การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก อ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค

โดย

นางสาวหทยรตน ชาญวการณ

สารนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร พฒนาชมชนมหาบณฑต ภาควชาการพฒนาชมชน

คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก อ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค

โดย

นางสาวหทยรตน ชาญวการณ

สารนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร พฒนาชมชนมหาบณฑต ภาควชาการพฒนาชมชน

คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

SELF-SUFFICIENT IN FORM OF BUDDHIST AGRICULTURE IN SALEE-ASOKE COMMUNITY, PAISALEE, NAKORNSAWAN

BY

MISS HATHAIRAT CHANVIKARN

A MINOR THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF SCIENCE

IN COMMUNITY DEVELOPMENT DEPARTMENT OF COMMUNITY DEVELOPMENT

FACULTY OF SOCIAL ADMINISTRATION THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2015 COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

คณะสงคมสงเคราะหศาสตร

สารนพนธ

ของ

นางสาวหทยรตน ชาญวการณ

เรอง

การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก

อ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค

ไดรบการตรวจสอบและอนมต ใหเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

พฒนาชมชนมหาบณฑต

เมอ วนท 11 สงหาคม พ.ศ. 2559

ประธานกรรมการสอบสารนพนธ (รองศาสตราจารย ดร. โกวทย พวงงาม)

กรรมการและอาจารยทปรกษาสารนพนธ

(อาจารย ดร. อจฉรา ชลายนนาวน)

คณบด

(รองศาสตราจารย ดร. โกวทย พวงงาม)

(1)

หวขอสารนพนธ การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของ ชมชนศาลอโศก อ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค

ชอผเขยน นางสาวหทยรตน ชาญวการณ ชอปรญญา พฒนาชมชนมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย การพฒนาชมชน

สงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาสารนพนธ อาจารย ดร. อจฉรา ชลายนนาวน ปการศกษา 2558

บทคดยอ การศกษาเรอง การท าพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก อ าเภอไพศาล จงหวด

นครสวรรค มวตถประสงคเพอศกษาการพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของ ชมชนศาลอโศก โดยใชแนวคดพทธเกษตรกรรมและแนวการพงตนเองในการอธบาย การศกษา ในครงนเปนการศกษาเชงคณภาพ มหนวยการวเคราะหเปนระดบชมชน กลมตวอยางจงไดจากการเลอกอยางเจาะจง เครองมอทใชในการวจย เปนการสงเกตการณและการสมภาษณ ผลการศกษาพบวา การท า พทธเกษตรกรรมเปนการน าหลกธรรมทางพทธศาสนามาเปนแนวทางในการด าเนนกจกรรมในชมชนและในการด าเนนชวต ชมชนเพาะปลกพชผก ผลไม เนนใหมบรโภคตลอดทงป อาศยแรงงานของคนในชมชนเปนหลก

การท าพทธเกษตรกรรมท าใหชาวชมชนศาลอโศกสามารถพงตนเองได โดยการใชเทคโนโลยทเหมาะสม ทรกษาสมดลทรพยากรในชมชน น าความรภมปญญาของคนในชมชนมาใช มการสรางความมนคงทางเศรษฐกจจนสามารถผลตปจจย 4 ได เนนการผลตเพอบรโภคเปนหลก เมอเหลอจงแบงปนและจ าหนายโดยไมหวงผลก าไรเพอน ารายไดมาใชจายในชมชน สรางความสมดลใหกบทรพยากรในชมชน โดยการท าเกษตรแบบผสมผสาน มการวางแผนในการใชทรพยากร เนนการรกษาระบบนเวศ โดยปลกพชหลาย ๆ ชนดผสมผสานกน มวธการบ ารงรกษาโดยการใชใสปยและน าหมกชวภาพทชาวชมชนรวมกนท าขนท าใหมทรพยากรเพยงพอตอการอปโภค บรโภคในชมชน มจตใจทเปนธรรม น าหลกธรรมเขามาขดเกลา คนในชมชนรกษาศล 5 และศล 8 เปนอยางนอย ปฏบตธรรมเพอพฒนาจตใจและปรบเปลยนพฤตกรรม สรางความสมพนธทดในชมชน มวฒนธรรมรวมกน ด าเนนชวตภายใตหลกบญนยม และสาธารณโภคซงของทกอยางเปนของสวนรวม มกฎระเบยบททกคนตองพงปฏบตรวมกน มสขภาวะทางรางกายและจตใจทด เนองจากบรโภคอาหารทผลตขนเองปราศจากสารเคม อกทงสามารถผลตยาทท าจากสมนไพรขนใชเองเพอบรรเทา

(2)

อาการเบองตน คนในชมชนมความรและทกษะรอบดาน น าศกยภาพทมมาถายทอดใหกบคนในชมชนและภายนอก ตลอดจนในชมชนมโรงเรยนสมมาสกขาทสอนในเนอหาวชาการและการปฏบตจรง การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก จงท าใหคนในชมชนมศลธรรมและด าเนนชวตอยบนพนฐานของความพอเพยง พอประมาณ จนสามารถหลดพนจากปญหาตาง ๆ ในสงคมไดอยางสงบสข ค าส าคญ: เกษตรกรรม, การพงตนเอง, พทธเกษตรกรรม, การพฒนา, พทธศาสนา

(3)

Minor Thesis Title SELF-SUFFICIENT IN FORM OF BUDDHIST AGRICULTURE IN SALEE-ASOKE COMMUNITY, PAISALEE, NAKORNSAWAN

Author MISSHATHAIRAT Chanvikarn Degree Master of Science in Community Development Department/Faculty/University Community Development

Social Administration Thammasat University

Minor Thesis Advisor Auschala Chalayonnavin, Ph.D. Academic Year 2015

ABSTRACT

The study of “Self-sufficient in Form of Buddhist Agriculture in Salee-

asoke Community, Paisalee, Nakornsawan” has a purpose for learning about the self-sufficient in a form of Buddhist agriculture by Salee-asoke community using Buddhist agriculture theory and self-sufficient theory to describe. It is a quality research. For our unit of analysis is the community scale so we need to carefully select a very specific representative sample. The methodologies of this study are observation and interviewing. The results demonstrate that Buddhist agriculture is when people use Buddhism’s dharma principle as their ways of creating activities in the community and also their ways of living. The community would cultivate the lands so they could have enough provisions for a yearlong using mainly the labor workers.

Buddhist agriculture helps citizen in Salee-asoke community to have their self-sufficient way of life by using the appropriate technology that could still maintain the balance of community’s resources. They could use their own local wisdom and stabilize the economic in the community to the point that they could provide The Four Requisites. They produce just for sufficient consuming and they share when there are any spares left by selling without making profits since the main purpose is just so they could have enough money to spend in the community. They also balance the resources in the community by doing Integrated Farming and

(4)

planning before consume any community’s resources. They focus on protecting ecosystems by planting integrated crops and nurture all the crops by using only organic fertilizer and enzyme ionic plasma made by people in community, that is why there are enough crops and resources for them to consume in the community. They adopt dharma in Buddhism and use it to refine their people by observing The Five Precepts and The Eight Precepts for the least, practice dharma in order to be elevated, turn their vulgar behavior around, create the good connection in community and share the same culture of living as a meritist by learning to share everything with others and also follow the rules of the community. They are extremely healthy since they are planting their own crops and never use any chemicals to nurture the crops. They could also make herbal medicine for any primary symptoms. People in this community have so much knowledge that they could provide the outsiders with their knowledge as well as insiders. There is Sammasikkha School where they teach their students both in theory and practice. As a result, self-sufficient in form of Buddhist agriculture in Salee-asoke community helps their people to maintain the morals and living their lives in the way of sufficiency till they could distance themselves from any unnecessary troubles and live in the society peacefully.

Keywords: Agriculture, Self-reliance, Buddhist agriculture, development, Buddhism

(5)

กตตกรรมประกาศ

สารนพนธเลมนส าเรจลลวงไปไดดวยความกรณาชวยเหลอและการใหความสนบสนน

ขอมลจากทานสมณะลอคม เจาโอวาสวด คนวด และชาวชมชนศาลอโศกทกทาน ประการส าคญ ผศกษาขอยกยองทานสมณะโพธรกษทเปนผน าทางจตวญญาณและผกอตงชมชนอโศก ทไดน าแนวคดมาเผยแพรจนมผทสนใจและสบทอดเจตนา เปนอกหนงแนวคด และแนวทางในการด าเนนชวตเพอพฒนาคนและชมชนได

ขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร. โกวทย พวงงาม และ อาจารย ดร. อจรา ชลายนนาวน ทปรกษาในการท าสารนพนธในครงน ขอขอบพระคณอาจารยรณรงค จนใด ขอขอบคณส าหรบค าแนะน า ขอเสนอแนะแนวทางในการท างานในครงนจนส าเรจลลวงไปไดดวยด ตลอดจนขอขอบคณ ศาสตราจารย สายนต ไพรชาญจตร ทท าใหผศกษาไดรจกกบชมชนอโศก จนเกดเปนการศกษาในครงน ขอบคณคณาจารยวทยาลยสหวทยาการ มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยล าปาง ทกทาน ทไดประสทธประสาทวชาความรใหผศกษามพนฐานในการเรยนและในการศกษาในครงน

การศกษาในครงนไดรบการสนบสนน และความเมตตาเปนอยางดจากพ ๆ ทท างาน ทคอยใหความชวยเหลอ ใหค าปรกษา ตลอดจนใหก าลงใจในครงน ซงผศกษามความซาบซงใจเปนอยางยงในน าใจทมให และขอขอบคณเจาหนาทภาควชาพฒนาชมชน คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เปนอยางยงทคอยดแล ประสานงานตงแตเรมตนจนถงเสรจสนกระบวนการในการศกษา

ขอบคณพ ๆ พฒนาชมชน รน 9 ทกคน ทรวมทกขรวมสขกนมา และรวมฟนฝาอปสรรคตาง ๆ มาดวยกน ขอบคณเพอน ๆ ทงทก าแพงเพชร และเพอน ๆ จาก มธ. ศนยล าปาง ส าหรบก าลงใจ ความหวงใยถามไถ

สดทายนขอกราบขอบพระคณครอบครวทสอนใหรกด ขอบคณทอยเคยงขาง สนบสนน คอยใหก าลงใจ ขอบคณในความรกทมใหเสมอมาจนสามารถฟนฝาอปสรรคตาง ๆ ไปไดดวยด

นางสาวหทยรตน ชาญวการณ

(6)

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย (1) บทคดยอภาษาองกฤษ (3) กตตกรรมประกาศ (4) สารบญภาพ (8) บทท 1 บทน า 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของการศกษา 1

1.2 วตถประสงค 4

1.3 ขอบเขตของการศกษา 4

1.3.1 ขอบเขตดานเนอหา 4

1.3.2 ขอบเขตดานพนท 4

1.3.3 ขอบเขตดานประชากร 5

1.4 ประโยชนทไดรบ 5

1.5 นยามปฏบตการ 5 บทท 2 แนวคด ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ 7

2.1 แนวคดพทธเกษตรกรรม 7

2.2 แนวคดการพงตนเอง 10

2.3 งานวจยทเกยวของ 16

2.4 กรอบแนวคดในการศกษา 19

(7)

บทท 3 ระเบยบการวจย 21

3.1 ประชากรทใชในการศกษา 21

3.2 เครองมอทใชในการศกษา 22

3.3 ขนตอนในการศกษา 23

3.4 การวเคราะหขอมล 23 บทท 4 ผลการศกษา 24

4.1 โครงสรางพนฐานชมชนศาลอโศก 24

4.1.1 ความเปนมาของชมชนศาลอโศก 24

4.1.2 ลกษณะทางกายภาพ 25

4.1.3 สมาชกในชมชน 26

4.1.4 การเขามาเปนสมาชกของชมชน 26

4.1.5 วถชวตของสมาซก 27

4.1.6 วถการด าเนนชวตของชาวชมชนศาลอโศก 28

4.1.7 หลกเกณฑการเขาเปนสมาชกชมชน 32

4.1.8 การบรหารจดการของชมชน 33

4.2 รปแบบการท าเกษตรกรรมในชมชนศาลอโศก 34

4.2.1 การท าเกษตรกรรม 35

4.2.1.1 การท านา 35

4.2.1.2 การปลกพชผกและสมนไพร 36

4.2.2 การแปรรปผลผลตทางเกษตร 37

4.2.2.1 การแปรรปสมนไพร 37

4.2.2.2 การผลตปยชวภาพ 38

4.2.3 การด าเนนธรกจชมชน 39

4.3 การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก 43

4.3.1 การใชเทคโนโลยทเหมาะสม 43

4.3.2 การสรางความมนคงทางเศรษฐกจ 45

4.3.3 การสรางความสมดลใหกบทรพยากรและสงแวดลอม 46

4.3.4 การมจตใจทเปนธรรม 47

(8)

4.3.5 การมความสมพนธทดของคนในชมชน 48 บทท 5 สรปผลการศกษา อภปรายผลการศกษา และขอเสนอแนะ 50

5.1 สรปผลการศกษา 50

5.2 อภปรายผลการศกษา 52

5.3 ขอเสนอแนะ 56

5.4 ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 56

รายการอางอง 57

ภาคผนวก 58

ประวตผเขยน 61

(9)

สารบญภาพ

ภาพท หนา 5.1 รปแบบพทธเกษตรกรรมเพอการพงตนเองของชมชนศาลอโศก 54

1

บทท 1 บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของการศกษา

ในอดต ประเทศไทยนบวาเปนประเทศทพรอมและเตมไปดวยทรพยากรทอดมสมบรณ

มทรพยากรธรรมชาตทหลากหลาย การด าเนนชวตของคนมลกษณะทเรยบงาย แบงปน พงพา อาศยกน มศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจและชวยขดเกลาคนในสงคม มครอบครวและชมชน ทเอออาทรตอกน ความสมพนธของคนในสงคมเปนแบบเครอญาต มวดเปนศนยกลางของชมชน โดยสอนใหละความโลภ ความโกรธ ความหลง นอกจากนนวดยงเปนททชาวบานใหใชขาวของเครองใชรวมกนท าใหเกดความประหยด ฉะนนวดและธรรมะเปนปจจยส าคญทางเศรษฐกจเพราะชวยใหลดรายจาย สงคมไทยเปนสงคมเกษตรกรรม ประชากรสวนใหญมอาชพเกษตรกรรม มวถชวตทสอดคลองกบธรรมชาตด ารงชวตอยบนพนฐานของเกษตรกรรมเพอเลยงชพเปนหลก มการแลกเปลยนแบงปนผลผลตซงกนและกน มการท าเกษตรเพอกนเพออย การท าเกษตรเพออยจะก าหนดแบบแผนของเกษตรกรรมคอ อะไรทจ าเปนแกการกนการอยกตองท าขน ทงปลกขาว ปลกผก ปลกผลไม เลยงสตว การท าเกษตรแบบท ากนเองใชเองท าใหพอประมาณ ไมโลภมาก และการปลกพชหลายชนดทปะปนกนไปซงเปนการชวยก าจดวชพช ไมมการน าปย หรอยาฆาแมลงเขามาใช มวถการด าเนนชวตทพงพาตนเองไดทงในระดบตนเอง ครอบครวและประเทศ (ประเวศ วะส, 2530, น. 8)

สภาพการพงตนเองของสงคมไทยเรมสลายตวลงหลงป พ.ศ. 2498 เปนตนมา ซงเปนชวงทประเทศไทยเรมท าสนธสญญาเบารงกบประเทศองกฤษ โดยประเทศไทยเรมมการพฒนาเพอใหทดเทยมกบประเทศในฝงตะวนตก ทมงเนนการพฒนาในดานเศรษฐกจเปนส าคญ เปดการคาไปยงตางประเทศและสงออกผลผลตทางเกษตรไปยงประเทศตาง ๆ เพอเพมรายไดใหกบประ เทศ เนนการลงทนปรบโครงสรางพนฐาน เพอใหประเทศเปนประเทศอตสาหกรรม ใชแหลงเงนทนจากแหลงเงนกตางประเทศ ช าระหนดวยการสงออกสนคาเกษตร ขยายพนทในการผลตพชและสตวเศรษฐกจ แตกตองยอมรบวาการพฒนาเชนน กน าความเจรญกาวหนามาสประเทศเปนอยางมาก ทงเสนทางคมนาคม ทคนไปมาหาสกนไดอยางสะดวกสบายมากขน เทคโนโลยททนสมยขน ผคนสามารถเขาถงแหลงขอมล รบและสงขอมลกนไดอยางรวดเรว แตบนความทนสมยและความเจรญนนน ามาสการเปลยนแปลง การพฒนาไมไดกระจายถงมอประชาชนอยางทวถง การพฒนาทผานมานนลวนเปนการพฒนาในรปแบบทนนยม สงคมนยม โดยไมใหความส าคญกบการพฒนาคน ดงนน ผลจากการพฒนาท าใหเกดการใชทรพยากรอยางหนกและฟมเฟอย มการผลตแบบอตสาหกรรมทแตกตางจากอดต การพฒนานนเพมชองวางทางรายไดของเกษตรกรในชนบทเพมมากขน วถการด าเนน

2

ชวตของผคน เรมเปลยนไป อยกนอยางเหนแกตวเอารดเอาเปรยบกน เกดการแยงชงทรพยากร บรโภควตถนยม และพงพาตนเองไมได ทรพยากรเรมหมดไปเกดการท าลายธรรมชาตลกล าพนท วถชวตของผคน ใชชวตฟงเฟอ มความหวงกบการเสยงดวง เลนหวย พทธศาสนากลายเปนพทธประเพณ ไสยศาสตร รายจายเรมสงขน สงผลใหเกดการกเงนทงในและนอกระบบ และการแกไขปญหาของประเทศไทย ทผานมาเปนการแกไขปญหาเฉพาะหนามงแกปญหาทปลายเหต โครงสรางของสงคมไทยเปลยนแปลงไปจากเดมทงดานเศรษฐกจ การเมอง และสงคม ส าหรบดานเกษตรกรรมถกกระทบจากนโยบาย ของรฐทท าใหการท าเกษตรถกปรบเปลยน จากทประชาชนท าเพอกนเพออยโดยพงตนเองได เปนการท าเพอหวงความมงคง ร ารวย จงเกดผลกระทบทตามมาคอ เมอเกษตรกรตองการเพมผลผลตท าใหตองพงพาเทคโนโลยทมราคาสง ทงปยเคม ยาก าจดศตรพช เครองจกร สงเหลานลวนเปนสาเหตท าใหการลงทนในการผลตมราคาสงขน และเมอผลผลตเกนความตองการของตลาดท าใหราคา สนคาเกษตรราคาตกต าจนเกษตรกรตองประสบกบปญหาหนสนตามมา (พรเพญ ทบเปลยน, 2540, น. 10) ทามกลางปญหาและอปสรรคในการท าเกษตรกรรมของเกษตรกรไทยไดมนกวชาการ นกวจย ตลอดจนเกษตรกรไดคดคนและน าการท าเกษตรในรปแบบตาง ๆ เขามาปรบใชกบการท าเกษตร ทงรปแบบการท าเกษตรอนทรย รปแบบเกษตรกรรมธรรมชาต รปแบบเศรษฐกจพอเพยง รปแบบการท าเกษตรตาง ๆ เหลานลวนมเปาหมายและแนวทางเดยวกนคอ น าวฒนธรรมพนฐานดงเดมของคนไทยมาปรบใช หนกลบมาผลตเพอบรโภคกนเอง พออยพอกน แบงปนเหลอจงสงขาย ลดการใชสารเคม น าภมปญญาทองถนมาปรบใช แตในขณะเดยวกนไดมรปแบบการท าเกษตร แบบพทธเกษตรกรรมเขามาชวยเกษตรกรในการท าการเกษตรโดยมเปาหมายและแนวทางเดยวกนกบรปแบบการท าเกษตรขางตนแตมความแตกตางคอ รปแบบการท าพทธเกษตรกรรมน าพทธศาสนา เขามาชวยพฒนาการท าเกษตร พฒนาจตใจ ความคดของเกษตรกรใหมความเอออาทร ไมเบยดเบยนตนเองและสงแวดลอม

พทธเกษตรกรรม เปนการท าเกษตรทสอดคลองกบวถชวตคนไทย เนนการพงพาตนเองได ระบบการผลตเปนเพอยงชพเหลอจงแบงปน มระบบการคาขายทเปนธรรมท าใหเกษตรกรมคณภาพชวตดขนตลอดจนมการลดใชสารเคมตาง ๆ ท าใหสงแวดลอมดขนดวย ระบบการผลตดงกลาวนบวาเปนหวใจส าคญทมอยในพทธศาสนา เปนการผลตแบบยงชพไมมงหวงก าไรทเปนวตถ ซงในปจจบน การท าเกษตรในประเทศไทยไดเปลยนแปลงไปเปนการผลตแบบอตสาหกรรมปลกพชเศรษฐกจมากขน เพาะปลกผดฤดเกดการแยงชงทรพยากรน า ปลกพชเหมอนกนเกอบทงประเทศท าใหราคาตกต า ผลผลตลนตลาด ฉะนนหากทกคนน าพทธเกษตรกรรมไปปรบใชกบระบบการผลตกจะชวยสามารถแกไขปญหาดงกลาวได สงผลดทงระบบนเวศและตวเกษตรกร ชวยใหคณภาพชวตดขน ในสงคมไทย มหลายชมชนทน าแนวคดพทธเกษตรกรรมมาปรบใชในการด าเนนชวต เพอ ใหรอดพนจากปญหาและวกฤตเศรษฐกจ สามารถด าเนนชวตไดอยางปกตสข อยบนพนฐานของความพอเพยง และเพยงพอพงพากนเองโดยใชปจจยภายในชมชนททกคนรวมกนสราง รวมกนผลต และรวมกนใช

3

ไมมผใด เปนเจาของ ของทกอยางเปนของสวนรวม และในปจจบนสงคมไทยไดมหลายชมชนทน ารปแบบ พทธเกษตรกรรมมาปรบใชในการท าเกษตรกรรม ชมชนอโศกเปนชมชนแรกทไดน ารปแบบ พทธเกษตรกรรมมาใช ชมชนชาวอโศกถกจดตงขนในป พ.ศ. 2517 กอตงโดยการรวมตวของ ผปฏบตธรรมตามหลกศาสนาพทธตาม แนวทางของสมณะโพธรกษ ชาวอโศกเรมตนดวยการท ผปฏบตธรรมมแนวความคดทจะทมเทชวตใหกบการปฏบตธรรมอยางจรงจง ปจจบนชาวอโศกกระจายตวอยทวประเทศ 9 แหง ไดแก พทธสถานสนตอโศก กรงเทพฯ พทธสถานปฐมอโศก จ.นครปฐม พทธสถานศรษะอโศก จ.ศรสะเกษ พทธสถานศาลอโศก จ.นครสวรรค พทธสถาน สมาอโศก จ.นครราชสมา พทธสถานราชธานอโศก จ.อบลราชธาน พทธสถานภผาฟาน า จ.เชยงใหม สงฆสถานทกษณอโศก จ.ตรง สงฆสถานหนผาฟาน า จ.ชยภม ชมชนชาวอโศกเปนชมชนทถอไดวา มวถชวต ความเชอ และแนวปฏบตแตกตางจากบคคลทวไปในสงคมไทยทมชวตอยอยางสบาย ๆ ไมจ ากดและไมเขมงวดกบตนเอง ซงชาวอโศกมหลกการของตนวา ละอบายมข ถอศล 5 และศล 8 อยางเครงครด และรบประทานอาหารมงสวรต ชมชนอโศกเปนชมชนทน าหลกค าสอนจากศาสนามาใชในการอยรวมกนของคน น าภมปญญา วฒนธรรม รากเหงาดงเดมของคนไทยมาปรบใชกบสถานการณในสงคม มการแบงปนทรพยากรกนใช ด ารงชวตอยไดอยางเรยบงาย พงพากนเองไดในชมชน ชมชนศาลอโศก อ าเภอโคกเดอ จงหวดนครสวรรค เปนชมชนหนงในชมชนอโศก มการกอตง มายาวนานถง 22 ป เปนชมชนในยคตน ๆ ของกลมสนตอโศก และไดรบการยอมรบวาเปนชมชนทมการท าพทธเกษตรทไดผล มความโดดเดนจากชมชนอโศกอน ๆ คอ การด ารงชพดวยการยดหลกเกษตรแบบพอเพยง มการน าหลกพทธศาสนามาใชในการท าเกษตรกรรม สมาชกในชมชนรวมกนท ากสกรรม ท านา ปลกพชผก ผลไม สมนไพร ไวเพอบรโภค มการท า เกษตรหมนเวยนไปแตละฤด เพอใหไดผลผลตทสอดคลองกบฤดการ ผลผลตทไดลวนปราศจากสารเคม นอกจากพชผกทสมาชกในชมชนรวมกนปลกและดแลแลว ยงมพชผกทเกดขนเองตามธรรมชาตทสามารถเกบผลผลตไดตลอดทงป

ชมชนศาลอโศกถกกอตงขนเมอป พ.ศ. 2519 มขนาดเนอททงหมดประมาณ 80 ไร เกดจากบคคลจ านวนหนงทมความเชอมนและศรทธาในแนวทางของสมณะโพธรกษ จงรวมตวกนกอตง พทธสถาน บาน และโรงเรยนสมมาสกขาขนรวมอยดวยกนในชมชน มกจกรรมทท ารวมกนมากมาย ทงการท านา ปลกพชผก การท ายาสมนไพร ผลผลตทไดมากน ามารวมกนไวทสวนกลางรวมกนกนรวมกนใช มการจดสรร แบงปนและดแลกนเอง มรานคาสวสดการชมชนเพอน าผลผลตมาจ าหนาย หากเหลอกจะแบงปนใหกบชมชนอโศกอน ๆ มการด าเนนชวตเหมอนกบชาวชมชนอโศกอน ๆ (วฑรย เลยนจ ารญ, 2539, น. 58) จะเหนไดวาชมชนศาลอโศกใหความส าคญกบการพงตนเอง เปนหลก การด าเนนชวตของชาวศาลอโศกจงด าเนนชวตอยบนพนฐานความพอเพยง เมอเกดวกฤตเศรษฐกจขนชมชนศาลอโศกไดแสดงศกยภาพใหกบสงคมภายนอกไดเหนวาสามารถพงตนเองไดโดยไมไดรบผลกระทบใด ๆ และถกกลาวถงเปนอยางมากในชวงทเกดวกฤตทางเศรษฐกจเมอ พ.ศ. 2540 เปนตน

4

มาจนถงปจจบน เพราะขณะทสงคมภายนอกไดรบผลกระทบจากวกฤตตาง ๆ แตชมชน ศาลอโศกสามารถรบมอไดอยางไมเดอดรอน โดยชมชนมปจจยสทเพยงพอในการด ารงชวต ความส าคญสงสดของชาวศาลอโศกไมไดอยทการกนมงสวรต แตอยทการสรางชมชนทมศล เปนระบบชวตใหมความสมพนธกบธรรมชาต ไมกดขขดรด ไมท าโดยหวงก าไรแตแบงปนกนดวย บญนยม และชมชนศาลอโศกเปนทยอมรบกบสงคมมากขน โดยเฉพาะเรองของการท าเกษตร ทไรสารพษ สรางรปธรรมของพทธเกษตรแบบพงตนเองใหเกดจรง ถอวาเปนทางเลอกใหมของ ระบบเศรษฐกจและการผลตเพอการพงตนเองเกอบทกดาน ผลส าเรจทผานมาไดขยายเครอขาย อยางกวางขวาง จนกลาวไดวาเปนรปแบบทเหมาะสมกบสภาพการณในการท าเกษตรกรรมในปจจบน (วฑรย เลยนจ ารญ, 2537, น. 29)

ดงนน ผศกษาจงมความสนใจทจะศกษาถงการพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก ซงผศกษาคาดวา การศกษาในครงนเปนสงทจ าเปนอยางยงทจะน ามาปรบประยกตใชในสถานการณปจจบนทมการแขงขนกนสงทงการแยงชงทรพยากรเพอน าไปปลกพชเศรษฐกจ การน าเทคโนโลยทท าลายระบบนเวศมาใชกบระบบการเกษตร และสถานการณภยแลงทประเทศไทยก าลงเผชญ รปแบบพทธเกษตรกรรมจะเชอมโยงระหวางชวตกบธรรมชาต การน ารปแบบพทธเกษตรกรรมไปปรบใชในการท าเกษตรจะท าใหเกษตรกรปรบความคดเพราะมการน าหลกธรรมค าสอนในพทธศาสนาเขามาขดเกลาใหรจกประมาณตน

1.2 วตถประสงค

เพอศกษาการพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก

1.3 ขอบเขตของการศกษา

1.3.1 ขอบเขตดานเนอหา

การศกษาเรอง “การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก” ผศกษาไดมงเนนในการศกษาการพงตนเองของชมชนศาลอโศก ทง 5 ดาน ประกอบดวย ดานเทคโนโลย ดานเศรษฐกจ ดานทรพยากรธรรมชาต ดานจตใจ และดานสงคม

1.3.2 ขอบเขตดานพนท การศกษานมงศกษาการท าเกษตรกรรมในชมชนศาลอโศก จงหวดนครสวรรค

ชมชนศาลอโศกประกอบดวยพทธสถาน หมบาน พนทเกษตรกรรม มกจกรรมทชาวศาลอโศก ท ารวมกน เชน การท านา ท าสวน การแปรรปอาหาร และการผลตยาสมนไพร อกทงยงมรานใจฟา ทขายสนคาทผลตจากชมชนศาลอโศก มพนทรวมกวา 77 ไร แบงเปน พทธสถาน มเนอทประมาณ 4 ไร เปนพนท

5

ส าหรบนกบวชชายและหญง หมบานพทธธรรมหรอพนทของฆารวาส มเนอทประมาณ 20 ไร แบงเปนศาลาฟงธรรมและฐานตาง ๆ และมพนทบรเวณรอบ ๆ อก 53 ไร เปนพนทส าหรบ ท าเกษตรและ มสระน าขนาดใหญ ชมชนศาลอโศกนบวาเปนชมชนทไดรบการยอมรบ ในระดบหนงจากสงคมภายนอกวาเปนชมชนทสามารถพงตนเองไดดวยทรพยากรในชมชน มกระบวนการท างานและ การจดการทรอบดานหลากหลาย ตลอดจนมผมาศกษาดงานอยางตอเนอง ท าใหผศกษาเหนวาชมชนศาลอโศกควรคาแกการศกษา

1.3.3 ขอบเขตดานประชากร การศกษานมงเนนการศกษาคนทอยในอยในชมชนศาลอโศก ด าเนนชวตตาม

หลกธรรมค าสอนของชมชน เปนบคคลทท าการเกษตรตงแตขนตอนแรกของการท าเกษตรจนถง การเกบเกยวและบรโภค ซงประกอบไปดวย สมณะ คนวด และเยาวชนในโรงเรยน

1.4 ประโยชนทไดรบ

1. ท าใหทราบถงการพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก 2. เพอน าขอมลมาประยกตใชเปนแนวทางในการวางแผนพฒนาทเหมาะสมกบ

สภาพชมชนอน ๆ เพอใหเกดการพงตนเอง

1.5 นยามปฏบตการ

ชาวศาลอโศก หมายถง คนทด าเนนชวตอยในชมชนศาลอโศก อยภายใตแนวคด หลกค าสอน ทางศาสนา และใชหลกค าสอนในการด ารงชวต โดยการถอศล 5 และศล 8 กนมงสวรต ละอบายมข

ชมชนศาลอโศก หมายถง พนททชาวอโศกมาด าเนนชวตอยรวมกน ในชมชนประกอบไปดวย วด โรงเรยน บาน และยงมพนทสาธารณะอยางไร นา เปนพนททคนในชมชนใชรวมกน ในการกจกรรมในแตละวน และเปนพนทในการท าเกษตรของคนในชมชน

พทธเกษตรกรรม หมายถง การท าเกษตรทชาวศาลอโศกปฏบตกน เปนการท าเกษตร ในชวตประจ าวน ท าเกษตรเพอตอบสนองตอการอปโภคและบรโภคภายในชมชน เปนการท าเกษตรกรรมโดยน าหลกธรรม เทคโนโลย นเวศวทยาทเนนความสมดลของธรรมชาต เศรษฐกจชมชน และวฒนธรรมมาเชอมโยงกน และมการมงเนนการพฒนาทางดานจตใจเพอน าไปสการพงตนเอง

กระบวนการพงตนเอง หมายถง การท าพทธเกษตรกรรมของชมชน เพอท าใหเกด การพงตนเองใน คอ การพงตนเองทางเทคโนโลย ใชเครองใชขนาดเลกทไมกระทบกบสงแวดลอม

6

การพงตนเองทางเศรษฐกจ มอาชพและรายไดทมนคง การพงตนเองทางทรพยากรธรรมชาต มทรพยากรทเพยงพอตอการอปโภค บรโภคของคนในชมชน การพงตนเองทางจตใจ มจตใจทเขมแขง และการพงตนเองทางสงคมในชมชน ทกคนในชมชนรวมกนปฏบตตามกฎระเบยบ

7

บทท 2 แนวคด ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาเรอง รปแบบพทธเกษตรกรรมเพอการพงตนเองของชมชนศาลอโศก

ผศกษาไดน าแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของมาใชเปนแนวทางในการศกษาดงน คอ

2.1 แนวคดพทธเกษตรกรรม

พทธเกษตรกรรมเปนการท าเกษตรทมกระบวนการผลตทสอดคลองกบธรรมชาต รกษาสมดลสงแวดลอม ตลอดจนเปนการท าเกษตรทเนนเพอยงชพ ไดมผกลาวถงพทธเกษตรกรรมไว ดงน

พระไพศาล วสาโล (2536, น. 172-176) ไดกลาวไววา พทธเกษตรกรรมเปนแนวทางเกษตรกรรมทเนนการผลตเพอบรโภคเปนหลก โดยอาศยความสมดลของธรรมชาตเปนพนฐาน ซงพทธเกษตรกรรมประกอบดวยองคคณ 2 ปะการ คอ ทศนคตและเทคนควธ ทงสองนตองควบค กนไปหากขาดสวนใดสวนหนงไปยอมไมอาจเปนพทธเกษตรกรรมได แมเกษตรกรรมจะเหนคณคา ทางดานจตใจ แตหากยงท าเกษตรโดยใชเทคโนโลยซงท าลายสมดลธรรมชาตและท าใหตองพงพงตลาดทงในดานการผลตและการบรโภคจนตองเปนหนสน เกษตรกรรมกไมสามารถเรยกไดวา พทธเกษตรกรรม ในท านองเดยวกนการท าเกษตรผสมผสาน เกษตรอนทรย หรอเกษตรธรรมชาต หากยงมทศนคตแบบวตถนยม หรอตองการความร ารวยแตฝายเดยวกไมอาจเปนพทธเกษตรกรรมได พทธเกษตรยงตองใหความส าคญกบหลก 4 ประการ คอ ไมไถพรวน ไมใสปย ไมก าจดวชพช และไมใชสารเคม และตองมทศนคตท ไมโลภดวย

พทธเกษตรกรรมสามารถเกดขนไดถาทก ๆ คนในชมชนรวมแรงรวมใจ รวมกนจดสรรฟนฟระบบนเวศนของชมชนใหเกดความสมดลกบธรรมชาตอยตลอดเวลา การจะพฒนาตนเองและชมชนขนไดนนตองมความเชอมนในพลงของตนเอง พลงเกดขนไดถาทกคนรวมกลมกนโดยมชมชนเปนหลกในการยดเหนยวทกคนไวดวยกน พทธเกษตรกรรมมศกยภาพทจะท าใหชมชนตงมน มโภคทรพยพอทจะพฒนาสภาพทางกายภาพใหดขน มเทคโนโลยและวทยาการทเปนของตวเองโดยอาศยภมปญญาเดมเปนฐาน และมทนมากพอทเสรมสรางบคลากรใหเปนก าลงแกชมชน พฒนาการดงกลาวจะตองอาศยปจจยอน ๆ ทมากกวาพทธเกษตรกรรม เชน ตองมระบบการศกษาของทองถน มวฒนธรรมชมชน ตลอดจนอตสาหกรรมชมชน ปจจยดงกลาวจะเกดขนไดจ าเปนตองอาศย พทธเกษตรกรรมเปนพนฐาน เพราะเกษตรกรรมเปนรากฐานส าคญของชมชนและชนบทไทย

พทธเกษตรกรรมกบตลาดมความสมพนธกนอย ประเดนส าคญอยทกอนทเกษตรกรจะเขาไปสมพนธกบตลาดในฐานะผผลต ควรทจะสามารถพงตนเองใหไดเสยกอน โดยมหลกประกน

8

มนคงดานอาหารอนเปนปจจยพนฐานของชวต เมอท าไดเชนนน เกษตรกรยอมมความสามารถทจะเกยวของกบตลาดไดอยางถกตอง ไมเปนฝายถกเอารดเอาเปรยบ และไมถกบบคนใหตองเอาเปรยบคนอน พทธเกษตรกรรมเนนใหบคคลสามารถยงชพไดดวยน าพกน าแรงของตนเปนประการส าคญตอเมอผลผลตเหลอจงน าไปขาย

ลกษณะส าคญของพทธเกษตรกรรมเปนการมงความเจรญงอกงามของชวตดานใน ไมเนนความมงคงทางวตถ รวมมอกบธรรมชาต รกษาสมดลระบบนเวศน ไมใชทนมาก เนนแรงงานและทรพยากรทองถนทหาไดงาย ใชเนอทพอประมาณ ไมใหญโตจนตองพงพงเครองจกรหรอจางคนมาดแล เปนการพงตนเองในเบองตน คอ พงตนเองทางเศรษฐกจ สามารถยงชพไดดวยน าพกน าแรงของตนเอง ไมฝดเคอง หรอเปนหนสน ตอมาเปนการพงตนเองในทางสตปญญา สามารถทจะด าเนนชวตโดยอาศยวจารณญาณของตนอยางถกตองตามความเปนจรง ไมถกผอนคอบง า ก าหนดหรอมชวตขนกบวตถธรรมแตฝายเดยว สามารถมความสขจากภาวะภายใน นมใชเปนสงทอยนอกเหนอเกษตรกรรมทเปนสมมาปฏบต เปาหมายสงสดของเกษตรกรรมไมใชการเพาะปลกพชผล แตคอ การบมเพาะความสมบรณแหงความเปนมนษย

ประเวศ วะส (2530, น. 34-39) ไดกลาววา พทธเกษตรกรรมเปนเกษตรกรรมทไมมความมงหมายผกขาด เปนรปธรรมของการปฏบตทน าเอา หลกธรรม เทคโนโลย นเวศวทยา เศรษฐกจ ชมชนและวฒนธรรม (ขนธ 5) มาเชอมสมพนธพรอมกนไป ดงน

1. จตใจ จตใจทมธรรมะ มความขยนหมนเพยร ไมกลวล าบาก ไมโลภมาก มสนโดษธรรม ไมใชจายฟมเฟอย มการก าหนดแบบแผนในการผลต และท าใหเกดสมดลทางเศรษฐกจ

2. แบบแผนการผลต เปนการผลตเพอผลตกนเอง ใชเอง ท าใหตองท าหลายอยาง เปนการเกษตรผสมผสาน ซงท าใหมกนมใชครบ และธรรมชาตแวดลอมมความสมดล

3. ความสมดลของธรรมชาตแวดลอม เปนแบบแผนทมการผลตทค านงถงความสมดลของธรรมชาตและสงแวดลอม และขนกบจตใจมนษยทไมโลภมาก และพงตนเองทางเศรษฐกจได

4. การพงตนเองทางเศรษฐกจ เปนการผลตเพอกนใชเอง ความสมดลธรรมชาตแวดลอม กบพฤตกรรมทไมฟมเฟอยท าใหเศรษฐกจไดสมดล พอกนพอใช ไมขาดทน ไมเปนหนสน จงมชวตทสงบ มเวลา และไมท าลายสงแวดลอม

5. ชวตชมชน เปนชวตทมความสมพนธกบสงแวดลอมใกลตวมอาหารการกนเหลอเฟอ มเวลาทจะชวยเหลอสงสรรคกน จงเกดเปนวฒนธรรมของชมชนขน คอ มความเออเฟอเผอแผ มการชวยเหลอกน มสถาบนครอบครวทมนคง มการนบถอผหลกผใหญ มวดเปนสถาบนของชมชนทชวยพฒนาจตใจ เปนศนยกลางทางศกษา ทางศลปวฒนธรรม

ชวตชมชนและเศรษฐกจแบบนมหลกประกนความมนคงและภมคมกนสง ปจจยภายนอกจะเกดการผนแปรไปอยางไรกจะไมไดรบผลกระทบ อกทงยงมการชวยเหลอพงพากนในชมชน

9

วฑรย เลยนจ ารญ (2539, น. 45-47) ไดกลาวถง พทธเกษตรกรรมไววา พทธเกษตรกรรมคอ การท าเกษตรทเขาใจชวตและธรรมชาตทมความเชอมโยงกน ชวตประกอบไปดวย ดน น า ลม ไฟ เชนเดยวกบธรรมชาต และตองสรางสมดลของธาตทง 4 ทหมายถง การสรางแหลงน าขนในไรนา ซงหลกการพทธเกษตรกรรม มดงน

1. เราเกดมาจากพระทงส แมทงสาม รางกายประกอบไปดวยธาต 4 คอ ดน น า ลม ไฟ มารวมกนเรยกวารป ไรนาเกษตรกตองม ดน น า ลม ไฟ รวมกนเปนรปจงจะถกตองตามหลกธรรมะ ตามธรรมชาตจะขาดอยางใดไมไดเลย เมอธาตทง 4 สมบรณ กอยกนได แมพระธรณ แมพระคงคา แมพระโพสพ แมทง 3 นขาดไมได ทานอยในตวเรา เราตองจดใหอยกนอยางสมดล คอ เอาแมพระธรณเปนพน ขดสระใหแมพระคงคาลอมอบเปนฐาน เอาแมพระโพสพไวตรงกลางเปนหลก จงจะเปนพนฐานทถกตอง

2. พทธเกษตรกรรมตองมธาตทงสสมบรณ ดนทมการปลกตนไมลงบนดน เรยกวา ธาตดน สวนน าทอยในสระแลว มกง หอย ป ปลาในสระ เรยกวาธาตน าสวนธาตลมคอ ชองวางในสวนทมการเคลอนไหวพดไปมา และสงสวางทใหความอบอนและความรอน คอ ธาตไฟ ธาตทง 4 ตองอยกนอยางสมดล

3. เราเกดมาจากพชทกชนด ผลไมทกชนด สตวทกชนด การทเรากนอะไรเขาไปในเลอดเนอของเรากเกดจากสงนน เพราะฉะนนเราเกดจากสง ใดกเอาสงนนมาเลยง เชน ผกทกชนด ผลไมทกชนด เนอทกชนด น าทกชนด เรากจะมของกนอยตลอด อยรอดได

ปรชา เปยมพงศสานต (2534, น. 84-85) ไดกลาวถงพทธเกษตรกรรมไววา พทธเกษตรกรรมและเศรษฐศาสตรสเขยว มความสอดคลองกนคอ พทธสามารถลดปญหาสงคมได พรอมทงการล าลายธรรมชาตจะลดลง และเกษตรกรรมใหคนสวนใหญพงตนเองไดบาง คนในสงคมสวนใหญคนชนกบ พทธ และ เกษตรกรรม การประยกตและพฒนาจะท าไดงายและท าใหการพฒนาเกดประสทธภาพและประสทธผลมากขน โดยการใชจดแขงทเหลออย พทธศาสนาและเกษตรกรรมน าชาตไปสทางเลอกใหมอนถกตองตามระบบนเวศ และอยภายใตสงแวดลอมทไมถกท าลายลง และถกพฒนาหรอฟนฟขนมาใหมไดบาง

สรป แนวคดพทธเกษตรกรรม เปนการท าการเกษตรทเนนการรกษาสมดลของระบบนเวศ ไมท าลายความสมดลของธรรมชาต เปนการผลตเพอการยงชพ ไมเนนการผลตทสงออกหรอตอบสนองความตองการของรฐบาล หากเหลอจากการยงชพจงน าไปขาย เปนกระบวนการท าเกษตรทไมเบยดเบยนตนเองและสงแวดลอม เปนการเดนทางสายกลาง โดยการน าเอาหลกธรรม เทคโนโลย นเวศวทยา เศรษฐกจชมชน และวฒนธรรม มาเชอมโยงกน

10

2.2 แนวคดการพงตนเอง

การพงตนเอง นบวาเปนเปาหมายส าคญของการพฒนาอยางหนง มหลายทาน ทใหความหมายของการพงตนเองไว ดงน

กาญจนา แกวเทพ (2530, น. 34) ไดใหความหมายการพงตนเองไววา เปนกจกรรมทท าโดยปจเจกชนและครวเรอน เพอใหมหลกประกนในการด ารงชวต และยงเปนการพงตนเองทางสงคมลกษณะกลม องคกร โดยชมชนควรจะมการจดระบบทเอออ านวยเพอใหสมาชกสามารถด าเนนการตอบสนอง ความตองการของตนเอง (self-fulfillment) ดวยวธการชวยเหลอตนเอง ดวยการรวมมอ กบคนอนทอยในสถานการณเดยวกน การพงตนเองทแทจรงหมายรวมถง การมอสระของกลมชน ในการตงเปาหมาย และมอสระในการด าเนนงานใหบรรลเปาหมาย โดยใชความพยายามและก าลงของตนเอง สวนการด าเนนงานของกลมหรอองคกรชมชนหมายถง กลมควรมความเปนอสระ สามารถตดสนใจและด าเนนกจกรรมดวยตวของกลมเอง เพอผลประโยชนของสมาชกหรอ ใหบรรลเปาหมายทตงไว กลาวคอ องคกรชมชนทสามารถพงตนเองได ตองมกจกรรม ทตอบสนองความตองการหรอแกไขปญหาทสมาชกก าลงประสพผลส าเรจในทสดหรอพงตนเองไดในทสด

สญญา สญญาววฒน (2543 , น. 69-72) ไดใหความหมายการพงตนเองไววา คอ ความสามารถในการด ารงตนอยไดอยางอสระมนคง สมบรณ การพงตนเองได มไดทงระดบปจเจกชนและชมชน ค าวา “ปจเจกชนพงตนเอง” หมายถง การทบคคลสามารถด ารงอย ไดอยางอสระ เชน สามารถแยกตวออกมาตางหากจากพอแม มความมนคงในชวต ตดสนใจเรองส าคญ ๆ ได หรอสามารถขอค าแนะน าของผอนมาประกอบการตดสนใจของตน

นธ เอยวศรวงศ (2531, น. 27-38) ไดกลาวถงการพงตนเองไววา การพงตนเองจะเกดขนไดกตอเมอมการผลตแบบพอมพอกน ไมพงพาเทคโนโลย ไมปลกพชเศรษฐกจแตเพยงอยางเดยว แตมงท าการเพาะปลกเพอใหไดอาหารและปจจยทส าคญในการด ารงชพ สวนทเหลอจากการบรโภค จงจะน าไปขาย ซงการกลบไปสการผลตเพอพงตนเองนน ตองท าควบคไปกบการศกษาทมงเนน การถายทอดความร และอดมการณทเหมาะสมแกวถชวตแบบพงตนเอง รวมทงการเรยนร ศกยภาพชมชนของตนเอง เพอทจะสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงทเกดจากระบบเศรษฐกจสมยใหมได

ยวฒน วฒเมธ และคณะ (2549) ไดใหความหมายการพงตนเองไววา การทตนเองและชมชนสามารถด าเนนการดวยตนเอง ไมพงผอน ไมเอาเปรยบไมถกครอบง าจนสญเสยความเปนตวเอง ไมอยในลกษณะทยมจมกผอนหายใจและตองยนบนขาของตนเอง

โกวทย พวงงาม (2553) ไดกลาวถงการพงตนเองไววา การทคนสามารถชวยเหลอตนเองไดโดยไมเปนภาระของคนอนมากเกนไปในทกดาน โดยมความสมดลความพอดในชวต และตองสอดคลองกนระหวางเทคโนโลย เศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาต จตใจ และสงคม ดงนน การพงตนเอง

11

ยงเปนการเสรมสรางแรงงานใหด ารงชวตไดดวยตนเอง เปนการจดการกบชวตใหเหมาะสมกบสงตาง ๆ เชน คน สงคม ธรรมชาต โดยไมมงเนนในดานการแขงขน แตมงความเปนอสระ ชวยเหลอเกอกลกน การพงตนเองเปนการมองปญหาตาง ๆ และคอยตดสนใจแกไขดวยตนเองนอกจากนการพงตนเองไมไดหมายถง คน ๆ เดยวหรอกลมเดยวจะพงตนเองไดโดยสมบรณแตตองพงกลมอนดวย

ถวล กลชาญพเศษ (2538, น. 26) ไดใหความหมายการพงตนเองของชมชนเกษตรกรรมไววา สงใดทไมม ถาชมชนสามารถกระท าเองไดควรสงเสรมใหชมชนนนกระท า และจะตองสงเสรมใหสมาชกของชมชนเพมขดความสามารถการผลตดวยตนเอง เพอเหลอไวแลกเปลยนบาง โดยสงเสรมการพฒนาเทคโนโลย และการคงอยของภมปญญาแบบพนบาน พฒนาความรทางสงคมการเมอง ทางความคดใหแกสมาชกในชมชน ใหทนตอโลก ตอธรรมชาตและเหตการณตาง ๆ ตลอดจนใหสมาชกของชมชนไดมสวนรวมอยางจรงจง ในการก าหนดนโยบายการปรบเปลยนของชมชน คอ รวมรบร รวมคด รวมท า และรวมดแลรกษา

เพญศร พนพา (2545, น. 30-31) ไดกลาวถงการพงตนเองไววา เปนการพงตนเองเปนภาวะทมลกษณะสมพนธ ไมใชลกษณะสมบรณ ซงมความหมายวา ภาวการณพงตนเองนนกสามารถพงพาผ อน และการพงพาอาศยกตงอยบนพนฐานของการพงตนเองดวย และยงใหความหมายลกษณะทพงตนเองได ตองมการจดการศกษาทมลกษณะกระตนใหประชาชนในสงคมมการพฒนาดงตอไปน

1. มจตใจใฝร 2. มความสามารถในการเรยนรจากการกระท าของผอนและมความสามารถในการ

ปฏเสธ หรอปรบปรงสงทเรยนรจากผอนใหเหมาะสมกบความตองการของตน 3. มความมนคงในสภาพความเปนอย หรอฐานะของตนเองวามความเปนอสระมฐานะ

เทาเทยมกบสมาชกคนอน ๆ ในสงคม และมการยกยองผอนหรอไดรบการยกยองยอมรบจากผอน ในสงทตนกระท า ไมใชยกยองหรอยอมรบจากผอนในสงทรบมาจากการกระท า

พระมหายทธนา ศรวรรณ (2544, น. 19) แบงระดบการพงตนเองเปน 3 ระดบ คอ 1. ระดบปจเจกบคคล เปนการพงตนเองทคนสามารถด ารงชวตอยไดจากสงทหามาได

เอง เปนอสระไดอยางแทจรง โดยไมตองขนอยกบผใด และยงรวมหมายถง ผทสามารถรวมมอท างาน กบผอนไดอยางเตมใจทจะชวยคนอน ๆ และใหคนอนชวย แตเปนผทไมพงพาอาศยใคร

2. ระดบชมชน เปนความสามารถในการใชทรพยากรและทกษะซงเปนเจาของรวมกน เพอสวสดการของตนเองและเพอการพฒนาแกไขปญหาทองถนไดดวยตนเอง มลกษณะของการใชทรพยากรจากทองถนทมอยในทองถนทมอยใหเกดประโยชนสงสด องคกรชมชนตองเรมจากทรพยากรและความสามารถของกลมมากกวาการพงพาทรพยากรจากภายนอก ความชวยเหลอจากภายนอกอาจมาในรปแบบของค าแนะน า ความช านาญและเงนกยม สงเหลานคนในชมชนจะตอง

12

ตระหนกใหดวาจะตองชดใชคนไมทางตรงกทางออม โดยเฉพาะการชวยเหลอดานเงนทนทมาจากภายนอกชมชนจะรองขอไดกตอเมอทองถนไดพยายามใชทรพยากรของทองถนเพอการพฒนาไปกอน

3. ระดบประเทศ เมอทกคนและชมชนในประเทศพงตนเองได ประเทศกสามารถพงตนเองได ประเทศกสามารถพงตนเองไดดวยพลเมองในระเทศ ตองยอมรบรวมกนวา วถทางทจะมงไปขางหนานนตองเกดจากการตดสนใจรวมกน ใชทรพยากรรวมกน และพยายามรวมกนจงจะบรรลอดมการณการพงตนเองไดในทสด

สมเกยรต พทกษกมลพร (2544, น. 20-21) กลาววา ระบบเศรษฐกจแบบพงตนเองทเปนปจจยแหงความเขมแขงของชมชน มลกษณะทส าคญดงน

1. รปแบบการผลต ตองเปนการผลตทมงตอบสนองความตองการของตนเองเปนหลกและสามารถก าหนดการผลตตามสภาพของตนเอง คอ เนนการใชปจจยการผลตในชมชนทงแรงงาน วตถดบ ความรและเทคโนโลยของตน และเปนรปแบบทอาศยธรรมชาตเปนตวก าหนดทส าคญ เชน ผลตและเกบเกยวตามฤดกาล

2. การบรโภค ชมชนตองเนนบรโภคสงทผลตหรอหาไดตามธรรมชาตในทองถน แมจะเปนการแลกเปลยนผลผลตทแตกตางกนระหวางชมชนดวย แตกเปนการแลกเปลยนสงของมากกวาการซอขายโดยอาศยเงนตรา นอกจากนคานยมจากศาสนธรรมทสอนใหบรโภคแบบพออยพอกน เนนการใหทานและแบงปน กมอทธพลตอการบรโภคพอยงชพ

3. การสะสมและการกระจายสวนเกน สวนเกนจากการบรโภคทมไมมาก จะกระจายโดยเนนไปทการแบงปนทญาตมตร ใหทานหรอท าบญตามคานยมทางศาสนา และการช าระเปนภาษคาธรรมเนยมตาง ๆ แกรฐ ถงแมวาการกระจายสวนเกนแบบนจะไมกอใหเกดมลคาทางเศรษฐกจแตจะเปนปจจยทสงเสรมความสมพนธเชงสงคม ซงเปนการเพมความเขมแขงของสงคมไดอยางด

จากความหมาย สรปไดวา การพงตนเองคอ การทตนเองหรอชมชนสามารถด าเนนการดวยตนเองอยางอสระ ทางดานความคด การท ากจกรรมทงระดบตนเองและระดบชมชนหรอ กลม โดยผานความสมพนธของคนในชมชนในการพงพาอาศยกน ชวยเหลอเกอกล แลกเปลยนความรซงกนและกนโดยไมมงเนนการแขงขน สามารถทจะชวยเหลอตนเองใหไดมากทสด มการตดตอกบภายนอกโดยการแลกเปลยนองคความรทเหมาะสมกบชมชนตนเองเพอน ามาปรบใช

องคประกอบการพงตนเอง การทชมชนนนมศกยภาพในการพงตนเองไดหลายดาน อยางไรกตาม การก าหนดกรอบ

แนวคดวาชมชนสามารถพงตนเองไดนน ประเวศ วะส (2531) ไดเสนอองคประกอบการพงตนเองทส าคญ 5 ประการ หรอเบญจขนธของชมชนในการพฒนาชมชนและสงคมทพงประสงค ดงน

13

1. จตใจทเปนธรรม หมายถง จตใจทมธรรมะ มความขยนหมนเพยร ไมกลวล าบาก ไมโลภมาก มสนโดษธรรม ไมใชจายฟมเฟอย จะก าหนดแบบแผนการผลตและท าใหเกดความสมดลทางเศรษฐกจ

2. แบบแผนการผลต หมายถง ก าหนดแบบแผนการผลตใหเปนแบบแผนการผลต เพอกนเอง ใชเอง ท าใหตองท าหลายอยาง เปนเกษตรกรรมผสมผสานซงท าใหมกนมใชครบและธรรมชาตแวดลอมมความสมดล

3. ความสมดลธรรมชาตแวดลอม หมายถง ความสมดลทเกดขนเพราะแบบแผนการผลตทค านงถงความสมดลของธรรมชาตแวดลอม และขนอยกบจตใจมนษยทไมโลภมากและการพงตนเองทางเศรษฐกจได

4. การพงตนเองทางเศรษฐกจ หมายถง เปนระบบการผลตแบบใชเองกนเองความสมดลธรรมชาตกบสงแวดลอมกบพฤตกรรมทไมฟมเฟอย ท าใหเศรษฐกจไดสมดล พอกนพอใชไมขาดทน ไมเปนหน จงมชวตทสงบสข มเวลา และไมท าลายสงแวดลอม

5. ชวตชมชนและวฒนธรรม หมายถง ระบบชวตทมความสมพนธกบสงแวดลอม ใกลตว มอาหารการกนทเหลอเฟอ มเวลาทจะชวยเหลอกนสรางสรรคกน และเกดการผลตทางวฒนธรรมของชมชนขน คอ มความเออเฟอเผอแผ มวดเปนสถาบนของชมชนทชวยพฒนาจตใจเปนศนยกลางทางการศกษา ทางสาธารณสข ทางศลปะและวฒนธรรมเปนสถานสงคมสงเคราะห และเปนเครองชวยใหเกดความสมดลทางเศรษฐกจ

ไพโรจน ภทรนรากล (2545) กลาววา องคประกอบของการพงตนเองของชมชนทแตกตางออกไป เพราะไดน าพนฐานของการก าหนดใหชมชนเปนศนยกลางการพฒนาท าใหมองคประกอบทส าคญส าหรบชมชนพงตนเอง ดงตอไปน

1. ทรพยากรธรรมชาต ชมชนในอดตมขดความสามารถในการพงตนเองสงเพราะมทรพยากรธรรมชาตทสมบรณ มปาไม มแหลงน า มปจจยในการผลตเลยงตวเองไดอยางมนคงหลายพนทเปนอขาวอน า เปนดนแดนทองทงทมความอดมสมบรณดงเหมอนทงรวงทอง เชน สโขทยในอดตสะทอนถง “ในน ามปลา ในนามขาว” และหลายจงหวดโดยเฉพาะชอจงหวดสวนใหญสะทอนถงความมงคงของทรพยากร สะทอนถงความอดมสมบรณของทรพยากรปาไมและทรพยากรชายฝง เชน อางทอง สพรรณบร กาญจนบร เพชรบรณ และเพชรบร

2. ทนทางสงคมและทนทางเศรษฐกจ ชมชนจ าเปนตองมทนทางสงคม หมายถง ระบบสงคม ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมทเกอกลกบการด ารงอยรวมกน ระบบความสมพนธแบบเครอญาต มความรวมมอรวมแรงรวมใจ ชวยเหลอเอออาทร และสมาชกทกคนมจตส านกอดมการณรวมกน ของชมชน มความผกพนในการสรรสรางความเปนชมชนทเขมแขงและมนคง

14

3. ภมปญญาและองคความร ชมชนจะพงตนเองไดตองมภมปญญาและองคความรเพอน ามาเปนพนฐานในการด าเนนกจกรรมของชมชน การแกไขปญหาวกฤตการณของชมชนตลอดจนการมภมปญญาในการคด วางแผน ก าหนดเปาหมายของตนเอง องคความรเพอการจดการแกไขปญหาตาง ๆ ของชมชนเอง การมเทคโนโลยท เหมาะสมกบชมชนเปนนวตกรรมของชมชน รวมถง องคความรในการปรบตวใหสามารถด ารงอยไดอยางปลอดภยและมนคงในสภาพแวดลอมทเปลยนไป นอกจากนชมชนจ าเปนตองมภมปญญาและองคความรใหม ๆ ในการจดการความสมพนธภายในชมชนและการจดการความรวมมอกบภายนอกชมชน

4. ระบบการจดการ ตองประกอบดวยปรชญา คณคาและวฒนธรรมชมชนมองคกรชมชนและการจดการซงจะชวยในการประสานความรวมมอ หากเรามองชมชนเปนองคกรชมชนเปรยบเสมอนองคกรทมชวตซงประกอบดวยระบบคณคา มขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมทหลากหลาย มปรชญา คณคาทสมาชกยดถอเปนบรรทดฐานและใชปฏบตรวมกนและถาเราพจารณาถงแนวคดเรองผมสวนเกยวของ ชมชนเปนทรวมของวถชวตและมปฏสมพนธกบผปฏบต ทหลากหลายทงในระดบปจเจกบคคลและสถาบนการมระบบการจดการจงเปนองคประกอบทส าคญทจะชวยใหชมชนสามารถด ารงอยไดอยางยงยน

5. การสนบสนนจากกภายนอก มหลายชมชนทขาดศกยภาพหรอถกกระท าใหสญเสยศกยภาพจ าเปนตองไดรบการสนบสนน ชวยเหลอ ซงอาจเปนทนทางเศรษฐกจเทคนคว ชาการ เปนตน ทงนเพอใหชมชนมขดความสามารถในการพงตนเองในระดบสง

6. เงอนไขปจจยทเออตอการพงพาตนเอง ในสถานการณทโลกขบเคลอนไปในกระแส โลกาภวตน สงคมในยคทนนยม การเปดเสรทางการคา และการสอสารโทรคมนาคม นบเปนกระแสทท าใหชมชนตองปรบตวเพอความอยรอด

ทงนชมชนจะอยรอดไดและมแบบแผนทพงตนเองไดนนตองพจารณาถงเงอนไขปจจยทส าคญ ดงน

1. การปรบวธคดของสมาชกในชมชน และปรบวถชวตใหมโดยยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ใชชวตอยในทางสายกลาง เรยบงาย มความเพยร อยอยางเกอกลธรรมชาตและสงแวดลอม รเทาทนตนเองสามารถกาวขามวตถนยมและบรโภคนยมจะท าใหสามารถปรบตวด ารงอยทามกลางกระแสโลกาภวฒนได

2. ปรบความคด ปรบจตส านกการเปนผให ผสนบสนนชวยเหลอ ซงเปนเงอนไขทจ าเปนตองอาศยปณธาน ความมงมนและวสยทศนของผน า

3. จ าเปนตองมการจดระเบยบสงคมใหม ซงหมายถง การจดระบบความสมพนธของคน ในชมชนดวยตนเอง เปนการจดระบบความสมพนธเชงอ านาจระหวางชมชนกบสงคมภายนอกใหตงอยบนฐานส านกใหมรวมกน ใหอยกนอยางเหนอกเหนใจ เอออาทร เสยสละ แบงปน

15

สวน สญญา สญญาววฒน (2550) ไดกลาวถงการพงตนเองของชมชนวาจะพงตนเองไดตองพงตนเอง 5 ดาน คอ

1. การพงตนเองดานเทคโนโลย หมายถง มความสมดลระหวางเทคโนโลยสมยใหมกบเทคโนโลยสมยเกา ทงน ค าวาเทคโนโลย อาจเปนไดทงเทคโนโลยทเปนเทคโนโลยทางวตถ เชน เครองไมเครองมอ เครองจกรกล ไถ เกวยน พนธพช ปย ฯลฯ และเทคโนโลยทไมใชวตถ เชน ความร ความช านาญ ภาวะผน า การจดการ การวางแผน การใหค าปรกษา การใหก าลงใจ ความเมตตา ความชวยเหลอเกอกล ความกลา และความรจกพอ เปนตน

2. การพงตนเองดานเศรษฐกจ หมายถง ความสามารถด ารงชวตทางเศรษฐกจ การท ามาหาเลยงชพทมความมนคง คนในชมชนเลยงตวเองได มรายไดพอสามารถซออาหารหรอปจจย 4 อยางอนได

3. การพงตนเองด านทรพยากรธรรมชาต หมายถ ง การมทรพยากรธรรมชาต มความสามารถในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตใหด ารงอย ไมใหเสอมไปจนหมดสน หรอไมใหเสยสมดลธรรมชาตมากนก เชน ดน น า ปา สตว รวมทงแรธาตตาง ๆ ทมคาและความส าคญตอการด ารงชวตของมนษย

4. การพงตนเองดานจตใจ หมายถง สภาพจตใจทเขมแขงในการทจะตอสกบปญหาและอปสรรคในการหาเลยงชพ การพฒนาชวตใหเจรญกาวหนายงขน ในการปกครองตนเอง อกทงในการปองกนกเลสตณหา ไมโลภ โกรธ หลง หรออยากได อยากม จนเกนความสามารถของตน ตองเขมแขง ปลงใจและหกหามใจ มนใจวาจะชวยตนเองได พงตนเอง และยงเปนคนรจกพอ

5. การพงตนเองดานสงคม หมายถง การทคนกลมหนง ๆ มความเปนปกแผนเหนยวแนน มผน าทมประสทธภาพสามารถน ากลมคนเหลานปฏบตหนาทตาง ๆ ของตนไปสเปาหมายอยางมประสทธภาพโดยกลมของตนเอง หรออาจขอความชวยเหลอจากภายนอก ชมชนมภาวะผน าด การมสวนรวมสงมความเปนปกแผนทางสงคม มองคกรทางสงคมทเขมแขง รวมทงมความรและขาวสารทเทาทนตอโลกภายนอก

การพงตนเองทง 5 ดานน จะตองมกระบวนการสรางขดความสามารถของชมชน 3 ประการ คอ

1. การสรางความสมดลของสาระการพงตนเอง เปนความสอดคลองความกลมกลนระหวางเทคโนโลย เศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาต จตใจและสงคม

2. การสรางความสามารถในการจดการ เปนการว เคราะหการวางแผนและ การจดระบบชมชน โดยเฉพาะเรองสาระพงตนเอง ทงนชมชนอาจขอความชวยเหลอจากภายนอกเพอขอความคดเหนและการสนบสนน

16

3. การสรางเครอขายการท างาน เปนความสมพนธของชมชนและองคกรเครอขายใหชมชนมพลงในการจดการชมชนเพอความสมดลของการพงตนเองในการด าเนนกจกรรมเพอน าไปสการพงตนเองนน ตองมจดเนนทสรางความเขมแขงใหชมชน และมความเขมแขงพอทจะตอสกบ แรงกดดนทมาจากภายนอกชมชนได

จากความหมาย องคประกอบและลกษณะการพงตนเองพบวา การพงตนเองของชมชนนนไมวาจะพงตนเองในดานใด ลวนแตเปนสงทจะน าไปสความเขมแขงของชมชนไดในอนาคต การพงตนเองในระยะแรกอาจตองพงพาจากภายนอกเปนบางสวน แตหลก ๆ แลวตองยนอยบน การพงตนเองเพอใหเกดการพงตนเอง

การพงตนเอง หมายถง การทชมชนมศกยภาพในการด ารงอยไดดวยตวเองของบคคล กลม ชมชน โดยมอ านาจในการตดสนใจอยางอสระปราศจากการครอบง า สามารถเลอกเอาเทคโนโลยมาใชไดอยางเหมาะสมตอวถตนเอง ควบคไปกบการศกษาทมงเนนการถายทอดความรและอดมการณทเหมาะสมแกวถชวตแบบพงตนเอง รวมทงการเรยนรศกยภาพชมชนของตนเองเพอทจะสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงทเกดจากระบบเศรษฐกจสมยใหมได

แนวคดการพงตนเองขางตน สามารถน ามาอธบายและเชอมโยงถงการท าเกษตรกรรม ในรปแบบการพงตนเอง คอ จะชวยใหสามารถก าหนดวถชวตของตนเองได ท าทกอยางดวยตนเอง อาศยแรงงานภายในไมมการจางงาน ไมตองอยในอ านาจกลไกตลาด เพราะการเกษตรเพอการพงตนเอง เนนการตอบสนองความตองการพนฐานเปนหลก ท าเกษตรเพออปโภคบรโภคในครวเรอนเปนหลก สวนทเหลอจากการบรโภคจงน าไปจ าหนาย และการพ งตนเองในทนไมใชการพงพง แตปจจยภายนอกเลย แตเปนการพงพาอยางเพยงพอและรเทาทน สามารถเปนผก าหนดวถชวตของตนเองได ท าใหมอ านาจในการตอรองกบสงทเคยมอ านาจเหนอกวา มชวตทมนคง มจตใจทสงบสข

2.3 งานวจยทเกยวของ

กตตกร สนทรานรกษ (2543) ไดท าการศกษาวจยเรอง การพฒนาชมชนพงตนเอง กรณศกษาชมชนศรษะอโศก ผลการศกษาสรปวา ระบบชมชนศรษะอโศกแบงได 2 ระดบ ระดบแรกเปนกจกรรมทางเศรษฐกจทมงตอบสนองความตองการภายในของชมชนเปนหลก และระดบทสองเปนการท าธรกจชมชนซงสามารถสรางรายไดใหกบชมชนเพอน ามาใชในการด าเนนกจกรรมของชมชนและขยายเครอขายการท างานออกไป ชมชนศรษะอโศกจงสามารถพงตนเองไดโดยความสมพนธทางสงคมทเขมแขง มปจจยในการด ารงชวตอยางเพยงพอ และมอสระในการท างานและจดการกจกรรมตาง ๆ ของชมชน

17

จราวด ศรสวรรณ (2530) ไดท าการศกษาวจยเรอง ศกยภาพของพทธเกษตรกรรมในการพงตนเอง กรณศกษาชมชนปฐมอโศก จงหวดนครปฐม ผลการศกษาสรปวา การผลตตามแนว พทธเกษตรกรรมของชมชนปฐมอโศกท าใหสมาชกสามารถด ารงชพแบบพงตนเองได โดยปจจย 4 สมาชกในชมชนไดน าเอาหลกธรรมทางพทธศาสนามาเปนแนวทางในการประกอบอาชพและ ด าเนนชวต และสามารถพงตนเองได 5 ดาน คอ ดานเทคโนโลย ทมการใชเทคโนโลยทเหมาะสม มการใชปยชวภาพเพอรกษาสมดลของธรรมชาต ดานเศรษฐกจ ชมชนสามารถผลตปจจย 4 ไดเอง มการผลตแบบพอเพยงเพอบรโภคในชมชนเปนหลกและมการแปรรปผลผลตเพอบรโภคและจ าหนาย ซงเปนการคาทไมเนนก าไร ดานทรพยากรธรรมชาต ชมชนมแบบแผนการผลตทค านงถงความสมดลของธรรมชาตโดยการท าเกษตรไรสารพษ ดานจตใจ ชมชนมการด าเนนชวตโดยยดหลกศล 5 เปนพนฐาน มการปฏบตธรรมและฟงธรรมอยเสมอ ดานสงคม ชมชนมรปแบบการด าเนนชวตทเปนแบบเฉพาะ มความเสยสละเพอสวนรวม พงตนเอง ไมเนนเรองเงนทองหรอผลประโยชนสวนตน

เบญจภรณ ศรวงษา (2549) ไดท าการวจยเรอง กระบวนการกาวสความเปนชมชนเศรษฐกจพงตนเองของชมชนศาลอโศก ผลการศกษาสรปวา ชมชนน าศลมาเปนตวก ากบคนใหอยรวมกนในชมชน ซงกอใหเกดการชวยเหลอซงกน ทงทางดานการผลต การแปรรป การจ าหนาย มเปาหมายเพอตอบสนองตอความตองการในชมชนเปนหลก และการน าศลมาใชในการขายผลผลตเพอสรางรายไดใหกบชมชนโดยไมเนนผลก าไรเปนหลก แตเพยงเพราะน ารายไดมาด าเนนกจกรรมตาง ๆ ในชมชน ท าใหสมาชกในชมชนและชมชนเกดความมนคง นอกจากน ชมชนใหความส าคญกบการศกษาทงเรยนรภมปญญาจากการท างานน ามาผสมผสานกนจนท าใหเปนความรสบทอดตอกนไป ชมชนศาลอโศกสามารถพงตนเองไดในปจจย 4 โดยมการค านงถงสงแวดลอม บคคลมาชวยเหลอกนในชมชน และมปจจยในการด ารงชพทเพยงพอตลอดจนมอสระในการบรหารจดการ

จรสเรอง ศรวฒนรกษ (2542) การพฒนาแบบพงตนเองกบการพฒนาในเชงพทธ กรณศกษาศรษะอโศก ผลการศกษาสรปวา ค าสอนในทางพทธศาสนาสอดคลองและเปนไปเพอ การพฒนาแบบพงตนเอง ทงศล ทลดละ ประหยด กนนอย ใชนอย ขยนท างานใหมาก ใชชวตใหมคณคา พงตนเองไมน าพาชวตขนอยกบโชคชะตา ชาวชมชนศรษะอโศกสามารถพฒนาสรางสรรสงของทงเพอการอปโภคและบรโภค ทางดานปจจย 4 จากเดมทมเฉพาะกนหรอใชในชมชนใหมมากขน ในชมชนมการใชเทคโนโลยทเหมาะสมและน าภมปญญาของคนในชมชนมาสรางใหเกดเศรษฐกจชมชนอนเปนฐานส าคญของเศรษฐกจพอเพยง

ธนนท ศรวรรณ (2555) กระบวนการพงตนเองดานอาหารและพลงงานของกลมกสกรรมธรรมชาตสองสลง ต าบลสองสลง อ าเภอแกลง จงหวดระยอง ผลการศกษาสรปวา การพงตนเองทางดานอาหารและการพงตนเองดานพลงงาน มกระบวนการ 2 ขนตอน คอ 1) สามารถตอบสนองความตองการพนฐาน ดานอาหารดวยการวางแผนปลกพชเลยงสตวใหสามารถเกบกนไดทกวน

18

สวนดานพลงงานสามารถใชทรพยากรใกลตว โดยการประยกตใชพลงงานทดแทนจากแสงอาทตยผลตกระแสไฟฟาใชสองสวาง ใชพลงงานความรอนจากชวะมวลเศษไมและถาน ทงยงประยกตใชมลสตวผลตกาซชวภาพเปนพลงงานความรอนและผลตน ามนไบโอดเซลจากพชพลงงาน ใชกบเครองจกรกล 2) สามารถเพมประสทธภาพการผลต มการสรางปจจยการผลต วางผงจดสรรพนทดน จดสรรระบบน า มการปรบปรงบ ารงดนดวยปยอนทรโดยไมพงสารเคมทกประเภท ซงมองคประกอบน าไปสความส าเรจคอ คณสมบตของตวเกษตรกร ทมอดมการณอนแนวแน เชอมนและศรทธาการพงตนเองตามแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และปจจยดานบรบทชมชนทมสภาพสงคมทเอออ านวยตอการด าเนนกจกรรม มทนทางสงคมมระบบเครอญาต มการพงพาอาศยแรงงานซงกนและกน ท าใหสงผลดตอจตใจของในกลม อกทงยงมรายไดเพมพนจากกจกรรมลดรายจาย ลดตนทนการผลต และมคณภาพชวตทดมความสมพนธอนดตอกนทงครอบครวและกลม สงผลใหเกดความสามารถ ในการพงตนเองไดทงดานอาหารและพลงงาน

19

2.4 กรอบแนวคดในการศกษา ในการศกษาครงน ผศกษามกรอบแนวคดในการท าความเขาใจถงการพงตนเองใน

รปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก อ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค สามารถอธบายไดวา ชมชนไดน าหลกพทธเกษตรกรรมมาใชในการท าเกษตรในชมชน ซงการท าพทธเกษตรกรรมเปนการท าเกษตรทรกษาสมดลของระบบนเวศ ไมมการใชสารเคม ใชทรพยากรทมอยในชมชน ใชแรงงานจากคนในชมชนเอง ตลอดจนใชหลกธรรมในการด าเนนชวต ท าใหชมชนเกดการเรยนรสการพงตนเองจากการปฏบตจรงผานกระบวนการพงตนเอง ทง 5 ดาน ประกอบไปดวย

การพงตนเองของชมชนศาลอโศก

การพงตนเอง ดานเทคโนโลย - เทคโนโลยทางวตถ เชน เครองมอ เครองใช

ขนาดเลกทไมกระทบกบสงแวดลอม - เทคโนโลยทไมใชวตถ เชน ภมปญญา

ความร การวางแผน ดานเศรษฐกจ - มอาชพทมนคง เลยงตวเองได - มรายรบ และรายจายทสอดคลองกน ไมม

หนสน - ดานทรพยากรธรรมชาต - มทรพยากรทเพยงพอตอการอปโภค บรโภค

ของคนในชมชน - น าทรพยากรทมอยในชมชนไปใชใหเกด

ประโยชนโดยเนนความสมดลของระบบนเวศ

ดานจตใจ - มจตใจทเขมแขง ลด ละ กเลสและตณหา

ไมอยากได อยากม - ดานสงคม - รวมกนปฏบตตามกฎระเบยบทชมชนตงไว - มความเปนน าหนงเดยวกน มผน าทด

พทธเกษตรกรรม - รกษาระบบนเวศ - ใชแรงงานในชมชน - ใชทรพยากรในชมชน - ใชหลกธรรมน าทางชวต

20

1. ดานเทคโนโลย คอ ชมชนมการใชเทคโนโลยทเหมาะสมในการท าเกษตร มการผสมผสานทงเทคโนโลยทางวตถและทไมใชวตถ เทคโนโลยทางวตถ เชน เครองมอ เครองใชขนาดเลกทไมกระทบกบสงแวดลอม เทคโนโลยทไมใชวตถ เชน ภมปญญา ความร การวางแผน

2. ดานเศรษฐกจ คอ ชมชนมกจกรรมทเนนการตอบสนองความตองการภายในชมชนเปนหลก มอาชพทมนคง สามารถเลยงตวเองได มรายรบ และรายจายทสอดคลองกน ไมมหนสน มวถการด ารงชวตทางเศรษฐกจไดอยางสมดล

3. ดานทรพยากรธรรมชาต คอ ชมชนมแบบแผนทค านงถงทรพยากร น าทรพยากรทมอยในชมชนไปใชใหเกดประโยชนโดยเนนความสมดลของระบบนเวศ ท าใหมทรพยากรทเพยงพอตอการอปโภค บรโภคของคนในชมชน

4. ดานจตใจ คอ สมาชกในชมชนรกษาศล ใชหลกธรรมน าทาง เพอพฒนาจตใจใหมจตใจทเขมแขง ลด ละ กเลสและตณหา

5. ดานสงคม คอ ชมชนมความสมพนธทเขมแขง มกฎระเบยบททกคนรวมกนปฏบต

21

บทท 3 ระเบยบการวจย

การศกษาเรอง “การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก”

เปนการศกษาโดยใชวธการศกษาเชงคณภาพ (Qualitative Method) โดยผศกษาไดเขาไปในพนทอ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค โดยไดด าเนนการศกษาจากการเกบขอมลจากสมาชกในชมชน ศาลอโศก พระสงฆหรอสมณะในชมชนศาลอโศก และนกเรยนโรงเรยนสมมาสกขา โดยบทน จะน าเสนอระเบยบวธการศกษา ไดแก วธการศกษา ประชากรทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษา การเกบรวบรวมขอมล และการน าเสนอขอมล ดงตอไปน

3.1 ประชากรทใชในการศกษา

การศกษานมหนวยการวเคราะห (Unit of Analysis) เปนระดบชมชน กลมตวอยางจงไดจากการเลอกอยางเจาะจง (Purposive Sampling) โดยผศกษาไดเลอกทจะศกษาเพยงชมชนเดยวจากเครอขายสนตอโศกจ านวน 9 ชมชน ประกอบไปดวย

1. ชมชนปฐมอโศก จ.นครปฐม 2. ชมชนศรษะอโศก จ.ศรสะเกษ 3. ชมชนสมาอโศก จ.นครราชสมา 4. ชมชนราชธานอโศก จ.อบลราชธาน 5. ชมชนภผาฟาน า จ.เชยงใหม 6. ชมชนสนตอโศก กรงเทพมหานคร 7. ชมชนทกษณอโศก จ.ตรง 8. ชมชนศาลอโศก จ.นครสวรรค 9. ชมชนหนผาฟาน า จ.ชยภม ทง 9 ชมชนมลกษณะทเหมอนกนคอ แนวคดในการด ารงชวตโดยยดหลกบญนยม ศล

และสาธารณโภค ทกอยางเปนของสวนรวม รวมกนผลต รวมกนบรโภค และรวมกนดแลรกษา เนนความจ าเปนขนพนฐาน แตทง 9 ชมชนจะมความแตกตางกนตรงบรบทของพนท ท าใหกจกรรมในการท าเกษตรกรรมของแตละชมชนแตกตางกนออกไป เหตผลทผศกษาเลอกประชากรในชมชนศาลอโศกเปนตวอยางในการศกษา เนองจากชมชนมคณลกษณะทแตกตางไปจากชมชนอน ๆ ดงน

1. เปนชมชนทมการกอตงมายาวนาน เรมตงแต พ.ศ. 2519 ยาวนานกวา 40 ป นบวาเปนชมชนหนงในชวงเรมตนของกลมสนตโศก มประวตความเปนมาทนาสนใจ เนองจากมพฒนาการ

22

ในดานตาง ๆ อยางตอเนองตงแตอดตจนถงปจจบน ท าใหเหนความเปลยนแปลงและพฒนาการของชมชนไดอยางชดเจน

2. ชมชนศาลอโศกมพนทในการท าเกษตรกวา 80 ไร มการท าเกษตรอยางครบวงจร ทงพชผก ผลไม สมนไพร สามารถผลตเพอยงชพแกคนในชมชนไดตลอดทงป และสงออกผลผลตไปแบงปนกบชมชนในกลมสนตอโศกอน ๆ ได ตลอดจนมกจกรรมในการท าเกษตรกรรมตลอดทงป

3. ความเหมาะสมและความสะดวกในการทผศกษาจะเขาไปศกษา การคมนาคมการตดตอประสานงานมความสะดวก

ประชากรถอวาเปนผใหขอมลทมความส าคญกบการศกษา เนองจากการศกษาในครงนตองการอธบายปรากฏการณทเกดขนโดยคนในชมชนเอง ผใหขอมลจงประกอบไปดวย

1. สมณะ คอ ทานสมณะลอคม ธมมกตตโก (เจาโอวาส) เปนผน าทางจตใจของชาวชมชน และเปนผใหค าปรกษาในการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ภายในชมชน

2. ผน าชมชน ไดแก ประธานชมชน นายจ านงค สงวรณ ผดแลฐานเกษตรกรรม นางอนงค คชสาร ผดแลสหกรณรานคาชมชน นางรวธรรม ค าเขยว ผดแลฐานการท าสมนไพร จ านงค สงวรณ ผดแลฐานการแปรรปผลตภณฑ ตลอดจนสมาชกชมชน เปนสมาชกทอยในชมชนทงเดก ผใหญ และคนชรา

3.2 เครองมอทใชในการศกษา

การศกษาครงนเปนการศกษาวจยเชงคณภาพ เพอใหไดขอมลผลการศกษาทเปนจรงและสมบรณตามวตถประสงค ในการเกบรวบรวมขอมลตาง ๆ นน ทางผศกษามวธในการใชเครองมอในการศกษาครงน ดงน

1. การสมภาษณอยางไมเปนทางการ (การสมภาษณกงโครงสราง) ผศกษาไดใชวธการตงค าถามปลายเปด เพอใหผตอบมอสระในการตอบค าถาม ขณะเดยวกนกท าใหในการไดมาซงขอมล มความชดเจนและถกตองมากทสด ทงนยงเพมในสวนของค าถามเพมเตมทมความคลายกบแนวค าถามเดมและปรบเปลยนค าถามในขณะทมการสมภาษณ โดยในการสมภาษณนนเปนลกษณะของการนงพดคยแบบกนเอง เพอท าความเขาใจใหตรงกบผใหขอมลและผศกษา

2. การสงเกตการณแบบไมมสวนรวม (Non-participant Observation) โดยการเดนส ารวจรอบ ๆ ชมชน สงเกตการณในกระบวนการผลต การท ากสกรรม การเพาะปลกพช ผก ผลไม และการแปรรปผลตภณฑ และการสงเกตการณแบบมสวนรวม (Participant Observation) โดยผศกษา

23

อยในชมชนในฐานะและบทบาทของการเปนสมาชกคนหนงของชมชน และรวมท ากจกรรมตาง ๆ ใหเหมอนกบสมาชกคนอน ๆ ของชมชน ในการสงเกตการณอยางมสวนรวมนครงนยงมการจดบนทกภาคสนาม (Field Note) จะเปนการจดบนทกแบบยอ ๆ การบนทกในสงตาง ๆ ทไดพบเจอดวย

3. การสมภาษณแบบเจาะลก ในการศกษาครงนทางผศกษาไดใชค าถามในการสมภาษณเพอใหไดขอมลทชดเจนในการน าไปวเคราะหขอมล 3.3 ขนตอนในการศกษา

ในการศกษาครงนผศกษาไดรวบรวมขอมลตาง ๆ ทงจากการสมภาษณกลมตวอยาง

รวมถงการสงเกตโดยในการศกษาครงนมขนตอนในการเกบรวบรวมขอมลดงน 1. ส ารวจพนทเพอวางแผนด าเนนการเกบรวบรวมขอมลเชงลก 2. ลงพนทจรงเกบรวบรวมขอมล จากการสงเกตการณและการสมภาษณ โดยผศกษา

เรมจากการส ารวจสงเกตการณการด าเนนชวตในแตละวนของสมาชกในชมชน กจกรรมทท ากนในแตละวน และมการสมภาษณ โดยในการสมภาษณนนเปนการสมภาษณแบบไมเปนทางการแกผใหขอมลและมการจดบนทกการสมภาษณดวยตนเองและใชอปกรณอดเสยง

3. น าขอมลทไดจากการเกบรวบรวมมาตรวจสอบความสมบรณพรอมทงน าผลการศกษามาปรกษาอาจารยทปรกษา

4. น าขอมลทเกบไดทงหมดมาเรยบเรยงเปนหมวดหมและวเคราะหตความขอมลเพอใหตรงตามวตถประสงคของการศกษา

3.4 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลในการศกษาครงน ผศกษาใชขอมลทผานการตรวจสอบขอมลทสมบรณแลวน ามาเขยนบรรยายขอมลทเกบรวบรวมมาไดทงหมด และผศกษาจะท าการวเคราะหเนอหาและเชอมโยงประเดนตาง ๆ โดยไดอาศยแนวคดและทฤษฎทรวบรวมไวมาชวยวเคราะหและอธบายถงรปแบบการท าพทธเกษตรกรรมแบบพงตนเอง ใหตรงตามวตถประสงคและกรอบแนวคดทวางไวโดยการแยกออกเปนสวน ๆ ใหมความชดเจนมากยงขน

24

บทท 4 ผลการศกษา

ส าหรบการน าเสนอผลการศกษา ผศกษาจะน าเสนอผลการศกษาเปน 3 สวน สวนท 1 ผศกษาจะน าเสนอบรบทชมชนทประกอบไปดวย ประวตและความเปนมา

ของชมชน ลกษณะทางกายภาพ การเขาเปนสมาชก วถชวตของชาวชมชน การบรหารจดการในชมชน เพอเปนพนฐานทจะเชอมโยงถงการท าพทธเกษตรกรรม

สวนท 2 ผศกษาจะน าเสนอถงรปแบบการท าเกษตรกรรมทน าไปสการพงตนเอง สวนท 3 ผศกษาจะน าเสนอการพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก

4.1 โครงสรางพนฐานชมชนศาลอโศก

4.1.1 ความเปนมาของชมชนศาลอโศก ชมชนศาลอโศกตงอยทต าบลโคกเดอ อ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค แตเดม

พนทน เปนปาชา ซงชาวบานชวยกนถางเพอใชเปนทส าหรบเผาศพและทงขยะ ตอมามนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ชนปท 3 คนหนง ไดมโอกาสฟงเทศนจากพระธดงค แลวเกดความศรทธาน ามาทดลองปฏบตตาม แลวเกดความชอบ ความศรทธา จงไดตดสนใจบวชเรยนทวดแหงหนง สวนทางบานเรมสงเกตเหนวา ลกไมกลบบาน ไมมาเอาสตางคจงเรมสงสย ไดไปไ ตถามเพอนรวมหองกรวาลกไปปฏบตธรรม พอแม กเสยใจ แตไมอยากขดศรทธา ดงนน จงไดพาลกมาบวชเรยนกบทานสมณะโพธรกษไดรบฉายานามวา สกขาวโร เมอไดบวชอยางเตมรปแบบแลว ทานสกขาวโรไดปฏบตธรรมตามแนวคดวธการของ ชาวอโศกมาสกระยะเวลาหนงจงเรมออกธดงคเรอยมา กระทงมาถงต าบลโคกเดอ อ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค ทานไดมาปกกลดอย เมอผเฒาผแกในหมบานเหนจงน าอาหารมาถวายใหทาน ทานกไดเทศน ใหชาวบานฟง ท าใหชาวบานเกดความศรทธาและรวมกลมกนพฒนาเปนชมชน ศาลอโศกจนถงปจจบน ดวยความศรทธาในแนวค าสอน ค าแนะน าของพระสกขาวโร ท าใหเกดการกอรางสรางตวเปนชมชนขน เมอ พ.ศ. 2519 เรมจากผเฒาผแก ,ซงมแกนน า 2-3 คน ชวยกนบรณะพนทเพอใชส าหรบเปนทอยอาศยใหทาน เมอมผคนมาฟงเทศน ฟงธรรมมากขนแกนน าเหลานจงไดรวบรวมทรพยสน สงของตาง ๆ เพอน ามาสรางเปนกฏใหทานอยอยางถาวร เรยกวา พทธสถานศาลอโศก เมอผคนทม จตศรทธาและอยากจะเขามาอยใกลชดทานจงไดรวบรวมทรพยอกครงหนง เพอซอพนทจ านวน 4 ไร 2 งาน น ามาจดแบงขายใหกบผทมจตศรทธาใหไดเขามาอยและเรมปลกสรางบานเรอน สรางศาลาเพอใชส าหรบการแสดงธรรมเรยกวา หมบานพทธธรรม เงอนไขการเขามาอยในชมชนจะตองรบการตรวจสขภาพ ถอศล 5 เปนอยางต า ละอบายมข บรโภค

25

อาหารมงสวรต เปนตน สวนบานทท าการปลกสรางจะไมมสทธยกใหผใดแมแตทายาทและญาตพนองของตนเอง แตอยางไรกตาม เมอมการพฒนาขนตามล าดบ กระทงเขาอย พ.ศ. 2523 ไดเกดปญหากบชาวบานในบรเวณนน มชาวบานบางสวนไมเหนดวยกบแนวทางพระพทธศาสนาดงกลาว จงเกดการตอตานขบไลไม'ใหกอตงและพฒนาพนทตอไปได ขณะเดยวกนไดเกดปญหากบเถรสมาคม ท าใหเกดการตอสกนในชนศาล ไดขอสรปวาตองเปลยนจากพระสงฆมาเปนสมณะแทน

ดงนน สมณะและชาวบานทมจตศรทธาจงมาชวยกนคดวเคราะหแกไขปญหาในพนท ไดผลสรปทวาจะตองชวยอธบายใหชาวบานไดเขาใจในแนวทางพระพทธศาสนาดงกลาว เมอปญหาดงกลาวหมดไป จงกลบมาพฒนาหมบานพทธธรรมตอ ซงไดเหนความส าคญของการบรโภคอาหาร จงไดใชพนทเลก ๆ ท าการขดสระน าเพอใชส าหรบท าการเพาะปลกพชผกสวนครว แตไมเพยงพอตอความตองการบรโภคของสมาชกในชมชน ชมชนจงไดจดซอพนทเพมเตมซงไดจดแบงการใชประโยชน คอ จดตงฐานเกษตรกรรมอยางเตมรปแบบ จดตงฐานกะป ฐานโรงจกร จดตงฐานสมนไพร และอน ๆ พฒนาขนตามล าดบ เมอผลผลตพอกนพอใชไดขยายเขาสสงคมภายนอกดวยการเปดตลาดนด เมอจ าหนายผลผลตไดและมากขน จงเรมปกหลกการจ าหนายหนาชมชนดวยการสรางรานใจฟา สหกรณบญนยมบรเวณดานหนาของชมชน เปนรายไดใหกบชมชนเพอใหชมชนเกดความมนคง และจดสรรใหกบสมาชก เมอญาตธรรมเขามาอยในชมชนไดน าพาลกหลานของตนเองมาอยดวยและชมชน เหน ความส าคญกบการศกษาเพอสบทอดความเปนชมชนเอาไว จงไดจดตงโรงเรยนสมมาสขาขน เมอ พ.ศ. 2537 โดยมหลกปรชญา คอ ศลเดน เปนงาน ชาญวชา เพอพฒนา ทงทางดานจตใจ รางกายและสตปญญา

4.1.2 ลกษณะทางกายภาพ ทตงของชมชน ชมชนศาลอโศกเปนพนทถกตองตามกฎหมาย ชมชนตงอย ต าบลโคกเดอ

อ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค มเนอทประมาณ 70 กวาไร (ไมรวมพนสาธารณะ) การเดนทางจะหางจากอ าเภอเมอง นคสวรรคประมาณ 65 กโลเมตร ลกษณะทางกายภาพของชมชนศาลอโศกประกอบดวยพนทหลก 2 สวนดวยกน หนง คอ พทธสถานศาลอโศกหรอเขตนกบวช เปนสถานทพกนกบวชชาย-หญง เปนเขตผทถอ ศล 8 และศล 5 มเนอทประมาณ 4 ไร และสวนทสอง คอ หมบานพทธธรรมหรอเขตฆราวาส จะเปนผทถอศล 5 ทงหมด มเนอทประมาณ 20 กวาไร แบงเปนศาลาฟงธรรม ฐานงานตาง ๆ และอยนอกบรเวณวดอก 53 กวาไรจะท านา ท าไร เปนพนทเกษตรกรรม

ส าหรบทางดานกายภาพทส าคญของชมชนทถอวาเปนศนยกลางของชมชน คอ เขตพทธสถาน มศาลาฟงธรรม มลกษณะเปนอาคารโลงขนาดใหญชนเดยวสวนทเปนพนทโลง ใชส าหรบด าเนนกจกรรมตาง ๆ ทเกดขนในชมชน อาทเชน การแสดงธรรม การรบประทานอาหาร การประชมตาง ๆ สวนกฎของสมณะจะเปนหลงเลก ๆ เปดโลงไดทง 3 ทาง กระจายอยทวชมชน

26

สวนหมบานพทธธรรม เปนทตงของหมบานซงอยตดกบศาลาฟงธรรม เปนหมบานญาตธรรม มประมาณ 14 หลงคาเรอน จดจ าหนายสนคา จะอยดานหนาของชมชน ซงเปนรปแบบของรานใจฟาและสหกรณบญนยม

สวนพนทตาง ๆ บรเวณชมชนทงหมดนนจะมการปลกตนไม และจะมลานกวางบรเวณกลางชมชนเพอใชเปนทส าหรบการประกอบกจกรรมประจ าป งานปลกเสก ซงจะมชมชนอโศกทวประเทศมารวมกน ชมชนศาลอโศกมแหลงน าใชตลอดทงปโดยการขดสระ ซงมเนอทประมาณ 8 ไร ลก 10 เมตร กวางยาว 200 คณ 40 เมตร จะใชเพอการผลตเกษตรกรรม สวนน าฝนสรางแหลงกกเกบไวบรเวณใตศาลาเพอไวบรโภคกนในชมชน

ดงนน จงชใหเหนวาบรเวณในพทธสถานศาลอโศกนนจะแบงเปนพนทของพทธสถาน และหมบานทใชส าหรบการสรางบานเรอนเปนทพกอาศย และสรางฐานงานทใชส าหรบประกอบ การงานตาง ๆ ทเกดขนเพอการบรโภคในชมชนมเปาหมายอยทการพงตนเอง

4.1.3 สมาชกในชมชน จ านวนสมาชกทเขามาอยในชมชนมจ านวนลดลงจากอดต ปจจบนมคนอาศยอย

ใน พทธสถานศาลอโศกเพยง 20 กวาคน ฐานะสมาชกในชมชนแบงเปนนกบวชทเปนสมณะ 4 รป อาคนตกะ 3 รป นกเรยนระดบอนบาล 1 คน สวนคนวดและชาวชมชนมจ านวนทไมแนนอน เนองจากศาลอโศกมลกษณะเปนวด จะมบคคลเขา ๆ ออก ๆ ตลอดเวลา หากเปนชวงเขาพรรษากจะมจ านวนเพมขน คนเขาวดมาถอศล พอชวงออกพรรษา คนกออกไปด าเนนชวตปกต โดยแตละฐานะสมาชกในชมชน จะรกษาศลแตกตางกนออกไป สมณะและอาคนตกะ ถอศล 227 ขอ คนวด ถอศล 8 ชาวชมชนและนกเรยน ถอศล 5

4.1.4 การเขามาเปนสมาชกของชมชน การเขามาเปนสมาชกในชมชนนนมหลากหลาย ขนอยกบความตองการของ

บคคลทจะเขามาในชมชน โดยจะมทงบคคลทไมไดเขามาอยและบคคลทอาศยอยประจ า ซงมก าหนดเวลาการอยอาศยประมาณ 7 วนกจะตองท าการวกลป หมายถง ถาบคคลใดกตามทมาอยในชมชนครบ 7 วน แลวตองแสดงตวเอง ชอ มาวนไหน แลวจะกลาวค าขออยตอหรอไมอย แลวแตบคคล แตถาอยตอระยะเวลาประมาณ 3 เดอนขนไปแลวจะกลายเปนสมาชกในชมชน

การบวช ส าหรบการบวชเปนสมณะนนตองมอาย 20 ป ตองอยดตวเปนเวลา 2 ป เพอทดสอบตนเองวาจะอยไดหรอไม และตองสละละทางโลก เชน ทรพยสมบต ลก เมย เหลอเพยงบาตรใบเดยว และตองบวชตงแตเปนเณร เมอผานการดตว 2 ปแลวกจะถงขนตอนการบวชเปนสมณะ จะมพระอปชฌายจารย พระอนดบ และจะไมมการสวดเปนภาษาบาล แตจะสวดเปนภาษาไทย

27

คณสมบตในการเขามาอยในชมชน มดงน 1. ตองเขามาดวยความสมครใจทงผเขามาอยในชมชนสวนเดกตองไดรบการ

ยนยอม จากบดามารดา 2. ตองถอศล 5 ศล 8 และจะตรวจศลทก 7 วน ถาบคคลใดท าผดจะถกลงโทษ 3. ไมเปนโรคตดตอ โดยจะตองผานกระบวนการตรวจเลอดกอนเขามาอยใน

ชมชน 4. ส าหรบเดกทจะเขามาศกษานนจะตองผานการคดสรร โดยใชวธการเขาคาย

ทดลอง การปฏบตกอนทจะเขามาอยในชมขน กฎระเบยบส าหรบสมาชกในชมชน 1. ตองถอศล 5 หรอศล 8 2. ตองทานอาหารมงสวรตวนละ 2 มอ การแตงกายจะมชดเฉพาะของชาวชมชน 3. ท างานโดยไมมคาตอบแทน 4. เดกผหญงและผชายหามแตะเนอตองตวกน 5. หามมเครองอ านวยความสะดวกสบายสวนตว ใหใชจากสวนกลาง หากสมาชกในชมชนท าผดกฎระเบยบ ชมชนจะมมาตรการการลงโทษ เชน

ท างานเพมขน ทานขาวเปลา หากถงขนรนแรงกจะไลออกจากชมชน การสนสดความเปนสมาชกในชมชน คนทเขามาอยในชมชนจะสนสดการเปนสมาชกในชมชนดวยเหตตาง ๆ เชน ท าผด

กฎระเบยบของชมชน น าเนอสตวมาทานในบรเวณชมชน ลกขโมยของในชมชน ซงถอวาเปนการท าผดกฎระเบยบ หรอสมาชกในชมชนสมครใจลาออกเอง ตลอดจนสมาชกในชมชนเสยชวต

4.1.5 วถชวตของสมาซก ในแตละวนชาวชมชนศาลอโศกจะมแบบแผนการด าเนนชวตทแตกตางไปจาก

ชมชนอน ๆ โดยทวไป คอ ในแตละวนหรอสปดาหจะมกจกรรมใหชาวชมชนไดรวมกนท า กจกรรมสามารถเปลยนแปลงไดอยเสมอตามความจ าเปน เวลา 03.30 น. เปนชวงทสมณะ ชาวชมชน คนวด ตนนอน และจะมเสยงของสมณะดงตามเสยงตามสาย เพอกระตนใหชาวชมชนตนจากการนอนหลบ เตอนใหเตรยมตวเรมภารกจในวนนน ทกคนในชมชนจะทยอยมารวมตวกนทศาลาแสดงธรรม เพอฟงเทศนพงธรรมจากสมณะ เวลา 06.00 น. จะเรมท าวตรเชา สมณะออกบณฑบาตไปตามหมบานบรเวณรอบ ๆ ชมชน คนวด และชาวชมชนลงฐานงานตาง ๆ 08.30-09.00 น. เปนชวงเวลาท าความสะอาด ไมวาจะท างานเสรจหรอไม สงททกฐานงานตองปฏบตอยางเครงครด คอ ท าความสะอาดบรเวณสถานทท างานใหเรยบรอย ขาวของทน าออกมาใชตองจดเก บใหถกท และยงเปนชวง ท าความสะอาดทพกอาศย และเสอผาของตนเอง เมอถงเวลา 09.30 น. จะมเสยงตระฆงเปนสญญาณ

28

ใหเตรยมตวไปพงธรรมทศาลา โดยสมณะจะผลดเปลยนกนแสดงธรรม ชแนะสงทถกตองตงามใหชาวชมชนฟง ซงจะใชเวลาอยางมากไมเกนหนงชวโมง หลงจากฟงธรรม คอ ชวงเวลารบประทานอาหาร กอนกนอาหาร สมณะจะน าพจารณาอาหาร ตอจากนนตวแทนของคนวดจะน าทองค ากลาว หลงจากนนทกคนจะลงมอกนอาหารอยางชา ๆ และดวดทศนแสดงธรรม เวลา 11.30 น. การรบประทานอาหารและดวดทศนจะสนสดลง ทกคนน าภาชนะไปลางในท ๆ จดเตรยมไวให เวลา 14.30 น. การลงฐานงานภาคบายเรมตนขน ทกคนจะปฏบตหนาทของตนไป จนกวาจะกง เวลา 17.00 น. ซงเปนเวลาเลกงาน หลงเลกงานถาไมมประกาศขอแรงงานเรงดวน กจะเปนชวงเวลาสวนตว จากนนจะรวมกนท าวตรเยน และแยกยายกนเขานอน

กจกรรมในแตละวนมการปรบเปลยนตลอด แตชาวชมชนจะไมนอนกลางวน จะใชเวลาสวนใหญกบการลงฐานงานตาง ๆ การบรหารจดการในชมชนจะจดใหมการประชมอยเปนประจ า หากมวาระในการประชมกจะเรยกมารวมพดคยกนโดยจะใชศาลาสวนกลางเปนทประชม นอกจากนทางชมชนยงมกจกรรมประจ าปทเปนประเพณของชาวศาลอโศก ดงน

1. งานโรงบญมงสวรต จดขนทกวนท 12 สงหาคม วนท 5 ธนวาคม วนเดก เทศกาลกนเจของทกป ทางชมชนจะน าวตถดบทเกบเกยวไดภายในชมชนมาประกอบอาหารมงสวรตเพอแจกจายใหประชาชนทวไปไดกนฟร

2. งานพทธาภเษกสดยอดปาฏหารย จดขนในเดอนกมภาพนธของทกป ในงานชาวอโศกทอยทวประเทศจะมารวมตวกน พบปะพดคยแสดงธรรมตอกน ณ ชมชนศาลอโศก ชวยกนท าอาหาร จดสถานทเพอแสดงธรรม ทกคนจะถอศล 8 โดยมระยะเวลาในการจดงาน 7 วน สมาชกทกคนทมารวมงานจะรบประทานอาหารเพยงวนละมอเทานน

4.1.6 วถการด าเนนชวตของชาวชมชนศาลอโศก การด าเนนชวตของชาวชมชนศาลอโศกยดหลกธรรม 3 ประการ คอ ศล บญนยม

และสาธารณโภค ศล เปนหลกธรรมเบองตนทส าคญของชมชนชาวศาลอโศก เปนขอปฏบตส าหรบควบคมกายและวาจาใหตงอยในความดงาม การเวนจากความชว เปนขอปฏบตในการปดกายวาจาใหดยงขน มความสจรตทงกายวาจาและอาชพ และเชอวาศลสามารถก าหนดนยชวตได และเมอทกคน มวนยชวตทดสงคมกจะดตาม ดงวตถประสงคในการสรางชมชนกเพอสรางชมชนคนมศล โดยตงอยในกรอบของศล 5 ศล 8 และศลทสงขนไปตามฐานะของบคคล ดงปรชญาการเรยนการสอนทวา ศลเดน เปนงาน ชาญวชา การรกษาศลของสมาชกในชมชนมระดบของศล โดยสมณะจะถอศลตงแตจลศลขนไป คนวดจะถอศล 10 หรอศล 8 ชาวชมชนและนกเรยนจะถอศล 5 (แตหากคนใดจะถอศลทสงกวาศล 5 กไมหามแลวแตความสามารถความเหมาะสมของแตละคน) สมาชกในชมชนจะมการเชคศล หรอทเรยกวา “เตวชโช” คนวดจะรวมกลมกนแลกเปลยนปญหาและปรกษาหารอกนเกยวกบ การปฏบตกจวตรประจ าวน เชน หากมการผดศลขอไหนจะมวธการแกไขอยางไร มขอเสนอแนะ

29

อยางไรบาง โดยมสมณะสกขมาต และครชวยกนใหค าแนะน า ความรเกยวกบความเขาใจของศล แตละขอ การแกไข การผดศล อานสงสของการถอศล การถอศลใหศลยงขน เครงครดยงขน จนถงการรกษาศลใหบรสทธ และถามขอเสนอแนะทดของผเชคศล กจะแนะน าใหบคคลอนน าไปปฏบตได อาจมการ เชคศลเปนกลมใหญทงชมชนหรอแบงเปนกลมยอยกได เชน กลมนกเรยน กลม คนวด กลมชาวชมชน เมอชาวชมชนเชอวาตงอยในศลและมการปฏบต จะท าใหเกดความสขและน าไปสความเปนอสระหลดพนจากทกขซงมนษยหลงยดถอและประกอบขนใสตน เปนขอปฏบตทมหลก ไมออนแอจนถงกบตกอยใตอ านาจความอยากแหงใจ แตกไมแขงตงจนถงกบเปนการทรมานกาย ใหปราศจากความสขทางกาย เพราะฉะนนจงไดเรยกวามชฌมาปฏปทา คอ ทางด าเนนสายกลาง ไมหยอนไมตง แตพอเหมาะนนคอ หลกธรรมอรยมรรค มองค 8 ซงเปนแนวทางด าเนนอนประเสรฐ ของชวตหรอ กาย วาจา ใจ เพอความหลดพนจากทกขซง ตองพรอมเปนอนเดยวกนทงแปด ประกอบไปดวยขอปฏบต 8 ประการคอ ความเหนชอบ ความคดชอบ ความมวาจาชอบ ความประพฤตชอบ ความมอาชพชอบ ความเพยรชอบ ความระลกชอบ และความตงจตมนชอบ การปฏบตธรรมทกขนตอนในมรรคอนประกอบดวยองคแปดน เมอรวมกนแลวเหลอเพยงการปฏบตธรรม 3 ประการคอ ศล สมาธ ปญญา

บญนยม จากหลกธรรมอรยมรรคมองค 8 สมณะโพธรกษไดมการขยายความ อธบายหลกค าสอนเดมเพมขน เพอใหมความครอบคลมในการด าเนนกจกรรมตาง ๆ อนหลากหลายของชวตมนษย จนกระทงกลายเปนหลกธรรมหรอชดค าสอนใหมทตงชอเรยกวา “บญนยม” ซงเปนหลกค าสอนท ใหผปฏบตมการฝกฝนตน'ใหมความเสยสละ รจกการให ลดละการบ าเรอตน มความมกนอย ขยน อดทนและไมเอาเปรยบ เพอเสรมสรางพฒนาความเขมแขงทางจตใจไมใชทางวตถ ทงน เพอตอบโตกบระบบทนนยมทครอบง าชวตมนษยในปจจบน โดยปฏบตตามหลกสาธารณโภคคอ มการกน ใชรวมกน ท ามาหาไดกเอามารวมไวสวนกลางรวมกน ไมเอาสะสมเปนของตวเอง จงเปนระบบท สมาชกสมครใจจะท าอาชพท าการผลตรวมกนเปนสวนรวม โดยไมมเงนเดอนหรอผลตอบแทนใหแตอยางใด บญนยมเปนการปฏบตเพอตอบโตระบบทนนยม เปนระบบค าสอนทมพนฐานมาจากหลกค าสอนในพทธศาสนาเรอง มรรคองคแปดและเปนการอธบายความหลกค าสอนเพอน าไปปรบประยกต ใช ในกจกรรมตาง ๆ ในชวตมนษย เชน กสกรรมบญนยม การบรโภคบญนยม การคา บญนยม การศกษาบญนยม การเงนบญนยม สาธารณสขบญนยม

ลกษณะบญนยม 11 ประการ (1) ทวนกระแสกบทนนยม แตไมไดเปนศตรกบทนนยม เพราะบญนยมมงให

สวนทนนยมจงไมขดกน ลงกนไดตามเปนจรง (2) มคณธรรมเขาเขตโลกตระ อยเหนอกเลสได (3) ท าไดยาก แมยากกตองท าเพราะเปนสงทดงาม

30

(4) เปนไปได ไมใชเรองเพอฝน (5) เปนสจธรรมแทส าหรบมนษยและสงคม (6) ก าไร คอ การให การเสยสละ (7) เนนสรางคนใหมคณธรรม และพนทกขจนประสบผลส าเรจเปนเรองหลก

การสรางรายได การสรางวตถทรพยอนไดแก ลาภ ยศ สรรเสรญ และโลกยสขมาใหแกตน หรอการสรางวชาการ ถอเปนเรองรอง

(8) เขาถงสภาวะธรรม ขนเปลยนแปลงพฒนาจตวญญาณ (9) ความอดมสมบรณจะอยทสวนรวม หรอสวนกลาง ไมใชอยทสวนบคคล (10) เชญชวนใหมาพสจนไดเชนเดยวกบการพสจนทางวทยาศาสตร (11) จดสมบรณ คอ อสเสรภาพ ภราดรภาพ สนตภาพ สมรรถภาพ และบรณภาพ คณลกษณะของผเขาถงบญนยม 6 ประการ (1) ไมเผาผลาญท าลาย มความประหยด มชวตเรยบงาย สมถะ (2) ไมเอาเปรยบใคร มความมกนอย กลาจน เสยสละใหไดมากทสดอยเสมอ (3) ใฝศกษา สรางสรรค สรางสมรรถนะ ขยนและอดทน กนนอย ใชนอย

ท างานมาก (4) จนเจอสงคม ผขาดทนหรอผเสยสละ คอ ผมก าไรแกชวตตนเอง (5) สละออก สะบดออก ไมสะสม ไมเหนแกตว (6) ซอสตยสจรต ยตธรรม องคประกอบของระบบบญนยม (1) มคนด ระบบด ธรรมะดมวฒนธรรม (สาธารณโภค) (2) มกจกรรม พธกรรม และการงานทด (ศาสนา การเมอง การเงน การคลง

กสกรรม สขภาพ ชมชน สงคม สงแวดลอม อตสาหกจชมชน การศกษา ศลปะ วฒนธรรม การสอสาร เศรษฐกจ และพาณชย การบรโภค กฎหมาย วทยาศาสตรและเทคโนโลย การตางประเทศ

(3) มองคกรทด และมการบรหารจดการทดไดแก สถาบนบญนยม มลนธ สมาคม กองบญ เครอขายชมชน เครอขายกจกรรม

(4) สงคมบญนยม ประกอบดวย คนด (นกบวช นกปฏบตธรรม นกบรหาร นกบรการหรอ อาสาสมครบญนยม นกธรรม สงคมด สงแวดลอมด ระบบสาธารณโภค สขภาวะทางกายจต จตวญญาณ สงคม

(5) มทรพยากร เครองมอ อปกรณ และเทคโนโลยพรอมสมบรณ (6) มการเรยนร สบตอ และพฒนา (ความร และความจรง) (7) มการสอสาร

31

(8) นวตกรรมทางสงคม เชน การศกษาวถพทธ หรอ บวร (บาน -วด-โรงเรยน) เครอขาย (Network) เศรษฐกจพอเพยง หรอเศรษฐศาสตรเชงพทธ

(9) ปจจยและพลง ทท าใหเกดทนทางสงคม ประกอบดวย ความด ความอดมสมบรณ ความสมดล พลง คณคา สวนค าวา “สาธารณโภค” (Public Gain) หมายถง แบบแผนหรอวถชวต การบรหารจดการบคคล กลม องคกร ใหมคณลกษณะพงตนเองได สรางสรรค ขยน อดทน ไมเอาเปรยบใคร ตงใจเสยสละ จนเกดความสามารถ และความเตมใจในการท างานฟร ปลอดหน ไมมดอกเบย และเฉลยทรพยเขากองบญ เพราะเชอมนและศรทธาวา การไดมาคอ บาป การเสยสละคอ บญ สาธารณโภค เปนค าทใหความหมายเสรมหนนลกษณะกายภาพของบญนยมใหชดเจนขน

สาธารณโภค หลกธรรมสาธารณโภคของชมชนศาลอโศก ไดมการประยกตมาจากหลกธรรม สาราณยธรรม 6 ซงธรรม 6 ประการนมคณคอ เปน สารณยะ (ท าใหระลกถงกน) เปนปยกรณ (ท าใหเปนทรก) เปนครกรณ (ท าใหเปนทเคารพ) เปนไปเพอความสงเคราะห (ความกลมกลนเขาหากน) เพอความไมววาท เพอความสามคค และเปนเอกภาพ (ความเปนอนหนงอนเดยวกน) แกนของ สาราณยธรรม คอ ธรรมอนเปนทตงแหงความใหระลกถงกน ความปรารถนาดตอกนเออเฟอเกอกลกน หลกการอยรวมกนโดยสาธารณโภคเปนหลกธรรม 1 ใน 6 ขอ ซงหมายถง การไดของสงใดมาโดย ชอบธรรม เปนสงเลกนอยไมหวงไวผเดยว ใหไดมสวนรวมใชสอยบรโภคทวกน ซงสามารถประยกตใหเปนแนวทางสรางสมพนธไมตรของสมาชกในชมชนไดเปนอยางด และหลกสาธารณโภคกเปนหลกธรรมขอหนง ซงทางชมชนไดน ามาปฏบตอยางเหนไดชด ดงนน ค าวา สาธารณโภค ตามความหมายของชมชนศาลอโศกจงหมายถง การท างานรวมกนของสมาชกในชมชนโดยไมรบเงนคาตอบแทนหรอเงนเดอน และน าผลผลตหรอรายไดทไดมาเขาสวนกลางของชมชนซงสมาชกสามารถใชรวมกนได สนบสนนใหแตละคนแตละครอบ ครวครอบครองสงของใหนอยทสด โดยเสยสละทรพยสนสวนตวเขาสวนกลาง หากเมอมความ จ าเปนตองใชเงนหรอสงจ าเปนพนฐานอนไดแก ปจจย 4 กสามารถเบกไดจากสวนกลาง โดยตองผานความเหนชอบจากกรรมการชมชนกอน ระบบสาธารณโภคถอวาเปนหวใจส าคญในการปฏบตตามหลกบญนยม เปนสงทท าไดยากตองอาศยจตใจทมความเขมแขง ไมมความโลภ ความอยากไดเปนของตนเอง โดยสมณะโพธรกษไดกลาวถงระบบสาธารณโภคไววา จากหลกธรรมของสมณะโพธรกษดงกลาวขางตน ไดท าใหสมาชกในชมชนเกดความศรทธา แลวน าไปปฏบต

จากการปฏบตตามค าสอนของสมณะโพธรกษ และการปฏบตตนอยางเครงครดของ ชาวอโศก ท าใหจ านวนของผทศรทธาและด าเนนชวตตามแนวทางของอโศกเพมจ านวนขนอยางตอเนอง และกระจายอยทวประเทศ กลมอโศกไดรบการยอมรบการสงคม และแสดงใหเหนวา การด าเนนชวตตามแนวทางอโศกสามารถพงตนเองได มอยมกนไดอยางพอเพยง นอกจากนยงมการจดตงพทธสถานเพอเปนทปฏบตธรรม มผทสนใจเขามาปฏบตธรรมและศกษาดงานเปนจ านวนมาก ท าใหเกดเครอขายอโศกขน ซงปจจบนมเครอขายเกดขนทงหมด 7 แหง ดงน

32

พทธสถาน กอตงเมอ สถานทตง

พทธสถานสนตอโศก 6 สงหาคม พ.ศ. 2518 65/1 ซอย 44 (เทยมพร) ถนนนวมนทร แขวงคลองกม เขตบงกม กรงเทพฯ

พทธสถานศรษะอโศก 23 มกราคม พ.ศ. 2519 287 หม 15 ต. กระแชง อ.กนทรลกษ จ.ศรสะเกษ

พทธสถานศาลอโศก 6 มถนายน พ.ศ. 2519 116 หม 3 ต.โคกเดอ อ.ไพศาล จ.นครสวรรค

พทธสถานปฐมอโศก 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2523 66 หม 5 ต.พระประโทน อ. เมอง จ.นครปฐม

พทธสถานสมาอโศก 13 ตลาคม พ.ศ. 2533 94 หม 5 บานหนองแหน ต.หนองบวศาลา อ. เมอง จ.นครราชสมา

พทธสถานราชธานอโศก 5 มถนายน พ.ศ. 2537 หม 10 ต.บงไหม อ.วารนช าราบ จ.อบลราชธาน

พทธสถานภผาฟาน า 12 ตลาคม พ.ศ. 2552 31/1 หม 5 บานแมเลา ต.ปาแป อ.แมแตง จ.เชยงใหม

4.1.7 หลกเกณฑการเขาเปนสมาชกชมชน

เนองจากชมชนมวตถประสงคหลกคอ การปลอดจากอบายมข มการน าหลกธรรมในพทธศาสนามาใชปฏบตในชวตประจ าวน ชมชนศาลอโศกเปนชมชนทมการถอศลอยางเครงครด และรบประทานอาหารมงสวรต การทจะมคนเขามาเปนสมาชก จงมกฎเกณฑในการเขามาเปนสมาชกของชมชน คอ ผทจะเขามาเปนสมาชกชมชนจะตองเขามาทดลองอย ในชมชนกอนเปนระยะเวลาอยางนอย 1 ป และตองปฏบตตวใหถกตองตามกฎระเบยบของชมชนทก าหนดไว ตองสรปผลการปฏบตธรรมและแจงความเปนอยทกครงในรอบสปดาหใหทางชมชนทราบ ตองขนท าวตรเชา สวดมนตฟงธรรม แจงตออายการอาศยเปนเวลา 6 เดอน ตองผานการเขารวมงานอบรมธรรมประจ าปของชาวอโศก คอ งานปลกเสกพระแท ๆ ของพทธ หรองาน พทธาภเษกสดยอดปาฏหารยอยางนอย 2 ครงขนไป ขอสมครเขาเปนสมาชกชมชนกบนายทะเบยน เพอน าเสนอคณะกรรมการชมชนพจารณาและตองผานการรบรองจากทประชมใหเขาเปนสมาชกชมชนดวยมตเปนเอกฉนทเทานน จงสามารถเขาเปนสมาชกของชมชนได เมอผานขนตอนตาง ๆ เหลานจงจะมสทธ ปลกบานพรอมทดนในชมชนได นอกจากน ขอก าหนดส าคญส าหรบผทจะเขามาเปนสมาชกของชมชน คอ ตองม การตรวจสขภาพกอนเพอทจะทราบวาใครมสขภาพหรอโรคประจ าตวอะไรบาง ส าหรบผท ,ไดรบ

33

เชอ HIV จะไมไดรบอนญาตใหเขามาเปนสมาชกของชมชนโดยเดดขาด ทงนเพราะเปาหมายในการกอตงชมชนนไมไดเปนสถานสงเคราะห แตตองการเปนตวอยางและสรางคนทมคณภาพใหกบสงคม ดงนน หากมผปวยเอดสอยดวยกอาจเปนทรงเกยจแกสมาชกในชมชน ผทมาอบรมศกษาดงาน และทางชมชนกไมมก าลงทรพยเพยงพอทจะดแลรกษาผเจบปวยเหลานได

ในการดแลสมาชกในชมชน มการก าหนดกฎระเบยบ เพอใหสมาชกปฏบตตามอยางเครงครด ประกอบดวยตองถอศล 5 ละอบายมข และรบประทานอาหารมงสวรตไมเกนวนละ 2 มอ หามมเครองใชไฟฟาสวนตวภายในบาน หามเลยงสตวหรอน าสตวเลยงใด ๆ เขามาในชมชน หามท าธรกจเพอการสวนตวในชมชน หามน า เครองรางของขลง หรอหามดหมอ ท าไสยศาสตรตาง ๆ ผทจะเขามาเปนสมาชกของชมชนตองท าความเขาใจและปฏบตตามกฎระเบยบของชมชน

4.1.8 การบรหารจดการของชมชน ในชมชนมการบรหารจดการโดยแบงเปนฝาย ในแตละฝายจะมผน าเพอดแล

และรบผดชอบ ในแตละฝายมบทบาทหนาท ดงน 1. ฝายเลขานการ มหนาทจดเกบเอกสารตาง ๆ ขอมลสมาชกทมาอาศยในชมชน

และเกบสถตการเขาออกจากชมชนเพอรายงานในแตละเดอน 2. ฝายการคลง มหนาทดแลการรบจายเงนของชมชน และจดท าบญชเพอ

รายงานให สมาชกในชมชนทราบทกเดอน เปนระบบการเงนบญนยม คอ รายรบ รายจายเขาสวนกลางทงหมด ทกหนวยงานทมรายจายทเปนโครงการใหญ หรอตองใชเงนเปนจ านวนมากจะตองผานการอนมต จากคณะกรรมการชมชน นอกจากนรายรบทไดนอกจากการประกอบอาชพ ยงไดรบจากการบรจาคของญาตธรรมหรอการน าเงนมาฝากไวกบชมชนโดยไมคดดอกเบย เพอใหชมชนน าเงนไปหมนเวยนใชจาย ถอวาเปนการฝากเพอเอาดอกบญ ถาผทฝากเงนไวตองการใชเงนกสามารถมาเบกถอนเอาได

3. ฝายพาณชยมหนาทดแลธรกจการคาของชมชน โดยสนคาทจ าหนายเปนสนคาทผลตจากชมชนและสนคาทจ าเปนกบชวตประจ าวน มราคาไมแพงเพอบรการประชาชนทอาศยอยบรเวณใกลเคยง

4. ฝายพลาภบาล มหนาทดแลงานดานบรการสาธารณสขของชมชน มงเนนการดแลรกษาสขภาพอนามยของสมาชกในชมชน ใหทกคนพงตนเองไดในดานสาธารณสข มการดแลควบคมคณภาพอาหารของโรงครวกลาง โดยมการบรโภคขาวกลอง ผกผลไมไรสารพษ มการบรการยาสมนไพรไทย ยาแผนปจจบน แพทยทางเลอก ในกรณทมผปวยหนกกจะน าสงโรงพยาบาลไพศาล

5. ฝายบรการมหนาทดแลเรองสาธารณปโภคตาง ๆ งานบรการในดานไฟฟา ประปา งานดานซอมอาคารสถานท ถาท าเองไมไดกหาชางทช านาญโดยเฉพาะมา

34

4.2 รปแบบการท าเกษตรกรรมในชมชนศาลอโศก

วถชวตของชาวศาลอโศก ยดหลกค าสอนของสมณะโพธรกษมาเปนแนวทางในการด าเนนชวต ค าสอนของสมณะโพธรกษไดเนนใหชาวอโศกเหนความส าคญของการท าเกษตรกรรม เพราะเปนวถชวตดงเดมของคนไทย เปนวถทท าใหมนษยสามารถด ารงชวตอยได (สารอโศกกสกรรมไรสารพษ เพอฟาดน ครงท 9 อนดบท 247, 2545) ดงค ากลาวไววา

ท าไมถงยกกสกรรมไรสารพษ เปนบญญาวธหมายเลข 3 เพราะชวตคนตงแตเกดจนตายตองกน ตองใช แตคนหลง เพราะถกมอมเมาใหมความรใหม ๆ ทไมจ าเปนมากมาย อาตมาจงพยายามดงคนมาท า มาใหตนตดดน ชาวอโศกจะตองเปนกสกร เปนผทปลกพชพนธธญญาหารจะตองปลกใหเปน และรกดน รกน า รกพชพนธ ธญญาหาร เราจะตองเชดชบชากสกรรมไรสารพษ แตคนถกมอมเมา ใหไปหาอสาระ ท าอยท ากนไมเปน ผใดรงเกยจกสกรรมวา เปนงานชนต า เรยกวาโงวาเลวกได เพราะกสกรรม เลยงคน ทงโลก คนท ากสกรรม ไดบญ ยงกวาบอเพชรบอพลอย เหมองแรทองค า เปนชวตใหเราเจรญรงเรอง เพราะท าสงทเปนสาระอนดบหนง ดงนน ชมชนศาลอโศกจงมการท าเกษตรมาตงแตเรมกอตงชมชนประกอบกบคนใน

ชมชนมความถนดในการท าเกษตรเปนพนฐานดวย โดยมการปลกพช ผกตาง ๆ เพอตอบสนองความตองการของชมชน ดงทสมณะลอคมไดกลาวไว

ทนคนไมมาก แตญาตโยมเขาถนดทางดานกสกรรม กท ากนมาตงแตกอตงชมชนเนนกน เราอยกนอยางเศรษฐกจพอเพยง เราท านาเอง เพงจะเกยวไป ปนเกยวกนเอง ตอนนกอยในชวงเตรยมดน เตรยมปลกผกไวงานพทธาภเษก มคนมารวมงานเปนพนคน ดานหลงมสระใหญไวท ากสกรรม สวนใตทเรานงอยนมบอน าขนาดใหญไวกกเกบน าฝนไวกน (สมณะลอคม, สมภาษณ, 19 ธนวาคม 2558) ในชวงแรกเนองจากบรเวณชมชนศาลอโศกเคยเปนปาชามากอน สภาพของดนยงไม

อดมสมบรณจงมการปรบปรงดน ถมดน บ ารงดน จนมดนทอดมสมบรณเหมาะสมกบการเพาะปลก และมการขยายพนทเพาะปลก โดยปจจบนพนททใชในการเพาะปลกภายในชมชนประมาณ 50 ไร มสระน าขนาดใหญเพอใชในการท าเกษตรและบรโภคอกวา 8 ไร พชทปลกสวนใหญไดแก ขาวและพชผกสวน ครว ซงเปนการปลกพช ไรสารพษ ไมใชสารเคมไมใชยาก าจดวชพช มการใชปยธรรมชาต ปยหมก จลนทรยทผลตขนเองในชมชน เพอความปลอดภยของผบรโภค รกษาสภาพดน รกษานเวศ สงแวดลอมใหมความสมดล เนนการท าเพอพงตนเองไดตามปจจยสเทานน พชผกทชมชนสามารถเพาะปลกไดเองจนพอเพยงกบความตองการ ไดแก ขาว ผกกวางตง ผกคะนา กะเพรา โหระพา แมงลก ถวพ ถวฝกยาว กะหล าปล ผกกาด แตงกวา ตนหอม ผกช ชะอม สะเดา ผกพนบานตาง ๆ

35

ผลไม เชน กลวย มะละกอ ฝรง ขนน แตงโม ผลไมตามฤดกาลตาง ๆ สมนไพร เชน อญชน ตะไคร วาน พล ฟาทลายโจร ดงทอนงคไดกลาวไว

ใชปจจยสเปนหลก ปลกอย ปลกกน ท าเกษตรไรสารพษ ท านาดวย ท านาประมาณ 45 ไร ลงด านาเกยวขาว ขาวไมใชสนคา แตขาวผลตมาเพอแบงปนกนกน มสระน าลกใหญมประมาณ 8 ไร ลก 16 เมตร ปลกพช ปลกผกสวนครว มผกหวานปารอยกวาตนเนนกนผกทไรสารพษ ปลกผกปญญาออน พวกคะนา ถวงอก กระหล าปล ผกกาด ผกทมนโตเรว ๆ สวนใหญเรากเนนปจจยส เพราะชวตมนษยลงทายดวยปจจยส หาเงนหาทองมากเอามาซออยซอกน (อนงค คชสาร, สมภาษณ, 19 ธนวาคม 2558) แบบแผนการด าเนนชวตของคนในชมชน คอ การถอศลอยางเครงครด การทานอาหาร

มงสวรต การท างานและการใชแรงงาน กนนอย ใชนอย เนนประโยชนสวนรวม ใชทรพยากร อยางรคณคา ไมมการสะสมทรพยหรอกอบโกย ทกอยางท าเพอสวนรวม ชมชนศาลอโศกมคนจากหลากหลายเขามาอยรวมกนในชมชน ท าใหโครงสรางของชมชนมความแตกตางไปจากชมชนอน ๆ มวฒนธรรม ประเพณและแบบแผนการด าเนนชวตแตกตางจากสงคมอน ชมชนศาลอโศกมทรพยากรทเปนทดนกวา 80 ไร ท าใหมความหลากหลายในการใชประโยชนจากพนท โดยพนทสวนใหญ ถกจดสรรใหเปนพนทเกษตรกรรม เพอผลตอาหารหลอเลยงคนในชมชน และสรางรายไดใหกบชมชนไวเพอใชจาย โดยชมชนมการจดสรรพนทและวางแผนการผลตเกษตรกรรม ดงน

4.2.1 การท าเกษตรกรรม

การท าเกษตรกรรม ประกอบดวย การท านา การปลกพชผกและสมนไพร 4.2.1.1 การท านา

ชมชนศาลอโศกท านาเพอบรโภคเองในชมชน โดยขาวทปลก ไดแก ขาวหอมมะล และขาวหอมนล เปนการปลกขาวแบบนาป คอ หนงปท าเพยงหนงครง บรเวณรอบ ๆ คนนา จะปลกพชผกตาง ๆ ไว ฤดการปลกขาวนาป คอ ในชวงเดอนมถนายน-เดอนพฤศจกายน ซงมกระบวนการปลกดงน

ขนตอนการปลก ในการเตรยมดนจะไมเผาซงขาว เนองจากธาตอาหารทอยในเศษพชทกชนดจะถกท าลายไปและท าใหดนกระดาง รวมทงจลนทรยในดนและสตวตาง ๆ ทอาศยอยในดนถกท าลายไปท าใหดนขาดความสมบรณ ขนตอนการปลกเรมจากการเตรยมดนโดยการใชรถไถขนาดเลกไถเพอปรบสภาพดน เรมจากการไถดะ เปนการไถครงแรกตามแนวยาวของพนนา การไถดะจะชวยพลกดนเพอใหดนชนลางไดขนมาสมผสอากาศ และเปนการตากดนเพอท าลายวชพช โรคพชบางชนด โดยจะเรมท าเมอฝนตกครงแรกในป หลงจากไถดะจะตากดนเอาไวประมาณ 1-2 สปดาหแลว การไถแปรจะชวยพลกดนทกลบเอาขนการอกครง เพอท าลายวชพชทขนใหม และ

36

เปนการยอยดนใหมขนาดเลกลง เมอเตรยมดนแลวจะท าการหวานเมลดพนธและปยลงในนา ซงชาวชมชนกจะคอยมาดวชพช หากมหญาขนกจะชวยกนถอนออก จากนนปลอยขาวใหโต อายประมาณ 25 วน จงปลอยน าเขานา โดยชมชนมการใชน าในการเพาะปลกจากสระของชมชนเอง ซงมน าปรมาณเพยงพอตอการท านา ส าหรบการใสปยจะใชน าหมกชวภาพใสในนาอกเมอขาวอายประมาณ 25 วน (ตนขาวสงประมาณ 10 เซนตเมตร) พอขาวอายได 1 เดอน จงหวานปยอนทรยชวภาพ เมอขาวอายได 2 เดอนกฉดพนน าหมกชวภาพ หลงจากขาวเรมตงทองประมาณ 2 เดอนครง กหวานปยอนทรยชวภาพอกครง และฉดพนน าหมกชวภาพทผลตจากผลไมทมรสหวาน จะมฮอรโมนเรงการเจรญเตบโตและการตงทองของขาว

แรงงานทใชในการปลกขาว จะใชแรงงานจากสมาชกในชมชน การเตรยมขาวปลก การหวานเมลด การถอนตนกลา การด านา การใสปย ใชแรงงานของชมชนทงหมด เทคโนโลย มการใชรถไถนาขนาดกลางมาใชในการเตรยมดน และใชความรทมอยในชมชน เชน การท าปยชวภาพ และน าหมกชวภาพทชมชนผลตขนเอง มาใชบ ารงตนขาว เทคโนโลย มการใชเทคโนโลยทไมซบซอน ใชเคยวเกยวขาว ระยะหลงมาน เนองจากแรงงานขาดแคลนท าใหจ าเปนตองจางรถเกยวขาวเขามาชวย

การเกบเกยวผลผลต ในการท านาปจะใชเวลาในการปลกจนเกบเกยวไดประมาณ 5 เดอน ในระยะหลง ๆ มการน ารถเกยวขาวเขามาใช เพอประหยดระยะเวลาในการเกบเกยว จากนนกจะน าขาวเปลอกใสกระสอบเพอน าไปตากใหแหง ไมมความชน ผลผลตทไดแตละปไมเทากน ขนอยกบสภาพอากาศแตละปดวย ดงทชาวชมชนรวธรรมไดกลาวไววา

นาของทนท าแบบอนทรย ไมใชสารเคม ใชปยทเราท า ปหนงท าครงเดยวกกนไมหมดแลว ใชรถไถของเราเองคนเลก ๆ ไถเพอปรบดน แลวกหวานเมลดพนธ หวานไปแลวกคอยมาดถาเหนมหญาขนกถอนออก แตละปไดขาวไมเทากน อยางปทแลวไดไมด ไดสบกวาตนเองแตกพอกน เพราะมนแลง ปนน าเยอะไปอก หญากขนไวตองคอยด (รวธรรม ค าเขยว, สมภาษณ, 31 กรกฎาคม 2559)

4.2.1.2 การปลกพชผกและสมนไพร พชผกทปลกในชมชน เชน ผกบง ผกหวาน สะเดา คะนา ผกกาดขาว

ตนหอม มะเขอ สวนใหญเปนพชผกทมระยะเวลาในการปลกสน สามารถเกบเกยวผลผลตไดเรว ชมชนศาลอโศกปลกพชผกอยรอบ ๆ ชมชน ไมใชแคเพยงแปลงผกเทานน สวนพชสมนไพรทปลกในชมชน เชน ไพร ฟาทลายโจร ขมน ขเหลก ขง ตะไคร เตย เปนตน สวนใหญปลกอยบรเวณใกล ๆ บานเรอนของชาวชมชน เพราะสมนไพรใชประโยชนไดหลายอยาง ชาวชมชนจงเลอกปลกไวใกล ๆ บรเวณบาน การปลกพชผก จะปลกสบเปลยนกนไปตามฤดการและจะปลกพชผกหลายชนด วธการเพาะปลก จะเรมจากเตรยมดนส าหรบปลกพชผกของชมชน เกบวชพชออกจากดน ใชจอบ เสยม

37

ใชปยชวภาพผสมลงในดนเพอชวยปรบโครงสรางของดนใหเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช ท าใหดนมการระบายน าและอากาศดขน ชวยเพมความคงทนใหเมดดน เมอพชผกโตใชน าหมกจลนทร ย รดพชผก อาทตยละ 2-3 ครง ใสปยชวภาพเมอพชผกโตเลกนอย และใสอกครงเมอโตเตมท และคอยพรวนดนดวชพชเปนระยะ เมอมวชพชขนมากใชวธการถอนหรอถางทง โดยจะน าหญาทถอนหรอเศษใบไมในชมชนมาท าเปนปยคลมลงบนดน จะไมมการน าสารเคมมาใชก าจด วชพช ซงถอไดวาเปนการปลกพชผกทรกษาความสมดลของธรรมชาตสงแวดลอม ดงทคณจ านงค ไดกลาววา

สวนใหญกปลกกน ทนจะปลกผกวนไป ปลกพวกผกทดแลงาย ๆ พวก คะนา ผกบงผกกาด บางทกเปนพวกผกพนบาน ถามขเหลก กแกงขเหลก มบอนกแกงบอน ฤดไหนอะไรออกกกนอนนน ไขน า มะขวด พวกนใหแคลเซยมสงมาก มกลวย มะละกอ ใหกนตลอดทงป พชผกผลไมบางชนดกไมตองไปดแลมนมาก โตเองตามธรรมชาต (จ านงค สงวรณ, สมภาษณ, 31 กรกฎาคม 2559)

ผลผลต จากการปลกพชผกทงหมดสวนมากจะน ามาประกอบอาหารส าหรบบรโภคในชมชน สวนพชสมนไพรกน าไปแปรรป โดยพชสมนไพรของชมชนเพยงพอทจะน าไปแปรรป มเพยงบางอยางเชน ไพร ทบางครงไมเพยงพอ กจะมการสงซอจากภายนอกบาง ไดรบการบรจาคจากญาตธรรมบาง และทางชมชนไมสนบสนนใหมการปลกผลไมยนตน เนองจากเมอผลไมใหผลผลต กจะเกดกเลส อยากรบประทาน ในการปลกพชผกนนจะปลกตามฤดกาลทเหมาะสมกบ เนอดน และใชบรโภคประจ า โดยไมตองซอจากขางนอกและยงเปนผกทไรสารพษอกดวย

4.2.2 การแปรรปผลผลตทางเกษตร การแปรรปของชมชน เรมมาพรอม ๆ กบการเพาะปลกทางการเกษตร ซงใน

ชวงแรกมการแปรรปหลากหลาย เปนการแปรรปเพอบรโภคภายในชมชนและวางขาย แตในระยะหลงมาน มการแปรรปลดลง ปจจบนเหลอเพยง ยาสมนไพร และปยชวภาพ ดงน

4.2.2.1 การแปรรปสมนไพร การแปรรปสมนไพรของชมชนศาลอโศก ในชวงแรกทมการกอตงชมชน

มการแปรรป สมนไพรเพอการบรโภคในชมชนเทานน การผลตสมนไพรจงมไมหลากหลายและ ทกขนตอนกใช แรงงานคนในการผลต เรมมการน าไปวางขายยงรานคาชมชนท าใหเปนทรจกและ มการสงซอเพมมากขน กเรมมการขยายตวชมชนซอเครองอบสมนไพรดวยเงนกองกลางของชมชน การแปรรปสมนไพรของชมชน เชน ยาชงและแคปซลฟาทะลายโจร แคปซลขมน สบยาสมนไพร ยาสฟน ขผง ลกประคบสมนไพร เปนตน สวนใหญใชวตถดบจากภายในชมชน ทชาวชมชนชวยกนปลก เชน สมเปรยว มะขามปอม ตะไครหอม ผวมะกรด เปนตน โดยมแรงงานจากสมาชกในชมชน ไมมการจางงาน

38

ขนตอนในการแปรรปตองน าพชสมนไพรทกชนดมาตากแดดใหแหงไดระดบหนง จงน าไปอบในตอบ ซงใชอณหภมตางกนไปแลวแตชนดของสมนไพร ตอมาจงน ามาบดใหละเอยด และน ามาบรรจเปนแคปซล มการตดสลากซงประกอบดวยชอสมนไพร สวนประกอบ สถานทผลต และวนหมดอายใหทราบ การแปรรปสมนไพรใชเองของชมชน เมอมการเจบปวยเลกนอยกสามารถใชยาทมในชมชนได ถอเปนการพงตนเองของชมชนอกวธหนง นอกจากน ยงสามารถจ าหนายสรางรายได นบวาเปนรายไดหลกใหกบชมชนไดเปนอยางมาก มรายไดตอเดอนกวาแสนบาท ดงทคณรวธรรม ไดกลาววา

ทกวนนเรามรายไดหลกจากการท าสมนไพรนละ มคนสงซอมาเรอย ๆ บางครงเปน รอย ๆ ชด คนของเรากนอย ท าไมคอยทน เรากท าเทาทก าลงของเราม ไมไดหวงก าไรอะไรมากมาย เปนรายไดพอมาใชจายในชมชน ท าสงขายไปปฐมอโศกบาง สนตอโศกบางเดอน ๆ หนงกไดเปนแสนนะ (รวธรรม ค าเขยว, สมภาษณ, 31 กรกฎาคม 2559)

4.2.2.2 การผลตปยชวภาพ การผลตปยชวภาพของชมชนเปนการผลตปยหมกชวภาพและน าหมก

ชวภาพ หรอเรยกวา ปยสะอาด เปนการท าเพอน ามาใชบ ารงพชผกในชมชน และเปนการรกษาสงแวดลอม มการน า ทรพยากรในทองถนมาใชใหเกดประโยชนโดยเฉพาะการท าปยขยะสด ปยหมกชวภาพ

ปยหมกชวภาพของชมชนศาลอโศก มทงปยแหงอนทรยชวภาพ ปยจากมลสตว และทางชมชนมการแปรรปขยะสดและเศษอาหารทเหลอจากการรบประทานในแตละวนมาผลตปย เปนการจดการกบขยะใหเกดคณคา โดยเรมแรกของการผลตปย ชมชนไดมการปรกษากบผทมความรดานการเกษตร จากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร เพอน ามาปรบใชและประยกตการผลตปยใชในชมชนเอง

การหมกปยชวภาพ กเปนอกวธหนงของชมชนในการท าปยหมกใชเอง เพอใชรองกนหลมเพอปลกพชผกไมผลไมยนตน ไมดอก ใชผสมดนเตรยมแปลงผก การผลตปยเปนการน ามลสตวตาง ๆ มาคลกเคลากบ ขเถาแกลบด า กากน าตาล ร าขาวหยาบ ร าขาวละเอยด เศษซากพชตาง ๆ โดยใชน าตาลและหวเชอจลนทรยเขมขนเปนตวเรงปฏกรยาการยอยสลาย เมอยอยจนสมบรณแลวจะไดปยหมกแหง ซงสวนผสมตาง ๆ สามารถดดแปลงไดตามวสดทมอยในชมชน การผลตปยขยะสด เปนการน าขยะและเศษอาหารทเหลอจากโรงครวในแตละวน เกบรวม ใสถง เพอหมกเปนปย เปนกรรมวธทอาศยจลนทรยทมประสทธภาพมาชวยยอยสลายขยะสดใหแปรสภาพเปนปย ซงจลนทรยจะท าหนาทชวยเรงการยอยสลายขยะสดใหกลายเปนปยในเวลาอนรวดเรวและ ไมกอใหเกดกลน นอกจากนยงมการท าหวเชอปยชวภาพแบบแหงจากหญาสเขยว น ามาคลกเคลาผสมกบมลสตว แลวตกสวนผสมทไดใสกระสอบปยหรอถงทเจาะรโดยรอบเพอชวยระบายความรอนจาก

39

กระบวนการหมก เกบถงปยไวในทรม หากสมผสแลวรสกวาเยน จงสามารถน าไปใชได วตถดบทน ามาท าปยสวนใหญไดมาจากญาตธรรมรอบ ๆ ชมชนน ามาบรจาค เชน สบปะรดทถกคดทงเนองจากมขนาดเลก เจาของสวนกจะน ามาใหชมชนผลตปย แกลบ กากน าตาล เจาของโรงงานกจะน าใสรถมาใหถงพทธสถาน ปจจบนเนองจากแรงงานคนในชมชนขาดแคลนท าใหฐานปยตองชะลอตว ชมชนจงสงปยชวภาพมาจากเครอขายอโศกอน ๆ และยงน ามาจ าหนายในรานคาชมชนไดรบความสนใจจากเกษตรกรรอบ ๆ เปนอยางด

นอกจากน าหมกชวภาพแลว ชมชนยงมการท าน ายาชะลาง แชมพ น าดาง น ายานาง ทไดรบความนยมเปนอยางมาก วตถดบมทงทหาไดจากในชมชน ญาตธรรมใหมา และซอจากตลาด เปนอกรายไดหนงทน ามารวมทสวนกลาง ดงทคณรวธรรม ไดกลาววา

ตอนนก าลงขายด พวกน าดาง น ายานาง สกดแลวเอาไปกนได ชวยรกษามะเรงวตถดบบางทญาตธรรมเขากเอามาใหพวกสปปะรดทหวเลก ๆ แกลบ แถวนใกลโรงส ลานมนเขาเหนวาเปนวดเขากไมคดตง บางทกเอามาสงใหถงท แตมทเราซอเองกพวก เอมเจดสบทเอามาเปนหวเชอ (รวธรรม ค าเขยว, สมภาษณ, 31 กรกฎาคม 2559) 4.2.3 การด าเนนธรกจชมชน

นอกจากการท าการเกษตร การแปรรปผลตภณฑเกษตรแลว ชมชนยงมการด าเนนธรกจ บญนยมชมชน ซงเปนอดมการณส าคญของชมชนเพราะเปนธรกจทไมคดก าไรเกนควร แตเปนการ ท าธรกจเพอน ารายไดมาซอเครองอปโภคบรโภคทชมชนไมสามารถผลตเองไดโดยยดหลก 5 ประการ คอ 1) ขายถก 2) ไมฉวย โอกาส 3) ขยน อตสาหะ 4) ประณต ประหยด และ 5) ซอสตย เสยสละ ชมชนมการจ าหนายสนคา 2 ประเภท ไดแก สนคาอปโภคบรโภคและผลตภณฑทางการเกษตรส าหรบรายไดทงหมดจากการด าเนนธรกจชมชนจะน าเขาสวนกลางของชมชน ซงเปนแหลงรายไดหลกของชมชน ไมมการสะสมเปนของคนใดคนหนง

จากการจดสรรพนทไปท าพทธเกษตรกรรมไดน าไปสการสรางฐานกจกรรมของชมชน โดยการอาศยโครงสรางของชมชน ซงประกอบ ไปดวย บาน วด โรงเรยน เปนตวก าหนดรปแบบและด าเนนกจกรรมตาง ๆ ของชมชนใหสอดคลอง กบวถการผลตและขบเคลอนไปได โดยในแตละกจกรรมจะถกก าหนดเปนฐานงานภายในชมชน แบงยอยออกเปนฐานงานตาง ๆ เพอตอบสนองกบความตองการความจ าเปนของชมชน จากการศกษา ฐานงานตาง ๆ ประกอบดวย

ฐานโรงครว คอ เตรยมอาหารมงสวรตสองมอส าหรบชาวชมชน เพอการบรโภคในแตละวนอยางเพยงพอ ชาวชมชนตองปรกษาหารอกนวาในแตละวน จะท าอาหารอะไรบาง อาหารทท ามทงตม ผด แกง ทอด ซงลวนแตมพชผกเปนสวนประกอบหลกทงสน เชน ผกกวางตง ผกคะนา ฟกทองตนหอม ผกช กระเทยม ชะอม ฯลฯ พชผกทใชบรโภคสวนใหญ ชาวชมชนปลกกนเอง สวนนอยเทานนทซอจากภายนอก ขาวกลองทใชบรโภคตลอดทงป กสามารถปลกกนเองได ชาวศาลอโศก

40

ท างานกนทงวน ฉะนน ความตองการในการบรโภคอาหารในแตละวนจงตองมากกวาคนภายนอกหลายเทาตว แตในเรองคาใชจายกลบถกลง เนองจากชาวชมชนมความสามารถในการผลตอาหารดวยตนเองไดสง

ฐานกสกรรม ไดแก การท านา ท าไร ท าพชผกสวนครว ท าสวนสมนไพร การด าเนนงานจะเปนตามฤดกาล ซงเรมการผลตในเดอนพฤษภาคมเปน ๆ ชวงการหวานถวลสง และขาวโพด งา ควบคกบการใชรถไถเพอเตรยมพนทส าหรบการท านา ชวงเดอนมถนายน-กรกฎาคม ซงเปนฤดฝนเปน ๆ ชวงของการหวานขาวท านาและหวานขาวโพด งาและถวลสง จนกระทงเกบเกยวผลผลต ชวงฤดหนาวในเดอนพฤศจกายนเปนชวงการปลกผก ผกหวาน พรกตาง ๆ เมอถง ๆ ชวงเดอนเมษายนกปลกสมนไพร

ฐานปยสะอาด การด าเนนงานของชมชนทจะผลตโดยใชสารเคมใด ๆ ซงรวมทงยาและปยวทยาศาสตร ดงนน ฐานปยทสรางขนมานนเพอเปนการทดแทนตามหลกแนวคดและค าสอน คอ การเกษตรทเนนผลตแบบไรสารพษ ซงไดมาจากธรรมชาต เชน หญา ฟางขาว เศษอาหาร กอนเชอเหด ใบพชตาง ๆ น ามาดดแปลงเปน ปย ยาฉดพน เพอใชในการเกษตร นบวามความสอดคลองกบฐานเกษตร เนองจากพนทหนาดนสวนใหญเปนดนทขดสระมาถม การปรบปรงดนจ าเปนอยางยงทจะตองน ากระบวนการปยสะอาดมาใช การเรยนรกระบวนการปยสะอาด เรมจากการไปศกษาดงาน และเชญผรมาอธบายกรรมวธของการผลต หลงศกษาจนเขาใจดแลว การน าจลนทรยทองถนมาใชจงไดเรมขน ปจจบนขยะเปยกจากโรงครวถกน ามาผานการหมกจลนทรยกลายเปนปยสะอาดทพรอมจะน ามาใชกบฐานเกษตรไดทกเมอ ฐานปยสะอาด ไมใชเฉพาะการผลตปยหมกชวภาพเทานน ยงมฐานผลตปยน าชวภาพอกฐานหนง ซงหลงจากไดน าไปใชกบพชผกอยางถกวธแลว สามารถเพมผลผลตใหกบนาขาว และพชผกทปลกในชมชนไดเปนทนาพอใจ

ฐานแชมพ มการน าพช เชน ดอกอญชญ หวานหางจระเข มาท าการผลต แบงออกเปน 2 สวน คอ ส าหรบการบรโภคในชมชนและสวนทจ าหนายจะน าหวน าหอมใสลงไปดวย

ฐานสมนไพร การด าเนนงานผลตทไมยงอยากมาก น าพชสมนไพรตาง ๆ ผลตจากฐานงานกสกรรมน ามาอบใหแหง ใสเครองบดสามารถบรรจหบหอ เปนตวยาแคปซล เพอใชรกษาบคคลตาง ๆ ในชมชน อกสวนหนงกเพอออกจ าหนาย

ฐานโรงสขาว การด าเนนงานนนแบงเปน 3 ลกษณะ คอ สขาวของชมชนเองเพอไวปรโภคและออกจ าหนายในรปแบบของขาวกลอง อกสวนหนงคอ เพอบรการบคคลภายนอก ซงจะไดผลผลตอกอยางหนงตามมาคอ ขาวหกและแกลบ ซงจะถกคดออก ชมชนเองกพยายามบร โภครวมกบขาวกลองสวนแกลบกจะมาท ากบกจกรรมอน ๆ เชน การเพาะตนไม

ฐานการแปรรปอาหาร การด าเนนงานนนจะน าผลผลตจากฐานงานกสกรรม ทเหลอและแบงไวส าหรบเพอแปรรป เชน กะป เตาเจยว ปลาราเจ เตาห ถอไดวาเปนการถนอม

41

อาหารและเพมรสชาตของอาหารเพอบรโภคในชมชนและการจ าหนาย การแปรรปผลผลตจะตองมคณภาพ ไดรบมาตรฐานของการแปรรปนน จะม ต.อ. (ตรวจอโศก) คอ จะท าหนาทพจารณาวาสงใดควรผลต ความปลอดภย การเลอกวตถดบ กระบวนการผลต ควบคม การตรวจสอบ สขลกษณะในการผลตและมาตรฐานของการผลต ผลตภณฑทกชนดของชาวอโศกทมการผลตขนมาตองแจงใหกบ ต.อ. กลางรบทราบ เพอท าการจดทะเบยนขอมลการผลต และการท าฉลากผลผลตจะตองผาน การตรวจสอบจาก ต.อ. และหมายเลขรบรองผลผลตทไดรบมาตรฐานในระดบตาง ๆ

ฐานเกบผก ทก ๆ เชาชาวชมชนสวนหนงจะถอตะกราสาน หรอไสรถ เขนแยกยายกนไปตามสวน ตาง ๆ ภายในชมชน เพอเกบพชผกทปลกไวมาสงใหกบโรงครว

ฐานรานใจฟา ภายในรานจะขายผลผลตของชมชน และสนคาหลากหลายชนดไวคอยบรการลกคา ปายราคาทตดอยกบสนคา แจงอยางตรงไปตรงมาวาซอมาและขายใหในราคาเทาไร เมอซอสนคาแลว ทางราน มถงกระดาษทพบจากหนงสอพมพเกา ๆ ไวใสของใหแทนถงพลาสตก สนคาภายนอกทคดเลอก มาขาย ตองไมเปนสนคาฟมเฟอย และไมเปนอนตรายกบผบรโภคและสงแวดลอม ผรบผดชอบการเงนของรานใจฟามหนาทคอยบรการลกคา เชคสต อก จดเรยง สนคา และท าความละอาดทวไป

จะเหนไดวาการเกดฐานกจกรรมตาง ๆ ชมชนจะเนนทการตอบสนองความตองการภายใน เปนหลก โดยใชภมปญญาทองถน เทคโนโลยชาวบานมาประยกต เพอผลตขาวของเครองใช ทจะน าไปสการลดรายจาย เพมรายได ภายใตการใชฐานทรพยากรทมอยในชมชน จากฐานงานขางตนท าใหสามารถตอบสนองตอความจ าเปนขนพนฐานในดานปจจย 4 ทง อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค ไดดงน

1. ดานอาหาร ชาวชมชนศาลอโศกจะรบประทานอาหารมงสวรตเหมอนกนทกคน โดยจะม

ความแตกตางกนในเรองจ านวนมอ และเวลาในการรบประทาน ตามประเภทของสมาชกในชมชน กลาวคอ สมณะจะรบประทานอาหารเพยงมอเดยวใน 1 วนโดยรบประทานในตอนสายของวนและระหวางรบประทานอาหารกมการเปดวดโอธรรมะหรอขาวสารบานเมองปจจบนดกน สวนชาวชมชนและนกเรยนจะรบประทาน อาหารวนละ 2 มอ คอ มอสาย และมอเยน โดยสมาชกในชมชนทมหนาทท าอาหารจะเปนผท า อาหารเองและมเดกนกเรยนทเรยนฐานโรงครวเปนผชวยในการท าอาหารและไดศกษาเรยนรไปดวย และบางวนจะมน าเพอสขภาพ เชน น าผก น าเตาห น างาด า น าขาวโพด เปนตน สวนวตถดบ หรอพชผกทน ามาประกอบกมาจากผลผลตของชมชน ชมชนใชผลผลตทมในชมชนมาประกอบอาหาร อาจตองซอมาจากภายนอกบาง เชน น ามนพช แกสหงตม หอม กระเทยม

42

2. ดานเครองนงหม ชาวชมชนศาลอโศกมการแตงกายทเรยบงาย เปนเอกลกษณซงรปแบบ

การแตงกายกตางกนตามฐานะ โดยสมณะจะแตงกายเซนเดยวกบพระสงฆโดยทวไปเพยงแตสผาเปน สกรก ชาวชมชนจะสวมเสอมอฮอม หรอเสอผาทไมมสสนฉดฉาด เชน ผาฝาย แตสวนใหญจะสวมเสอมอฮอม โดยฝายชายจะสวมกางเกงขายาว ฝายหญงจะนงผาถง ซงสมาชกชม ชนมเสอผาไวผลดเปลยนเพยงคนละ 2-3 ชด เทานน หากช ารดกสามารถน าไปซอมได โดยมการน าผามาจากภายนอกและผาทญาตธรรมบรจาคมาใหแลวน ามาตดเยบเสอผาเอง หากสมาชกคนใดตองการเสอผา เครองใช สวนตวอน ๆ เชน ผาเชดตว มง กลด สามารถเบกไดจากสวนกลาง

3. ดานทอยอาศย ชาวชมชนศาลอโศก จะมทพกเปนสดสวน สมณะจะพกตามกฏไมหลงเลก

ตงอยในพทธสถาน ส าหรบชาวชมชนจะพกอยในเขตหมบาน โดยมบานพกเปนหลง ๆ ซงไดรบอนญาตจากชมชนใหปลกสรางขนได โดยชาวชมชนตองออกคาใชจายกนเอง ซงภายในบานพกจะไมม เครองอ านวยความสะดวกตาง ๆ เชน ตเยน โทรทศน เครองซกผา หมอหงขาว มไฟฟา ส าหรบใหแสงสวางโดยทางชมชนใชกนอยางประหยด โดยทกคนในชมชนจะปดไฟตงแต 21.00 น. เปนตนไป ในพนทสวนกลางจะมเครองอ านวยความสะดวกตาง ๆ เชน โทรทศน พดลม คอมพวเตอร ตเยน โทรศพท

4. ดานยารกษาโรค ชมชนศาลอโศกมบคลากรทางการแพทยและสถานพยาบาล โดยมแพทย

แผนปจจบน 1 คน อาศยอยภายในชมชน การเจบปวยสวนมากจะเปนการเจบปวยเลกนอย เชน ไขหวด เจบคอ ไอ มบาดแผล โดยแพทยของชมชนจะเปนผรกษาและจายยาให นอกจากน ยงมฐานท ายาสมนไพร ทคนในชมชนผลตสมนไพรใชเอง โดยน าสมนไพรทมในชมชนมาแปรรป เชน ฟาทลายโจร รกษาอาการไข นอกจากนยงมการนวดตว นวดเทา ประคบสมนไพร ลางสารพษในรางกายดวย

ชมชนศาลอโศกมแบบแผนในการด าเนนชวต มการสรางฐานงาน แบงเปน การผลต การแปรรป และการคา มการแบงหนาทกนอยางชดเจนตามความถนดและความสนใจ แตละฐานงานจะมผรบผดชอบหลกอย แตปจจบนสวนใหญใครวางกจะมาชวยกนเพราะจ านวนคนในชมชนนอยลง ลกษณะงานแบงออกเปน 2 รปแบบ ไดแก การท าเกษตรกรรม และการแปรรปจากผลผลตทางเกษตร มรายละเอยดดงน

รปแบบและกระบวนการผลตของชมชนศาลอโศก ไดท าใหเหนวาชาวชมชนมการน าเอาหลกธรรมทางศาสนาของสมณะโพธรกษ คอ บญนยม และสาธารณโภคมาปฏบตอยางจรงจง ในการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ทหลากหลายของชมชน ทงนเพอฝกใหชาวชมชนมศล รจกเสยสละ รจกการใหท างานดวยความขยน มความพอเพยง พงตนเองไดไมเบยดเบยนธรรมชาตและ

43

ชวตผ อน คานยมและอดมการณดงกลาวไดสะทอนใหเหนอยางเปนรปธรรม คอ การท าพทธเกษตรกรรม ซงมวถการผลตทไมท าลายสงแวดลอม ขณะเดยวกนชมชนมการบรหารจดการกบผลผลตทางการเกษตรและ การแปรรปตามหลกสาธารโภค คอ การท างานรวมกนของสมาชกในชมชนโดยไมรบเงนเดอนหรอคาตอบแทน และมการน าผลผลตหรอรายไดทไดมาเขาสวนกลางของชมชน ซงสมาชกสามารถกนใชรวมกนได เกดเปนสงคมทมการชวยเหลอเกอกลกน โดยมการด ารงชพแบบพงตนเอง ทตงอยบนหลกธรรม อดมการณ ระบบเศรษฐกจชมชน และความสมดลในระบบนเวศ ผนวกกบการใชเทคโนโลยทเหมาะสม

4.3 การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก

การพงตนเองของชาวชมชนศาลอโศกเปนการพงตนเองผานการท าเกษตรในรปแบบพทธเกษตรกรรม การท าพทธเกษตรกรรมจงเปนตวขบเคลอนในการด าเนนกจกรรมจนท าใหชมชนสามารถพงตนเองได เนนการบรโภคภายในชมชนเปนหลก และชมชนยงใชพทธเกษตรกรรมเพอเปนเครองมอในการขดเกลาจตใจเพอลด ละ เสยสละ ตามคานยมของชาวอโศก คอ “ความเสยสละ” และ “อทศตน” ซงสมาชกตองเสยสละตนเองและอทศแรงงานใหแกสงคม ชมชนศาลอโศกพงตนเองไดจากการท าพทธเกษตรกรรมโดยมกระบวนการ ดงน

4.3.1 การใชเทคโนโลยทเหมาะสม

การใชเทคโนโลยทเหมาะสม เปนการใชเทคโนโลยทไมซบซอน เนนความเรยบงาย สามารถควบคมไดงาย จดการกนเองได และมตนทนต าหรอไมสงมากนก และตองไมท าลายทรพยากร ฟนฟภมปญญากลบมาใช ผสมผสานกนระหวางเทคโนโลยสมยเกาและสมยใหม ซงสอดคลองกบ การท าพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก

ชมชนศาลอโศกมการประกอบอาชพเกษตรกรรมมาตงแตกอตงชมชน มการน าหลกพทธ เกษตรกรรมมาใช ท าเกษตรแบบไรสารพษ ปลกพชโดยไมใชสารเคม มการก าจดขยะและแยกขยะเปนสดสวนโดยขยะบางสวนน ามาท าปยหมกซงเปนวธการทไมท าลายสงแวดลอม และรกษาความสมดลของธรรมชาต ใชเทคโนโลยทไมซบชอน ซงเหมาะสมกบวถการผลตของชมชน ในการท าเกษตรกรรมของชาวชมชนศาลลอโศก จะเนนแรงงานคนเปนหลก วสดอปกรณทใชสมาชกในชมชนจะรวมกนดแลรกษา อปกรณบางอยางทไมสามารถซอมบ ารงรกษาได กจะถกน าไปใชประโยชนอยางอน อปกรณทใชหลก ๆ สวนใหญ เปนเครองทนแรงขนาดเลก เชน จอบ เสยม มดพรา เคยว รถเขน ทเอาไวท าเกษตรปลกผก ดายหญา ในชวงหลงมการน าเทคโนโลยททนสมยเขามาใช เชน ในการท านา มการน ารถไถเขามาใชเพอไถปรบสภาพดน น ารถเกยวขาวเขามาชวย เนองจากแรงงานในชมชน

44

ไมเพยงพอและเพอความรวดเรวในการเกบเกยว ในการแปรรปสมนไพร มการน าเครองอบ ทชวยลดระยะเวลาในการแปรรปสมนไพรดงทชาวชมชนรวธรรมไดกลาวไววา

เครองทนแรงเพงเอามาใชไดไมนาน เพราะหลง ๆ คนนอยลง มแตคนมอาย ก าลงเรยวแรงกไมแขงแรงเหมอนแตกอน อยางรถไถกเอามาท านาประหยดเวลาดวย บางทกเอามาดนดนกลบปยบาง รถเกยวกเพงจะมาเกยว แตปทแลวมปญหารถเขามอบตเหต มาเกยวใหเราไมไดคนในชมชนกเลยตองชวยกนเพราะมนเลยเวลามาแลว เครองทนแรงหลก ๆ กมแครถไถ รถเกยวแลวกมฐานสมนไพร ทมเครองอบ คนท ามอยไมกคน แลวกเราท าสมนไพรเพอสงขายดวยเปนรายไดหลกของเรากจ าเปนตองม ใครใชกชวยกนดแล เสยกแจงสวนกลาง เราอยกนอยางพอยางนอง มอะไรกชวยกน (รวธรรม ค าเขยว, สมภาษณ, 31 กรกฎาคม 2559)

นอกจากนน ยงมการใชเทคโนโลยทไมใชวตถอยางความร ความช านาญของชาวชมชนเขามาใชในการท างาน ชาวชมชนน าความร ภมปญญามาใชในการด าเนนชวต เชน น าภมปญญาในการท าสมนไพรมาใชโดยการสรางฐานสมนไพรขนมาในชมชน ปลกสมนไพรเอง และน าสมนไพรตาง ๆ มาแปรรป ผลตภณฑหลก ๆ ทชมชนท าคอ ลกประคบ ขผง โดยน าสมนไพรทปลกเองอยาง ไพร ขมน ตะไคร หอม มะขาม สมเปรยว มาสรางเปนผลตภณฑเพอสงขายบรเวณหนารานของชมชนและสงไปยงบรษทพลงบญทสนตอโศกและปฐมอโศก เปนการน าความรความช านาญของสมาชกในชมชนมาสรางคณคาเพอใหชมชนสามารถมรายไดมาใชจายในชมชน นอกจากนยงน าความร ความช านาญมาถายทอดใหกบคนภายนอก มการจดอบรมใหกบเกษตรกร ใหความร เทคนควธ พรอมกบสรางคณธรรมศลธรรม มการจดการบรหารชมชนเปนอยางด แบงงานกนท าตามความชอบและความถนด ทกคน มอสระในการตดสนใจ เมอมปญหาคนในชมชนกสามารถพดคย ปรกษา ชแจงได คณอนงคชาวชมชนไดกลาวไววา

ปากพอรเรองสมนไพรอย สมยกอนไมไดมหมอแบบน กอาศยหาเกบเอาตามแถวบานรกษากนไปมความรตดตวอยบาง พอมาอยทนกเลยเอาความรพวกนมาใช เราไมหวงวชาหรอกอยากรกเขามาถามไดเลย จดอบรมกบอยนะ มคนนอกมาอบรม สวนใหญกมาเรยนรการท าเกษตรแบบอนทรย การท าปยชวภาพ ท าน ายาลางจาน น ายาถพน มากนทกเปนรอยคน ลาสดกม ธกส.เขามา มาแทบทกป (อนงค คชสาร, สมภาษณ, 19 ธนวาคม 2558)

อกทง ทางชมชนยงมการผสมผสานทงเทคโนโลยทเปนวตถและทไมใชวตถ คอ การถายทอดความรในการท าพทธเกษตรกรรมผานทางชองทวของกลมอโศกคอ ชอง บญนยมทว นอกจากนนยงจดท าเปนสอออนไลนใหสามารถรบชมกนไดทวโลกและเปนรายการทเปนประโยชน

45

และไดรบความนยมดวย จะเหนไดวาสวนใหญชมชนจะพงพาเทคโนโลยทไมท าลายสงแวดลอม อาศยความรเดมเขามาผสมผสานกบเทคโนโลยสมยใหม

4.3.2 การสรางความมนคงทางเศรษฐกจ เรมจากการสรางความมนคงทางเศรษฐกจใหกบชมชนกอน สรางกจการทมง

ตอบสนองความตองการภายในชมชนเปนหลก ใหเพยงพอในดานอาหารเปนหลกและปจจย 4 อน ๆ ตามมา เมอชมชนมความมนคงแลวจงเรมขยายกจการออกมาตดตอคาขายกบภายนอก เพอสรางรายไดทเปนตวเงนมาใชจายในกจการทจ าเปนและตอบสนองตอสงทชมชนยงผลตเองไมไดหรออาจไมคมคาทจะท า

ระบบเศรษฐกจของชมชนจงยดตามหลกสาธารณโภค คอ สมาชกท างานโดยไมมคาจาง หรอเงนเดอน รายไดทไดมาจะน าเขาสวนกลาง หรอถาจ าเปนตองใชจายเงนกสามารถเบก

ใชจากสวนกลางได ทกคนท างานในฐานงานตามความสามารถ หรอความถนดของตนเอง สามารถยายฐานงานไดเมอตองการ ทกคนมอสระในการด าเนนชวต แตตองปฏบตตามกฎระเบยบของชมชนทวางไวดวย ระบบเศรษฐกจของชมชนศาลอโศกเปนการผลตทเนนการบรโภคอยางเพยงพอในชมชน ผลผลตบางสวนกน าออกจ าหนาย ในรปของพชผกสด และการแปรรปผลผลตการเกษตร โดยเฉพาะการแปรรปสมนไพร และชมชนยงมการผลตสนคาอปโภคใชเองและจ าหนาย เชน ผงซกฟอก สบ ยาสฟน น ายาลางจาน โดยมน ายาอเนกประสงคซงเปนสตรคดคนของชมชนเอง และมการจ าหนายใหกบ

สมาชกภายนอกชมชน นบวาเปนรายไดหลกของชมชน การจ าหนายสนคาชมชนจะขายสนคาในราคาทต ากวาทองตลาด ดงทอนงคชาวชมชนไดกลาวไววา

เราขายของไมไดเนนก าไร ยดหลกตามทพอทานไดวางไว คอ ขายถก ไมฉวยโอกาส ขยนประหยด ซอสตย เสยสละ ท าสมนไพรขาย กขายสงไปกรงเทพ เดอนนงสนคาทจะสงไปกเปนแสนเหมอนกน สงไปเรากซอของมาขายเพอไมใหเสยเทยว ขายเรากเอาก าไรนอย ไมไดเอาเปรยบสงคมมากมาย เราขายเพอใหพออยพอได ไมไดหวงร ารวย ไมไดยด

เอาตวเงนเปนตวตงแตยดความเปนพเปนนอง ความเออเฟอและแบงปน (อนงค คชสาร, สมภาษณ, 19 ธนวาคม 2558)

อกทง ชมชนสามารถพงตนเองไดในเรองความตองการขนพนฐาน สามารถผลตปจจย 4 ไดเอง ในดานอาหาร ใชผลผลตทไดจากชมชนมาประกอบอาหาร มบางอยางทตองซอจากภายนอกบาง เชน น ามนพช ทอยอาศยกมความเรยบงาย มการจดสวสดการใหกบคนในชมชนอยางครอบคลมมการดแลในเรองสขภาพ และสงของเครองใชทจ าเปนตอการด าเนนชวต ดงทอนงคชาวชมชน

ไดกลาวไววา

46

คนทนพงตวเองได เนนแคปจจยส อาหารกมหาไดจากในชมชน มบานใหอยใครไมมกอาศยพนทสวนกลางอย เจบปวยกมศาลาสขภาพ มหมอทจบเทคนคทางดานการแพทยมาประจ าอย แตถาหนกเรากสงโรงพยาบาลของใชกผลตขนเอง ไมมกพจารณาขอจากสวนกลาง (อนงค คชสาร, สมภาษณ, 19 ธนวาคม 2558)

การด าเนนชวตของชาวชมชนศาลอโศกท าใหมอาชพทมนคง เลยงตวเองได และมรายไดเพยงพอตอรายจายในแตละเดอน ไมเปนหนเปนสน เมอพงตนเองไดในชมชนแลว ยงแบงปนใหกบรอบขาง นอกจากจะน าเงนก าไรเขากองกลางแลว ชมชนยงน าเงนนไปจดกจกรรมใหแกชมชนรอบ ๆ เชน การใหความร อบรม การขายสนคาในราคาต ากวาทน จดท าโรงบญแจกอาหารเจฟร แมวาชมชนจะมรายไดสวนหนงของชมชนมาจากการบรจาค แตมขอควรปฏบตส าหรบผทจะบรจาค คอ จะตองเขามาเรยนรแนวทางของชาวอโศกกอน ตองเคยมาพทธสถานของชมชนอยางนอย 7 ครง

หรออานหนงสอของชาวอโศกมาแลวไมต ากวา 7 เลม ทางชมชนจงจะรบทนบรจาค แตถาเปนแขกมาเพอศกษาดงานอบรมสามารบรจาคไดโดยสบทบทนใหกบโรงครวกลางเทานน

4.3.3 การสรางความสมดลใหกบทรพยากรและสงแวดลอม ชมชนศาลอโศกมพนทมทรพยากรธรรมชาตทเพยงพอในการด ารงชวต โดย

ในชวงแรกของการกอตงชมชน พนทของชมชนยงเปนพนทปารกราง จนสมาชกชมชนเขามาบกเบก ปลกตนไม และมการขดสระน าขนาดใหญ ไวใชในการอปโภค บรโภค และใชในการท าเกษตร ในการ

ท าเกษตรมการใชปยชวภาพและน าหมกชวภาพ ในการบ ารงดน มผลผลตทางการเกษตรทเพยงพอส าหรบบรโภค ทรพยากรทางการเกษตรบางอยางน ามาแปรรปเพอการคาและเพอน าไปวางจ าหนาย อกทงชมชนยงมการบรโภคพชผกพนบาน ผลไมตามฤดกาลทมอยในชมชน ซงสามารถบรโภคไดทงป ดงทอนงคชาวชมชนไดกลาวไววา

เรามสวนเบกบญ ในสวนจะม มะขามปอม ขเหลก บอน มะขวด ผกหวาน สมอ ตนไผตนมะพราว มพชผกหลายชนด มกนตลอดป ไมซ ากน หมนเวยนไปตามฤดของมน

อยางไขน าขางนอกไมมขายนะ บางอยางกมญาตธรรมเอามาให อยากกนอะไรเรากปลก ปลกกนงาย ๆไมฉดยา คอยดแมลงอยางเดยว น าในสระมไมมแหง (อนงค คชสาร, สมภาษณ, 19 ธนวาคม 2558)

ตลอดจนชมชนมการรกษาธรรมชาตโดยการเกบแยกประเภทขยะ เปนขยะโลหะ ขยะพลาสตก ขยะกระดาษ และขยะขวดแกวไวเปนสดสวน เพอน าไปก าจดหรอน ากลบมาใชใหม โดยขยะทเปนใบไมหรอเศษอาหารกน าไปท าปย ขยะบางสวนกน าไปขายแลวน ารายไดสชมชน

ชมชนมทรพยากรทหลากหลาย มความสมดลของธรรมชาต และมการน าทรพยากรทมอยมาใชใหเกดประโยชน ดงทคณอนงคกลาวไววา

47

พชผกทน ไรสารเคม ไมฉดยา แตใชปยทท าขนเองจากเศษอาหารบาง แกลบบาง ใชแลวมนกด ไมมแมลง ไมอนตรายดวย คนทนสขภาพด เพาะกนแตของด ๆ ดแลตนไมใบหญาเหมอนดแลตวเอง เลยมสงแวดลอมทสมบรณ เหนไหมวามตนไมเตมไปหมด รมรน (อนงค คชสาร, สมภาษณ, 19 ธนวาคม 2558)

ชมชนศาลอโศกมการใชทรพยากรทหลากหลายทงสวนท สามารถหาไดภายในชมชนเองและสวนทตองน าเขามาจากภายนอก แตอยางไรกตาม ชมชนกจะพยายามใชทรพยากรทแสวงหาไดภายในชมชนเองเปนหลกเพอตอบสนองความตองการในปจจย การด ารงชวตอยางพอเพยงของสมาชกชมชน ขณะททรพยากรจากภายนอกทถกน าเขามานนสวนใหญกเปนไปเพอน ามาใชในกจการของธรกจชมชนทงนเพอสรางรายไดใหกบชมชน แตทส าคญไปกวานนกคอ ชมชนจะเนนถงการใชทรพยากรอยางประหยด รคณคา และมความรบผดชอบ ซงในประเดนนจะเชอมโยงไปถงการหวงใยรกษาสงแวดลอมและการค านงถงผลกระทบทงในดานดและไมดจากความพยายามในการพงตนเองของชมชนดวย ดงจะเหนจากการท าเกษตรของชมชน ทมการบรโภคอยางประหยดเทาทจ าเปนแกการด ารงชวต การมฐานปยและฐานขยะ เพอจดการกบขยะทเกดจากการบรโภคในชมชน

4.3.4 การมจตใจทเปนธรรม แบบแผนในการด าเนนชวตของคนในชมชนมลกษณะทพงพงกบหลกศาสนา น า

ศาสนาเขามาบรหารจดการในการอยรวมกนของคนในชมชน หลกธรรมจะเปนตวก าหนดแบบแผนในการด าเนนชวตใหกบคนในชมชน ดวยลกษณะของทตงชมชนทประกอบไปดวย บาน วด และโรงเรยน อยในบรเวณเดยวกน ชาวชมชนจงมพทธสถาน (วด) เปนแหลงยดเหนยวจตใจ โดยในชวตประจ าวนกมการปฏบตธรรม ฟงธรรมเปนกจวตร ดงทเยาวชาวชมชนไดกลาวไววา “สถานทปฏบตธรรมกมอยทวไป ท ากบขาวกปฏบตธรรม เกยวขาว ด านากปฏบตธรรม เราไมไดเนนนงหลบตา เพราะหลบตาไมเหนอะไร ขนาดลมตายงไมคอยจะเหนอะไร” (เยาว เพชรทาชม, สมภาษณ, 31 กรกฎาคม 2559)

การรกษาศลเปนหลกธรรมประการส าคญทท าใหคนในชมชนศาลอโศกอยกนไดอยางสงบสข การทคนในชมชนจะเขามาอยรวมกนในชมชน จะตองมวนยรวมและชาวศาลอโศกกเชอวาศล สามารถก าหนดวนยในการด าเนนชวตได และเมอทกคนมวนยชวตทด สงคมกจะดตาม เพราะศลเปนบอเกดของความด ทงปวง ระดบของศลจะแบงความเครงจากนอยไปมาก เรมตงแต ศล 5 ศล 8 ศล 10 จลศล มชฌมศล มหาศล และศลโอวาทปาฏโมกข ซงสมณะจะถอศลตงแตจลศลขนไป คนวดจะถอศล 10 หรอศล 8 ชาวชมชนถอศล 5 แตถาหากคนใดจะถอศลทสงกวาศล 5 กไมหาม แลวแตความสามารถและความเหมาะสมของแตละคน ผลของการรกษาศล การถอศลใหดยงขน เครงครดขน จนถงการรกษาศลใหบรสทธ จงเปนหวใจแหงการอยรวมกนอยางสนตสขของชมชนศาลอโศก

ในวนส าคญทางศาสนากมการเวยนธรรมแทนการเวยนเทยน คอ การทสมณะและคนวดในชมชน สลบลบเปลยนกนแสดงธรรมะใหสมาชกในชมชนและญาตธรรมจากภายนอกได

48

ฟง และในแตละวนขณะท ากจกรรมชาวชมชนกจะฟงธรรมะจากสมณะไปดวย และมหลกค าสอนระบบบญนยม ทใหสมาชกในชมชนรจกการเสยสละ รจกการให ลดละการบ าเรอตน มความมกนอย ขยนอดทนและ'ไมเอาเปรยบ มหลกการด าเนนชวตคอ ลดละ ขยน กลาจน ทนเสยดส หนสะสม นยมสรางสรรคสวรรคนพพาน ดงทเยาวชาวชมชนไดกลาวไววา “เสอผา กซอผามาตดเยบกนเอง เนนเรยบงาย ไมตองสน ไมตองยาว ไมหดมแคสองสามชดกพอแลว ใหพอเพยงส าหรบตวเรา แตไมถงตองเบยดเบยนตวเราไมใชมากจนเฟอ” (เยาว เพชรทาชม, สมภาษณ, 31 กรกฎาคม 2559)

ชมชนศาลอโศกเปนชมชนทมพนฐานมาจากการ น าหลกค าสอนทางศาสนามาใชในการด าเนนชวตอยางจรงจงเพอมงเนนไปในการพฒนาจตใจทมคณธรรมและยงไปกวานนกคอ การบรรลธรรมขนสง มากกวาการยดตดกบขาวของเครองใชทฟงเฟอซงเกนความตองการจ าเปนในการใชในชวต จะเหนไดวาการด าเนนกจการของชมชนไมไดไปเพอการสะสมมงคงหรอตอบสนองความสะดวกสบายสวนตว แตเปนไปเพอประโยชนสวนรวมรวมกนของชมชน

4.3.5 การมความสมพนธทดของคนในชมชน ชมชนศาลอโศกมวฒนธรรมองคกรชาวอโศก โดยมระบบบญนยมและสาธารณ

โภคเปนแนวทางในการปฏบต และชมชนยงมกฎระเบยบของชมชนทสมาชกทกคนตองปฏบต เชน สมาชกทกคนตองถอศล 5 เปนอยางนอย เครองแตงกายตองเปนเสอผาฝายเปนชดมอฮอม และมจ านวนไมมาก ไมสวมรองเทา รบประทานอาหารมงสวรต ไมใชจายเงน ท างานโดยไมรบคาจาง เปนรปแบบการด าเนนชวตทเรยบงาย

มความเปนอยอยางสมถะ มกนอย อกทงยงมค าพดทใชกนในชมชน เชน ทกทายวา “เจรญธรรม” หรอ “ส านกด” ทกทายกนดวยค าพดทไพเราะ มความออนนอมอยในตวเปนการใหมส านกอยตลอดเวลาใหมความเจรญในธรรมะยง ๆ ขนไปและใหมความคดทดตงใจในการปฏบตธรรม การอยอยางเรยบงาย ไมฟงเฟอ ฟมเฟอย มกฎระเบยบ ขอตกลงรวมกนทเปนคานยมทชมชนศาลอโศกไดยดปฏบตมา ดงทเยาวชาวชมชนไดกลาวไววา

ทกวนตสามทกคนตองตนแลว วนจนทร พธ ศกรจะไมท าวด หยดบาง แตยงท ากจกรรมเหมอนเดม เขาครว สวนใหญจะมาชวยกนทฐานครว อยางวนนท าอะไร มาชวยกนเดดผก สมมตแกงขเหลกกมาชวยกนแกะหอม แกะกระเทยม เรามการคดคน จะมาอยตองมาลงทะเบยน ดตววาท าไดไหม พฤตกรรมขเกยจหรอเปลา ขเกยจคอ อบายมขนะ เราไมรบคนตดอบายมข ตดเหลา คณตองเลกละ จะมาอยตอง หนงละอบายมข สองตองเลกเหลาสามกนมงสวรตใหได มงสะ แปลวาเนอ วรตคอ คณตองงดใหได แตไมใชเจนะ หอมกระเทยมเรากน เราไมฆาไมกนเนอสตว (เยาว เพชรทาชม, สมภาษณ, 31 กรกฎาคม 2559)

49

นอกจากน ชมชนยงมผน าททกคนใหการเคารพนบถอ ศรทธาในแนวทางของผน า ผน าเปนตวอยางทดใหกบคนในชมชน ดงทเยาวชาวชมชนไดกลาวไววา

ทานสมณะเวลาออกบณฑบาต ทานกจะบอกญาตโยมวาทานมงสวรตฉนทขาวมอเดยว ไมใชเงน ไมใชปจจย พระพทธเจาหามทสดคอ สตรกบสตางคพอพระมสตางคสตรกจะตามมา พระสงฆ สมณะ เณร เมอมเงนกเลสกจะเขา แคบาตรเดยวกกนไมหมดแลว มบาตรบรหารทอง มจวรบรหารกาย (เยาว เพชรทาชม, สมภาษณ, 31 กรกฎาคม 2559)

การด ารงชวตในชมชนศาลอโศกเปนความพยายามในการน าเอาวฒนธรรมประเพณมารอฟนใหมใหเขากบรปแบบการด าเนนชวตทใกลชดกบศาสนา เพอตอบโตกบรปแบบสงคมสมยใหม แตขณะเดยวกนกเลอกรบเอาสวนดของสงคมสมยใหมมาใชประโยชน ดงจะเหนไดวาแมชมชนจะใหความส าคญกบการใชประโยชนจากสอ เทคโนโลย แตกจะตองมการคนกรอง เลอกสรรขาวสารจากสอประเภทตาง ๆ เสยกอน ทงนเพอปองกนไมใหสมาชกในชมชนเกดความหลงไหล มอมเมาไปกบระบบทนนยม

ชมชนศาลอโศกมการพงตนเองได โดยเฉพาะในดานปจจย 4 ทง อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค การท าพทธเกษตรกรรมของชมชนเปนการผลตทมงตอบสนองความตองการของชมชน เปนหลก และมการน าผลผลตบางสวนมาแปรรปเพอการด าเนนธรกจของชมชนมการใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบชมชนโดยมการใชปยชวภาพในการท าเกษตร และมระบบนเวศทสมดล มแหลงน าส าหรบใชภายในชมชน มตนไมทใหความรมรน มดนทอดมสมบรณเหมาะแกการเพาะปลก และน าความรเดมทมอยในชมชนผนวกกบการเรยนรเพมเตมมาใชในการแปรรป เนนแรงงานทมอยในชมชน มการน าหลกธรรมในเรอง ศล บญนยมและสาธารณโภคมาเปนแนวทางในการด าเนนชวต และมวฒนธรรมของชมชนมความเปนอยอยางเรยบงาย มความเออเฟอเผอแผใหแกกน มการพฒนาจตใจอยตลอดเวลา เพอเรยนรไปสการพงตนเอง

50

บทท 5 สรปผลการศกษา อภปรายผลการศกษา และขอเสนอแนะ

การศกษาเรอง “การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก

อ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค”น มวตถประสงคเพอศกษาการพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชน ศาลอโศก โดยการศกษาครงนไดใชแนวคดและทฤษฎทเกยวของมาใชเปนกรอบในการวเคราะห 2 แนวคด ไดแก แนวคดพทธเกษตรกรรม และแนวคดการพงตนเอง โดยการศกษาครงน ผศกษาไดเลอกใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ โดยการศกษาครงนปรากฏผลการศกษาโดยสรปดงน

5.1 สรปผลการศกษา

ชมชนศาลอโศกตงอยทต าบลโคกเดอ อ าเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค ชมชนศาลอโศก

แตกตางจากชมชนทวไป คอ เปนชมชนทน าหลกค าสอนทางพทธศาสนาของสมณะ โพธรกษมาเปนแนวทางในการด าเนนชวต โดยน าศลมาคดกรองคนทจะเขามาอยในชมชน เมอเขามาอยแลวน าหลกสาธารณโภคและหลกบญนยมมาก ากบในการอยรวมกน ท าใหคนชวยเหลอกนในการท ากจกรรมตาง ๆ ในชมชน ด าเนนชวตอยางเรยบงาย ทกคนทจะเขามาอยตองลดละกเลส มกนอย ไมมงเนนเรองเงน พงตนเองใหมากทสด ท างานโดยไมไดรบคาแรง ชมชนท าเกษตรกรรมเปนหลก โดยยดหลกพทธเกษตรกรรม ทมการน าหลกธรรมทางพทธศาสนามาปฏบตเพอลดความ โลภ และมความขยน อดทน ผลตเพอบรโภคกนเองภายในชมชนเหลอจงแบงปนหรอขาย จดตงรานใจฟาขนเพอน าผลผลตไปวางขาย เปนการด าเนนธรกจทไมมงหวงผลก าไร โดยยดหลก 5 ประการ คอ 1) ขายถก 2) ไมฉวยโอกาส 3) ขยนอตสาหะ 4) ประณต ประหยด และ 5) ซอสตย เสยสละ

รปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก ยดหลกงาย ๆ คอ ปลกพชผกทใชเวลาเพาะปลกระยะสน และพชผกชนดใดทบรโภคบอย กจะปลกพชชนดนนใหมาก ๆ เพอจะไดไมตองหาซอจากภายนอก บรโภคผกและผลไมพนบานทใหผลผลตตามฤดการ พชทปลกไดแก ขาวหอมมะลแดง ขาวไรซเบอร ผกกวางตง ผกคะนา กะเพรา โหระพา ถวฝกยาว แตงกวา ตนหอม ผกช ผกชฝรง บวบ ฟก หอม กระเทยม มะเขอเทศ ชะอม สะเดา ผกพนบานตาง ๆ กลวย มะละกอ ฝรง ขนน แตงโม ผลไมตามฤดกาลตาง ๆ ปลกสมนไพรไวเพอน ามาแปรรปเปนยา ไดแก อญชน ตะไคร วาน สะเดา การท าเกษตรของชมชนศาลอโศก การเรมตนท าพทธเกษตรกรรมของชมชนลองผดลองถกมาโดยตลอด อาศยประสบการณทเพมพนขนตามวนเวลา และคนในชมชนมการศกษาคนควา เขาอบรม เชญวทยากรมาใหค าปรกษาเพอปรบใชกบชมชนอยเสมอ ตลอดจนน าภมปญญาความรเดมมาประยกตใช การท าพทธเกษตรกรรมชมชนจงมพฒนาการทดขนมาตามล าดบ จากในอดตทเคยผลต

51

เพอบรโภคในชมชนเพยงอยางเดยว ปจจบนผลผลตสวนหนงยงมเหลอเพอแบงปนและเพอขายสรางรายไดใหกบชมชนอกดวย ชมชนใชฐานงานเปนกจกรรมเพอใหคนและชมชนสามารถการพงตนเองได คนในชมชนทกคนจะมบทบาทหนาทในแตละฐานงาน ฐานงานครอบคลมและสงเสรมความพรอมใหกบชมชนเกอบทก ๆ ดาน เชน ฐานเกษตรกรรม ฐานสมนไพร ฐานรานใจฟา ทก ๆ ฝายท างานอยางเปนระบบเชอมโยงกนอยางลงตว ยดหลกการทวา ประโยชนสง ประหยดสด ในการท างานแตละวน ทกคนในชมชนจะไมมใครไดรบคาจางหรอเงนเดอน แมจะไมมเงนตดตว แตชาวชมชนกสามารถอยกนไดอยางมความสข ทกคนจะรวมกนรบผดชอบงานเมอวางจากฐานงานของตนเอง ทกคนกจะไปชวยเหลอกนในฐานงานอน ๆ หลงจากเกบเกยวผลผลตทางการเกษตรแลว พนทจะไมถกทงใหวางเปลาโดยไรประโยชน แตจะท าการปลกพชไรชนดอนทดแทน จนกวาจะถงฤดกาลท านาครงตอไป ชาวศาลอโศกท าเกษตรโดยปลอยใหเตบโตตามธรรมชาต ปลกพชผสมผสาน ชมชนมความเชอวาการเขาไปแทรกแซงธรรมชาตใหนอยทสด เปนวธทดทสดในการท าเกษตร เพราะธรรมชาตมกระบวนการจดการตนเองใหด าเนนไปอยางสมดลอยแลว เชน ตนไมแตละตนสามารถเตบโต สงใหญไดโดยไมตองพรวนดนใสปย และไมมโรคหรอแมลงศตรพชใดท าลายใหเสยหายได ระบบนเวศมพชหลากหลายชนดขนปะปนกนไป แมวาผลผลตทออกมานนลกษณะ รปราง อาจจะดไมสวยเหมอนทวางขายกนตามตลาด หรอไมอาจเกบเกยวไดในปรมาณมาก ๆ เหมอนกบการท าเกษตรทวไป แตกมนใจไดวาอาหารทบรโภคบรสทธ ปลอดภย ปราศจากสารเคม และการท าเกษตรในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนอยางเครงครดเปนเวลานานกวาสสบป ท าใหทรพยากรในชมชนยงคงความอดมสมบรณ สามารถเปนแหลงท ากนทอดมสมบรณ ตอบสนองตอการบรโภคของชาวชมชนตอไปอกนาน นอกจากนชมชนยงจดสวสดการเพอใหครอบคลมส าหรบทกคนในชมชน ทงอาหารทมใหบรโภค มโภชนาการครบถวน มของใชจ าเปนสวนตวใหใชสามารถเบกไดทสวนกลาง รกษาพยาบาลในยามทเจบปวยทงแพทยแผนไทยและแผนปจจบน รวมไปถงเมอเสยชวตกมพธเผาศพให สงทชมชนศาลอโศกจดเตรยมไวใหครอบคลมตอความตองการของมนษยทรจกพอประมาณ หรอประมาณตน

คนในชมชนอยกนดวยความไววางใจกน ชวยเหลอพงพากน ใครมหนาทอะไรกจะท าใหดทสด ทกคนมอสระเตมทในการคดและสรางสรรคงาน โดยไมมการกาวกายหนาทซงกนและกน มแตคอยใหความชวยเหลอในยามทตองการ หากมขอผดพลาดเกดขนกบงานของตน กตองพรอมทจะนอมรบค าตเตยน และค าแนะน าจากผอนอยางไมโกรธเคองเพอน าไปแกไข สงทท าพลาดไปใหดกวาเดม จะเหนไดวาระบบการบรหารงานของชมชน จะไมมหวหนาหรอลกนอง มแตความเปนเพอนรวมงาน หลายคนอาจจะมองวาชมชนศาลอโศกปดตวเองจากสงคมอน ๆ แมจะเปนชมชนทพงตนเองได แตกไมไดหมายความวาจะไมมการตดตอสมพนธกบใคร ยงมการตดตอสมพนธกบบคคลภายนอกอย เชน มการตดตอ ประสานงานกบหนวยงานทางราชการและองคกรตาง ๆ และผทสนใจตองการเขามาเยยมชมอยเสมอ ชมชนศาลอโศกเตมใจตอนรบและถายทอดความรใหอยางเตมท และทางราชการ

52

กพรอมอ านวยความสะดวกในเวลาททางชมชนตองการ บทบาทในการชวยเหลอสงคมทแสดงออกอยางเดนชด ไมไดจ ากดเฉพาะผมาเยอนจากตางถนเทานน แตรวมถงชาวบานในบรเวณใกลเคยงดวย

5.2 อภปรายผลการศกษา

จากผลการศกษาเรองการพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก มประเดนทนาสนใจสามารถน ามาอภปรายผลการศกษาไดดงตอไปน

การศกษาในครงนน าแนวคดการพงตนเองของ สญญา สญญาววฒน (2550) มาใชในการก าหนดกรอบแนวคด ผลการศกษาในครงน มความสอดคลองกบกรอบแนวคดทศกษา และ มขอคนพบประเดนเพมเตม ดงน

ดานเทคโนโลย มความสอดคลองกน คอ ชมชนศาลอโศกมการใชเทคโนโลยทางวตถ ใชเครองทนแรงขนาดเลก เชน จอบ เสยม เปนเครองใชขนาดเลกทไมกระทบกบสงแวดลอม ใชเทคโนโลยทไมใชวตถ น าภมปญญาดงเดมของคนในชมชนอยางการท าสมนไพรไวรกษาโรคมาสรางคณคากอเกดเปน รายไดขน อกทงยงมการวางแผนในการท าเกษตร เชน วางแผนในการเตรยมพนธพชไวปลกในแตละฤดกาล มการวางแผนไวอยางเปนระบบ และปจจบนชมชนมการพงพาเทคโนโลยขนาดใหญ มการน ารถไถ รถเกยวขาว เขามาใชเพอทนแรง เนองจากสภาพปญหาจ านวนคนลดลงและเปนผสงอาย เปนสวนใหญ จะเหนไดวาชมชนจะใชเทคโนโลยทไมซบซอน สามารถควบคมไดงาย และมตนทน ทไมสง

ดานเศรษฐกจ มความสอดคลองกบกรอบแนวคด คอ ชาวศาลอโศกมความมนคงทางดานเศรษฐกจ มอาชพทมนคง เลยงตวเองได มรายรบและรายจายทเพยงพอ ไมมภาระหนสน ทกคนในชมชนเตมใจท างานโดยไมรบคาแรง

ดานทรพยากรธรรมชาต มความสอดคลองกน คอ ชมชนศาลอโศกมทร พยากรทเพยงพอตอการอปโภค บรโภคของคนในชมชน มทรพยากรทหลากหลาย มการน าทรพยากรทมอยในชมชนไปใชใหเกดประโยชนโดยเนนความสมดลของระบบนเวศ มการผลตปย น าหมกชวภาพใชเองเพอรกษาสภาพแวดลอมใหสมบรณ

ดานจตใจ มความสอดคลอง คอ ชมชนมการน าหลกธรรมมาใชในการด าเนนชวต คนในชมชนรกษาศล ท าใหมจตใจทเขมแขง ลด ละ กเลสและตณหา ละเวนเนอสตว ละเวนจากอบายมข

ดานสงคม มความสอดคลอง คอ ชาวชมชนศาลอโศกรวมกนปฏบตตามกฎระเบยบทชมชนตงไว ท าใหชมชนมความเปนน าหนงใจเดยว มผน าชมชนทเปนแบบอยางทดและเปนคนท ชาวชมชนใหความเคารพและศรทธา

53

จากการศกษา จะเหนไดวาชมชนศาลอโศกใหความส าคญกบการด าเนนกจกรรมเพอการพงตนเองในปจจยพนฐานเปนหลก ผศกษาจงคนพบประเดนการพงตนเองจากการท าพทธเกษตรกรรมเพมเตม คอ การพงตนเองดานสขภาพ เนองจากคนในชมชนมอาหารการกนทอดมสมบรณ ปราศจากสารพษ มวตถดบทไดจากทรพยากรธรรมชาตในชมชนประกอบกบการมหลกธรรมในการยดเหนยวจตใจ ท าใหชาวชมชนมสขภาพกายและใจทด อกทงยงมทางเลอกในการรกษาสขภาพทหลากหลายทงแพทยแผนปจจบนทมแพทยประจ าอยในชมชนและแผนโบราณอยางการใชสมนไพร และอกประเดนหนงทคนพบ คอ การพงตนเองดานการศกษา ซงทางชมชนมบคลากรทมคณวฒทางการศกษา หลายทาน มความรทงทางดานวชาการและการลงมอปฏบตจรงในชมชน การพงตนเองดานการศกษาของชมชนศาลอโศก จงเกดขนภายใตการท าพทธเกษตรกรรม ซงการพงตนเองในดานตาง ๆ ทกลาวมานนลวนเพยงพอตอการมคณภาพชวตทด จากการศกษาผศกษาสามารถน าเสนอแผนภม การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศกไดดงน

54

ภาพท 5.1 รปแบบพทธเกษตรกรรมเพอการพงตนเองของชมชนศาลอโศก

จากรปแบบ (Model) การท าพทธเกษตรกรรมเพอการพงตนเองของชมชนศาลอโศก

จากการศกษาสามารถสรปไดวา การท าพทธเกษตรกรรมมแบบแผนในการผลตท ใชแรงงานในชมชนไมมการจางแรงงานจากภายนอก ใชทรพยากรในชมชนเปนสวนใหญ น าหลกธรรมน าทางเพอเปลยนความคด เปลยนพฤตกรรม และมการท าเกษตรทรกษาระบบนเวศ ไมท าลายทรพยากรเนนธรรมชาตทเกอกล ใชเทคโนโลยทเหมาะสม มเครองมอ เครองใชทไมกระทบตอสงแวดลอม มการสรางความมนคงทางเศรษฐกจ ท าใหมการใชจายอยางสมเหตสมผล มกน มใชอยางเพยงพอ อกทง การมจตใจทเปนธรรม สามารถลดกเลส มความพอด เสยสละแบงปนผอนได การสรางความสมพนธทดในชมชน ชมชนท าใหมความกลมเกลยว มความศรทธาตอผน า มระเบยบแบบแผนทแนนอน การมสขภาวะทด

การท าพทธเกษตรกรรม

แบบแผนการผลตแบบพทธเกษตรกรรม - ใชแรงงานในชมชน - ใชทรพยากรในชมชน - ใชหลกธรรมน าทาง - รกษาระบบนเวศ

พงตนเองได การใชเทคโนโลย

ทเหมาะสม

การใชความรและทกษะในชมชน

การมจตใจทเปนธรรม

การสรางความสมดลใหกบทรพยากร

การมสขภาวะทด

การสรางความมนคงทางเศรษฐกจ

การสรางความ สมพนธทดในชมชน

55

สามารถดแลตวเองไดในเบองตน มสขภาพกายทแขงแรง มสขภาพใจทเขมแขง ตลอดจนการใชความรทกษะในชมชน คนในชมชนน าความรความสามารถทงวชาการและการปฏบตจรง

ตามความหมายแนวคดการพงตนเองของ สมเกยรต พทกษกมลพร (2544) ทกลาววา การพงตนเองเปนการใชทรพยากรในชมชนรวมกน ด าเนนกจกรรมตาง ๆ เพอตอบสนองความตองการของคนในชมชนเปนหลก สามารถชวยเหลอตนเองใหไดมากทสด ใชความร ภมปญญา เทคโนโลย เครองมอทใชตาง ๆ ไมท าลายระบบนเวศ มการวางแผนในการท างาน ตดตอสอสารกบภายนอกชมชน เพอใหขาวสารทดทนตอเหตการณ ทางเศรษฐกจคนในชมชนสามารถเลยงตวเองได มรายไดเพยงพอใชจาย ซงแนวคดการพงตนเองขางตนน ปรากฏอยในการพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศกทงหมด กลาวคอ จากผลการศกษานน ชมชนศาลอโศกใชพนททมอยของชมชนจดสรรอยางเกดประโยชน มการจดสรรใหครอบคลมตอความตองการของชมชน มแหลงน าในพนทชมชน ทกคนรวมกนใชทรพยากรโดยเออตอระบบนเวศ น าภมปญญาทมอยมาประยกตใช แบงงานกนท า ใชแรงงานคนในชมชนเปนหลก อปกรณการเกษตรทใชเปนประเภทจอบ เสยม ไมใชเครองจกรขนาดใหญทท าลายระบบนเวศ มรายไดจากการน าผลผลตทเหลอจากการบรโภคมาจ าหนายเพอสรางรายไดใหกบชมชน เปนการคาทไมมงหวงผลก าไร ตลอดจนยงสอดคลองกบ จราวด ศรสวรรณ ไดศกษาเรอง ศกยภาพของพทธเกษตรกรรมในการพงตนเองของชมชน: กรณศกษาชมชนปฐมอโศก จงหวดนครปฐมพบวา วถการผลตตามแนวพทธเกษตรกรรมท าใหสมาชกในชมชนปฐมอโศกสามารถด ารงชพแบบพงตนเองไดในระดบหนง โดยเฉพาะการพงตนเองในปจจย 4 มแบบแผนการผลตทค านงถงความสมดลของธรรมชาต ปฏบตธรรมและฟงธรรมท าใหวถชวตเปนสข คนในชมชนรจกเสยสละเพอสวนรวม พงตนเอง ไมมงเนนเรองเงนหรอผลประโยชนสวนตน

การด าเนนชวตตามรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก สามารถน าไปส ความยงยนในทกดานได เนองจากชมชนด ารงชวตอยโดยยดหลกสาธารณโภค คอ ถอครองทรพยสนและชวยเหลอกน มความเชอ ความศรทธา สอดแทรกเขากบวถชวตประจ าวน เปนแรงผลกดนใหคนเกดการปฏบตตามอยางทมเท เตมความสามารถ กอใหเกดการชวยเหลอซงกนและกนกลายเปนแรงเกาะเกยวใหคนอยรวมกนในชมชนอยางแนบแนน อกดานหนงคอ น าศลมาใชในการด ารงชวต ท าใหคนในชมชนมวนยในตวเอง และอกสวนหนงคอ ชมชนยดหลกบญนยม จ าหนายสนคาเพอสรางรายไดใหกบชมชน ซงรายไดทงหมดนจะน ามารวมกนทสวนกลางแลวท าการจดสรรใหกบสมาชกในชมชน โดยเฉพาะความตองการพนฐานของมนษยไดแก อาหาร เครองนงหม ยารกษาโรค และทอยอาศย และนอกจากนยงมการจดสวสดการใหกบสมาชกในชมชน เชน ใหการสทธรกษา การรกษาพยาบาล สงเหลานลวนเปนความจ าเปนและความเหมาะสม ซงสอดคลองกบ แซมดน เลศบศย (2555) ไดศกษาเรอง การบรณาการระบบสาธารณโภคเพอการพฒนาอยางยงยน: กรณศกษาชมชนอโศก พบวา วถการด าเนนชวตตามรปแบบของชาวอโศก มความมนคงและยงยนในทกดาน ท าใหเกดวฒนธรรมใหม

56

ในวถชวตทเรยบงาย มกนอย และพฒนาอยางตอเนอง ชวยแกปญหาสงคม ลดความเหนแกตว คนรจกเออเฟอเผอแผกน

5.3 ขอเสนอแนะ

ในอดตชมชนมฐานตาง ๆ อยมากมาย แตดวยกาลเวลาทผนผาน จ านวนแรงงานในชมชนลดจ านวนลง ฐานงานตาง ๆ ในชมชนจงเลอนหายตามไปดวย เชน ฐานโรงเหด ฐานงานไม ปจจบนกลายเปนสถานทรกราง ชมชนควรมการจดการกบฐานตาง ๆ หรออาจจะปรบเปลยนสถานท ไปท าอยางอน จ านวนคนในชมชนทลดลงเปนสงทนาเปนหวง อดตชมชนเคยมโรงเรยน แตเดกนกเรยน โตขนจงยายไปเรยนทอนท าใหปจจบนไมมการเรยนการสอนอยแลว ควรปรบเปลยนกฎเกณฑในการรบนกเรยนเขาศกษา ควรเปดรบเยาวชนทวไป หรอเยาวชนทอาศยอยบรเวณรอบ ๆ ชมชน เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนร ตลอดจนปรบเปลยนเกณฑ กฎระเบยบการเขาเรยนเพอใหเยาวชนได เขาถงการศกษา ซงจะท าใหจ านวนนกเรยนเพมขนและเกดความตอเนอง

และผลการศกษาครงน จะเหนวาชมชนศาลอโศกเปนชมชนทมวฒนธรรมเปนของตนเอง มหลกธรรม ค าสอน ความเชอ ทสมาชกในชมชนใหความศรทธา มเปาหมายในชวตแตกตางไปจากคนในสงคม แมวาชมชนจะประสบความส าเรจในระดบหนงในการพงตนเอง สามารถด ารงชวตอยไดดวยการพงพากนเองในกลมอโศกดวยกนเอง แตการทชมชนอน ๆ หรอบคคลจะน ารปแบบการด าเนนชวตการด าเนนกจกรรมของชมชนไปปฏบตนนอาจจะเปนไปไดยาก แตชมชนกมรปแบบหรอกจกรรมตาง ๆ ทชมชนหรอบคคลภายนอกสามารถเขามาเรยนรเพอน าไปประยกตใชในชวตประจ าวนได เชน การท าเกษตรในรปแบบพทธเกษตรกรรม ไมท าลายสงแวดลอม เนนเพยงแคบรโภคกนเอง ลด ละ เลกอบายมข ขาวของใชทเกนความจ าเปน การท างานรวมกนเปนกลมอยางมระเบยบ มความเออเฟอเผอแผใหกบผอน ไมจ าเปนตองปฏบตตามในทกขนตอน แตกสามารถน าไปประยกตใชภายใตสถานการณปญหาตาง ๆ ในสงคม เพอใหหลดพนจากความทกข ด าเนนชวตอยางมความสขในทกกาวของชวต

5.4 ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป

1. ควรท าการศกษาเปรยบเทยบรปแบบการท าพทธเกษตรกรรมและการท าเกษตรในรปแบบของการใชสารเคมหรอเครองทนแรงตาง ๆ เพอใหเหนความแตกตางถงขอด ขอเสย

2. ควรท าการศกษาเปรยบเทยบการท าพทธเกษตรกรรมในอดตและปจจบนเพอใหเหนความเปลยนแปลง

57

รายการอางอง หนงสอ กาญจนา แกวเทพ และ กนกศกด แกวเทพ. (2530). การพงตนเอง: ศกยภาพในการพฒนาชนบท.

กรงเทพฯ: สภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพอการพฒนา. ประเวศ วะส. (2530). พทธเกษตรกรรมกบศานตสขของสงคมไทย. กรงเทพฯ: มลนธหมอชาวบาน. พระไพศาล วสาโล. (2536). พทธเกษตรกรรมกบการพฒนาหมบาน. ใน เสร พงศพศ (บรรณาธการ).

ภมปญญาชาวบานกบการพฒนาชนบท เลม 1. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนสพบลชชง. วฑรย เลยนจ ารญ. (2539). รจกชวตจงรจกเกษตรกรรม. กรงเทพฯ: เครอขายเกษตรกรรมทางเลอก. เสร พงศพศ. (2536). ภมปญญาชาวบานกบการพฒนาชนบท. กรงเทพฯ: มลนธภมปญญา. วทยานพนธ กตตกร สนทรานรกษ. (2543). การพฒนาชมชนพงตนเอง กรณศกษาชมชนศรษะอโศก.

(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). จฬาลงกรณมหาวทยาลย, คณะเศรษฐศาสตร. จรสเรอง ศเรวฒนรกษ. (2542). การพฒนาแบบพงตนเองกบการพฒนาในเชงพทธกรณศกษาชมชน

ศรษะอโศก. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยรามค าแหง, คณะรฐศาสตร, บณฑตวทยาลย.

จราวด ศรสวรรณ. (2530). ศกยภาพของพทธเกษตรกรรมในการพงตนเองกรณศกษาชมชนปฐมอโศก จงหวดนครปฐม. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). จฬาลงกรณมหาวทยาลย, สาขาวชาพฒนามนษยและสงคม.

ธนนท ศรวรรณ. (2555). กระบวนการพงตนเองดานอาหารและพลงงานของกลมกสกรรมธรรมชาตสองสลง ต าบลสองสลง อ าเภอแกลง จงหวดระยอง. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร.

เบญจภรณ ศรวงษา. (2549). กระบวนการกาวสความเปนชมชนเศรษฐกจพงตนเองของชมชนศาลอโศก จงหวดนครสวรรค. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยนเรศวร, ภาควชาพฒนาสงคม.

58

ภาคผนวก

58

แบบสมภาษณ การพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก

ขอมลพนฐานผใหขอมล

1. ชอ 2. ระยะเวลาทเขามาอยในชมชน 3. หนาทรบผดชอบในชมชนมอะไรบาง 4. ท าไมถงตดสนใจเขามาอยในชมชน

ขอมลพนฐานของชมชน 1. ทมาของชมชนเปนอยางไร ใครเปนผกอตง มแนวคด หรอวตถประสงคอะไรในการ

จดตงชมชนขนมา 2. สมาชกชมชนมจ านวนเทาไหร ชมชนมพนทเทาไหร แบงเปนอะไรบาง 3. โครงสรางของชมชนมอะไรบาง 4. ชมชนมสวสดการอะไรบางใหกบคนในชมชน 5. ชมชนมหลกเกณฑ กฎระเบยบในการเขาพกอาศยอยางไรบาง 6. ชมชนมวฒนธรรม ประเพณอะไรบาง

วตถประสงค เพอศกษาการพงตนเองในรปแบบพทธเกษตรกรรมของชมชนศาลอโศก

ขอมลกระบวนการพงตนเอง 1. การพงตนเองดานเทคโนโลย

1.1 ในการท าพทธเกษตรกรรม ชมชนน าภมปญญามาใชอยางไรบาง 1.2 ชมชนมการน าเครองจกรสมยใหมเขามาท าอะไรบาง 1.3 ชมชนใชสารเคม อะไรบางในการท าเกษตร 1.4 ชมชนมขนตอน หรอการวางแผนอยางไรบาง 1.5 ชมชนมวธการดแล บ ารงรกษาผลผลตอยางไรบาง 1.6 มการจดสรรผลผลตอยางไร

59

2. การพงตนเองดานเศรษฐกจ 2.1 ชมชนมรายไดมาอยางไร 2.2 ผลตและจ าหนายอะไรบาง 2.3 ผลผลตทได เพยงพอตอการบรโภคของคนในชมชนนานเพยงใด เพยงพอ

หรอไมในแตละป 2.4 ใครเปนผดแลการเงนของชมชน 2.5 มการบรหารจดการเงนในรปแบบใด ใครเปนผรบผดชอบ 2.6 ชมชนมรายจายอะไรบาง 2.7 รายไดของชมชนเพยงพอตอรายจายของชมชนหรอไม อยางไร

3. การพงตนเองดานทรพยากรธรรมชาต 3.1 ชมชนมทรพยากรอะไรบาง 3.2 ชมชนใชประโยชนจากทรพยากรอยางไรบาง 3.3 ชมชนมขนตอนหรอกระบวนในการฟนฟ ดแลรกษาทรพยากรในชมชนอยางไร

บาง 3.4 ใครเปนผดแล

4. การพงตนเองดานจตใจ 4.1 คนในชมชนใชหลกธรรมในการด ารงชวตอยางไรบาง 4.2 คนในชมชนมการชวยเหลอ พงพากนในลกษณะใดบาง

5. การพงตนเองดานสงคม 5.1 ชมชนมแนวทาง/กฎกตกาทปฏบตรวมกนอยางไรในชมชน 5.2 ชมชนมเครอขายทใดบาง และมความสมพนธกนอยางไร

60

รายชอผใหขอมล

1. ทานสมณะลอคม ธมมกตตโก (เจาโอวาส) 2. นางเยาว เพชรทาชม (ชาวชมชน) 3. นางอนงค คชสาร (ชาวชมชน หวหนาฐานรานใจฟา) 4. นางรวธรรม ค าเขยว (ชาวชมชน หวหนาฐานสมนไพร) 5. นายจ านงค สงวร (ชาวชมชน ประธานชมชน)

61

ประวตผเขยน ชอ นางสาวหทยรตน ชาญวการณ วนเดอนปเกด 16 มนาคม 2535 วฒการศกษา ปการศกษา 2556: วทยาลยสหวทยาการ (สหวทยาการการจดการทรพยากรทางสงคมและวฒนธรรม)

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยล าปาง ต าแหนง เจาหนาทสอสารองคกร สหกรณออมทรพยกรมการปกครอง จ ากด