CôngNghệCaoSuThienNhien-NgHuuTri

7/29/2019 CngNghCaoSuThienNhien-NgHuuTri

1/491


2/491


3/491

CNG NGHCAO SU

THIN NHIN(BAN IN LN TH NM CO SA CHA, B SUNG)


4/491

4CAO SU THIN NHIN


5/491

CAO SU THIN NHIN 5

LI GII THIU


6/491

6CAO SU THIN NHIN


7/491

CAO SU THIN NHIN7

CHNG I

AI CNG

Cao su thin nhin la mt cht co tnh an hi va tnh bn, thuc t mu (latex) cua nhiu loai cy cao su, c bit nht la loai

cy Hevea brasiliensis.Vao nm 1875 nha hoa hoc Phap Bouchardat chng minh cao

su thin nhin la mt hn hp polymer isoprene (C5H8)n; nhngpolymer nay co mach carbon rt dai vi nhng nhanh ngang tacdung nh cai moc. Cac mach o xon ln nhau, moc vao bng nhngnhanh ngang ma khng t khi keo dan, mach carbon co xu hngtr v dang cu, do o sinh ra tnh an hi.

Ta se khao sat cac tnh cht cua cao su thin nhin nhngtrang sau.

A. Lch s

I. Lch s pha t hi n cy cao su:Ngi u chu u tin bit n cao su co le la Christophe

Colomb(1). Theo nha vit s Antonio de Herrera thut lai, tronghanh trnh tham him sang chu My ln th hai (2), ngChristophe Colomb co bit ti mt tro chi cua dn a phng

1. Ngi tm ra Chu My u tin. Thc hin c 4 chuyn tham him chu My t nm1492 n 1504.

2. T nm 1493 n 1496.


8/491

8 CAO SU THIN NHIN

Haiti (qun ao thuc chu My) la s dung qua bong tao t chtnha co tnh an hi, kch thc bng qua bong hin nay, tung

chuyn a qua mt l khoet trn tng bng vai hoc cui tay,bp v, thay v dung qua bong lam bng vai n nh luc by gitai chu u. Tro chi nay c dn chu My(1) dung qua nhiuth ky, c chng minh qua khai qut khao c nghin cu nnvn minh Maya vung Trung My, vi nhng di tch bai bongcung vi vt dung cao su vao th ky XI.

Mai n nm 1615, con ngi mi bit ti cao su qua sach cota De la monarquia indiana cua Juan de Torquemada, vitv li ch va cng dung ph cp cua cao su, noi n mt cht co

tn la ulei do dn a phng Mhic ch tao t mu cy goi laule ma ho dung lam vai qun ao khng thm nc.

Tuy nhin, mai n hn 1 th ky sau, li ch va cng dung cuacao su mi c bit ti do hai nha bac hoc Phap la ng LaCondamine va ng Fresneau.

La Condamine c Vin Han lm Khoa hoc Paris c nNam My o chiu dai oan kinh tuyn chay qua xch ao. Trong8 nm vi nhim vu nay (1736-1744), ng con quan sat nhiu skin khoa hoc khac trong thin nhin. Tu trung, ng t Quito

(thu nc Ecuador) gi v Vin Han lm Khoa hoc Paris(Phap) vai mu khi sm mau, tng t nh nha, phat xut tmt loai cy ma dn a phng goi la heve, khi rach vo thnco cht long mau trng nh sa tit ra, gp khng kh dn dnng lai ri kh i. ng thi, ng cung cho bit cng dung cuacht nay va cho bit cy tit ra cht nh th con moc ca bn bsng Amazone va dn tc Maina (Mainas) a phng con goicht o la caa-o-chu; t m nay ngi Phap goi la caoutchouc,

1. Sau khi tm c t mi chu My, luc by gi ngi ta tng la t n va dn aphng la dn n .


9/491

CAO SU THIN NHIN9

ngi Vit Nam la cao su, Anh la caotchouc (1), Nga laKayryk, c la Kautchuk, Y la caucciu, Ty Ban Nha la

caucho, Bungari la Kayryk, Rumani la caoutchouc. Theodn tc Maina, Caa co ngha la cy, g va o-chu co ngha la khoc,chay ra hay chay nc mt; do o y ngha nguyn thuy ch cao suco ngha la nc mt cua cy.

Qua nhng bao cao khac cua La Condamine, ngi ta thy cotin tc quan h ti ky s Fresneau tai Guayane (Nam My), gpg nhau vao nm 1743. Franois Fresneau co nhng ban m tatng tn v cy cao su va cho bit khng ngng tm nhng nisinh trng cy cao su, nghin cu cach chit rut cao su, va

chnh ng la ngi u tin ngh s dung nguyn liu nay.Vao nm 1762, cy ma ng Fresneau cp ti, la cy Hevea

guianensis. Nhng nm sau o, ngi ta nhanh chong nhn thycy cho ra cao su khng ch sinh trng chu My, con co ca chuPhi cung nh chu A. Nh nhan Flora Indica, Roxburgh acho bit dn a phng min ng A a bit ti gia tr cua cao sut lu: cao su trch ly t mt cy cao su co tn la Ficus elastica,c s dung lam uc va vt dung khng thm nc.

Tnh n nay, cy cha mu cao su co rt nhiu loai, moc rai

rac khp qua t, nht la vung nhit i. Co cy thuc ging toln nh cy Hevea brasiliensis hay ging Ficus, co cy thuc loaidy leo (nh ging Landolphia), co cy thuc ging co, v.v.... ta se cp tip theo. Co th noi tt ca nhng ging, loai cy cao suu thc s khng th khai thac theo li cng nghip cnhng loai cy c chon canh tac ai qui m la cy thucloai Hevea brasiliensis, cho hu ht tng lng cao su thinnhin trn th trng th gii.

Y tng lp ra n in, ch phat sinh t luc con ngi co nhu

1. Ch Rubber (Anh, My) ma ta dch la cao su ch ph bin sau nm 1770, Priestly phathin cao su ty xoa c vt but ch, nh la gm ty.


10/491

10 CAO SU THIN NHIN

cu to ln, tc la sau hang loat kham pha cua khoa hoc ky thuta giup con ngi s dung cht nay trong cuc sng vi nhiu

loai san phm.

II. Tin b khoa hoc va cng nghip cao su trn th gi i:Sau khi nghin cu v lch s cao su, kho ma tach khoa hoc

khoi cng nghip hay ky ngh cao su c. Tht th, a t lu,cao su cha phai la i tng khao cu thun tuy va v t. a snha khao cu u xoay hng chuyn nghin cu cac ng dungmi cua cao su, do vy tin trin v khoa hoc cao su thng lnln vi tin trin v ky thut.

Latex ma dn chu My bit ti cng dung, luc by gi khngth xut khu, chuyn ch ra ngoai c. o la cht long trnguc nh sa; t nhin se ln men va ng c, dang nay nola cao su kh. Nhng by gi, cao su dang c nay khng thdung c vao vic g, khng x ly c, khng th tao ra chnh dang cua vt dung mong mun.

Phong theo phng phap cua cac a phng chu My, sdung latex ti. Trc ht, ngi ta tm mt cht long co khanng hoa tan cao su kh thanh mt dung dch long va cht long

nay co th bc hi c, tra tnh cht nguyn thuy cua cao su trlai (cht hoa tan nay c goi la dung mi). Nh th, ap dungtheo cach nay, se ch bin c thanh vt dung cao su trangpht, nhung. Nhng tin b nay hu nh khng ang k, phaii sau gn mt th ky, nh hai cuc phat minh quan trong laphat minh nghin hay can hoa deo cao su va lu hoa cao su.

Vn hoa tan cao su c nh vao nm 1761 (17 nm, saukhi ng La Condamine tr v) nh hai nha hoa hoc Phap laHerissant va Macquer, vi dung mi la ether va tinh du thng(essence de terebenthine). Nhng, mc du Samuel Peal a ra

sang ch nm 1791, vic ch bin ra ao ma mi c xem lamanh ch vao sau nm 1823, nm ma Macintosh s dung naphthanh la mt dung mi.


11/491

CAO SU THIN NHIN11

Sau thi ky ch bin vt dung t dung dch, n thi ky cngnghip cao su tin trin vt bc, la thi ky Thomas Hancock (Anh)

kham pha ra qua trnh nghin hay can deo cao su t nhng lnquan sat cng vic lam nm 1819, ng a gi b mt sut nhiu nm.

II.1. Pha t minh ra qua trnh ca n de oHancock nhn thy nhng manh cao su mi va c ct ra

co tnh dnh lai vi nhau khi bop vt chung lai. T o ng ngh lanu xe vun cao su ri p ni nhng manh vun o lai bng lcnen ep, co th lam thanh nhng vt dung co hnh dang va kchthc mong mun. thc hin, ng ch tao ra mt may gmmt ng tru co gai quay tron trong mt tru rng khac cung co

gai ma ng goi la may Pickle. May c thit k ln hn khing nhn thy kt qua at c nh y mun, tc la co c caosu bt, cao su th t dang co tnh an hi va tnh bn tr thanhmt khi nhao va deo khng ch cho c moi hnh dang, vtdung theo y mun ma con n vao c cac cht bt vi ty l khaln giam gia thanh, vt dung c cng hn...

Tht ra, y la mt phat minh co tm mc quan trong do cnglao cua ng. Cng cuc nghin deo hoa vi may Pickle ngay nayc goi la s deo hoa cao su c thc hin vi may nhi can.

Vn ch bin vt dung cao su t vic hoa tan cao su bngdung mi, tin b hn na la thc hin nghin hoa deo choc hnh dang cac vt dung u c giai quyt. Nhng by givic s dung cao su hay con vp phai mt tr ngai ln lao la ttca cac vt dung cao su va ri khoi xng ch bin u h hongnhanh chong, chung chay nha nhy dnh di anh hng cuasc nong va anh sang, hoa cng gion khi gp lanh, thi gian sdung ngn ngui.

Phai n 20 nm sau, nh cuc phat minh khac rt quan

trong mi giai quyt c kho khn nu trn, o la phat minhqua trnh lu hoa cao su. Chnh t kham pha nay ma nn cngnghip cao su trn th gii phat trin vt bc.


12/491

12 CAO SU THIN NHIN

II .2 . S lu ho a cao su:Vao nm 1831, Charles Goodyear (Hoa Ky) tm cach cai thin

cht liu cao su, chu yu ng n lc tm mt cht lam kh cacthanh phn chay nha by nhy. n nm 1839, qua qua trnhnghin cu, ng phat minh ra mt hin tng gy ngac nhin,chn ng cho cng nghip cao su: cao su sng hoa trn vi luhuynh em x ly nhit u lam nong chay lu huynh, se traiqua mt bin i, cai thin c cac tnh cht c ly cung nh khanng chu nhit rt ln, thi gian s dung cac vt dung cao sunay lu gp nhiu ln cao su khng c x ly nh th.

Cao su c x ly nh vy c goi la cao su lu hoa (1) va ta

se khao sat tng tn trong chng lu hoa cao su thin nhin.a co nhiu ngi a ra phng cach nay (nh F. Ludersdoff,

c, thc hin tac dung cua lu huynh nm 1832; J. Van Geuns,Ha Lan, nm 1836) nhng lai khng chng minh ung tm mcquan trong t tac dung cua lu huynh sinh ra. Trong moi trnghp, Goodyear hiu trc tip nhng kt qua cua qua trnh thnghim va a xac nh c i sng cua cao su cung nh toanb hoat tnh cao su.

Co th noi nh hai phat minh cua Hancock (nghin deo hoa)

va cua Goodyear (lu hoa)(2) ma ky ngh cao su phat trin manhme, nhu cu tiu thu tng nhiu n ni con ngi phai thit lpn in cao su, xm chim thuc a, banh trng vic trngcao su... Nhu cu tiu thu cao su thin nhin tng cao mai an vic phat minh cao su nhn tao (cao su tng hp), ch bincao su tai sinh ngay nay. Nhng cng nghip cao su tin trin

1. Cao su lu hoa tc la cao su a hoa hp vi lu huynh. Trong nganh, ngi ta con goi lacao su chn. Cho lu huynh vao cao su sng, gia nhit, lam cho cao su tr nn chn, ttrang thai deo (sau khi nhi can) tr thanh trang thai bn hn, co tnh an hi cao hn.

Nh th ta khng nn goi MBT la thuc chn v mt hn hp cao su co MBT nhng khngco lu huynh khi nung nong ln, no khng bao gi chn. Ta se cp chi tit nay sau.2. Hancock cung la ngi kham pha ra s lu hoa nhng lai kham pha ra sau Goodyear.

Trong luc tm ra qua trnh lu hoa, ng khng bit Goodyear a phat minh ra trc ng.


13/491

CAO SU THIN NHIN13

manh me ngay nay cung phai nh cac cuc kham pha tip nisau cuc kham pha ra s lu hoa cao su, nh kham pha cht xuc

tin lu hoa, cht chng lao hoa, cht n tng cng lc cao su,phat minh cac phng phap ch bin cao su v.v...

III. S l c v vi c tr ng cy cao su trn th gi i:Sau phat minh lu hoa cao su, ky ngh cao su ch bin phat

trin manh me, do o nhu cu nguyn liu cao su cang luc cangcao, nhng x Bresil(1) lai khng u cung cp cho cac nc cngnghip, san lng rt thp lai ch khai thac toan cy cao su mochoang rng, ma ho lai khng cho xut khu hat ging. Anh

quc co cac thuc a mun phat trin nganh cao su nn a ralnh ly cp ht ging cao su Bresil em v cho trng tai Malay-sia va Borneo (1881); va t o ma phat trin thanh nhng nin Indonesia, Sri Lanka. Ging cy c chon ly cp htging la cy cao su Hevea brasiliensis euphorbiaceae va nginhn nhim vu nay la hai ng Wickham va Cross.

Vic thu hoach latex cao su u tin la vao nm 1884 diquyn cua ng Trimen, chu nhim vn bach thao Sri Lanka; kla vao nm 1889 di quyn cua Ridley, chu nhim vn bachthao Singapor. Nhng nhng cuc thu hoach nay ln u khngco nhiu ha hen ma phai i ti nm 1896, luc ma cy cao su atrng thanh va phat trin.

Cy cao su ln u tin c du nhp vao ng dng la dong J.B. Louis Pierre(2) em trng tai thao cm vin Sai Gon nm1877, nhng cy nay hin nay a cht. K o vao nm 1897, dcs Raoul ly nhng ht ging Java (ging cy xut x t htging Wickham va Cross ly cp) em v gieo trng tai ng Ym(Bn Cat). Ta cung k ti mt s n in do Bac s Yersin lyging Colombo (Sri Lanka) em gieo trng khoanh t cua

1. Bresil (Bra-xin) (Nam My) la m t nc san xut cao su rng nhiu nht Nam My; luc by giging cy cao su rng (moc ngu nhin) y la ging cy tt nht trong cac loai.

2. ng J. B. Louis Pierre la nha thc vt hoc Phap - ngi thanh lp Thao Cm vin Sai Gon1864-1865.


14/491

14 CAO SU THIN NHIN

Vin Pasteur tai Sui Du (Nha Trang) nm 1899-1903. T ocac n in khac c m rng nh n in Suzannah vi hat

ging san xut tai ng Ym (1907), n in Cexo tai Lc Ninh(1912), n in Michelin (1952), SIPH (1934) va rt nhiu nin khac sau nay.

Tai chu Phi, cy cao su Hevea brasiliensis c gieo trngthanh n in ln cac x Liberia, Congo Belge, Nigeria,Cameroun, Cte dlvoire, nhng x thch hp vi cy cao su loainay. Tai Nam My va Trung My cung co nhiu y nh lp dng nin, nht la trong th chin th hai, di s h tr cua Hoa Ky,nhng kt qua khng va y lm. Tai Lin X trc y cung nh

cac nc Mexico, Hoa Ky, va vung phi nhit i xoay qua canh tacqui m ging cy cao su Kok-saghyz, guayule la nhng cy cho caosu nhng khac vi loai cy Hevea brasiliensis (se cp ti y).

Cy cao su la mt cy cng nghip rt quan trong v mt kinht nn cac nc trn th gii ua nhau tm cach gieo trng; nocon co tnh cach chin lc nh vao cui th chin th hai, Nhtxm lng cac nc vung ng Nam A (ni chim 90% din tchtrng cao su trn th gii luc by gi), cho ng minh khngco nguyn liu va cho n nay cao su vn con la mt loai nguyn

liu quan trong du cho cac loai nha deo, cao su tng hp angphat trin manh khp th gii.

B. TRANG TH A I THIN NHINCao su thin nhin sinh ra t mt s loai thc vt co kha nng

tao ra latex. Chc nng nay la iu kin cn co cao su, nhngkhng hn tt ca nhng cy tit ra mu u co cha cao su.

Chc nng tao ra latex trong cac nhu m thc vt biu th ctnh qua s hin hu cua t bao chuyn bit goi la t bao latex,

tit ra mt dch goi la latex. Tuy theo loai cy cao su, latex cungco nhiu loai khac nhau: ban cht cu tao gm dung dch v cva hu c co cha cac tiu cu cao su dang nhu tng.


15/491

CAO SU THIN NHIN15

I. H thng latex va latex cao su:Latex co trong nhu m cy, tao t nhng t bao sng gm

nhng nguyn sinh cht, nhn va cac thanh phn hin din. Tbao latex c mt lp nguyn sinh cht mong bao phu, bao camt khng bao ln la ni ma nguyn sinh cht tit ra latex. Tuytheo loai cy cao su, h thng latex c tao t t bao c lp hoct mach. Trong trng hp th nht nh loai Partheniumargentatum (Guayule), t bao latex nm rai rac khng tngthng vi nhau trong c quan cy. Trong trng hp sau, machlatex c tao bi cac t bao co kch thc ln trong nhu mnhng khng tng giao vi nhau hoc t mang t bao dai nmni tip co vach chung t tiu. Loai mach latex th nht thngco a s loai cy cao su. Loai mach th hai la loai mach nhanhhoc mach tip hp ch co ging Hevea va Manihot (thuc hoEuphorbiaceae) va cac cy thuc ho Composees co hoa hnhcanh la (Pissenlit, scorsonere).

Du la mach thng hay mach nhanh, cac mach u nh vtrong nhu m thc vt, c bit la trong vung tao lp libe vo. Cacc quan khac cua cy cung u co cha latex.

Toan b h thng latex u kn, cn phai thc hin rach cao cho latex tit chay ra ngoai, cng vic nay c ta goi la caomu (hin ap dung tai nc ta).

Latex cao su la mt cht long phc hp, co thanh phn va tnhcht khac bit nhau tuy theo loai. Theo nguyn tc, ta co th noio la mt trang thai nhu tng cua cac hat t cao su hay th giaotrang trong mt serum long.

Tuy theo trng hp, latex cao su co cha:

- dang dung dch: nc, cac mui khoang, acid, cac mui huc, glucid, hp cht phenolic, alcaloid trang thai t do hay

trang thai dung dch mui;- dang dung dch gia: cac protein, phytosterol, cht mau,tannin, enzyme;


16/491

16 CAO SU THIN NHIN

- dang nhu tng: cac amidon, lipid, tinh du, nha, sap,polyterpenic.

Cao su cua nhng cy co mach trong latex hin hu di danghat nho hnh cu, hnh qua ta hay hnh trai l. Nhng tiu cucao su nay c mt lp cc mong protein bao phu bn ngoai,am bao c n nh c ly cua latex (ta se cp chi tit chng sau). Cu tao cua chung c a phn hoa t hoc nhiula tuy theo loai, tui va c quan thc vt c khao sat. Kchthc cua chung thay i t 1/100m n 3m (ng knh).Trong trng hp cua cy cao su Hevea brasiliensis, ham lngcao su trong latex thay i t 50% n 60% trong mach tuy theo

mua va trang thai sinh ly cua cy. Latex thu qua li cao mu conng thp hn t 30% n 40%. Nhng cht cu tao latex phicao su cua cy Hevea brasiliensis dang dung dch hay dang nhutng ch chim 5% trong tng trong khi latex, nhng chung laico anh hng ti c ly tnh va hoa tnh cua cao su. Ngc lai, la-tex cua a s cy cao su khac co cha nhiu cht khac vi ty lln, c bit la lipid va nha ma i khi ta cn phai loai bo coth dung c (trng hp cua Parthenium agentatum hayguayule).

II. S ta o tha nh latex cu a cy cao su - chc nng sinh ly - sinh t ng h p cao su

Nhiu thc nghim a chng minh latex va cao su trong latexla do nguyn sinh cht cua t bao latex tit ra. Nh vy latexc tao ra tai ch t nc va mui khoang do r hp thu,khng phai t quang tng hp cua la nh nhiu tac gia ngh.

Co nhiu gia thuyt cp n chc nng sinh ly cua latex,nhng n nay cha co mt gia thuyt nao c tha nhn. S

thay i cua thanh phn latex khng th nao quan sat ht c,chc nng cua chung co th khac nhau tuy theo loai. Trongnhng thuyt a ra, co thuyt cho latex ch la cht ngoai tit,


17/491

CAO SU THIN NHIN17

hoc la mt ngun cht t dng, hoc thuyt cho rng latex lacht lun chuyn tp trung dng cht hoc la cht bao v chng

tn thng... loai cy Hevea brasiliensis, nghin cu mc va thanh phn cu tao latex theo i sng thc vt ngi taco khuynh hng chng minh latex la mt cht long mang tnhng hoc tham d vao hoat tnh sinh ly thc vt. H thng latexc xem la mt ni ma cy dung tr nc va nhiu chtkhac, se em ra dung vao nhng luc hoat ng sinh ly manhnht. Nhiu cuc khao sat thc nghim cung a n y tnglatex co th c cy s dung v sau. Mt cach tng quat, ngita qui cho h thng mach latex va latex mt chc nng nh lamay iu tit tac dung bin th (regulateur du metabolisme).

Cao su la mt cht isoprene t lu ngi ta tin la do s trungphn isoprene C5H8, phat xut t monosaccharid, gia thuyt naya c loai bo. Cac cuc th nghim cua Bonner chng minh caosu c tao ra qua cac phan ng kh va ngng tu lin tip btu t mt hydrocacbon co 5 nguyn t carbon, chuyn hoa chtcua acid -methylcrotonic. Acid nay lai do s hoa hp cua acidacetic va acetone (ta se cp tip nhng chng sau).

C. PHN LOAI CY CAO SUTrong thin nhin co rt nhiu cy cao su thuc nhiu loai

thc vt khac nhau (cha k co loai cy cho ra cht tng t caosu nh cy gutta-percha va balata). Chung thch hp vi kh huvung nhit i, c bit la min Bc Nam My, Bresil, Trung My,chu Phi t Maroc n Madagasca, Sri Lanka, min Nam n,Vit Nam, Lao va Campuchia, Thai Lan, Malaysia va Indonesia.

Trong s nhng loai cy cao su, c bit loai c a chungnht la cy Hevea brasiliensis, cung cp khoang 95-97% cao suthin nhin trn th gii.

Noi chung, cy cao su trn th gii thuc vao 5 ho thc vtsau: Euphorbiaceae, Moraceae, Apocynaceae, Asclepiadaceae vaComposeae.


18/491

18 CAO SU THIN NHIN

I. Cy cao su thu c ho Euphorbiace ae:Ho nay gm cac ging cy chnh la: Hevea, Manihot, Sapium

va Euphorbia.I.1. Hevea:Ging Hevea tng quat co 9 loai nh Hevea brasiliensis,

Hevea guianensis, Hevea benthamiana, Hevea spruceana, v.v...Tiu biu va quan trong nht la loai Hevea brasiliensis.

Hevea brasil iensis:- ai cng:Hevea brasiliensis la mt loai cy cao su to ln, cao

t 20 met n 40 met, co ngun gc t lu vc sng Amazone va

chi lu (Nam My) trang thai ngu sinh. a s cung nh hu htging cy trng hin nay nc ta va cac nc khac chnh la cycao su nay (ht ging do Wickham va Cross ly nh a noi).

Cung nh cac loai khac thuc ging Hevea, cy Heveabrasiliensis co hoa n tnh, mau vang, khng canh, hnh chungnho, tp trung thanh chum. La dai t 20cm n 30cm, thuc lakep 3. y la cy n tnh ng chu (ging nh cy bp), co traila mt nang co 3 ngn, mi ngn cha 1 hat. Luc chn, trai nphong thch hat; hat tron, dai t 2 cm n 3,5cm co mau nu sm;

nhn hat giau cht beo (ta trch goi la du hat cao su), do o hatmt kha nng ny chi nhanh.

Qua chn loai thuc ging Hevea, Hevea brasiliensis biu thc tnh qua cac hoa c cua no. Gm 10 bao phn xp thanh 2hang doc u n (trn androphore); no cung co 36 nhim scth nh cac loai Hevea khac. Mi nm no thay la mt ln, thayhoan toan hoc thay dn (ta goi la mua thay la). Cach thc vathi ky thay co anh hng ti tnh cam thu cua cy, lin h tivai bnh la. Hevea brasiliensis ben r cung mt lt vi r tru va

r ngang; r tru co th i su xung 5 m n 6 m ch ngng phattrin khi gp lp t cng hay lp nc thng trc. Vo cy nhnva u, g th mm va gion.


19/491

CAO SU THIN NHIN19

H thng latex cua cy cao su nay thuc loai mach nhanh, docac t bao dai tao thanh, nm ni va vach chung t tiu; ng

knh mach latex vao khoang 20m n 50m. Nhng mach naynm trong cac m mm cua cy, khng thy co trong mc. Trongvo thn va nhanh, chung hp thanh kiu hnh tru hoc kiu vokhoac kt hp. Cac vo khoac cua mach latex tng giao vinhau va c bit co nhiu trong kt cu libe gn m mi sinhhoc noi chung cac libe-mc. Vo cy cao su nay day t 8mm n18mm i vi nhng cy trng thanh, gn ngoai bin co nhngt bao rn lai nhiu hay t tuy theo tui. Sau khi cao mu, vo cytai sinh lai d dang.

Tai chu My, Hevea brasiliensis sinh trng t nhin thanhrng, no thng b bnh chay la trm trong do loai Dothidellaulei gy ra, do o vic phat trin n in tai My gp tr ngai ln(mai n nm 1940, mi tm c nhng ging cy khang bnhdo quyt tm cua chnh phu cac nc Nam va Trung My, di sbao tr cua B Nng nghip Hoa Ky). Bnh chay la hu nhkhng gp tai cac nc Vin ng.

V phng din sinh thai, no ch thch hp vi kh hu vungxch i hay nhit i. Cy oi hoi nhit trung bnh la 250C,lng ma ti thiu la 1.500mm mi nm va co th chu han

c nhiu thang trong mua kh. Cy mm va gion, do o co thb gay khi gp gio manh. Mc du cy cao su t oi hoi cht lngt, nhng no thch hp nht vi t ai ph nhiu, su, d thoatnc, hi chua (pH t 4 n 4,5) va giau mun.

- Nng sut:Nhng n in u tin thanh lp trng vi cacging tuyn chon cho nng sut vao khoang 300kg n 400kgmi hecta hang nm. Nh vao phng phap cao mu hp ly nngsut vt ln 600kg n 700kg/hecta/nm. Nhng n in trngvi ging cai thin, ging seedling(1) va nht la ging tuyn

1. Cy trng hat: cho latex t hn cy thap va san xut mun hn, nhng khi cao mu vo cyd lanh vt thng hn.


20/491

20 CAO SU THIN NHIN

nhn ghep nng sut thng thng at c t 1 tn n 1,5 tncao su/hecta/nm. Vic s dung cac cy ging mi co th tng nng

sut vt ln trn 2 tn cao su kh/hecta/nm. Vin Khao cu Caosu Vit Nam cho bit a trao i ky thut v ging cy vi nhiuVin Khao cu Cao su Quc t va a nhp c nhng ging manng sut vn th nghim cua Vin at n 3 tn/hecta/nm(1).

Qua nng sut k trn, ta thy loai cao su nay bo xa nng sutat c vi nhng cy cao su khac (Ficus, Manihot, Puntomia,Guayule hay Kok-saghyz) nng sut cua chung ch vao khoangvai kg cao su/hecta/nm.

I.2. Manihot:Trong ging nay loai tiu biu la Manihot glaziovii va

Manihot dichotoma nhng ang k nht la loai Manihotglaziovii.

Manihot g laziovi i :Manihot glaziovii con goi la Ceara, o la cy cao t 6m n

15m, la mau xanh luc hi xam, co ngun gc Trung va Nam My.Cy thch hp vi t ngheo nhng khng chu ng c thitit thay i. Ngi ta tm cach trng tai chu Phi nhng d annay bo d do nng sut at c thp, do cao mu kho khn va dolatex d ng c.

Manihot glaziovii hay Ceara con c khai thac trang thaingu sinh tai Bresil. Cao su cua no goi la cao su Manicoba (haycao su Ceara) cht lng tm thng, tnh chu lao hoa kem,ham lng nha chim ti 4% n 5%, tro t 0,2 - 0,3%, tc lu hoa nhanh, thuc loai cao su mm.

Vic cao mu theo phng phap s khai bt u t cy c 2n 3 tui, thc hin vao mua kh. Trc ht, quet don sach t

1. Mt cy cao su (Hevea brasiliensis) co kch thc ln c x ly thch hp co th chuc trn 20 ln cao mu trong mua thu hoach, cung cp ti 10 lt latex ng vi 3kg caosu kh.


21/491

CAO SU THIN NHIN21

gc cy va thu gom la lai, k n cao mt ngoai vo, ri vac vo. La-tex chay ra day c, mt phn dnh trn cy, phn con lai tu trn

lp la t kh trong vai ngay. Phng phap sau nay tin b hn,cy c cao mu k t 5 tui n 6 tui, latex c x ly xng khoi.

I.3. Sapium:Cac cy cao su thuc ging Sapium la nhng cy to ch sng

min Trung va Nam My. Ta co th k ti loai Sapiumbiglandulosum, Sapium tolimense Hort, Sapium verumHemsley, Sapium utile Preuss, Sapium decipiens Preuss... Cacging cy nay u b thoai hoa v chung kem chu ng cao mu.

Cao su cua cy ging nay c goi la cao su caucho (caucho

blanco, caucho virgin, caucho verde, caucho morado), columbiavirgin (columpia scraps)...

I .4 . Euphorbia:Cy cao su thuc ging Euphorbia co rt nhiu, chung moc

nhng vung thuc kh hu nhit i ca vung thuc kh hu ni. y la nhng cy loai co, bui rm hoc xng rng.

Tiu biu cho ging nay la loai Euphorbia intisy co ngun gc Madagascar, o la cy nho kha giau cao su, hin a tuyt gingdo con ngi khai thac trit .

Euphorbia resinifera la loai cy cao su co dang xng rng,sinh trng Maroc, latex cua no co nhiu nha, mau vang hinu, uc, co c tnh va khi nung nong phat ra mui hngnhang, bui cua no gy ht hi v kch thch mang nhy mui.

Euphorbia balsamifera hay salane la cy bui rm co ngungc Soudan, kha giau cao su.

Euphorbia tirucalli la loai cy cao su co rt nhiu vung bansa mac Angola, cao su cua no c goi la cao su khoai ty v u

tin a ti Lisbone (B ao Nha) di dang cu khoai ty, comau vang d tng t nh nha, khng mui, cng va gion, nungnong mm ra va chay nu nung nong lin tuc.


22/491

22 CAO SU THIN NHIN

II. Cy cao su thu c ho Morace ae:Tng quat ho nay co cy cao su thuc ging Ficus va Castilloa.

I I .1 . Ficus :Ging Ficus co rt nhiu loai cy cao su nhng ngi ta

thng ch cp ti loai Ficus elastica.

Ficus elastica:Ficus elastica hu nh thng moc ngu sinh nhng vung

nhit i, nht la vung ng Nam A. o la loai cy to (moc rng hoang) cao ti 60m, co r trn khng goi la r kh sinh(rambong) i khi cao ti 25m. No moc ring bit hoc moc thanh

tng nhom 5 cy. La hnh bu duc, dai, mau xanh sm bong by. Traithuc loai trai i, nho, mau xanh hi vang ging trai sung. No thchhp nhng ni co nhiu ma, co mua kh ngn, do o thng moctrong rng di chn nui, va sng c cao 1.600m.

Trc khi canh tac cy cao su Hevea brasiliensis ngi ta acanh tac cy nay Indonesia (n in Assam, Java vaSumatra). Cht lng cao su tt, biu th c tnh qua xu hngdnh nh nha va co mau ti i thanh mau nu nhanh chong,nhng cy cao su nay lai cho nng sut thp.

Nhng loai cy khac la Ficus vogelii, Ficus rigo, v.v... khngang k.

II.2. Castilloa:Ging Castilloa co 8 loai cy cao su ma c sc nht la loai

Castilloa elastica. Cac cy cao su thuc ging nay u co ngungc tai Trung va Nam My.

Casti l loa elastica:Cy cao su Castilloa elastica la mt loai cy ngu sinh trong

rng rm Trung My va Nam My. No cao hn 20m, co thn nhnmau vang, ng knh thn o c t 60cm n 120cm, g laikhng cng va khng khoe lm. La dai t 15cm n 20cm, mau


23/491

CAO SU THIN NHIN23

xanh ti, bong by, co lng mt di. Cy tr hoa vao mua kh.Trai chn sau 4 thang n 5 thang, b ngoai trai hnh non xep

cha cac hat dep hnh bu duc, ln hn u Hoa Lan. (Ging khva vet rt thch n hat cy nay).

Tuy theo vung, cy cao su nay co nhiu tn a phng khacnhau: Nicaragua co tn la Hule, Mexico co tn la Ule (nh a cp muc lch s cao su) va Aquoquitl. Ecuador co tn laHeve hay Jeve, Panama co tn Caucho.

Cao su thuc cy Castilloa elastica goi la cao su Caucho,nhng x co cy nay nh Nicaragua, Honduras, Mexico,Guatamala, Panama va Peru cung ng vi dang khi, t hay

ming nho, kch thc khng ng u, thng la mau en, bngoai co tnh dnh nh cht nha(1). Khai thac loai cy cao su naycung theo li cao mu.

III. Cy cao su thu c ho Apocynace ae:a s cy cao su thuc ho Apocynaceae u sinh trng Phi

chu. Co nhiu loai a cung cp s lng quan trong trong Thchin th nht va th hai.

Ho nay cung co nhng ging Funtumia, Landolphia,

Hancornia Dyera la ang k.III .1 . Funtumia:Trong s nhng loai cy cao su thuc ging Funtumia ang k

nht la loai Funtumiaelastica.

Cy cao su Funtumia elastica khac vi nhng loai khac thucho Apocynaceae im no la mt cy ln ngu sinh rng rmA.O.F, Nigeria, A.E.F. va Congo.

Ngi c a bo y nh trng cy nay tai Camerun, bi no kem

chu ng cao mu, ch co th cao mu mi nm t 1 n 2 ln.

1. Khng phai cao su Caucho, ch dung ch ring loai cao su Peru ma thi.


24/491

24 CAO SU THIN NHIN

Cao su cua loai cy nay co cht lng tt, ngi ta thng thchin ng c latex bng nc si.

III .2 . Landolphia:Ging Landolphia co rt nhiu loai la cy cao su, trong o co

loai thuc dy leo moc rng, nh loai Landolphia owariensis hocsinh trng ng co ln, nh Landolphia heudelotii. Cung co loaithuc dy leo nhng co thn di t, nh ging Carbodinus,Clitandra (cao su cua ging nay goi la cao su co hay r).

Nhng cy cao su thuc loai dy leo, theo Wildemann vaGentil, cho cao su dung c la Landolphia owariensis,Drogmansiana, Gentilii, Khanii, ca n Clitandra arnoldiana va

Clitandra nzunde.

Cao su cua ging cy Landolphia gm mt s loai: cao suAccra (chit rut t Landolphia florida) co Cte dOr (B binVang) Phi chu, cht lng tt, cao su Angola, cao su Benguela,Gabon, Gambie, Kassai, Liberia, Madagascar,...

I I I .3 . Hancornia :Trong cac cy cao su thuc ging Hancornia, ang k nht la

Hancornia speciosa.

Hancornia speciosa la mt cy cao su nho cao khoang 7m, cotrai tng t trai mai n c, ngu sinh Bresil. Latex cynay co mau hi o, c ng c hoa thng la vi phen chua.Cao su cua no c goi la cao su Mangabeira, trn th trngdang mt ngoai la mau nu o ct ra co mau hng ti (san xutchu yu tai tnh Bahia va Pernambouc).

III.4. Dyera:Trong ging Dyera, loai cy cao su ang k la Dyera costulana

co ngun gc tai Malaysia, no thuc loai cy to cho cao su nha

goi la Jelutong.


25/491

CAO SU THIN NHIN25

IV. Cy cao su thu c ho Ascle p iadace ae:Ho nay rt gn vi nhng ho trc nhng nhiu loai lai khng

co li ch v san xut cao su.Trong cac cy cao su thuc ho nay, co loai thuc ging

Asclepias (nh Asclepias siriaca, ngun gc Canada) sng c vung n i ma ngi ta a tm cach khai thac trong th chinth hai. Loai Cryptostegia grandiflora cung c mu nh khaithac luc y tai Haiti.

V. Cy cao su thuc ho Compose es:Ho Composees gm co mt s cy cao su nhng co li hn ca la

loai kok-saghyz va guayule, nhng cy khac ch co y ngha lch sma thi nh cac ging: Scorzonera, Chondrilla, Solidago,Chrysothamnus ma ngi ta nh khai thac vao th chin th hai.

Trong s cac loai cy cao su thuc ho Composees nh TaraxacumKok-saghyz, Taraxacum megalorhizon (Krim-saghyz),Parthenium argentatum (guayule) va Scorzonera tau-saghyzsng c vung n i, cy cho cao su la kok-saghyz vaGuayule, la hai loai c khai thac nhiu nht.

V.1. Kok-saghyz (Taraxacum kok-saghyz):- ai cng:Kok-saghyz la loai cy cao su co ngun gc cao

nguyn Thin Sn vung Turkiztan ma ngi kham pha u tinla nha tham him Phap G. Capus va c Dahlsteudt xngtn goi la Taraxacum bicorne. Vao nm 1930, nha thc vt Rodin(Lin X cu) tm thy loai cy nay sau khi a hoan tt nhim vutham him do Vin Thc vt ng dung Leningrad phai c vi mucch thng k nhng cy ngu sinh tai Lin X co th giup chv kinh t hay chin lc. T o ng Rodin t tn cy cao su nayla Kok-saghyz, tn cua b lac vung ma ng kham pha ra no.

Trong cac loai cy cao su tm thy Lin X cu, cy Kok-saghyzla cy c tuyn chon canh tac v no co ham lng cao su kha hnht, co th cai thin c va canh tac c cao (vunglanh).


26/491

26 CAO SU THIN NHIN

Kok-saghyz la mt cy rt ging cy Pissenlit thng thng,khac bit im no co la nho hn va ai hoa t l ra hn. No co

hat nho, dai va hat co hnh rng ca (cua li ca) nho. Kok-saghyz c tm thy ngu sinh ng co m thp. Mach latexthuc loai mach nhanh, hin hu khp toan th cy, c bit lamach latex nay co nhiu trong libe th cp cua r. Luc r phattrin i su xung t, t bao quanh mach t h ra ch con laicao su latex ng c, o la s thanh lp mt lp boc r va lpcao su bao boc nay c goi la bao r cao su (gant). Co th noiphn r cua Kok-saghyz mi la phn khai thac chu yu, do o taphai thu hoach latex trc khi co s thanh lp bao r cao sunay xay ra.

Trong cac nc nghin cu cai thin hu tng kch thc vakhi lng r cung nh cai thin sinh ly va canh tac cy Kok-saghyz, Lin X la nc nghin cu nhiu nht. Nhng nckhac nh c, Thuy in, Phap, My, Canada, Uc, New Zealandcung tm cach canh tac.

- Canh tac:Cy cao su Kok-saghyz cn t tht giau cht huc, gn trung tnh, xp va gi nc. t khng phu hp vi Kok-saghyz la t set, ngi ta a trng th tai vung Paris va thycy sng rt yu trong thi gian u (t set xm hai va can tr

s phat trin cua cy). t thch hp cho cy nht la vung ten cua Lin X. Kok-saghyz la loai cy hao nc, chu c muang gia lanh vi iu kin phai phong chng tuyt. Cng tacchun b t phai tht ky cy d sinh trng va tng trngtrong giai oan u. Co th noi cng vic chun b t cua cyKok-saghyz ging vi vic chun b t cho cy cu cai ng: tcay su, xi ky. S hat gieo la t 3kg n 5kg mi hecta; thngla gieo rt can (khoang 5mm) hoc ln dong lip hoc gieo l vimt t 65.000 cy n 90.000 cy/hecta. vung gia lanh, nu

nhn xet thy khng nguy hai, ta co th gieo trng vao u muaxun. Cng vic chm soc cy vn la lam sach co va xi t laingay khi cy khi moc. Cng vic bon phn thng thc hin


27/491

CAO SU THIN NHIN27

trc khi cay vi phn ln va phn am loai rai tng hamlng cao su r (bon va phai).

Kok-saghyz c trng mi nm mt mua hoc hai nm mtmua. Trong trng hp u ngi ta thu hoach tr, nhng phaithu hoach trc mua ng lanh gia. Trong trng hp th haingi ta thu hoach sau mua xun th hai, trc khi bao r cao suthanh hnh v bao r nay lam giam lng cao su ang k.

Ta thy canh tac cy Kok-saghyz rt tinh t va tn kem. Du cos dung c gii i na cung phai cn nhiu nhn cng, c mihecta c khoang cn 375 ngay cng.

-Xlyrva chit rut cao su:R cy Kok-saghyz sau khi thu

ly em ra sach va sy kh nu ta khng x ly tc th. Chungc tan nghin cung vi dung dch xut phn giai cac m rd dang, sau o em ry lc gan bo ba thc vt. Tip o,ngi ta em tan nghin lai thm mt ln na va tach ly cao subng cach lam ni cao su ln mt. Cao su c ly tm loainc ra, lam kh va cho thm mt vai cht chng lao hoa (haykhang oxygen).

- Nng sut:Nng sut cy Kok-saghyz Nga c bit la vaokhoang 100kg, 400kg va 800kg cao su/hecta (ta cha bit canh tac

mi nm mt mua hay hai mua). Trong khi o tai Thuy innng sut cho bit la thp, 250kg cao su/hecta trong cuc trngth.

- Cht lng cao su cua cy Kok-saghyz:Cao su cua cy Kok-saghyz co th sanh vi cao su cua cy Hevea brasiliensiseuphorbiaceae, tuy t nha hn, nhng cao su cua cy Kok-saghyz th mm hn.

V.2 . Guayule (Parthenium argentatum) :

- ai cng: Cy cao su Guayule la mt loai cy xu x codang nh bui, ngun gc tai Bc Mexico, ngu sinh trn cac caonguyn soi a cao ti 2.000m, do H. Lemcke kham pha trong cuc


28/491

28 CAO SU THIN NHIN

du hanh tai Mhic nm 1898. Nhng mai n th ky 20 cy caosu nay mi c canh tac tai My va phat trin rng ln tai hai

tiu bang California va Arizona sau khi ap dung canh tac vaoVin ng nm 1922. Loai cy nay cung c nhp vao Lin Xnm 1925 va hin cung con canh tac tai Azerbaidjan.

Khac vi nhng loai cy cao su khac, cy Guayule khng comach latex: latex cao su trong cac t bao bai tit c lp, nmrai u trong moi nhu m cy. Do o, cn chit rut theo cach tannghin toan b cy va phn tch ly hydrocarbon cao su theophng phap c hoc hay hoa hoc.

trang thai ngu sinh, cy Guayule tng trng chm, phai

mt nhiu nm cy mi phat trin y u.Cy cao su Guayule la i tng cua nhiu cng tac khao cu

co muc ch tm cy ging cai thin theo li tuyn chon va laiging vi cac loai cy khac. Nu thc hin theo li dn thuy nhpin th cn phai co cy ging khai thac c nhanh, nu theo likh th cn ging co ham lng cao su cao bu vao tnh phattrin chm. Trong trng hp u, cac nha ky thut Salinas agy c ging lai gia Parthenium argentatum va Partheniumstramonium, kt qua cho cy phat trin nhanh. Trong trng hpth hai, ho a c lp c nhiu ging cy khac nhau t cac gingcy moc hoang co ngun gc tai Mhic. Muc ch cua cng tackhao cu khac la lun v s dinh dng cy Guayule, bnh tt,cach chit rut cao su va chung quanh vn sinh ly cua cy nay.

- Canh tac:Guayule la cy thch hp vi t co a vi (co thtan ra c) va d thoat nc. t set de u khng thch hp canh tac cy nay. No kem chu ng nhng vung co nhit thp, do o khng th canh tac gieo trng nhng vung thucvung cao. Theo li canh tac kh, cy Guayule cn t 250mm n300mm ma mi nm, mt phn cn vao luc gieo hat hoc di

cy. ( chu u, vung co th trng c cy nay la khu vc aTrung Hai. My, vung trng c la vung thuc tiu bang Cali-fornia, Arizona, Nam Texas).


29/491

CAO SU THIN NHIN29

Co th noi, hat Guayule ny chi kho khn, thng th ngita x ly gieo hat tai ch hoc tt nht la nh cy m ln va di

trng khi thy mm phat trin, cng vic nay oi hoi nhiu thangdo s sinh trng chm luc u cua cy. Cng vic cy c thchin bng c gii tai chu My. Noi chung, cy c trng thanhhang thng canh, cach khoang t 50cm n 60cm va t 70cm n80cm. Nu trng cach khoang t 70cm n 80cm s cy c tnh lat 17.000 cy n 29.000 cy/hecta. Cng vic chm soc cy nayvn la lam sach co va phun thuc dit trung (loai du hoa).

Canh tac theo li dn thuy, ngi ta thc hin dn nc vaomua kh, nht la mua thu va ng.

Cng vic thu hoach cy bt u vao nm th hai, th ba hoci khi vao nm th nm.

-Xlyva chit rut cao su:Thng th ngi ta hai nguyn cacy, cht thanh khuc, va nghin nat bng may tan bi. Cao suc tach ra bng cach lam ni ln mt, thu ly, sy kh lamthanh dang khi, hoc la (tm).

- Nng sut:Nng sut cy Guayule thng hay thay i vathay i tuy theo tui cy luc thu hoach va theo phng cachcanh tac. Tnh theo trong khi th cao su kh, cy c 7 thang,

ham lng cao su khoang 2%; va khi cy c 4 nm ham lngcao su vao khoang 12%. Theo li dn nc vao rung co s dungging mi, ta co th thu c 1.000kg n 1.800kg cao su/hectavi cy c t 3 tui n 5 tui. Canh tac kh, nng sut atc vao khoang 1.500kg cao su/hecta trong cung han tui.

- Cht lng cao su:Cao su cy Guayule co ham lng nhavao khoang 20%. Sau khi thai tr nha bng cach x ly viaceton tt nht la furfural(1), cao su cy Guayule co tnh cht vt

1. Furfural: C5H4O2 con goi la furfuraldehyde, furfurol, furol, ch tao t ngu cc tm acid sul-furic. o la cht long khng mau, mui thm, hoa nu va phn giai khi tip xuc khng kh,tantrong nc, ru (cn), benzene, ether. Si 1620C, t trong d = 1,16.


30/491

30 CAO SU THIN NHIN

ly va ky thut kha ging vi cao su cua cy Hevea brasiliensis.Trong khi o, cao su Guayule giup ta giam bt c cng sc

nhi can hoa deo va cho san phm lu hoa chu nhit ni caohn, nhng cng vic tinh khit hoa cua no lai tn kem hn.

Tom lai, tuy cy Guayule cho cao su khng tinh khit va khochit rut, nhng no co nhiu li ch nh: co th gieo trng nhngvung kh hu n i, co th canh tac theo phng phap c giihoan toan; mt khac ta co th cai thin ging tng nng sut.

D. KHAI THAC CY CA O SU HEVEA BRASILIENSIS EUPHORBIACEAEI. Thu hoa ch latex cao su:Cng vic thu hoach latex ma ta thng goi la cao mu la

rach cao mt ng trn vo thn cy nhm ct t cac mach la-tex cho latex cao su tit, chay ra. Phng phap thu hoach nayc ap dung vao cy cao su Hevea brasiliensis v latex cua cynay co nht thp va do cy co h thng latex thuc loai machphn nhanh va tng giao vi nhau. Cy cao su nay lai co khanng tai tao latex nhanh chong va co th khai thac c sut canm.

I .1 . Phng pha p ca o mu :Trong qua kh co nhiu phng phap cao mu, nhng rut kinh

nghim t vic ngi ta a chng minh rng nu cao xin t traisang phai th se ct c nhiu mach latex hn, do o nng sutse tng ln.

Mt cach tng quat, ngay nay ngi ta dung cac phng phapcao mu nh sau: Cao theo ng xon c na chu vi thn cy (caona vong) 1 - 2 ngay mt ln, tc la mi nm cao c 150 ln n160 ln; cao xon c nguyn chu vi thn cy (cao nguyn vong)3 - 4 ngay mt ln tc la mi nm cao khoang 75ln n 90 ln; vacao xon c hai na chu vi thn cy (cao hai ban vong) 4 ngay caomt ln, tc la mi nm cung cao khoang 75 ln n 90 ln.


31/491

CAO SU THIN NHIN31

Phng phap cao th nht thng c ap dung cho nhngcy cao su tre, nht la ging ghep. Phng phap th hai con goi

la phng phap Socfin thng ap dung cho cy trng thanh.Trong cac phng phap cao mu th phng phap cao theo ngxon nguyn vong tit kim c khoang 30% cng th so viphng phap cao ban xon hay na vong.

Nhng cy xet thy khng chu ng c nhng t cao muthng thng (cy kh heo vo hoa nu) ta nn cao mu cach 3ngay mt ln ap dung cao theo phng phap na vong hoc cao1/3 vong 2 ngay mt ln hoc ngng cao mu. Vi nhng cy quagia, ta nn gia tng s ln cao vi khoang cach thi gian ngn

hn vao nhng thang cui trc khi n cy trng lai, cao nhth cy se mau cht.

I .2 . Th c hi n ca o mu :- iu kin va cach cao mu: Khi thy vao khoang 70% cy cao

su tai n in at chu vi khoang 45cm, ta cao vao vo thn cycach mt t t 1m n 1,2m o la trng hp cua cy gc thap;hoc khi thy khoang 70% cy ghep at chu vi 50cm ta cao cachmt t 1,5m. Noi chung, vic cao mu thc hin khi u t nmth 6 hoc th 7 tnh t luc cy mi trng, tc la khi cy c 6

tui hoc 7 tui. cao ng rach cao, chiu dai va dc cuang rach cao u c nh theo chc nng, tui va ban cht cuacy ging. Thng thng ngi ta cao vo thn cy t chiu cao 1mcach mt t, thc hin rach cao mt ng t trai sang phai vi dc la 300 i vi ng nm ngang theo mt trong ba phngphap a k; va dung mt khun mu rach.

- Lp t dung cu cy cao su: Dung cu trang b cho cy caosu gm co mt cai chen hay cai cc khng chn khng quai, bngt trang men hoc thuy tinh day, tc la loai chen bn va d lau

chui, chen nay dung hng latex (mu nc) t ni rach caochay tit ra; dung cu th hai la mt cai gia st (thep deo) cong knh u nng gi chen hng; th ba la mt vong st ct


32/491

32 CAO SU THIN NHIN

vao thn cy gi cai gia nng chen va cui cung la mt cai mangnho bng st ma t di cui ng rach cao dn latex chay

vao chen hng (xem hnh 1).Nu khng co chen bng t hay bng thuy tinh, i khi ngi

ta thay th bng chen nhm nhng loai chen nay d b bin dang(meo mo), kho lau chui sach va co th b nong ln (dn truyn,hp thu nhit) gy ng c latex trong chen hng.

- Dung cu cua cng nhn cao mu: Dung cu cua cng nhn gmco 1 con dao c bit goi la dao cao mu dung rach cao vo cy;mt cai gio co nhiu ngn cha cac loai cao su th phm thu lycung mt luc cao mu nh mu dy, mu chen, cao su dnh t, vocy (mu t); mt cai x (thung xach tay) bng tn co dung tcht 20 lt n 50 lt cha latex t chen hng rot vao. Trong

trng hp thy cn nh trng hp latex b ng c nhanh luccha thu ly, cng nhn cao mu cn c sm thm mi ngimt bnh dung dch ammoniac cm tay.

ng cao mu cuicung cua thn cy

Bmtvocycua tcao muu tin

Mang dn

Chen hng mu

Vo ang cao

Vung voacao

ng cao muu tin

H1: Ly mu cy cao su


33/491

CAO SU THIN NHIN33

- Bt tay cao mu: Cng tac cao mu thng c thc hin btu vao bui sang sm, o la luc tit chay latex ra nhiu nht.

Mi cng nhn cao mu thng c qui nh s cy cao; s cynay thay i tuy theo ban cht cua cy ging, tui cua cy, mt cy, phng phap cao mu; tng quat s cy qui nh cho mingi la t 400 cy n 600 cy khi ap dung cao theo phngphap na vong; t 250 cy n 350 cy khi ap dung phng phapnguyn vong va 225 cy n 300 cy khi ap dung theo phngphap hai na vong.

Cng nhn cao mu bt u rach tach mt vo cy mong t 1mmn 1,5mm cho latex chay ra. Nh th b day s vo cy cao

mi nm vao khoang 20cm khi ap dung cao theo phng phapna vong (t 150 ln n 160 ln cao mu trong mt nm) va vaokhoang 15cm khi ap dung cao ng nguyn vong. Nh th vocy d sc tai lp trc khi ta cao mu vung cao mi (vo cy tailp t 6 nm n 8 nm). Khi cao rach xung ti gc cy, ngi tabt u tr lai ng rach cao mi mt cao nao o.

- Thu latex: Vi s cy qui nh phai cao cho mi cng nhn,cng vic cao mu keo dai c khoang 4 gi i khi hn (sau khicao, latex chay tit ra vao khoang t 1 gi n 5 gi). Khi t

trng hoc ngi giam th cho bit, cng nhn se i thu ly la-tex tng chen hng rot vao thung xach tay, khi t cy cao trctip tuc n cac cy sau, ri mang n ni thu gom.

II. S c - s kch sa n mu :II.1. S c lu c thu hoach:Trong luc thu hoach latex, s c thng xay ra nht la latex b

ng c trong chen hng mu. S ng c thng xay ra vaiging cy nao o va nht la nhng cy tre mi c cao mu (s

c xay ra tuy theo tui cua cy). tranh bt li nay, ta nn chovao chen hng hoc thung xach tay (cai x) vai giot cht chngng c latex ma thng nht la dung dch ammoniac. S c


34/491


35/491

CAO SU THIN NHIN35

nht theo li s dung hn hp cht p thuc du thao mc co chtkch hoat nh mui cua acid 2,4-D (acid 2,4-dichlorophenoxy

acetic) gn y la ENTREN (acid 2-chloroethylphosphoric).Mt khac, nhng khao sat v chc nng cua vitamin va

khoang t s thanh lp cao su cua cy (Vin Nghin cu Caosu Vit Nam) a chng minh: nu tim vao thn cy cht sulfateng (1), nng sut cung thy tng ln.

trng hp u, ngi ta p vao vung ng vi s vo cytiu thu trong 3 thang mt hn hp thuc nc dn xut t chtkch thch 2,4-D hay 2,4,5-T. Trong trng hp th hai, ngi takhoan l di ng cao, nhet vin sulfate ng vao.

S tng nng sut mu thng hay thay i, co th nng sut bl thuc ca tnh trang canh tac (co th chim ti 20% n 30%).Nhng tin hoa tham d vao qua trnh vn ang c tip tucnghin cu thm.(2)

1. Sulfate ng: CuSO4 . 5H2O, co tn khac la Vitriol lam, couperose lam, Vitriol de Chypre.Tinh th mau lam v chat, lam sn va n da, tan trong nc (3 phn nc nhit thng), tan trong glycerine, khng tan trong cn. Sulfate ng ngm nc co mau lam, dkh nc bi nhit; cho sulfate khan vi nc mau trng. T trong vao khoang 2,28.

2. Vin Nghin cu Cao su Vit Nam cng b cho bit nhng th nghim v cht kch hoat muva Vin cung Trng ai Hoc Tng Hp TP/H Ch Minh hp tac, a co kt qua kha quan.


36/491

36 CAO SU THIN NHIN

PHN PHU LUC

I . A I C NG V PH NG PHA P THU HO A C H L ATEX C A C C Y C AO S U KHA CTuy theo s phat trin cua cy cao su, ban cht, v tr mach

latex va nht cua latex ma ngi ta ap dung phng phap thu

hoach khac nhau: phng phap thu hoach trc tip va phngphap thu hoach theo li cao mu.

Cng vic thu hoach trc tip thng ch ap dung cho nhngcy cao su ho co co cao su latex nm trong cac c quan di tnh ging Carpodunus, Clitandra va Raphionacme chu Phi.Cng vic tin hanh vn la hai nguyn ca cy, em tan nghin vachic rut cao su theo phng phap c hoc hay hoa hoc. Phngphap nay a n tuyt ging cy.

Cng vic thu hoach theo li cao mu thng c thc hin

nhng cy cao su co thn to va nhng dy leo to. Co nhiuphng phap cao mu khac nhau a hoc ang ap dung ma ta cp trong phng phap cao mu cy cao su Hevea brasiliensiseuphorbiaceae. Trong o phng phap s khai la rach nhiu lnva rach cao su vao vo cy va i luc con cht bo (nh trng hpcua ging Castilloa). Hin nay co mt s qui nh bt buc apdung cao mu vi nhng ng rach cao doc theo khoang gia cy co th cao lai c.

Latex thu ly, c lam ng c bng nc si hoc bng

nc ep trai cy chua hoc bng mui. i khi ngi ta vtchanh ln kha rach cao thu c cao su di dang si dy dai(mu dy) ri cun lai thanh bup.


37/491

CAO SU THIN NHIN37

I I. TRUNG TM C NG NG HI P CHNH V A CAC VI N KHA O CUKHOA HO C CAO SU QUC T II.1. Trung tm cng nghi p cao su: (ca c n c t ba n )- Hoa Ky trung tm cng nghip cao su quan trong nht tp

trung tai tiu bang Ohio. Nhng thanh ph cng nghip quantrong khac la Boston, Detroit, Buffalo va vung ngoai New York.Toan b cng nghip nay tp trung khu ng Bc Hoa Ky,nhng t th chin th hai nha may san xut vt dung cao sumoc ln rai rac khp nc do nhu cu san xut. My co 5 cng tycao su quan trong nht co th k la Goodyear Tire and Rubber,B.F.Goodrich, Firestone Tire and Rubber, United States Rubber

va General Tire and Rubber. Ring Goodyear Tire and Rubberngoai c s tai Akron ra con co cac nha may cao su Gadsden(Alabama), Jackson (Michigan), Lincoln (Nebraska), Los Angeles(California), New Bedford (Massachussetts), Topeka (Kansas),Windsor (Vermont). Cho n nay cng nghip cao su tai My quitu trong 6 ni co th k: Akron, Boston, Newark... New York, LosAngesles, Detroit va Philadelphia-Camden.

- Canada, cng nghip cao su phat sinh mun hn, trungtm chnh la Toronto.

- chu u, cng nghip cao su cua Anh Quc la lu i nhtva quan trong nht, cac c s san xut cao su nm rai rac khpnc Anh va Scotland. Trung tm quan trong nht cua AnhQuc la vung ngoai Lun n va tai Birmingham. Cng tycao su ln nht la cng ty Dunlop co rt nhiu chi nhanh t nhiu nc c bit la My, c va Phap.

- Ty c cu co trn 200 nha may cao su ma hai nha mayln nht la Continental Gummi-Werke A.G Hanovre va Phoe-nix Gummi-Warke A.G Hambourg. Cac thng cuc khac lnla Deutsche Dunlop Gummi-A.G Hanovre, Englebert Aix-la-

Chapelle, Gummi Werke Fulda Fulda, Metzeler Munich vaPahlsche Gummi und Asbestgesellschaft Dusseldorf. Nhngvung co cng nghip cao su phat trin la khu Rhenan-


38/491

38 CAO SU THIN NHIN

westphalien, lu vc sng Rhin va sng Main, Baviere va nht lavung pha Bc.

- Phap, nha may cao su u tin c thit lp la PlaineSaint-Denis nm 1828 (do Rattier va Guibal lp). Nm 1895,Michelin lp ra cng nghip vo xe Clermont-Ferrand (Cng tyMichelin), cung trong vung Clermont-Ferrand con co nha mayDunlop Montlucon. Trung tm ky ngh cao su quan trong Phap nm tai Lyon, Bordeaux, Grenoble, Marseille,...

II.2. Ca c vi n nghin c u khoa ho c cao su:Hu ht cac nha may cao su trn th gii u co phong th

nghim, mt phn cng vic cua phong th nghim la danh vao

vic khao cu. Co th noi Ha Lan la nc u tin khao cu caosu theo khoa hoc. T nm 1909, cac chu n in a lp ra mtvin khao cu trng Cao ng ky thut Delft va vin a gopphn ln cho kin thc cua chung ta v thanh phn va tnh chtcua cao su thin nhin. Chnh phu Hoa Lan nhanh chong thy coli ch nn no tr thanh Vin Nha nc Delft (InstitutGouvernemental de Delft).

Cung mt luc, cac chu n in cung a lp ra cac Vinnghin cu Indonesia tai Buitenzorg (Java) va Medan(Sumatra). Nhng tin b c thc thi tai n in cao su lanh vao cac c quan khao sat nay va chnh nhng tin b nay akhin nhng chu n in cao su Anh lp ra cac Vin Khao cucua ho tai Malaysia va Sri Lanka.

Tai Anh Quc, Rubber Growers Association (Hip hi Cao su)trc tin a khuyn khch khao cu khoa hoc cao su bng cachtai tr cho nhiu phong th nghim c bit hoc thuc trngai hoc. K o hip hi tin ti vic thanh lp cac hoc vinchuyn nghin cu nhng g lin quan ti n in cao su va mra cac vn th nghim: Dartonfield (Sri Lanka) la Rubber

Research Scheme (khi lp vao nm 1913 nhng hoan tt vaonm 1921); Kuala Lumpur (Malaysia) la Rubber ResearchInstitute nm 1925. Ngoai ra cac phong th nghim c lp ra


39/491

CAO SU THIN NHIN39

Vin Hoang gia Lun n ( lin kt vi cac hoc vin thuc ava nghin cu cac vn ng dung).

Nhng, ng thi vi vic qui nh v san xut cao su, cac chun in cung khng mun bo qua nhng iu hu ch v khaocu khoa hoc mang n. Bi th Uy ban Lp quy Quc t (ComiteInternationale de Reglementation) tin ti vic lp dng ra cachoc vin ch danh ring cho vic khao cu khoa hoc cao su tai banc san xut ln (1936) la:

- British Rubber Producers Research Association tai Anh(vit tt la B.R.P.R.A.);

- Rubber Stichting tai Ha Lan;

- Institut Franais du Caoutchouc tai Phap (Vin Cao su Phap).B.R.P.R.A. a thc hin lin hp moi hoat ng khoa hoc va

trc thuc Rubber Growers Association.

Rubber Stichting t phong th nghim Delft gn InstitutGouvernemental.

Institut Franais du Caoutchouc t tai Paris va t nm 1940phat trin thanh Vin Khao cu Cao su ng dng (nay la VinKhao cu Cao su Vit Nam) co phong th nghim tai Lai Kh,trong khi o mt c quan khac cung c lp ra Campuchia

(S.A.R.C) co tram th nghim tai Tapao. T nm 1956, InstitutFranais du Caoutchouc cung phat trin thanh Vin Khao cuchu Phi lp tai Cte dIvoire Bimbresso gn thu Abidjan.

Cung phai cp ti s hin din cua Instituto Espagnol delCaucho, lp ra vao nm 1955 tai Barcelone, ng thi vi s hindin cua nhiu Vin Nng nghip con co cac phn vin cao suquan trong tai Congo Belge, Yangambi, Vin Quc gia Nghincu Nng nghip cua Congo Belge; tai Bresil, Vin Nng nghipNorte gn Belem; tai Costa-Rica Vin Khoa hoc Nng nghip

Lin My Turriablba. Hoa Ky, Vn phong Cy Nng nghip cua B Nng nghipHoa Ky cung co nhng hoat ng khao cu cy cao su; vn phong


40/491

40 CAO SU THIN NHIN

nay co mt tram th nghim cy cao su Hevea brasiliensis Co-conut Grove thuc tiu bang Florida va mt tram khac nghin

cu cy cao su Guayule Salinas thuc tiu bang California.Trong trng hp cua cao su nhn tao, n lc khao cu manh

me nht trc cac nc khac co th noi la Lin X trc y,c va Hoa Ky.

Chnh tai Elberfeld-Barmen (c), cac nha hoa hoc cua cng tyBayer a nhm vao cac loai cao su Buna. Nm 1939, Cng ty Bayerlp phong th nghim Leverkusen t tn la Trung tm Thnghim Cao su, chnh ni y a thc hin c nhng phat minhquan trong v cao su nhn tao; va cung la ni kham pha ra mt loai

san phm tng hp gn y nht: cao su tng hp Vulkollan.Lin X t lu a hoat ng manh khao cu v cao su tng hp.Thi ky Cach mang Thang 10 thanh cng, nm 1918, Uy vin HiKinh t Ti cao a triu tp cac chuyn gia va ra nhim vu sanxut cao su tng hp. Nm 1932 khi cng xy dng hai nha mayln, c xem nh quc gia ch tao u tin loai cao su nay. ngthi ho cung chu trong ti vic tm cy cho ra cao su ma khao cunhiu nht la cy cao su Kok-saghyz (KOK-CAPGIZ).

Hoa Ky, c quan nha nc co chng trnh khao cu rng lnla Reconstruction Finance. Co mt s phong th nghim angchu y, nh PTN cua cng ty Du Pont de Nemours, khao cu caosu tng hp Neoprene va Hypalon; PTN cua cng ty StandardOil Development khao cu cao su Butyl. ng thi Hoa Ky cungco c quan khao cu cao su thin nhin (k ca cao su tng hp) laPhn vin cua National Bureau of Standards Washington.

Co th noi vi tnh cach khoa hoc, muc ch cua cac vinnghin cu cao su la cai thin v san xut va v tnh cht cuacao su thin nhin, nht la phat trin ng dung. Hoat ng cuanhng Vin Khao cu Cao su co s phi hp cua hai Uy hi Quc

t la: International Rubber Research Board (Uy ban Khao cuCao su Quc t) va International Rubber Development Comittee(Uy ban Phat trin Cao su Quc t), tai Lun n (Londres).


41/491

CAO SU THIN NHIN 41

CHNG II

THANH PHN VA TNH CHT LATEX

Latex la mu cao su trang thai phn tan nm lng l trongdung dch cha nhiu cht v c va hu c.

Hin nay ta bit c latex tao ra trong h thng mach latexc lp vi h thng mach nha thng thng va ch bit t vngun gc sinh ly cua no. Cac tac gia nh Harries va Ditmar nghrng cao su la mt cht sinh ra t s bin i cua cht glucid mac bit la cac pentosan. Nhng tac gia khac th thy co s linquan gia ng hoa cao su va s tiu thu amidon d tr. Prokofievkt lun qua cuc khao sat cua ng la s tng hp cao su xay ratrong mach latex phat xut t hydratecarbon, theo lc nhsau: monosaccharid-acetone-acetaldehyde-isoprene-cao su.

Sau nay, t nhng cuc khao cu v cy cao su Guayule,J.Bonner t gia thit la cao su thanh lp theo kiu tin trnh sauy: acid acetic phan ng vi acetone sinh ra acid -methylcrotonic,acid nay t ngng tu theo phan ng kh cho ra chui isoprene.Cac khao sat cua Teas v cy cao su Hevea brasiliensis cung i tixac minh chc nng o cua acid acetic.

Ngoai hydrocarbon cao su ra, latex con cha nhiu cht cu tao

bao gi cung co trong moi t bao sng. o la cac protein, acid beo, dnxut cua acid beo, sterol, glucid, heterosid, enzyme, mui khoang.


42/491

42 CAO SU THIN NHIN

Ham lng nhng cht cu tao nn latex thay i tuy theocac iu kin v kh hu, hoat tnh sinh ly va hin trang sng

cua cy cao su. Cac phn tch latex t nhiu loai cy cao sukhac nhau ch a ra nhng con s phong chng v thanh phnlatex:

Cao su --------------- chim t 30 - 40%

Nc ------------------------ 52 - 70%

Protein ------------------------ 2 - 3%

Acid beo va dn xut ------------- 1 - 2%

Glucid va heterosid ---------- khoang 1%

Khoang cht ----------------- 0,3 - 0,7%Nhiu dang cao su trn th trng u co cha nhiu hoc t

lng cht cu tao latex phu, hoc co cha nhng cht bin icua chung va co th chung co tnh lin h mt thit vi tnh chtcua cao su th hay latex c bao quan.

V phng din ky thut, co th noi tr cao su ra ta khngbit tng tn thanh phn cu tao latex, nhng ta bit cthanh phn latex nh th nao va nhng thay i cua chung coanh hng g ti tnh cht cu tao cua cao su va latex dung

trong cng nghip ch bin san phm cao su.

Tng quat, latex c tao bi nhng phn t cao su nm lngl trong cht long goi la serum tng t nh serum cua sa.

Thng thng ngi ta tha nhn tnh phn tan n nh coc la do cac protein b nhng phn t cao su trong latex hutly, ri do tnh cht ion cua protein anh hng n cac phn tcao su mt ion m nh trong trng hp cua a s cht nhu

tng thin nhin. Ion cung in tch se phat sinh lc y giacac hat t cao su (ion khac du se hut ln nhau, cac phn t caosu hut dnh vao nhau, goi la s ng c latex). Ban cht ch


43/491

CAO SU THIN NHIN 43

thc cua cac protein nay th cha ro hoan toan, nhng ngi tabit c ngoai protein ra con co lipoidic va vai cht v c.

Serum cung co cha mt phn nhng cht hp thanh th giaotrang, chu yu o la protein va phospholipid va mt phn lanhng hp cht thanh dung dch tht nh: mui khoang,heterosid vi 1-methylinositol hoc quebrachitol va cac aminoacid, amine, vi t l thp hn.

- T l pha b phn tan hay ham lng cao su kh:

T l pha b phn tan hay t l cao su trong latex thng cgoi la ham lng cao su kh (ma vai nc thng goi laDRC1)

(1). Vic biu th ham lng cao su kh khng c ro

rang y u v cac tr s mun xac nh va ngi ta phai thanhn ham lng cao su kh (DRC) la khi lng cht kh trong100g latex c ng c hoa va x ly trong nhng iu kinhp tiu chun.

T l cua cac cht cu tao latex phi cao su vn con ln lnhydrocarbon cao su, ma no con thay i tuy theo cach ch tao.Ham lng trong cao su cua chung c phn tch bng phngphap AFNOR. Trong cao su t xng khoi thng mai ch taotrong nhng iu kin cng nghip thng thng nht la vao

khoang 5% n 7%.Nhiu kt qua xac nh ham lng cao su kh a giup cho ta

co kin thc tt v gii han cua bin thin va v cac yu t xacnh. Qua hang ngan cuc phn tch cua Vin Khao cu Cao sung Dng trc y cho bit, ham lng cao su kh trong la-tex cua cy cao su tit ra cao nht at ti 53% va thp nht la18%, moi yu t anh hng ti nng latex sau khi latex chayra khoi cy ng nhin khng k. Nhng nguyn nhn chnh

1. Ch vit tt cua Anh t nhng ch Dry Rubber Content co ngha la Ham lng cao sukh. Co ngi hiu lm DRC la Densite Reel du Caoutchouc nn dch la T trong thtcua cao su.


44/491

44CAO SU THIN NHIN

lam thay i ham lng cao su kh la tnh di truyn cua cy caosu, tui cy (cy tre cho s lng latex cao nhng ham lng cao

su kh lai thp, cy gia ngc lai) va iu kin sinh ly cua cy.Trong cac iu kin sinh ly, hin tng v thay i mua la cbit quan trong.

Nu tt ca nhng iu kin khac khng i, th c tnh ditruyn co th noi ln c latex thuc clone hay ho nao o biuth c tnh qua ham lng cao su trung bnh hang nm noichung t 25% n 35% trong nhng nm cao mu u tin va 35%n 45% trong nhng nm khai thac cui.

Trung bnh, ham lng cao su kh cua latex cy tng ln u

u t nm nay sang nm khac va tng n mc ti a khi cya cao mu ti vung cao ln th ba. V bin thin ham lng caosu kh xay ra trong nm, ta co th xem th sau y (c bitthy ro Vit Nam ni co hai mua ro rt):

Thang

12111 2 3 4 5 6 7 8 9 10

45%

40%

35%

G.II.1. Th du v s bin thin DRC theo mua

DRC (%)


45/491

CAO SU THIN NHIN 45

V iu kin sinh ly cua cy cao su, tng quat ngi ta thyham lng cao su kh co xu hng ha thp khi s hp thu va

chuyn hoa cac khoang t c d dang (tnh trang xay rathun). Nhng no cung co xu hng (trai ngc lai) ha thp khicht hu c d tr bi vao vung cao mu (vung vo cao) b can tr(tnh trang xay ra nghch). Ham lng cao su kh thp nhtc nhn thy khi qua trnh tng hp giam ti ti thiu.

Nhng khao sat latex tit ra t cy cao su (qua knh hin vi)a chng minh la cac phn t cao su khng phai cu tao nnpha b phn tan duy nht cua latex. Frey-Wyssling cho thy ro

s hin din cua vai tiu cu thuc v nha va co mau vang,ngoai cac phn t cao su ra. Cac tiu cu nay hin din vi srt nho, chung co dang hnh cu va noi chung to hn cac phn tcao su. Chung c goi la cac phn t Frey-Wyssling.

Cac nguyn nhn nhum mau vang t hoc nhiu cua latexu co y ngha, v s nhum mau nay t phan anh sc dang cuacrpe ple hay crpe trng. Eaton va Fullerton a tm thymau vang o la do s hin hu cua sc t caroten. (Trong lnhvc nay co cac nha khao cu khac la De Vries, Van Harpen,

Altman va Kraay, Mc Colm). Mt im c bit quan trong quacac cng cuc tm cach phn tch cac phn t mau vang cuaFrey-Wyssling ra, qua phep ly tm, chng minh c latex tivi iu kin khng b pha loang hay tac dung vi ammoniac cocha cac phn t trang thai l lng khac bit vi cac phn tcao su, hi nng hn nc va qua ly tm (2.000 vong/phut) thuc di dang khi ging nh cht keo mau vang nhiu hay t,thng chim t 20% n 30% th tch ban u cua latex. Nhngphn t nay c goi la lutoides. (Xem hnh II-1) iu chu y la

phn lutoides ch phn ly c qua phep ly tm vi iu kin lalatex khng b pha loang hay cho ammoniac vao.


46/491

46CAO SU THIN NHIN

Cac lutoides trang thai lng l t kt tu dn khi latex cgi trong vai gi va di knh hin vi, dang cua chung thay idn dn.

Phn vang phn ly cua phep ly tm co cha moi lutoides vacac phn t cua Frey-Wyssling tu b mt di dang mt lpmong co mau vang ti ma th tch khng qua 1% th tch ban

u cua latex. Latex con lai c goi la phn trng.Lutoides th hin c tnh qua ham lng nc rt cao,

khoang 75% n 85%; va ngoai nc ra gm co mui, protein vacac cht tan trong acetone (co le la phospholipid). Phn vangphn ly qua phep ly tm vn co cha cac phn t cao su. TheoHaan-Homans va Van Gils, nguyn thuy lutoides khng co chacac hat t cao su, nhng do xu hng kt tu manh nn no b keotheo. T l cao su phn vang la mt t l ang chu y (chimkhoang 30% cht kh).

J. Ruinen nghin cu lutoides va s nh v cua chung trongcac m cy cao su Hevea brasiliensis qua knh hin vi cho bitlutoides co thanh phn rt phc tap. Chung hin din nh

H.II.1: Dang cua lutoides latex ti, di knh hin vi,sau 2 gi cao mu (phong ai X 400).


47/491

CAO SU THIN NHIN 47

nhng th nht nh trong nguyn sinh cht, doc theo mang tbao cung nh trong khng bao va theo Ruinen, ng bac bo s

kin nguyn sinh cht trong khng bao cung mt luc vi cacphn t cao su. Nhng, cung co th cac phn t cao su cua phntrng cu tao nn pha b phn tan thng thng cua dch khngbao, trong luc cac lutoides la nhng phn nguyn sinh cht cunggm co cao su theo cach thc thanh lp nh vy.

Haan-Homans va Van Gils cho kt qua phn tch phn vangva trng qua bang II.1 di y:

TRCH KH TRCH KHPHN VANG PHN TRNG

(lutoides) (pha cao sub phn tan)

- Tro ... 0,9 n 1,1 4,0 n 7,0- Mg (mg MgO/g cao su)... 0,5 - 0,7 4,0 -12,0- P (mg P2O5/g cao su)... 2,0 - 4,2 16 - 28- am ... 0,4 - 0,5 1,2 - 2,0- Trch ly vi acetone... 2,3 - 2,9 4,3 - 7- Ch s acid t trch ly acetone... 180 - 250 500 - 850- Trch ly nc... 1,0 - 2,0 10,0 - 20,0

Ta cn lu y ti cac t l ln nht cua cac cht cu tao khngphai la cao su phn vang. Bi v vai cht nao o trong cac chtcu tao nay tham gia trc tip hoc gian tip vao tnh cht cuacac dang cao su thng mai (phosphorus va magnesium anhhng ti tnh n nh cua latex, hp cht nitrogen anh hngti c tnh lu hoa), ta co th ngh rng phn vang, tc lutoidesla mt yu t cua s thay i. S kham pha cac lutoides a taonn mt tin b quan trong cho vic nghin cu s nh v cua

nhng cht phi cao su.Phn vang th khng bn lm, va lai, khi phi ra khng kh,


48/491

48 CAO SU THIN NHIN

no t nhum mau nhanh chong. S nhum mau nay la nh vaohoat tnh cua cac enzyme oxy hoa. Cac enzyme nay trong phn

vang tch cc hn trong phn trng.Tnh khng bn cua phn vang giup latex ti chu s ng

c hoa tng phn va nh th trong mt thi gian u, thai trc a s phn lutoides, kt qua la thai tr sc t vang.Phng phap nay c dung nhiu nht trong vic ch bincrpe semelle, san phm t s ng c latex, trng nhiu hnht. V phng din ky thut, nhng cht cu tao latex phi caosu, san phm t s ng c th nht th rt giau cht xuc tin(accelerator) lu hoa thin nhin, nh ta a thy bang II.1 kt

qua phn tch. Hnh nh cao su cua oan u cung co nhiu chtchng lao (hay khang oxygen) c bit nht lin h ti s oxyhoa tac dung bi anh nng.

Nu ta khao sat mt giot latex loang qua knh hin vi bungti m, ta se thy co mt s rt ln tiu cu chuyn ng brown.

V hnh dang cua chung, bn canh cac phn t co hnh cu, vaiphn t co dang khng u (nh hnh qua l), cac quan sat nayc ap dung chu yu vi nhng hat t to nht. Vn hnh

dang cua cac phn t cao su a a ti nhiu cuc tranh lun;theo Petch va Bobilioff la nhng ngi khao sat trc ht, chorng cac phn t cao su hin din khng phai la hnh cu.Nhng Lucas dung mt knh hin vi lam vic bng tia t ngoai khao sat cho bit hu ht cac phn t cao su trong latex k cacac phn t rt nho u la hnh cu; nu vai phn t nao oxut hin vi dang khac, o la phn nhiu cac phn t hnh cut lin kt cho ra mt phn t mi co kch thc ln hn va codang khng u. Gia thuyt nay hin nay c cng nhn.

V cu truc cua hat t cao su, t cng cuc nghin cu cuaHauser, co s dung may vi thc nghim Zeiss, tac gia cho rnghat t cao su cu tao gm mt vo cao su c bao boc mt cao su


49/491

CAO SU THIN NHIN 49

long va sanh, ngoai la mt lp protein do vo hp thu. Vn nay a b Bloomfield bac bo. T kt qua cua Bloomfield, ta nhn

nh c la khng th tha nhn khi long do Hauser quan sat,tao t hydrocarbon co phn t khi thp.

Vn kch thc khng ng u cua phn t cao su ctranh lun nhiu hn vn hnh dang. D hiu la, v co mtlng cht cu tao latex (khng phai la cao su) b nhng hat thut ly, tc la noi n b mt cua nhng hat nay, tao ra skhng ng u v kch thc. Noi khac i, t s cht cu tao la-tex phi cao su trn cao su cho nhng hat t nho se cao hn chonhng hat t ln. Nu mt x ly nao o, co tac dung phn ly

thch hp cho ra c hat t nho nht hay ln nht, se thy conhng khac bit thanh phn cao su a ch tao, nhng khacbit nay se phan anh ln tnh cht. Thy ro hn ca la trnghp cao su co xut x t s ng c phn oan, hay cao su thuly t serum thai qua trnh ly tm.

Theo doi nhng th nghim ln u qua knh hin vi, trongnhiu nm ngi ta nhn nhn hat t cao su latex co kchthc gia 0,5 micron va 6 micron (ng knh) va s hat ln ti2 x 108 cho mi cm3 latex. V sau, vi nhng phng phap hoan

hao hn, ngi ta a lam l ro c mt s ln hat t nho nht.Theo Kemp, s hat cao su 1g latex 40% la 7,4 x 1012; Lucas lamvic vi tia t ngoai, nhn thy 90% hat t cao su latex cong knh di 0,5 m.

V sau nay Hessels thay qua trnh phn oan va phn tchnhu tng latex cy cao su Hevea brasiliensis bng phngphap kt tng.

Theo nhng ng biu din kt tng ma Hessels lp ra, ta coth tnh toan thy nu 90% hat t cao su co ng knh di

0,5 m, gn 3/4 cao su trong cac hat t ma ng knh cao hncon s nay.


50/491

50 CAO SU THIN NHIN

Co le t l nhng hat t co kch thc thay i khac nhau tuy thucvao ngun gc latex. Theo nhng iu a bit t lu, latex cy tre, a

s la co hat t nho. Tuy nhin quan nim naycn c xem xet lai,cn phai s dung phng phap chnh xac hn, nh phng phapHessels hay n gian hn la phng phap Cockbain ma ta se cp.

Hessels nghin cu thanh phn cao su t mi oan. bangII.2 sau y, giup ta so sanh thanh phn cao su kt qua t sng c phn oan vi thanh phn cao su cua latex khi u.

OAN AM (%) TRO (%) CHIT RUT CHIT RUT (+)VI NC VI ACETONE

1 0,04 0,06 0,5 2,22 - - - -3 0,17 0,08 0,7 3,74 - - - -5 0,44 0,10 1,7 6,16 - - - -7 0,74 0,17 3,3 8,98 - - - -9 1,46 0,38 12,0 12,9

Latex 0,30 0,10 1,5 4,5

khi u+ Nhng s nay hi cao hn nhng s latex thng bi co tac dung cuaoleate ammonium s dung nh cht n nh latex.

Sau ht, i vi b mt cua 1g cao su, t l cht cu tao latexphi cao su b hp thu thay i t 1 oan 1 cho n 7,3 oan 8 +9, Hessels ghi chu nhng s lin quan ti nhng yu t hp thukhac nhau nay u tng ng vi nhng s ng vi t s b mt oan 1 va 6, nhng thp hn nhng oan 8 va 9.

Sau o, Van den Tempel khao sat qua knh hin vi lam vicvi tia t ngoai va qua knh hin vi in t, cho kch thc cuacac hat t va s phn b cua chung chnh xac lai. ng cung nh


51/491

CAO SU THIN NHIN 51

Cockbain nh kch thc trung bnh cua hat t cao su qua tacdung cua mt cht ty va khao sat s phn b cua no gia pha

nc va pha cao su.Tnh khac bit cua hat t cao su co th khng ch duy nht v

s khac bit kch thc, nh M. Huret chng minh t qua trnhsiu ly tm latex. Cng vic nay nhm vao latex a c baoquan nhng cha m c hoa va co s dung ti may siu ly tmHuguenard, vi b phn bol at ti vn tc 100.000 vong/phut.

cung iu kin nay, co nhng s kin xet thy:

- Phep siu ly tm giup ta thu c mt serum khng co cao su(1).

- Cac hat t cao su t phn ly di dang th nhao st haysanh, nhng khng ging th thu c t s ng c. Th lnh,sanh nay gm hai phn phn bit ro: phn nng nht vi t trong0,926 co mau vang, phn con lai co t trong 0,907 la mau trng.Tra v pha phn tan, hat t cua phn vang, a s ch thy cqua knh siu hin vi, trong luc phn trng gm co nhng hat tto hn. Cao su phn vang ch gm khoang 3% tng cao su.

Cac phn tch 2 phn nay a lam ro c s khac bit ln ltv ham lng nc, protein, acetone va tro nhng khng co t lnao chnh xac. Phn vang ng vi phn nng nht ma Hessels aphn ly c, trong luc phn trng ng vi phn nhe nht ma tacgia nay a xng.

Ta cn noi thm, co nhng thc nghim bng phng phap lytm vi tc cao ma Vin Khao cu Cao su ng dng trcy theo ui va cac kt qua cha cng b hnh nh la nhngphn t phn vang do M. Huret xng la phat xut tlutoides ma Haan-Homans va Van Gils a noi n, cac lutoidesnay nh ta a noi, b hoa tan bi tac dung cua ammoniac. Nhng

1. S dung may ly tm thng hay may ly tm cng nghip (cha at ti may ly tm siu tc) c c hoa latex, serum thai ra bao gi cung con ln mt lng cao su (lam cho serumcung co mau trng sa).


52/491

52 CAO SU THIN NHIN

im lu y nay bac bo gia thuyt cua cac tac gia cho rnglutoides ch co cha cao su gi lai tnh cht c hoc, nhng giup

ta hiu rng trong latex cung luc co cac phn t cao su co tnhcht khac nhau. Chu y la thanh phn cua phn vang kha tngt vi thanh phn cua lutoides va chu yu phn bit qua hamlng tro. Trc khi co tac dung cua ammoniac, cac lutoidesphi hp vi t l ln cht cu tao v c nn co t trong hi caohn t trong cua latex; di tac dung cua ammoniac, th nay bphn giai: no t kt tua thanh mt phosphate ammoniacmagnesium phc hp cung li keo protein theo, va cac phn tgi lai sc t vang giau protein va lipid. Khi thai tr lutoides, ta

thc s khng con thy phn mau theo nh M. Huret.

Pha phn tan cua latex chu yu gm co gn 90% hydrocarboncao su vi cng thc (C 5H8)n ma ta se cp chi tit trongchng khac. y ta noi ti trung hp cao su.

Bloomfield a thc hin nghin cu quan trong i ti kt lunhydrocarbon cao su luc no chay khoi cy cao su la a di dang

polymer (cht trung phn). Nhng con s co c qua phep othm thu cung nh o nht a chng minh cao su cua cycao su Hevea brasiliensis thu ly nhng iu kin bnhthng, gm co hang loat polymer ng chung ma phn t khidai t 50.000 n 3 x 106. Tng quat, mt t l rt ln (t nht la60%) hydrocarbon co phn t khi cao ti 1 n 3 x 106. Tuy theongun gc cy, co nhng bin thin ang chu y v t l hydrocar-bon co phn t khi cao va thp; va ngi ta tm thy lng hy-drocarbon co phn t khi thp (nho hn 250.000) cua cao su

tng i mm th ln hn lng hydrocarbon co phn t khithp cua cao su cng hn.


53/491

CAO SU THIN NHIN 53

Chu yu o la protein hay nhng cht dn xut t qua trnhdehydrate hoa enzyme. Mt latex ti co ham lng cao su kh

la 40% th am vao khoang 2%, trong o protein chim t 1%n 1,5%. T l nay thay i theo thanh phn bach phn cua caosu trong latex.

Protein bnh thng bam vao cac hat t cao su toan b giupcho vic n nh th giao trang, mt phn bi c tnh in tchc cua chung nh cac nhom COOH va nhom NH2 t do vamt phn bi tnh hydrophilie cua chung.

im ng in cua toan b protein latex c nh gia 4,6va 4,7. Xung quanh pH nay, cac hat t u la in trung hoa va

n nh cua latex tr nn xung thp; chnh s kin nay tra vn ng c hoa latex bng acid.

Protein co th tach ra thanh nhiu nhom khac nhau ng vitnh hoa tan va im ng in khac nhau. T nm 1927, Bishopc lp c 3 phn phn bit ma ng t tn la protein A, B vaC. Midgley a chng minh toan b cac protein nay ng vi cngthc nguyn (C10H16N2O3) va qua qua trnh dehydrate hoa ta coc 1 gam rt loang amino acid. Theo Altman, cac amino acidu hin hu ngay t luc thu hoach, khng k co mt tip o bi

s dehydrated protein. Ap dung ky thut phn giai, Altmanchng minh rng latex co cha cac cht am kim t nhin, hocbi hin tng h thi, nh cholin, colamin, trigonellin vastachydrin.

Ngay nay ngi ta tha nhn latex co cha cac hp cht amnh sau: arginin, acid aspartic, acid glutamic, alanin, cystin,cholin, colamin, glycin, histidin, hydroxyprolin, isoleucin,leucin, methionin, methylamin, ornithin, prolin, phenylalanin,stachydrin, tryptophan, tyrosin, trigonellin, turicin, valin.

Phn nhiu cac hp cht protein bnh thng chung baoquanh cac hat t cao su trong latex ti a thu hoach co th loaitr c qua nhiu qua trnh x ly khac nhau nh:


54/491

54CAO SU THIN NHIN

- Latex pha loang ra co s hin hu cua savon (nh oleate po-tassium), k o em ly tm hoc creme-hoa (phng phap

cremage), cng vic nay lam i lam lai nhiu ln;- Latex em nung nong co s hin din cua xut n da.

- Latex cho x ly bi enzyme nh trypsin.

Nhng trong cac phng phap k trn cha co phng phap naoco th loai tr c hoan toan protein ma cac hat t cao su gi lai,lun lun con sot lai t nht la 0,02% n 0,03% protein, bi ly donay ma ngi ta tin co cac chc hoa hoc lin kt vi cao su.

T nm 1920, ng O.de Vries a quan sat nhng bin i lnv ky thut cua cao su khi latex trai qua cac x ly nh u latex.Ngay nay, hin nhin nhng x ly nay co hiu qua sinh ra (t cacprotein) cac cht co phn t khi nho hn, co chc nng cua chtxuc tin lu hoa. Vao nm 1948, Altman a lam sang to vn bng cach chng minh cac dn xut protein, nh cholin, colamin,trigonellin va stachydrin la nhng cht xuc tin lu hoa rt cnghiu. ng cung chng minh phn ln cac amino acid co tac dungnh cht chng lao hay khang oxygen cho cao su sng.

Ngoai chc nng u vit cua protein v s thay i cac tnhcht cao su c nghin cu su xa, chc nng cua protein cungc nghin cu qua vic th hin s quan h mt thit giaham lng nhom NH2. cua cao su (ch s NH2) va module

(1)

lu hoa.

Sau P. Compagnon va cung thi ky la J.C.de Neef, G.E.VanGils nghin cu v anh hng cua iu kin ng c hoa latexti module, A.J. Kluyver va E.H. Houwink a chng minh la taco th co c mt cao su ng nht hn ca v tnh cht lu hoa

1. Module y khng phai la ng sut an hi Young ma la sc chu keo t mt dan dai nht nh cua cao su lu hoa. Con c goi la lc nh dan.


55/491

CAO SU THIN NHIN 55

qua x ly latex vi vi khun sng, nhm pha huy cac cht xuctin lu hoa t nhin.

Ham lng protein trung bnh cua latex co th thay i lntheo nhiu yu t nh tui cua cy cao su, mua hay s chuyni trang thai qun bnh sinh ly cua cy thiu ngun dinh dnghay do cy b cao mu vi cng manh. Gn y, ngi ta achng minh la nhng iu kin bao quan va x ly latex u coth lam thay i ham lng hp cht am cua latex va thay iphn t khi protein hay cn ba cua chung.

Nh th ta thy va hiu rng cac protein cha trong latex comt tm quan trong cho qua trnh ch bin cao su v chung

khng ch mt s tnh cht tt cua cao su th, anh hng ti khanng lu hoa, s lao hoa cua cao su sng, tnh dn in va sni phat nhit cua cao su lu hoa.

Trong latex, lipid va dn xut cua chung chim vao khoang2%, ta co th trch ly c bng ru hay acetone. Lipid thngb hiu lm la cht nha (resines).

T nm 1924, Whitby a chng minh cht trch ly bngacetone co cha cac cht n gian nh acid oleic, acid linoleic,acid stearic va acid palmitic, ng thi cung co cha cac chtphc tap hn nh cac sterol (phytosterol) va cac ester cua sterol.

Eaton a lp lun rng sc t anh hng ln tin trnh nhummau vang la carotenoid.

Vao nm 1930, Rhodes va Bishop a chng minh ngoai caclipid n gian, vic x ly latex cung nh cao su co th trch rac cac hp cht thuc lipid nh la cht phosphatid. Sau o,cac glycolipid, amino lipid va sulfolipid cung c ngi ta

trch ra.R.H.Smith gn y a cho bang phn tch phospholipid latex

nh sau:


56/491

56CAO SU THIN NHIN

- Lecithin co cha cht ng kh oxygen hoa hp------51%

- Phosphatidat kim loai co cha inositol hoa hp

va cht ng kh oxygen ------------------------------10,5%- Phosphatidyl ethanolamine ---------------- 3%

- Triglyceride --------------------------- 20%

- Cht khng savon hoa c -------------- 15,5%

Ta chu y la vic trch ly lipid bng ru hay acetone a chngminh c latex co cha ham lng acid beo co phn t khithp cang ln bao nhiu th latex o cang cu hn by nhiu. Vs phn b cua chung, lipid va dn xut cua chung cha latex

dui ba hnh thc khac nhau:- Chu yu chung cu tao nn cac phn t Frey-Wyssling;

- Chung tham d vao thanh phn mt trong cua cac phn t cao su;

- Nhng phn co phn t khi nho hn, nh cac acid beo bayhi hay mui cua chung, u tan hoan toan trong serum.

Cac hp cht lipid va dn xut cua chung cung la mt yu tanh hng ti tnh cht latex.

Tng quat, nhng cht nay la nhng cht hoat ng b mt va

chung co tham gia vao tnh n nh th giao trang cua latex tiva cua latex a ly tm. Chng han nh ch cn mt lng savonthp nht cung u n nh tnh cht c ly latex a ly tm.

V lnh vc n nh, phosphorus cua phospholipid tham giavao phan ng vi magnesium cua latex se sinh ra tac dung ngc latex. Ty l Mg/P trong latex khng thch hp se gy ra ngc latex khng hp luc trn cy; mt khac, ta se thy laiphosphorus di dang phosphate ammonium-magnesium bphn bol cua may ly tm.

Nu dehydrate hoa phospholipid, se thy xut hin cac pro-tein kim nh cholin va colamin, ma Altman a chng minhchc nng cua chung nh la cht xuc tin lu hoa thin nhin.


57/491

CAO SU THIN NHIN 57

Cac acid beo bay hi cua latex ti va nht la cac acid beoxut hin vao luc tin hanh ly tm latex, chung tham gia vao cac

tnh cht cua latex a ly tm nh:- Chung anh hng mt phn v s gia tng ch s potasse;

- Chung co tac dung xu ti tnh n nh c hoc, i vi cacacid beo co phn t khi ln;

- Chung tham gia trong qua trnh hoa tan oxy kem ma nha chbin cho vao latex.

Hin nay, ngi ta cng nhn la sau khi hoa tan, mui kemphan ng vi savon cua acid beo cho ra mt savon kem khng

tan khi gia nhit, phan ng nay quyt nh n qua trnh gelhoa. Co nhiu chuyn gia nghin cu tnh hoa tan cua oxykem trong latex a ly tm, ma hnh nh Van den Tempel gny a giai quyt vn bng cach lam ro chc nng cua pHva chc nng cua t s NH3/NH4

+, tc la t NH3 t do n NH3b mui hoa bi cac acid latex, chung chu yu la nhng acidbay hi.

Trong luc protein va lipid u anh hng ti tnh cht cua la-

tex, th glucid cu tao chu yu t nhng cht tan c (t lglucid chim t 2 - 3% trong latex) lai khng co quan h g timt tnh cht nao cua latex. Ngoai quebrachitol (1-methylinositol) cac glucid chnh tm thy latex la:

- Dambonite: 1,2-dimethyl inositol;

- Dambose: inositol.

Nhng cht tan c trong nc ch ln trong cao su vi mtt l rt nho (cao su t xng khoi hay mu t co th cha khoang

t 0,1% n 0,2%). T l nay co th tng ln trong vai trng hpc bit, nht la cao su co c t s ng c serum loai ra t


58/491

58 CAO SU THIN NHIN

may ly tm. Nh trng hp nay, cao su se co hut m rt caova se b vi khun va nm mc tn cng rt manh.

Vao nm 1938, C.P. Flint a cho bang nguyn t co trong mtlatex cha m c hoa nhng a c tac dung vi ammoniacnh sau: (nhng s nay c tnh % theo tng s tro):

Na K Rb Mg Ca Mn Fe Cu

0,96 96 0,72 0,36 0,43 0,02 1,7 0,07

Ta phai chu y lalatex a cho ammoniac vao ri se co mt anh hngro rt ti ham lng cua vai nguyn t, nht la vi magnesium.

E.R. Baufils la ngi a nghin cu toan b anh hng cuakim loai trong latex. Sau nhiu th nghim phn tch latex tiva nhiu loai latex khac nhau, ng cho kt qua chnh xac hn vcac nguyn t K, Mg, P, Ca, Cu, Fe, Mn, Rb nh sau:

Kalium (potassium) la nguyn t quan trong nht cua latex.No co mt n 58% tng s nguyn t c nghin cu ti. Mtlt latex cha vao khoang 1,7g K. T l K vi pha serum lun la

hng s (0,28mg cho mi 100g serum), tr trng hp cy cao suthiu cht dinh dng.

Tt ca moi cy cao su c nghin cu u thy co ham lngkalium serum phu hp vi nhau, min la chung tnh trangtt. Kt qua la, ham lng kalium trong latex thay i theo chuky thc vt cung nh theo t l serum, tc la t l nghch vi hamlng cao su cua latex.

Magnesium la nguyn t chim ti 24% tng s cac nguyn t

c nghin cu. Mt lt latex trung bnh cha vao khoang700mg. Ham lng magnesium cua latex cy cao su co th thayi di anh hng cua phn kali va phn ng bon cy.


59/491

CAO SU THIN NHIN 59

Magnesium anh hng trc tip ln tnh n nh cua latexti, k ca latex a ly tm.

Phosphorus la nguyn t chim t l gn bng t l cua magne-sium, trung bnh chim khoang 17% tng lng khoang. Mt lt la-tex trung bnh cha vao khoang 500mg phosphorus. Ham lngphosphorus co th tng ln ang chu y di hiu qua cua s kchthch san xut latex hay bi tac dung cua phn ln.

iu ta cn lu y la t s Mg/P cua mt latex phai la bng 1th latex nay mi co n nh tt.

Trong trng hp ngc lai, latex se thng b ng c ng cao rach, ngn chn latex chay tit ra va a ti latex am c hoa co n nh c hoc thp, nu tha nhn la co thly tm c.

M.W. Philpott va D.R.Westgarth a chng minh co tngquan nghch gia tnh n nh c ly va ham lng magnesiumcua latex a ly tm. Cretin cung la ngi a lam ro tng quannghch gia tnh n nh nay va ham lng phosphorus. iunay giai thch v sao t s Mg/P cn phai la 1, di tac dungcua ammoniac ca hai nguyn t nay u b thai tr cung mt luc.

Trong latex, calcium ch hin din vi nng thp, chimkhoang 1% tng s cac khoang t c xac nh. Mt lt latextrung bnh cha vao khoang 30mg. Nh vy ta khng cn noi tichc nng ng c latex cua no.

Do chc nng sinh ly cua no, ng la mt nguyn t quantrong nht cua latex. Mt lt latex trung bnh cha vao khoang

1,7mg. No lin kt trc tip vi pha serum. Lu y trong trnghp cua cy cao su co sinh ly qun bnh tt, t s K/Cu pha se-rum latex lun lun la 1.000 la phu hp.


60/491

60 CAO SU THIN NHIN

Chc nng ai oxygen cua ng c bit la anh hng nhiuti s lao hoa cua cao su hay latex a ly tm (ta se cp ti ro

hn chng oxy hoa va lao hoa cao su).

T l st trong latex thng khng nht nh, nhng trongmoi trng hp, no khng bao gi co qua 1mg cho mi lt latex.

Cung nh ng, mangan cung co ai lc vi oxygen manh gylao hoa cho cao su. Lng mangan khng bao gi co qua 0,1mgcho mi gam cht trch kh.

Rubidium la nguyn t c Flint va Ramage tm thy tronglatex. Beaufils cho bit la trong 1 lt latex co khoang 70mg, yla t l tng i ln. Ngi ta hin cha bit ro nguyn t nayco chc nng g v sinh ly cua cy cao su.

T trong cua latex c c nh la 0,97. o la kt qua t ttrong cao su la 0,92 va cua serum la 1,02. S d serum co t tronghi cao hn nc la do no co cha nhng cht hoa tan.

Ta kho ma xac nh c tr s tuyt i cua nht. nhtlatex thuc cac clones khac nhau nhng co cung ham lng caosu kh lai co th co nht khac nhau. Nhng nguyn nhnthay i nh s kt hp vi ammoniac, kch thc trung bnh

cua cac phn t cao su, ham lng cac khoang t cung u co thanh hng ti s tng quan gia nht va ham lng cao su.

Tng quat, nht latex ti co 35% cao su la t 12-15


61/491

CAO SU THIN NHIN 61

centipoises, cua latex a m c hoa la t 40cp n 120cp (nht cua nc la 1cp).

Ngi ta o nht cua mt latex bng mt dung cu goi lanht k (viscosimetre). Co hai loai nht k, mt loai ap dung ts ri cua vin bi va loai tru xoay tron. Nht k loai ap dung sri cua vin bi vn la do tc ri cua mt vin bi bng theptrong 1 ng thuy tinh cha y latex.

Sc cng mt ngoai cua mt latex t 30% n 40% cao su lavao khoang 38 dynes/cm2 n 40 dynes/cm2, trong luc sc cngmt ngoai cua nc nguyn cht la 73 dynes/cm2.

Chnh lipid va dn xut lipid la tac nhn anh hng ti sccng mt ngoai latex, nht la cac savon acid beo.

Tr s pH cua latex co anh hng quan trong ti n nhlatex. Latex ti va chay khoi cy cao su co pH bng hoc hithp hn 7. trong vai gi pH se ha xung gn 6 do hoat tnhcua vi khun va latex se b ng lai.

T nm 1922, ngi ta lam xut hin kh carbonic trong la-tex ti. F.J. Paton va H.M. Collier chng minh vao luc cao mu,

latex cha 20 mEq anhydride carbonic cho mi lt serum; sau 6gi yn, ham lng nay ti 85 mEq.

Hin nhin kh carbonic tao ra co tac ng t nht la mtphn v s ha thp pH trong nhng gi tn tr u tin. Tuynhin, ta khng th qui s ha thp pH nay vao s ng c ngunhin latex sinh ra vao nhng gi cao mu. Van Gils a chngminh magnesium t latex tao vi savon co cac hat t cao suthanh mt savon khng tan, va savon nay co anh hng mtphn ln s ng c latex ngu sinh.

cac n in cao su Vit Nam ngi ta thng nng cao pHlatex bng cach thm vao ammoniac tranh latex b ng ckhng hp luc, trc khi x ly no tai xng.


62/491

62 CAO SU THIN NHIN

Vit Nam, ammoniac la cht c dung ph bin nht, chuyu no co tac dung nh cht sat trung va nh cht kim lam cho

latex khng b anh hng bi im ng in cua no. Va lai, am-moniac nay khng phai la khng tac dung ti nhng cht cu taolatex phi cao su; no co xu hng hoa tan phn vang nh Van Gilsa chng minh va no cung gy ra s hydracid hoa khi u protein va lipid.

Trc y ngi ta o pH latex theo phng phap so mau,nhng hin nay phng phap nay khng c dung ti do uccua latex khng th nao cho kt qua chnh xac nh y mun, mangi ta dung ti phng phap o pH bng in cc thuy tinh

(electrode de verre) o nhanh va d thy hn.

T nm 1940, Van Gils la ngi u tin o dn in cualatex. ng a chng minh dn in cua latex bin i nghchtheo ham lng cao su. Hin nhin chnh serum la cht anhhng trc tip n tr s cua dn in c bit do cac hpcht ion hoa ma no cha.

Van Gils cung cho thy dn in cua mt latex ti cbao quan vi mt lng ammoniac cc thp hoc khng co am-

moniac se tng cc nhanh. Vao nm 1955, A.S. Cook va K.C.Sekar a lp c s tng quan gia tnh dn in cua latexti hay latex a ly tm va ham lng acid beo bay hi cua no.c bit ho chng minh s bao quan latex khng hoan toantrc khi em ly tm la nguy him, v mt phn acid beo bay hinay (bi s h thi) se t tao tr lai latex a ly tm. Ngay naycon ngi a bit ro anh hng xu cac acid beo bay hi ti n nh c ly va ti ch s potassium cua latex a ly tm.

Haan- Homans cho bit trong latex ti co cac enzyme nh


63/491

CAO SU THIN NHIN 63

catalase, tyrosinase, oxydase va peroxydase. Ngoai tr catalasera, cac enzyme khac u co cht kim ham i kem.

Haan-Homans cung noi ro s hin din cua mt esterase tronglatex va Smith chng minh mt enzyme khac co th giai phongcholin t cac lecithin cua latex trong vai iu kin nao o.

Cretin lp lun mt h thng oxy hoa - kh cua latex ti haylatex a ly tm chu s l thuc cua cac enzyme co nhom SH.ng chng minh latex ti ngay t luc chay ra khoi cy cao su laa co mt th oxy hoa - kh dng vao khoang + 150mV va sauvai gi thu hoach no tr thanh m ( 100mV). Theo tai liu cua

Vin Khao cu Cao su ng dng trc y cng b th nhng

cht c xem nh la cht kim ham h thng enzyme cho vaolatex sau khi ly tm, kha d thay i c s bin i cua latexnay, trong luc nhng cht kh khac nh chlorine hydrate hy-droxylamine va pyrogallol th kim ham bin thin cua nnh c ly va co xu hng nng ch s potassium ln cao.

Cung y tng phu hp vi cac cng vic lam cua Collier, tacgia nay lu tm ti anh hng cua khng kh trong s bin icua latex a ly tm. Ta co th tom tt la s tn tr latex ni cokhng kh se co xu hng phu tr s xut hin cua cac acid beo

co phn t khi ln, trc tip v vic cai thin n nh c ly,trong luc s tin hoa ni ym kh a ti xut hin chu yu lacac acid beo co phn t khi nho lam cho ch s potassium nngcao va lam cho tr s cua n nh c ly thp i.

Cac enzyme oxydase va peroxydase hin din trong latex xuctac tac dung cua oxygen va peroxide ti nhng cht cu tao la-tex. Hu qua la sau khi latex ng c, cao su co mau hi xamhoc hi nu. Bi th ngi ta thng cho bisulfite vao latextrong vic ch tao crpe nhat trng. Ta cung cn bit tc hpthu oxygen cua latex tuy thuc kha nhiu vao pH cua no; cac la-tex c bao quan vi cht kim ma pH gn 10 u kha nhay vioxygen kh tri.


64/491

64CAO SU THIN N

CôngNghệCaoSuThienNhien-NgHuuTri

Documents

Transcript of CôngNghệCaoSuThienNhien-NgHuuTri