slama hizmet

29


29/79

etmi, bu konuda byk zveri ve cesaret gstermi, ayn zamanda ok bi-linli, slamn zne ve onun eitliki adil zne inanm, mal ve mlkegz dikmeyen, otoriteyle ba dnmeyen mam Alinin ban ektii birkesim vardr. Bu akm, daha sonra karmza eitli mezhepler biimindekar. Yani Alevilik diyebileceimiz, Alinin tutumundan yana olma teme-linde bir kesim geliir. Fakat bu blnmede, bilindii gibi, Emevi slalesibaskn kar. Bu baskn kn kaynanda iktidara sahip olu vardr. kti-dar, Emevilerin elindedir. Emeviler, o dnem amda kurumlamlardr.ktidar ve para ellerindedir, olanaklar genitir. Bunlar, erkenden saa yak-lamakta ve bu konuda, eski toplumun aile ve kabile eflerine ok taviz

vermektedirler. Onlar hzla yanlarna ekerek para ve gce dayanp bunu,snfl toplumu gelitirme temelinde kullanarak, glenip egemen oluyor-lar. Dier kesim olan Aleviler, yani Ali yanllar, daha ok ideolojik safl-a-arla bal kaldklar, kimseye para ve mlk datmadklar, zellikleimanla, slamn militan zyle yaamak istedikleri iin, yaman savar, et-kili savar fakat hkim olamazlar. Alevilik gl bir kanat olarak gelime-sine ramen, bu nedenlerle hkim olamaz. Bilindii gibi, bu ekime o

gnden bu yana sregelir.Bu konuda ran iiliinin istisnai bir durumu, nemli bir yeri vardr. iiliknedir? Daha ok slamn ran erevesi iinde yorumlanmas, randa egemenolan bir devlet geleneini ve uygarl nemli oranda gelitirmi bulunan Sa-sani mparatorluunun ykl srecinde, ran kavimlerinin banda bulunanFars kabilesinin ve dier ranl kavimlerin karlarna uyarlanm slamdr di-yebiliriz. Balangta Sasanilerin kendi dinleri vardr. Zerdtlk halen etkili-dir ve biraz da milli-kavim zellii ar basan bir dindir. Sasani mparatorlu-u, ranl kavimlerin bir imparatorluudur. slamiyetle uzun sre atmlar-dr. slam gelitiren Emevi slalesi Snnidir ve bunlarn rana saldrs,rann o grkemli imparatorluunu ykmtr. mparatoluun yklmas ilebirlikte, bunlar ok byk basklara ve katliamlara tank oluyorlar. Bu durum,ranllarn neden iilii setiklerini, Alevilii benimsediklerini ortaya koyar.Byle bir bask ve katliam, o zaman gelimitir ve Emevi slalesi, mam Alievresine de ayn zulm, Alinin olu Hseyin daha Kbedeyken uygulam-

tr. Hseyinin kellesi tepside Emeviye camisine getirilip sunulmutur. De-mek ki mam Hseyin ve dier aile efrad, Emevilerin, o zamanki Sultan Ye-

30


30/79

zidin katliamyla, acmaszl ile kar karyadrlar. te yandan, ranllarada Emevi slalesinin saldrlar sz konusudur. Bu durumda kimi tercih ede-ceklerdir? Elbette ki kendileri gibi mazlum bir durumda olan mam Ali taraf-tarln, hem de ustalk derecesinde kabul edeceklerdir. Bilindii gibi, iilik,en yaman mam Ali taraftarl, sava militan mam Ali taraftarldr. Vebunun son derece anlalr bir nedeni vardr. Kendileri iin ok hayati olanbirok deerin yklmasnda vahi davranan Emevilerin, -ki o zaman Emevislalesinin komutanlar gerekten ok vahi idiler- Roma imparatorlarnnvahetini bile geride brakan, mam Ali taraftarlarna, Hseyine yaptklarngz nne getirirsek (ki, bunlar Mslmandrlar, Arap kavimlerindendirler),

bunlara bu kadar zulm yaptklarna gre, dier kavimlere elbette ki ok dahaacmasz davranacaklard. te bu, iilii ortaya karr; ii militanlnn birdirenme mezhebi olarak ekillenmesine yol aar. Ta o gnden bugne kadarsavarlar. Bu savam srecinde Ebu Mslm ve Abbasi mparatorluununkurulmas, Emevi slalesinin dalmasna yol aar, bunda ranilerin de glpay vardr. Grlyor ki, iiler, slamn, mam Ali yandalnn en militankesimidir. Yklan Sasani mparatorluu nedeniyle de biraz rani zelliklere

brnr. ranilerin, yani Fars veya dier rani kavimlerin urad katliamla-ra kar bir tepki zellii tar. Ve kendini srekli savunmada bulur. Bu anlam-da, belli bir hakllk yn de vardr. Zulme ve hakszla kardr. Srekli sa-vam iindedir, dolaysyla da militancadr.

31


31/79

Trk egemenlerinin slamiyete yaklamikiyzl ve gericidir

imdi de Trklerin slamiyetle ilikisi ve slamn Trklerin durumuzerine etkileri konusuna deinmek gerekmektedir. Bu nemli bir konu-dur ve gereklerimize doru yaklamada daha aydnlatc olacaktr. Trkboylar (o dnemde bu boylardan henz gl bir Trk kavimi de olu-mu deildi), Ouz boylar, slamiyetle ilk temas, saldr ve apulcu-lukla Ortadouda yer edinmeye altklar dnemde kurarlar. Daha okfetheden, hem de bask ve smr yan ar basan feodal devletler kur-

ma ve bunu da en zorba bir temelde srdrme karakteri, bu dnemde s-lamlkta glenmitir. Burada hemen, balangta slamln bykl,ycelii ve ataklnn nemli oranda gelien feodal uygarlklarn snf-sal karakterini olduka glendirmi olduunu belirtmek gerekir. Dola-ysyla, bu uygarln yaylmasnda rol alan komutanlar ganimet pein-dedirler. slamn bir yardmlama olarak grlmesi gereken ganimetkavram, balangta bir ilerlemeye hizmet edecek, ancak bu kurum da-

ha sonra yozlatrlacaktr. Tamamen hanedanlklar, hkmdarlklar tesisetmek iin kullanlacaktr. X. yzyla doru geldiimizde, Orta Asya ka-plarndaki slamlk, balangtaki ilerici-devrimci zn nemli oranda

32


32/79

yitirmi; bunun yerine hanedanlar, sultanlar ve meliklerin elinde gani-met yoluyla deerlerin gaspna olduka imkn veren kat bir tutuculuadnmeye balam; hzla feodallemek isteyenlerin, hzla ganimet veg toplamak isteyenlerin elinde artk bir ideolojik silah haline gelmi-tir. Bu dnemde yaylmacdr ve bu anlamda emperyalist bir ncleykselmitir. te Trkler, Trk boylar, slamiyetin bu aamasndaonunla temas kurmulardr. Trk boylar, o dnemlerde Orta Asyadakuraklk vb. nedenlerden dolay skmtr ve kesin olarak bir tarafasavrulmak durumundadr. Trkler bu dnemde at srtndaki boylar top-luluudur. Son derece atiktirler. Hem zerinde yaam olduklar coraf-

yann krkledii skk durumlar, hem de at srtnda beslenen boylartopluluu olmalar nedeniyle, tam da bu biimde slamiyetle karlatk-larnda, savrulacaklar, her tarafa yaylacaklar ve bunun iin bir saldrsilahna ihtiya duyacaklardr. Bu saldr silah onlar hem ideolojik,hem siyasi ynden ok glendiren bir silah olmaldr. Onlar en ok bu-nu arlkta grecek ve buna sarlacaktr. ine gidiyorlar ve hemen inmparatorluunun hizmetine giriyorlar, general oluyorlar. Ksacas, h-

kim olana uymada son derece karcdrlar. te o dnemde slamlk dabunlara byle imkn ve zellikler sunuyor. slamn klcn ellerine ald-lar m, onun ideolojik saf yorumunu da yzlerine maske olarak geirdi-ler mi, ok iyi bir yaylma imkn buluyorlar. Byk bir ganimet eldeetme ve siyasi g olma imkn ortaya kyor. Bu nedenle Trk boylar-nn efleri hzla Mslmanlayorlar. slaml reddetmeleri halinde, okgl slam ordularyla arpmak zorunda kalacaklar ki, bu da mmkn

deildir. ran ia biimini kabul ederlerse, mevcut hkim kesim olan sakesime, despot ve talanc kesime kar kmak zorundadrlar ki, bu dakarlarna uygun deildir. Oysa Trk boy efleri, feodal, sultan, melikolmak istiyorlar. Dolaysyla, Alevi-ia biimine kar, en sa, apulcu-lua ve baskya en ok hizmet eden Snnilii kabul ederek ve bir de bu-na kendilerinin geliim seviyesi olan ilkel-komnal toplumun en st ev-resini ekleyerek gelimek istiyorlar. Bu st evreyle nemli feodal gsahibi olma olana birleince muazzam bir feodal srama yapyorlar.

Atn stnde bir boy, ilkel-komnal toplumun en son aamas, yani bar-barlk aamasnda olmalar ve slamiyetin en sa yorumuyla karla-

33


33/79

malar Trk boylarn, egemenlerini, slamn vurucu-krc gc halinegetiriyor. Ve gerekten ksa srede slamlamalar ile birlikte, ranboydan boya istila ediyorlar. Hindistan ve Afganistana alyorlar vedaha 1050 yllarna geldiimizde Abbasi mparatorluunun saraylarnaortak oluyorlar. XI. yzyln ortalarndan itibaren ise, Irak, Krdistan veAnadolu topraklarna girmeye balyorlar.

te bu yaylma durumlar nemlidir. Nasl bu kadar yaylabiliyorlar?Bunlar slamiyette bir devrim mi yaptlar? Hayr! Trk ve slam ilikile-rini gerekten nemle ele alyoruz. Ve son derece gereki bir ele altrbu. Bunlar slamln nderliini ele geirdiklerinde slamn en sac, en

ganimeti, en gaddar zelliklerini esas alyorlar. Bu ne demektir? slamngerek devrimciletirici, uygarlatrc ynne kar, en sac, gerici, kat-liamc zelliklerini esas alyorlar. Trk egemen snfnn Trk feodalite-sinin olumas bu anlamda gericidir. slam uygarlnn zne bile kar-dr. Yani sahte slamcdr; slamn zn geriletmekte, bask altna al-maktadr. slamiyetin gerekten en sahte kavimi, en sahte bir temsilcisi-dir. Belirttiimiz gibi, ganimet iin, siyasal g olmak iin, feodal, me-

lik, sultan olmak iin slamiyeti kabul ediyor ve bir de bunu en geri, ensa, en bastrmac zellikleri ile gerekletiriyorlar. Burada ilericilik vedevrimcilik aranmaz. te Trkln slam tarihindeki yeri ve rol budurve kesinlikle olumsuz yan egemendir. Bunu Abbasi mparatorluununyklnda, randaki devletlerin yklmasnda grmek mmkndr. Ana-doluda yrtlen slam istilasnda grmek mmkndr. Burada hemenbir konuya daha deinmek gerekiyor. Trk boylarnn egemen kesimi,sermaye, art deer, siyasi g elde eden kesimi hzla palazlanr ve devletgc haline gelirken, Trk boylarnn alt kesimi, yani airet birlikleri da-lyor, snflama balyor. Feodalleenler ve serfleenler var. Serfleen-ler Trkmenlerdir. Feodalleenler ise, airetlerin nde gelen boy beyleri-dir. Onlarn slama yaklam sz konusudur. Bu da anlalrdr. nksnfsal bir eliki var ve bu o zamandan beri Trkmenlerle, boy beylii-ni bir savam iinde tutmutur. Ve bu savam gerekten iddetlidir.Trk boylarndaki savam, zellikte boylarn devletlemesiyle birlikte

ok acmasz bir hal alr. Trk boy beyleri, Trkmenlere, dier kavimlereyaptklarndan daha fazla gaddarlk yapmlardr. nk Trkmenlerin

34


34/79

varl onlarn snf iktidarn engelliyor, etkiliyor. Snflama srecindekabile oymaklarnn ayrma uramasnda sert bir karlar kavgas bal-yor. Ve bu karlar kavgasnda elbette ki feodalizmi esas alan kesim h-kim kacaktr. Trkmen ise serfleecektir, dalara yerleecektir. Beylerimparatorluklarn eski devlet merkezlerine yerleecek; Badattan Kon-yaya, stanbula ve dier irili ufakl feodal devletik merkezlerine kadaryounlaacaklardr. Snf atmasndan tr de Trkmen Toros dalar-na ekilecektir. Kyda kede, urada burada kendini yaatmaya ala-caktr. Trk toplumundaki snfsal elimenin douunun dinsel bir gr-nme, mezhepsel bir grnme brnmesinin anlam budur. Byk Sel-

uklularda olsun, Anadolu Seluklularnda olsun, Trk devletlerinin ku-rulularnda bu model olduu gibi izlenir. Feodalleen kesim, nce debelirtildii gibi, slamn Snniliini, hkim sa ynn esas alr. Bununideolojik klf altnda Anadoluya yerleir.

Anadoluda belli bir younlama ile birlikte Anadolu Seluklularnnkuruluundan sonra ok sayda Trk boylar Anadoluya akn ederler, o bi-linen byk g dalgalar geliir. Olduka byk bir Trk ve slam nfusu

burada younlar. Bizans geriletirler. Bizansn geriletilmesinde, yinedneme gre slamn ileri bir uygarl temsil etmesi, Bizansn ise zellik-le egemenlik altnda tuttuu kendi halk ve dier halklar zerinde yzyl-lardan beri sren katmerli bir basky temsil etmesi rol oynar. Bizansllarartk bask ve smrden nefret ediyorlar. nk byle bir imparatorluunhkm altnda yzyllardan beri ac ekiyorlar. slam onlara bir taze kuv-vet, bir kurtarc kuvvet gibi geliyor. Yani Trkln igalci, istilac karak-

teri altnda, znde bu olmamasna ramen slamn genel alglan birazbyledir. Khnemi Bizansa kar taze bir kuvvet olarak bilinirler. Trkkavimi eliyle, Trk feodalleri eliyle ok g kazanm bir slam saldrsz konusudur. Araplarn elinde bu yn aslnda ksmen snrldr; Malat-yaya kadar giderler ama Bizans zapt edemezler. Bizansn zapt, stan-bulun fethi, Trk egemenlii, yani Osmanl slam mparatorluu eliylegerekleecektir. Bizansn nce geriletilmesi ve daha sonra yklmas, buadan eski bir imparatorluk biiminin ta Romada vcut bulan bir impara-

torluk biiminin almas ve en sac, biraz da gecikmi byk merkeziOsmanl mparatorluunun kurulmas demektir.

35


35/79

Osmanl mparatorluunun tarihteki erevesini ksaca zetlersek: s-lamn devrimci aamasn oktan at bir dnemde hkm srmtr.Feodal uygarln ilerici ve olgunluk aamasn geride brakt, XV.yzyla doru gelindiinde slamn gerileme aamasna ulat ok sabir nderlik altnda bir gerilemeyi yaad dnemde devreye giren Trkkavimleri de gerekten slam uygarlna fazla bir katkda bulunmam-lardr. Tamamen gasp ve apul peinde komulardr. Bu nedenle, uygar-la herhangi bir katklar olmamtr. Elbette yaptklar bir eyler vardrama bu ilerleme anlamnda, aama anlamnda deildir. Tamamen fetihpeinde koan, birde buna muhta olan ok sayda boy vardr. Bu boylara

srekli yeni topraklar gereklidir. Bu, yeni topraklarn gasp iin kendinisk skya grevli hissetmelerine yol amaktadr. Dolaysyla, slami feo-dal uygarln gerileme aamasna denk gelen bu aama daha ok da Os-manl mparatorluunun gereinde grlen, onun stanbulu fethiylebirlikte dnemin en gl imparatorluu haline gelmesi ve bu temeldetutuculuunun daha da artmasdr. Bu dnemde kapitalizmin yeni bir re-tim biimi olarak gelimesi, kapitalizme gre feodalizmin gerilii temsil

etmesi, kapitalist ideolojiye, burjuva ideolojisine gre artk dinsel ynar basan ideolojilerin tutuculamas, hele bunlarn en olumsuz zellik-lerinin daha da aa kmas, Trk Osmanl mparatorluunu dnemintutucu, muhafazakr ve uygarl fazla gelitirmeyen merkezi otoritesihaline getirir. Dolaysyla bu dnemde imparatorluun halklar zerindekiegemenlii, onlarn gerilemesine yol amtr. Tarihi adan da artk feo-dal uygarlk ilerleme dnemini doldurmutur. Ve en gl feodal merkeziimparatorluk olan Osmanl mparatorluu bu adan en tutucu ve halkla-rn kapitalist retim biimine doru ilerlemesini, kendi z gleri ile iler-lemesini engelleyen bir konumdadr.

Araplarn elinde gerekten nemli bir uygarlk yaratm olan slami-yet, bu imparatorluun elinde tam tersine bu uygarln yklmasnda roloynam, hem de Araplar zerine ynelerek, Araplar tekrar drt yzylegemenlik altna alarak, onlarn devlet gcn krarak, eski airet, kabiletopluluklar dzeyine indirerek, ykc bir etki yaratmtr. Osmanl ege-

menlii altndaki Araplar, adeta ok byk bir uygarln sahibi deiller-mi gibi, geriyi simgeleyen, klan-kabileci zellikleri ar basan bir yap-

36


36/79

ya brnmlerdir. Dolaysyla, Osmanl mparatorluunun Arap kavimizerindeki rol olumsuzdur, gericidir.

Osmanllar, ranla da srekli savam iinde olmulardr. ranllar ia,yani Alevi temelindeki kyla Safevi mparatorluu somutunda Osman-llara kar direnmilerdir. Dolaysyla onlarn ykc igallerini, basklarnreddetmilerdir. Boyun ememilerdir. ranllar kendi zglerine dinselbir grnm de verseler, bu ialk erevesinde de olsa, daha ok milliynleri olabilen, daha ok zgr gelimelerine imkn hazrlayan ve de bu-nu Osmanlya kar, onunla savam iinde srdrebilen bir konumu yaa-ma gcn bulmulardr. Bu, onlarn srekli savam iinde gnmze ka-

dar kendilerini gl konumda tutmalarna yol amtr.Krdistan zerinde Osmanl politikalar ok iyi biliniyor. Krdistanda

feodalizmin balad yllarda Krt airet ve kabilelerinde feodalizm geli-iyor. Feodal beyliklerin gelitirilmesi sz konusudur. Beylikler, bilindiigibi, olumalarnda daha ok slamn sa yorumlarn esas alrlar. YaniSnni olurlar ve bunu resmi mezhep kabul ederek hangi imparatorluk var-sa onun emrine girerler. O zamanki gl imparatorluk Osmanl mprator-

luudur. ialk ise ran temsil eder. Dolaysyla bey olma, beylik kurma,hatta dneme gre hkmdarlk durumuna kadar ykselme, Snnilii esasalan imparatorlua dayanmakla olur. Bu Krt beylerinin on binlerce askerivardr. rnein, Bitlisli Eminin durumu byledir. ok sayda byle beylikvardr. Bunlar, bu kadar gl feodal beylikler, hkmetler durumuna gel-meleri asndan karlarn Osmanllarda gryorlar. ranllar ise, bu bey-likleri Osmanlya kar kkrtmaktadrlar. Gerekten bugn bile ran yetki-

lileri, daha fazla Anadolu ilerinde Alevilii rgtlemekte ve onlar siyasalbir kavga iine ve isyana srklemektedir. O dnemde ok byk isyanlarsz konusudur. Seluklular dneminde bu byle olduu gibi, Osmanl m-paratorluu dneminde de byledir. te bu korku Osmanly Krt Snnibeyliklerine olduka geni bir otonomi tanyarak, ittifak kurmaya gtr-yor ve Krt beylikleri ile kendini glendiriyor. Krt beylikleri de, beylikkarlarn Osmanl mparatorluunda gryorlar. Bu, XVI. yzylnn ilkeyreinde olduka gelien bir durumdur. mparatorluk iinde son derece

geni otonomiye sahip olan Krt beylikleri, bu zel konumlarndan dolayimparatorluun doudaki tampon gcdr. rana kar imparatorluu ko-

37


37/79

ruyorlar. Bu nedenle geni otoriteleri sz konusudur. mparatorluu askeriynden olduka beslerler. ranla yaplan savalarda bunlarn saylar yaryaryadr. Hatta Trklerin Bizans geriletmesinde Malazgirt SavandaAlparslann ordularndaki Krtlerin saylar 20 bine yakndr. Savan ka-zanlmasnda da rolleri ok byktr.

Bu anlamda, Trkln, Trk egemen snfnn olumasnda Krt bey-liklerinin rol ok nemlidir, hatta belirleyicidir. zellikle aratrmalarlabunun gn yzne kmas hayli nemli bir konudur. Bunun karsndaKrtlerin ezilen kesimleri, Osmanllara ve ibirlikilerine boyun emek is-temeyen kesimleri rann etkisiyle Alevilik mezhebinde younlarlar.

zellikle dalk alanlarda bu byledir. Yine Mslmanl kabul etmek is-temeyenlerin durumu yledir: zellikle da kabilelerinden byk bir ke-sim, yani ezilen ve smrlen halk kesimi, Osmanl etkilerine ve ibirlik-ilerine kar, onun mezhepsel grnm olan Snniye kar kendisini e-liki ierisinde grr ve bu nedenle direnme iinde olur. Ksaca slam dini-nin gnmze kadarki tarihsel gelimesi byle zetlenebilir.

Bu konuda baz sonular karlmak istenirse, unlar belirtilebilir; zel-

likle slamiyetin k bir devrimdir. Douundan itibaren ierisinde bazsapmalar kmtr ve bu gnmze kadar da srmtr. slamiyet ilk aa-masnda, Arap yaylmaclnn ilk dnemlerinde feodal uygarln geli-mesinde ilerletici bir rle sahiptir. Feodal uygarln gelimesinde evrenselbir hizmet grmtr. Askerlikte, siyasette, bilimde olduka ileri bir aa-maya ulalmasnda hizmet grmtr. slamiyet yaylp geniledike, herkavim onu kendi durumuna uyarlamak istemitir. Bu, ezilen kavimlerimam Ali yandalna doru gtrrken, ayn zamanda bunlar ezilenleri,hem snfsal, hem de ulusal ynden (milli zellikler ynnden) ezilen ke-simleri tekil ediyorlar. Halk topluluklar iinde feodalleenler, yani ezen-ler ise, slamn daha ok resmi sa Snni ideolojik erevesini esas almak-tadrlar. Snfsal ve ulusal kavgalar bu nedenle tarih boyunca nemli oran-da mam Ali yandalaryla Snnilerin elikisi grnmne brnmtr.Ama znde, gerekten Trkmen-Trk boy beyleri elikisinde grldgibi, yine randaki milli basklara kar kmada grld gibi, tamamen

snfsal ve ulusal temellerden kaynaklanan bir atma sz konusudur. Amagrnts, ideolojik erevesi dinseldir, mezhepseldir.

38


38/79

imdi de Trklk-slamlk ilikisini gnmz ilgilendiren ynyledeerlendirmeye alacaz. Bilindii gibi, XVII. yzyl sonlarnda veXVIII. yzyln balarnda, kapitalizm toplumu uyandrm; burjuva dev-rimi Avrupada etkili olmaya balamtr. Fransz Devrimi ile burjuva ge-limeler btn Avrupaya tarlmaya allr. Bu nedenle, daha ncedenbalayan Osmanl mparatorluunun Avrupadaki gerilemesi sreci buyz ylda daha da hzlanm ve tamamen gerileme dnemine girmitir.nce duraklama, sonra gerileme dnemine girmitir. Bu aamada artkBatnn bariz bir stnl sz konusudur. Batnn genelde Dou, zel-de Osmanl mparatorluu zerindeki etkisi artmakta, buna karn impara-

torluk gerileme srecini doldurmaktadr. Dolaysyla, eski smr ve gbiriktirme imknlarn kaybetmektedir. Bu nedenle, gittike daha fazla tu-tuculamaktadr. zellikle Anadolu, Krdistan, Arabistan ve Ermeni halkzerindeki basks katmerlemektedir. Daha fazla vergi toplamak istiyor-lar, daha ok sava devirmek istiyorlar. Bunlar da ancak amansz bask-larla mmkn olabiliyor. Ayn zamanda Batya boyun eme sreci de ge-liiyor. Artk Osmanllar iinde Trklk, Trk egemenleri gelimeye ba-

lyor. Sultanlardan btn brokratlarna kadar zaten ou devirmedir, H-ristiyan kkenlidir, sahte bir Mslmanlamalar sz konusudur. Bunlar-dan Sokullu gibi sahte byk vezirler de kyor. Bunlarn ardllar, zel-likle XIX. yzyla gelindiinde olduka ypranmlardr ve imparatorlukepey zayf dmtr. Balkan halklar, Hristiyan halklar, dinsel temeller-de, yani kiliselere dayal ideolojik bir erevede de olsa, kapitalizmin et-kisiyle hzla milli uyana ynelmilerdir. Bu anlamda hem milli ve hem

de dini yneli aslnda yenidir. nk Osmanl slamclna kar kendimilli kiliseleri de savayor. klar millidir. Ayn zamanda Batnn etki-siyle milliyetilik bilinleri uyanmtr. Bununla da savamaktadrlar. Buimparatorluu Balkanlarda nce son derece zayftrlar, sonra etkisizleti-rirler ve sonunda tasfiye ederler. Bu durumda imparatorluk ksmen Douhalklar, slam halklar zerinde etkiliyse, bu da slamlk yzndendir.Bilhassa bu halklarn kapitalizmin etkilerine ok ge girmelerinde Os-manl mparatorluunun rol byktr. Trk egemen kesimin Bat etkisi-

ne girmesi XIX. yzylda iddetleniyor. XIX. yzyl ortalarndan itibarenyar smrgelemeye balyor. Bunda borlanma nemli bir etkendir.

39


39/79

Artk slami esaslara gre eitim yerine Batl esaslara gre eitimbalar. Eitimde ikilik balamtr. Dou-Bat atmas balamtr. Ho-mojenlik ortadan kalkmtr. Batya boyun emecilik imparatorlukta,sultanlkta, brokratlarda gelimitir. Kompradorlama vardr. Aznlklarnemli oranda kompradorlamlardr. Bu sre Trkln slama yakla-mnda, zellikle Trk egemen kesiminin yaklamnda ayrlklar ortayakaracaktr. Bu da laik olanlarla doucu slamclarn atmasna gtrrve zellikle XIX. yzyl ortalarndan itibaren hz kazanr. Jn Trkler or-taya kar. slaml biraz daha Batyla uzlatrma abasna giriirler.Ciddi bir slami reformu gze alamazlar. Zaten slamda reform ve re-

formculuk olmayan bir eydir. Gerek de yoktur. Bat bugn siz de re-formlar balatn diyorsa da, slamn gerei ayrdr. Trk egemenlerininkar artk bundan sonra Batl smrgeci devletlerle, kapitalist devlet-lerle ibirliindedir, zellikle ngilizler ve Franszlarla ibirlii iindedir.Rus arlndan ekinmektedirler. Halklarn milli ayaklanmasndan e-kinmektedirler. Rus arl da biraz byledir. Rus arl Slav asllhalklar, Hristiyan kkenli halklar kkrtmaktadr. Bu tehlike Osmanl

devletini Batllara snmaya gtrr. Daha 1820lerde bir Mehmet Ali-nin Msrda bakaldrsnda grld gibi, artk dou halklarnn ba-kaldrs da balamtr. Krdistanda boydan boya isyanlar vardr. tebir de douda byle ayaklanmalarla karlanca imparatorluk kendiniadeta Batya teslim eder. Uzun bir sre ngilizlere dayanr.

XIX. yzyl sonlarna doru gelindiinde Almanya taze bir g ola-rak doar ve imparatorluk bu kez Alman emperyalizmine dayanr. Trk-lk, Trk egemenleri artk nemli oranda kapitalist-emperyalist devlet-lerin aleti olmaya balamtr. Daha nceki, slamn gerici, tutucu vesahte bir tarzdaki temsilciliinden bu sefer slaml ikinci planda bra-kan, Bat ideolojisinin en tutucu -ki, buna pozitivizm diyorlar- temsilci-liine dn yapar. Emperyalist zellikleri gz nne getirmeyen, sonu-na kadar teslimiyeti uygun gren, ekonomik, siyasi, milli btn karla-rn Batya teslim olmada gren kesimi, Batnn ajanlar, Bat ideoloji-lerinin en gerici tarzdaki temsilcileri olma eilimindedirler. Jn Trk

ideolojisi, Batllamann etkilerini somutlatrmada bir aamay temsileder. Yine, Batya boyun emeyi, Dou toplumlarndan uzaklamay,

40


40/79

artk karlarn kapitalist smrgeci devletlerde grmeyi, onlara dayan-may, onlarn arasndaki iliki ve elikilerden yararlanmay ve bylecede mrlerini uzatma abasna girmeyi ifade eder. Feodal uygarln engerici tarzda temsilinden kaynaklanan ve XIX. yzyla gelindiinde ar-tk tamamen gerici bir hal alm olan, bilhassa ok dogmatik, ok gerici,tutucu, sahte slami zelliklerle Batnn artk emperyalistlemeye bala-yan, ilerletici olmayan tutucu ideolojilerini kartrarak bir Trk milli-yetilii oluturmak istemitir (Ki bu en tehlikeli milliyetiliklerden bi-risidir, ilerletici yn ok azdr). Bu ideolojik-siyasal yap emperyaliz-min olgusunu kabul etmedii gibi, Dou gerekliinden de kopmutur,

ona kar da tepki iindedir.Buna bir de masonluk zelliklerini katarak, Yahudiler iin nemli olan

Osmanl mparatorluundaki varlkllar kapitalizmde daha da gelitirdi-ler. zellikle kapitali ellerinde bulunduran ve bor verenlerin nemli birksm bunlardr. Bunlar, imparatorluu Batya balamada, slamlktanuzaklamada, en gerici bir milliyetilikte karar klmada etkili olurlar. B-tn bunlar, Trk milliyetiliinin gerici ve ok arpk bir tarzda olumas-

na, nemli oranda Batnn ve o zaman gelimek durumunda olan Siyoniz-min-masonluun himayesinde bymesine yol aar. ttihat- Terakki dne-minde bu daha da glenir ve Trkiye Cumhuriyeti ekillendiinde resmibir ideoloji durumuna kavuur. Mustafa Kemal, bin yldr kendilerine hk-meden slami ereveye kardr, sonuna kadar laiktir. Sonuna kadar Batl,tutucu, ar oven, milliyeti deer yarglarnn sahibidir. En oven birTrk milliyetiliinde karar klmtr. Trklk adeta ite, Bir Trk dnya-

ya bedeldir sznde grld zere, Yahudilik dini gibi bir din halinegetirilmitir. Btn kavimlerden stn bir kavimcilik anlay ekillenmi;zayf temelde olutuu iin de, ite btn dnya Trkle dmandr fel-sefesi gelitirilmitir ki, Yahudilikte de bu vardr. Trk btn insanlardanstndr anlay zayflndan kaynaklanr ve bu onlar oven bir milli-yetilie gtrr. oven milliyetilik bu milletin ideolojik hamurudur, bumilliyetilikle Trkiye Cumhuriyeti daha batan antidemokratik bir zleekillenir. Yan banda gelien Sosyalist Bolevik Devrime c gibi ba-

kar. Ama yine de kendini dnyadan izole etmi, son derece mmtaz bir ka-vim olarak tutup yaatmak ister.

41


41/79

Kemalist ideolojinin, znde Bat ajanln slam halklarnn karlar-na aykr, kart olma temelinde gelitirmesi ve bunu da ok tehlikeli birmilliyetilik biiminde somutlatrmas sz konusudur. Snfsal planda na-sl ki Trk boy beyleri, Trkmenleri acmasz bir ekilde serfletirmi veounu katliamlardan geirmilerse, M. Kemal nderliinde de Trk feo-dal-kompradorlarnn Trk emekileri zerindeki bask-smr temelindehzla kapitalistlemeleri sz konusudur. Bu kapitalistleme srecinde eski-nin Anadolu serfi olan Trkmeni artk proleterletirir. Bu da ok acmaszbir smr ve bask ortamnda gerekletirilir. Bu anlamda, cumhuriyettarihi, Osmanldan kalan halklar zerinde acmasz bir oven ve faist

bask ve katliam gelitirir. Bu temelde baz aznlklar eritilip, Krt milletizerinde de acmasz bir yok etme dnemine girilirken, Anadolu Trkme-ni, Anadolu Trk kyls zerinde ise acmasz bir kapitalist smr ba-latlr. Bu kapitalist smr gnmze doru yalnz Trk kapitalizmininihtiyalarna gre gelitirilmekle kalnmaz; bu nfus dnyann drt bir ta-rafna savrularak, Anadolu kyls Avrupa metropollerinde, Ortadoudakle gibi pazarlanarak, snrsz bir smrnn bir de bu temelde salan-

mas esas alnr. Bir kapitalist palazlanmaya, bir tekelci Trk kapitalizmioluturmaya ynelerek, gnmze doru geldiimizde NATOya yanaa-rak, Batnn ideolojik egemenliine snarak, oktan slamiyeti terk ediponu daha ok halk ynlarn uyuturmada kullanarak gelimek ister.znde slama kardr, ama halk ynlar Mslman olduu iin Msl-manl onlar uyutmada bir ara olarak kullanmaktadr. Trk egemenleriran devriminin etkilerini snrlamak iin, bu devrimle sahte bir uzlama-ya girme, gerekirse laiklikten de taviz verme pahasna bunu yapma iki-yzlln gstermilerdir. 12 Eyll faizminin, slamiyeti, Osmanl m-paratorluunun yz yllardan beri onu gerici sa ve dogmatik bir biimdekullanmas yetmiyormu gibi, daha da iinden klmaz bir biimde veayn zamanda arkasna devletin istihbarat glerini de vererek utanmazbir biimde ve son derece ikiyzlce kullanmas sz konusudur.

Faist Trk burjuvazisi, slamn en gerici biimi olan Snnilii ve bu-nun eitli tarikatlarn ok arpk bir biimde ve hem de ajanvari kullana-

rak, toplumu etki altnda, bask altnda tutmak istemektedir. Kendisi tepedesivil kuvvet olarak aslnda oktan kfirlemitir, ama grnty kurtarmak

42


42/79

iin slam kullanmaktan da saknmaz. Dier yandan, Batnn da en gerici,en oven emperyalist kesimleri ile, daha dn Hitlerle dostluk ilikisindeolduu gibi, bugn onun ardllar ile de ilikisini srdrmektedir. BataABD emperyalizmi olmak zere, bunlar kapitalizmin en tutucu-muhafaza-kr rejimleridir, devletleridir, imparatorluudur. te tm bu glerle1950lerden sonra ittifaka girer. Girdii ittifak ilikilerini Ortadou halkla-rna, slam halklarna ve sosyalist halklara kar kullanr. Emperyalizm onubunun iin kullanr. slami grnm altnda slama kart olarak kullanr.Hem Ortadou halklarna, hem Sovyet halklara kar kullanr. 12 Eylldefaist dzende bu daha ileri bir asamaya vardrlr. Trklk artk tamamen

Batnn hizmetinde, Batnn dilencisi durumundadr. AT ye girmek iinher gn dileke verir, her gn szlanr. Artk Anadolu bu Trk ibirlikilerivastasyla Batnn yeni smrgesi durumuna gelmitir, Krdistan ise kla-sik smrgesi durumuna sokulmutur. Bir avu ibirliki karlaryla bunahizmet etmektedir. Artk karlarn, tamamen Batnn emperyalist-kapita-list snr tanmaz smrsnde grmektedirler. Bunun iin kar kmaya-caklar bir deer yoktur; yeter ki, karlar srdrlsn. Evren-zal klii-

nin slam kullandn, Trk-slam Sentezi ad altnda bir sahte yuttur-macaya girdiini grmekteyiz. 12 Eyll faizminin, bu anlamda gerektenslam halklarnn karyla ilikisi urada kalsn, tamamen onlara kar ol-ma durumu vardr. Batl emperyalist ideolojilerin en gl destekileri ol-duklar halde, zellikle ran slam Devriminin olumlu etkilerini snrlan-drmak iin, slama snmalar, yani Trk-slam Sentezi sz konusudur.Bu, slamn zn almak deil, gerici, ematik, dogmatik yanlarn slam

halklarnn uyannda olumsuz bir tarzda kullanmak iin girdikleri bir sah-tekrlktr; tamamen ajan slami bir hareketi gelitirmektir. Bu, yle koku-mu, yle iren bir biimde ortaya kt ki, mcadelemizin gelitii alan-larda MTin olaanst abalar ile bir yn sahte tarikat rgtlendirildi.Bu tarikatlar (Nakbendi, Kadiri vb.) szde dini tarikatlar gibi lanse edil-mesine ramen, tamamen halkn temiz dini duygularn ktye kullanmakiin icat edilmi istihbarat faaliyetleridir. Son derece kar-devrimci bir zesahiptirler. zellikle Krdistanda, yzyllardan beri beyler tarafndan sla-

mn gerici bir temelde kullanlmas gibi, imdi de bunlarn byle gerici birtarzda hkimiyetlerini srdrmek iin onu kullanmalar sz konusudur.

43


43/79

Dinin kaba materyalist yorumu tehlikelidir

Biz bu deerlendirmeleri daha ok genelde din, zelde slam dini gerek-liini ortaya karmak iin yaptk. Ancak gnmz iin karlacak sonuudur: Genelde sosyalizm adna, ama kaba materyaliste dinin ve slamnyorumlanmas tehlikelidir, buna kesinlikle kar olmak gerekiyor. slamngenelde ABD emperyalizmi, zelde onun Trk ibirlikileri tarafndan tehli-keli bir biimde, slam kkenli halklarn uyann engellemek ve daha okda ran slam Devriminin anti-emperyalist zelliklerini boa karmak iinkullanlmas sz konusudur. Bunun yan sra sahte slamc akmlara Ortado-u monarilerince muazzam parasal destek yaplmaktadr. Ksmen Msl-man Kardeler tekilatnda bu destek somutlamtr. Ve Trkiyede deRefah Partisinin iinde, daha nce de MSP bnyesinde bu destek somut-lamtr. slam savunuyor gibi grnmelerine ve slam kardeliinden yanaolduklarn iddia etmelerine ramen, kesinlikle slamn devrimci zyle,halklarn bir moral deeri olarak slamla hibir ilikileri yoktur. Kokumu

smr ve bask dzenlerini srdrmek iin slamn geleneksel etkisini ar-pk ve dogmatik bir tarzda kullanmaya aba sarf etmektedirler.

44


44/79

Emperyalizm bu konuda o kadar umutludur ki, Sovyetler Birliinde-ki Mslman halklar bile, slam kullanarak, Sovyet sosyalizmi ile at-maya srkleyecek kadar cesaretlenmektedir. Yine, Afganistanda sosya-lizmin arpk, kaba bir tarzda uygulanmasn da frsat bilen slami gr-nml bir gerici hareketin gelitii ortadadr. Bunun da arkasnda glbir emperyalist destek vardr, Ortadou gericiliinin destei vardr. Bu,slama doru yaklamamann, ona kaba ve biraz da ikiyzl yaklamannnasl kullanldn gstermesi asndan iyi bir rnektir. Bilimsel sosya-lizmi uygulamayan klasik komnist parti anlaylarnn bir halk nereyegtreceinin ac bir gereidir. Onun yerine, ran slam Devriminde

grlen, geleneksel d baskya kar olma zelliidir. Irakn slam dev-rimine ynelik saldrlarna kar bir kez daha tarihte hem Irak gerici reji-mine ve hem de emperyalizme kar ilerici bir ilev grmtr. Her nekadar mezhepsel grnmlyse de, ran Devrimi, znde ran halklarnnve daha ok da Fars balknn milli karlarn n plana alan bir bakald-rdr. ran ahln ykmas ilerici bir roldr. ran ahl artklarna kar- -ki ou liberal ve Bat yanl grnyor- kmas, onlar silip spr-

mesi olumludur. ABDnin etkilerine ve yine Saddam nderlikli gericili-in saldrganlna kar tavr olumludur. zellikle emperyalizme kardini ideolojinin nasl kullanlabileceini, yine yerel gericilie kar (ah-lk ve monarik rejimlere kar) nasl dikilebileceini ortaya karabil-mitir. Bunlar olumlu derslerdir. Dolaysyla, Ortadouda yerleik veyadaha ok da emperyalizm tarafndan karlar salama alnm, belli birstatye kavumu olan ve eitli baml devletikler biiminde somutla-

an statkoculua kar, rann devrim hamlesi, devrimin Ortadoudagelimesi asndan olumludur. Statkonun paralanmasna ynelik hergelime devrimin objektif ve sbjektif geliimine hizmet eder. Bu anlam-da ders karmak, olumlu etkilerinden yararlanmak nemlidir.

Halen gerek Krdistanda ve gerekse Anadoluda, yzyllar boyu Os-manllarn dogmatik, gerici, Snni grnml egemenliine kar zn-de snfsal ve ulusal olan Alevi gelenekleri temelindeki direni varlnsrdrmektedir. Her ne kadar Kemalizm dier birok geree yakla-

mndaki ikiyzll olduu gibi burada da gsterip, kendini, Osmanl-ya kar kan, dolaysyla Alevi mezhebini koruyan biri gibi gstermi-

45


45/79

se de, tamamen Bat ajanl tipinde bir ideolojik yaklam iinde oldu-

u, yine TCnin bu konuda ok somut bir ajan kurum olduu gz nne

serilmitir. Bu gerekler temelinde, Osmanlya kar olduu gibi, Trk

egemenliine kar da, direnii geleneini Krdistanda ulusal kurtulu

temelinde dntrerek srdrmek asndan Alevilerin konumu ilerici-

devrimci bir imkn sunmaktadr.

46


46/79

Devrimci yaklam ilerici ve sonu alcdr

Evren-zal kliinin dine snmas sahtekrcadr. Tonlarca ayet yazpKrdistanda helikopterlerle datarak Partimizi din dman ilan etmeyealmalar ok sahtekrcadr ve kar devrimci bir giriimdir. slamn dev-rimci z ile hibir ilikisi olmad halde, halkn geri konumunu kullana-rak, devrimci faaliyetlerimizi henz istenilen dzeyde rgtlenmemi ol-masn frsat bilerek, bylesine bir sahtekrlkla halk ulusal kurtulu m-

cadelemize kar kmay hedeflemektedir.Bu konuda bizim batan beri dikkatli ve duyarl hareket etmemiz so-nucu, tam olmasa da belli gelimelerin ortaya kmas mmkn olabil-mitir. Dier yandan gerici, dogmatik slami yaklamlara kar kmzdorudur, bunu da ksmen gsterdik. Daha ok nmzdeki dnemdeMT patentli mevcut btn tarikat rgtlenmelerini seyitlik ve eyhlikkurumlarn yerle bir etmek; ama buna karlk, halkn direni gelenein-de sinmi bulunan, halkn adalet ve moral deerlerinde yerlemi bulu-

nan slami deerlere saygl olmak, onun dini dn ve tavrlarna ke-sinlikle ve hem de slamn devrimci yorumunu bu biimde yaparak sahip

47


47/79

kmak devrime olduka hizmet edebilecektir. slam ad altndaki btno sahte kurumlar, tarikatlar, gerici imamlar, benzeri kurulular tasfiyeedip, bunun yerine halkmzn, ran Devriminde grld gibi, anti-emperyalist, anti-kapitalist slami duygularn, moral deerlerini, eitlikanlayn, adalet anlayn slamn doru yorumu, doru deerlendiril-mesi ve doru sahiplenilmesi biiminde halka gtrmek, bu temelde hal-k bilinlendirmek, kaba materyalist yaklam bu biimde aarak bilim-sel sosyalizmin Ortadou halk gereine ve kendi halk gerekliimizebaaryla uygulamasn bilmek gerekir.

Bu temelde kitle balarn gelitirmek, kitlelerin aslnda nemli oran-

da isyana hizmet edebilecek, adaleti iletebilecek, zulme ve eitsizliekar mcadelede kmsenmeyecek bakaldr olanaklarn aa kar-mak mmkndr. Bunun yaplmas byk neme sahiptir. Bu temeldehalkn direnii zelliklerini, hak-adalet duygularn harekete geirmekbyk nem tayor. Bizim ulusal kurtuluumuzda bu ok hayati bir yak-lamdr. Ulusal kurtulu hareketimiz, slami llerle vurgulayacakolursak, bu anlamda slamn balangtaki devrimci zelliklerini olduu

gibi gnmzn koullarna uygulayarak, azimde, kararllkta, eitlik l-lerinde ondan yararlanmaya, dknle kar olan zelliklerini dikka-te almaya ve halkmzn da barnda mevcut bulunan bu deer yarglarnesas almaya zen ve sayg gsterir.

Halkmzn da nemli snfsal ve ulusal atma iinde bir kimliininbulunduu, olumsuz ve olumlu ynlerin mevcut olduu bilinerek, bunlardoru bir zmlemeye tabi tutulmaldr. Sahte ve biraz da dogmatik s-lamc gelenekle mcadele, bir mezhep mcadelesi deildir; bir snf veulus mcadelesidir. Ve bu ok aktr. Bunu yeniden gn yzne karmak,bu mcadeleyi, karmzda sahtelii, ajanl tartlmaz olan ve tamamenBat ajanln yaatmak durumunda olan bir faist rejime kar yrtmek,genelde Kemalist TCye, zelde onun 12 Eyllc yaklamlarna karsrdrmek gnmzde byk neme haizdir. Bunu yaparken, ayn zaman-da halkmzn olumlu tarihi zelliklerine de byk deer bimeyi, balbana bir rgtlenmeyi, bal bana bir direnmeyi, bir protestoyu ifade

eden bu deerleri ustaca yakalayarak, bunlar rgtleyerek byk bir ulu-sal kurtuluu ve snfsal devrimci g haline gelmeyi bilmeliyiz. Bu ger-

48


48/79

ee imdiye kadar soldan getirilen inkrc-kaba yorumlar, ideolojik m-cadele ile gidermeliyiz. zellikle Trkiye solunda ok etkili olan bu yakla-mlar asla kendimize yaktrmamalyz. Ve bu konuda biraz gerekleri-mize bal olmamzn bizi kitleselletirdiini gz ard etmemeliyiz. Dahada azami kitlesellemenin, mevcut olaan yaklammz daha da derinle-tirerek uygulamayla balantl olduu unutulmamaldr. Btn bunlarn s-lamda bir reformculuk olmad, tam tersine halklarmzn yzyllardan be-ri kazanm olduu tarihsel zelliklerine gereki yaklamaktan ibaret ol-duu aktr. Somut gereklere, halkn somut tarihi gereine, kimliinedoru yaklalmal, kimliin balangta ok gl olmasna karlk, em-

peryalist-kapitalist smrgeci gler tarafndan nasl geriletildii, kreltil-dii ortaya konulmal ve buna kar mcadelenin temel bir biiminin dehalklarmzn tarihini ortaya karmann gereki bir abas ve mcadelesiiinde olmak olduu iyi bilinmelidir.

Bu gereklerle emperyalizme, smrgecilie ve ibirlikilerine karkimlik sava iinde olmak, ulusal ve snfsal kimlikle savam vermek,kurtuluu bu biimde tarihi bir temele indirgemek, bylelikle birok uygar-

la beiklik etmi Ortadou halklarna tekrar insanlk deerlerinin olu-masnda byk rollerinden birisini oynatmak ve gnmzde bu halklarkapitalist-emperyalizme kar kararak bu temelde yeniden doularngerekletirmek Partimizin ideolojik yaklamnn esaslarndandr. Partimi-zin sosyalizm kavraynn bir ifadesidir. Bu, Ortadou halklarnn gerei-ne en bilimsel sosyalizmi yaratc bir biimde uygulamamzn zdr. Tr-kiyede zellikle bu konuda gelitirilmek istenilen, Din ve devlet ileri

ayrdr. Laiklik ilericiliktir safsatasna inanlmamaldr. Laiklik aslndaBatnn ve Siyonizmin karlarn dikkate alan, Ortadou halklarnn isesnfsal ve ulusal kurtulularm rtbas etmede kullanlan bir yaklamdr.

Partimizin esas ald bilimsel sosyalizmin, toplumu btn ynleriylenasl zgrletirebileceinin erevesi izilmitir. Yine, dinsel gereenasl yaklald aka bellidir. Bu aklk ierisinde, laikliin Trki-yedeki geliimini biz ilericilik olarak deerlendirmiyoruz. Bir devrimolduunu, son derece ilerletici bir e olduunu kabul etmiyoruz. Bila-

kis, laiklik, genelde Ortadou halklarna, zelde ise Anadolu ve Krdis-tan halkna kar olan, onlarn snfsal ve ulusal kurtulularna dayatlm

49


49/79

bir Bat oyunudur. Bir Bat ibirliidir. Din ve devlet ileri birbirlerin-den ayrdr derler ama bu dinin devlet tarafndan en kt bir biimdekullanlmasdr. Trk Diyanet ileri Bakanl ad altnda, dinin son de-rece boyun emeci ve en silik bir tarzda devlete kullanlmasna hizmeteden bir kurum vardr. Yine iine geldii zaman dini en kt bir tarzda vede zellikle snfsal-ulusal mcadeleye kar kulland bilinmektedir.Bu, dini sosyalizme kar kullanmasdr. Bu nedenle, Trkiyedeki laikli-i reddetmek, kar-devrimci zn grmek gerekir. Din ile devlet ileriayrdr safsatasna inanmamak gerekir. Din, ayrlmaz bir siyasal yaam-dr; ayn zamanda onun kltrel, moral bir sosyal biimidir de.

Ortadounun insan ve halklar bu anlamda slami kimlik ierisindedin ve devlet ayrm urada kalsn, dinle devlet i ie, kltrel, sosyal,hukuki ve hatta ekonomik yaam iice ayarlayan bir ze sahiptir. By-lesine bir tarihi gereklii vardr. Dolaysyla dinin bu biimdeki sapt-rlmlna, ikiyzl kullanlmasna kar olmak, slam dininin Ortado-u halklar gereinde nemli bir arl olduunu grmek, bu arlolumlu ynden deerlendirmek, gerici zn tasfiye edip ilerici-olumlu

zne sahip kmak, gnmzde halklarn kimlik bulmasnda ve ulusalkurtulularnda bunu byle benimseyip deerlendirmek nem tar. La-iklik ikiyzllnn gerekten karmakark hale getirdii ortam by-lesi bir yaklamla aydnlatmak ve gereklerin hakkn vermek, halklarnkimliinin doru kavranmasna ve gnmzde Krdistan halk sz ko-nusu olduunda kendi tarihi gerekliine bu biimde sahip kmak, aynzamanda gnmzn snfsal ve ulusal elikisini gidermede, kendikimliini doru kullanmada ve tanmlamada zenli ve bilinli davran-masn bilmek, bundan sonraki ulusal kurtulu faaliyetlerinde slam di-ninin olumlu zelliklerini iyi yakalayarak daha imdiden bir cepheselkol halinde rgtlemek, slam dini ve ulusal kurtulu arasndaki doruilikiyi Kuran ayetlerine dayanarak aklamak, bunda giderek doru birprograma kadar ulamak, btnyle halkmz ve drst din adamlarnbu temelde ulusal kurtulu ats iinde rgtlemek doru ve yerine ge-tirilmesi gereken bir grevdir. Mevcut yetmezlikleri bu temelde amak,

ulusal kurtuluu cephe hareketini ve dolaysyla da toplumsal kurtuluuhzlandracaktr.

50


50/79

Ayn zamanda, faizmin hala slami bir ereveye brnerek ve halk-mzn bilincinin de yeterince gelimemesini frsat bilerek asimilasyon te-melinde slam ok kt kullanmasna engel olmak iin, mezheplerin ro-ln, zellikle Aleviliin roln ulusal kurtuluta doru bir zmlemeyekavuturmak ve faizmin dine ikiyzlce yaklamasna kar dini dorutemelde ele alp amlamak tahmin edildiinden daha fazla olumlu birhalk gereine yol aacaktr. Yine bu, mezhep atmas ad altnda faiz-min halkmz birbirine kar kullanmasna son verdirebilecektir. Unutma-yalm ki, 12 Eyll faizminden nce mezhep kavgasyla snfsal ve ulusalkurtulu mcadelemiz bastrlmak istendi. Ve bu konuda hi de az mesafe

kat edilmedi. Bunu nlemek ve nmzdeki dnemde din ve mezhepilikkozunu ellerinden almak iin soruna bylesine kapsaml yaklamak ve bubiimde zm gc olmak byk nem tayor. Partimiz, btn toplum-sal ve ulusal sorunlara olduu gibi, grlyor ki din gereine, dindenkaynaklanan sorunlara da bilimsel bir zm getirebiliyor. Bu erevededoru ve olgun bir hareket program ortaya karabiliyor.

zellikle bundan sonra da gelitirilecek rgtl almalarla ulusal kur-

tulu mcadelemiz ve de onunla i ie snfsal kurtuluumuz nemli biraamaya gelebilecektir. Bu aamaya gelirken, dinin devrime kar tehlikelibir biimde kullanlmasn engellemek ve slamiyeti devrimin hizmetindeiyi bir ileve kavuturarak bu silah gericiliin kendisine kar, emperyaliz-me, smrgecilie ve tm ibirlikilerine kar ustaca karmak gerekir.nmzdeki dnemde almalarmzda bir de bu temelde daha baarl biryaklam gstermek mmkndr. Bu yaklam, pratikte gsterilecek aba-

larla rgtlendirildiinde, hem daha fazla kitlesellemeye ve hem de halksavamzn daha da hz kazanmasna, dolaysyla baarya gitmesine yolaabilecektir.

51


51/79

Sonu

nsanlarda din dncesinin ortaya kndan gnmze kadar btndinsel olay ve sreler incelendiinde ortaya inkr edilmez bir gerek k-maktadr. Her eyden nce, din, balangta insana zorla ve dardan dayat-lan bir olgu deildir. Her ne kadar tarihsel sre iinde dinler kurumlamve snfsallama olaynda rol oynamsa da, balang tamamen farkldr.

Bu yzden, din, hibir zaman insanlarn toplumsal gelimelerinin

belli bir aamasnda ihtiya duyulan ve topluma dayatlan bir olay

olarak grlmemelidir. Din, insanla birlikte vardr.

Din, balangta, insanln doa ve yaam zorluklar karsnda y-neldii bir snma, kendini gl hissetme ve doaya (daha sonra toplu-ma) egemen olma ihtiyacndan domutur. lm bir trl kabul etme-yen insann cennet ve br dnya tasarm da mutluluk igdsnnhayal leminde tatmin olmasdr. Bu bakmdan insan, yaam, doa velm karsnda bylesi bir ynelime gereksinim duyar. Balangtan g-

nmze kadar dinler tarihine bakldnda, manevi dnce aynen kal-mak artyla, tanr kavram ve tasavvurunda deiiklik olmutur. lkel ko-

52


52/79

mnal toplumdan gnmze kadar, doa glerini temsil eden tanrlar-dan ve putlardan Semavi dinlere kadar kat edilen gelime, dorudan bi-limsel gelime ve insan ufkunun gelimesiyle ilgilidir. Burada din ve tan-r kavramn da zdeletirmek gerekir. Manevi glerin tanr kavramolarak sembolletirilmesi nasl olursa olsun, hemen hemen btn dinler-de manevi dnceye sevk eden nedenler ayndr. Aradaki fark, iindebulunulan zaman, mekn, yaam artlar ve kat edilen bilimsel gelimeile, doa ve maddeyi anlama dzeyi ile ilgilidir. nsanln var oluundangnmze kadar geen sre iinde tanrlara atfedilen sfat ve gllnbasitten karmaa ve bye doru geliimi, kukusuz tanrnn evrimi

deil, insann evrimi ve toplumsal gelime ile ilgilidir.Din ve tanr tasavvuru insann gelime dzeyine gre ekil almaktadr.

Balangta insan, doa ve yaam karsnda gsz olduundan, gnlkyaam dhil her olay tanrlarna mal ederdi. Zamanla bu durum almaktave tanr hem yceltilmekte hem de artk basit ve anlalabilir, aklanabilirolaylarn nedeni ve sorumlusu olmaktan karlmaktadr.

Demek ki, din ile yaam arasndaki iliki her zaman var olmutur. nsa-

nn doa, evren ve madde zerindeki dncesi mulk kald srece veyine yaam ve lm gereini kendi iine sindiremedii ve kabullenemedi-i srece manevi dnceler u ya da bu ekilde var olacaktr. nsanlarnher eyi bilme ve ona hkmetme, onu deitirme hrsyla bilinmeyenlerinokluu arasndaki eliki var olduka insanlarn doast, madde stglere inanmasnn temelleri var olacaktr.

Din, insann doa, yaam ve lm karsndaki gszlnn bir eseri

olarak ortaya kmakla birlikte, zamanla bir ideoloji durumuna gelmitir.Aydnlanma ana kadar, bu durum devam etmektedir. nsanlarn dnya,evren, gk bilimi ve madde konusundaki dnceleri ve bunlara getirdiiyorum gc, o zamanki bilimsel gelime dzeyine tekabl etmekteydi. Herdoan yeni gn, o zamana kadarki bilim-teknik ve doa bilimine belli yo-rumlar getirerek bunlar kendisine mal etmekteydi. Oluturulan dnce veyorum sistemi, insanlarn kabul edebilecei ve en azndan rtemeyeceilleri ve kantlar esas almaktayd. Ortaa boyunca, insanlarn, ulamak

istedikleri dzeyiyle, gerek Mslmanlkta ve gerek Hristiyanlkta ideolo-jik, politik, hukuksal ve toplumsal yaamn srdrlmesine tmden dam-

53


53/79

gasn vuran dine itiraz etmeleri iin pek gereki bir nedenleri yoktu.Ne var ki, evrenin yaps ve madde zerindeki somut ve deneyle ispat-

lanabilir bilgiler ortaya knca, dinde reform yoluna gidildi. Bu deiik-likte, retim ve retimden kaynaklanan eitli sorunlar da nemli rol oy-namaktadr. zellikle Hristiyanlkta bu durum belirgin olarak grlr.Kilisenin farkl yasalar ve tm toplum zerinde dini yasalarla egemen ol-mas durumu, geri feodal koullarda nemli elikilere dnmeden katla-nlabilir bir konumdayd. Var olan ekonomik, toplumsal ve bilimsel so-runlara kilise lleri iinde zm getirmek mmknd. Ama kapitaliz-min de ortaya kn

Din Sorununa Devrimci Yaklaşım-Abdullah Öcalan

Documents

Transcript of Din Sorununa Devrimci Yaklaşım-Abdullah Öcalan