BİLECİK İLİNDE FARKLI KARAKTERDE İKİ ŞEHİR: BİLECİK VE BOZÜYÜK

(DEUX VILLES DANS LES FRONTIÈRES DU DÉPARTEMENT DE BİLECİK: BİLECİK ET

BOZÜYÜK)

Yrd. Doç. Dr. E. Murât ÔZGÜR*

R ÉSU M É

Dans ce présent travail, nous avons essayé d'étudier les ca­ractères démographiques et fonctionnels de la ville de Bozüyiik et de la ville de Bilecik. Ces villes se trouvent dans les frontières du département de Bilecik et le 32 p. 100 de la population globale viv- rent dans deux villes.

La ville de Bozüyiik est favorisée par l'équipment ferroviaire et routier pour le développement de l'industrie. Surtout, les industries de pierre et de terre sont plus importants pour Bozüyük. Le 60 % de la population active de la ville de Bozüyük travaille dans l'industrie. C'est pourquoi, Bozüyük est la ville industrielle. Le p o u rc e n ta g e de l 'a c tiv i té in d u s tr ie lle dans la p o p u la tio n économiquement active ne s'abaisse qu'à 11.8 p. 100 pour la ville de B ile c ik . Au c o n tra ire , p a rm i les a c t iv ité s é c o n o m iq u e s l'administration publique et L'armée sont plus particulièrement im­portants dans cette ville. En 1935, le 36 p. 100 de la population ac­tive était recruté dans les activités agricoles. Mais aujourd'hui cette proportion est diminuée jusqu'à 2.2 p .100 et Bilecik est une ville service.

* A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Ankara.

180 Bilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: B ilecik ve Bozüyük

Bilecik ve Bozüyük şehirleri, Marmara, Karadeniz, İç Anadolu ve Ege bölgelerinin birbirlerine en fazla yaklaştıkları bir sahada bu­lunan Bilecik ili sınırlan içinde yeralmaktadırlar. Bunlardan Bile­cik, Bursa'mn kuş uçuşu 78 km. doğusunda (Yenişehir üzerinden karayolu ile 96 kın), Eskişehir'in 63 km. kuzeybatısında (karayo- luyla 79 km ) bulunur. B ozüyük ise, H aydarpaşa (İstanbul)- Eskişehir demiryolu üzerinde, Eskişehir'in 40 km. batıkuzeybatısın- da, bu şehirden gelerek Bursa ve Adapazan'na aynlan, aynı zam an­da da İçbatı Anadolu'yu Marmara bölgesine bağlayan yollann kav­şak noktasında yeralmıştır.

Bilecik ilinin en kalabalık iki yerleşme merkezi olan Bilecik ve Bozüyük şehirlerinde, toplam il nüfusunun 1985 yılı itibariyle % 27'si yaşam aktaydı. Bu oran, 1990 sayım ı sonuçlarına göre %32'ye yükselmiştir. Sözkonusu şehirler aynı zamanda da farklı fonksiyonel özellikleri ile dikkat çekerler.

Bilecik Şehri

Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmeyen, ancak Ortaçağ'da varlı­ğından haberdar olduğumuz Belekome kalesi, Bilecik şehrinin ilk kuruluş yeridir. Bilecik kalesi, bilindiği gibi, Osmanlı D evletinin kurucusu Osman Bey tarafından 1299 yılında fethedilmiş, Türk hâ­kimiyetine geçtikten sonra, surlann dışına taşarak gelişmeye başla­mıştır (Foto: 1). Hamsu vadisi içinde yayılan Bilecik, 1572 tarihin­de 8 m ahalleden o luşan , yaklaşık 1850 nüfuslu , S u ltanönü Sancağı'na bağlı bir nahiye merkeziydi1.

1706 yılına ait bir belgede, şehrin mahalle sayısının 14'e çıktığı ve nüfusunun da yaklaşık 3500 kişi olduğu kaydedilmektedir2. Yine bu yıllarda sebze, pamuk, ipek ve hayvan pazarları kurulan Bile­cik'te 20 debbağ, 19 bazarcı, 14 bakırcı, 7 kuyumcu, 1 semerci, 14 boyahane, 1 bakkal ve 95 tane de çeşitli işlerle uğraşan dükkân bu­lunmakta, ayrıca, İran'dan Bursa'ya gönderilen ipekli ve pamuklu dokumaları taşıyan kervanların uğrağı, iki de Acem ham hizmet vermekteydi.

1891 tarihli salnâmede Hüdavendigâr Vilayetine bağlı Ertuğrul Sancağının merkezi olan Bilecik'te askerî depo ve askerlik dairesi, belediye, telgrafhane, baruthane, eczane, 2 medrese, 2 hamam, 80

1. R. Genç, "1572 Tarihli Tahrir Defterine Göre 16. Yüzyılda Bilecik ve Çevresi”. II. Osmanlı Sempozyumu Bildirileri, 1986, s.27.

2. M.A. Erdoğru, "Ertuğrul Gazi'nin Bilecik'teki Vakıfları". Vakıflar Dergisi C.XXI, İstanbul, 1990, s.88.

Bilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: Bilecik ve Bozüyük 181

dükkân ve 8 okul vardı. Kadifeleriyle ünlü şehirde, 75 adet tezgâh (destgâh) ile 14'de ipek flatör fabrikası çalışır haldeydi3. Cuinet'nin "La Turquie d'Asie" isimli eserinde de aynı bilgilerin bulunuşuna bakılırsa, yazar, büyük bir ihtimalle bu bilgileri, 1307 H /l 891 M ta­rihli salnâmeden almıştır4.

Foto: 1- Surların dışına laşdıklan sonra, Hamsu vadisi içinde yayılm ış olan eskiBilecik şehri.

1921 yılında üç kez Yunanlılar tarafından işgal edilmiş ve an­cak 6 Eylül 1922'de kesin olarak işgalden kurtulmuş Bilecik, savaş sırasında yanarak harabeye dönmüştür. Şehir daha sonra plato sa­hasında yeniden kurulmaya başlanmıştır.

Cumhuriyetin ilanından hemen sonra, 1924 yılında il merkezi olan Bilecik'in 1927 sayımındaki nüfusu 3581 kişidir. 1935 yılında nüfusu 4102 olan şehirde bu nüfusun 1302'si yani %32'si ekonomik olarak faaliyete katılmakta ve bu faal nüfusun da %36'sı tarım, %29.4'ü sanayi, geriye kalan %35.6'sı da hizmet sektörlerinde ça­lışmaktaydı5.

3. Hüdavendigâr Vilayeti Salnâmesi 1307, s. 170.4. V. Cuinet, La Turquie d'Asie. Paris, 1895, s. 170.5. Bilecik Vilayeti Genel Nüfus Sayımı 1935, Katî ve Mufassal Neticeler. TC. BDİ.

Gn. Direktörlüğü Neş. No: 75, C.9, Ankara, 1936, s.22.

182 Bilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: Bilecik ve Bozüyük

1940-1945 ve 1970-1975 devreleri dışında nüfusu hep artmış olan Bilecik, en yüksek artışlara 1975-1980 yıllan arasında yıllık ortalama binde 61 ve 1985-1990 arasında da binde 62 değerleriyle ulaşmıştır (Tablo: 1). Bu artışlarda en önemli rolü, Bilecik ilinin 1973 yılında "Kalkınmada Öncelikli İller" kapsamına alınması ve buna paralel olarak da Bilecik şehrine birtakım yatm m lann yapıl­mış olması oynamıştır. Nüfus artışında ikinci bir etken de şehirde askeri eğitim birliğinin bulunmasıdır. Bilecik şehri nüfusunun yaş ve cinsiyet özellikleri incelendiğinde, 20-22 yaşlardaki erkek nü­fusta önemli bir fazlalık gözlenir ki (1985 yılı için şehir nüfusunun %17.6'sı), bu da, silah altındaki nüfusun varlığı ile yakından ilgili­dir (Şekil: 1).

Bilecik şehrinde 0-20 yaşlar arasındaki nüfus, toplam nüfus içinde %33.8 oranındadır. Buna göre şehrin nüfusuna hiç değilse şimdilik genç nüfus denebilir. Ne var ki, bu gençlik konusunda bazı tereddütlerin olduğu da inkâr edilemez. 60 yaşın üzerindeki nüfu­sun toplam nüfus içindeki payının %5.6, 20-60 yaşlar arasında er­gin nüfusun ise %60.6 olması düşüncemizi biraz desteklemektedir. A ynca nüfus piramitine bakıldığında, çocuk nüfusun tek yaşlar ola­rak ele alındığında 0 yaşa doğru bir azalma eğilimi gösterdiği görü­lür. Bilecik şehrinde hanehalkı büyüklüklerinin 1985'de %70'inin 4 ya da daha az bireyden oluşması ve bu oranın 1980'de %65 olarak belirlenmesi, aile planlaması çalışmalarının bu memur şehrinde iyi sonuçlar verdiğini göstermektedir.

Eskiden beri canlı ticaret hayatı, İdarî ve askerî görevleri saye­sinde şehir olma vasfını korumayı bilmiş Bilecik şehrinin fonksiyo­nel karakteri de zaman içinde bazı değişikliklere uğramıştır. Örne­ğin, 1935 yılında tarımda çalışan nüfusun faal nüfus içindeki payı %36 iken, bu oran 1960'da %21'e6, 1985’de de %2.2'ye inmiştir. Görülüyor ki, 50 yıllık bir zaman diliminde çiftçi nüfus epeyce ge­rilemiş, buna karşılık, toplum hizmetleri %71.9'luk bir orana ulaşır­ken, imalat ve inşaat işlerinde çalışanlar %11.8, bunlar dışında ka­lan faaliyetlerde çalışanlar ise toplam olarak % 14.1 'lik pay elde etmişlerdir (Şekil: 2). Kamu yönetimi, savunma, kişisel hizmetler gibi konulan kapsayan toplum hizmetlerine ticaret, ulaştırma, mali işler vb. hizmet faaliyetleri de eklendiğinde Bilecik şehri faal nüfu­sunun %86'sınm hizmet sektöründe çalıştığı ortaya çıkar.

6 E. Tümertekin, Türkiye'deki Şehirlerin Fonksiyonel Sınıflandırılması. İ.Ü. Coğr. Enst. Yay. No: 43, İstanbul, 1965, s. 19.

Bilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: Bilecik ve Bozüyük 183

066I-S86I Al

43 53 57 47 68

£861-0861 41 51 27 68 79 57

0861 SZ.61 61 67 53 35 23 49£¿61-0161 -8 -1

7 4 27 42 11

0£61-S961 39 45 30 42 39 44

S96I-096I 52 71 30 36 42 29

096I-SS6I 32 30 34 21 21 21

SS6I-0S6I

0£6l-S«>l On • 1

St'öl'Ot'öI

LÎVP- 18 20 16

0f61-S£61 30 41 18 -25

-34

-16

İÎ6 \-L Z 6\ 17 14 21 20 21 19

H UJ ¡4 T E K

BİL

EC

İK

BO

ZÜ

YÜ

K

om

:3<u-o.SL<USx:<L>c/>

O«

03

X)

0661

2327

3

1400

1

9272

3316

2

1712

1

1604

1

1985

1850

6

1135

5

7151

2513

0

1359

9

1153

1

1980

1512

6

8862

6264

1805

2

9317

8735

1975

1126

9

6424

4845

1519

7

8319

6878

1970

1174

4

6995

4749

1330

7

6781

6526

1965

9722

5626

4096

1084

2

5590

5252

1960

7528

3997

3531

9101

4557

4544

1955

6429

3447

2982

8201

4114

4087

1950

4878

7630

1945

4661

2452

2209

7582

3668

3914

1940

4751

2618

2133

6937

3330

3607

1935

4102

2147

1955

7873

3968

3905

r-<NON— ON İN OO <N «/"> ı/1 On 'O — —

t}- r*~)m '■o r" r̂ - m \C ro m

H UJ X H UJ *

BİL

EC

İK

BO

ZÜ

YÜ

K

Tabl

o 2:

Bile

cik

ve Bo

züyü

k Şe

hirl

erin

in

Sayım

Y

ıllar

ına

Gör

e N

üfus

ları

(19

27-1

990)

.

184 Bilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: B ilecik ve Bozüyük

Şekil: I . Bozüyük ve Bilecik Şehirlerinin 1985 yılına ait nüfus piram itleri.

TOPL

UM

HİZ

MET

LER

İBilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: B ilecik ve Bozüyük 185

EL

EK

T.S

U.H

6.

Şeki

l: 2.

Bile

cik

ve Bo

züyü

k Şe

hirl

erin

de

Nüfu

sun

İktis

adî

Faa

liyet

Kol

ları

na

Dağ

ılım

ı {1

985)

.

Şehir, Bursa, Eskişehir, Adapazarı ve İstanbul gibi büyük ve çok çeşitli fonksiyonlara sahip merkezlere yakınlığı nedeniyle etki alanını pek fazla genişletememiştir. Öyle ki, bu etki alanı il sınırla­rından daha dardır. Yakın çevresinin ve transit yolcuların ihtiyaçla­rına cevap verebilecek kadar yerel bir ticaretten sözedilebilir. Ken­disine bağlı ilçelerden Pazaryeri, Bursa ve Eskişehir, Söğüt ve Bozüyük, Eskişehir, Osmaneli, Adapazarı ile Gölpazan ise Eskişe­hir, Bursa ve İstanbul ile daha sıkı ekonomik ilişkilere sahiptir. Do­layısıyla Bilecik şehrinin hizmet fonksiyonu, İdarî ve askerî anlam taşımaktadır.

Bilecik şehrinde iş ve ticaret alanları Atatürk Bulvan ile Tufan- bey ve Özkay caddeleri tarafından yoğunlaşmıştır (Foto: 2). Pazar­tesi günleri haftalık bir pazarın da kurulduğu bu kesimin biraz ku­zeyinde, Cumhuriyet caddesinde, şehrin İdarî fonksiyonuna ait pek çok resmi kurumu içinde barındıran hükümet binası, adliye, asker­lik şubesi, PTT, Jandarma, cezaevi yeralmışlardır.

186 Bilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: Bilecik ve Bozüyük

Foto: 2. B ilecik şehrinin içinden geçen Adapazart-Eskişehir asfaltı, yoğun araç trafiği ve canlı ticaret hayatı ile dikkati çeker.

Alt yapısı tamamlanmış olan ve şehrin 4 km. kuzeyinde yera- lan Bilecik Organize Sanayi Bölgesi'nden 13 sanayi kuruluşu yer

Bilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: Bilecik ve Bozüyük 187

satın almış ve bunlardan birkısmı fabrika inşaatlarım bitirerek üreti­me geçmişlerdir. Gıda, içki, yem, mermer, lastik, elektronik, metal ve şerbetçiotu üzerine faaliyet gösteren Bilecik şehri endüstri kuru­luşlarında yaklaşık 450-500 kişi çalışmaktadır.

Eskiden vadi içinde bulunan Bilecik, zamanla plato yüzeyine çıkmış, güneybatıya fakat daha çok kuzeybatıya doğru Adapazan asfaltı boyunca gelişme göstermiştir. 1990'da 23273 nüfus ve 7 m a­halleye sahip Bilecik şehrinin bir bölümü de Karasu vadisinde ku­ruludur. Şehrin yaklaşık 4-5 km. güneyindeki İstasyon ve Soğuksu mahallelerinin ortaya çıkışı, eski devirlerde vadi tabanının Bilecik şehrinin tarım fonksiyonunun yürütüldüğü bir yer oluşuyla yakın­dan ilgilidir. XIX. yüzyılın sonlarına doğru buradan geçirilen de­miryolu ve kurulan istasyon Aşağı mahallenin önemini artırmış, ba­zı fab rik a la rın bu rada iş le tm eye aç ılm ası da m ah a lle le rin kalabalıklaşması sonucunu doğurmuştur. Asıl Bilecik ile İstasyon mahallesi arasındaki yükselti farkı, dik eğimli yamaçlar ve orman ağaçlandırma sahası, bu iki yerleşim alanının birleşmesini engelle­mektedir. Sözkonusu nedenlerden dolayı, İstasyon mahallesi Küp- lü'ye doğru Karasu vadisi boyunca gelişme göstermiştir.

Bozüyük Şehri

Eski kaynaklarda adından Lamunia diye sözedildiğini öğrendi­ğimiz Bozüyük hakkında tarihî bilgiler oldukça sınırlıdır. Yapılan araştırmalar Friglerin bu sahada yaşadığını göstermektedir. Osman- lı döneminde bir köy olarak kayıtlara geçmiş olan Bozüyük, Ka­sımpaşa camii ve imarethanesi ile tarihî hamam çevresinde gelişme göstermiştir. XIX. yüzyılda, Söğüt kazasına bağlı bir nahiye merke­zi olan Bozüyük, bu tarihlerde halı, kilim, seccade dokumacılığının önemli olduğu bir kasabadır ve 1924 yılında ilçe merkezi haline dö­nüştürülmüştür. 1927 sayımında 6734 nüfusu bulunan Bozüyük'ün bu nüfusu 1950 yılında 7630'a, 1970'de 13307'ye, nihayet 1990'da 33162'ye yükselmiştir (Tablo 2).

1935-1940 devresinde yıllık ortalama binde 25'lik bir nüfus ek­silmesi görülen Bozüyük'te bundan sonraki sayım dönemlerinde nüfus, önceleri yavaş fakat 1960'dan itibaren hızlı bir şekilde art­mıştır (Tablo: 1). Nitekim, 1960-1965 yılları arasında yıllık ortala­ma artış binde 36 olmuştur. Aynı dönemde erkek nüfusun artış ora­nı ise, binde 42'yi bulmuştur. 1960'da kurulan Bozüyük Kimya Sanayii ve inşaatına 1962'de başlanan Bozüyük Seramik Sanayi­

188 Bilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: B ilecik ve Bozüyük

in in erkek nüfusun artışında etkili olduğu söylenebilir. Erkek nüfu­sun artışı 1970-1975, fakat özellikle 1980-1985 döneminde önemli boyutlara ulaşmıştır.

Şehrin nüfus artışında bir noktaya dikkatleri çekmek gerekir. O da, şehirde önce erkek nüfusun artması, bir sonraki sayımda da ka­dın nüfusun erkeklerden fazla artması halidir. Bu durum, 1960- 1965, 1970-1975 ve 1975-1980 devrelerinde açıkça görülmektedir (Tablo: 1). Nüfus gönderen yerlerden başlangıçta erkekler çalışma­ya gelmiş, bir süre sonra da bu erkek nüfus ya ailelerini yanlarına getirmiş ya da evlenmişlerdir. Bozüyük şehrindeki nüfus artışının en büyük nedeni, yeni açılan sanayi tesisleridir. Şehirde sadece 1980'den sonra 1713 çalışanı bulunan 8 fabrika hizmete girmiştir. Sanayinin yarattığı bu iş imkânları nedeniyle 20-35 yaşlar arasında kalan nüfusta bir fazlalık belirmektedir. Şehir toplam erkek nüfusu­nun %34'ü sözüedilen yaş grubunda yeralmıştır. Kadın nüfusunda ise 20-30 yaşlar arasında daha az belirgin bir toplanma vardır (Şe­kil: 1). Bozüyük şehri nüfusu Bilecik'e oranla daha gençtir ve 0-20 yaşlar arasındaki nüfusun payı, toplam şehir nüfusunun %39'udur. Yaşlı nüfus olarak düşünülebilecek 60 yaş üzeri ise %6.2'lik bir orana sahiptir. Ergin nüfus %54.8 değeri Türkiye ortalamasının (%45.6) epeyce üstüne çıkmıştır.

Bağlı bulunduğu ilin merkezinden daha fazla nüfusun yaşadığı Bozüyük şehrinin toplam nüfusu içinde, ekonomik olarak faal olan nüfus %32.6 oranındadır. Faal nüfusun faaliyet kollarına dağılışı, Bilecik'ten önemli farklar arzeder. Burada birinci derecede önemli sektör imalattır ve bu dalda %52.1 oranında nüfus faaliyet göster­mektedir. İmalat faaliyetlerine inşaat işleri de katıldığı takdirde, sa­nayide çalışan nüfusun payı %60'a yaklaşır. Sanayi sektörünü %15.9 ile toplum hizmetleri, %10.4 ile ticaret, %6.4 oranıyla ulaş­tırma, haberleşme ve depolama faaliyetleri izler (Şekil: 2). Bütün bu verilerin ışığında Bozüyük'e bir sanayi şehri gözüyle bakmak yanlış olmasa gerektir.

Bozüyük, İnönü Caddesi doğrultusunda uzanış gösteren bir yerleşmedir (Foto: 3). Bu özellik şehrin fonksiyon alanları üzerinde de etkili olmuş, bankalar, resmi binalar, toptancı ticarethaneler, kahvehaneler ve otogar hep İnönü caddesi kenarında toplanmıştır. Bu cadde kuzeyinde, ona paralel uzanan Eminağa sokağı ise pera­kende ticaretin hâkim olduğu, küçük iş yerlerinin (tuhafiye, bakkal, kavafiye, fınn vb.) yeraldığı bir sokak olarak karşımıza çıkar ki, Bozüyük pazarı da burada kurulmaktadır. Bu sokak, şehirde yaşa­

Bilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: B ilecik ve Bozüyük 189

yanların yanında kır kesiminden alışverişe gelenlerin ihtiyaçlarını karşıladıkları bir yer olma özelliğine de sahiptir.

Foto: 3. Bozüyük. İnönü C addesi (Eskişehir asfaltı) boyunca gelişm e gösteren hir şeh ir­dir. Şehrin İdarî ve ekonomik fonksiyonlarının büyük çoğunluğu bu caddede toplanmıştır.

İnönü caddesi güneyindeki sahada, bu caddeye dikine kavuşan ara sokaklarda, terzi, berber, ev eşyası tamircisi, sobacı gibi mes­leklere mensup kişilere ait işyerleri bulunmaktadır. Ayrıca bu bö­lümde istasyon, Devlet Hastanesi ve şehir stadyumu da yeralmıştır.

Bilecik ilinde faaliyet gösteren 53 fabrika tipi sanayi tesisinin 20'si Bozüyük şehrindedir. Bu tesislerin büyük çoğunluğu şehrin doğusunda 2-3 km. mesafede kurulmuşlardır. Gıda, toprak ürünleri, kağıt, kimya, dokuma, yapı gereçleri, makina ve döküm, donanım ve ambalaj malzemesi üretimi konularında çalışan bu fabrikalar içinde toprağa dayalı sanayinin ayrı bir yeri vardır. Bu alanda 1395 kişinin faaliyetine katıldığı 6 fabrika üretim yapmaktadır.

Çoğunlukla bir ve iki katlı konutların bulunduğu Bozüyük'te son yıllarda çok katlı konutlar da yapılmaktadır. Bir miktar batıya, fakat daha çok doğuya gelişme gösteren şehirin bu kesiminde çok sayıda toplu konut inşaatı devam etmektedir (Foto: 4). Bozüyük'ün

190 Bilccik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: Bilecik ve Bozüyük

gelişiminin önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini gösteren bazı ipuçları vardır. Halen şehirdeki fabrikalarda çalışmak üzere hergün servislerle Eskişehir, Dodurga ve çevre köylerden (Akpınar, Kan­dilli, Karaağaç, Kovalıca, Yörükçepni, Saraycık, Ketenlik, Yenido- durga, Muratdere, Alibeydüzü köyleri) işçi gelip gitmektedir. Şe­hirdeki konut sık ın tısı ve köylerde yaşayanlar için şim dilik bulundukları yerlerde yaşamanın ekonomikliği, Bozüyük'ün nüfu­sunun daha fazla artmasını ve şehrin yayılım alanının genişlemesini bir parça engellemiştir.

Foto: 4. Sanayileşme hareketlerinden sonra, özellikle doğuya doğru gelişm e gösteren Bozüyük şehrinin bu kesimlerinde devam eden toplu konut inşaatlarından bir görünüş.

Bozüyük ve Bilecik şehirleri, uzun bir süreden beri Bilecik ili kır kesiminin, Eskişehir, İstanbul ve Bursa başta olmak üzere, ülke çapındaki çekim merkezlerine verdikleri göçün yönünü kendilerine doğru çevirmeyi başarmış, böylece nüfusun hiç değilse il içinde kalmasına yardımcı olmuş, biri büyük ölçüde İdarî sorumluluklar üstlenmiş, diğeriyse sanayi konusunda bazı branşlarda Türkiye ça­pında önemli bir yere gelmiş bulunan farklı karakterde yerleşmeler­dir. Bu şehirlerden Bilecik, varlığını Roma-Bizans, belki de daha önceleri kullanılan ve İstanbul'u güneydeki sahalara birleştiren yol­

Bilecik İlinde Farklı Karakterde İki Şehir: Bilecik ve Bozüyük 191

lardan biri üzerinde kontrol noktası ve çevresinin tarımsal merkezi olmasına borçludur. Zamanla çevresinin ticarî merkezi olma hürri­yetini yitirmiş Bilecik bir idarî-askerî hizmet şehridir. Organize sa­nayi ve küçük sanayi bölgelerinin sayesinde biraz daha gelişebile­cek gibi görünen bu şehrin, daha fazla büyümesini engelleyecek tek şey çevresindeki çok fonksiyonlu, kalabalık yerleşmelerdir. Ancak, bu aynı zamanda sanayi faaliyetleri gelişmiş şehirlerdeki, sanayi te­sislerini destekleyecek fabrikaların kurulması, Bilecik'in gelişimini hızlandırabilecektir.

Bozüyük ise; doğal yolların ve bugün Güney Marmara ve Ko- caeli-Çatalca bölümlerini İç Anadolu ve İçbatı Anadolu'ya bağla­yan karayollarının düğüm noktasında olması ve demiryolu üzerinde bulunmasından dolayı sanayi tesislerini (bilhassa 1973'ten sonraki teşvikleri takiben) kendisine çekmeyi bilmiş, gelecekte büyümesini sürdürebileceğini tahmin ettiğimiz bir sanayi şehridir. Zaman için­de Bozüyük-Eskişehir hattının, İstanbul-Adapazan sanayi kuşağı gibi bir mahiyet kazanma şansı da vardır.