บทท่ี 6การรกัษาดลุยภาพในรา่งกาย

การดำารงชวีติมนุษยแ์ละสตัวข์ึ้นอยูก่ับสิง่แวดล้อมทัง้ภายนอกและภายในของสิง่มชีวีติเอง มนุษยแ์ละสตัวช์ัน้สงูมกีารปรบัตัวเพื่อใหเ้ขา้กับสภาพแวดล้อมภายนอกใหไ้ด้ โดยการเปล่ียนแปลงสภาพภายในของสตัวนั์น้ ๆ เอง เชน่ กบใชผิ้วหนังและปอดหายใจในชว่งกบโตเต็มวยั แต่ในชว่งท่ีกบยงัเป็นตัวอ่อนหรอืที่เรยีกวา่ ลกูอ๊อด ( tadpole larva ) กบหายใจทางเหงือก หรอืแมแ้ต่การปรบัตัวของกบเป็นตัวอยา่งการรกัษาดลุยภาพในรา่งกาย สตัวช์ัน้สงูรวมทัง้มนุษยม์กีระบวนการรกัษาดลุยภาพของรา่งกายเพื่อใหเ้ขา้กับสภาพแวดล้อมมากกวา่สิง่มชีวีติเซลล์เดียว ดังนัน้ในสตัวช์ัน้สงูรวมทัง้มนุษยจ์งึมรีะบบต่าง ๆ เพื่อทำาหน้าท่ีน้ี ในขณะที่สิง่มชีวีติเซลล์เดียวภายในเซลล์ทำาหน้าท่ีได้ทกุระบบ

การรกัษาดลุยภาพของรา่งกายที่สำาคัญคือเรื่องของนำ้าและเกลือแรใ่นรา่งกาย ตัง้แต่การลำาเลียงไปยงัสว่นต่าง ๆ ของรา่งกายรวมทัง้การกำาจดัท้ิง ซึ่งจะได้อธบิายต่อไป

6.1 ระบบหายใจกับการรกัษาดลุยภาพของรา่งกาย

สิง่มชีวีติต้องใชพ้ลังงานในกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อการดำารงชวีติ พลังงานสว่นใหญ่ได้มาจากการสลายโมเลกลุของสารอาหาร ด้วยการทำาปฏิกิรยิากับแก๊สออกซเิจน กระบวนการสลายอาหารเพื่อใหไ้ด้พลังงานเชน่นี้เรยีกวา่ การหายใจ ( Respiration ) มสีิง่มชีวีติต่าง ๆ มอีวยัวะที่ใชใ้นการหายใจหรอืแลกเปล่ียนแก๊สแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับรา่งกายของสิง่มชีวีตินัน้ ๆ วา่มคีวามซบัซอ้นอยา่งไร

6.1.1 โครงสรา้งท่ีใชใ้นการแลกเปลี่ยนแก๊สของโพรทิสต์และสตัวบ์างชนิด

สิง่มชีวีติเซลล์เดียว

ในสิง่มชีวีติขนาดเล็กและมเีซลล์เพยีงเซลล์เดียว ในพวกโพรทิสต์ เชน่ โพรโทซวั ตัวอยา่งคือ อะมบีา การแลกเปลี่ยนแก๊สใช้วธิกีารแพรเ่ขา้ – ออกผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ เมื่ออะมบีาต้องการออกซเิจนนัน้ ปรมิาณออกซเิจนในเซลล์มคีวามหนาแน่นน้อยกวา่ความหนาแน่นของออกซเิจนที่อยูน่อกเซลล์ ออกซเิจนจงึแพรผ่่านเยื่อหุม้เซลล์เขา้มา ในขณะนัน้ความหนาแน่นของคารบ์อนไดออกไซด์ภายในเซลล์มมีากกวา่ภายนอกจงึมกีารแพรอ่อก แต่การแพรเ่ขา้ออกนี้จะเกิดขึ้นไมไ่ด้เลยหากเยื่อหุม้เซลล์ปราศจากความชื้นหรอืมีความบางไมพ่อ

รูปท่ี 6.1 แสดงการแลกเปลี่ยนแก๊สของพารามเีซยีม

สตัวห์ลายเซลล์เมื่อสิง่มชีวีติมจีำานวนเซลล์มากขึ้นพรอ้มกับมขีนาดใหญ่ขึ้น

การแลกเปล่ียนแก๊สต้องมโีครงสรา้งซบัซอ้นมากขึ้น ในฟองน้ำ/า การแลกเปล่ียนแก๊สเกิดกับเซลล์แต่ละเซลล์ท่ีนำ้าผ่านเขา้ไปถึงทางชอ่งนำ้าเขา้

ก

ขรูปท่ี 6.2 แสดงทางน้ำ/าเขา้และทางน้ำ/าออกของฟองน้ำ/า

ก. ลักษณะภายนอกของฟองน้ำ/า

ข. แสดงทางน้ำ/าไหลภายใน

ในสว่นของ ซเีลนเตอเรต เชน่ ไฮดรายงัคงใชช้อ่งแกสโตรวาสคลูารเ์ป็นทางผ่านของนำ้า เป็นตัวนำาออกซเิจนและรบัคารบ์อนไดออกไซด์จากเซลล์ออกมา ดังรูปท่ี 6.3

รูปท่ี 6.3 แสดงการแลกเปลี่ยนแก๊สของไฮดรา , พลานาเรยีและไสเ้ดือนดิน

การใชผิ้วหนังหรอืผิวล้ำาตัวหนอนตัวแบน ใชพ้ลานาเรยีเป็นตัวอยา่ง พลานาเรยียงัใชก้าร

แลกเปล่ียนแก๊สผ่านผิวหนังเชน่เดียวกับอะมบีา ผนังลำาตัวของพลานาเรยีบางและเปียกชื้นอยูเ่สมอ โครงสรา้งของรา่งกายพลานาเรยีมีลำาตัวแบน จงึมพีื้นที่ผิวมากทำาใหม้ปีระสทิธภิาพในการแลกเปล่ียนแก๊สได้ดี

หากเปรยีบเทียบกับ ไสเ้ดือนดิน ซึ่งมกีารแลกเปล่ียนแก๊สกับสิง่แวดล้อมทางผิวหนัง ซึ่งเปียกชัน้เชน่เดียวกับพลานาเรยีแล้ว จะเหน็ได้วา่พื้นที่ผิวของไสเ้ดือนดินน้อยกวา่พลานาเรยี หากเปรยีบเทียบในปรมิาตรเท่า ๆ กัน เพราะพลานาเรยีตัวแบนกวา่ นอกจากนัน้แล้วในสภาพความเป็นจรงิไสเ้ดือนดินมขีนาดใหญ่กวา่พลานาเรยี

รูปท่ี 6.4 แสดงการแลกเปลี่ยนแก๊สของแมเ่พรยีง

จากรูปท่ี 6.3 จะเหน็วา่การแพรข่องแก๊สในพลานาเรยีนัน้ แก๊สจะผ่านไปทีละเซลล์ สว่นในไสเ้ดือนดินมรีะบบหมุนเวยีนเลือด ชว่ยในการแพรข่องแก๊สเพื่อใหเ้พยีงพอต่อความต้องการของรา่งกายไสเ้ดือนดินที่มขีนาดใหญ่กวา่แต่พื้นที่ผิวกลับน้อยกวา่พลานาเรยี แก๊สที่แพรผ่่านผิวหนังไสเ้ดือนดินเขา้ไปจะเขา้สูห่ลอดเลือดหมุนเวยีนไปเล้ียงสว่นต่าง ๆ ของรา่งกายต่อไป ในขณะเดียวกันคารบ์อนไดออกไซด์จากเซลล์ต่าง ๆ ของรา่งกายท่ีปล่อยออกมาจากเลือดจะแพรอ่อกทางผิวหนังของไสเ้ดือนดิน จะเหน็วา่ การหมุนเวยีนของเลือดชว่ยเรง่อัตราการเปล่ียนแก๊สกับสิง่แวดล้อมได้ โดยการนำาออกซเิจนไปสูเ่ซลล์ท่ีอยูภ่ายในได้รวดเรว็ ทำาใหบ้รเิวณผิวหนังมคีวามหนาแน่นของออกซเิจนน้อยอยูเ่สมอ จงึรบัการแพรข่องออกซเิจนจากสิง่แวดล้อมภายนอกได้ตลอดเวลา การแลกเปล่ียนแก๊สของเซลล์ในรา่งกายไสเ้ดือนดินนัน้ เซลล์มไิด้แลกเปล่ียนกับสภาพแวดล้อมโดยตรง แต่เป็นการแลกเปล่ียนกับเลือด จงึเป็นการแลกเปล่ียนแก๊สท่ีซบัซอ้นขึ้น เพราะครัง้แรกเลือดแลกเปล่ียนแก๊สกับบรรยากาศ และอีกครัง้หน่ึงเลือดแลกเปล่ียนแก๊สกับเซลล์

รูปท่ี 6.5 โครงสรา้งในการแลกเปลี่ยนแก๊สของสตัวแ์ต่ละชนิด

ถึงแมว้า่ไสเ้ดือนดินจะอยูบ่นบกมไิด้อยูใ่นนำ้าเชน่เดียวกับพลานาเรยีก็ตาม ผิวหนังไสเ้ดือนดินก็ยงัชุม่ชื้นอยูเ่สมอด้วยเมอืกท่ีไสเ้ดือนดินขบัออกมาทำาใหแ้ลกเปล่ียนแก๊สกับสิง่แวดล้อมได้ดีขึ้น

ท่อลม ( Trachea )ในสตัวช์ัน้สงูขึ้นมา ได้แก่ พวกอารโ์ทรพอดใชแ้มลงเป็น

ตัวอยา่ง อาจหา จิง้หรดี ตัก๊แตน หรอืแมลงสาบมาศึกษา บรเิวณท้องจะพบวา่มรูีเล็ก ๆ เรยีกวา่ ชอ่งหายใจ หรอื สไปเรเคิล ( Spiracle ) อยูท่ี่ผนังลำาตัว ตามปกติม ี10 คู่ คือ ปล้องอก 2 คู่ และปล้องท้อง 8 คู่ ถัดจากรูเปิดสไปเรเคิลเขา้ไปในลำาตัวจะเป็นท่อ

ลม ( trachea ) เป็นหลอดใส ๆ เล็ก ๆ ยดืหดได้คล้ายสปรงิเมื่ออากาศเขา้ไปตามท่อลมแล้วจะผ่านไปตามท่อลมที่แตกแขนงเป็นท่อลมฝอย ( tracheole ) จนถึงท่อที่เล็กที่สดุมผีนังบางมากท่ีสมัผัสกับเซลล์รา่งกาย ปลายท่อที่เล็กที่สดุมขีองเหลวอาบอยู ่ออกซเิจนจากท่อลมจะละลายในของเหลวและแพรเ่ขา้สูเ่น้ือเยื่อใกล้เคียง

เน่ืองจากระบบลำาเลียงในแมลงเป็นระบบเลือดเปิด และมสีารท่ีรบัออกซเิจนเป็นฮีโมไซยานิน ระบบเลือดหรอืเลือดหรอืหลอดเลือดของแมลงเกือบไมจ่ำาเป็นที่จะต้องรบัออกซเิจนไปสง่ท่ีเซลล์เพราะระบบท่อลมของแมลงนำาอากาศสง่ไปถึงเน้ือเยื่อได้รวมทัง้การเคล่ือนไหวของลำาตัวแมลง ทำาใหท้่อลมยดืหด ชว่ยใหอ้ากาศไหลเวยีนเขา้ออกจากระบบท่อลมได้ดี

รูปท่ี 6.6 แสดงระบบท่อลมในแมลง

ผนังของท่อลมมคีวามแขง็แรง ประกอบด้วยคิวติเคิล ( Cuticle ) จงึทำาใหค้งรูปอยูไ่ด้

แมลงบางชนิดมถีงุลม ( Air sac ) ขนาดใหญ่ชว่ยเก็บอากาศไวห้ายใจเพื่อชว่ยอัดอากาศใหผ้่านเขา้ออกได้เรว็ขึ้น แมลงบางชนิด

เชน่ ตัก๊แตนใชก้ารยดืหดของกล้ามเน้ือหน้าท้องและอก เพื่อชว่ยดันอากาศใหเ้ขา้ออกจากตัวทางชอ่งหายใจ ดังนัน้ถ้าแมลงตัวโตมาก ๆ จะไมม่คีวามดันบรรยากาศเพยีงพอท่ีจะสง่แก๊สเขา้ไปสูป่ลายสดุของท่อลม ( คือ Tracheole ) ได้ เป็นสาเหตทุำาใหแ้มลงมขีนาดจำากัด

รูปท่ี 6.7 แสดงท่อลมของแมลง

เหงือก ( Gill )ในสตัวน์ำ้าหลายชนิด ไมว่า่จะเป็นกุ้ง หอย ปู ปลา ล้วนมเีหงือก

เป็นอวยัวะ ทำาหน้าที่แลกเปล่ียนแก๊สกับนำ้า โดยมพีื้นที่สมัผัสกับนำ้ามากมาย และในเหงือกของสตัวช์ัน้สงูจะมหีลอดเลือดฝอยมาเล้ียงเหงือก อาจมผีิวบาง ๆ หรอืมเีซลล์เพยีงแถวเดียวกัน้ระหวา่งเลือดกับนำ้าหรอืมผีนังหลอดเลือดบาง ๆ เพื่อสะดวกในการรบัออกซเิจนจากนำ้า และคายคารบ์อนไดออกไซด์ออกจากเลือด

ในที่น้ียกตัวอยา่งเหงือกปลามาศึกษา เหงือกปลามไิด้เป็นอวยัวะที่เปิดใหเ้หน็โดยตรง แต่มแีผ่นแก้ม ( Operculum ) ปิด

โดยเฉพาะบรเิวณของของแผ่นแก้มด้านท่ีติดกับลำาตัวนัน้เปิดปิดได้ เมื่อปลาอ้าปากใหน้ำ้าผ่านปากเขา้ไป ( รูปท่ี 6.9 ง. ) ปลายน้ีจะปิด เมื่อมนัต้องการใหน้ำ้าไหลผ่านเหงือกไปปลายแผ่นแก้มด้านน้ีจะเปิด

รูปท่ี 6.9 แสดงเหงือกปลา ให้เห็นความสมัพนัธร์ะหวา่งซี่เหงือกและ หลอดเลือดฝอย

ซีเ่หงือกขยายใหญ่จะเหน็หลอดเลือดฝอยแทรกอยูใ่นแขนงของซีเ่หงือกดังรูปที่ 6.9 ค. การท่ีเหงือกปลาแตกแขนงเป็นเสน้เล็ก ๆ เป็นการเพิม่พื้นท่ีผิวที่จะได้สมัผัสกับออกซเิจนในนำ้า โดยมเียื่อบาง ๆ ของเหงือกอยูใ่กล้ชดิกับหลอดเลือดมากทำาใหอ้อกซเิจนแพรจ่ากนำ้าเขา้หลอดเลือดได้ง่ายขึ้น

ปลาใชเ้ฉพาะสว่นเหงือกเท่านัน้ที่แลกเปล่ียนแก๊ส มใิชใ่ชพ้ื้นที่ผิวตลอดลำาตัวเหมอืนไสเ้ดือนดิน ปลาจะอ้าปากฮุบนำ้าและหบุปากไล่นำ้าผ่านไปทางชอ่งเหงือกดังรูปที่ 6.9 ง. ดังนัน้จะเหน็แผ่นแก้มหรอืกระดกูปิดเหงือกปลาเคล่ือนไหวอยูต่ลอดเวลาเป็นจงัหวะพอเหมาะพอดีกับการอ้าปากและหบุปากของปลา ไมว่า่ปลาจะลอยตัวอยู่

น่ิงหรอืปลากำาลังวา่ยนำ้าเคล่ือนไหวอยูไ่ปมา ดังนัน้ ถึงแมใ้นนำ้ามีปรมิาณออกซเิจนละลายอยูเ่พยีง 0.5 เปอรเ์ซน็ต์โดยปรมิาตรก็ตาม ปลาก็ยงัสามารถรบัออกซเิจนจากนำ้าด้วยกระบวนการดังกล่าวน้ี อยา่งเพยีงพอกับความต้องการตลอดเวลา

รูปท่ี 6.10 เปรยีบเทียบการหายใจในปลาและอารโ์ทพอด ก. ปลา , ข. กุ้ง และ ค.

แมลง ในปลาและกุ้งซึง่เป็นสตัวน์้ำ/าเหมอืนกันต่างให้น้ำ/าผ่านเหงือก สว่น

แมลงเป็นสตัวบ์กใชร้ะบบท่อลม

การแบง่ชนิดของเหงือกตามต้ำาแหน่งของเหงือก แบง่ได้เป็น

ก. เหงือกท่ีอยูภ่ายในรา่งกาย ( Internal gill ) พบในปลา กุ้ง ปู หอย และหมกึ

ข. เหงือกท่ียื่นออกจากรา่งกาย ( External gill ) ซึ่งอาจอยู่ด้านหน้าหรอืด้านขา้งของลำาตัว มลัีกษณะเป็นขนหรอืเป็นฟลิาเมนต์ พบในลกูอ๊อด ซาลามานเดอร ์ตัวอ่อนของปลาบางชนิด ปลาดาว

รูปท่ี 6.11 เหงือกชนิดต่าง ๆ ของสตัวไ์รก้ระดกูสนัหลัง

ก. เหงือกของดาวทะเลยื่นออกจากชอ่งวา่งล้ำาตัว

ข. พวกโพลีขตี ( Polychaetes phylum Annelida ) แต่ละปล้องจะมี

เหงือก 1 คู่ หรอืเรยีกวา่ พาราโปเดีย ( Parapodia )

ค. เหงือกของหอย มลีักษณะเป็นเสน้ยาว ง. เหงือกของกุ้ง

การเรยีงตัวของหลอดเลือดฝอยในเหงือกปลากระดกูแขง็มีสว่นชว่ยในการแลกเปล่ียนแก๊ส โดยการไหลของเลือดจะสวนทางกับการไหลของนำ้าผ่านเหงือก วธิน้ีีจะชว่ยใหอ้อกซเิจนแพรเ่ขา้สูห่ลอดเลือดได้มากที่สดุ วธิน้ีีเรยีกวา่ การแลกเปล่ียนแก๊สแบบทวนกระแส (

Counter – cerrent exchang ) เป็นการแลกเปล่ียนแก๊สโดย 2 ระบบที่ไหลสวนทางกัน เลือดท่ีไหลสว่นทางกับกระแสนำ้าจะได้ออกซเิจนเพิม่ขึ้นเรื่อย ๆ จากนำ้า โดยวธิน้ีีเหงือกจงึสามารถรบัออกซเิจนมากกวา่ 80 % ของออกซเิจนท่ีละลายอยูใ่นนำ้า

รูปท่ี 6.12 การแลกเปลี่ยนแก๊สโดยวธิ ีCounter – cerrent exchang ซึง่เป็นระบบ

เลือดท่ีไหลสวนทางกับกระแสน้ำ/า ท้ำาให้เลือดได้รบั O2 ตลอดเวลาท่ีสมัผัส

กับน้ำ/า จงึได้รบั O2 มากกวา่ 80 % ของ O2 ท่ีละลายน้ำ/า ( ข ) เปรยีบเทียบ

กับระบบท่ีเลือดและกระแสน้ำ/าไหลขนานกัน ( ก ) เลือดในเหงือกจะรบั O2

ได้เพยีง 50 % ของ O2 ท่ีละลายน้ำ/า เพราะเมื่อ O2 แพรจ่ากน้ำ/าเขา้เลือด

ความเขม้ขน้ของ O2 จะลดลงเรื่อย ๆ จนกระทั่งความเขม้ขน้ของ O2 ใน

เลือดและน้ำ/าเท่ากันก็จะหยุดแพร่

รูปท่ี 6.13 แสดงภาพเปรยีบเทียบอวยัวะแลกเปลี่ยนแก๊สในสตัวต่์างชนิด

ปอด ( Lung )ปอด ( Lung ) เป็นอวยัวะที่เวา้เขา้มาในรา่งกาย แตกแขนง

และถ่ายเทอากาศ ในสตัวพ์วกสตัวไ์รกระดกูสนัหลังจะพบในแมงมุม แมงป่อง หอยทาก ครสัเตเซยีน ( Crustacean ) อารโ์ทรพอด สว่นในพวกสตัวม์กีระดกูสนัหลังพบในปลาปอด ( Lung fish ) สตัวค์รึง่บกครึง่นำ้าท่ีโตแล้ว ( ยกเวน้ซาลามานเดอร ์) และในสตัวม์กีระดกูสนัหลังอ่ืน ๆ

บุคลัง ( Book lung )

รูปท่ี 6.16 แสดง บุคลัง ( Book lung ) ของแมงมุม

พบในแมงมุม มลัีกษณะเป็นหอ้งเล็ก ๆ มทีางติดต่อกับอากาศภายนอกภายในหอ้งเล็ก ๆ มแีผ่นเยื่อบาง ๆ เรยีงซอ้นเป็นปึก ออกซเิจนจากอากาศจะเขา้สูข่องเหลวท่ีหมุนเวยีนอยูใ่นบุคลัง ของเหลวนำาออกซเิจนไปใหเ้น้ือเยื่อรา่งกายและดึงคารบ์อนไดออกไซด์ออกมา

ในสตัวช์ัน้สงูตัง้แต่กบขึ้นไป ( รวมทัง้ Lungfish และหอยฝาเดียว Pulmonat ) ปอดเป็นอวยัวะแลกเปล่ียนแก๊ส โดยท่ีเซลล์ต่าง ๆ ในรา่งกายไมไ่ด้สมัผัสอากาศภายนอกโดยตรง รา่งกายจงึมวีธิชีว่ยใหแ้ก๊สที่อยูภ่ายนอกติดต่อกับเซลล์รา่งกาย โดยเกิดกระบวนการรบัและสง่ออกซเิจนและคารบ์อนไดออกไซด์

ปอดมวีวิฒันาการเริม่จากถึงธรรมดา มหีลอดเลือดฝอยมาหล่อเล้ียงและมคีวามชื้น จนกระทัง่ววิฒันาการในการเพิม่พื้นท่ีผิวของปอดใหม้ากท่ีสดุ โดยการแบง่พื้นที่ผิวด้านในใหม้รีอยพบัมากขึ้น พรอ้มทัง้มหีลอดเลือดฝอยมาเล้ียงมากขึ้น

รูปท่ี 6.17 แสดงววิฒันาการของปอด ซาลาเมนเดอร ์กบ คางคก

สตัวเ์ลื/อยคลาน และปอดของนกตามล้ำาดับ

รูปท่ี 6.18 แสดงการสดูลมหายใจเขา้ในกบ กบหายใจเอาอากาศเขา้ทางรูจมูก อากาศ

ผ่านโพรงจมูกเขา้ชอ่งปาก ชว่งนี/พื/นท่ีปากด้านล่างลดตัวลง อากาศจะไป

อยูใ่นชอ่งปาก เมื่อกบยกพื/นปากล่างขึ/นอากาศจะถกูดันเขา้ปอด

การหายใจของนกต่างไปจากสตัวอ่ื์น ๆ ท่ีนกต่างไปจากสตัวอ่ื์น ๆ ท่ีนกจะต้องบนิ จงึต้องใชพ้ลังงานมาก เพื่อลอยตัวอยูใ่นอากาศ ดังนัน้นกจงึมวีวิฒันาการจนทำาใหก้ระดกูเบา โดยมโีพรงอยูใ่นกระดกู และตามโพรงเหล่านัน้มถีงุลม ( Air sacs ) แทรกเขา้ไป โครงสรา้งเชน่น้ีจงึมสีว่นชว่ยในการบนิและแลกเปล่ียนแก๊สด้วย ถงุลมเหล่าน้ีทำาหน้าที่เก็บสำารองอากาศไวใ้หน้กใชแ้ลกเปล่ียนแก๊สโดยถงุลม จำานวน 8 – 9 ถงุน้ีมทีางติดต่อกับปอด เมื่อนกหายใจผ่านหลอดลมคอเขา้ไปอากาศจะแยกออกไปตามหลอดลมเขา้สูป่อดบางสว่นผ่านเลยเขา้ไปยงัถงุลม นกแลกเปล่ียนแก๊สกับอากาศในปอดก่อน เมื่อหายใจออกอากาศในปอดจะออกไปและอากาศจากถงุลมท่ีต่อจากปอดจะเขา้ไปแทนท่ี นกจงึสามารถแลกเปล่ียนแก๊สได้อีกครัง้ ดังนัน้นกสดูลมหายใจเขา้ออกแต่ละครัง้ ปอดสามารถแลกเปล่ียนแก๊สได้ 2 ครัง้ ซึ่งมากกวา่สตัวเ์ล้ียงลกูด้วยนำ้านมเท่าตัว

รูปท่ี 6.19 แสดงภาพแสดงระบบหายใจของนกภายในปอดของนกมีหลอดลม ( Bronchus ) และมแีขนง

หลอดลม ( ParaBronchus ) แยกออกไป ที่แขนงหลอดลมมีท่ออากาศ ( Air capillary ) แตกแขนงออกโดยรอบและมีหลอดเลือดฝอยมาพนัอยู ่การแลกเปล่ียนแก๊สในปอดนกเกิดขึ้นท่ีท่ออากาศน้ี

ปอดเป็นอวยัวะท่ีใชใ้นการแลกเปล่ียนแก๊สกับบรรยากาศ อยู่ภายในลำาตัว อากาศจากภายนอกผ่านทางรูจมูกเขา้หลอดลม ซึ่งมีขนาดเล็กลงทกุที ๆ พรอ้มกับมกีารแตกแขนงเป็นหลอดลมฝอย ในสตัวเ์ล้ียงลกูด้วยนำ้านมสว่นสดุท้ายของปอด คือถงุลมหรอื อัลวโีอลัส ( Alveolus ) ซึ่งเป็นถงุลมขนาดเล็กจำานวนมาก ลักษณะของถงุลมมเียื่อบาง ๆ เป็นผนังและมหีลอดเลือดฝอยหุม้ถึงเหล่าน้ีอยูทั่ว่ ๆ ไป เพราะยิง่มพีื้นที่ผิวสำาหรบัแลกเปล่ียนแก๊สกับระบบหมุนเวยีนเลือดมากเท่าใด การแลกเปล่ียนแก๊สยิง่มาก การแลกเปล่ียนแก๊สใชห้ลักการแพร ่และมหีลักเชน่เดียวกับอวยัวะแลกเปล่ียนแก๊สของสตัวอ่ื์น ๆ คือ ต้องมผีนังบางและมคีวามชื้น