การจดการดแลสนข ๗๖

อาหารและการใหอาหารสนข

พชน ศรงาม

อาหารเปนอกปจจยหนงทมความสาคญตอการดารงชวตของสนข ใน,ทางชววทยาสนขจดอยในจาพวกสตวกนเนอเปนอาหาร (Carnivorous) เชนเดยวกบแมว แตโดยธรรมชาตเมอเปรยบเทยบในขบวนการเมตาโบลซม ความตองการโภชนาการ และรปแบบของอาหารแลว สนขควรจะจดอยในสตวประเภททกนทงเนอและพชเปนอาหาร (omnivorous) มากกวา ขณะทแมวเปนสตวทกนเนอเพยงอยางเดยว (Carnivorous) บรรพบรษของสนข คอ สนขปา ดารงชวตอยไดดวยการลาเหยอ (predator) ถงแมอาหารหลกของสนขปาคอ เนอสตว แตสนขกไมสามารถดารงชวตอยไดดวยเนอสตวเพยงอยางเดยว สนขปาจะกนเหยอทไดจนหมดทงตว นนคอสนขยงไดพวกพช หรอเยอใย (Vegeatable matter) ทอยในกระเพาะ และลาไสของเหยอ โดยเฉพาะเหยอทเปนสตวกนพช (Herbivorous) และยงไดรบแรธาต เชน Calcium, Phosphorus จากกระดกของเหยอ ดงนนสนขจงไดรบสารอาหารครบทกชนด นอกจากนในฤดกาลทขาดแคลนเหยอ สนขกสามารถดารงชวตอยไดดวยพชผกและผลไม ดงนน อาหารสนขทมคณภาพดควรมสวนประกอบของสารอาหารหลายชนดในสดสวนทพอเหมาะและสอดคลองกบความตองการของรางกายคลายกบมนษย คอจะประกอบดวย

1. นา ( Water) นา เปนสารอาหารทสาคญมากชนดหนงตอรางกาย เนองจากรางกายสตวประกอบดวยนา ประมาณ 70 เปอรเซนต ดงนน การทรางกายขาดนา จะสงผลกระทบอยางรนแรง และเฉยบพลนตอระบบสรรวทยาของสตวมากกวาการขาดสารอาหารชนดอน เชน สตวสญเสยไขมน หรอ โปรตน มากกวา

อาหารและการใหอาหาร ๗๗

ครงหนงของรางกาย สตวยงคงมชวตอยได แตสตวทสญเสยนาเพยง 10% ของนาในรางกายสามารถสญเสยชวตไดทนท หนาทของนาในรางกายทสาคญคอ เปนตวทาละลายทชวยในขบวนการทางเคมตาง ๆ รวมทงการขนสงสารอาหาร การขจดของเสย และการระบายความรอนออกจากรางกาย สนขตองมนาสะอาดตงไวใหกนตลอดเวลา โดยเฉพาะอยางยงกรณทเลยงสนขดวยอาหารแหง และควรเปลยนนาทกวน

2. โปรตน (Protein) โปรตน เปนสารอาหารทรางกายนาไปใชในการสรางเนอเยอทเปนโครงสรางของรางกาย เชน กลามเนอ ผวหนง ผม และเลบ ฯลฯ นอกจากน เอนไซมและฮอรโมนสวนมากกมโปรตนเปนสวนประกอบ หนวยยอยของโปรตนเรยกวา กรดอะมโน (amino acids) ซงไดมาจากทงอาหารทสตวกนเขาไป และรางกายสงเคราะหเอง กรดอะมโนทสตวตองการมประมาณ 22 ชนดดงแสดงในตารางท 6.1 ในอาหารสตวควรมกรดอะมโนดงกลาวครบถวนและมปรมาณมากพอ เพอใหขบวนการสรางโปรตนดาเนนไปอยางปกต และสอดคลองกบความตองการของรางกาย กรดอะมโนบางชนดทรางกายไมสามารถสงเคราะหขนเองได (Essential amino acid) จาเปนตองไดรบจากอาหารทสตวกนเขาไป

ตารางท 6.1 แสดงกรดอะมโนในอาหารสนข Essential and Nonessential Amono Acids for Dogs and Cats

Essential Amono Acids Arginine Histidine Isoleucine Leucine Lysine Methionine Phenylalanine Tryptophan Threonine Valine Taurine (cats only)

Nonessential Amono Acids Alanine Asparagine Aspartate Cysteine Glutamate Glutamine Glycine Hydroxylysine Hydroxyproline Proline Serine Tyrosine

การจดการดแลสนข ๗๘

วตถดบทใชเปนแหลงโปรตนหรอกรดอะมโน ไดมาจาก 2 แหลงคอ จากพชและจากสตว โปรตนจากสตวทนยมนามาทาอาหารสนข ไดแก เนอจากสตวเลยงลกดวยนมทงหลาย เชน โค สกร มา สตวปก ปลา สวนวตถทมคาวา By - products อยดวยจะหมายถง เนอ ผสมกบเครองใน ขน หว และเทา ผสมอยดวย ปจจบนไดมการนาเอาเนอแกะ และ กระตาย เขามาเปนแหลงอาหารโปรตน เพอเพมความหลากหลาย และใชในกรณสนขแพตอโปรตนจากไก และเนออนๆ นอกจากนยงมไข ซงเปนแหลงโปรตนทด แตควรทาใหสกกอนใหสนขกน เพราะไขขาวจะยอยไดดกวา นอกจากนในไขขาวดบยงมสาร Avidin ซงจะขดขวางขบวนการเมตาโบลซมของวตามนบและไบโอทน (biotin) เนยแขง (Cheese) เปนแหลงโปรตน และแคลเซยมทด แตทาใหเกดทองเสยได ถาใหสนขกนเปนจานวนมาก นม เปนอาหารทมคณภาพสง เพราะมสารอาหารหลายอยาง แตสนขบางตวอาจยอยลาบาก โปรตนจากพชทนยม ไดแก แปงขาวโพด แปงถวเหลอง กากถวเหลอง อลฟลฟาปน และวทเจรม โดยทวไปโปรตนจากพชจะมสมดลและการใชประโยชนไดของกรดอะมโนดอยกวาโปรตนจากสตว นอกจากนบางชนดยงประกอบดวยสารพษทาใหสตวใชโปรตนจากพชหรอแรธาตอนในอาหารสตว ไดไมเตมท เชน โปรตนจากพชจะมกรด Phytic กรดนจะรวมกบแรธาตตาง ๆ เชน ฟอสฟอรส ทาใหการใชประโยชนของแรธาตดงกลาวลดลง

3. คารโบไฮเดรต (Carbohydrate) เปนแหลงพลงงานทสาคญของเซลลตาง ๆ ในรางกาย โดยเฉพาะอยางยง เซลลประสาท เซลลหวใจ และเมดเลอดแดง นอกจากนกลโคสซงเปนหนวยเลกทสดของคารโบไฮเดรททรางกายนาไปใชประโยชนได ยงชวย

อาหารและการใหอาหาร ๗๙

สงเคราะหกรดอะมโนและสารตาง ๆ ในรางกาย และทางานรวมกบโปรตนและไขมนในสวนประกอบทเปนโครงสรางของรางกาย อยางไรกตามการกนคาร-โบไฮเดรททมากเกนไป รางกายสตวเปลยนคารโบไฮเดรตสวนเกนเปนไขมนสะสมตามสวนตางๆ ของรางกาย ทาใหเกดโรคอวนได (Obesity) แหลงคารโบไฮเดรตในอาหารสนข ไดแก ขาวโพด ขาว ขาวสาล ขาวโอด เมลดธญพช (Cereal) ขนมปง มนฝรง ขาว และ pasta สวนประกอบพวกนจะมราคาถกและใชเปนจานวนมากในอาหารสนข

4. ไขมน (Lipid) ไขมนเปนสารอาหารทใหพลงงานสงเมอเทยบกบโปรตน และ คาร-โบไฮเดรตในปรมาณทเทากน ไขมนใหพลงงานสงกวาประมาณ 2.25 เทา นอกจากนไขมนยงมประสทธภาพยอยไดสงกวาอกดวย ไขมนนอกจากใหพลงงานแลวยงทาหนาทอกหลายอยาง เชน เปนแหลงของกรดไขมนทจาเปนตอการทางานของรางกายและปองกนการเกดโรคผวหนง ไดแก กรดไขมนลโนเล-อค (Linoleic acid) กรดไขมนลโนเลนค (Linolenic acid) ชวยในการดดซมวตามนทละลายในไขมน ไดแก วตามนอ ด เอ และเค เปนฉนวนปองกนความรอนออกจากรางกาย และหอหมปองกนอนตรายตอเนอเยอตางๆ วตถดบไขมนในอาหารสนข มทงมาจากพชและสตว ดงตารางท 6.2 ไขมนทดตองอยในรปของไตรกลเซอไรดและอนๆไมเกน 2.5% แหลงของกรดลโนเลอคทสาคญไดแก นามนลนซน และนามนแฟลกซน นอกจากนการเสรมอาหารไขมนลงในอาหารสตว ยงชวยใหอาหารมความนากนและเพมรสชาตของอาหารอกดวย

5. วตามน (Vitamins) วตามนเปนสารอาหารทรางกายตองการปรมาณนอย แตจาเปนตอดารงชวต และการใหผลผลต ถาเกดการขาดหรอไมเพยงพอตอความตองการ

การจดการดแลสนข ๘๐

ารางท

6.2 ส

ารอาหา

รสาห

รบอาหา

รสนข

ความตอ

งการดานโภช

นาการข

องสน

ขโต

การไดส

ารอาหา

ร

อวน

กระด

กเปร

าะ

แตกห

กงาย

อว

น โรคต

บ อว

น

การข

าดสา

รอาห

าร

โตชา

ออ

นแอ

กระด

กผด

ปกต

ผวหน

งและ

ขนหย

าบ แผ

ลหา

ยชา

อาจม

ปญหา

ของระบ

บสบ

พนธแ

ละการคลอ

ด

โรคกระด

กอ อน

ชก

โรคก

ระดก

อ อน

(พบไ

ดนอย

)

โลหต

จาง

โลหต

จาง

หนาทในรางกาย

เสรม

สรางกระด

ก ซอม

แซม

ส

วนทส

กหรอแล

ะรกษ

าระด

บ การเจร

ญเตบ

โต

ใหพล

งงาน

ชวยให

ผวหน

งมสข

ภาพ

ดและ

ชวยในก

ระบว

นการ

เม

ตาบอ

ลซม

* ให

พลงงาน

เสรม

สรางกระด

ก จาเป

นตอก

ารทางานข

องกล

ามเนอ แล

ะการ

แขงตวข

องเลอด

ส

รางกระดก

และฟ

น ส

รางฮโม

โกลบ

น ส

รางฮโม

โกลบ

น

แหลงทม

า

อาหา

รสนข

สาเรจ

รป เน

อ ปลา

น

ม ไข

ไขมน

และน

าจากสต

วและ

พช

ธญพช

ขาว

พาสตา

อาห

าร

สนข

ชนดแ

หง มนฝ

รง

นม เน

ยแขง

กระด

ก ขน

มปง

และเน

อ นม

กระด

ก เนอ

เนอ ข

นมปง

ผก

เนอ ก

ระดก

สวนป

ระกอ

บ

โปรตน

ไขมน

คารโบไ

ฮเดรต

แรธาต

แคลเซ

ยม

ฟอสฟ

อรส

เหลก

ทอ

งแดง

อาหารและการใหอาหาร ๘๑

ตารางท

6.2 (ตอ

)

การไดส

ารอาหา

รมากไป

ทองเส

ย

ทองเส

ย

- โรคห

วใจ

- ทอ

งเสย

- กล

ามเนออ

อนแรง

กระห

ายนา

ปวด

กระด

ก เบออ

าหาร

-

การข

าดสารอาหาร

ชก กล

ามเนออ

อนแรง เบอ

อาหา

ร

แคระแก

รน มปญ

หาผว

หนง

แคระแก

รน เป

นหมน

โรคค

อหอยพอ

ก ขนร

วง ขน

หยาบ

-

ปญหา

เกยวกบ

กลามเนอ

แคระแก

รน ผว

และข

นไม ส

มบรณ

มป

ญหาของไต

และห

วใจ

ขนรวง แ

คระแกรน

ผวห

นงหน

าตว

การเสอม

ของเซ

ลลปร

ะสาท

หวใจ

ลมเหล

ว

หนาทในรางกาย

เสรม

สรางกระด

ก ชวยสง

เคราะห

โป

รตน

ซอมแ

ซมเนอเย

อ ชวยการยอย

อาหา

ร ชว

ยในเมต

าบอล

ซมขอ

งไขม

น การท

างาน

ของตอม

ไทรอยด

ผล

ตวตามน

บ 12

การส

งเคราะห

วตามนอ

การส

งเคราะห

กรดอ

ะมโน

รกษาสม

ดลขอ

งนาในร

างกาย แล

ะการท

างาน

ของระบ

บ ประสาท

รกษาสม

ดลขอ

งนาในร

างกาย

ชวยในก

ารสร

างกระด

กและ

เพม

ความต

านทานใ

หผวห

นง

ชวยในเมต

าบอล

ซมขอ

ง คารโบ

ไฮเดรต

แหลงทม

า

กระด

ก ปล

า ผกใบเขย

ว ธญ

พช

เนอ ธ

ญพช

ธญพช

ถว

นม ปลา

ผก

นม เน

ย เนอ

ปล

า เนอ

ธญพช

เนอ ไ

ข เนอ น

ม เกล

อ ธญพ

ช

นม นามนต

บปลา

ถว

ธญพช

ทงเมลด

เครองใน

สตว

สวนป

ระกอ

บ

แมกน

เซยม

สงกะ

ส แม

งกาน

ส ไอโอดน

โคบอ

ลต

ซลเนยม

กามะ

ถน

โพแท

สเซย

ม โซ

เดยม

วตามน

วตามน

เอ

วตามน

บ 1

การจดการดแลสนข ๘๒

ตารางท

6.2 (ตอ

)

การไดส

ารอาหา

รมากไป

- - - - - - - ทอ

งเสย แ

สดงอาการขาด

แคล

เซยม

- -

การข

าดสารอาหาร

นาหน

กลด เบออ

าหาร

เปนแ

ผลใน

ปาก ทอ

งเสย

เบออ

าหาร

ชก โ

ลหตจ

าง นาห

นกลด

โลหต

จาง น

าหนก

ลด

- ผว

หนงลอก

เปนส

ะเกด

พบไขมน

สะสม

ทตบ การแขงตว

ของ

เลอด

ผดปก

ต โรคก

ระดก

อ อน

กลามเนออ

อนแรง เปน

หมน โลหต

จาง

เลอด

แขงตวช

า

หนาทในรางกาย

ชวยในเมต

าบอล

ซมขอ

งพลงงาน

ชวยในเมต

าบอล

ซมขอ

งพลงงาน

ชวยในเมต

าบอล

ซมขอ

งกรดอะ

มโน

ชวยในเมต

าบอล

ซมขอ

งกรดอะ

มโน

ชวยในเมต

าบอล

ซมขอ

งกรดอะ

มโน

ชวยในเมต

าบอล

ซมขอ

งกรดอะ

มโน

ชวยในเมต

าบอล

ซมขอ

งไขม

นและ

การทางานข

องระบบ

ประส

าท

ชวยในก

ารสร

างกระด

กและ

เพมก

าร

ดดซ

มแคล

เซยม

ชว

ยการทางานข

องผน

งเซลล

และ

ระบ

บสบพ

นธ

ชวยในก

ารแข

งตวข

องเลอด

แหลงทม

า

นม เน

ยแขง

เนอ

เนอ ธ

ญพช พช

ตระก

ลถว

เนอ ผ

ก ธญพ

ช ไข

ผก

ใบเขยว

เนอ ไ

ข นม

เนอ ผ

ก ไข

ตบ ธญ

พช ถว

นม

เนยแขง

ไข เน

อ นามน

ตบ

ปล

า ธญ

พช ผก

ใบเขยว

เนยแขง

เนอ ธ

ญพช ผก

ใบเขยว

ตบ

สวนป

ระกอ

บ

วตามน

บ 2

ไนอ

าซน

วตามน

บ 6

กรดโฟ

ลก

วตามน

บ 12

ไบโ

อตน

โคล

น วตามน

ด วตามน

อ วตามน

เค

อาหารและการใหอาหาร ๘๓

แลว ทาใหเกดปญหาได วตามนทสาคญและจาเปนตอสตวมประมาณ 14 ชนด(ตารางท 6.3) ซงมทงรางกายสตวสงเคราะหไดเอง และมอยในอาหารสตว โดยทวไปวตามนแบงเปน 2 กลมใหญ ๆ คอ

1. วตามนทละลายไดในไขมน ไดแก วตามนเอ ด อ และเค 2. วตามนทละลายไดในนา เชน วตามนซ

ตารางท 6.3 วตามนในอาหารสนข Vitamine Deficiencies, Excesses, and Major Dietary Sources

VITAMINE DEFICIENCY EXCESS SOURCES A D E K Thiamine Riboflavin Niacin Pyridoxine Pantothenic acid Biotin Folic acid Cobalamin Choline C

Impaired growth,reproductive failure, Loss of epithelial integrity, dermatoses Rcikets, osteomalacia, nutritional secondary hyperparathyroidism Reproductive failure pansteatitis in cats Increased clotting time, hemorrhage CNS* dysfunction, anorexia, weight loss CNS dysfunction, dermatitis Black tongue disease Microcytic, hypochromic anemia Anorexia, weight loss Dermatitis Anemia, leukopenia Anemia Neurological dysfunction, fatty liver Not required by dogs/cats

Skeletal abnormalities, Hyperesthesia Hypercalcemia, bone resorption, soft- tissue calcification Non-toxic, may increase vitamins A and D requirements None recorded Non-toxic Non-toxic Non-toxic None recorded None recorded Non-toxic Non-toxic Non-toxic Diarrhea Non-toxic

Fish liver oils, milk, liver, egg yolk Liver, some fish, egg yolk, sunlight Wheat germ, corn and soybean oils Green leafy plants, liver, some fish meals Meat, wheat germ Milk, organ meats, vegetables Meat,legumes, grains Organ meats, fish, wheat germ Liver, kidney, dairy products, legumes Eegs, liver, milk, Legumes Liver, kidney, green leafy vegetables Meat, fish, poultry Eegs yolk, organ meats, legumes, dairy products Citrus fruit, dark green vegetables

*CNS, Central Nervous System

6. แรธาต (Mineral) แรธาตเปนสารอาหารททาหนาทสาคญในรางกายมากมาย เชน เปนองคประกอบทสาคญของกระดก ฟน เนอเยอตางๆ ชวยในขบวนการเมตาบอลซมของรางกาย ชวยควบคมความเปนกรดดางของเลอด ชวยเรงปฏกรยาทางเคม

การจดการดแลสนข ๘๔

ของรางกาย และเปนสวนประกอบทสาคญของเอนไซม วตามน และฮอรโมน (ตารางท 6.4) ตารางท 6.4 แรธาตในอาหารสนข

Mineral Deficiencies, Excesses, and Major Dietary Sources MINERAL DEFICIENCY EXCESS SOURCES Calcium Phosphorus Magnesium Sulfur Iron Copper Zinc Manganese Iodine Selenium Cobalt

Rcikets, osteomalacia, nutritional secondary hyperparathyroidism Some as calcium deficiencies Soft- tissue calcification, enlargement of long bone Metaphysis Not reported Hypochromic microcytic, anemia Hypochromic microcytic, anemia, impaired skeletal growth Dermatoses, hair depigmenta tion, growth retardation, reproductive failure Dietary deficiency unlikely, impaired skeletal growth, reproductive failure Dietary deficiency unlikely, goiter, growth retardation, reproductive failure Dietary deficiency unlikely, skeletal and cardiac myopathies Dietary deficiency unlikely, vitamin B12 deficiency, anemia

Impaired skeletal development, contributes to other mineral deficiencies Causes calcium deficiencies Dietary excess unlikely, absorption is regulated according to needs Not reported Dietary excess unlikely, absorption is regulated according to needs Inherited disorder of copper metabolism causes liver diseases Causes calcium and copper deficiencies Dietary excess unlikely Dietary excess unlikely, goiter Dietary excess unlikely, necrotizing myocarditis, toxic hepatitis and nephritis Not reported

Fish liver oils, milk, liver, egg yolk Meat, poultry, fish Soybean, corn, cereal grains, bone meals Meat, poultry, fish Organ meats Organ meats Beef liver, dark poultry meat, milk, egg yolk, legumes Meat, poultry, fish Fish, beef, liver Grains, meat, poultry Fish, dairy products

แรธาตสามารถแบงไดเปน 2 พวกใหญ ๆ คอ 1. แรธาตมหภาค (Macro elements) พบในเนอเยอของสตวในระดบ

มากกวา 100 ppm. ประกอบดวย แคลเซยม ฟอสฟอรส โซเดยม คลอไรด โปตสเซยม แมกนเซยม ซลเฟอร

อาหารและการใหอาหาร ๘๕

2. แรธาตจลภาค (Micro elements) พบในเนอเยอของสตวในระดบตากวา 100 ppm. ประกอบดวย เหลก ทองแดง สงกาส แมงกานส โคบอลท ไอโอดน ซลเนยม โมลบดนม ฟลโอไรด

ชนดของอาหารสนข (Types of pet food) ปจจบนมความสะดวกสบายในการใหอาหารสนข เพราะมบรษทผลตอาหารสนขทมคณภาพในหลายรปแบบ (รปท 6.1) โดยทวไปแลวเราแบงอาหารสนขออกเปน

1. อาหารกระปอง (Canned pet food) เปนอาหารทใหคณคาทางอาหารครบถวนตามความตองการของสนข

แบงออกได 2 ชนด 1.1 อาหารกระปองทเสรมวตามน เปนทนยมใชกนมาก 1.2 อาหารกระปองทไมเสรมวตามน สวนมากใชเพอเพมความ

นากน เชน เตมลงบนอาหารเมดแหง (dry pet food) 1-2 ชอน อาหารกระปองสวนมากประกอบดวยสวนผสมของเนอสตวและธญพช ขอด - มความนากน สนขจะยอมรบไดงาย

- สามารถเกบไวเปนเวลานาน โดยไมตองแชในตเยน แตถาเปดกระปองแลวตองใชใหเรวทสด มขอแนะนาวาถาเปดกระปองแลว ควรเกบอาหารทเหลอไวในถงพลาสตกและเกบไวในตเยน เพราะเมอกระปองถกอากาศจะเกดขบวนการออกซเดชน ( Oxidation) ทาใหกระปองเกดสนมได

ขอเสย - ราคาแพง ไมเหมาะจะใชเลยงสนขเปนจานวนมาก

การจดการดแลสนข ๘๖

- ทาใหสนขอวนไดงาย เพราะเปนอาหารทมความนากนสง ดงนนควรจากดจานวนอาหารใหพอเพยงกบความตองการสนขเทานน

รปท 6.1 ชนดของอาหารสนข

อาหารกระปอง (Canned pet food) อาหารกงแขง (Semimoist pet food)

อาหารแหง (Dry pet food)

อาหารทาเอง (Homemade-food)

อาหารและการใหอาหาร ๘๗

2. อาหารกงแขง (Semimoist pet food) มคณคาทางอาหารครบตามความตองการของสนข ประกอบดวย เนอสตว ธญพช ไขมน และสารเพมความชน เชน simple sugar, glycerol, corn syrup ซงสามารถเพมความนากน และถนอมอาหารไดดวย นอกจากนยงมการเพมสารอาหารทปองกนการเตบโตของเชอจลนทรย เพอยดอายของอาหารอกดวย เชน propylene glycol, potassium sorbate เปนตน อาหารชนดนสวนมากอยในรปของหอ (Foil-wrapped sachets packed)

ขอด - มกลนนอยกวาอาหารกระปอง ผเลยงนยม - ใชสะดวกเพราะทาใหรปของ Single-package - มหลากหลายชนดใหเลอก เชน รปรางของ Package แตกตาง

กน วตถดบทใชแตกตางกนในแตละ package ขอเสย - ถาตงทงไวนานความนากนจะลดลงเพราะนาระเหยออก 3. อาหารแหง (Dry pet food) เปนอาหารอกชนดหนงทมคณคาอาหาร

ครบถวน ในปรมาณทพอเพยงจะมนาเปนสวนประกอบประมาณ 10% ดงตา-รางท 6.5 มหลายรปแบบ เชน flakes meal pellet และ expanded chunks สวนประกอบทสาคญจะเปนพวก ธญพช เนอสตว ผลตภณฑจากนม วตามน และแรธาต นอกจากนยงมพวกแปง เพอยดอายของผลตภณฑ

ขอด - ประหยด เพราะราคาถก และสามารถซอเกบไวจานวนมาก เหมาะสาหรบผเลยงสนขหลายตว

- เกบไดนาน เพราะมนาเปนสวนประกอบนอย - สะดวก เพราะเจาของสามารถตงอาหารทงไวในชามสนข

หลายวน โดยไมเนาเสย - มประโยชนตอสขภาพฟน เพราะการเคยวและบดอาหารจะ

ชวยปองกนการสะสมของ Plague และ calculus ของฟน

การจดการดแลสนข ๘๘

ขอเสย - ความนากนนอย และสนขไมคอยยอมรบ ดงนนจาเปนใหอาหารชนดนตงแตเปนลกสนข

ตารางท 6.5 แสดงสวนประกอบของสารอาหารในอาหารแหง กงแขง และอาหารกระปอง

อาหารแหง อาหารกงแขง อาหารกระปอง ความชน (%) 6-10 15-30 75 ไขมน (%) 7-12 7-10 5-8 โปรตน (%) 13-30 17-20 7-13 คารโบไฮเดรต (%) 41-70 40-60 4-13 ME (Kcal/kg) 2800-4050 2550-2800 875-1250

4. อาหารทาเอง (Homemade-food) ผเลยงบางคนมความเชอวาการทาอาหารใหสนขเอง สนขจะเตบโตดกวา ซงเปนความเชอทไมถกตองนก และยงตองใชเวลาอกดวย

ขอเสย - ความไมสมาเสมอของสารอาหารในการปรงแตละครง - ความสมดล และความครบถวนของสารอาหารเปนไปไดยาก รวมทงขาดการวเคราะหคณภาพของอาหารทคณทาเอง

อยางไรกตามถาคณยงตองการจะทาอาหารใหสนขเอง สามารถยดหลกงายๆ คอ ทาอาหารทมสวนประกอบหลากหลายชนด เพอใหไดสารอาหารครบทกกลม

รปแบบการใหอาหารสนข (Feeding regiments) การใหอาหารสนขแบงเปน 3 รปแบบ คอ Free-choice feeding or Ad

libitum, time- controlled feeding and portion-controlled feeding (รปท 6.2)

อาหารและการใหอาหาร ๘๙

การจะเลอกแบบใดนนขนอยกบตารางการทางานหรอกจกรรมในแตละวนของผเลยง จานวนสตวทเลยง และสนขยอมรบในวธดงกลาวหรอไม

1. Free-choice feeding คอ การมอาหารใหสนขตลอดเวลา สนขสามารถกนไดตามทตองการตลอดทงวน วธนสนขจะเปนผจากดการกนอาหารดวยตวเอง ดงนนอาหารทใชตองมสารอาหารและพลงงานพอเพยง ในการใหอาหารเชนนในระยะแรกนนสนขจะกนในปรมาณมาก แตเมอเวลาผานไปสนขสวนมากจะปรบปรมาณการกนใหพอเพยงกบความตองการ อาหารแหงจะเหมาะกบการใหอาหารแบบนเพราะไมเสยงาย อยางไรกตามภาชนะใสอาหารตองสะอาดและควรเปลยนอาหารใหสนขทกวน

ขอด - ใชแรงงานและความรของผเลยงนอยทสด เพราะเตมอาหารและนาเพยงวนละครง เจาของกไมตองทราบจานวนทสนขตองการจรงๆ ในแตละวน

- ลดเสยงทจะเกดขนของสนขเพอขออาหาร เหมาะกบผเลยงสนขหลายตว หรอสนขหลายตวอยในคอกเดยวกน (Kennel)

- ลดปญหาทอาจเกดจากการทสนขอยรวมกนหลายตวในพนทจากด

- ลดพฤตกรรมไมพงประสงค เชน สนขกนอจจาระตวเอง (Coprophagia), เหาผดปกต (Excessive barking)

- สนขทออนแอกวา (subordinate dog) สามารถกนอาหารไดพอเพยง

-เหมาะกบสนขทมปญหาเกยวกบการยอย ดดซม หรอสนขมประวตกระเพาะอาหารขยายใหญกวาผดปกต (Gastric dilatation)

การจดการดแลสนข ๙๐

- เหมาะกบสนขจาพวกกนไดปรมาณนอย (Poor keeper) คอ กน 2 หรอ 3 ครงจะไดสารอาหารไมครบถวนและไมพอเพยง

ขอเสย - ทาใหทราบความผดปกตเกยวกบการกนของสนขไดชากวาปกต เชน ถาสนขบางตวเบออาหาร เราจะไมทราบไดในระยะแรกจนกวาเคาจะแสดงอาการออกมาอยางชดเจน ซงตองใชเวลาหลายวน

รปท 6.2 รปแบบการใหอาหารสนข

2. Time-controlled feeding คอ การใหอาหารตามจานวนครงทกาหนดไวจะคลายกบแบบแรก คอ สนขจะเปนตวจากดการกนอาหารของเคาเองในแตละวน เมอถงเวลาอาหารเจาของจงจะเตมอาหารให สนขปกตจะกน

อาหารและการใหอาหาร ๙๑

หมดภายใน 15-20 นาท ถาแมวาการใหอาหาร 1 ครงตอวนจะพอเพยงกบสนขทเตบโตเตมท (adult dog) แตการให 2 ครงตอวนสนขจะมสขภาพดกวา ซงมรายงานวาการใหวนละครงจะเหนยวนาใหเกด gastric dilatation ในสนขพนธใหญ มากกวานนกคอการให 2 ครงตอวนจะลดความหวระหวางมอ และลดพฤตกรรมทเปนปญหา เชน การขออาหาร (Begging) และ การขโมยอาหาร (Stealing food)ได

ขอด - ใชแรงงานและความรผเลยงนอย ขอเสย - กอใหเกดพฤตกรรมทไมด เชน ทาใหสนขมนสยละโมบ

และกนอยางรวดเรว (Voracious and gluttonous behavior) โดยเฉพาะสนขทเลยงรวมกนหลายตว เพราะสนขเรยนรวาเมอถงเวลา ตองกนใหเรวและมากทสด

3. Portion – controlled feeding เปนวธการใหอาหารทเหมาะสมในทกสภาวะ การใหอาหารแบบนเจาของจะเปนผกาหนดปรมาณอาหารทจะใหสนขในแตละวน ดงนนเจาของตองมความร ตองทราบความตองการสารอาหารและพลงงานของสนขในแตละวน

ขอด - เจาของสามารถตดตามความตองการหรอการกนอาหารไดอยสมาเสมอ

- เจาของทราบการเปลยนแปลงการกนอาหารของสนขไดนท - ตดตามการเจรญเตบโต นาหนกของสนขได และสามารถควบคมนาหนกสนขได โดยการปรบเปลยนชนดหรอจานวนอาหารทใหกน

ขอเสย - ตองการเวลาและความรของผเลยงมาก

การจดการดแลสนข ๙๒

ปรมาณอาหารทตองใหสนข (Determining how much to feed) สนขปกตปรมาณอาหารทกนจะขนกบความตองการพลงงานของตว

สนขเอง ถาเปนการใหอาหารแบบ free-choice สนขจะเปนกาหนดปรมาณอาหารเอง แตถาเปนการใหอาหารแบบ portion- controlled ผเลยงจะเปนคนกาหนด อยางไรกตามวธทดทสดในการกาหนดปรมาณอาหารทใหสนขคอ ตองทราบความตองการพลงงานของสนข (ตารางท 6.6) แลวคานวณเปนปรมาณอาหารทสนขควรไดรบในแตละวน ซงความตองการพลงงานของสนขขนอยกบหลายปจจย เชน อาย สภาวะของรางกาย ระดบของกจกรรม พนธ อารมณ และสงแวดลอม เมอทราบความตองการพลงงานแลว ปจจยเหลานจะถกนามาเพมหรอลดจากปรมาณอาหารทกาหนดไวสาหรบความตองการพลงงานเพอดารงชพ (maintenance requirement)

ตารางท 6.6 แสดงการคานวณความตองการพลงงานเพอดารงชพในสนขโตเตมวย (ME requirment)

ME requirment = K x Wkg0.67

K = 132 สาหรบสนขกจกรรมนอย (Inactive) 145 สาหรบสนขกจกรรมมาก (Active) 200 สาหรบสนขกจกรรมมากทสด (Very active) 300 สาหรบสนขใชงาน (Racing sled dogs) ตวอยางเชน ME requirment สาหรบสนข 10 กโลกรม

= 145 X (10kg) 0.67 = 678.2 กโลแคลอร/วน

ความตองการพลงงานเพอดารงชพ หมายถง จานวนกโลแคลอรของพลงงาน (kcal) ตอวนทจาเปนสาหรบการดาเนนกจกรรมปกตในสนขทเตบโต

อาหารและการใหอาหาร ๙๓

เตมท ซงไมไดใหผลผลต ตวอยางเชน ความตองการพลงงานของแมสนขตงทองระยะทาย คอ 1.25-1.5 เทาของพลงงานเพอการดารงชพของสนขตวนน (คอ 890 กโลแคลอร) จะเทากบ 1112-1335 kcal/day ถาอาหารม ความหนาแนนของพลงงาน (Eneray density) 4500 kcal/kg สนขตวนการไดรบอาหารชนดน ประมาณ 2 ถวยครง (กรณ 1 ถวยใสอาหารแหงไดประมาณ 3.5 ออนซ) ดงตารางท 6.7, 6.8 และ 6.9 หรอมอกหนงวธในการกาหนดปรมาณอาหารใหสนข คอ ใชตารางสาเรจรป (Guideline) ทมอยบนฉลากของอาหาร ตารางนจะบอกปรมาณอาหารสาหรบสนขในนาหนกทแตกตางกนไป และผผลตจะใหขอมลโดยประมาณ สาหรบเปนการเรมตนการใหอาหารเทานน สวนจานวนอาหารทแทจรงสาหรบสนขในแตละตว ควรปรบโดยผเลยงตามความตองการพลงงานของสนขนน

ตารางท 6.7 แสดงความตองการพลงงานของสนขในระยะตางๆ ระยะ ความตองการพลงงาน

หลงหยานม 2 เทาของความตองการเพอดารงชพในสนขโตเตมท 40% ของนาหนกสนขเตมวย 1.6 เทาของความตองการเพอดารงชพในสนขโตเตมท 80% ของนาหนกสนขเตมวย 1.2 เทาของความตองการเพอดารงชพในสนขโตเตมท ตงทองระยะสดทาย 1.25-1.5 เทาของความตองการเพอดารงชพในสนขโตเตมท ใหนม 3 เทาของความตองการเพอดารงชพในสนขโตเตมท

ตารางท 6.8 แสดงการคานวณปรมาณอาหารแกสนข ความตองการ

พลงงาน (Kcal/Kg)

ความหนาแนนของ พลงงาน (Kcal/kg)

ปรมาณ (kg)

ปอนด ออนซ ถวย/วน

สนข 10 kg 680 ÷ 3800 0.18 0.396 6.3 1.8

ตารางท 6.9 แสดงการคานวณปรมาณอาหารแกแมสนขนาหนก 15 กโลกรม ความตองการ ความหนาแนนของ ปรมาณ ปอนด ออนซ ถวย/วน

การจดการดแลสนข ๙๔

พลงงาน (Kcal/Kg)

พลงงาน (Kcal/kg) (kg)

สนขโตเตมวย สนขตงทอง

890 ÷ 1112 ÷

4500 4500

0.198 0.247

0.44 0.54

7.0 8.6

2.0 2.5

อาหารและความตองการอาหารในแตละชวงอาย (Feeding throughout the life cycle)

ลกสนข (puppies) กจกรรมหลกของลกสนขม 2 ชนด คอ การกนและการนอน ซงอาหารหลกและกนจานวนมากกคอนานมจากแม โดยหลงคลอดแมจะผลตนานมทเรยกวา นมนาเหลอง (Colostrum) นมชนดนมความสาคญมากลกสนขจาเปนตองไดรบ เพราะนอกจากประกอบดวยสารอาหารทจาเปนแลวยงประกอบดวยภมคมกนโรค (passive immunity) ซงอยในรปของ immunoglobulins และ immune factor ภมตานทานเหลานเมอถกดดซมผานผนงลาไสจะปองโรคไดทนท เมอสนขโตขนลาไสกจะยอยภมตานทานเหลาน ทาใหไมสามารถปองกนโรคได ซงระยะเวลาทลาไสดดซมภมตานทานไดนนสนมาก ประมาณ 24 ชวโมงหลงคลอด ดงนนในชวงเวลาดงกลาว (24 ชวโมงหลงคลอด) ลกสนขจาเปนตองไดรบนมนาเหลองอยางเพยงพอ นอกจากนมจะใหภมตานทานแลวมรายงานวาการกนนานมเขาไปทนทหลงคลอดมความสาคญตอการกระตนระบบหมนเวยนของรางกายอกดวย ถาสนขไดรบนานมจานวนนอยเกนไป มผลทาใหระบบหมนเวยนเลอดลมเหลวในลกสนข นมนาเหลอง จะผลตภายใน 24-72 ชวโมงหลงคลอด ตอจากนนจะกลายเปนนมปกต (Nature milk) ซงสวนประกอบของนมปกตจะแตกตางจาก นมนาเหลอง (ตารางท 6.10) ทสาคญคอ นมปกตจะไมมภมตานทานโรค

อาหารและการใหอาหาร ๙๕

นานมจากแมจะทาใหลกสนขเจรญเตบโตอยางปกตไดจนอาย 4 สปดาห หลงจาก 4 สปดาหไปแลวคณคาสารอาหารไมเพยงพอกบการเจรญเตบโตของสนข และในเวลาเดยวกนนสนขจะเรมสนใจตอสงแวดลอมและชอบเลนกบสนขตวอนมากขน รวมทงเรมแสวงหาอาหารชนดใหม

ตารางท 6.10 แสดงสวนประกอบของ นมนาเหลอง และนมปกตในสนข นมนาเหลอง นมปกต โปรตน (%) 4.3 7.59 นาตาล (%) 4.4 3.81 ไขมน (%) 2.4 9.42 Total solid (%) 12 22.7 Gross energy (Kcal/100 g) 64 146

การเรมตนใหอาหารแกลกสนข (Introduction of solid food) ควรเรมใหอาหารเสรมเมอลกสนขอายได 3-4 อาทตย โดยใชอาหารของแมสนขหรออาหารสตรสาหรบสนขกาลงเจรญเตบโตผสมกบนาอน (a thick gruel) ไมใชนมววจะทาใหทองเสยเพราะนมววมปรมาณแลคโตส (lactose) คอนขางสง และไมแนะนาใหใชอาหารทาเอง สตรอาหารสาหรบลกสนข (gruel) ควรเรมดวยอาหาร 1 สวนผสมนา 2 สวน และลดสดสวนของนาลงเมอลกสนขอายเพมขน เมอสนขหยานมจะสามารถกนอาหารแหงได อาหารทใหควรใสภาชนะทแบนและไมลก (Shallow dish) เรมใหปรมาณนอยๆ แตบอยครง ประมาณ 4-6 ครง/วน ชวงนอาหารหลกยงคงเปนนานมแม เมออาย 5 อาทตย เรมเปนอาหารกงแขง (semisolid food) และชวงฟนนานม (Deciduous teeth) เรมขนลกสนขสามารถเคยวอาหารแหงได การหยานมจะสมบรณเมอลกสนขอายได 6 อาทตย และสามารถนาสนขไปเลยงยงบานใหมในชวงอาย 7-8 อาทตย

การจดการดแลสนข ๙๖

ในกรณทเปนลกสนขกาพราเราตองหาแมอปถมภ (Foster mothering) หรอมเชนนนกตองใชนมสตรทดแทน (milk replacers) ในชวง 2-3 อาทตยแรก เพราะหลงจากนระบบยอยอาหารและเมตาบอลซมพฒนาดขนสามารถกนอาหารแขงได สงสาคญทสดในการเลอกนมสตรทดแทน คอ ตองเลอกนมทมสวนประกอบใกลเคยงกบนานมสนขมากทสด มฉะนนจะทาใหเกดทองเสย ระบบยอยอาหารผดปกตจนมผลตอการเจรญเตบโตของลกสนขได ปจจบนมหลายบรษททผลตนมสตรทดแทน โดยดดแปลงจากนมววใหมสวนประกอบคลายนานมสนขมากทสด เมอเปรยบเทยบกบนมวว พบวานมสนขพลงงานทมาไดจะจากไขมนเปนสวนมาก มเปอรเซนต แลคโตส ตา (ตารางท 6.11) ตรงกนขามกบนานมแมว วว และแพะ ซงมแลคโตส สงพลงงานสวนมากจงไดมาจากแลคโตส

ตารางท 6.11 สวนประกอบของนานมในสตวชนดตางๆ

สตว ไขมน (%) โปรตน (%) แลคโตส(%) Dry mater (%) สนข 9.8 8.1 3.5 22.8 แมว 5.1 8.1 6.9 18.5 วว 3.8 3.3 4.7 12.4 แพะ 4.5 3.3 4.6 13.0

นมววจะม Lactose มากกวานมสนขถง 3 เทา ดวยเหตนเองลกสนขทกนนมววโดยตรงจะทองเสย การเอานาออก (evaporated) จากนมวว ทาใหระดบโปรตน ไขมน แคลเซยม และฟอสฟอรส ใกลเคยงกบนมสนข อยางไรกตาม แลคโตส กยงสง ระดบโปรตนและไขมนทตาในนมววสามารถทดแทนโดยการเสรมอาหารทมสารอาหารดงกลาวเปนปรมาณสง เชนไขแดง ลกสนขในชวง 2-3 อาทตยแรก การกนยงถกจากดโดยปรมาตรของกระเพาะ จงควรใหนมประมาณ 10-20 ซซ. ตอการให 1 ครง หรอลกสนขควรได 130-150 Kcal/kg

อาหารและการใหอาหาร ๙๗

BW/day ถาลกสนขอายมากกวา 3 อาทตยความตองการพลงงานเพมขนเปน 200-220 Kcal/kg BW/day ถาเปนนมสตรทดแทนสาเรจรป 2 อาทตยแรก ควรใหนม 13-17 ซซ./100 g. BW/day และ 3-4 อาทตย ควรใหนม 20-22 ซซ/100 g. BW/day ดงตวอยางในตารางท 6.12

สนขกาลงเจรญเตบโต (Growing dog) สนขกาลงเจรญเตบโต หมายถง ชวงเวลาทสนขมการสรางและพฒนาเนอเยออยางรวดเรว นนกหมายถงความตองการสารอาหารพลงงานทเพมขน ดงนนปรมาณอาหารทใหตองเพมขนตามความตองการของสนขในวยน อาหารทใหควรใชสตรสาหรบ สนขกาลงเจรญเตบโต (Growth diet) การเจรญเตบโตอยางรวดเรวของสนขจะอยในชวง 6 เดอนแรก โดยสนขพนธใหญ (Large breed) จะเขาสระยะโตเตมทประมาณ 10-16 เดอน สวนพนธเลก (Small breed) ประมาณ 6-12 เดอน การเตบโตอยางรวดเรวจะเกดขนในระยะเวลาอนสน ดงนนการใหอาหารทสมดลระหวางชวงการเจรญเตบโต จงจาเปนสาหรบการพฒนาเปนสนขโตเตมวยทสมบรณ

ตารางท 6.12 แสดงปรมาณนานมทใหแกสนขกาพรา

อาย ปรมาณใหกน (ตอ 100g/นาหนกตว)

นาหนกตว (กรม)

ปรมาณ/วน (ซซ)

จานวนใหอาหาร (ครง)

ปรมาณใหกน (ซซ)

10 วน 15 ml/100 g. 200 30 5 6 ml 20 วน 20 ml/100 g. 300 60 5 12 ml

พลงงาน ความตองการพลงงานระยะเจรญเตบโตจะมากกวาทกระยะของชวต ยกเวนในระยะใหนม (Lactation) โดยความตองการพลงงานจะเปน 2 เทาของ

การจดการดแลสนข ๙๘

สนขในขนาดเดยวกน ดงนนพลงงานทไดควรเปน 2 เทาของความตองการเพอดารงชพจนถง 40% ของนาหนกโตเตมวย จากนนลดลงเปน 1.6 เทา และ 1.2 เทา เมอนาหนกได 80% ของนาหนกโตเตมวย (ตารางท 6.7)

โปรตน ความตองการโปรตนของระยะเจรญเตบโตจะสงกวาระยะโตเตมวย เพราะนาไปใชในการสรางเนอเยอใหม ทสาคญคอตองการโปรตนทมคณภาพและการยอยไดสง และมความสมดลระหวางโปรตนและพลงงาน

แคลเซยมและฟอสฟอรส อาหารสาหรบสนขระยะเจรญเตบโตไมควรมแรธาตดงกลาวสงเกนไป องคการอาหารของสหรฐอเมรกา (AAFCO) แนะนาวาควรประกอบดวย 1% แคลเซยม และ 0.8% ฟอสฟอรส ตอนาหนกแหงของอาหาร การใหแคลเซยมมากเกนไป ทาใหการพฒนาของกระดกผดปกต โดยเฉพาะในสนขพนธใหญ อาหารทใหควรมความเขมขนของพลงงานและการยอยไดสง (High digestibility and energy density) เพราะสนขตองการพลงงานสง แตความจของกระเพาะอาหารยงมขนาดเลก ทาใหจากดปรมาณการกนและการยอย ถาใหอาหารคณภาพตาอาจจะไดรบสารอาหารไมเพยงพอ และทสาคญคอการใหอาหารทพอเหมาะกบการเจรญของกระดกและกลามเนอ การใหอาหารทมากเกนไปจะทาใหสนขอวนและมการเจรญของกระดกทผดปกต มรายงานวาควรใหอาหารแบบ portion-controlled พรอมทงชงนาหนกเปนประจาจะเหมาะสมทสด ในชวงอาย 4-6 เดอนควรให 3-4 ครง/วน ตอจากนนให 2 ครง/วน Free-choice feeding ไมแนะนาเพราะเปนอาหารทมความเขมขนของพลงงานและการยอยไดสง ถงแมสนขจะจากดการกนเองไดตามความตองการพลงงาน แตสวนมากจะไดรบปรมาณอาหารมากเกนไป จงควรใหแบบ portion-controlled

อาหารและการใหอาหาร ๙๙

เพอใหไดนาหนกตวถง 80-90% ของนาหนกสนขโตเตมวย สวนการใหแบบ free-choice ควรเรมเมอสนขโตเตมทแลว นอกจากควบคมเรองอาหารแลวสนขควรมการออกกาลงกายเปนประจาจะชวยใหการพฒนาของกลามเนอดขน สนขควรวงหรอวายนาประมาณวนละ 20-40 นาทพอเพยง

สนขโตเตมวย (Adult maintenance) Maintenance state คอ ชวงเวลาทสนขเตบโตเตมท (mature adult size) และไมตงทอง ใหนม หรอทางานอยางหนก ชวงนสนขยงตองการอาหารทมคณภาพและมความสมดลเพอสขภาพทด ชนดของอาหารทเหมาะสมในวยน คอ อาหารแหง (dry pet food) เพราะอาหารกระปอง และกงแขงจะมความเขมขนของพลงงานและความนากนสงกวาอาหารแหง ถาใหสนขวยนจะทาใหอวนไดงาย สวนปรมาณอาหารทจะใหคานวณตามตวอยางทแสดงไวในตารางท 6.8 ปญหาของสนขวยนสวนมาก คอ ความอวน ซงวธทปองกนไดด คอ

1. ออกกาลงกาย 2. ควบคมการกนอาหาร

สนขระยะเปนสด (Pregnancy and Lactation) การใหอาหารและการดแลทเหมาะสมชวงทสนขกาลงตงทอง จาเปน

ตอสขภาพและการอยรอดชวตของทงแมและลกสนข การประสบความสาเรจในการเพาะเลยงสนขขนกบหลายปจจย เชน การเลอกพอแมพนธทด การจดการทถกตอง อาหาร และสงแวดลอมทด ปจจยทกอยางควรเรมตนตงแตสนขอยในวยกาลงเจรญเตบโต อาหารทใหควรเปนอาหารทมคณภาพ ใหพลงงานและการยอยไดสง (High quality, density and digestible diet) เพราะชวงนรางกายตองการพลงงานสง แตตองมปรมาณอาหารไมมากเกน เพอ

การจดการดแลสนข ๑๐๐

หลกเลยงปญหาความผดปกตของระบบทางเดนอาหาร ถาตองการเปลยนอาหารควรกระทากอนกอนการเปนสด (Proestrous) จะทาใหสนขไมเครยดเวลาผสมพนธ และระหวางเปนสดแมสนขจะเบออาหาร มรายงานวาการกนอาหารลดลงประมาณ 17% และจะกนนอยทสดชวงตกไข ตอมากจะเขาสภาวะปกต ซงการเบออาหารในชวงสนๆ นจะไมมผลตอความสมบรณพนธและขนาดของครอก

สนขชวงตงทอง ปกตสนขจะตงทองประมาณ 58-70 วน หรอประมาณ 9 สปดาห โดย

4-5 สปดาหแรกของการตงทอง ลกสนขจะเจรญเตบโตนอยกวา 30% ดงนนความตองการอาหารของแมสนขกยงไมมาก การเพมอาหารจงไมจาเปนในชวงน สวนระยะ 40-55 วนของการตงทอง ลกเตบโตมากกวา 75% และไดขนาดความยาวครงหนงของลกสนข ดงนนความตองการอาหารของแมสนขชวงนจะเพมขนอยางมากโดยเฉพาะชวง 2-3 สปดาหสดทายของการตงทอง เพอใหลกเตบโตและมพฒนาการอยางเหมาะสม การกนอาหารควรเพมขนประมาณ 25-50% และนาหนกควรเพมขน 15-25% เชน สนขหนก 15 กโลกรม ควรหนก17-19 กโลกรมในชวงสดทายของการตงทอง

ขณะทลกสนขในทองโตขน จะลดชองวางในชองทอง ดงนนการใหอาหารหลายมอตอวน จาเปนอยางยงและตองใหอาหารอยางเพยงพอในชวงทายของการตงทอง เพราะถาแมสนขนาหนกนอยจะมผลตอสขภาพหลงคลอดและการผลตนานม ในทางตรงกนขามไมควรใหอาหารมากจนเกนไป เพราะการทลกตวโตอาจทาใหมปญหาระหวางคลอด

นานมสนขจะผลต 1-5 วนกอนคลอด แมสนขจะปฏเสธอาหาร 12 ชวโมงกอนคลอด และอณหภมรางกายจะลดลง (12-18 ชวโมงกอนคลอด)

อาหารและการใหอาหาร ๑๐๑

หลงคลอดควรมนาและอาหารตงไวให โดยสนขจะเรมกนอาหารหลงคลอดประมาณ 24 ชวโมง อาหารทกระตนการกน คอ อาหารมความชน และนาหนกหลงคลอดควรเพมประมาณ 5-10% ของนาหนกสนขโตเตมวยกอนคลอด

สนขใหนมลก การใหนาและอาหารอยางพอเพยงเปนสวนสาคญตอคณภาพและ

ปรมาณนานม ซงมผลโดยตรงตอการรอดชวตของลกสนข และสามารถปองกนภาวะนาหนกลดอยางรวดเรวของแมสนขดวย โดยทวไปปรมาณอาหารพลงงานทให คอ

- 1-1.5 เทาของความตองการเพอดารงชพ ระหวางอาทตยแรกของการใหนม

- 2 เทาของความตองการเพอดารงชพ ระหวางอาทตยท 2 ของการใหนม - 2.5-3 เทาของความตองการเพอดารงชพ ระหวางอาทตยท 3-4 ของ

การใหนม หรออกวธหนง คอ เพม 100 kcal/day/1 ปอนดของลกสนข มรายงาน

วาอาหารสตรสาหรบ สนขโตเตมท มความเขมขนของคณคาอาหาร (nutritional density) ไมพอเพยงสาหรบแมสนขใหนมลก อาหารแมสนขใหนมควรมประมาณ 4200 kcal/kg. จงจะไมทาใหเกดนาหนกลด (weight loss) และ ขาดแคลนพลงงาน (energy deficiency) ซงจะมผลตอคณภาพนานม และการรอดชวตของลกสนข

การผลตนานมจะสงสดใน 3-4 อาทตยหลงคลอด หลงจากนควรเรมใหอาหารเสรมแกลกสนข หลง 3 อาทตย แนะนาใหแยกแมสนขเวลาใหอาหาร เพอปองกนลกสนขแยงกนอาหาร และทสาคญทสดอกอยางคอ นา ตองมให

การจดการดแลสนข ๑๐๒

ตลอดเวลา ควรเปนนาเยนและเปลยนใหมทกวน ชวงนลกสนขเรมสนใจอาหารทผเลยงให ขณะเดยวกนแมสนขจะมความสนใจตอการเลยงลกลดลง

สนขชวงหยานมลก ปกตลกสนขจะหยานมอาย 7-8 อาทตย ถาแมสนขยงผลตนานมสง

ในชวงหยานม การจากดอาหารจะชวยลดปรมาณนานมได เพราะการผลตนานมสงหลงหยานมจะเพมโอกาสการเปนเตานมอกเสบ (mastitis) ปรมาณอาหารทแมสนขกนควรลดลงอยางชาๆ นาหนกทลดลงชวงใหนมไมควรเกน 10% ของนาหนกตวปกต สาหรบขนตอนการใหอาหารเพอลดปรมาณนานมหลงอยานมคอ งดอาหารในวนแรกของการหยานม ตอมาใหอาหารประมาณ 25, 50, 75, 100% ของปรมาณอาหารทกนเพอดารงชพ ในวนท 2, 3, 4, และ 5 ตามลาดบ

การเสรมอาหารระหวางตงทองและใหนม การเสรมแคลเซยมและแรธาตอนระหวางการตงทอง ไมจาเปนตอการ

พฒนาของลกสนข ถาแมสนขไดรบอาหารทมคณภาพดและมสมดล มรายงานวาการเพมแคลเซยมและวตามนมากไประหวางการตงทอง จะทาใหการสะสมของแคลเซยมในเนอเยอชนดออน (Soft tissue) ผดปกต และการพฒนาของลกผดรป ถงแมสนขจะตองการแคลเซยมสงในชวงตงทองและใหนม แมสนขกไดรบเพยงพอจากการกนทเพมขนจากอาหารปกต

สนขอายมาก (Geriatric dog) ปกตสนขจะมชวงชวต (Life span) สงสด 27 ป แตโดยเฉลยแลว

ประมาณ 13 ป ซง ชวงชวตนขนอยกบพนธกรรม การดแลสขภาพ อาหาร ฯลฯ และโดยทวไปสนขพนธใหญจะอายสนกวาพนธเลก ปกตการทางานของอวยวะจะลดลงตามวย ดงนนปรมาณอาหารทตองการตอนาหนกตวจะเปลยนแปลงมากหรอนอยขนกบระดบความเสอมของอวยวะ

อาหารและการใหอาหาร ๑๐๓

พลงงาน การลดลงของขบวนการเมตาบอลซม (Metabolic rate) และกจกรรม (physical activity) ทาใหความตองการอาหารในแตละวนลดลง โดยเฉลยความตองการพลงงาน ทงหมดลดลง 30%

โปรตน การลดลงของกลามเนอ (Lean body mass) ทเกดจากความชรา ทาใหแหลงโปรตนสารอง (Protein reserve) เพอใชระหวางความเครยด (Stress) หรอความเจบปวยลดลง สนขชราจงมโอกาสเกดโรคไดสง ดงนนสนขทอายมากควรไดรบอาหารโปรตนคณภาพสงในปรมาณทพอเพยง สาหรบคาจนสภาพนาหนกปกต (body maintenance) และเพอลดการสญเสยกลามเนอ (lean body tissue) ในสนขอายมาก โปรตนในอาหารควรเพมขนเลกนอย โดยโปรตนควรมากกวาสนขทโตเตมวย แตนอยกวาสนขทกาลงเจรญเตบโต มความเชอทไมถกตองเกยวกบอาหารโปรตนและการทางานของไต ถงแมวาการลดลงของการทางานของไต (Renal function) ในสนขอายมาก แตเพอสขภาพทดควรไดรบโปรตนคณภาพดและพอเพยง ไมควรจากดอาหารโปรตนเพราะสนขอายมาก ควรจากดเมอสนขอายมากเปนโรคไตการลดอาหารโปรตนเพอปองกนหรอลด progressive การทางานของไต ยงไมมรายงานยนยน แตมผลดกรณทถกวนจฉยวาเปนโรคไต

ไขมน ปกตสนขอายมากเปอรเซนตไขมนในรางกายจะเพมขน ซงเกดเนองจาก ขบวนการเมตาบอลซมของไขมนลดลงในสนขอายมาก ดงนนอาหารควรมไขมนลดลงเลกนอย แตควรเปนไขมนชนดการยอยไดสง (highly digestible) และมกรดไขมนทจาเปน (essential fatty acid) จานวนมาก

การจดการดแลสนข ๑๐๔

วตามนและแรธาต ไมมรายงานวาการเพมวตามนและแรธาตในสนขอายมาก แตกมขอแนะนาวาความตองการวตามน บ, เอ, อ จะเพมขน เพราะการยอยและขบวนการเมตาบอลซมของวตามนดงกลาวเปลยนแปลงตามวย แตถามวตามนดงกลาวในอาหารพอเพยงแลวไมควรเพม การเพมฟอสฟอรสทาไตเสยหาย (kidney damage) เพราะทาใหเพมการไหลเวยนเลอด (blood flow) และการกรอง (filtration) ของ glomerulus และกระตนการสะสม แคลเซยมและฟอสฟอรสในไต นอกจากนยงทาใหเพมระดบพาราไทรอยดฮอรโมน (parathyriod hormone) จดประสงคของการใหอาหารและดแลสนขชรา คอ

1. เพอสขภาพทด และนาหนกตวทพอเหมาะ 2. ชะลอและปองกนการเกดโรคเรอรงทเกดจากความชรา (chronic

disease) การใหอาหารในปรมาณนอย 2-3 ครงตอวนดกวาใหปรมาณมากเพยง

1 มอ/วน เพราะจะกระตนการใหสารอาหารและลดความหวระหวางมอได เวลาและขนาดของอาหารควรจากดและสมาเสมอ รวมทงตองมนา

สะอาดตลอดเวลา นอกจากเรองอาหารแลวในสนขชราควรดแลเรองของสขภาพเหงอกและฟนเปนประจา รวมทงการออกาลงกายอยางสมาเสมอเพอใหรกษาระดบการทางานของกลามเนอ (maintain muscular tone) เพมระบบหมนเวยนเลอด พฒนาระบบยอยอาหารและปองกนนาหนกเกน ควรออกกาลงดวยการเดนวนละ 15-30 นาท/วน