boik

oti

saqarTvelos parlamentSi opoziciis boikoti ukve ramdeni­

me Tvea grZeldeba _ opoziciuri fraqciebi plenarul sxdo­

mebs ar eswrebian. TavianTi moTxovnebi ki memorandumiTa da

erToblivi gancxadebiT gamoxates: `politikur opoziciasa da

sazogadoebis sxvadasxva fenasTan radikalurma konfronta­

ciam saSiS zRvars miaRwia,~ amitomac politikuri krizisis gan­

muxtvisaTvis aucilebelia: merebisa da gamgeblebis pirdapir

arCeva, Sinagan saqmeTa ministris gadayeneba, biznesgaremos gaum­

jobeseba da sagadasaxado sistemis problemebis mogvareba.

garkveulma etapma gaiara _ mmarTveli partiis mier gadad­

gmul nabijs, SeTavazebasa da winadadebas opozicia undoblad

ekideba. konstituciur uflebebs _ sakanonmdeblo saqmianobas

_ komitetebisa da biuros meSveobiT axorcielebs. umravlesoba

cdilobs situacia gaaneitralos _ `SemTanxmebelTa jgufi,~

`ndobis jgufi,~ komitetis Tavmjdomaris moadgileoba _ di­

alogi da situaciidan gamosavlis optimaluri gzis Zieba. Tumca

opoziciam yovelgvari SeTavazeba mainc uaryo da, yvelafers

Taviseburi axsna mouZebna.

gTavazobT: germaniis bundestagis mrCevlis _ profesor

reinholdis, mmarTveli Zalis, opoziciis, sazogadoebis war­

momadgenlisa da eqspertis Sefasebebs.

2006

weli

129s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

boikotiboikoti

jemal inaiSvili _

parlamentis Tavmjdomaris moadgile

fraqcia `nacionaluri moZraoba _ demokratebi~

es droebiTi problemaa

sainteresoa, ramden xans apirebs opozicia ase gagrZelebas: ar mona­

wileobs saparlamento muSaobaSi, rac absoluturad gaumarTlebelia. Tu

opozicia Tavis adgils daubrundeba, vfiqrob, maTi mxridan es erTad­

erTi swori gadawyvetileba iqneba, radgan maTi azris mosmena da gaTval­

iswineba aucilebelia. dabruneba mniSvnelovania ara marto maTi poli­

tikuri miznebis misaRwevad, aramed qveynis normaluri ganviTarebisa da

parlamentis srulyofili muSaobisTvisac.

mizezi, ris gamoc isini boikots acxadeben, erT konkretul sakiTxs

exeba. aris rigi sakiTxebisa, raSic umravlesoba da opozicia erTsulo­

vania. ra Tqma unda, yvela sakiTxze Cveni azrebi erTmaneTs ar emTxveva,

magram ZiriTad maTs SeniSvnebs viTvaliswinebT.

parlamentis xelmZRvanelobam, umravlesobam, bevrjer SesTavaza opo­

zicias konsesusis miRwevis gza, magram yoveli cda uSedego gamodga _

isini kategoriul uars acxadeben. vfiqrob, es problema droebiTia da

male mogvardeba.

2006

weli

boikotiboikoti

130 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

giga bokeria _

iuridiul sakiTxTa komitetis Tavmjdomaris

moadgile

fraqcia `nacionaluri moZraoba _ demokratebi~

boikoti _ primitiuli forma

politikaSi boikotis gamoyeneba SeiZleba, Tumca araadekvaturi da ara­

seriozulia am procesis amden xans gagrZeleba. es Sedegs ar gamoiRebs _

piriqiT: opoziciis aseTi saqcieli gzas gauxsnis sxva partiebs politi­

kur arenaze dasamkvidreblad.

umravlesobam, parlamentis Tavmjdomarem, mravaljer SesTavaza

opozicias Seecvala gadawyvetileba. iyo SeTavazeba jer gadauwyvetel

arsebiT sakiTxebze, rac opozicias saSualebas aZlevda Camoeyalibe­

bina saboloo pozicia da diskusiaSi Cabmuliyo. umravlesoba mzad iyo

SeniSvnebis gasaTvaliswineblad. Tumca es ar gulisxmobda principul

sakiTxebze xelisuflebis kompromisze wasvlas. opozicia ki swored

principul sakiTxebze daTmobas moiTxovs. razec gvqonda diskusia da

ver SevTanxmdiT. opozicia boikotis formiT cdilobs umravlesoba

aiZulos, misTvis sasurveli gadawyvetileba miiRos. demokratiis prin­

cipebidan gamomdinare, SeuTanxmeblobis SemTxvevaSi, gadawyvetilebas um­

ravlesoba iRebs.

opoziciis boikotis mizezi ori principuli sakiTxi gaxda: Tbilisis

meris arCevis wesi da sakrebulos arCevis sistema.

xangrZlivi diskusia gamoiwvia meris arCevis principma _ pirdapiri

Tu naxevrad pirdapiri wesiT. yvela mxares Tavisi argumenti hqonda. sab­

olood gadawyda: qalaqis meri airCeva naxevrad pirdapiri wesiT sakre­

bulosTan erTad. opoziciis azriT, meris am wesiT arCeva demokratiis

aRsasrulis tolfasia, Tumca am mosazrebas maT garda aravin iziarebs.

es iyo principuli sakiTxi da Cven ar davTmeT. rac Seexeba sakrebulos

arCevis sistemas, Cven kompromisze wavediT: opozicia proporciuli

sistemis momxre iyo. piradad Cemi iniciativiT SevTavazeT proeqtSi am

cvlilebis Setana, magram umravlesobis kompromisi sisusted CaiTvala.

2006

weli

131s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

boikotiboikoti

da yvelaferi isev maJoritaruli sistemisken saxeSecvlili formiT da­

brunda. xSirad sxva sakiTxebSic mivdiodiT konsensusis gziT, magram Se­

Tanxmeba Semxvedr nabijsac gulisxmobs, samwuxarod opoziciam es ar gaa­

keTa. aqedan gamomdinare, opoziciis gancxadeba, TiTqos umravlesoba ar

iTvaliswinebs umciresobis arc erT SeniSvnas, sicruea.

qveyanaSi Zalauflebis mTavari wyaro amomrCevelia da arCevnebze,

xelisuflebisa Tu opoziciis mTavari msajuli, swored xalxi iqneba.

darwmunebuli var, saqarTveloSi male dadgeba dro, roca politikuri

oponentebis mxridan, aseT primitiul logikas da amgvari meTodebiT

apelirebas, adgili aRar eqneba.

zurab tyemalaZe _

fraqcia `mrewvelebis~ Tavmjdomare

ZiriTadi moTxovna _ mTavrobis gadayeneba

fraqcia `mrewvelebis~ ZiriTadi moTxovna mTavrobis gadayenebaa.

dRes mTavroba Zalian susti SemadgenlobiTaa dakompleqtebuli, gansa­

kuTrebiT finansTa saministro, igi mTlianad unda Seicvalos. aseve mov­

iTxovT ̀ sagadasaxado kodeqsSi~ cvlilebebis Setanas da saarCevno kanon­

mdeblobis Secvlas. aRniSnul sakiTxebTan dakavSirebiT konsultaciebi

gvqonda nino burjanaZesTan, mixeil maWavariansa da finansTa ministrTan,

magram, samwuxarod, jerjerobiT konsesuss ver mivaRwieT. Tu SevTanxm­

debiT plenarul sxdomaze mxolod am sakiTxebis ganxilvis procedu­

ras daveswrebiT.

2006

weli

boikotiboikoti

132 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

fiqria CixraZe _

fraqcia `memarjvene opoziciis~

Tavmjdomaris moadgile

boikotiT fasadur yofnas vusvamT wertils

boikoti ar aris opoziciis mier spontanurad miRebuli gadawyve­

tileba, romelic valeri gelaSvilze fizikuri xelyofis Semdeg gadav­

wyviteT. ubralod, am bolo wveTma Cveni moTminebis fiala aavso da par­

lamentSi opoziciis fasadur yofnas dausva wertili.

boikotis ZiriTadi mizezi is principuli sakiTxebia, romlebic ara

mxolod opoziciisaTvis, aramed mTeli qarTuli sazogadoebisTvis

aris mniSvnelovani: Tbilisisa da didi qalaqebis merebisa da gamgeblebis

pirdapiri wesiT arCeva. gasul wels aRniSnul sakiTxze Cveni sakanon­

mdeblo iniciativa parlamentis plenarul sxdomaze Cavarda, Tumca vne­

baTaRelva ar damcxrala, vinaidan igi mosaxleobis 80%­is moTxovnacaa.

saarCevno komisiebis dakompleqtebis wesi `saarCevno kodeqsSi~ dis­

kriminaciulia da amiT saarCevno komisiebis dakompleqteba kidev ufro

gauaresdeba.

Cveni fraqciis umTavresi moTxovna sandro girgvlianis saqmis sas­

wrafo gamoZieba, mkvlelebis, mkvlelobis SemkveTebisa da mfarvelebis

pasuxisgebaSi micemaa, xolo vano merabiSvili, rogorc politikurad pa­

suxismgebeli piri, dauyovnebliv unda gadadges.

am ZiriTadi sakiTxebis gamo opoziciam gadawyvita plenaruli sxdo­

mebis boikotireba. Cveni protesti gagrZeldeba manam, sanam xelisufleba

Cvens moTxovnebs ar gaiTvaliswinebs.

2006

weli

133s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

boikotiboikoti

beJan javaxia _

eqsperti

opozicia xelovnuradaa Seqmnili

bolo periodis saparlamento cxovrebaSi movlenebi uCveulod vi­

Tardeba. opoziciis principi CemTvis gaugebari da gaumarTlebelia, ver

vxvdebi, risTvis gamoacxades boikoti.

arsebobs saparlamento umravlesoba da, aqedan gamomdinare, gadaw­

yvetilebebs yovelTvis umravlesoba iRebs. opoziciis mTavari movaleo­

baa, mousminos TavianT amomrCevlebs da xalxis azri sakanonmdeblo

organomde miitanos. gaugebaria misi gancxadebebi: TiTqos parlamentSi

opoziciis saqmianobas Sedegi ar aqvs da mis azrs umravlesoba ar iTval­

iswinebs. arada opoziciis azrs Zalian xSirad iTvaliswinebs umravle­

soba. axlaxan, sagadasaxado kanonTan dakavSirebiT, swored opoziciis

SeniSvnebi gaiziares...

vfiqrob, axlandeli opozicia aris nacionaluri moZraobis is

nawili, romelic gabrazebulia xelisuflebaze, radgan umravlesobaSi

Tanamdebobebi ver miiRo.

opozicia acxadebs, rom axlandeli saarCevno kanoni misTvis miuRebe­

lia, Tumca aviwydeba, rom swored am kanoniT airCies isini parlamentSi.

sakonstitucio cvlilebebsac aprotestebs _ arada es cvlilebebi martis

arCevnebamde moxda. maSin ratom ar gamoacxades boikoti?!

Zalian sainteresoa opoziciis kidev erTi braldeba­gancxadeba

_ igor giorgaZisa da prezidentis aliansis Taobaze. es 1991 wels ma­

gonebs, rodesac irina sariSvilma analogiuri zviad gamsaxurdiasa da

SevardnaZes kavSirze ganacxada. mogvianebiT ki, swored igi aRmoCnda Se­

vardnaZis gverdiT.

daskvna: opozicia cdilobs, Tavisi mdgomareoba gamoiyenos, raTa Sem­

degi mowvevis parlamentSi, rogorc politikurma Zalam, yuradReba mi­

iqcios. politikuri principebiT ki umravlesobisagan arafriT gansxvav­

2006

weli

boikotiboikoti

134 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

deba. opozicia niSnavs gansxvavebuli, konceptualuri azris qonas. rCeba

STabeWdileba, rom mas kargad ar aqvs gaazrebuli, ra aris saxelmwifo­

ebrioba da parlamentarizmi. arc konservatizmisa da respublikelobis

ideaa misTvis gasagebi. ar maxsovs arc erTi SemTxveva, qarTuli saxelmwi­

foebriobis Camoyalibebisas, am jgufs erovnul sakiTxze erTxel mainc

daefiqsirebina Tavisi mosazreba an Seeqmna erovnuli koncefcia.

zviad gamsaxurdias periodSi Seiqmna formula: `demokratia plus

damoukidebloba,~ magram maSin sabWoTa sistemaSi SeuZlebeli iyo demok­

ratiis ganviTareba, amitom iyo jer damoukidebloba, Semdeg _ demokra­

tia. daaxloebiT aseTi modeli aqvs Cvens opoziciasac. es aris ubralod

forma, raTa zewola moaxdinos parlamentze da daamtkicos Tavisi po­

litikuri arseboba. amitom, es aris xelovnurad Seqmnili opozicia, ro­

melic raRac formebze muSaobs.

2006

weli

135s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

boikotiboikoti

arCevnebi _ saparlamento opoziciis nugeSi

cnobil germanel mecniers gamoqveynebuli aqvs mravali wigni da

naSromi, maT Soris: `zogadi Teoria saxelmwifos Sesaxeb~ (gamoica

Tormetjer da iTargmna evropul enebze); `saxelmwifos mSeneblobis

koncefciebis istoria~ (gamoca cxrajer); `kanonis filosofia~ (gamoica

samjer); `iuridiuli meTodologia~ (gamoica rvajer), `germaniis kon­

stituciis istoria~ (gamoica samjer); `kanoni da samarTali Ria sazoga­

doebaSi~; `saxelmwifo da religia antikuri xanidan dRemde~; `germaniis

saxelmwifos kanonmdebloba~ (gamoica ocdacxrajer).

opoziciis sakiTxs roca vexebiT, xSirad vaxsenebT opoziciis

`uflebebs~. amasTan, gasarkvevia, arsebobs Tu ara opoziciis klasikuri

`movaleobebi~. zRudavs Tu ara demokratiuli warmomadgenlobiTi

koncefcia im saSualebebs, romelTa meSveobiTac opozicia sakuTari

Tavis warmoCinebas SeZlebs?

opozicias, xelisuflebis ganawilebis Tanamedrove sistemasa da Zala­

uflebis sxva StoTa saparlamento kontrolSi, mTavari funqcia eniWeba.

xSirad saxelmwifoSi parlamentis mier mTavrobis marTlzomieri kon­

troli Zlier izRudeba, vinaidan uZlieresi partia an partiuli gaer­

Tianeba ara mxolod mTavrobas, aramed saparlamento umravlesobasac

warmoadgens. rac ufro centralizebuli da disciplinebulia partiebi,

miT ufro nakleb mosalodnelia, saparlamento umravlesobam mTav­

robis qmedebebs winaaRmdegoba gauwios da qmediTi kontroli ganaxor­

cielos.

mTavrobis kontrolisa da samTavrobo politikis alternativebis

SeTavazebis funqcia saparlamento saxelmwifoSi mniSvnelovnad opo­

cipelius reinholdi _

niurnbergis universitetis iuridiuli fakultetis

profesori, mecnierebaTa akademiis wevri

2006

weli

boikotiboikoti

136 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

ziciazea gadatanili. igi saparlamento kontrolis srulad ganxorci­

elebis aucilebel faqtorad rCeba. saparlamento kontrTamaSis fron­

tis xazi mTavrobasa da erTian parlaments Soris ki ara, parlamentsa da

saparlamento opozicias Soris gadis.

amdenad, opoziciis ara mxolod ufleba, movaleobacaa samTavrobo

politikis naklovani mxareebis gamoaSkaraveba da kritika, agreTve pozi­

tiuri alternativebis SemuSaveba da warmodgena.

es qmedebebi unda xorcieldebodes racionaluri da tolerantuli

kamaTis stilSi, romelic arsebiTad, Zalze SezRudulad gaiwereba re­

glamentebsa da wesdebebSi. Tavdapirvelad inglisSi am stilis Camoyal­

ibebas xeli Seuwyo parlamentis dayofam saparlamento umravlesobad da

opoziciad. amiT saparlamento disputi aigo, rogorc argumentaciisa da

kontrargumentaciis forma, romelic samarTlebriv davaSi damcvelis

gamosvlas hgavs da amomrCevlebs ama Tu im azris mimxrobas uadvilebs.

amdagvarad, opozicias aucilebeli wvlili Seaqvs, raTa politikuri

da samarTlebrivi gadawyvetilebebi racionalur da kontrolirebul

procesTa kalapotSi warimarTos. mTavrobasa da saparlamento umrav­

lesobasTan opoziciis racionalurma debatebma moqalaqeTa umravleso­

bisTvis damajerebel da, amdenad, misaReb Sedegebamde unda migviyvanos

da mis demokratiul legitimacias xeli Seuwyos.

opozicias sWirdeba airCios saparlamento muSaobis is meTodebi,

romlebic Tavisi funqciebis realizebis saSualebas miscems. ra meTo­

debs miiCnevT Tqven aucileblad?

vinaidan, opozicia xelisuflebis saparlamento kontrolis funqci­

uri faqtoria, Tavisi moculobis miuxedavad, mas unda mieniWos in­

formaciis miRebisa da kontrolis uflebebi, umravlesobis nebisagan

damoukideblad. pirvel yovlisa, opoziciis mier mosafiqrebelia

wesebi Tavisi rolis Sesatyvisi azris gamoTqmisa da interpelaciis uf­

lebaze, agreTve im uflebis gansaxorcieleblad, raTa ufro metad mo­

nawileobdes grZelvadiani samoqmedo gegmebis SemuSavebasa da sxva po­

litikur procesebSi: moiTxovos sagamoZiebo komisiebis daniSvna da,

amasTan dakavSirebiT, ganaxorcielos parlamentis an mTavrobis aqtebis

konstituciur­samarTlebrivi kontroli.

kompetenturi konsultaciebisaTvis, gansakuTrebiT opoziciisaTvis

rogorc kompensacia, unda arsebobdes mecnieruli daxmarebis samsaxuri,

vinaidan samTavrobo partiebs (mTavrobis meSveobiT) SeuZliaT upirate­

sad gamoiyenon saministroebisa da daqvemdebarebuli institutebis in­

teleqtualuri resursebi...

miuxedavad amisa, opoziciis xelT arsebuli zemoqmedebis saSualebebi

SezRudulia. parlamentSi, roca kenWisyrisas sakmarisia xmaTa ubralo

umravlesoba, opozicia uZluria, magram, roca saparlamento gadawyve­

tilebis misaRebad aucilebelia xmaTa umravlesobis 2/3 (zogierT qveya­

naSi konstituciuri cvlilebebisaTvis), opoziciis xmaTa raodenoba

2006

weli

137s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

boikotiboikoti

xSirad sakmarisia imisTvis, rom iqonios sul mcire, Tundac `zRude

umciresobis~ efeqti da amiT uSualo kontroli ganaxorcielos metad

mniSvnelovani gadawyvetilebebis gamotanisas.

saparlamento kontrolis umniSvnelovanesi saSualebiT opozicia

momdevno saparlamento arCevnebSi warmoCindeba, rogorc samTavrobo

partiis Tanaswori mowinaaRmdege, raTa, samTavrobo partiis msgavsad,

manac miiRos kompensacia uflebamosilebis gasuli periodisTvis. `ar­

Cevnebis dRe valebis dabrunebis dRea!~ _ nugeSi saparlamento opozi­

ciisaTvis. momavali arCevnebis perspeqtivis gaTvaliswinebiT, rogorc

mTavroba, aseve opozicia unda cdilobdes, Tavisken gadaibiros sazoga­

doebrivi azri. amiT mTavroba iZulebulia, argumentebiT daarwmunos

da Tavis qmedebebSi asaxos xalxis savaraudo neba. opozicias ki, Sansi

aqvs, SesTavazos ukeTesi alternativebi da Tavis sasargeblod ganawyos

sazogadoebrivi azri. samTavrobo qmedebebis sazogadoebriv azrTan

mWidro kavSiris gamo, uflebamosilebis periodSi, opozicias SeuZlia

iribad zegavlena moaxdinos mTavrobaze da, Tu es gamouva, kidev ufro

gaafarTovos Tavisi SesaZleblobebis diapazoni. amdenad, mTavrobasa

da opozicias Soris arsebul saparlamento dapirispirebaSi moqmedebs

ara mxolod konkretuli kenWisyriT mopovebuli xmaTa raodenoba, ar­

amed sajaro saparlamento debatebSi gamoyenebuli argumentebis damajer­

eblobis siZlierec. argumentebi maSinac ki unda gamoiTqvas, roca aSkaraa,

rom saparlamento oponents ver gadaarwmuneb da warmoTqmuli sityva

darCeba `xmad mRaRadeblisa udabnosa Sina.~ am iaraRiT xdeba momdevno

arCevnebSi sajaro azris mimxroba. ufleba sityviT gamosvlisa, ukeTesi

alternativebis warmoCenis SesaZlebloba, yvelaferi is, risTvisac par­

laments parlamenti hqvia da opoziciis Sansebs realurs xdis.

didma umravlesobam an umravlesobis mier Zalauflebis xangr­

Zlivi droiT flobam, SeiZleba saparlamento opoziciis dasusteba

gamoiwvios. federalur saxelmwifoSi SesaZlebelia, rom erTi po­

litikuri partia opoziciaSi iyos erT parlamentSi da imavdroulad

umravlesoba sxva parlamentSi. am dros mas SeuZlia Seiqmnas ufro

xelsayreli imiji da ar dasustdes. unitarul saxelmwifoSi es Sesa­

Zlebloba ar arsebobs. SeuZlia Tu ara adgilobriv mmarTvelobas

misces partiebs msgavsi SesaZlebloba?

saerTo­saxelmwifoebrivi donis opoziciur partias, romelic da­

nawevrebuli tipis demokratiaSi, anu iseT saxelmwifoSi, romelSic sa­

xelmwifo xelisufleba gadanawilebulia federaciasa da federaciis

wevr­saxelmwifoebze da romelTa qveda doneebze arsebobs TviTmma­

rTvelobis organoTa mravalganStoebiani sistema, ara aqvs problema.

aseTi politikuri decentralizacia emsaxureba politikur ZalTa struq­

turul pluralizms.

federalur­saxelmwifoebrivi wyobileba partiebs, romlebic er­

Tian saxelmwifoSi umciresobaSi arian, aZlevs Sanss, moipovon calkeul

2006

weli

boikotiboikoti

138 s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i

wevr­saxelmwifoSi umravlesoba da Camoayalibon mTavroba. amis msgav­

sad saxelmwifoSi umciresobaSi myof partiebs TviTmmarTvelobac aZ­

levs SesaZleblobas, moipovon qalaqebsa (Tu TemebSi) da qalaq­kavSirebSi

(qalaq­gaerTianebebSi) umravlesoba da sakuTar Tavze aiRon pasuxism­

gebloba. ase xdebodnen bavariaSi, qveyanaSi, sadac erTi partia wlebis

manZilze parlaments ganagebda, mniSvnelovani qalaqebis ober­biurger­

maisterebi (qalaqis Tavi) konkurenti partiis warmomadgenlebi da mniS­

vnelovan rolsac asrulebdnen am qveynis (miwis) politikur cxovrebaSi.

amrigad, politikuri umciresobis, misTvis misaRebi formiT, erTian

demokratiul struqturaSi CarTva, konfliqturi situaciebis ganmuxtvis

aucilebeli pirobaa.

interviu momzadda evropis kavSiris proeqtis, _ ̀ saqarTvelos parla­

mentis reformis mxardaWerisaTvis~, _ daxmarebiT. risTvisac _ Jurnal

`saqarTvelos parlamentis~ redaqcia madlobas uxdis proeqtis koordi­

natorebs.