นางทองสข ปายะนนทนนกวทยาศาสตรการแพทยช านาญการพเศษ

ส านกคณภาพและความปลอดภยอาหาร กรมวทยาศาสตรการแพทย

สถานการณการตกคางของยาฆาแมลงและความส าคญของการควบคมคณภาพการทดสอบและปญหาทพบจากการตรวจประเมนการตรวจสอบสารพษตกคางในผกสด ผลไมสด

1. •สถานการณการตกคางของยาฆาแมลง

• ความส าคญของการควบคมคณภาพการทดสอบ

3.

• ปญหาทพบจากการตรวจประเมนการตรวจสอบสารพษตกคางในผกสด ผลไมสด

หวขอ

สถานการณการตกคางของยาฆาแมลง

เชงสขภาพ

เชงเศรษฐกจการคา

• ยกระดบการก ากบดแลสถานทผลต (คดและบรรจ) ผกผลไมสด

การบรณาการขบเคลอนคณภาพและความปลอดภยผกและผลไม

• เฝาระวงผกและผลไมสด ณ สถานทจ าหนายและผกผลไมสดน าเขา-สงออก

• การยกระด บกา ร

ก ากบดแลสถานท

จ า ห น า ย อ า ห า ร

บรก ารล กค า ให ม

คณภาพและความ

ปลอดภย

• Q Restaurant

ตนน า

• ระบบการจดการสารเคมก าจดศตรพช• มาตรฐานการผลต

GAP/ Organics • Smart farmer• เกษตรแปลงใหญ• ตลาดน าการผลต

• มาตรฐานสขาภบาล

อาหาร

• การคดเลอกวตถดบ

ปลอดภย

• การตรวจสอบ

คณภาพวตถดบ

• การเลอกซ อผกผลไม

ทมตรารบรอง

• ความรในการลางผก/

ผลไม

• เครองมอในการเลอก

ซ อ(ฉลาก)

• ตามสอบยอนกลบได

สถานทจ าหนาย ผบรโภคโรงพยาบาลภตตาคาร/รานอาหาร

คณะกรรมการอาหารแหงชาต มมตขบเคลอน “ประเดนผกและผลไมปลอดภยตลอดหวงโซ”นโยบายดานอาหารปลอดภย

กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงสาธารณสข

บรณาการรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของตลอดหวงโซ

โรงคดบรรจ

ผานมาตรฐานกระทรวงเกษตรและสหกรณและกระทรวงสาธารณสข วางแผนการเฝาระวง สารพษตกคาง ป แบบ From Farm to Table

แปลงเกษตร 4,379 ตวอยาง -มาตรฐานGAP 2,007 ตวอยาง ผานมาตรฐาน 93.7%-อยระหวางตรวจมาตรฐาน GAP 2,372 ตวอยาง ผานมาตรฐาน 91%

โรงคดบรรจ 715 ตวอยาง ผานมาตรฐาน 85.6%

หางสรรพสนคา 1,317 ตวอยาง -สนคาไดรบรองมาตรฐานปลอดภย ผานมาตรฐาน 86.4% -สนคาไมไดรบรองมาตรฐาน ผานมาตรฐาน 71.8%

ครวโรงพยาบาล 162 ตวอยาง ผานมาตรฐาน 77.8%

ตลาดคาสง/ตลาดสด 481 ตวอยาง ผานมาตรฐาน 64.9%

47 ชนด

54 ชนด96 ชนด 10 ชนด

400 สาร

ตวอยาง

การลดการตกคางของสารเคมปองกนก าจดศตรพชในผกและผลไมเพอการบรโภคในครวเรอน

สารกลมออรกาโนคลอรน (OCs) 21 ชนด

สารกลมออรกาโนฟอสฟอรส

(OPs) 24 ชนด

สารสงเคราะหไพรทรอยด (SPs) 8 ชนด

การปอกเปลอก การลางน า การลวกตม

วธวเคราะห : Modified QuEChERS(Quick, Easy, Effective, Rugged and Safe) , AOAC 2007.01 official method

• สม.....ผลไมทมความเสยงสง• สม จากโครงการส ารวจการตกคาง

ของสารเคมก าจดศตรพชและการปนเปอนจลนทรยดอสารตานจลชพในผลสมป 2560 (109 ตย.)

• สม ตย. สม 20 ตย.(วเคราะหหาสารเคมก าจดศตรพชตกคาง กอนและหลงปอกเปลอก)

• สม ตย. สม 10 ตย.(วเคราะหหาสารเคมก าจดศตรพชตกคางกอนและหลงลางน า)

ตวอยางสม

15

ตวอยางผก

ผก จากโครงการ Total Diet Study ป 2560 (จาก 33 กลมอาหาร)

• สมตวอยางผก 8 ชนด ไดแก• บรอกโคล เปนตวแทนของกลมผกตระกลกะหล า• คะนา เปนตวแทนของกลมผกใบ• บวบเหลยม เปนตวแทนของกลมผกผลตระกลแตง• ถวฝกยาว เปนตวแทนของกลมผกผลตระกลถว• มะเขอเปราะ เปนตวแทนของกลมผกผลตระกลมะเขอ• พรกชฟา เปนตวแทนของกลมผกผลตระกลพรก • ผกบง เปนตวแทนของกลมผกตนหรอยอด• เหดรวม ไดแก เหดนางฟา เหดนางรม เหดออรนจ และเหดเขมทอง

(วเคราะหหาสารเคมก าจดศตรพชตกคางกอนและหลงลวกตม)

16

วธการลดปรมาณสารพษตกคางในสม

สวนท 1 (ไมปอกเปลอก)

• หนเปนชน

• บดใหละเอยด, ชง ตย. 10 g

• สกดดวยตวท าละลาย

• วเคราะหดวยเครอง GC

สวนท 2 (ปอกเปลอก)• ปอกเปลอก

• หนเปนชน

• บดใหละเอยด, ชง ตย. 10 g

• สกดดวยตวท าละลาย

• วเคราะหดวยเครอง GC

17

วธการลดปรมาณสารพษตกคางในสม (ตอ)

สวนท 1 (ไมลางน า)

• ผา, หนเปนชน

• บดใหละเอยด, ชง ตย. 10 g

• สกดดวยตวท าละลาย

• วเคราะหดวยเครอง GC

สวนท 2 (ลางน า)

• แชน าใหทวมทงไว 30 min, เทน าทง

• เปดน าระดบกลางไหลผาน

• ขดถดวยฟองน าตาขาย 30 s ทกผล

• ผา, หนเปนชน

• บดใหละเอยด, ชง ตย. 10 g

• สกดดวยตวท าละลาย

• วเคราะหดวยเครอง GC

18

วธการลดปรมาณสารพษตกคางในผก

สวนท 1 (กอนลวกตม)• บดใหละเอยด ชง ตย. 10 g. • สกดดวยตวท าละลาย• วเคราะหดวยเครอง GC

• สวนท 2 (หลงลวกตม)• น าไปตมสกในน าเดอดเปนเวลา 10 min

(ทงไวใหเยน)• บดใหละเอยด ชง ตย. 10 g• สกดดวยตวท าละลาย• วเคราะหดวยเครอง GC

19

ผลการลดปรมาณสารเคมก าจดศตรพชโดยการปอกเปลอกในสม

ชนดสารทตรวจพบ กลมสารทตรวจพบ

ปรมาณทพบ (mg/kg) ปรมาณสารทลดลง (%)

LOD(mg/kg)ไมปอกเปลอก

(min-max)ปอกเปลอก(min-max)

chlorpyrifos OPs < 0.05-0.24 not detected 100 0.02

cypermethrin SPs < 0.05-0.53 not detected 100 0.03

propargite OPs < 0.05-1.64 not detected 100 0.02

profenofos OPs < 0.05-0.20 not detected 100 0.02

malathion OPs < 0.05-0.14 not detected 100 0.02

fenpropathrin SPs < 0.05 not detected 100 0.03

bifenthrin SPs < 0.05 not detected 100 0.03

chlorothalonil OCs 0.06 not detected 100 0.02

L-cyhalothrin SPs < 0.05 not detected 100 0.03

ethion OPs < 0.05-3.00 not detected 100 0.0220

(mg/kg)

ไมพบการตกคางลดสารตกคางได 100 %

ไมปอกเปลอก ปอกเปลอก

แผนภมการลดปรมาณสารเคมก าจดศตรพชโดยการปอกเปลอกในสม

0 1 2 3

fenpropathrin

bifenthrin

L-cyhalothrin

chlorothalonil

malathion

profenofos

chlorpyrifos

cypermethrin

propargite

ethion

fenpropathrin bifenthrin L-cyhalothrin chlorothalonil

malathion profenofos chlorpyrifos cypermethrin

propargite ethion

0 1 2 3

fenpropathrin

bifenthrin

L-cyhalothrin

chlorothalonil

malathion

profenofos

chlorpyrifos

cypermethrin

propargite

ethion

21

ผลการลดปรมาณสารเคมก าจดศตรพชโดยการลางน าในสม

ชนดสารทตรวจพบ

กลมสารทตรวจพบ

ปรมาณทพบ (mg/kg)

ปรมาณสารทลดลง (%)

LOD(mg/kg)

ไมลางน า(min-max)

ลางน า(min-max)

chlorpyrifos OPs < 0.05-0.35 < 0.05-0.30 15 0.02

ethion OPs 0.52-0.61 < 0.05-0.61 41 0.02

cypermethrin SPs < 0.05-1.64 < 0.05-0.18 86 0.03

propargite OPs < 0.05-0.20 < 0.05-0.11 33 0.02

profenofos OPs < 0.05-0.14 < 0.05 50 0.02

แผนภมการลดปรมาณสารเคมก าจดศตรพชโดยการลางน าในสม

0 0.5 1 1.5 2

profenofos

propargite

chlorpyrifos

ethion

cypermethrin

profenofos propargite chlorpyrifos

ethion cypermethrin

0 0.5 1 1.5 2

profenofos

propargite

chlorpyrifos

ethion

cypermethrin

(mg/kg)

ไมลางน า ลางน า พบสารตกคาง ปรมาณลดลงลดได 15-86 %

23

ผลการลดปรมาณสารเคมก าจดศตรพชโดยการลวกตม

ผกชนดตวอยางทตรวจพบ

ปรมาณทพบ (mg/kg) ปรมาณสารทลดลง (%)

LOD(mg/kg)

กอนลวกตม (min-max) หลงลวกตม (min-max)

บรอกโคล diazinon 0.17chlorpyrifos 0.12

not detectednot detected

100100

0.020.02

คะนา prothiophos 0.14cypermethrin 0.13

prothiophos 0.10cypermethrin 0.07

3946

0.020.03

บวบ not detected not detected - -

ถวฝกยาว chlorpyrifos 0.07 chlorpyrifos < 0.05 39 0.02

มะเขอเปราะ not detected not detected - 0.02

พรกชฟา profenofos 0.07 profenofos < 0.05 39 0.02

ผกบง not detected not detected - -

เหด not detected not detected - -24

0 0.05 0.1 0.15 0.2

เหดรวม

ผกบง

มะเขอเปราะ

บวบเหลยม

ถวฝกยาว

พรกชฟา

คะนา

บรอกโคล

0 0.05 0.1 0.15 0.2

เหดรวม

ผกบง

มะเขอเปราะ

บวบเหลยม

ถวฝกยาว

พรกชฟา

คะนา

บรอกโคล

diazinon

chlorpyrifos

prothiophos

cypermethrin

profenofos(mg/kg)

พบสารตกคาง ชนดและปรมาณ

ลดลงลดได 39-100%

กอนลวกตม หลงลวกตม

แผนภมการลดปรมาณสารเคมก าจดศตรพชโดยการลวกตมผก

25

สรป

• การศกษาการลดปรมาณสารเคมก าจดศตรพชสามารถลดปรมาณไดขนอยกบ

- สมบตทางเคมของสารทตกคาง

- ปรมาณทตกคางกอนน ามา

ลดปรมาณ

• ผบรโภคไมควรตนตระหนกจนเกนไป

• ใหขอมลและสอสารขอมลทางวชาการใหประชาชน

• ควรรบประทานผกผลไมแบบหมนเวยนเพอลดการสะสมสารเคมก าจดศตรพช

26

การควบคมคณภาพ (Quality Control)

หมายถงการด าเนนการของหองปฏบตการในการเฝาระวง ตรวจสอบความถกตองของการทดสอบ เพอใหเกดความนาเชอถอของผลการวเคราะหกอนรายงานผล

วตถประสงค สรางความเชอมนในผลการทดสอบวามความถกตอง แมนย า และเปนการควบคมไมใหผลการทดสอบเบยงเบนไปจากมาตรฐานทก าหนด

การควบคมคณภาพ (Quality Control)

การควบคมคณภาพภายใน

(Internal Quality Control)

การควบคมคณภาพภายนอก

(External Quality Control)

การควบคมคณภาพภายใน

วธมาตรฐาน กรณ Test kit1. Contamination: Blanks

2. Trueness (bias): CRM/RM , spiked samples, control sample

Control sample

3. Precision : repeatability, reproducibility, intermediate precision

duplicate analysis

4. Control chart: QC sample

การควบคมคณภาพภายนอก

วธมาตรฐาน กรณ Test kit1. Proficiency testing (PT) Check sample2. Inter-laboratory Comparison

ปญหาทพบจากการตรวจประเมน

บคลากรไมเพยงพอ

คณวฒไมเหมาะสม

ประสบการณไมเหมาะสมกบงานทไดรบมอบหมาย

บคลากรเปลยนบอย

ปญหาทพบจากการตรวจประเมน

ก าหนดโครงสรางของเอกสารไมถกตอง

การจดเกบเอกสารไมเปนระบบ

เอกสารซ าซอน, การถายโอนขอมล

- คมอคณภาพ- มาตรฐานการปฎบตงาน- แบบฟอรม- เอกสารวธการทดสอบ- การก าหนดรหสเอกสาร

ปญหาทพบจากการตรวจประเมน

ขอจ ากดของวธ

ขอบขายของวธ, scope สาร, ชนดตวอยาง

False - Positive, Negative

ขอควรระวง (อณหภม, สารเคม)

ปญหาทพบจากการตรวจประเมน

การใชและการบ ารงรกษา

การบนทกการใชงาน

การสอบเทยบเครองมอ

คมอการใชงาน

การสอบเทยบ การทวนสอบ

เครองมอวทยาศาสตร

เครองมอวทยาศาสตร

36

37

ปญหาทพบจากการตรวจประเมน

การจดการตวอยาง

1. การสมตวอยาง - น าหนกตวอยาง

- ภาชนะทบรรจ

2. การเตรยมตวอยาง - การปองกนการปนเปอน ระหวางตวอยาง

- ปรมาณตวอยาง

3. การเกบรกษาตวอยาง - Reserved portion

- Test portion

- Sample

ขอขอบคณ

• นางวชาดา จงมวาสนา นกวทยาศาสตรการแพทยช านาญการพเศษ

• นางรตยากร ศรโคตร นกวทยาศาสตรการแพทยช านาญการ

38

39

ชนดตวอยางและสถานทเกบตวอยาง 4 ภาค ของประเทศไทย รวมทงสนประมาณ 200 ตวอยางภาคเหนอ: เชยงใหม พษณโลก, ภาคตะออกเฉยงเหนอ: ขอนแกน นครราชสมา, ภาคใต: สงขลา ตรง, ภาคกลาง: ชลบร สคอ.

ขอบขายการศกษา

กลมตวอยาง ชนดตวอยาง

1. ผกราก มนเทศ มนแกว เผอก

2. ผกหว ตระกลหอม หอมหวใหญ กระเทยม ตนหอม

3. ผกหวอนๆ แครอท หวไชเทา

4. ผกตระกลกะหล า กะหล าปล กะหล าดอก บรอคโคล

5. ผกใบ ผกกาดขาว คะนา กวางตง ผกกาดหอม ผกสลด

6. ผกผล ตระกลแตง แตงกวา/แตงราน ฟกทอง ฟกเขยว บวบเหลยม มะระ

7. ผกผล ตระกลถว ถวฝกยาว

8. ผกผล ตระกลมะเขอ มะเขอเปราะ มะเขอเทศ มะเขอยาว มะเขอพวง

9. ผกผล ตระกลพรก พรกขหน พรกหยวก พรกชฟา

10. ผกผลอน มะละกอดบ ขาวโพด ขาวโพดออน

11. ผกตน/ยอด ผกบงจน ต าลง ผกบงไทย ผกกะเฉด

12. พชสมนไพร กะเพรา โหระพา ผกช ขนฉาย

13. ผกพนบาน ชะอม ขเหลก/สะเดา ยอดกระถน/ผกแวน ผกหวาน/ผกกด

14. ผลไม บรโภคทงเปลอก ฝรง แอปเปล ชมพ

15. ผลไมบรโภคเฉพาะเนอ มะมวง สม สบปะรด มะละกอสก กลวยน าวา แกวมงกร