เหตผลทใชในการปฏเสธการขอรอง เปรยบเทยบระหวางภาษาไทยกบภาษาญปน

นางสาวพรนชชา ประทปจนดา

568 01316 22

สารนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาภาษาญป นเปนภาษาตางประเทศ ภาควชาภาษาตะวนออก คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ปการศกษา 2558

ก

ชอสารนพนธ : เหตผลทใชในการปฏเสธการขอรองเปรยบเทยบระหวางภาษาไทยกบภาษาญป น (Reason for Declination of Request in Thai and Japanese)

ชอผท าสารนพนธ : นางสาวพรนชชา ประทปจนดา อาจารยทปรกษา : อ.ดร.ยพวรรณ โสภตวฒวงศ จ านวนหนา : 72 หนา

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาเปรยบเทยบแนวโนมของการใชเหตผลในการปฏเสธการขอรองระหวางภาษาไทยกบภาษาญป น รวมทงศกษาปจจยเรองความแตกตางของสถานภาพทางสงคมและปจจยเรองความสนทสนมของคสนทนาวาท าใหผ ปฏเสธเลอกใชเหตผลเหมอนหรอตางกนอยางไร โดยใชขอมลจากแบบสอบถามและการสมภาษณเพมเตมของกลมตวอยางผพดชาวไทยและผ พดชาวญป นกลมละ 45 คน ในการวเคราะห ผลการวจยพบวา ทงผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมทจะใช “วธพดทก ากวม” เชน “มธระ” “ไมสะดวก” ในการปฏเสธคสนทนาทไมสนทเหมอนกน ส าหรบเนอหาเหตผลทใชปฏเสธ พบวาผพดชาวไทยใช “เนอหาทเกยวกบบคคลทสาม” และ “เนอหาทเปนการผดผอนค าตอบ” ซงเปนค าตอบทพบในผพดชาวไทยเทานน ส าหรบการใชเหตผลทจ าแนกตามความจรงของเนอหา พบวาผพดชาวไทยมแนวโนมทจะใช “เหตผลทเปนความจรง” มากกวา “เหตผลทไมเปนความจรง” ในการปฏเสธคสนทนาทกสถานภาพอยางเหนไดชด นอกจากน พบวาผพดชาวญป นมแนวโนมจะใช “เหตผลทเปนความจรงและใชวธพดทชดเจน” ในการปฏเสธคสนทนาทสนท และมแนวโนมจะใช “เหตผลทไมเปนความจรงและใชวธพดทก ากวม” ในการปฏเสธคสนทนาทไมสนท ในขณะทในกรณของของผพดชาวไทย ปจจยความสนทไมไดมผลตอการแบงใชทชดเจนมากเทาผพดชาวญป น อยางไรกตาม ความคดเหนเกยวกบความยากงายในการปฏเสธนนไดผลออกมาเหมอนกน คอ ทงผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมทจะรสกวาการปฏเสธค าขอรองของ “เพอนทไมสนท” และ“รนนองทไมสนท” ท าไดงาย ในขณะทการตอบปฏเสธตอ “อาจารยทสนท” กระท าไดยากทสด จากผลการวจยทกลาวมาขางตน จงอาจสนนษฐานไดวา การทผพดชาวไทยใช “เนอหาทเกยวกบบคคลทสาม” และ “เนอหาทเปนการผดผอนค าตอบ” แสดงใหเหนถงความเกรงใจซงเปนแนวคดหนงทมบทบาทส าคญในสงคมไทย สวนสาเหตทท าใหผพดชาวญป นมแนวโนมการแบงใช “เหตผลทเปนความจรงและใชวธพดทชดเจน” และ “เหตผลทไมเปนความจรงและใชวธพดทก ากวม” อาจมทมาจากอทธผลของ “บคคลภายใน” (内) และ “บคคลภายนอก” (外) ซงเปนแนวคดทชาวญป นใหความส าคญอยางยงเชนกน โดยเฉพาะเมอมการปฏสมพนธระหวางบคคล ส าหรบบคคลททงผ พดชาวไทยและผพดชาวญป นรสกวาปฏเสธไดงายนน อาจเนองมาจาก ผปฏเสธรสกวาอกฝายไมไดสนทสนมกบตน อกทงนบจากนคงไมคอยไดมปฏสมพนธกน ในขณะทการตอบปฏเสธตอ “อาจารยทสนท” กระท าไดยากทสด เนองจากผปฏเสธตองการตอบแทนอาจารยทมบญคณตอตนเอง ภาควชาภาษาตะวนออก ลายมอชอนสต…………………………………………………... สาขาวชาภาษาญป นเปนภาษาตางประเทศ ลายมอชออาจารยทปรกษาสารนพนธ………………………….. ปการศกษา 2558

ข

小論文名 ： 依頼に対する断りの理由説明―タイ語と日本語を比較して―

(Reason for Declination of Request in Thai and Japanese)

筆者名 ： ポーンナッチャー・プラティープチンダー

指導教官 ： ユパワン・ソーピットヴッティウォン 博士

ページ数 ： 72ページ

要旨

本研究は、タイ語と日本語における依頼に対する断りの理由説明の傾向を比較するこ

と、及び上下関係や親疎関係が断る側の理由の使い分けに影響しているか否かを明らか

にすることを目的とする。分析に使用したデータはタイ語母語話者 45名と日本語母語話

者 45 名のアンケートとフォローアップインタビューである。

研究の結果、タイ語母語話者も日本語母語話者も、親しくない相手には「用事がある」

「都合がつかない」などの「曖昧な言い方」を用いるという傾向がわかった。断りの理

由の内容では、タイ語母語話者特有の答えとして「第三者に関する内容」と「答えを保

留する内容」が見られた。内容の理由説明の真実の度合いでは、タイ語母語話者は全て

の相手に対して「本当の理由」を「本当ではない理由」より圧倒的に多く用いるという

傾向があった。さらに、日本語母語話者では、親しい相手には「本当の理由と明確な言

い方」を用い、親しくない相手には「本当ではない理由と曖昧な言い方」を用いるとい

う傾向がわかった。一方、タイ語母語話者では、日本語母語話者ほど親疎関係は使い分

けに影響しないことがわかった。しかし、断りの難しさに関する意見では、タイ語母語

話者も日本語母語話者も「親しくない友達」と「親しくない後輩」の依頼が断りやすく、

一番断りにくいのは「親しい先生」からの依頼だという傾向がわかった。

以上の結果から、タイ語母語話者が「第三者に関する内容」と「答えを保留する内

容」を用いるのは、タイの社会における大事な概念の一つである遠慮の表れだと考える。

日本語母語話者の「本当の理由と明確な言い方」と「本当ではない理由と曖昧な言い

方」の使い分けの傾向は、日本人がコミュニケーションをとる時に特に重視する「内」

と「外」という概念の影響だと考える。また、タイ語母語話者も日本語母語話者も断り

やすいと思う相手に関しては、断る側は断る相手とは親しくないし、これからもあまり

接点がないと思っているため、断りやすいと考える。一方、「親しい先生」からの依頼が

一番断りにくいのは、お世話になっている先生に恩返ししたいという意識によるものだ

と考える。

文学部東洋言語学科 院生の署名 :

外国語としての日本語修士課程 指導教官の署名 :

2015年度

ค

กตตกรรมประกาศ

สารนพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยดเนองจากไดรบความอนเคราะหจากบคคลหลายทาน ดงน ขอกราบขอบพระคณ อาจารย ดร.ยพวรรณ โสภตวฒวงศ อาจารยทปรกษาสารนพนธทกรณาใหค าชแนะแนวทางการวจยและตรวจแกสารนพนธอยางละเอยด รวมทงใหขอคดและใหก าลงใจผวจยอยเสมอ ท าใหสารนพนธนส าเรจดวยดในทสด ผวจยตระหนกถงความเมตตาและความเอาใจใสของอาจารย และขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน ขอกราบขอบพระคณคณาจารยประจ าสาขาวชาภาษาญป น คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยทกทานทไดใหความรแกผวจยตลอดระยะเวลาทศกษาในระดบปรญญาตรและปรญญาโท ขอขอบคณผ ใหความรวมมอในการวจยชาวไทยและชาวญป นทกทานทสละเวลาและใหความรวมมอเปนอยางดในการตอบแบบสอบถามและการสมภาษณเพมเตม ขอขอบคณเพอนรวมรนทกคน รวมถงรนพและรนนอง สาขาวชาภาษาญป นเปนภาษาตางประเทศ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทคอยถามไถ ใหก าลงใจ และใหความชวยเหลอผวจยตลอดระยะเวลาทศกษาและเรยบเรยงสารนพนธ สดทายน ขอขอบคณครอบครวทคอยสนบสนนและเปนก าลงใจใหผวจยทก ๆ เรอง และขอขอบคณเพอน ๆ ทกคนทเปนก าลงใจใหผวจยเสมอมา

พรนชชา ประทปจนดา

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย………………………………………………………………………….. ก

บทคดยอภาษาญป น………………………………………………………………………… ข

กตตกรรมประกาศ…………………………………………………………………………… ค

สารบญ………………………………………………………………………..……………... ง

สารบญตาราง…………….…………………………………………………..……………... ช

สารบญแผนภาพ…………….…………………………………………………..………….. ซ

1. บทน า…………….…………………………………………………..………………….. 1

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา………………………………..………………….. 1

1.2 วตถประสงคของการวจย………………………………..………………………….. 3

1.3 ค าถามของการวจย………………………………..………………………………… 3

2. งานวจยทเกยวของ………………………………..……………………………………. 5

2.1 งานวจยทเกยวของกบการใชเหตผลในการปฏเสธ………………………………….. 5

2.2 งานวจยทเกยวของกบการปฏเสธการขอรองระหวางภาษาญป นกบภาษาอนๆ……. 8

2.3 งานวจยทเกยวของกบการปฏเสธในภาษาไทย..……………………………………. 10

2.4 งานวจยทเกยวของกบความสมพนธกบคสนทนา..…………………………………. 12

3. วธด าเนนการวจย………………………………..……………………………………... 15

3.1 กลมตวอยาง………………………………..……………………………………….. 15 3.2 เครองมอทใชในการวจย………………………………..…………………………… 16

จ

หนา

3.2.1 แบบสอบถาม………………………………..………………………………… 16

3.2.2 การสมภาษณเพมเตม………………..……………………………………...... 20

3.3 การวเคราะหขอมล………………..…………………………………………………. 22

3.4 สถตทใชในการวเคราะห………………..…………………………………………… 23

4. ผลการวจย………………………………..……………………………………………... 25

4.1 เหตผลทใชปฏเสธ………………………………..………………………………….. 25

4.1.1 วธการแบงประเภทของเหตผลทใชปฏเสธ..…………………………………… 25

4.1.2 ผลของสดสวนการใชเหตผลในการปฏเสธ..…………………………………… 27

4.1.3 ผลการใชเหตผลในการปฏเสธทจ าแนกตามเนอหาเหตผล…………………… 30

4.2 ปจจยเกยวกบการค านงถงความสมพนธกบคสนทนา……………………………… 38

4.2.1 ปจจยเกยวกบความสมพนธระหวางคสนทนาและประเภทของเหตผล………. 38

4.2.2 ปจจยเกยวกบความสมพนธระหวางคสนทนาและเนอหาของเหตผล………… 43

4.2.3 ปจจยเกยวกบความสมพนธระหวางคสนทนาและความยากงายในการปฏเสธ 46

5. สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ……………………………..…………………… 50

5.1 สรปผลการวจย……………………………..……………………………………….. 50

5.2 อภปรายผล……………………………..………………………………………….... 51

5.2.1 วธปฏเสธ……………………………..………………………………………... 51

5.2.2 เนอหาเหตผลทใชปฏเสธ……………………………..……………………….. 51

5.2.3 การใชเหตผลทจ าแนกตามความจรงของเนอหา……………………………… 52

ฉ

หนา

5.2.4 ปจจยความสนททมผลตอการเลอกใชประเภทของเหตผล…………………… 53

5.2.5 ปจจยความสนททมผลตอความยากงายในการปฏเสธ………………………. 55

5.3 ขอเสนอแนะในงานวจยครงตอไป…………………………………………………… 57

บรรณานกรม……………………………………………………………………………….. 58

ภาคผนวก…………………………………………………………………………………... 60

ภาคผนวก ก แบบสอบถามส าหรบผพดชาวไทย………………………………………... 61

ภาคผนวก ข แบบสอบถามส าหรบผพดชาวญป น………………………………………. 68

ช

สารบญตาราง

ตารางท หนา

3.1 ขอมลของผตอบแบบสอบถามผพดชาวไทยและผพดชาวญป น………………… 16

3.2.1 ค าจ ากดความสถานภาพของคสนทนา………………………………………….. 17

4.1.3 ก ตวอยางเหตผลทใชปฏเสธจ าแนกตามเนอหาเหตผล……………………………. 30

4.1.3 ข สดสวนค าตอบ “เหตผลทเปนความจรง” ของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น…. 33

4.1.3 ค สดสวนค าตอบ “เหตผลทไมเปนความจรง” ของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น 34

4.1.3 ง จ านวนค าตอบ “ไมบอกเหตผล” ของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น………….. 35

4.2.1 ก สดสวนเหตผลทใชปฏเสธของผพดชาวไทยจ าแนกตามคสนทนา………………. 39

4.2.1 ข สดสวนเหตผลทใชปฏเสธของผพดชาวญป นจ าแนกตามคสนทนา……………... 41

4.2.2 ก สดสวนเนอหาของเหตผลของผพดชาวไทยจ าแนกตามคสนทนา……………….. 43

4.2.2 ข สดสวนเนอหาของเหตผลของผพดชาวญป นจ าแนกตามคสนทนา……………… 44

ซ

สารบญแผนภาพ

แผนภาพท หนา

4.1.2 ก สดสวนค าตอบการใชเหตผลของผพดชาวไทยและผพดชาวญป นจ าแนกตาม

ประเภทเหตผล………….………….………….………….………….……… 27

4.1.2 ข สดสวนค าตอบการใชเหตผลของผพดชาวไทยและผพดชาวญป นจ าแนกตาม

ความจรงของเนอหา……….………….………….………….………….……. 29

4.2.3 ก สดสวนความคดเหนเกยวกบความยากงายในการปฏเสธคสนทนาของผพด

ชาวไทย……….………….………….………….………….…………………. 46

4.2.3 ข สดสวนความคดเหนเกยวกบความยากงายในการปฏเสธคสนทนาของผพด

ชาวญป น…….………….………….………….………….………………….. 47

บทท 1

บทน ำ 1.1 ทมำและควำมส ำคญของปญหำ ในการสอสารกบคสนทนา เชน การชกชวนหรอการขอรอง ผพดยอมตองการใหคสนทนาตอบสนองตอค าชวนหรอค าขอรองของตน ในทางตรงขาม การปฏเสธเปนการกระท าทขดกบความตองการของคสนทนา ไมวาจะเปนการปฏเสธตอการชกชวนหรอการปฏเสธตอการขอรอง และอาจท าใหเกดความขดแยงกบอกฝายหรอความรสกไมพอใจเกดขนไดงาย ดงนน จงคาดการณไดวาในการปฏเสธค าชวนหรอค าขอรองของคสนทนา ผปฏเสธจ าเปนตองระมดระวงการใชค าพดหรอวธการปฏเสธทเหมาะสม เชน อธบายเหตผลประกอบ เพอไมใหกระทบความรสกของคสนทนา และเพอรกษาความสมพนธอนดระหวางตนเองกบคสนทนา งานวจยทเกยวของกบการปฏเสธมการศกษาในหลากหลายแงมม เชน งานวจยของ 藤

森 (1995) カノックワン (1997) และ 金 (2005) ซงเปนการศกษาเรองรปแบบการใชภาษา งานวจยของ 西村 (2007) และTriktima Leadkitlax (2014) ทศกษาเนอหาเหตผลหรอขออางในการปฏเสธ งานวจยของ 施 (2006) 肖・陳 (2008) และ グエン イェン ティ ハイ (2012) ทศกษาเปรยบเทยบการปฏเสธการขอรองระหวางภาษาญป นกบภาษาอน ๆ งานวจยของ Nattaporn Panpothong (2001) ธดารตน นอมมนส (2546) และแกวใจ กางออนตา (2550) ซงเปนการศกษาการปฏเสธในภาษาไทย และงานวจยของ 稲垣 (2007) ทศกษาความแตกตางของวธการปฏเสธคสนทนาสถานภาพตาง ๆ อยางไรกตาม พบวางานวจยในขางตนเปนการศกษาเพอหาค าตอบในเรองใดเรองหนง เชน รปแบบการใชภาษา เนอหาเหตผลหรอขออางในการปฏเสธ และความแตกตางของวธการปฏเสธคสนทนาสถานภาพตางๆ แตไมไดมการน าปจจยเหลานมาเชอมโยงกน เชน การศกษาวา ปจจยความแตกตางเรองสถานภาพทางสงคมและปจจยเรองความสนทสนมกบคสนทนาท าใหผปฏเสธใชเหตผลกบคสนทนาแตละคนแตกตางกนอยางไร นอกจากน งานวจยของ 施 (2006) ซงศกษารปแบบการปฏเสธการขอรองของผพดชาวญป นและผพดชาวไตหวน งานวจยของ グエン イェン ティ ハイ (2012) ซงศกษาลกษณะเดนของแนวโนมการใชกลวธการปฏเสธของผพดชาวญป นและผพดชาวเวยดนาม และงานวจยของ

2

แกวใจ กางออนตา (2550) ซงศกษากลวธการปฏเสธของผพดชาวไทยและผพดชาวอเมรกน ตางกพบวาการใหเหตผลเปนกลวธทพบมากทสดในการปฏเสธ แกวใจ กางออนตา (2550) กลาววา “การตอบปฏเสธโดยใหเหตผลเปนกลวธทสามารถน ามาใชไดในทกสถานการณและกบทกคน” “แมจะมความแตกตางในแงของวฒนธรรม แตผตอบปฏเสธในหลายๆวฒนธรรมตางมองวาการตอบปฏเสธโดยใหเหตผลเปนกลวธทท าใหทงผตอบปฏเสธและผ ฟงไมตองรสกล าบากใจ” (แกวใจ กางออนตา, 2550: 74) จงอาจกลาวไดวา การใหเหตผลเปนสวนทส าคญในการปฏเสธ

ในสถานการณการปฏเสธเดยวกน แตหากสถานภาพของคสนทนาตางกน เชน สถานภาพทางสงคมสงกวาหรอต ากวาผปฏเสธ กอาจท าใหผปฏเสธเลอกใชเหตผลทแตกตางกน กลาวคอ ความสมพนธกบคสนทนาเปนปจจยทอาจท าใหผปฏเสธรสกวา การปฏเสธคสนทนาซงมสถานภาพหนงยากกวาการปฏเสธคสนทนาซงมสถานภาพอกอยางหนง เชน การปฏเสธคสนทนา เชน เจานาย อาจารย หรอผ มพระคณ ซงมสถานภาพทางสงคมสงกวากบการปฏเสธคสนทนาทเปนรนนอง นองชาย นองสาว ซงมสถานภาพทางสงคมต ากวา และการปฏเสธคสนทนาทมความสนทสนมกนกบคสนทนาทไมสนท จะเหนไดวาเมอลองจนตนาการถงสถานการณการปฏเสธ ความยากงายของการปฏเสธและการใชเหตผลในแตละคสนทนาทมความสมพนธแตกตางกนเชนนยอมแตกตางกนไปดวย นอกจากน ปจจยเรองสถานภาพของคสนทนาอาจสงผลตอการเลอกใชวธพดในการปฏเสธ เชน การใชวธพดทก ากวมหรอวธพดทชดเจน และสงผลตอการเลอกใชเนอหาเหตผลในการปฏเสธ เชน เนอหาทเกยวกบก าหนดการของตน อกทงยงสงผลตอการตดสนใจทจะบอกหรอไมบอกเหตผลทแทจรงในการปฏเสธ อยางเชน กรณทคสนทนามสถานภาพสงกวาและมกจะใหความชวยเหลอแกผปฏเสธอยเสมอ อาจท าใหผปฏเสธรสกเกรงใจ จนไมสามารถบอกเหตผลทแทจรงในการปฏเสธได เปนตน ดวยเหตผลทกลาวมาในขางตนน ผ วจยจงสนใจวา ปจจยเรองความแตกตางของสถานภาพทางสงคมและปจจยเรองความสนทสนมของคสนทนาท าใหผปฏเสธเลอกใชเหตผลแตกตางกนหรอไมอยางไร อกทง ผพดชาวไทยและผพดชาวญป นซงอยในวฒนธรรมทแตกตางกนกอาจใชเหตผลในการปฏเสธตางกนและมวธคดเกยวกบเรองความสมพนธกบคสนทนาแตกตางกน เมอบคคลจาก 2 วฒนธรรมมการตดตอสอสารกน กอาจจะท าใหเกดการเขาใจผดหรออาจไปกระทบความรสกของคสนทนาได เชน การใชเหตผลทเกยวกบเรองสวนตวของคสนทนาทอยในวฒนธรรม

3

หนงอาจสงผลใหคสนทนาทอยตางวฒนธรรมมองผปฏเสธในดานลบ ผ วจยจงสนใจทจะศกษาเปรยบเทยบการใชเหตผลระหวางผ พดชาวไทยและผพดชาวญป น เพอจะไดทราบวาทงสองวฒนธรรมนมวจนกรรมการใชเหตผลในการปฏเสธเหมอนหรอตางกนอยางไร

จากการส ารวจเอกสารและงานวจยทเกยวกบการใชเหตผลในสถานการณปฏเสธของผพดชาวไทยและผพดชาวญป นพบวา ยงไมมการเชอมโยงผลของแตละงานวจยเขาดวยกนวา ปจจยความแตกตางเรองสถานภาพทางสงคมและปจจยเรองความสนทสนมกบคสนทนาท าใหผปฏเสธใชเหตผลกบคสนทนาแตละคนตางกนอยางไร ทงน งานวจยนจะศกษาเปรยบเทยบการใชเหตผลของผพดชาวไทยและผพดชาวญป นในสถานการณปฏเสธการขอรองเทานน เนองจากในสถานการณขอรอง ผ ขอรองก าลงตองการความชวยเหลอ จงสนนษฐานไดวานาจะเปนสถานการณทท าใหผปฏเสธรสกล าบากใจมากกวาการปฏเสธการชกชวนซงอาจเปนเพยงการไปท ากจกรรมตาง ๆ รวมกนและไมไดมผลกระทบตออกฝายมากเทาไรนก 1.2 วตถประสงคของกำรวจย

1) เพอศกษาเปรยบเทยบแนวโนมของการใชเหตผลในสถานการณปฏเสธการขอรองระหวางผพดชาวไทยกบผพดชาวญป น

2) เพอศกษาเปรยบเทยบแนวโนมของการค านงถงความสมพนธกบคสนทนาซงมสถานภาพทางสงคมสงกวา เทากน ต ากวา และระดบความสนทสนมทแตกตางกนวา จะมผลตอการปฏเสธการขอรองระหวางผพดชาวไทยและผพดชาวญป นอยางไร

1.3 ค ำถำมของกำรวจย

1) ผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมการใชเหตผลในสถานการณปฏเสธเหมอนหรอตางกนอยางไร

2) ปจจยความแตกตางเรองสถานภาพทางสงคมและปจจยเรองความสนทสนมกบคสนทนาท าใหผพดชาวไทยและผพดชาวญป นเลอกใชประเภทของเหตผลและเนอหาของเหตผลในการปฏเสธการขอรองเหมอนหรอตางกนอยางไร รวมทงปจจยดงกลาวท าใหผปฏเสธรสกวาการปฏเสธแตละคสนทนาทมสถานภาพและความสนทสนมแตกตางกนนน ยากหรอ

4

งายแตกตางกนอยางไร ทงนไดทบทวนงานวจยทเกยวของและสรปไวในบทท 2 อธบายวธการวจยในบทท 3 น าเสนอผลการวจยในบทท 4 จากนนไดอภปรายและสรปผลในบทท 5

บทท 2

งำนวจยทเกยวของ จากการศกษางานวจยตาง ๆ ทผานมาเพอใชเปนแนวทางในการวจยเรอง “เหตผลทใชในการปฏเสธการขอรองเปรยบเทยบระหวางภาษาไทยกบภาษาญป น” โดยในบทนจะทบทวนงานวจยเหลานโดยแบงเนอหาของงานวจยออกเปน 4 หวขอ ดงน 2.1 งานวจยทเกยวของกบการใชเหตผลในการปฏเสธ 2.2 งานวจยทเกยวของกบการปฏเสธการขอรองเปรยบเทยบระหวางภาษาญป นกบ

ภาษาอน ๆ 2.3 งานวจยทเกยวของกบการปฏเสธในภาษาไทย 2.4 งานวจยทเกยวของกบความสมพนธกบคสนทนา 2.1 งำนวจยทเกยวของกบกำรใชเหตผลในกำรปฏเสธ งานวจยทเกยวของกบการใชเหตผลในการปฏเสธ แบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก งานวจยทศกษาเรองรปแบบการใชภาษา และงานวจยทศกษาเกยวกบเนอหาเหตผลหรอขออางในการปฏเสธ งานวจยทศกษาเรองรปแบบการใชภาษา เชน 藤森 (1995) カノックワン (1997) และ 金 (2005) เปนตน

藤森 (1995) ศกษารปแบบการใชภาษาทปรากฏทายสวนของการใหเหตผล1 ในการปฏเสธการชกชวนและการขอรอง เชน 「カラ」「ノデ」「〜ンデス」เปรยบเทยบระหวางกลมตวอยางผพดชาวญป นกบผ เรยนภาษาญป นชาวจนและชาวเกาหล 藤森 ใหกลมตวอยางท าแบบสอบถามชนดเตมบทสนทนา (Discourse Completion Test) ในสถานการณชกชวนเพอไป

1 เพอเปนการจ าแนกการใชค าในแตละงานวจยใหเกดความชดเจนของ 理由・理由説明・言訳・弁明 ผวจยจงไดแปลเปนภาษาไทยดงน 理由 = การใหเหตผล 理由説明 = การอธบายเหตผล 言訳 = ขออาง 弁明 = การใหเหตผล (เนอหาในสารนพนธตอจากนกจะยดตามค าแปลเหลานดวย) 藤森 (1995) ใชค าวา「弁明」ในงานวจย ในทนจงใชค าวา “การใหเหตผล”

6

ท ากจกรรม2 โดยมคสนทนา 3 ประเภท ไดแก เพอนสนท เพอนทไมสนท และเจานาย และสถานการณทลกนองขอรองใหขนเงนเดอนให รวมทงหมด 4 สถานการณ จากนนน าค าตอบมาวเคราะหหารปแบบการใชภาษาซงอยทายสวนของการอธบายเหตผลทกลมตวอยางใชมากทสดดงน 1. เปรยบเทยบรปแบบการใชภาษาระหวาง “เพอนสนท” กบ “เพอนทไมสนท” 2. เปรยบเทยบรปแบบการใชภาษาระหวาง “เจานาย” กบ “ลกนอง” งานวจยนพบวา ทงผ เรยนภาษาญป นชาวจนและเกาหลมแนวโนมทจะใหเหตผลมากเกนไป ซงอาจท าใหเกดการเขาใจผดได นอกจากน ผ เรยนทงสองชาตมการแบงใช 「カラ」กบ「ノデ」ตามระดบความสนทสนมกบคสนทนาและสถานภาพของคสนทนาเชนกน อยางไรกตามผ เรยนภาษาญป นชาวจนใช「カラ」

กบคสนทนาทสนท และใช「ノデ」กบคสนทนาทมสถานภาพทางสงคมสงกวาเปนจ านวนมากอยางเหนไดชด ในขณะทผ เรยนภาษาญป นชาวเกาหลใช「ノデ」กบทงคสนทนาทสนทและคสนทนาทไมสนทเปนจ านวนมากกวาผ เรยนภาษาญป นชาวจน ซงผลของผ เรยนภาษาญป นชาวจนนใกลเคยงกบผพดชาวญป น カノックワン (1997) ศกษาลกษณะเดนของรปแบบการใชภาษาในการปฏเสธและปญหาของผ เรยนภาษาญป นจากการวเคราะหบทสนทนาทางโทรศพทของผ เ รยนภาษาญป นชาตตาง ๆ ไดแก ไทย อนโดนเซย เมยนมาร ฟลปปนส บาหเรน รวมทงหมด 11 คน เปรยบเทยบกบบทสนทนาทางโทรศพทของผพดชาวญป น 15 คน ผลการวจยพบวา ผ เรยนภาษาญป นสามารถใชรปทอยหลงหนวยความคด （命題）ของเหตผลในการปฏเสธ เชน เหตผล＋ので ไดด แตยงมปญหากบการใชค าชวยจบประโยค（終助詞）รปทอยกอนและหลงหนวยความคดของการปฏเสธแบบตรง เชน「やっぱり無理かな」และการใชสญลกษณในเชงลบเพอสอความหมายของการปฏเสธ（否定的マーカー）เชน การพดวา「うーん」「あはー」กอนจะปฏเสธ 金 (2005) ศกษารปแบบของประโยคการใชเหตผลในการปฏเสธการขอรองระหวางผพดชาวญป นกบผ เรยนภาษาญป นชาวเกาหล โดยเกบขอมลจากบทสนทนาทางโทรศพทของผพดชาวญป น 7 ตวอยาง และบทสนทนาของผ เรยนภาษาญป นชาวเกาหลและผพดชาวญป น 5 ตวอยาง รวมทงหมด 12 ตวอยาง จากนนน ามาวเคราะหในมมมองของหนวยแสดงทศนคตทายประโยค（文末モダリティ）และรปแบบส านวนภาษาของประโยค（文の表現類型）ผลการวจยพบวา เมอวเคราะหในมมมองของหนวยแสดงทศนคตทายประโยค พบวาผพดชาวญป นใชส านวนแสดง

2 藤森 (1995) ก าหนดสถานการณชกชวนเอาไวดงน 1. เพอนสนทชวนไปเลนเทนนส 2. เพอนทไมสนทชวนไปเลนเทนนส 3. เจานายชวนไปทานอาหารเยน รวม 3 สถานการณ

7

การวนจฉย เชน 「ちょっとむずかしいかもしれませんね」ในขณะทผ เรยนภาษาญป นใชส านวนแสดงความตงใจ เชน 「韓国に帰るとしたら二十九日に帰ろうと思ってるんですけ

ど―」เมอวเคราะหในมมมองของรปแบบส านวนภาษาของประโยค พบวาผพดชาวญป นและผ เรยนภาษาญป นใชรปแบบส านวนแบบบรรยาย（述べ立て）ในการถายทอดเหตผลทปฏเสธเหมอนกน แตสงทตางกน คอ ผพดชาวญป นใชหนาททางการสอสารประเภท “การใหขอมล”（情

報提供）ซงถายทอดขอเทจจรงทงในมมมองของบคคลภายนอกและในมมมองของผพดเอง ในขณะทผ เรยนภาษาญป นใชหนาททางการสอสารประเภท “การอธบายเหตผล”（理由説明）ซงเปนเนอหาทเกดจากความตงใจของผพด รวมทงเนอหาในเชงวพากยวจารณโดยการวนจฉยของผพดตอขอเทจจรงทงในมมมองของบคคลภายนอกและในมมมองของผพด สวนงานวจยทศกษาเกยวกบเนอหาเหตผลหรอขออางในการปฏเสธ เชน 西村 (2007) และTriktima Leadkitlax (2014) เปนตน 西村 (2007) ศกษาการใชขออาง3 ในการปฏเสธการชกชวนเปรยบเทยบระหวางภาษาญป นกบภาษาองกฤษ กลมตวอยาง ไดแก ผพดชาวญป น 32 ค และผพดชาวนวซแลนด 30 ค ในงานวจยนไดใหกลมตวอยางแสดงบทบาทสมมต (role play) กบคสนทนาทใชภาษาแมเดยวกน ผลการวจยพบวา ผพดชาวญป นใชขออางวา「体調不良」(ไมสบาย) หรอ「忙しい」

(ยง) ในการปฏเสธเปนจ านวนมาก จากนนฝายทชกชวนจะชวนอกครงโดยไมสนใจขออางของผปฏเสธ หรอถามรายละเอยดเกยวกบขออางดงกลาวเพมเตม ในขณะทผปฏเสธชาวนวซแลนดใชขออางวา “มธระ” (用事) เปนจ านวนมาก และฝายทชกชวนจะท าการตอรองอกครง เชน เสนอใหเปลยนเวลา เปนตน จากนนผปฏเสธกจะใชขออางเดมหรอขออางอน ๆ ในการปฏเสธอกครง งานวจยนท าใหทราบวาขออางทผพดชาวญป นกบผพดชาวนวซแลนดใชมความแตกตางกน คอ ผพดชาวญป นใชขออาง เชน “ยง” เพอเปนสญลกษณของการปฏเสธ ซงเปนอนเขาใจกนวา เมอคสนทนาใชขออางจะหมายความวาคสนทนาตองการปฏเสธ แตชาวนวซแลนดใชขออาง เชน “มธระ” เพอเปนการใหขอมล เมอมการชวนอกครงจงตอรองตามขอมลทไดรบ Triktima Leadkitlax (2014) ศกษาเกยวกบการใหเหตผล4 ในการปฏเสธของผ เรยนภาษาญป นชาวไทยตอการชกชวนของผพดชาวญป น และการปฏเสธของผพดชาวญป นตอการ

3 西村 (2007) ใชค าวา 「言い訳」ในงานวจย ในทนจงใชค าวา “ขออาง”

4 Triktima Leadkitlax (2014) ใชค าวา 「弁明」ในงานวจย ในทนจงใชค าวา “การใหเหตผล”

8

ขอรองของผ เรยนภาษาญป นชาวไทย โดยใหกลมตวอยางจบคระหวางผพดชาวญป นกบผ เรยนภาษาญป นชาวไทย รวม 8 ค และแสดงบทบาทสมมต (role play) จากนนน าค าตอบสวนการใหเหตผลมาแบงประเภทออกเปน 1. การใหเหตผลทเปนรปธรรม（具体的な弁明）และ 2. การใหเหตผลทก ากวม（曖昧な弁明）จากนนจงแบงประเภท 1. การใหเหตผลทเปนรปธรรม ออกเปนประเภทยอยอก คอ a. การใหเหตผลอนเนองมาจากปจจยทางหนาท （義務的要因による弁

明）b. การใหเหตผลอนเนองมาจากปจจยเรองสวนตว （私的要因による弁明）c. การใหเหตผลอนเนองมาจากปจจยทางกายภาพ（物理的要因による弁明）งานวจยนท าใหทราบวา ทงผพดชาวญป นและผ เรยนภาษาญป นชาวไทยตอบปฏเสธโดยพยายามใหใกลเคยงกบบรรทดฐานทางภาษาของคสนทนา เชน การทผ เรยนภาษาญป นชาวไทยมกใช “การใหเหตผลอนเนองมาจากปจจยทางหนาท” เชน “ตองไปท างานพเศษ” ในการปฏเสธ ทงน การใชเหตผลประเภทนกเพอรกษาความสมพนธกบอกฝาย5 นอกจากน งานวจยนพบวา “การใหเหตผลอนเนองมาจากปจจยเรองสวนตว” นนส าหรบผพดชาวญป นแลว อาจท าใหเกดผลกระทบในดานลบตอตวผพดได งานวจยทกลาวมาในขางตนน 西村 (2007) ศกษาเพยงการใชเหตผลหรอขออางในการปฏเสธการชกชวนเทานน สวน Triktima Leadkitlax (2014) ศกษาการใหเหตผลในการปฏเสธเปนภาษาญป นของผ เรยนภาษาญป นชาวไทยเปรยบเทยบกบผพดชาวญป น แตไมไดศกษาการใชเหตผลระหวางผพดภาษาแมเดยวกน ดงนนงานวจยนจงตองการศกษาวา หากเปนสถานการณปฏเสธการขอรองระหวางผพดภาษาแมเดยวกน ผปฏเสธแตละชาตจะใชเหตผลทเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร

2.2 งำนวจยทเกยวของกบกำรปฏเสธกำรขอรองระหวำงภำษำญปนกบภำษำอนๆ งานวจยทเปรยบเทยบการปฏเสธการขอรองระหวางภาษาญป นกบภาษาอน ๆ เชน 施

(2006) 肖・陳 (2008) และ グエン イェン ティ ハイ(2012) 施 (2006) ศกษารปแบบการปฏเสธการขอรองของผพดชาวญป นและผพดชาวไตหวน กลมละ 52 คน ซงเปนผขอรอง 13 คน และผถกขอรอง 39 คน 施 ใหกลมตวอยางบนทกเสยงบท

5 Triktima Leadkitlax (2014) กลาววา “การใหเหตผลอนเนองมาจากปจจยทางหนาท” อาจกอใหเกดปญหาได แตไมไดกลาววาปญหาดงกลาวนนคออะไร

9

สนทนาสถานการณขอรองทางโทรศพทและตอบแบบสอบถาม ผลการวจยพบวา ผพดชาวญป นและผพดชาวไตหวนใชรปแบบการปฏเสธโดย “การอธบายเหตผล6 เพยงอยางเดยว” มากทสด 施

ตงขอสงเกตวา จากผลการวจยนอาจกลาวไดวา การปฏเสธโดย “การอธบายเหตผล” ใชไดผลส าหรบผพดชาวญป นและผพดชาวไตหวนในการถายทอดความตงใจทจะปฏเสธ 肖 ・ 陳 (2008) ศกษาลกษณะเดนของการปฏเสธการขอรองระหวางภาษาญป นกบภาษาจน โดยก าหนดกลมตวอยางเปนผพดชาวญป นและผพดชาวจนอายระหวาง 18-60 ป แลวแบงเปน 3 กลม ไดแก ชวงอาย 10-29 ป 7 30-49 ป และ 50-60 ป แตละกลมมเพศชายและหญงกลมละ 15 คน รวมทงหมด 90 คน 肖・陳 ใหกลมตวอยางทกคนท าแบบสอบถามชนดเตมบทสนทนา (Discourse Completion Test) ทงภาษาจนและภาษาญป น จากนนน าค าตอบมาวเคราะหวา มการใชรปแบบการปฏเสธแบบใดบาง เชน “การปฏเสธแบบตรง” “การใหเหตผล”8 “การขอโทษ” “การยนขอเสนอ” เปนตน งานวจยนท าใหทราบวา ทงผพดชาวญป นและผพดชาวจนใช “การใหเหตผล” “การขอโทษ” และ “การปฏเสธแบบตรง” มากทสด นอกจากน ยงพบความแตกตางของการปฏเสธทงสองภาษาวา ในภาษาจนมการใชรปแบบการปฏเสธทแตกตางไปตามชวงอายของผปฏเสธ เชน ชวงอาย 10-29 ป ใช “การปฏเสธแบบตรง” มากทสด ชวงอาย 30-49 ป มแนวโนมทจะใชรปแบบ “การขอโทษ” “การแสดงความรสกเสยดาย” และ “การยนขอเสนอ” ทง 3 รปแบบรวมกน และชวงอาย 50-60 ป ใชรปแบบ “การขอโทษ” และ “การแสดงความรสกเสยดาย” ทง 2 รปแบบรวมกนเปนจ านวนมาก ในขณะทในภาษาญป น กลมตวอยางใชรปแบบการปฏเสธแตกตางตามชวงอายเชนกน แตไมเหนชดเจนเทากบในภาษาจน グエン イェン ティ ハイ (2012) ศกษาลกษณะเดนของแนวโนมการใชกลวธการปฏเสธของผพดชาวญป น 20 ค และผพดชาวเวยดนาม 21 ค グエン イェン ティ ハイ ใหกลมตวอยางบนทกเสยงบทสนทนาสถานการณการขอรอง จากนนน าค าตอบมาจ าแนกออกตามประเภทกลวธการปฏเสธ เชน “การใหเหตผล”9 “การขอโทษ” “การยนขอเสนอ” แลวจ าแนกกลมตวอยางตามภาษาแม เพศ และระดบภาระการขอรอง รวมเปน 8 กลม เชน ผพดชาวญป นเพศชายในสถานการณทมระดบภาระนอย เปนตน ผลการวจยพบวา ทงผ พดชาวญป นและผพดชาว

6 施 (2006) ใชค าวา「理由説明」ในงานวจย ในทนจงใชค าวา “การอธบายเหตผล” 7 肖・陳 (2008) ใชค าวา 10 代~20 代 แตอายของกลมตวอยางเรมท 18 ป

8 肖・陳 (2008) ใชค าวา「弁明」ในงานวจย ในทนจงใชค าวา “การใหเหตผล” 9 グエン イェン ティ ハイ(2012) ใชค าวา 「理由」ในงานวจย ในทนจงใชค าวา “การใหเหตผล”

10

เวยดนามใชกลวธ “การใหเหตผล” มากทสดทงเพศชายและเพศหญง และในสถานการณทมระดบภาระทงนอยและมากเหมอนกน สวนทแตกตางกน คอ ผพดชาวญป นใชกลวธ “การขอโทษ” เปนจ านวนมาก ในขณะทไมคอยพบในผพดชาวเวยดนาม グエン イェン ティ ハイ สนนษฐานวา ผพดชาวเวยดนามคดวาหากกลาวขอโทษกบคนทสนทจะเปนการเวนระยะหางกบคสนทนา ซงอาจท าใหกระทบตอความสมพนธได ส าหรบผพดชาวญป น การกลาวขอโทษนนเปนการกระท าเพอรกษาความสมพนธกบอกฝายและหากไมกลาวค าขอโทษจะเปนการเสยมารยาทตอคสนทนา งานวจยของ 施 (2006) 肖・陳 (2008) และ グエン イェン ティ ハイ (2012) ไดน าบทสนทนาหรอรปประโยคปฏเสธมาจ าแนกออกเปนกลวธในการปฏเสธ เชน การยนขอเสนอ（代

案）การขอโทษ（謝罪）การใหเหตผล（理由）แลวน ามาวเคราะหความถของการใช อยางไรกตามไมไดอภปรายเกยวกบเนอหาของเหตผล ซงในงานวจยนจะศกษาในประเดนนดวย 2.3 งำนวจยทเกยวของกบกำรปฏเสธในภำษำไทย งานวจยทเกยวของกบการปฏเสธซงก าหนดกลมตวอยางเปนผ พดชาวไทย เชน Nattaporn Panpothong (2001) ธดารตน นอมมนส (2546) และแกวใจ กางออนตา (2550) Nattaporn Panpothong (2001) ศกษาวธการปฏเสธซงลดระดบการคกคามหนาของอกฝายในสถานการณขอรองของผ พดชาวไทย โดยใหกลมตวอยางผพดชาวไทย 110 คน ตอบแบบสอบถามในสถานการณขอรองโดยคสนทนา 5 สถานภาพ ไดแก “อาจารย” “แมบาน” “เพอนสนท” “เพอนรวมชน” และ “คนแปลกหนา” เนองจาก “เพอนสนท” และ “เพอนรวมชน” ใชสถานการณเดยวกน ดงนนสถานการณขอรองจงมทงหมด 4 สถานการณ กลมตวอยางไมจ าเปนตองปฏเสธทกสถานการณ กลาวคอ กลมตวอยางสามารถเลอกไดวาจะตอบรบ ปฏเสธ ผดผอน หรอเสนอความชวยเหลออยางอนกได ผลการวจยพบวา คสนทนาทเปน “อาจารย” ไดรบค าขอโทษมากทสด ขณะทคสนทนาทเปนแมบานมแนวโนมจะไดรบค าขอโทษนอยทสด คสนทนาทเปน “เพอนสนท” ปฏเสธไดยากทสด แตมแนวโนมจะไดรบค าขอโทษนอยทสดเชนกน ในทางตรงขาม คสนทนาทเปน “คนแปลกหนา” ปฏเสธไดงายทสด แตมแนวโนมจะไดรบค าขอโทษมากทสด Nattaporn Panpothong กลาววา การปฏเสธ “อาจารย” และ “เพอนสนท” ยากกวา “แมบาน” “เพอนรวมชน” และ “คนแปลกหนา” ซงสอดคลองกบขอสนนษฐานวา ผพดชาวไทยจะเกรงใจตอผ ทมบญคณตอตนเอง เชน พอแม อาจารย ญาตผ ใหญ รวมถงเพอนสนท ในทางตรง

11

ขาม ถงแมจะเปนการปฏเสธคนแปลกหนาทสามารถตอบปฏเสธไดงายกวาบคคลสถานภาพอน ๆ กตาม แตผพดชาวไทยกจะใชกลวธการขอโทษเพอปฏเสธอยางสภาพ ทงนเหตผลทปฏเสธอยางสภาพนนไมไดท าเพอรกษาหนาของผ ขอรอง เนองจากเปนบคคลทไมตองเกรงใจและไมจ าเปนตองรกษาความสมพนธแตอยางใด แตเพอปองกนการถกมองวาผ ปฏเสธไมมมารยาท นอกจากน ในสถานการณทคสนทนาซงเปน “เพอนสนท” และ “เพอนรวมชน” ขอรองใหมาทบทวนบทเรยนเพอเตรยมตวสอบดวยกน พบวาเหตผลทกลมตวอยางใชในการปฏเสธคสนทนาทงสองมากทสดคอ เหตผลทคกคามหนานอยกวาเหตผลอน ๆ ไดแก “I haven’t finished reading myself.” (ฉนยงอานไมจบ) “I don’t quite understand the lectures either.” (ฉนกไมคอยเขาใจเหมอนกน) “I’m afraid I won’t be of any help.” (ฉนเกรงวาจะชวยอะไรไมได) ธดารตน นอมมนส (2546) ศกษารปแบบและหนาททางการสอสารในการปฏเสธ10 รวมทงการเลอกใชกลวธการปฏเสธในแตละบรบทของผพดชาวไทย โดยเกบตวอยางการปฏเสธจากบทสนทนาในละครโทรทศน 2 เรอง แลวใหกลมตวอยางผพดชาวไทย 80 คน ท าแบบสอบถามชนดเตมบทสนทนา (Discourse Completion Test) เพอศกษาเกยวกบปจจยเรองเพศ ล าดบเกยรตภมของอาชพ11 และสถานภาพทางสงคมระหวางคสนทนาวา มอทธพลตอการเลอกใชกลวธการปฏเสธหรอไม ผลการวจยนพบวา การปฏเสธในละครโทรทศนมกนยมใชรปประโยคบอกเลาหรอรปประโยคปฏเสธ รวมทงการใหเหตผลกเปนหนาททางการสอสารทพบมากทสด นอกจากน ทงขอมลในแบบสอบถามและละครโทรทศนพบวา การปฏเสธโดยใหเหตผลเปนกลวธทใชมากทสดในทกบรบท ในขณะทเมอเปรยบเทยบจากปจจยเรองเพศพบวา ผหญงใชกลวธการแสดงความคดเหนเพอใหเหตผลและการพดเปนนย12 มากกวาผชาย และผชายใชกลวธการปฏเสธโดย 10 ธดารตน นอมมนส (2546) ใชค าวา “การตอบปฏเสธ” ในงานวจย แตในทนใชค าวา “การปฏเสธ” 11 ธดารตน นอมมนส (2546) จดชนกลมตวอยางก าหนดตามล าดบเกยรตภมของอาชพ 4 กลม โดยใชเกณฑของ สภางค จนทวาณช (2534) ไดแก กลมท 1 ระดบอาชพทมเกยรตภมสง เชน แพทย อาจารยมหาวทยาลย วศวกร กลมท 2 ระดบอาชพทมเกยรตภมปานกลางคอนขางสง เชน ขาราชการระดบกลาง ทหารชนประทวน หวหนาชางเครองกล ชางภาพ กลมท 3 ระดบอาชพทมเกยรตภมปานกลางคอนขางต า เชน คนเดนหนงสอ เสมยน ผปรงอาหาร ชางเครองปรบอากาศ พนกงานขายของหนาราน นกการ กลมท 4 ระดบอาชพทมเกยรตภมคอนขางต า เชน พนกงานขบรถ ผ ใหบรการความปลอดภย พนกงานท าความสะอาด พนกงานรบซกรดเสอผา (ธดารตน นอมมนส 2546: 19) 12 การพดเปนนย ไดแก กลวธทผตอบปฏเสธกลาวแสดงความไมพอใจ หรอ ประชดประชน เชน ตวอยางจากละครเรอง ทางผานกามเทพ นาสา : เรองมนผานไปแลวกใหมนแลวไปเถอะ ยงไงเขาผวเมยกนกลบมาปรองดองกนเราควรจะยนดดวย นนนท : คะ แมพระของลก (ธดารตน นอมมนส 2546: 27)

12

การหยงความคดของคสนทนา13 มากกวาทผหญงใช เมอเปรยบเทยบกลวธตอบปฏเสธจากปจจยเรองสถานภาพทางสงคมของคสนทนาพบวา กลมตวอยางใชกลวธการใหเหตผลกบคสนทนาทมสถานภาพทางสงคมเทากนมากทสด และเมอเปรยบเทยบกลวธตอบปฏเสธจากปจจยเรองล าดบเกยรตภมของอาชพ พบวากลมตวอยางทกระดบอาชพเลอกใชกลวธการใหเหตผลมากทสด กลาวโดยสรป คอ ปจจยทางสงคมของกลมตวอยางทมผลตอการเลอกตอบปฏเสธมากทสด คอ ปจจยทางดานสถานภาพทางสงคมของคสนทนา แกวใจ กางออนตา (2550) ศกษากลวธการปฏเสธในภาษาไทยและภาษาองกฤษโดยเปรยบเทยบกลมตวอยางระหวางผพดชาวไทยกบผพดชาวอเมรกน กลมละ 30 คน สถานการณปฏเสธมทงหมด 9 สถานการณ ไดแก การตอบปฏเสธการขอรอง การตอบปฏเสธค าเชญ และการตอบปฏเสธขอเสนอ อยางละ 3 สถานการณ งานวจยน เกบขอมลโดยใหกลมตวอยางตอบแบบสอบถามชนด เตมบทสนทนา (Discourse Completion Test) ด วยการบนทก เส ยง ผลการวจยพบวา ผพดชาวอเมรกนและผพดชาวไทยใชกลวธการตอบปฏเสธแบบออมมากกวาแบบตรง และใชกลวธยอยของการตอบปฏเสธแบบออมคอ การตอบปฏเสธโดยใหเหตผลมากทสดเหมอนกนในทกตวแปร ไดแก อาย วจนกรรมทตอบปฏเสธ และสถานภาพทางสงคมของผตอบปฏเสธ แกวใจ กางออนตาแสดงความคดเหนวา เนองจากการตอบปฏเสธโดยใหเหตผลเปนกลวธทสามารถน ามาใชไดในทกสถานการณและกบทกคน ดงนน ผตอบปฏเสธในหลาย ๆ วฒนธรรมจงตางมองวา การตอบปฏเสธโดยใหเหตผลเปนกลวธทท าใหทงผตอบปฏเสธและผ ฟงไมตองรสกล าบากใจ ผวจยจะน างานวจยเกยวกบการปฏเสธในภาษาไทยขางตนมาอางองกบผลการปฏเสธของผพดชาวไทยในงานวจยนและเปรยบเทยบกบผลการปฏเสธของผพดชาวญป น 2.4 งำนวจยทเกยวของกบควำมสมพนธกบคสนทนำ 稲垣 (2007) ศกษาเกยวกบความแตกตางของวธการปฏเสธคสนทนาสถานภาพตาง ๆ เชน คสนทนาทมสถานภาพทางสงคมสงกวาหรอเทากนหรอต ากวา รวมทงศกษาสาเหตทท าให

13 ธดารตน นอมมนส (2546) ไดรวมกลวธการตอบปฏเสธหลายกลมความหมายไวดวยกน เชน หลกเลยงการผกมดตนเอง การแสดงความเหนอกเหนใจ การชนชม และการใหก าลงใจ เปนตน และเรยกรวมวา “การหยงความคดของคสนทนา” เนองจากเปนกลวธทพบมากทสดในกลมน (2546: 28)

13

เกดความแตกตางนน โดยใหกลมตวอยาง ซงคอ ผพดชาวญป น 7 คน แสดงบทบาทสมมต (role play) และตอบอเมลทางโทรศพทมอถอกบ 稲垣 ในการแสดงบทบาทสมมตและการตอบอเมลทางโทรศพทมอถอ 稲垣 ไดใหกลมตวอยางจนตนาการวาคสนทนาเปนบคคลทรจกในชวตจรงนอกเหนอจากครอบครวและญาตของตน โดยใหก าหนดคสนทนาทงหมด 24 คน จากปจจยเรองความสมพนธดงน 1. สถานภาพทางสงคมสงกวาหรอเทากนหรอต ากวา 2. สนทหรอไมสนท 3. หลงจากนจะคบกนตอไปหรอไม 4. เพศชายหรอหญง เชน คสนทนาทมสถานภาพทางสงคมสงกวา/สนท/หลงจากนจะคบกนตอไป/เพศชาย เปนตน ตวอยางบคคลทกลมตวอยางก าหนด เชน เพอนทเรยนสาขาวชาเดยวกนทมหาวทยาลย คนทท างานพเศษทเดยวกน อาจารยสอนเปยโน เปนตน หลงจากแสดงบทบาทสมมต และตอบปฏเสธทางอเมลโทรศพทมอถอ 稲垣 ใหกลมตวอยางตอบแบบสอบถามวา 1. สงทพดเปนความจรงทงหมดหรอไม (稲垣 แบงระดบจากค าตอบในแบบสอบถามเปน 3 ระดบ ไดแก 1) พดความจรงทงหมด 2) โกหกเพยงเลกนอย14 3) โกหกอยางเหนไดชด15 ) 2. ปฏเสธยากหรองาย (ม 4 ระดบ ใหกลมตวอยางเลอก ไดแก 1. ปฏเสธงายมาก 2. ปฏเสธงายเลกนอย 3. ปฏเสธยากเลกนอย 4. ปฏเสธยากมาก) และถามเหตผลวาเพราะเหตใดจงเปนเชนนน 3. ปจจยทค านงถงมากทสดเมอปฏเสธ และ 4. ปจจยทค านงถงนอยทสดเมอปฏเสธ โดยใหเลอกจากปจจยเรองความสมพนธ ไดแก สถานภาพ ความสนท การคบหาสมาคมกนหลงจากน และเพศ งานวจยนพบวา ปจจยดานสถานภาพทางสงคมและความสนทสนมกบคสนทนาเปนปจจยส าคญในการเลอกวธปฏเสธ อยางไรกตาม เพยงแคทงสองปจจยดงกลาวนนไมสามารถใชก าหนดความยากงายในการปฏเสธและการทจะโกหกคสนทนาหรอไม สงทส าคญกวาคอ ความตองการจะมความสมพนธอนดกบคสนทนาคนนนตอไปหรอไม ดงนน คสนทนาทกลมตวอยางของงานวจยนรสกวาปฏเสธยาก คอ คสนทนาทตนตองการจะมความสมพนธอนดดวยตอไป จากงานวจยทกลาวมาขางตนทงหมดในบทน ท าใหผ วจยไดแนวคดในการออกแบบวธการวจย โดยผวจยจะศกษาการใชเหตผลในสถานการณปฏเสธการขอรองทเนนศกษาเนอหาของเหตผลในการปฏเสธ นอกจากนงานวจยนจะอางองวธแบงประเภทเหตผลจากงานวจยของ

14 “โกหกเพยงเลกนอย” หมายถง การโกหกทไมสามารถตรวจสอบในภายหลงไดวาเปนความจรงหรอไม (稲垣

2007: 80) 15

“โกหกอยางเหนไดชด” หมายถง การโกหกทหากตรวจสอบในภายหลงกจะทราบวาโกหก (稲垣 2007: 80)

14

Triktima Leadkitlax (2014) ออกเปน “วธพดทก ากวม” และ “วธพดทชดเจน” ส าหรบการส ารวจความคดเกยวกบการค านงถงความสมพนธกบคสนทนานน ผ วจยจะอางองค าถามในแบบสอบถามของ 稲垣 (2007) ซงถามเกยวกบความยากงายในการตอบปฏเสธคสนทนาแตละสถานภาพ และค าถามทวาตอบปฏเสธดวยเหตผลทแทจรงหรอไม

บทท 3

วธด ำเนนกำรวจย

งานวจยนศกษาแนวโนมของการใชเหตผลและการค านงถงความสมพนธกบคสนทนาในสถานการณปฏเสธการขอรอง โดยเปรยบเทยบผลของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น ขอมลเกยวกบกลมตวอยาง เครองมอทใชในการวจย การวเคราะหขอมล และสถตทใชในการวเคราะห มรายละเอยดดงตอไปน 3.1 กลมตวอยำง งานวจยนท าการส ารวจกบกลมตวอยางผพดชาวไทยและผพดชาวญป น กลมละ 45 คน16 แตละกลมประกอบดวยเพศชายและเพศหญง อายระหวาง 20-35 ป และท างานในหลากหลายสาขาอาชพ เชน นกศกษา พนกงานบรษท ขาราชการ เปนตน เพอใหไดผลวเคราะหของการใชภาษาแมทแทจรงและไมไดรบอทธพลจากภาษาตางประเทศ จงก าหนดกลมตวอยางดงน

1. ผ พดชาวไทย หมายถง ชาวไทยทไมมความรภาษาญป น และไมไดศกษาภาษา ตางประเทศเปนวชาเอก

2. ผ พดชาวญป น หมายถง ชาวญป นทไมมความรภาษาไทย และไมไดศกษาภาษา ตางประเทศเปนวชาเอก รายละเอยดของกลมตวอยางสามารถสรปไดดงตารางท 3.1

16 จ านวนกลมตวอยางทผ วจยไดเกบแบบสอบถามเดมมกลมละ 50 คน แตเนองจากแตละชาตมผ ตอบแบบสอบถามไมชดเจน ขอมลทน ามาวเคราะหจงเหลอกลมละ 45 คน

16

ตารางท 3.1 ขอมลของผตอบแบบสอบถามผพดชาวไทยและผพดชาวญป น

กลมตวอยำง ผพดชำวไทย ผพดชำวญปน

เพศ (จ ำนวนผตอบแบบสอบถำมแตละเพศ)

หญง (39 คน) ชาย (6 คน)

หญง (25 คน) ชาย (20 คน)

อำย 21-30 ป (อายเฉลย 25.47 ป ) 20-32 ป (อายเฉลย 23.78 ป )

อำชพ

นกศกษา พนกงานบรษท ขาราชการ อาจารย แพทย เภสชกร สถาปนก ผตรวจสอบบญช เปนตน

นกศกษา พนกงานบรษท ขาราชการ อาจารย

จ ำนวนผตอบแบบสอบถำม รวมทงหมด

45 คน

45 คน

3.2 เครองมอทใชในกำรวจย

งานวจยนรวมรวมขอมลจาก 1) การตอบแบบสอบถาม และ 2) การสมภาษณเพมเตม 3.2.1 แบบสอบถาม แบบสอบถามทใชในงานวจยน ม 2 ชด ไดแก ชดภาษาไทยส าหรบผพดชาวไทย และชดภาษาญป นส าหรบผพดชาวญป น ซงมเนอหาเหมอนกนทกประการ ผวจยไดสงแบบสอบถามใหกลมตวอยางตอบและสงกลบมาทางอเมลและกลองขอความ (inbox) ในเครอขายสงคมเฟสบ ค (Facebook) เมอเดอนธนวาคม 2557 ส าหรบค าตอบในแบบสอบถามแบงออกเปน 2 สวน ไดแก

1) แบบสอบถามชนดเตมบทสนทนา (Discourse Completion Test: DCT) 2) แบบสอบถามเกยวกบความคดเหน

17

1) แบบสอบถามชนดเตมบทสนทนา (Discourse Completion Test: DCT) บทสนทนาในแบบสอบถามเปนบทสนทนาในสถานการณสมมตทมเนอความขอรองและเวนชองวางใหเตมค าตอบปฏเสธ โดยกลมตวอยางจะตองตอบปฏเสธทงหมด 6 สถานการณซงมเนอความการขอรองเหมอนกน แตสถานภาพของคสนทนาหรอผขอรองแตกตางกนออกไป ซงไดแก อาจารยทสนท อาจารยทไมสนท เพอนสนท เพอนทไมสนท รนนองทสนท และรนนองทไมสนท ในแบบสอบถามมการระบถงค าจ ากดความของบคคลแตละสถานภาพไวดงน

ตารางท 3.2.1 ค าจ ากดความสถานภาพของคสนทนา

สถำนภำพ ค ำจ ำกดควำมของแตละสถำนภำพ

อาจารยทสนท อาจารยทคณมกจะไปปรกษาและพดคยเรองอนนอกจากเรองเรยนดวยเสมอตงแตชนป 1

อาจารยทไมสนท อาจารยทสอนวชาซงคณเคยเรยน

เพอนสนท เพอนทเรยนมาดวยกนตงแตชนป 1 และอยกลมเดยวกน เปนเพอนทคณมกไปทานขาวและไปเทยวดวยกนเสมอ

เพอนทไมสนท เพอนทเรยนคณะเดยวกน แตคนละสาขาวชาและไมคอยไดคยกน

รนนองทสนท รนนองในคณะทเรยนสาขาวชาเดยวกนกบคณ และมกจะคยกบคณทงเรองเรยนและเรองสวนตว

รนนองทไมสนท รนนองทเรยนสาขาวชาเดยวกนกบคณ แตไมคอยไดคยกน

18

ในแบบสอบถามน ก าหนดใหกลมตวอยางเปนนกศกษาระดบปรญญาตร ชนปท 317 ทก าลงถกบคคลแตละสถานภาพตาง ๆ ตามตารางท 3.2.1 ขางตนนขอรองใหไปรองเพลงประจ าคณะบนเวท ในพธเปดอาคารเรยนใหมของคณะทตองการสมาชกรวมรองเพลงทงหมด 20 คน อกทงตองไปซอมรองเพลงกอนวนงานทงหมด 3 ครง ผวจยก าหนดใหกลมตวอยางจะตองตอบปฏเสธคสนทนาในแตละสถานภาพตามค าจ ากดความขางตน รวมทงคดเหตผลในการปฏเสธดวยตนเอง

ตวอยางแบบสอบถามแบบเตมบทสนทนาของกลมตวอยางผพดชาวไทย

สถานการณ : คณเปนนกศกษาระดบปรญญาตร ชนปท 3 วนหนงมบคคลตามดานลางขอรองใหชวยไปรองเพลงประจ าคณะบนเวท ในพธเปดอาคารเรยนใหมของคณะซงตองการสมาชกทงหมด 20 คน แตทวาขณะนรวบรวมได 15 คน ยงขาดอก 5 คน ★ กรณาอานสถานการณดานลางน แลวตอบปฏเสธบคคลตางๆ ทมาขอรองทาน ทง 6 กรณ โดยชแจงเหตผลในการปฏเสธดวย

1) อาจารยทสนท : อาจารยทคณมกจะไปปรกษาและพดคยเรองอนนอกจากเรองเรยนดวยเสมอตงแตชนป 1 อาจารยทสนท : (ชอของคณ) คะ ไดยนเรองงานเปดอาคารเรยนใหมของคณะทจะจดวนท 20 เดอนหนาแลวใชไหมคะ ครก าลงคดวาจะใหนกศกษา 20 คน มารองเพลงประจ าคณะบนเวทเพอปดงานนะคะ ตอนนครหานกศกษาได 15 คนแลว ยงขาดอยอก 5 คนคะ ถา (ชอของคณ) สะดวก ชวยมารองใหครดวยไดไหมคะ แตวานกศกษาจะตองมาซอมกอนวนงานทงหมด 3 ครงนะคะ คณ : ________________________________________________________________________

17 ผวจยก าหนดใหผถกขอรองเปนนกศกษาระดบปรญญาตร ชนปท 3 เนองจากผวจยคดวา ในสถานการณทผขอรองคอรนนอง รนนองควรจะเปนนกศกษาชนปท 2 เพราะนกศกษาชนปท 1 ไมนาจะมหนาทรบผดชอบฝายการแสดงในงานเปดอาคารเรยน และสาเหตทไมก าหนดใหผถกขอรองเปนนกศกษาชนปท 4 เนองจากผวจยคดวานกศกษาชนปท 2 อาจไมคอยมโอกาสไดสนทสนมกบนกศกษาชนปท 4 เทากบนกศกษาชนปท 3 เนองจากชนปหางกน ท าใหไมคอยมโอกาสไดพบกน

19

ตวอยางแบบสอบถามแบบเตมบทสนทนาของกลมตวอยางผพดชาวญป น 設定：

あなたは大学 3 年生です。

ある日、下記に挙げる人に学部の新校舎の竣工式でステージ上で学部の歌を歌うこと

を依頼されました。

歌を歌う人は 20 人必要ですが、現在 15 人集められ、まだ５人足りないということで

す。

★以下の６つの場面を読んで、理由を述べながら依頼を断ってください。

1) 親しい先生の場合：1年生のときから勉強以外のことでもいつも相談に乗ってくれる先生

親しい先生：（あなたの名前）さん、学部の新校舎の竣工式が来月の 20 日に行われるって

聞きましたよね。

実は、最後にステージの上で 20 人の学生に学部の歌を歌ってもらいたいと考えています。

今、15 人集められていますが、まだ５人足りなくて・・・。

もしよかったら、（あなたの名前）さんにもお願いできませんか。でも、事前に３回の練習

に行ってもらわなければならないんですが。

あなた：____________________________________________________________________

ผวจยก าหนดสถานการณปฏเสธการขอรองเชนนโดยมเหตผลดงน 1. เปนสถานการณทมความเปนไปไดทคสนทนาทง 6 สถานภาพจะขอรอง 2. เปนสถานการณทกลมตวอยางอาจรสกวาปฏเสธยาก เนองจากเปนงานพธของคณะทตนเองสงกด แตจ าตองปฏเสธ ผ วจยตองการศกษาวา กลมตวอยางจะใหเหตผลในการปฏเสธคสนทนาในแตละสถานภาพอยางไร จงใหกลมตวอยางคดเหตผลปฏเสธดงกลาวดวยตนเอง 3. ตองการก าหนดเงอนไขเรองภาระในการขอรองเพอท าใหกลมตวอยางรสกอยากปฏเสธ โดยผถกขอรองตองไปซอมรองเพลงกอนวนงานทงหมด 3 ครง และตองรองเพลงบนเวท

2) แบบสอบถามเกยวกบความคดเหน แบบสอบถามสวนนจดท าเพอส ารวจความคดเหนของกลมตวอยาง โดยใหตอบหลงจากตอบปฏเสธบคคลสมมตทง 6 สถานภาพในสวนท 1 แลว ค าถามจะถามความรสกของกลมตวอยางวา การตอบปฏเสธบคคลแตละสถานภาพนนกระท าไดยากหรองายเพยงใด รวมทงคดวาสามารถปฏเสธดวย

20

เหตผลทแทจรงไดหรอไม นอกจากน ผวจยยงใหกลมตวอยางเขยนเหตผลของแตละค าตอบและความคดเหนเพมเตมไดอยางอสระทายแบบสอบถาม

ตวอยางแบบสอบถามของกลมตวอยางผพดชาวไทย 1. อาจารยทสนท 1) คณคดวาสามารถตอบปฏเสธ □ งาย เพราะ____________________________________________________________________ หรอ □ ยาก เพราะ____________________________________________________________________ 2) คณคดวาสามารถปฏเสธดวยเหตผลทแทจรงไดหรอไม เพราะเหตใด (เหตผลทแทจรง เชน อาย ไมชอบท ากจกรรม เปนตน) _________________________________________________________________________

ตวอยางแบบสอบถามของกลมตวอยางผพดชาวญป น

1. 親しい先生の場合

1) 断りやすかったですか。断りにくかったですか。

___________________________________________________________________________

理由：

__________________________________________________________________________

2) 素直に理由を言えると思いますか。それはなぜですか。

＊ 断った理由と本当の理由（恥ずかしい、あまり活動をすることが好きじゃない

など）は同じですか。

____________________________________________________________________________

3.2.2 การสมภาษณเพมเตม

ผ วจยตงค าถามในแบบสอบถามสวนท 2 วา “คณคดวาสามารถปฏเสธดวยเหตผลทแทจรงไดหรอไม” เนองจากตองการทราบวาเหตผลทกลมตวอยางตอบในแบบสอบถามชนดเตมบทสนทนานนเปนความจรงหรอไม อยางไรกตาม ผ วจยพบวากลมตวอยางเกนกวาครงหนงตอบค าถามนโดยทค าตอบไมสอดคลองกบค าตอบในแบบสอบถามสวนท 1 เชน ในแบบสอบถามสวนท 1 กลมตวอยางปฏเสธคสนทนาท

21

สนทกบคสนทนาทไมสนทโดยใชเหตผลทแตกตางกน แตในแบบสอบถามสวนท 2 กลมตวอยางตอบวา “สามารถปฏเสธดวยเหตผลทแทจรงได” กบคสนทนาทกสถานภาพ ผ วจยสนนษฐานวา กลมตวอยางอาจเกดความเขาใจผดคดวา ค าถามน ตองการถามวา “ในการปฏเสธคสนทนาในสถานภาพดงกลาว สามารถบอกเหตผลทเปนความจรงไดหรอไม” ซงไมเกยวของกบค าตอบทตนเองเขยนตอบไปในตอนตน ผวจยจงสมภาษณกลมตวอยางเพมเตมเมอเดอนมนาคม 2558 โดยสมภาษณกลมตวอยางผพดชาวไทยทางโทรศพท และสงค าถามใหกลมตวอยางผพดชาวญป นตอบทางอเมลและกลองขอความ (inbox) ในเครอขายสงคมเฟสบค (Facebook) เนองจากผพดชาวญป นอาศยอยทประเทศญป น ในการสมภาษณเพมเตมนน ผ วจยไดทวนค าตอบทกลมตวอยางไดตอบในแบบสอบถาม และถามค าถามเพมเตมดงน

1. เหตผลในการปฏเสธทใชกบบคคลทง 6 สถานภาพนนเปน เหตผลทแทจรงทงหมดหรอไม กรณทไมไดตอบเหตผลทแทจรง เหตผลทแทจรงซงคณไมไดตอบคออะไร

2. ในสถานการณขอรองแบบเดยวกน หากคณเปนผ ขอรองและถกปฏเสธ เหตผลใดบางทจะท าใหคณรสกไมพอใจ และเหตผลใดทจะไมท าใหคณเสยความรสกและสามารถรกษาความสมพนธกบผ ปฏเสธไดดงเดม กรณายกตวอยางอยางนอย 3 เหตผล

3. ทง ๆ ทคณรสกวาคสนทนาดงกลาวปฏเสธไดยากกตาม เพราะเหตใดคณจงสามารถตอบเหตผลทแทจรงได

4. เหตใดในสถานการณดงกลาวคณจงไมตอบเหตผล 5. เหตใดในสถานการณดงกลาวคณจงใชเหตผลทเกยวกบบคคลทสาม

ผวจยถามค าถามขอท 1 และ 2 กบกลมตวอยางทกคน แตส าหรบค าถามขอท

3, 4 และ 5 จะถามผ ทตอบค าตอบดงกลาวเทานน

22

3.3 กำรวเครำะหขอมล ผ วจยน าผลค าตอบของแบบสอบถามชนดเตมบทสนทนาเฉพาะสวนทเปนเหตผลปฏเสธการขอรอง แลวแบงประเภทของเหตผลออกเปน 3 ประเภท ตามวธพด ไดแก 1. วธพดทก ำกวม 2. วธพดทชดเจน และ 3. ไมบอกเหตผล18

1. วธพดทก ำกวม หมายถง เหตผลทผปฏเสธไมไดระบเนอหาทเปนรปธรรม เชน “มธระ” “(งาน) ยง” “ไมสะดวก” เปนตน รวมถงการตอบปฏเสธโดยการผดผอนการใหค าตอบวา “ไมแนใจวาจะเขารวมไดหรอไม ตองดก าหนดการกอน”

2. วธพดทชดเจน หมายถง เหตผลทผปฏเสธระบเนอหาทเปนรปธรรม เชน “รองเพลงไมเกง” “ตองไปท างานพเศษ” “ตองไปท าธระกบแม” เปนตน

3. ไมบอกเหตผล หมายถง การทผปฏเสธไมระบเหตผลใด ๆ เชน “ไมเอาดกวา” เปนตน ตวอยางเหตผลจากค าตอบในแบบสอบถาม มดงน 1. วธพดทก ำกวม ตวอยางค าตอบของผพดชาวไทย “ขอโทษอยางสงนะคะอาจารย อยากเขารวมงานนมากจรงๆแตตดธระในชวงนนพอดคะ ไวโอกาสหนาถามอกจะเขารวมอยางแนนอนคะ ตองขอโทษดวยจรงๆนะคะ” (TH20) (อาจารยทสนท) ตวอยางค าตอบของผพดชาวญป น 「面白そうだけど。最近忙しいから練習にでれないんだ。ご

めんね」(กนาสนใจด แตชวงนยงๆ ไปซอมไมไดนะ ขอโทษนะ) (JP5) (เพอนทไมสนท)

18 การแบงประเภทของเหตผลในงานวจยนอางองจากงานวจยของ Triktima Leadkitlax (2014) ทแบงเปน “การใหเหตผลทเปนรปธรรม” และ “การใหเหตผลทก ากวม” แตเนองจากมกลมตวอยางทตอบปฏเสธโดยไมบอกเหตผลดวย ผวจยจงเพมประเภท “ไมบอกเหตผล” เขาไปดวย

23

2. วธพดทชดเจน ตวอยางค าตอบของผพดชาวไทย “ขอโทษคะอาจารย ในวนนนหนคงจะไมสะดวกคะ พอดคณพอนดชวงนนจะใหไปท าธระกบคณพอคะ แตถาหากวามอะไรเปลยนแปลงทหนสามารถมาได หนจะมาแจงใหอาจารยทราบอกทคะ” (TH24) (อาจารยทไมสนท) ตวอยางค าตอบของผพดชาวญป น 「ごめん、力になりたいんだけど、どうしても人前で歌うの

が苦手で。他の友達にも聞いてみるね」(ขอโทษ กอยากจะชวยอยหรอกนะ แตไมถนดรองเพลงตอหนาคนอนจรงๆ จะลองไปถามเพอนคนอนดนะ) (JP17) (รนนองทสนท) 3. ไมบอกเหตผล ตวอยางค าตอบของผพดชาวไทย “คดวาไมดกวาคะ ขอบคณนะ” (TH10) (รนนองทไมสนท) ตวอยางค าตอบของผพดชาวญป น 「いやー、遠慮しておくわ。ありがとう。ほかに人いなかっ

たらまた誘ってー」(อา ไมเอาดกวา ขอบคณ ถาไมมคนอนแลวคอยมาชวนใหมนะ) (JP37) (เพอนสนท)

3.4 สถตทใชในกำรวเครำะห สถตทใชในการวเคราะหในงานวจยน คอ อตราสวนรอยละ (percentage) โดยใชสตรการค านวณ คอ คารอยละ = Sx100 N S คอ จ านวนของผตอบค าตอบนน ๆ เชน จ านวนของผตอบค าตอบซงผวจยจ าแนกวาเปน “วธพดทชดเจน” ม 20 คน S จะเทากบ 20

24

N คอ จ านวนของค าตอบทงหมดในประเภทค าตอบนน ๆ เชน จ านวนของค าตอบปฏเสธในสถานการณทผขอรองคอ “อาจารยทสนท” ม 45 ค าตอบ N จะเทากบ 45

บทท 4

ผลกำรวจย

ในบทนจะน าเสนอผลการวจยขอมลทไดจากแบบสอบถามรวมทงการสมภาษณเพมเตมโดยศกษาแนวโนมของการใชเหตผลและการค านงถงความสมพนธกบคสนทนาเปรยบเทยบระหวางผพดชาวไทยกบผพดชาวญป น การน าเสนอผลการวจยจะแบงออกเปน 4.1 เหตผลทใชปฏเสธ และ 4.2 ปจจยเรองการค านงถงความสมพนธกบคสนทนา 4.1 เหตผลทใชปฏเสธ ผวจยไดแบงประเภทของเหตผลทกลมตวอยางผพดชาวไทยและผพดชาวญป นใชปฏเสธตามวธพดและเนอหา โดยอางองจากงานวจยของ Triktima Leadkitlax (2014) จากนนจงน ามาเปรยบเทยบสดสวนค าตอบของกลมตวอยางทงสองกลมตามประเภทของเหตผล 4.1.1 วธการแบงประเภทของเหตผลทใชปฏเสธ ผ วจยไดน าค าตอบทกลมตวอยางเขยนตอบลงในแบบสอบถามชาตละ 45 คน มาจ าแนกประเภทของเหตผลออกเปน 3 ประเภท ตามวธพด ไดแก “วธพดทก ำกวม” “วธพดท

ชดเจน” และ “ไมบอกเหตผล” โดยอางองจากงานวจยของ Triktima Leadkitlax (2014) ทแบงเปน “การใหเหตผลทเปนรปธรรม” และ “การใหเหตผลทก ากวม” แตเนองจากมกลมตวอยางทตอบปฏเสธโดยไมบอกเหตผลดวย ผวจยจงเพมประเภท “ไมบอกเหตผล” เขาไปดวย นอกจากน ผ วจยตองการศกษาตอไปอกวา เหตผลทถกจ าแนกออกเปน 3 ประเภท ในขางตนเปนความจรงหรอไม จงไดสอบถามเพมเตม ส าหรบผพดชาวไทยใชวธสมภาษณทางโทรศพท สวนผพดชาวญป นใชวธสงค าถามผานทางอเมลและกลองขอความ (inbox) ในเครอขายสงคมเฟสบค (Facebook) ดงนน ในงานวจยนจงสามารถแบงประเภทของเหตผลออกเปน 5 ประเภท ดงน 1) เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม หมายถง เหตผลทผปฏเสธไมไดระบเนอหาทเปนรปธรรม แตเปนความจรง เชน

26

- “ขอโทษทนะ พอดเราตดธระส าคญ คงไปชวยงานนไมได ไวงานครงหนาละ กนนะครบ” (T21) -「すみません、都合がつかなくて参加できません」(ขอโทษดวยคะ ไมสะดวกจงไมสามารถเขารวมไดคะ) (J42) 2) เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม

หมายถง เหตผลทผปฏเสธไมไดระบเนอหาทเปนรปธรรม และไมเปนความจรง เชน - “พอดหนมธระคะอาจารย หนอาจจะไปชวยงานไมได ขอโทษดวยนะคะ” (T38) -「当日別の予定が入ってて無理です。ごめんなさい」(ในวนจรงม ก าหนดการอนแลวจงท าไมไดคะ ขอโทษดวยคะ) (J6)

3) เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน หมายถง เหตผลทผปฏเสธระบเนอหาทเปนรปธรรม และเปนความจรง เชน

- “ขอโทษคะอาจารย พอดหนมเรยนภาษาองกฤษตอนเยนทกวนเลยนะคะ เวลามนชนกนหนไมมเวลาไปซอมเลยคะ” (T6)

-「来月の 20 日は既にバイトのシフトが入っているので、残念ですが

お断りさせて頂きます」(วนท 20 เดอนหนา มตารางท างานพเศษแลวคะ นาเสยดายจงเลยคะ ขออนญาตปฏเสธนะคะ) (J2) 4) เหตผลทไมเปนควำมจรงแตใชวธพดทชดเจน หมายถง เหตผลทผปฏเสธระบเนอหาทเปนรปธรรม แตไมเปนความจรง เชน - “ขอโทษคะอาจารย ในวนนนหนคงจะไมสะดวกคะ พอดคณพอนดชวงนน จะใหไปท าธระกบคณพอคะ แตถาหากวามอะไรเปลยนแปลงทหนสามารถ มาได หนจะมาแจงใหอาจารยทราบอกทคะ” (T24)

-「ごめん、申し訳ないけど、アルバイトの予定が入ってるから、

今回は引き受けれないわ」(ขอโทษนะ ครงนคงรบงานนไมได เพราะวาม ก าหนดการท างานพเศษนะ) (J38) 5) ไมบอกเหตผล หมายถง การทผปฏเสธไมระบเหตผลใด ๆ เชน - “คดวาไมดกวาคะ ขอบคณนะ” (T10) -「いやー。俺はやめとくよ」(อา ไมดกวา) (J5)

27

4.1.2 ผลของสดสวนการใชเหตผลในการปฏเสธ จากผลวเคราะหการใชเหตผลในการปฏเสธเปรยบเทยบระหวางกลมตวอยางผพดชาวไทยกบผพดชาวญป น กลมละ 45 คน ใน 6 สถานการณ รวมทงหมด กลมละ 270 ค าตอบ จากนนจงน าจ านวนค าตอบมาคดค านวณดงเชนตวอยางดานลางน โดยสามารถสรปผลซงจ าแนกตามประเภทเหตผลในหวขอท 4.1 ได ดงแผนภาพท 4.1.2 ก [115 (จ านวนค าตอบ “เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม” ของผพดชาวไทย) x 100] = 42.59% 270 แผนภาพท 4.1.2 ก สดสวนค าตอบการใชเหตผลของผพดชาวไทยและผพดชาวญป นจ าแนกตามประเภทเหตผล

จากแผนภาพท 4.1.2 ก จะเหนไดวา ผพดชาวไทยใช “เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม” มากทสด (42.59%) รองลงมา คอ “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดท

ชดเจน” (34.44%) สวนประเภทของเหตผลทใชนอยทสด คอ “ไมบอกเหตผล” (2.96%) ในทางกลบกน จะเหนไดวา ผพดชาวญป นใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” มาก

28

ทสด (34.44%) รองลงมา คอ “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” (34.07%) ซง มสดสวนการใชทนอยกวาเพยงเลกนอย สวนประเภทของเหตผลทใชนอยทสด คอ “ไมบอกเหตผล” (1.48%) เชนเดยวกบผพดชาวไทย นอกจากน เมอเปรยบเทยบสดสวนการใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดท

ก ำกวม” ของผพดชาวไทย (9.63%) และผพดชาวญป น (34.07%) จะเหนไดวา ผพดชาวญป นใชเหตผลประเภทนมากกวาผพดชาวไทยอยางเหนไดชด การทสดสวนค าตอบ “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” ของผพดชาวญป นมากกวาผพดชาวไทยนน อาจเกดจากการทผพดชาวญป นทไมตองการไปรองเพลง แตไมอยากบอกคสนทนาโดยตรง รวมทงไมตองการโกหกดวยเหตผลทชดเจน จงตอบปฏเสธดวย “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” นอกจากน อาจสนนษฐานไดวา การทผพดชาวไทยใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงแตใชวธพดทชดเจน” อาจเปนเพราะตองการใหผขอรองยอมรบไดทนทวาผ ปฏเสธไปรวมรองเพลงไมได เพราะเหตใด เพอทจะไดไมถกผ ขอรองถามรายละเอยดของเหตผลทปฏเสธเพมเตมอก สดสวนค าตอบประเภท “ไมบอกเหตผล” ของทงสองกลมมจ านวนนอยทสดเหมอนกน อยางไรกตาม สดสวนการใชของผพดชาวไทย (2.96%) มมากกวาของผพดชาวญป น (1.48%) เลกนอย ซงการวเคราะหเกยวกบประเดนน ผวจยจะกลาวถงในภายหลง นอกจากน หากพจารณาผลในแงของเนอหาค าตอบวา เปนความจรงหรอไม โดยน าจ านวนค าตอบมาคดค านวณดงเชนตวอยางดานลางน สามารถสรปผลซงจ าแนกตามความจรงของเนอหาได ดงแผนภาพท 4.1.2 ข [208 (จ านวนค าตอบ “เหตผลทเปนควำมจรง” ของผพดชาวไทย) x 100] = 77.04% 270

29

แผนภาพท 4.1.2 ข สดสวนค าตอบการใชเหตผลของผพดชาวไทยและผพดชาวญป นจ าแนกตามความจรงของเนอหา

จากแผนภาพท 4.1.2 ข จะเหนไดวา เมอเปรยบเทยบผลระหวาง “เหตผลทเปนควำมจรง” กบ “เหตผลทไมเปนควำมจรง” พบวาผ พดชาวไทยใช “เหตผลทเปนควำมจรง” (77.04%) มากกวา “เหตผลทไมเปนควำมจรง” (20%) อยางเหนไดชด สวนผพดชาวญป นกใช “เหตผลท เปนควำมจรง” (56.3%) มากกวา “เหตผลท ไม เปนควำมจรง” (42.22%) เชนเดยวกบผพดชาวไทย จากผลดงกลาวอาจสนนษฐานไดวา สาเหตทจ านวนค าตอบ “เหตผลทเปนควำมจรง”มากกวา “เหตผลทไมเปนควำมจรง” อาจเกดจากการทกลมตวอยางผพดชาวไทยและผพดชาวญป นสวนใหญคดวา ในสถานการณดงกลาวนตนเองไมสามารถไปรวมรองเพลงไดเนองจากมกจธระในวนซอมหรอวนจรง รวมทงมผ ทคดวาสามารถพดกบคสนทนาไดโดยตรงวา ไมตองการไปรองเพลง จงเปนสาเหตทท าใหมการใช “เหตผลทเปนควำมจรง” มากกวา “เหตผลทไมเปนควำมจรง” ทงผพดชาวไทยและผพดชาวญป นใช “เหตผลทเปนควำมจรง” มากกวา “เหตผลทไมเปนควำมจรง” อยางไรกตาม สดสวนการใชเหตผลดงกลาวน ผ พดชาวไทย (77.04%) ใชมากกวาผพดชาวญป น (56.3%) ในขณะทสดสวนการใช “เหตผลทไมเปนควำมจรง” ผพดชาวญป น (42.22%) ใชมากกวาผพดชาวไทย (20%)

30

สาเหตทสดสวนค าตอบ “เหตผลทเปนควำมจรง” ของผพดชาวไทยมากกวาผพดชาวญป น อาจเกดจากการทผ วจยไมไดระบอยางชดเจนในแบบสอบถามวา ผปฏเสธตองการจะเขารวมรองเพลงหรอไม จงท าใหค าตอบของกลมตวอยางแบงออกเปน 2 กลมใหญ ๆ คอ 1. ปฏเสธทจะเขารวมรองเพลงเนองจากมกจธระในวนซอมหรอวนงานจรง 2. ปฏเสธทจะเขารวมรองเพลง เนองจากไมตองการไปรองเพลง จากสดสวนค าตอบดงกลาวจงสนนษฐานไดวา จ านวนผพดชาวไทยในกลมท 1 มมากกวาผพดชาวญป น ซงคอ ผพดชาวไทยคดวาในสถานการณดงกลาวนตนเองไมสามารถไปรวมรองเพลงไดเนองจากมกจธระในวนซอมหรอวนจรง ทงยงคดวาสามารถบอกคสนทนาไดวาไมสามารถไปรวมรองเพลงไดเพราะเหตใด รวมทงในกรณทไมตองการไปรองเพลง กคดวาสามารถบอกคสนทนาไดโดยตรง 4.1.3 ผลการใชเหตผลในการปฏเสธทจ าแนกตามเนอหาเหตผล

จาก “วธพดทก ำกวม” และ “วธพดทชดเจน” ซงผ ตอบแบบสอบถามใชปฏเสธนนสามารถแบงประเภทจ าแนกตามเนอหา โดยแบงประเภทเปน “A. มกำรใหเหตผล” 5 ประเภท และ “B. ไมใหเหตผล” 1 ประเภท รวมเปน 6 ประเภท ดงน ตารางท 4.1.3 ก ตวอยางเหตผลทใชปฏเสธจ าแนกตามเนอหาเหตผล

ประเภทของเนอหำเหตผล ตวอยำง A1 เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร คอ เหตผลทมการอางถงก าหนดการของตนในวนซอมหรอวนงานทมอยกอนหนาแลว ท าใหไมสามารถไปรองเพลงได

“...พอดเราตดธระส าคญ คงไปชวยงานนไมได...” “ชวงนไมสะดวกเลยจะ...” “พไมวางเลยจา...” “...วนงานพตดสอบวชาของอาจารย A เลยไปชวยไมได...” “... พอดหนมเรยนภาษาองกฤษตอนเยนทกวนเลยนะคะ...” “... มงานอนทรบปากวาจะตองไปท าแลวคะ”

「―用事があって―」(...มธระ...) 「―都合がつかなくて―」(...ไมสะดวก...) 「当日別の予定が入ってて―」( ใ น ว น จ ร ง มก าหนดการแลว...)

31

ประเภทของเนอหำเหตผล ตวอยำง 「来月の 20 日は既にバイトのシフトが入って

いるので―」(เพราะวาวนท 20 เดอนหนา มตารางท างานพเศษแลว...) 「―部活や何かで練習に行けないと思うので

―」(...เพราะวาคดวาคงจะไปซอมไมไดเพราะกจกรรมชมรมหรออยางอน...) 「―今月と来月はゼミの発表が重なっており

まして…」(เดอนนกบเดอนหนามรายงานวชาสมมนาคะ...)

A2 เนอหำทตวเองสำมำรถควบคมได คอ เหตผลทผปฏเสธสามารถเปลยนแปลงหรอเล อน เป นวน เวลา อ น ได แต ผ ป ฏ เสธใหความส าคญกบธระของตวเองมากกวา จงปฏเสธ

“...พอดเรามงานเรงดวนทตองรบท าและยงท าไมเสรจเลย...” “...คอชวงนหนมงานคอนขางเยอะคะอาจารย ตองท ารายงาน ทซสและกเปนชวงใกลสอบแลว...” 「―忙しいから―」(...เพราะวางานยง...) 「―研究で忙しいので」(...เพราะวายงเกยวกบงานวจย) 「―就職活動とかあって忙しいんだ―」( . . . ย งเกยวกบหลายอยางเชน เรองกจกรรมหางานนะ...)

A3 เนอหำทเกยวกบบคคลทสำม คอ เหตผลทมการอางถงกจธระทท ารวมกบบคคลทสามในวนซอมหรอวนงาน ท าใหไมสามารถไปรองเพลงได

“พอดตดไปตางจงหวดกบครอบครววนท 20 คะ...” “...พอดคณพอนดชวงนนจะใหไปท าธระกบคณพอคะ...” “...พอดชวงนนตองไปท าธระกบแมพอดอะ...” “...วนนนพมนดทานขาวกบทบานแลวหนะส...”

A4 เนอหำทเกยวกบควำมสำมำรถและควำมรสก คอ เหตผลดานความสามารถทไมเพยงพอ ไมถนด หรอ รสกไมอยากท า

“...ผมรองเพลงไมเปนจรงๆครบ” “...พไมถนดเลยอะงานแบบน...” 「―歌は苦手なんです―」(...ไมถนดรองเพลงนะคะ...) 「―どうしても人前で歌うのが苦手で―」(...ไมถนดรองเพลงตอหนาคนอนจรงๆ...) 「はずかしいので―」(เพราะวาอาย...) 「緊張するし―」(ตนเตน...) 「面倒だから―」(เพราะวายงยาก...)

32

ประเภทของเนอหำเหตผล ตวอยำง A5 เนอหำทเปนกำรผดผอนค ำตอบ คอ การปฏเสธโดยนยโดยการไมใหค าตอบวาสามารถไปรองเพลงไดหรอไม

“หนยงไมแนใจคะอาจารยวาชวงเวลานนหนสะดวกร เป ล า ถ าย ง ไงขอ เวล าหน ไป เช ค ก อ น ว า มก าหนดการอะไรรเปลา ถาหนสะดวกมเวลาวาง หนจะมาบอกใหอาจารยทราบอกทคะ” “ขอเวลาคดกอนละกนนะคะ”

B6 ไมบอกเหตผล คอ การไมบอกเหตผลวาเหตใดจงปฏเสธ

“คดวาไมดกวาคะ...” “...ไมอะ อนนขอผาน...” 「いやー。俺はやめとくよ」(อา ไมดกวา) 「いやー、遠慮しておくわ―」(อา ไมเอาดกวา...)

จากนนน าผลค าตอบมาเปรยบเทยบการใชเหตผลของผพดชาวไทยและผพดชาวญป นโดยจ าแนกตาม “เหตผลทเปนควำมจรง” “เหตผลทไมเปนควำมจรง” และ“ไมบอกเหตผล” ตวเลขทปรากฏในตาราง คอ จ านวนค าตอบเนอหาเหตผลทกลมตวอยางตอบคสนทนาทกสถานภาพรวมกน จากค าตอบของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น รวมทงหมด 540 ค าตอบ

1) เหตผลทเปนความจรง ผลในสวนนผ วจยไดน ามาจากสดสวนค าตอบในแผนภาพท 4.1.2 ข (ผพดชาวไทยมจ านวน 77.04% และผพดชาวญป นมจ านวน 56.3%) รวม 360 ค าตอบ โดยน าจ านวนค าตอบมาคดค านวณดงเชนตวอยางดานลางน และสามารถสรปผลไดดงตารางท 4.1.3 ข [139 (จ านวนค าตอบ “A1 เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” ของผพดชาวไทย) x 100] = 38.61% 360

33

ตารางท 4.1.3 ข สดสวนค าตอบ “เหตผลทเปนควำมจรง” ของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น

ประเภทท เนอหำของเหตผล T19 J20

A1 เนอหาทเกยวกบก าหนดการ 38.61% 18.61%

A2 เนอหาทตวเองสามารถควบคมได 4.44% 6.67%

A3 เนอหาทเกยวกบบคคลทสาม 2.22% 0%

A4 เนอหาทเกยวกบความสามารถและความรสก 11.11% 16.94%

A5 เนอหาทเปนการผดผอนค าตอบ 1.39% 0%

รวม 57.78% 42.22%

รวมทงหมด 100%

จากตารางท 4.1.3 ข จะเหนไดวา เนอหาของเหตผลทผพดชาวไทยใชมากทสด คอ “A1

เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” (38.61%) ซงมจ านวนค าตอบมากกวาเหตผลประเภทอนอยางเหนไดชด รองลงมา คอ “A4 เนอหำทเกยวกบควำมสำมำรถและควำมรสก” (11.11%) และ “A2 เนอหำทตวเองสำมำรถควบคมได” (4.44%) ในขณะทเนอหาของเหตผลทผพดชาวญป นใชมากทสด คอ “A1 เนอหำทเกยวกบ

ก ำหนดกำร” (18.61%) รองลงมา คอ “A4 เนอหำทเกยวกบควำมสำมำรถและควำมรสก” (16.94%) และ “A2 เนอหำทตวเองสำมำรถควบคมได” (6.67%) เมอเปรยบเทยบจ านวนค าตอบของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น จะเหนไดวา ผพดชาวไทยใช “เหตผลทเปนควำมจรง” มากกวาผพดชาวญป น รวมทง “A1 เนอหำทเกยวกบ

ก ำหนดกำร” ทผพดชาวไทยใช คอ 38.61% ซงคดเปนประมาณ 2 เทาของค าตอบของผพดชาวญป น ซงคอ 18.61% ในขณะทเหตผลทม “A4 เนอหำทเกยวกบควำมสำมำรถและควำมรสก”

และ “A2 เนอหำท ตวเองสำมำรถควบคมได” ของผ พดชาวญป นมากกวาผ พดชาวไทย นอกจากน “A3 เนอหำทเกยวกบบคคลทสำม” และ “A5 เนอหำทเปนกำรผดผอนค ำตอบ” เปนเนอหาทพบในค าตอบของผพดชาวไทยเทานน แตไมพบในค าตอบของผพดชาวญป น

19 T หมายถง ผพดชาวไทย 20 J หมายถง ผพดชาวญป น

34

2) เหตผลทไมเปนความจรง ผลในสวนนผวจยไดน ามาจากสดสวนค าตอบในแผนภาพท 4.1.2 ข (ผพดชาวไทยมจ านวน 20% และผพดชาวญป นมจ านวน 42.22%) รวม 168 ค าตอบ โดยน าจ านวนค าตอบมาคดค านวณดงเชนตวอยางดานลางน และสามารถสรปผลไดดงตารางท 4.1.3 ค [30 (จ านวนค าตอบ “A1 เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” ของผพดชาวไทย) x 100] = 17.86% 168 ตารางท 4.1.3 ค สดสวนค าตอบ “เหตผลทไมเปนควำมจรง” ของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น

ประเภทท เนอหำของเหตผล T J

A1 เนอหาทเกยวกบก าหนดการ 17.86% 51.79%

A2 เนอหาทตวเองสามารถควบคมได 2.98% 14.29%

A3 เนอหาทเกยวกบบคคลทสาม 5.95% 0%

A4 เนอหาทเกยวกบความสามารถและความรสก 3.57% 1.79%

A5 เนอหาทเปนการผดผอนค าตอบ 1.79% 0%

รวม 32.14% 67.86%

รวมทงหมด 100%

จากตารางท 4.1.3 ค จะเหนไดวา เนอหาของเหตผลทผพดชาวไทยใชมากทสด คอ “A1

เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” (17.86%) รองลงมา คอ “A3 เนอหำทเกยวกบบคคลทสำม” (5.95%) ในขณะทเนอหาของเหตผลทผพดชาวญป นใชมากทสด คอ “A1 เนอหำทเกยวกบ

ก ำหนดกำร” (51.79%) รองลงมา คอ “A2 เนอหำทตวเองสำมำรถควบคมได” (14.29%) เมอเปรยบเทยบจ านวนค าตอบของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น จะเหนไดวา ผพดชาวญป นใช “เหตผลทไมเปนควำมจรง” มากกวาผพดชาวไทยประมาณ 2 เทา ซงคอ 67.86% รวมทง “A1

เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” ทผพดชาวญป นใช คอ 51.79% ซงคดเปนประมาณ 3 เทาของค าตอบของผ พดชาวไทย ซงคอ 17.86% ในขณะทเหตผลทม “A2 เนอหำทตวเองสำมำรถ

35

ควบคมได” ของผพดชาวญป นซงม 14.29% และคดเปนประมาณ 5 เทา ของค าตอบของผพดชาวไทย (2.98%) นอกจากน “A3 เนอหำทเกยวกบบคคลทสำม” และ “A5 เนอหำทเปนกำร

ผดผอนค ำตอบ” เปนเนอหาทพบในค าตอบของผพดชาวไทยเทานน แตไมพบในค าตอบของผพดชาวญป น เมอเปรยบเทยบกบผลของ “เหตผลทเปนควำมจรง” พบวาผพดชาวไทยใช “เหตผลท

เปนควำมจรง” มากกวา ในขณะทผพดชาวญป นใช “เหตผลทไมเปนควำมจรง” มากกวา เมอเปรยบเทยบในแงของเนอหาเหตผลพบวา ในเหตผลทม “A1 เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” ซงทงผพดชาวไทยและผพดชาวญป นใชมากทสด ผพดชาวไทยมแนวโนมจะใชเปน “เหตผลทเปนควำมจรง” ในขณะทผพดชาวญป นมแนวโนมจะใชเปน “เหตผลทไมเปนควำมจรง” กลาวคอ ผพดชาวญป นสวนหนงใชเหตผลนเปนขออางในการปฏเสธ ในเหตผลทม “A4 เนอหำทเกยวกบ

ควำมสำมำรถและควำมรสก” ทงสองชาตมแนวโนมทจะใชเปน “เหตผลทเปนควำมจรง” กลาวคอ กลมตวอยางทงสองชาตปฏเสธผขอรองโดยบอกตามตรงวาตน “ไมถนดรองเพลง” หรอ “อาย” เปนตน นอกจากน พบวา “A3 เนอหำทเกยวกบบคคลทสำม” และ “A5 เนอหำทเปน

กำรผดผอนค ำตอบ” ซงพบแตในค าตอบของผพดชาวไทยนน ผพดชาวไทยใชทง “เหตผลทเปนควำมจรง” และ “เหตผลทไมเปนควำมจรง” 3) ไมบอกเหตผล ผลในสวนนผวจยไดน ามาจากสดสวนค าตอบในแผนภาพท 4.1.2 ข (ผพดชาวไทยมจ านวน 2.96% และผพดชาวญป นมจ านวน 1.48%) รวม 12 ค าตอบ โดยสามารถสรปผลไดดงตารางท 4.1.3 ง

ตารางท 4.1.3 ง จ านวนค าตอบ “ไมบอกเหตผล” ของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น

ประเภท เนอหำของเหตผล T J

B6 ไมบอกเหตผล 821

4

จากตารางท 4.1.3 ง จะเหนไดวา จ านวนค าตอบทปฏเสธโดยไมบอกเหตผลของผพด 21 เนองจากมจ านวนค าตอบนอย ในตารางนจงสรปผลโดยแสดงจ านวนค าตอบจรง

36

ชาวไทย (8 ค าตอบ) มากกวาผพดชาวญป น (4 ค าตอบ) ผพดชาวไทยมผลค าตอบทไมบอกเหตผลกบคสนทนาทกสถานภาพยกเวนคสนทนาทเปน “อาจารยทสนท” ในขณะทผพดชาวญป นมผลค าตอบทไมบอกเหตผลกบคสนทนาทเปน “เพอนสนท” และ “รนนองทไมสนท” จากการสมภาษณผ ตอบแบบสอบถามทไมบอกเหตผลเพมเตม ในกรณของคสนทนาทไมสนท ผพดชาวไทยใหเหตผลวา “แมจะไมบอกเหตผล อกฝายกคงจะไมมาถามอก เพราะวาไมสนทกน” ในกรณของคสนทนาทสนท ผพดชาวไทยใหเหตผลวา “ไมจ าเปนตองบอกกได เพราะวาสนทกน” ผพดชาวญป นซงไมบอกเหตผลกบคสนทนาทสนทใหเหตผลวา 「理由をわざわざ言わなくても、相手が傷つかないとおもったから」(เพราะคดวา แมจะไมบอกเหตผล อกฝายกคงไมรสกเสยใจ) นอกจากน จากผลแบบสอบถามขางตนพบวา ผ พดชาวไทยและผ พดชาวญป นมแนวโนมการใชเหตผลทมเนอหาใกลเคยงกน เชน ในเหตผลทม “A1 เนอหำท เกยวกบ

ก ำหนดกำร” ใชเหตผลวา “มธระ” (用事がある) และ “ไมสะดวก” (都合がつかない) ในเหตผลทม “A2 เนอหำทตวเองสำมำรถควบคมได” ใชเหตผลวา “งานยง” (忙しい) และในเหตผลทม “A4 เนอหำทเกยวกบควำมสำมำรถและควำมรสก” ใชเหตผลวา “ไมถนดรองเพลง” (歌うの

が苦手) อยางไรกตาม ผพดชาวไทยและผพดชาวญป นจ านวนหน งมการใชเนอหาของเหตผลทแตกตางกน เชน ในเหตผลทม “A1 เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” ผพดชาวญป นใชเหตผลวา 「当日バイトのシフトが入っている」(มตารางท างานพเศษในวนงาน) 「バイトで忙しく

て練習に参加できそうにない」(ยงเพราะท างานพเศษ ทาทางจะไปซอมไมได) และในเหตผลทม “A2 เนอหำทตวเองสำมำรถควบคมได” ผพดชาวญป นใชเหตผลวา「これから就職活動が

忙しくなりそうで時間が取れそうにない」(หลงจากนคงจะยงเกยวกบกจกรรมหางาน นาจะไมมเวลา) ซงพบแตในค าตอบของผพดชาวญป น แตไมพบในค าตอบของผพดชาวไทย เนองจากชาวไทยไมคอยท างานพเศษและไมมกจกรรมหางานกอนส าเรจการศกษาระดบปรญญาตร ในขณะทในกรณของผพดชาวไทย ในเหตผลทม “A1 เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” ผพดชาวไทยใชเหตผลวา “มเรยนพเศษ” และในเหตผลทม “A2 เนอหำทตวเองสำมำรถควบคมได” ผพดชาวไทยใชเหตผลวา “มการบาน” ซงพบแตในค าตอบของผพดชาวไทย แตไมพบในค าตอบของผพดชาวญป น

ในขณะทประเภทของเนอหาเหตผลทพบแตในค าตอบของผพดชาวไทย คอ “A3 เนอหำ

ทเกยวกบบคคลทสำม” และ “A5 เนอหำทเปนกำรผดผอนค ำตอบ” ซงอาจเรยกไดวา เปนการ

37

ใชทเปนลกษณะเฉพาะของผ พดชาวไทย จากการสมภาษณผ ทใชเหตผลทม “A3 เนอหำท

เกยวกบบคคลทสำม” เชน “ตองไปธระกบทางบาน/พอ/แม” ผพดชาวไทยทใชเหตผลทมเนอหาเชนนกลาววา “หากอางเหตผลน ผขอรองคงจะไมถามตอ เนองจากเปนเรองเกยวกบครอบครว” “หากบอกวาไมสะดวก อาจารยอาจจะสงสยวาตดธระอะไร จงบอกวาไปธระกบพอ ซงไมไดเกยวกบเราโดยตรง” และ “อางบคคลทสามเพอใหดนาเชอถอ” นอกจากน จากการสมภาษณผ ทใชเหตผลทม “A5 เนอหำทเปนกำรผดผอนค ำตอบ” ผพดชาวไทยทใชเหตผลทมเนอหาเชนน กลาววา “ตงใจจะปฏเสธตงแตแรก แตไมตองการจะพดตรง ๆ หากถกถามเรองนอกครงจงจะตอบปฏเสธโดยตรง” นอกจากน ผวจยตองการทราบวา ในทางกลบกน เหตผลใดทผพดชาวไทยและผพดชาวญป นรสกไมพอใจและเหตผลใดทยอมรบได ผวจยจงไดสอบถามกลมตวอยางจ านวนเกนครงของทงหมดวา “หากกลมตวอยางเปนผ ขอรองและถกปฏ เสธในสถานการณ เดยวกนกบในแบบสอบถาม เหตผลใดของผปฏเสธทจะท าใหกลมตวอยางรสกไมพอใจ และเหตผลใดทกลมตวอยางยอมรบไดและสามารถรกษาความสมพนธกบผปฏเสธไดดงเดม” เหตผลทท าใหไมพอใจทกลมตวอยางผพดชาวไทยตอบมากทสด คอ “ขเกยจ” และ “ไมอยากท า” ซงเปนเหตผลเกยวกบความรสก รองลงมา คอ “มนดไปเทยว/ทานขาวกบเพอนหรอแฟน” ซงเปนสงทยงไมจ าเปนตองท า สามารถเลอนก าหนดการได นอกจากนการชกสหนาและน าเสยงทไมพอใจขณะทปฏเสธ รวมถงการทมารภายหลงวาผปฏเสธวาง แตโกหกวาไมสะดวกและไมมาชวยงานกท าใหไมพอใจเชนกน เหตผลทท าใหไมพอใจทกลมตวอยางผพดชาวญป นตอบมากทสด คอ เหตผลเกยวกบความรสก เชน 「面倒だから」(ยงยาก) และ「やりたくない」(ไมอยากท า) เชนกน นอกจากน ยงรวมถงทาทการปฏเสธทท าใหไมพอใจ เชน การแสดงทาทวาไมสนใจกจกรรมน รสกวาเปนกจกรรมทไมเกยวของกบตน เปนตน เหตผลทยอมรบไดทกลมตวอยางผพดชาวไทยตอบมากทสด คอ “ไมถนดรองเพลง” และ “ไมอยากท า” นอกจากน มผตอบวา ในกรณทตอบปฏเสธโดยใชเหตผลวา “มธระส าคญ” หากบอกรายละเอยดของธระดวยกจะด และแมจะถกปฏเสธดวยเหตผลวา “ไมอยากท า” แตหากผปฏเสธตอบดวยทาท น าเสยงและสหนาทเปนมตร กไมท าใหกลมตวอยางรสกไมพอใจ เหตผลทยอมรบไดทกลมตวอยางผพดชาวญป นตอบมากทสด คอ 「当日/練習日に

予定が入っているから」(มก าหนดการอนในวนงานหรอวนซอม) และ「苦手」(ไมถนด)

38

นอกจากน หากผปฏเสธเสนอวาจะแนะน าคนอนใหหรอจะชวยหาคนดวยกจะท าใหรสกด จากค าตอบเกยวกบเหตผลทท าใหกลมตวอยางไมพอใจและเหตผลทกลมตวอยางยอมรบได จะเหนไดวา เหตผลทท าใหทงกลมตวอยางผพดชาวไทยและผพดชาวญป นไมพอใจ คอ เหตผลทเปนการปฏเสธเนอหาการขอรองวา “ขเกยจ” หรอ “ยงยาก” หรอ “ไมอยากท า” นอกจากเหตผลดงกลาว ทาท สหนา และน าเสยงตอนทตอบปฏเสธกมสวนท าใหไมพอใจไดเชนกน ในทางกลบกน เหตผลทยอมรบไดเปนเหตผลทเกยวกบความถนดและก าหนดการ รวมถงทาททเปนมตรของผปฏเสธ 4.2 ปจจยเกยวกบกำรค ำนงถงควำมสมพนธกบคสนทนำ ผวจยน าค าตอบเหตผลทใชปฏเสธของกลมตวอยางมาวเคราะหในมมมองเกยวกบการค านงถงความสมพนธกบคสนทนาในการตอบปฏเสธ 3 ประเดน ไดแก 1. ประเภทของเหตผล 2.เนอหาของเหตผล 3.ความยากงายในการปฏเสธ 4.2.1 ปจจยเกยวกบความสมพนธระหวางคสนทนาและประเภทของเหตผล ผวจยไดวเคราะหประเภทของเหตผลทใชปฏเสธในหวขอท 4.1 โดยจ าแนกตามคสนทนาคนละ 45 ค าตอบ จากนนจงน าจ านวนค าตอบมาคดค านวณดงเชนตวอยางดานลางน [16 (จ านวนค าตอบ“เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม” ของ “อาจารยทสนท”) x 100] = 35.56% 45 สดสวนเหตผลของผพดชาวไทยสรปไดดงตารางท 4.2.1 ก

39

ตารางท 4.2.1 ก สดสวนเหตผลทใชปฏเสธของผพดชาวไทยจ าแนกตามคสนทนา

สถำนภำพของ คสนทนำ

เหตผลทเปนควำมจรง เหตผลทไมเปนควำมจรง ไมบอก เหตผล

รวม ก ำกวม ชดเจน ก ำกวม ชดเจน

สงกวา

อาจารยทสนท 35.56% 44.44% 11.11% 8.89% 0% 100%

อาจารยทไมสนท 40% 28.89% 6.67% 22.2% 2% 100%

เทากน เพอนสนท 40% 42.22% 6.67% 6.67% 4.44% 100%

เพอนทไมสนท 44.44% 28.89% 13.33% 8.89% 4.44% 100%

ต ากวา

รนนองทสนท 44.44% 40% 8.89% 4.44% 2% 100%

รนนองทไมสนท 51.11% 22.2% 11.11% 11.11% 4.44% 100%

จากตารางท 4.2.1 ก หากมองโดยภาพรวมโดยเปรยบเทยบสดสวนเหตผลแตละประเภทของคสนทนาแตละสถานภาพจะเหนไดวา สดสวนทมากทสดของคสนทนาทกสถานภาพเปน “เหตผลทเปนควำมจรง” กลาวคอ ผพดชาวไทยมแนวโนมทจะปฏเสธโดยใช “เหตผลทเปนควำมจรง” กบคสนทนาทกสถานภาพ และในสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารย” ผพดชาวไทยมแนวโนมทจะแบงการใช “วธพดทก ำกวม” หรอ “วธพดทชดเจน” ตามความสนทสนมกบคสนทนา แตไมเหนแนวโนมเชนนในสถานการณทคสนทนาคอ “เพอน” และ “รนนอง” เนองจากในสถานการณทคสนทนาคอ “เพอนสนท” และ “รนนองทสนท” สดสวนของ “วธพดทก ำกวม” และ “วธพดทชดเจน” มจ านวนใกลเคยงกน ส าหรบสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารยทสนท” ผพดชาวไทยใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” (44.44%) มากทสด ในขณะทในสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารยทไมสนท” ผพดชาวไทยใช “เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม” (40%) มากทสด จะเหนไดวา ในสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารย” ซงอยในสถานภาพทางสงคมสงกวาผปฏเสธ สดสวน “เหตผลทเปนควำมจรง” มจ านวนมากทสด และมแนวโนมวา ผพดชาวไทยจะปฏเสธ “อาจารยทสนท” โดยใช “วธพดทชดเจน” ในขณะทปฏเสธ “อาจารยทไมสนท” โดยใช “วธพดทก ำกวม” ส าหรบสถานการณทคสนทนาคอ “เพอนสนท” ผพดชาวไทยใช “เหตผลทเปนควำม

40

จรงและใชวธพดทชดเจน” (42.22%) มากทสด ในขณะทในสถานการณทคสนทนาคอ “เพอนทไมสนท” ผพดชาวไทยใช “เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม” (44.44%) มากทสด จะเหนไดวา ในสถานการณทคสนทนาคอ “เพอน” ซงอยในสถานภาพทางสงคมเทากนกบผปฏเสธ สดสวน “เหตผลทเปนควำมจรง” มจ านวนมากทสด และมแนวโนมวา ผพดชาวไทยจะปฏเสธ “เพอนทไมสนท” โดยใช “วธพดทก ำกวม” เชนเดยวกบในสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารย” อยางไรกตาม ในสถานการณทคสนทนาคอ “เพอนสนท” สดสวนของ “วธพดท

ก ำกวม” และ “วธพดทชดเจน” นนใกลเคยงกน ส าหรบสถานการณทคสนทนาคอ “รนนองทสนท” ผพดชาวไทยใช “เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม” (44.44%) มากทสด และในสถานการณทคสนทนาคอ “รนนองทไมสนท” ผพดชาวไทยใช “เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม” (51.11%) มากทสดเชนเดยวกน จะเหนไดวา ในสถานการณทคสนทนาคอ “รนนอง” ซงอยในสถานภาพต ากวาผปฏเสธ สดสวน “เหตผลทเปนควำมจรง” มจ านวนมากทสด และมแนวโนมวา ผพดชาวไทยจะปฏเสธ “รนนองทไมสนท” โดยใช “วธพดทก ำกวม” เชนเดยวกบในสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารย” และ “เพอน” อยางไรกตาม ในสถานการณทคสนทนาคอ “รนนองทสนท” สดสวนของ “วธพดท

ก ำกวม” และ“วธพดทชดเจน” นนใกลเคยงกน ส าหรบผลของผพดชาวญป น น าจ านวนค าตอบมาคดค านวณดงเชนตวอยางดานลางน และสรปผลไดดงตารางท 4.2.1 ข [12 (จ านวนค าตอบ“เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม” ของ “อาจารยทสนท”) x 100] = 26.67% 45

41

ตารางท 4.2.1 ข สดสวนเหตผลทใชปฏเสธของผพดชาวญป นจ าแนกตามคสนทนา

สถำนภำพของคสนทนำ เหตผลทเปนควำมจรง เหตผลทไมเปนควำมจรง ไมบอก

เหตผล รวม

ก ำกวม ชดเจน ก ำกวม ชดเจน

สงกวา อาจารยทสนท 26.67% 40% 26.67% 6.67% 0% 100%

อาจารยทไมสนท 15.56% 24.44% 48.89% 11.11% 0% 100%

เทากน เพอนสนท 24.44% 44.44% 20% 6.67% 4.44% 100%

เพอนทไมสนท 24.44% 22.2% 44.44% 8.89% 0% 100%

ต ากวา รนนองทสนท 20% 48.89% 22.2% 8.89% 0% 100%

รนนองทไมสนท 20% 26.67% 42.22% 6.67% 4.44% 100%

จากตารางท 4.2.1 ข หากมองโดยภาพรวมโดยเปรยบเทยบสดสวนเหตผลแตละประเภทของคสนทนาแตละสถานภาพจะเหนไดวา ผพดชาวญป นมแนวโนมทจะแบงประเภทของการใชเหตผลตามความสนทสนมกบคสนทนา กลาวคอ มแนวโนมทจะใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” ในการปฏเสธคสนทนาทสนท และมแนวโนมทจะใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” ในการปฏเสธคสนทนาทไมสนท ส าหรบสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารยทสนท” ผพดชาวญป นใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” (40%) มากทสด ในขณะทในสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารยทไมสนท” ผ พดชาวญป นใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” (48.89%) มากทสด จะเหนไดวา ในสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารย” ซงอยในสถานภาพทางสงคมสงกวาผปฏเสธ มแนวโนมวา ผพดชาวญป นจะปฏเสธ “อาจารยทสนท” โดยใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” ในขณะทปฏเสธ “อาจารยทไมสนท” โดยใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” ส าหรบสถานการณทคสนทนาคอ “เพอนสนท” ผพดชาวญป นใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” (44.44%) มากทสด ในขณะทในสถานการณทคสนทนาคอ “เพอนทไมสนท” ผพดชาวญป นใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” (44.44%) มากทสด จะเหนไดวา ในสถานการณทคสนทนาคอ “เพอน” ซงอยในสถานภาพทางสงคมเทากน

42

กบผปฏเสธ มแนวโนมวา ผพดชาวญป นจะปฏเสธ “เพอนสนท” โดยใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” ในขณะทปฏเสธ “เพอนทไมสนท” โดยใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” เชนเดยวกบในสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารย” ส าหรบสถานการณทคสนทนาคอ “รนนองทสนท” ผพดชาวญป นใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” (48.89%) มากทสด และในสถานการณทคสนทนาคอ “รนนองทไมสนท” ผพดชาวญป นใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” (42.22%) มากทสด จะเหนไดวา ในสถานการณทคสนทนาคอ “รนนอง” ซงอยในสถานภาพต ากวาผปฏเสธ มแนวโนมวา ผพดชาวญป นจะปฏเสธ “รนนองทสนท” โดยใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” ในขณะทปฏเสธ “รนนองทไมสนท” โดยใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” เชนเดยวกบในสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารย” และ “เพอน” จากการเปรยบเทยบตารางท 4.2.1 ก และ 4.2.1 ข จะเหนไดวา ผพดชาวไทยและผพดชาวญป น มแนวโนมทจะใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” ในกรณทคสนทนา คอ “อาจารยทสนท” เหมอนกน ในการปฏเสธคสนทนาทไมสนท ทงผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมทจะใช “วธพดทก ำกวม” มากกวา “วธพดทชดเจน” แตผพดชาวญป นมแนวโนมทจะใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” ในขณะทผพดชาวไทยมแนวโนมทจะใช “เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม” ในทางกลบกน ผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมการใชทแตกตางกน คอ ผพดชาวไทยมแนวโนมทจะใช “เหตผลทเปนควำมจรง” ในการปฏเสธคสนทนาทกสถานภาพ ในขณะทผพดชาวญป นมแนวโนมทจะใช “เหตผลทเปนควำมจรง” ในการปฏเสธคสนทนาทสนทเทานน นอกจากน ในสถานการณทคสนทนา คอ “เพอนสนท” และ “รนนองทสนท” ผพดชาวไทยมสดสวนค าตอบ “เหตผลทเปนควำมจรงแตใชวธพดทก ำกวม” และ“เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” ใกลเคยงกน ในขณะทผพดชาวญป นมแนวโนมทจะใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” ในการปฏเสธคสนทนาดงกลาว จงอาจกลาวไดวา ผพดชาวญป นมการแบงใชประเภทของเหตผลตามคสนทนามากกวาผพดชาวไทย สาเหตทท าใหเกดการแบงใชดงกลาว จะน าไปอภปรายในบทตอไป

43

4.2.2 ปจจยเกยวกบความสมพนธระหวางคสนทนาและเนอหาของเหตผล วเคราะหการใชเหตผลตามเนอหาเหตผล 6 ประเภท โดยแบงตามคสนทนาคนละ 45 ค าตอบ จากนนจงน าจ านวนค าตอบมาคดค านวณดงเชนตวอยางดานลางน [24 (จ านวนค าตอบ “A1 เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” ของ “อาจารยทสนท”) x 100] = 53.33% 45

ผลของผพดชาวไทยสรปไดดงตารางท 4.2.2 ก ตารางท 4.2.2 ก สดสวนเนอหาของเหตผลของผพดชาวไทยจ าแนกตามคสนทนา

ประเภท เนอหำเหตผล อำจำรยทสนท

อำจำรยทไมสนท

เพอนสนท

เพอนทไมสนท

รนนองทสนท

รนนองทไมสนท

A1 เกยวกบก าหนดการ 53.33% 62.22% 55.56% 68.89% 64.44% 71.11%

A2 ตวเองสามารถควบคมได 6.67% 11.11% 8.89% 6.67% 4.44% 8.89%

A3 เกยวกบบคคลทสาม 11.11% 11.11% 6.67% 4.44% 4.44% 2.22%

A4 เกยวกบความสามารถและความรสก

22.22% 13.33% 22.22% 13.33% 22.22% 8.89%

A5 เปนการผดผอนค าตอบ 6.67% 0% 2.22% 2.22% 2.22% 4.44%

B6 ไมบอกเหตผล 0% 2.22% 4.44% 4.44% 2.22% 4.44%

รวม 100% 100% 100% 100% 100% 100%

จากตารางท 4.2.2 ก หากมองโดยภาพรวมโดยเปรยบเทยบสดสวนเนอหาของเหตผลแตละประเภทของคสนทนาแตละสถานภาพจะเหนไดวา ผพดชาวไทยมแนวโนมทจะใช “A1 เนอหำ

ทเกยวกบก ำหนดกำร” มากทสด ในการปฏเสธคสนทนาทกสถานภาพ คสนทนาทผพดชาวไทยใชเนอหาเหตผลประเภทนมากทสด คอ “รนนองทไมสนท” (71.11%) รองลงมา คอ “เพอนทไมสนท” (68.89%) คสนทนาทผพดชาวไทยใช “A2 เนอหำทตวเองสำมำรถควบคมได” ในการปฏเสธมากทสด คอ “อาจารยทไมสนท” (11.11%) รองลงมา คอ “เพอนสนท” และ “รนนองทไมสนท” ซงมสดสวน 8.89% เทากน คสนทนาทผพดชาวไทยใช “A3 เนอหำทเกยวกบบคคลทสำม” ในการปฏเสธมาก

44

ทสด คอ “อาจารยทสนท” และ “อาจารยทไมสนท” ซงมสดสวน 11.11% เทากน รองลงมา คอ “เพอนสนท” (6.67%) คสนทนาทผพดชาวไทยใช “A4 เนอหำทเกยวกบควำมสำมำรถและควำมรสก” ในการปฏเสธมากทสด คอ “อาจารยทสนท” “เพอนสนท” และ “รนนองทสนท” ซงมสดสวน 22.22% เทากน รองลงมา คอ “อาจารยทไมสนท” และ “เพอนทไมสนท” ซงมสดสวน 13.33% เทากน คสนทนาทผพดชาวไทยใช “A5 เนอหำทเปนกำรผดผอนค ำตอบ” ในการปฏเสธมากทสด คอ “อาจารยทสนท” (6.67%) รองลงมา คอ “รนนองทไมสนท” (4.44%) คสนทนาทผพดชาวไทยใช “B6 ไมบอกเหตผล” ในการปฏเสธมากทสด คอ “เพอนสนท” “เพอนทไมสนท” และ “รนนองทไมสนท” ซงมสดสวน 4.44% เทากน รองลงมา คอ “อาจารยทไมสนท” และ “รนนองทสนท” ซงมสดสวน 2.22% เทากน ส าหรบผลของผพดชาวญป น น าจ านวนค าตอบมาคดค านวณดงเชนตวอยางดานลางน และสรปผลไดดงตารางท 4.2.2 ข [27 (จ านวนค าตอบ “A1 เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” ของ “อาจารยทสนท”) x 100] = 60% 45 ตารางท 4.2.2 ข สดสวนเนอหาของเหตผลของผพดชาวญป นจ าแนกตามคสนทนา

ประเภท เนอหำเหตผล อำจำรยทสนท

อำจำรยทไมสนท

เพอนสนท

เพอนทไมสนท

รนนองทสนท

รนนองทไมสนท

A1 เกยวกบก าหนดการ 60% 73.33% 48.89% 55.56% 46.67% 57.78%

A2 ตวเองสามารถควบคมได 8.89% 17.78% 11.11% 28.89% 17.78% 22.22%

A3 เกยวกบบคคลทสาม 0% 0% 0% 0% 0% 0%

A4 เกยวกบความสามารถและความรสก

31.11% 8.89% 35.56% 15.56% 35.56% 15.56%

A5 เปนการผดผอนค าตอบ 0% 0% 0% 0% 0% 0%

B6 ไมบอกเหตผล 0% 0% 4.44% 0% 0% 4.44%

รวม 100% 100% 100% 100% 100% 100%

จากตารางท 4.2.2 ข หากมองโดยภาพรวมโดยเปรยบเทยบสดสวนเนอหาของเหตผลแต

45

ละประเภทของคสนทนาแตละสถานภาพจะเหนไดวา ผ พดชาวญป นมแนวโนมทจะใช “A1

เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” มากทสด ในการปฏเสธคสนทนาทกสถานภาพ เชนเดยวกบผพดชาวไทย คสนทนาทผพดชาวญป นใชเนอหาเหตผลประเภทนมากทสด คอ “อาจารยทไมสนท” (73.33%) รองลงมา คอ “อาจารยทสนท” (60%) คสนทนาทผพดชาวญป นใช “A2 เนอหำทตวเองสำมำรถควบคมได” ในการปฏเสธมากทสด คอ “เพอนทไมสนท” (28.89%) รองลงมา คอ “รนนองทไมสนท” (22.22%) คสนทนาทผพดชาวญป นใช “A4 เนอหำทเกยวกบควำมสำมำรถและควำมรสก” ในการปฏเสธมากทสด คอ “เพอนสนท” และ “รนนองทสนท” ซงมสดสวน 35.56% เทากน รองลงมา คอ “อาจารยทสนท” (31.11%) คสนทนาทผพดชาวญป นใช “B6 ไมบอกเหตผล” คอ “เพอนสนท” และ “รนนองทไมสนท” ซงมสดสวน 4.44% เทากน และพบในการปฏเสธคสนทนา 2 สถานภาพนเทานน อยางไรกตาม จากผลส ารวจ ไมพบการใช “A3 เนอหำทเกยวกบบคคลทสำม” และ “A5 เนอหำทเปนกำรผดผอนค ำตอบ” ในการปฏเสธของผพดชาวญป น ผวจยคาดวา สาเหตท “A1 เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” มสดสวนค าตอบมากทสดในการปฏเสธคสนทนาทกสถานภาพทงในกรณของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น อาจเปนเพราะวา การใชเนอหาเหตผลประเภทนแสดงใหเหนวา ผปฏเสธไมตองการจะปฏเสธค าขอรองของคสนทนา แตจ าเปนตองปฏเสธเนองจากมกจธระซงตนไมสามารถหลกเลยงได และเนอหาของเหตผลประเภทนสามารถใชปฏเสธไดกบคสนทนาทกสถานภาพ เมอเปรยบเทยบสดสวนค าตอบของผพดชาวไทยและผพดชาวญป น จะเหนไดวา ผพดชาวไทยใช “A1 เนอหำทเกยวกบก ำหนดกำร” กบ “รนนองทไมสนท” มากทสด ในขณะทผพดชาวญป นใชกบคสนทนาทเปน “อาจารยทไมสนท” มากทสด ทงสองใชกบคสนทนาทไมสนทมากทสดเหมอนกน แตตางกนทผพดชาวไทยใชกบคสนทนาทอยในสถานะต ากวา คอ “รนนอง” และผพดชาวญป นใชกบคสนทนาทอยในสถานะสงกวา คอ “อาจารย” ผพดชาวไทยใช “A2 เนอหำทตวเองสำมำรถควบคมได” กบคสนทนาทเปน “อาจารยทไมสนท” มากทสด ในขณะทผพดชาวญป นใชกบคสนทนาทเปน “เพอนทไมสนท” มากทสด ทงสองใชกบคสนทนาทไมสนทมากทสดเหมอนกน แตตางกนทผพดชาวไทยใชกบคสนทนาทอยในสถานะสงกวา คอ “อาจารย” และผพดชาวญป นใชกบคสนทนาทอยในสถานะเทากน คอ “เพอน” ในขณะทสงทกลมตวอยางทงสองเหมอนกน คอ การทคสนทนาทผพดชาวไทยและผพด

46

ชาวญป นใช “A4 เนอหำทเกยวกบควำมสำมำรถและควำมรสก” มากทสดกบคสนทนาทเปน “เพอนสนท” และ “รนนองทสนท” เหมอนกน แตในกรณของผพดชาวไทยมการใชเนอหานกบ“อาจารยทสนท” ในสดสวนทเทากบทงสองสถานภาพนดวย ซงการทกลมตวอยางมสดสวนการใชเนอหาเหตผลประเภทนกบคสนทนาทสนทมากทสดแสดงใหเหนวา กลมตวอยางคดวา คสนทนาทสนทเปนคนทตนสามารถบอกเหตผล เชน “ไมถนดรองเพลง” หรอ “อาย” ไดมากกวาคสนทนาทไมสนท เนองจากสนทสนมกนและคสนทนาทสนทนาจะเขาใจตนมากกวา นอกจากน กลมตวอยางอาจเกรงวาคสนทนาทไมสนทจะเขาใจผดวา ตนไมตองการจะชวยงาน 4.2.3 ปจจยเกยวกบความสมพนธระหวางคสนทนาและความยากงายในการปฏเสธ จากแบบสอบถามสวนทถามความคดเหนหลงจากท าแบบสอบถามชนดเตมเตมบทสนทนา ผลของแบบสอบถามทถามกลมตวอยางวา ปฏเสธคสนทนาแตละสถานภาพไดยากหรองาย โดยน าจ านวนค าตอบ คสนทนาคนละ 45 ค าตอบ มาคดค านวณดงเชนตวอยางดานลางน และสรปไดดงแผนภาพท 4.2.3 ก และ แผนภาพท 4.2.3 ข [35 (จ านวนค าตอบวา“อาจารยทสนท”ปฏเสธยำก ของผพดชาวไทย) x 100] = 77.78% 45 แผนภาพท 4.2.3 ก สดสวนความคดเหนเกยวกบความยากงายในการปฏเสธคสนทนาของผพดชาวไทย

47

แผนภาพท 4.2.3 ข สดสวนความคดเหนเกยวกบความยากงายในการปฏเสธคสนทนาของผพดชาวญป น

1) คสนทนาทผปฏเสธรสกวา “ปฏเสธยำก” จากแผนภาพท 4.2.3 ก และ แผนภาพท 4.2.3 ข เมอพจารณาจากค าตอบวา “ปฏเสธยำก” ทมสดสวนมากกวา 50% และมากกวาค าตอบวา “ปฏเสธงำย” 20% ขนไป จะเหนไดวา คสนทนาทผพดชาวไทยรสกวา “ปฏเสธยำก” คอ “อาจารยทสนท” (77.78%) ในขณะทคสนทนาทผพดชาวญป นรสกวา “ปฏเสธยำก” คอ “อาจารยทสนท” (80%) เชนกน เนองจากผลค าตอบวา “ปฏเสธยำก” ในสถานการณทคสนทนาคอ “อาจารยทสนท” ของผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมจ านวนมากทสด จากผลดงกลาวอาจกลาวไดวา “อาจารยทสนท” คอ คสนทนาทผพดชาวไทยและผพดชาวญป นค านงถงความสมพนธมากทสด จากความคดเหนในแบบสอบถาม กลมตวอยางตอบเหตผลทรสกวาการปฏเสธ “อาจารยทสนท” นนท าไดยาก เชน “เพราะวาอาจารยใหค าปรกษาและชวยเหลออยเสมอ จงรสกอยากจะชวยอาจารย” ในกรณของผพดชาวไทย มผตอบวา “เพราะวาเกรงใจอาจารย” และในกรณของผพดชาวญป น มผ ตอบวา 「目上の人かつこれかも付き合う人なので、あまり悪い印象を持たれたくない

から」(เพราะวาอาจารยอยในสถานะสงกวาและหลงจากนกตองคบหาดวย จงไมตองการใหเกดความรสกทไมด) เปนตน สวนเหตผลทผพดชาวไทยและผพดชาวญป นรสกวาการปฏเสธ “เพอนสนท” และ “รน

48

นองทสนท” นนท าไดยาก เชน “เพราะวาสนทกน จงอยากจะชวย” 「友達が困っているのであ

れば、どうにかして助けてあげたいと思うから」(เพราะคดวาถาเพ อนก าลงล าบาก กอยากจะท าอะไรสกอยางเพอชวย) 2) คสนทนาทผปฏเสธรสกวา “ปฏเสธงำย” จากแผนภาพท 4.2.3 ก และ แผนภาพท 4.2.3 ข เมอพจารณาจากค าตอบวา “ปฏเสธงำย” ทมสดสวนมากกวา 50% และมากกวาค าตอบวา “ปฏเสธยำก” 20% ขนไป จะเหนไดวา คสนทนาทผพดชาวไทยรสกวา “ปฏเสธงำย” ไดแก “รนนองทไมสนท” (82.22%) และ “เพอนทไมสนท” (77.78%) ในขณะทคสนทนาทผพดชาวญป นรสกวา “ปฏเสธงำย” ไดแก “รนนองทไมสนท” (82.22%) และ “เพอนทไมสนท” (66.67%) เชนกน จากความคดเหนในแบบสอบถาม ผพดชาวไทยใหเหตผลทรสกวาการปฏเสธ “เพอนทไมสนท” และ “รนนองทไมสนท” นนท าไดงาย เชน “เพราะวาไมคอยสนทกน จงไมจ าเปนตองเกรงใจเทาไร” สวนผ พดชาวญป นใหเหตผลวา 「今後とくに接点がないから」(เพราะวาหลงจากนคงไมคอยมความเกยวของกนเทาไร) เปนตน ในการปฏเสธคสนทนาทเปน “อาจารยทไมสนท” “เพอนสนท” “รนนองทสนท” สดสวนค าตอบวา “ปฏเสธยำก” และ “ปฏเสธงำย” ของผ พดชาวไทยและผ พดชาวญป นมจ านวนแตกตางกนนอยกวา 20% อยางไรกตาม ผ พดชาวญป นมสดสวนค าตอบวา “ปฏเสธยำก”มากกวา และผพดชาวไทยมสดสวนค าตอบวา “ปฏเสธงำย” มากกวา นอกจากนมผพดชาวญป นจ านวนหนงทตอบวา การปฏเสธ “อาจารยทสนท” “อาจารยทไมสนท” “เพอนทไมสนท” และ “รนนองทไมสนท” นนท าได “ไมยำกและไมงำย” ซงผ ทตอบไดใหเหตผลในกรณทคสนทนาคอ “อาจารยทสนท” วา 「親しいと理由を素直に話せるけどやは

り目上の方なので」(ถาสนทกจะสามารถบอกเหตผลไดตามตรง แตอยางไรกตามอาจารยกเปนคนทอยในสถานะสงกวา) ในขณะทในกรณของ “อาจารยทไมสนท” “เพอนทไมสนท” และ “รนนองทไมสนท” นน ผ ทตอบใหเหตผลวา 「親しくない人ならもし素直にことわって嫌がられ

たとしても、今後にあまり影響しないと思うので、むしろ素直になると思います。断り

たかったら断ります」(ถาเปนคนทไมคอยสนท แมจะปฏเสธโดยตรงแลวท าใหอกฝายไมพอใจ กคงไมมผลกระทบเทาใดนก คดวานาจะตอบตามตรงไดมากกวา ถาอยากจะปฏเสธกจะปฏเสธ) จากผลค าตอบความคดเหนเกยวกบความยากงายในการปฏเสธคสนทนาแตละสถานภาพ จะเหนไดวา ผลของผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมทใกลเคยงกน คอ รสก

49

วาการปฏเสธ “อาจารยทสนท” นนท าไดยาก และรสกวาการปฏเสธ “เพอนทไมสนท” กบ “รนนองทไมสนท” นนท าไดงาย ในขณะทในสถานการณทคสนทนา คอ “อาจารยทไมสนท” “เพอนสนท” และ “รนนองทสนท” มสดสวนค าตอบวา “ปฏเสธยำก” และ “ปฏเสธงำย” ใกลเคยงกน จากผลการวจยขางตน จะน าไปอภปรายผลในบทตอไป

บทท 5

สรป อภปรำยผล และขอเสนอแนะ ในบทท 4 ผวจยไดน าเสนอผลการวจยของกลมตวอยางผพดชาวไทยและผพดชาวญป นเกยวกบการใชเหตผลในการปฏเสธการขอรอง และพบวาผลการวจยของทงสองกลมมทงสวนทเหมอนกนและสวนทแตกตางกน ในบทนจะสรปผลการวจยใน 5.1 แลวน าผลการวจยมาอภปรายเกยวกบแนวคดทมผลตอการใชเหตผลของผพดชาวไทยและผพดชาวญป นใน 5.2 รวมทงเสนอขอเสนอแนะในการวจยตอไปใน 5.3 ส าหรบการอภปรายผลใน 5.2 จะเรยงล าดบดงน 5.2.1 วธปฏเสธ 5.2.2 เนอหาเหตผลทใชปฏเสธ 5.2.3 การใชเหตผลทจ าแนกตามความจรงของเนอหา 5.2.4 ปจจยความสนททมผลตอการเลอกใชประเภทของเหตผล 5.2.5 ปจจยความสนททมผลตอความยากงายในการปฏเสธ 5.1 สรปผลกำรวจย จากผลวเคราะหเปรยบเทยบการใชเหตผลในการปฏเสธสถานการณขอรองระหวางผพดชาวไทยกบผพดชาวญป น สามารถสรปผลไดดงน 1. ผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมทจะใช “วธพดทก ำกวม” ในการปฏเสธคสนทนาทไมสนทเหมอนกน 2. ผพดชาวไทยใช “A3 เนอหำทเกยวกบบคคลทสำม” และ “A5 เนอหำทเปนกำร

ผดผอนค ำตอบ” ซงเปนค าตอบทพบในผพดชาวไทยเทานน 3. ผพดชาวไทยมแนวโนมทจะใช “เหตผลทเปนควำมจรง” มากกวา “เหตผลทไมเปนควำมจรง” ในการปฏเสธคสนทนาทกสถานภาพอยางเหนไดชด 4. ปจจยความสนทมผลตอการเลอกใช “เหตผลทเปนควำมจรง” และ“วธพดท

ชดเจน” ของผพดชาวญป น ในขณะทปจจยความสนทของผพดชาวไทยไมไดมการแบงใชทชดเจนมากเทาผพดชาวญป น 5. ความยากงายในการตอบปฏเสธตอ “เพอนทไมสนท” และ“รนนองทไมสนท” นน ผพดชาวไทยและผพดชาวญป นไดผลออกมาเหมอนกน ในขณะทการตอบปฏเสธตอ “อาจารยทสนท”

51

กระท าไดยากทสด 5.2 อภปรำยผล 5.2.1 วธปฏเสธ จากผลการวจยเกยวกบวธปฏเสธทพบวา ทงผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมทจะใช “วธพดทก ำกวม” (เชน “มธระ” “ไมวาง” 「用事がある」「都合がつかない」เปนตน) ในการปฏเสธคสนทนาทไมสนทเหมอนกน สนนษฐานไดวา ผ ปฏเสธอาจไมตองการบอกรายละเอยดเหตผลกบคสนทนาทไมสนทซงม 2 กรณ ไดแก กรณทเหตผลนนเปนความจรงและกรณทเหตผลนนไมเปนความจรง กลาวคอ ในกรณทเหตผลนนเปนความจรง กลมตวอยางอาจไมตองการบอกรายละเอยด เชน “มเรยนพเศษ” หรอ “ตองไปตางจงหวด” เปนตน เนองจากไมสนทกบคสนทนา ในขณะทในกรณทเหตผลนนไมเปนความจรง กลมตวอยางอาจไมตองการบอกเหตผลทแทจรง เนองจากไมสามารถหาเหตผลทชดเจนมาตอบปฏเสธไดและเกรงวาหากบอกเหตผลทแทจรงอาจไปกระทบตอความสมพนธกบคสนทนา ซงเหตผลทแทจรงนนอาจเปนเหตผลสวนตว เชน “ไมตองการรองเพลง” หรอ “ไมถนดรองเพลง” เปนตน ดวยเหตนจงท าใหกลมตวอยางเลอกใช “วธพดทก ำกวม” ในการปฏเสธคสนทนาทไมสนท 5.2.2 เนอหาเหตผลทใชปฏเสธ ส าหรบเนอหาเหตผลทใชปฏเสธ เมอเปรยบเทยบเนอหาของเหตผลระหวางผพดชาวไทยและผพดชาวญป น พบวาผพดชาวไทยใช “A3 เนอหำทเกยวกบบคคลทสำม” เชน “มธระกบพอ” “ตองไปตางจงหวดกบครอบครว” และ “A5 เนอหำทเปนกำรผดผอนค ำตอบ” เชน “ขอคดดกอน” “ไมแนใจวาจะไปไดหรอไม” ซงพบในค าตอบของผพดชาวไทยเทานน จงอาจสนนษฐานไดวา การทผพดชาวไทยใชเนอหาเหตผลเหลาน แสดงใหเหนถงความเกรงใจทผปฏเสธมตอผขอรอง พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 ใหความหมายค าวา “เกรงใจ” วา “ไมอยากจะใหผ อนรสกล าบากเดอดรอนร าคาญใจ” (ราชบณฑตยสถาน, 2546: 140) สวนม.ร.ว.อคน รพพฒน กไดกลาวไวเกยวกบความเกรงใจวา “นกวชาการหลายคนไดชใหเหนวา สงคมไทยรงเกยจการปะทะขดแยงกนซงหนา การเกรงใจกเปนกลไกสงคมอยางหนงในการหลกเลยงการปะทะขดแยงซงหนา” (ม.ร.ว.อคน รพพฒน, 2542: 301) นอกจากน ホームズ・タントンタウ

52

ィー (2000) กล า วว า「《グレーンチャイ》とは、不快なことや対立が生じる恐れがある

場合、そして楽しく協力的な人間関係を保つ必要がある場合に、自分自身の関心や欲望

を抑制しようとする個人の態度に関係している」(ホームズ・タントンタウィー, 2000: 89) หรออาจกลาวไดวา ความเกรงใจเกดขนจากการพยายามรกษาความสมพนธและเพอหลกเลยงความขดแยง จากงานวจยขางตน การปฏเสธโดยใช “A3 เนอหำทเกยวกบบคคลทสำม” และไมเปนความจรงนนแสดงถงความเกรงใจในการตอบปฏเสธโดยใชเหตผลทแทจรง ซงอาจเปนเรองสวนตว จงไดอางบคคลทสามเพอแสดงใหเหนวาตนไมไดตองการจะปฏเสธค าขอรองของคสนทนา แตมความจ าเปนอน ๆ ซงมบคคลอนมาเกยวของ จงไมสามารถท าตามความปรารถนาของอกฝายได เชนเดยวกบผลการใช “A5 เนอหำทเปนกำรผดผอนค ำตอบ” ซงแสดงใหเหนถงความเกรงใจในเรองของการปฏเสธออกมาโดยตรงนน จากการสมภาษณเพมเตม ผ ปฏเสธโดยใช “A5

เนอหำทเปนกำรผดผอนค ำตอบ” ทกคนอธบายเพมเตมวา ค าตอบดงกลาวเปนการปฏเสธทางออม จากค าอธบายดงกลาวแสดงใหเหนวา ผปฏเสธเกรงใจผ ขอรอง จงไมตองการปฏเสธออกมาโดยตรงวา ไมสามารถท าตามค าขอรองได แตกลบใชค าวา “ขอคดดกอน” หรอ “ไมแนใจวาจะไปไดหรอไม ขอดตารางเวลากอน” เปนตน จงอาจกลาวไดวา การปฏเสธโดยใช “A3 เนอหำท

เกยวกบบคคลทสำม” และ “A5 เนอหำทเปนกำรผดผอนค ำตอบ” ของผพดชาวไทยนนแสดงใหเหนถงความเกรงใจเพอรกษาความสมพนธกบคสนทนา 5.2.3 การใชเหตผลทจ าแนกตามความจรงของเนอหา ส าหรบการใชเหตผลทจ าแนกตามความจรงของเนอหา เมอพจารณาจากสดสวน “เหตผลทเปนควำมจรง” และ “เหตผลทไมเปนควำมจรง” ผพดชาวไทยมแนวโนมทจะใช “เหตผลทเปนควำมจรง” มากกวา “เหตผลทไมเปนควำมจรง” กบคสนทนาทกสถานภาพอยางเหนไดชด จากการสมภาษณผพดชาวไทยเพมเตม มผ ใหเหตผลวา โดยปกตหากเรองทถกขอรองเปนเรองทตนสามารถชวยได กยนดทจะชวยทกเรอง แตเนองจากในแบบสอบถามก าหนดไววา ตองปฏเสธทกสถานการณ จงคดวาหากตนเองตองปฏเสธการขอรองนน กอาจเนองดวยเหตผลส าคญบางประการ นอกจากน อกเหตผลหนงทท าใหผพดชาวไทยมแนวโนมทจะใช “เหตผลท

เปนควำมจรง” คอ ผ พดชาวไทยสวนหนงคดวาตนเองสามารถพดกบคสนทนาไดอยางตรงไปตรงมาวา “ไมถนดรองเพลง” สดสวนค าตอบ “เหตผลทเปนควำมจรง” ของผพดชาวไทย จงมากกวาของผพดชาวญป น ซงมผ ทคดวาไมตองการจะท าตามค าขอรองแตไมไดบอกความจรง

53

มากกวา ในขณะทผพดชาวญป นใช “เหตผลทไมเปนควำมจรง” มากกวาผพดชาวไทยนน สาเหตหนงอาจเกดมาจากสถานการณการขอรองในแบบสอบถามทไมเปนธรรมชาตและไมคอยเกดขนจรงในสงคมญป น (สถานการณขอรองในแบบสอบถาม : การขอใหไปรองเพลงในงานเปดอาคารเรยนใหมของคณะ) ดงทผพดชาวญป นใหความคดเหนเพมเตมวา「タイでは『歌を歌

う』ということが一般的であるかもしれません。しかし、日本ではこのアンケートのよ

うな状況はあまりありませんし、あったとしても、頼む方も頼みにくく、頼まれる方も

想像しにくいかと思います」(ทประเทศไทย การรองเพลงอาจจะเปนเรองปกต แต ทประเทศญป นไมคอยมสถานการณแบบในแบบสอบถาม และถงแมจะม ตนเองคดวาผขอรองคงจะขอรองไดยาก และผ ถกขอรองกจนตนาการสถานการณนไดยากเชนกน) จากความคดเหนดงกลาว สนนษฐานไดวา ส าหรบผพดชาวญป นแลว การไปรวมรองเพลงประจ าคณะในสถานการณในแบบสอบถามน จงอาจหมายรวมถงการตองเรมหดรองเพลงประจ าคณะซงตนไมเคยรองดวย ท าใหเปนภาระทหนกส าหรบผพดชาวญป นมากกวาผพดชาวไทยทท ากจกรรมรองเพลงมาตงแตชนปท 1 จงอาจไมเปนภาระหนกแตอยางใด22 5.2.4 ปจจยความสนททมผลตอการเลอกใชประเภทของเหตผล จากผลการวจยทพบวา ผพดชาวญป นมแนวโนมการแบงใชเหตผลตามความสนทสนมกบคสนทนา ซงไมพบการแบงใชเชนนในผพดชาวไทย กลาวคอ ผพดชาวญป นมแนวโนมจะใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” ในการปฏเสธคสนทนาทสนท และมแนวโนมจะใช “เหตผลทไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” ในการปฏเสธคสนทนาทไมสนท จงอาจสนนษฐานไดวา การทผพดชาวญป นมแนวโนมการแบงประเภทของการใชเหตผลดงกลาว อาจเกดจากการทผพดชาวญป นแบงแยกชนดของความสมพนธออกเปน “บคคลภายใน” (内) กบ “บคคลภายนอก” (外) อะอคะวะและคณะ (1997) (อางถงใน ปราณ จงสจรตธรรมและคณะ (ผแปล), 2541: 67) ไดพดถงเรองดงกลาวไวดงน

ผลจากการทญป นเปนสงคมทเนนการรวมกลมทางสายเลอดมาเปนเวลานานถงพนป ท าใหบอยครงทการสอสารภายในกลมหรอสงคมนนสามารถเขาใจซงกนและกนไดโดยดจากอากปกรยา ไมจ าเปนตองมการ

22 ผวจยตงใจใหการซอมรองเพลงกอนวนแสดงจรงเปนการซอมเพอใหพรอมเพรยงกน เทานน แตส าหรบการตองมาซอมรองเพลงกอนวนแสดงจรง 3 ครงนน ผวจยตงใจก าหนดใหเปนภาระส าหรบผถกขอรอง

54

อธบาย หรอสามารถคาดเดาความคดไดจากอาการนงเงยบ ผ ทสามารถเขาใจซงกนและกนไดดงกลาว จะเรยกวาเปน บคคลภายใน (uchi) และเรยกผ ทไมเขาใจวาเปนบคคลภายนอก (soto) ซงจะถกปฏบตในฐานะทเปนแขก

นอกจากน มารสา พงษธนยนตกจ (2542) กลาววา “การพดและการปฏบตตอคนตางกลม ตางสงกด หรอ “คนอน” จะมลกษณะแตกตางจากการพดการปฏบตตอคนทตนถอวาอยในกลมเดยวกน ครอบครวเดยวกนหรอพวกเดยวกน” (มารสา พงษธนยนตกจ, 2542: 23) เมอน าแนวคดเกยวกบ “บคคลภายใน” (内) กบ “บคคลภายนอก” (外) มาพจารณาผลการวจยเกยวกบการแบงใชเหตผลของผพดชาวญป น จงอาจสนนษฐานไดวา ผพดชาวญป นมองวา คสนทนาทสนท คอ “บคคลภายใน” และ คสนทนาทไมสนท คอ “บคคลภายนอก” สาเหตทท าใหผพดชาวญป นมแนวโนมการใช “เหตผลทเปนควำมจรงและใชวธพดทชดเจน” กบคสนทนาทสนท อาจเกดจากการตองการรกษาความสมพนธกบคสนทนาดงกลาว จงไมตองการจะโกหก และเกรงวาหากปฏเสธโดยใช “วธพดทก ำกวม” อาจท าใหคสนทนาคดวาตนไมตองการจะชวยเหลอ นอกจากน อาจมสาเหตมาจากการทผพดชาวญป นคดวาคสนทนาทสนทนาจะเขาใจและรจกตนเองดอยแลว จงสามารถระบไดอยางชดเจนวา ทไมสามารถท าตามค าขอรองไดเพราะเหตใด หรอสามารถบอกเหตผลทม “A4 เนอหำทเกยวกบควำมสำมำรถและควำมรสก” อยางเชน “ไมถนดรองเพลง” หรอ “อาย” ออกมาตรง ๆ ได ตรงขามกบในกรณของคสนทนาทไมสนท ซงผพดชาวญป นมแนวโนมทจะใช “เหตผลท

ไมเปนควำมจรงและใชวธพดทก ำกวม” สนนษฐานไดวาสาเหตอาจเกดจากการทผพดชาวญป นคดวาคสนทนาทไมสนทอาจจะไมเขาใจตน จงตอบปฏเสธดวย “วธพดทก ำกวม” เชน “มธระ” และไมกลาบอกเหตผลทแทจรงทปฏเสธ นอกจากนการใชเหตผลเกยวกบกจธระของตวเอง เชน “งานยง” อาจจะท าใหคสนทนาทไมสนทยอมรบไดมากกวาเหตผลทม “A4 เนอหำทเกยวกบควำมสำมำรถและควำมรสก” ในกรณของผพดชาวไทย ผลทแตกตางจากผพดชาวญป น คอ ปจจยความสนทสนมมผลตอการเลอกใชเหตผลบาง แตไมมากเทาผ พดชาวญป น โดยผลการตอบแบบสอบถามทนาสนใจของผพดชาวไทย คอ การเลอกใช “วธพดทก ำกวม” หรอ “วธพดทชดเจน” ตามความสนทสนมของคสนทนาอยางชดเจน กลาวคอ ใช “วธพดทชดเจน” กบ “อาจารยทสนท” และใช “วธพดทก ำกวม” กบ “อาจารยทไมสนท”

55

5.2.5 ปจจยความสนททมผลตอความยากงายในการปฏเสธ จากผลการวจยเกยวกบความยากงายในการปฏเสธทพบวา ผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมทจะรสกวา การปฏเสธค าขอรองของ “เพอนทไมสนท” และ “รนนองทไมสนท” นนท าไดงาย ผลการวจยนสอดคลองกบผลการวจยของ 稲垣 (2007) ซงกลาววา ปจจยดานสถานภาพของคสนทนาและความสนทสนมกบคสนทนาเพยงอยางเดยวไมสามารถใชก าหนดความยากงายในการปฏเสธและการทผปฏเสธจะโกหกคสนทนาหรอไม แตสงทส าคญกวาคอ ความตองการจะมความสมพนธอนดกบคสนทนาคนนนตอไปหรอไม (稲垣, 2007: 75) หรออาจกลาวไดวา หากผปฏเสธตองการจะมความสมพนธอนดกบคสนทนาคนใด ผปฏเสธจะรสกวาปฏเสธคสนทนานนไดยากและไมตองการโกหกคสนทนาคนนน ไมใชเพยงเพราะวาคสนทนาคนนนอยในสถานภาพสงกวาหรอวาคสนทนาคนนนเปนคสนทนาทไมสนท เปนตน

งานวจยนไมไดท าการส ารวจเกยวกบปจจย “การคบหาสมาคมกนหลงจากน”（今後の

付き合い）ดงเชนในงานวจยของ 稲垣 (2007) อยางไรกตาม เมอพจารณาจากเหตผลเกยวกบความยากงายในการปฏเสธทกลมตวอยางตอบในแบบสอบถาม พบวาความสนทสนมกบความตองการทจะมความสมพนธอนดดวยตอไปนนมความเกยวของกน จงอาจกลาวไดวา หากกลมตวอยางสนทสนมกบคสนทนาใด กจะรสกวาตองการมความสมพนธอนดกบคสนทนาคนนนตอไป ดวยเชนกน จงท าใหรสกวา การตอบปฏเสธคสนทนาคนดงกลาวท าไดยาก ในทางตรงขาม หากกลมตวอยางไมสนทสนมกบคสนทนาคนใด กจะไมรสกวาจ าเปนตองรกษาความสมพนธเทากบคสนทนาทสนท จงท าใหรสกวา การตอบปฏเสธคสนทนาคนนนท าไดงาย ดงนน จากผลการวจยทพบวา ผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมทจะรสกวา การปฏเสธค าขอรองของ “เพอนทไมสนท” และ “รนนองทไมสนท” นนท าไดงายนน เมอพจารณาจากค าตอบในแบบสอบถาม สนนษฐานไดวาสาเหตอาจเกดจากผปฏเสธรสกวาอกฝายไมไดสนทสนมกบตน อกทงนบจากนคงไมคอยไดมปฏสมพนธกน เนองจากจากค าจ ากดความในแบบสอบถาม ในกรณของคสนทนาทเปน “เพอนทไมสนท” นน แมจะเรยนคณะเดยวกน แตเรยนคนละสาขาวชา จงไมคอยไดคยกน สวนในกรณ ของคสนทนาทเปน “รนนองทไมสนท” นน แมจะเรยนสาขาวชาเดยวกน แตวาเปนรนนองทไมคอยไดคยกน ดงนน จงท าใหผปฏเสธสวนใหญรสกวาไมจ าเปนจะตองใสใจความรสกของคสนทนาเหลานเหมอนกบคสนทนาทสนทและตอบวาสามารถปฏเสธคสนทนาเหลานไดงาย ในขณะทผลการวจยทพบวา ทงผพดชาวไทยและผพดชาวญป นตางกมแนวโนมทจะรสก

56

วา การปฏเสธค าขอรองของ “อาจารยทสนท” ท าไดยากนนสอดคลองกบงานวจยของ Natthaporn Panpothong (2001: 74) ซงกลาววา

In Thai mentality, a teacher and a close friend are more difficult to reject than a low person status, a classmate, and a stranger. The findings lend support to the hypothesis that Thai people feel kreeŋcay when interacting with people in their bunkhun 'indebtness favor' network such as parents, teachers, and senior relatives, as well as close friends.

อาจกลาวไดวา เนองจากผ พดชาวไทยจะเกรงใจผ ทมบญคณตอตนเอง เชน พอแม อาจารย ญาตผ ใหญ รวมถงเพอนสนท การปฏเสธอาจารยและเพอนสนทจงยากกวาผ ทอยในสถานภาพต ากวาตน (แมบาน) เพอนรวมชน และคนแปลกหนา ในกรณของผพดชาวญป น รธ ฟลตน เบเนดคท (1946) (อางถงใน อมรา พงศาพชญและคณะ (ผแปล), 2525: 61) กลาวถงเรอง “บญคณ” วา

เราเปนหนบญคณตอครและตอเจานายดวย ทงสองคนไดมสวนชวยใหเราเจรญกาวหนา และเราเปนหนบญคณตอทาน ซงในอนาคตบางครงเราอาจจะตองยอมท าตามค าขอรองของทานเวลาททานเดอดรอน หรออาจจะตองเลอกรบญาตของทานเขาท างานหลงจากททานสนชวตแลว เราตองพยายามอยางมากทจะตอบแทนตามหนาท และระยะเวลาไมเปนการชวยลดหน กลบเปนการเพมหน เหมอนเปนการเพมดอกเบย การเปนหนบญคณใครเปนเรองใหญ มค ากลาววา เราไมสามารถตอบแทนสบสวนในพนสวนของหน บญคณได มนเปนภาระหนก และอ านาจของหนบญคณนอย เหนอการตดสนใจเลอกอะไรเพอตวเอง

จงอาจกลาวไดวา การทผพดชาวไทยและผพดชาวญป นมแนวโนมดงกลาว มสาเหตจากความตองการตอบแทน “อาจารยทสนท” ซงมบญคณตอตนเอง เนองจากอาจารยใหค าปรกษาแก

57

ตนอยเสมอ แตเนองจากตนมเหตจ าเปนทท าใหตองปฏเสธ จงท าใหกลมตวอยางมแนวโนมทจะรสกวาการปฏเสธค าขอรองของ “อาจารยทสนท” นนท าไดยาก 5.3 ขอเสนอแนะในงำนวจยครงตอไป 1. เนองจากงานวจยนใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการวจย กลมตวอยางมเวลาคดและแกไขค าตอบ จงอาจท าใหผลการวจยคลาดเคลอนกบความเปนจรง ในการวจยครงตอไปควรจะใหกลมตวอยางแสดงบทบาทสมมตกบผวจย เพอใหไดค าตอบทมาจากความคด ณ ชวงเวลานนซงใกลเคยงกบค าตอบทกลมตวอยางจะตอบในสถานการณจรงมากทสด 2. สถานการณในแบบสอบถามไมคอยเปนธรรมชาตและไมคอยเกดขนจรงในสงคมญป น จงอาจท าใหผ พดชาวญป นจนตนาการไดยาก ในการวจยครงตอไปควรจะก าหนดสถานการณททงผพดชาวไทยและผพดชาวญป นคนเคย เพอทจะสามารถจนตนาการไดงายและมความเขาใจตรงกน 3. งานวจยนก าหนดกลมตวอยางเปนผพดชาวไทยและผพดชาวญป นเพอเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางของผพดทงสองชาต หากจะศกษาตอไปวา ผ เรยนภาษาญป นชาวไทยใชเหตผลเหมอนกบผพดชาวไทยซงเปนภาษาแม หรอวาผพดชาวญป นซงเปนภาษาเปาหมาย ในการวจยครงตอไปควรจะก าหนดกลมตวอยางผ เรยนภาษาญป นชาวไทยเพม นอกเหนอจากกลมตวอยางทงสองกลมดงกลาว

บรรณำนกรม

ภาษาไทย แกวใจ กางออนตา. 2550. “กลวธการตอบปฏเสธของชาวอเมรกนและชาวไทย.” วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาภาษาองกฤษเพอการสอสาร คณะมนยศาสตรและสงคม ศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

ธดารตน นอมมนส. 2546. “กลวธการตอบปฏเสธของคนไทย.” วทยานพนธปรญญามหาบณ ฑต สาขาวชาภาษาศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

เบเนดคท, รธ ฟลตน. 2525. ดอกเบญจมาศกบดาบซามไร. แปลโดย อมรา พงศาพชญ และ คณะ. กรงเทพมหานคร: สถาบนเอเชย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มารสา พงษธนยนตกจ. 2542. “มนษยสมพนธและคานยมทางสงคมกบพฤตกรรมการใชภาษา ของคนญป น.” ใน รวมบทความญป นศกษา, 21-27. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวท ยาลยธรรมศาสตร. ราชบณฑตยสถาน. 2546. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒. กรงเทพมหานคร: นานมบคสพบลเคชนส. อคน รพพฒน, ม.ร.ว. 2542. “เกรงใจ.” ใน สวรรณา สถาอานนทและเนองนอย บณยเนตร. ค า: รองรอยความคดความเชอไทย, 299-305. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อะอคะวะ ทซงโมะโตะ และคณะ. 2541. กระจกสองญป น. แปลโดย ปราณ จงสจรตธรรม และ คณะ. กรงเทพมหานคร: ดวงกมลสมย. ภาษาญป น 稲垣桂（2007）「ロールプレイ対話およびメールにおける断り表現―大学生の理由の述べ

方を中心に―」『学習院大学大学院日本語日本文学』3, pp.84-62

カノックワン・ラオハブラナキット（1997）「日本語学習者に見られる『断り』の表現―

日本語母語話者と比べて―」『日本語教育論集 世界の日本語教育』7, pp.97-

112

金潤淑（2005）「『依頼』に対する『断り』の理由の述べ方―日本語母語話者と韓国人日

本語学習者の場合―」『国際教育評論』2, pp.37-48

59

グエン イェン ティ ハイ（2012）「依頼に対する断り談話―日本語母語話者とベトナム

語母語話者との比較―」『言語・地域文化研究』18, pp. 181-192

施信余（2006）「依頼に対する断りの行動展開パターンに関する日台対照研究―女性友人

同士の電話会話データの分析から―」『国語学研究と資料』29, pp.43-54

肖志・陳月吾（2008）「依頼に対する断り表現についての中日対照研究」『福井工業大学

研究紀要』38, pp.133-140

西村史子（2007）「断りに用いられる言い訳の日英対照分析」『日本語教育論集 世界の

日本語教育』17, pp.93-112

藤森弘子（1995）「日本語学習者にみられる「弁明」意味公式の形式と使用―中国人・

韓国人学習者の場合―」『日本語教育』87, pp.79-89

ホームズ，ヘンリー・タントンタウィー，スチャーダー著，末廣昭訳（2000）『タイ人と

働く―ヒエラルキー的社会と気配りの世界』，めこん

Triktima LEADKITLAX（2014）「タイ・日接触場面における『誘い/依頼−断り』談話に

おける弁明の発話行為の研究」『国際交流基金バンコク日本文化センター日本語

教育紀要』11, pp.81-90

ภาษาองกฤษ Natthaporn Panpothong. 2001. “Thai way of saying ‘no’ to a request.” Manusya: Journal of Humanities 4, 2: 63-76.

ภำคผนวก

61

ภำคผนวก ก แบบสอบถามส าหรบผพดชาวไทย

แบบทดสอบ

เพศ : □ ชาย □ หญง อาย : _____ ป

อาชพ ______________ (กรณทเปนนกศกษา คณะ : _______________________ ชนปท : _____ )

สถานการณ : คณเปนนกศกษาระดบปรญญาตร ชนปท 3 วนหนงมบคคลตามดานลางขอรองใหชวยไปรองเพลงประจ าคณะบนเวท ในพธเปดอาคารเรยนใหมของคณะซงตองการสมาชกทงหมด 20 คน แตทวาขณะนรวบรวมได 15 คน ยงขาดอก 5 คน ★ กรณาอานสถานการณดานลางน แลวตอบปฏเสธบคคลตางๆ ทมาขอรองทานทง 6 กรณ โดยชแจงเหตผลในการปฏเสธดวย

1) อาจารยทสนท : อาจารยทคณมกจะไปปรกษาและพดคยเรองอนนอกจากเรองเรยนดวยเสมอตงแตชนป 1 อาจารยทสนท : (ชอของคณ) คะ ไดยนเรองงานเปดอาคารเรยนใหมของคณะทจะจดวนท 20 เดอนหนาแลวใชไหมคะ ครก าลงคดวาจะใหนกศกษา 20 คน มารองเพลงประจ าคณะบนเวทเพอปดงานนะคะ ตอนนครหานกศกษาได 15 คนแลว ยงขาดอยอก 5 คนคะ ถา (ชอของคณ) สะดวก ชวยมารองใหครดวยไดไหมคะ แตวานกศกษาจะตองมาซอมกอนวนงานทงหมด 3 ครงนะคะ คณ : ____________________________________________________________________________

62

2) อาจารยทไมสนท : อาจารยทสอนวชาทคณเคยเรยน อาจารยทไมสนท : (ชอของคณ) คะ ไดยนเรองงานเปดอาคารเรยนใหมของคณะทจะจดวนท 20 เดอนหนาแลวใชไหมคะ ครก าลงคดวาจะใหนกศกษา 20 คน มารองเพลงประจ าคณะบนเวทเพอปดงานนะคะ ตอนนครหานกศกษาได 15 คนแลว ยงขาดอยอก 5 คนคะ ถา(ชอของคณ)สะดวก ชวยมารองใหครดวยไดไหมคะ แตวานกศกษาจะตองมาซอมกอนวนงานทงหมด 3 ครงนะคะ คณ : ____________________________________________________________________________

3) เพอนสนท : เพอนทเรยนมาดวยกนตงแตชนป 1 และอยกลมเดยวกน เปนเพอนทคณมกไปทานขาวและออกไปเทยวดวยกนเสมอ เพอนสนท : น (ชอของคณ) ไดยนเรองพธเปดอาคารเรยนใหมของคณะในวนท 20 เดอนหนาแลวใชไหม พอดเรารบผดชอบฝายการแสดงนะ เลยคดวาจะใหนกศกษา 20 คนมารองเพลงประจ าคณะบนเวทเพอปดงาน ตอนนเรารวบรวมได 15 คนแลวนะจะ ยงขาดอก 5 คน ถา (ชอของคณ) สะดวก ชวยมารองใหเราดวยไดไหม แตวาตองมาซอมกอนวนงานทงหมด 3 ครงนะ คณ : ____________________________________________________________________________

4) เพอนทไมสนท : เพอนทเรยนคณะเดยวกน แตคนละสาขาวชา ไมคอยไดคยกน เพอนทไมสนท : น (ชอของคณ) ไดยนเรองพธเปดอาคารเรยนใหมของคณะในวนท 20 เดอนหนาแลวใชไหม

63

พอดเรารบผดชอบฝายการแสดงนะ เลยคดวาจะใหนกศกษา 20 คนมารองเพลงประจ าคณะบนเวทเพอปดงาน ตอนนเรารวบรวมได 15 คนแลวนะจะ ยงขาดอก 5 คน ถา (ชอของคณ) สะดวก ชวยมารองใหเราดวยไดไหม แตวาตองมาซอมกอนวนงานทงหมด 3 ครงนะ คณ : ____________________________________________________________________________ 5) รนนองทสนท : รนนองในคณะทเรยนสาขาวชาเดยวกนกบคณ และมกจะคยกบคณทงเรองเรยนและเรองสวนตว รนนองทสนท : พ (ชอของคณ) ไดยนเรองงานเปดอาคารเรยนใหมของคณะทจะจดวนท 20 เดอนหนาแลวใชไหมคะ หนรบผดชอบการแสดงคะ เลยคดวาจะใหนกศกษามารองเพลงประจ าคณะบนเวท 20 คนเพอปดงานนะคะ ตอนนหนรวบรวมได 15 คนแลว ยงขาดอก 5 คน ถาพ (ชอของคณ) สะดวก ชวยมารองใหหนหนอยไดไหมคะ แตวาตองมาซอมกอนวนงานทงหมด 3 ครงนะคะ คณ : ____________________________________________________________________________ 6) รนนองทไมสนท : รนนองทเรยนสาขาวชาเดยวกนกบคณ แตไมคอยไดคยกน

รนนองทไมสนท : พ (ชอของคณ) ไดยนเรองงานเปดอาคารเรยนใหมของคณะทจะจดวนท 20 เดอนหนาแลวใชไหมคะ หนรบผดชอบการแสดงคะ เลยคดวาจะใหนกศกษามารองเพลงประจ าคณะบนเวท 20 คนเพอปดงานนะคะ ตอนนหนรวบรวมได 15 คนแลว ยงขาดอก 5 คน

64

ถาพ (ชอของคณ) สะดวก ชวยมารองใหหนหนอยไดไหมคะ แตวาตองมาซอมกอนวนงานทงหมด 3 ครงนะคะ คณ : ____________________________________________________________________________

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

แบบสอบถาม ★กรณาตอบแบบสอบถามหลงจากท าแบบทดสอบการใหเหตผลในสถานการณปฏเสธ

1. อาจารยทสนท 1) คณคดวาสามารถตอบปฏเสธ □ งาย เพราะ__________________________________________________________________________

หรอ □ ยาก เพราะ__________________________________________________________________________

2) คณคดวาสามารถปฏเสธดวยเหตผลทแทจรงไดหรอไม เพราะเหตใด (เหตผลทแทจรง เชน อาย ไมชอบท ากจกรรม เปนตน) _______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

2. อาจารยทไมสนท

1) คณคดวาสามารถตอบปฏเสธ □ งาย เพราะ__________________________________________________________________________

65

หรอ □ ยาก เพราะ__________________________________________________________________________

2) คณคดวาสามารถปฏเสธดวยเหตผลทแทจรงไดหรอไม เพราะเหตใด (เหตผลทแทจรง เชน อาย ไมชอบท ากจกรรม เปนตน) _______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

3. เพอนสนท 1) คณคดวาสามารถตอบปฏเสธ □ งาย เพราะ__________________________________________________________________________

หรอ □ ยาก เพราะ__________________________________________________________________________

2) คณคดวาสามารถปฏเสธดวยเหตผลทแทจรงไดหรอไม เพราะเหตใด (เหตผลทแทจรง เชน อาย ไมชอบท ากจกรรม เปนตน) _______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

4. เพอนทไมสนท 1) คณคดวาสามารถตอบปฏเสธ □ งาย เพราะ__________________________________________________________________________

66

หรอ □ ยาก เพราะ__________________________________________________________________________

2) คณคดวาสามารถปฏเสธดวยเหตผลทแทจรงไดหรอไม เพราะเหตใด (เหตผลทแทจรง เชน อาย ไมชอบท ากจกรรม เปนตน) _______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

5. รนนองทสนท 1) คณคดวาสามารถตอบปฏเสธ □ งาย เพราะ__________________________________________________________________________

หรอ □ ยาก เพราะ__________________________________________________________________________ 2) คณคดวาสามารถปฏเสธดวยเหตผลทแทจรงไดหรอไม เพราะเหตใด (เหตผลทแทจรง เชน อาย ไมชอบท ากจกรรม เปนตน) _______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

6. รนนองทไมสนท 1) คณคดวาสามารถตอบปฏเสธ □ งาย

67

เพราะ__________________________________________________________________________

หรอ □ ยาก เพราะ__________________________________________________________________________

2) คณคดวาสามารถปฏเสธดวยเหตผลทแทจรงไดหรอไม เพราะเหตใด (เหตผลทแทจรง เชน อาย ไมชอบท ากจกรรม เปนตน) _______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

・ความคดเหนเพมเตม (ถาม) _______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

68

ภำคผนวก ข แบบสอบถามส าหรบผพดชาวญป น

談話完成テスト

性別 ： □男性 □女性 年齢：________歳

職業： ______________（＊学生の場合 学部 ：____________________学年 ：_________年）

設定：

あなたは大学 3 年生です。

ある日、下記に挙げる人に学部の新校舎の竣工式でステージ上で学部の歌を

歌うことを依頼されました。

歌を歌う人は 20 人必要ですが、現在 15 人集められ、まだ５人足りないという

ことです。

★以下の６つの場面を読んで、理由を述べながら依頼を断ってください。

1) 親しい先生の場合： 1 年生のときから勉強以外のことでもいつも相談に乗ってくれる

先生

親しい先生：（あなたの名前）さん、学部の新校舎の竣工式が来月の 20 日に行われるって

聞きましたよね。

実は、最後にステージの上で 20 人の学生に学部の歌を歌ってもらいたいと考えています。

今、15 人集められていますが、まだ５人足りなくて・・・。

もしよかったら、（あなたの名前）さんにもお願いできませんか。

でも、事前に３回の練習に行ってもらわなければならないんですが。

あなた：____________________________________________________________________________

2) 親しくない先生の場合 ：あなたが履修した授業の先生

親しくない先生：（あなたの名前）さん、学部の新校舎の竣工式が来月の 20 日に行われる

って聞きましたよね。

実は、最後にステージの上で 20 人の学生に学部の歌を歌ってもらいたいと考えています。

今、15 人集められていますが、まだ５人足りなくて・・・。

もしよかったら、（あなたの名前）さんにもお願いできませんか。

でも、事前に３回の練習に行ってもらわなければならないんですが。

あなた：____________________________________________________________________________

69

3) 親しい友達の場合：1 年生のときから一緒に勉強していて、いつも一緒に食事したり遊

びに行ったりしている同期

友達：ねえ、（あなたの名前）、学部の新校舎の竣工式が来月の 20 日に行われるって聞い

たよね。

私がショー係なの。実は、最後にステージの上で 20 人の学生に学部の歌を歌ってもらい

たいと考えているの。

今、15 人集められているんだけど、まだ５人足りなくて・・・。

もしよかったら、（あなたの名前）にもお願いできない？

でも、事前に３回の練習に行ってもらわなきゃならないんだけど。

あなた：____________________________________________________________________________

4) 親しくない友達の場合 : 同じ学部で勉強しているが、専攻が違うためあまり話したこ

とがない同期

友達：（あなたの名前）さん、学部の新校舎の竣工式が来月の 20 日に行われるって聞いた

よね。

私がショー係なの。実は、最後にステージの上で 20 人の学生に学部の歌を歌ってもらい

たいと考えているの。

今、15 人集められているんだけど、まだ５人足りなくて・・・。

もしよかったら、（あなたの名前）さんにもお願いできない？

でも、事前に３回の練習に行ってもらわなきゃならないんだけど。

あなた：____________________________________________________________________________

5) 親しい後輩の場合：同じ専攻で勉強していて、勉強のことも他のこともいつも話して

いる後輩

後輩：（あなたの名前）先輩、学部の新校舎の竣工式が来月の 20 日に行われるって聞きま

したよね。

私がショー係です。実は、最後にステージの上で 20 人の学生に学部の歌を歌ってもらい

たいと考えています。

今、15 人集められているんですけど、まだ５人足りなくて・・・。

もしよかったら、（あなたの名前）先輩にもお願いできませんか？

でも、事前に３回の練習に行ってもらわなければならないんですが。

あなた：____________________________________________________________________________

6) 親しくない後輩の場合：同じ専攻で勉強しているが、 あまり話したことがない後輩

後輩：（あなたの名前）先輩、学部の新校舎の竣工式が来月の 20 日に行われるって聞きま

70

したよね。

私がショー係です。実は、最後にステージの上で 20 人の学生に学部の歌を歌ってもらい

たいと考えています。

今、15 人集められているんですけど、まだ５人足りなくて・・・。

もしよかったら、（あなたの名前）先輩にもお願いできませんか？

でも、事前に３回の練習に行ってもらわなければならないんですが。

あなた：____________________________________________________________________________

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

アンケート

★「談話完成テスト」を回答した後で、次のアンケートにご協力お願いします。

1. 親しい先生の場合

1) 断りやすかったですか。断りにくかったですか。

_______________________________________________________________________________

理由：

_______________________________________________________________________________

2) 素直に理由を言えると思いますか。それはなぜですか。

＊ 断った理由と本当の理由（恥ずかしい、あまり活動をすることが好きじゃないなど）

は同じですか。

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

2. 親しくない先生の場合

1) 断りやすかったですか。断りにくかったですか。

_______________________________________________________________________________

理由：

_______________________________________________________________________________

2) 素直に理由を言えると思いますか。それはなぜですか。

＊ 断った理由と本当の理由（恥ずかしい、あまり活動をすることが好きじゃないなど）

は同じですか。

71

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

3. 親しい友達の場合

1) 断りやすかったですか。断りにくかったですか。

_______________________________________________________________________________

理由：

_______________________________________________________________________________

2) 素直に理由を言えると思いますか。それはなぜですか。

＊ 断った理由と本当の理由（恥ずかしい、あまり活動をすることが好きじゃないなど）

は同じですか。

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

4. 親しくない友達の場合

1) 断りやすかったですか。断りにくかったですか。

_______________________________________________________________________________

理由：

_______________________________________________________________________________

2) 素直に理由を言えると思いますか。それはなぜですか。

＊ 断った理由と本当の理由（恥ずかしい、あまり活動をすることが好きじゃないなど）

は同じですか。

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

5. 親しい後輩の場合

1) 断りやすかったですか。断りにくかったですか。

_______________________________________________________________________________

理由：

_______________________________________________________________________________

72

2) 素直に理由を言えると思いますか。それはなぜですか。

＊ 断った理由と本当の理由（恥ずかしい、あまり活動をすることが好きじゃないなど）

は同じですか。

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

6. 親しくない後輩の場合

1) 断りやすかったですか。断りにくかったですか。

_______________________________________________________________________________

理由：

_______________________________________________________________________________

2) 素直に理由を言えると思いますか。それはなぜですか。

＊ 断った理由と本当の理由（恥ずかしい、あまり活動をすることが好きじゃないなど）

は同じですか。

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

・その他ご意見があれば、お書きください。

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

アンケートは以上です。