วชาอาหารสตว สวนประกอบอาหารสตว

การยอยอาหารของสตว

ความตองการอาหารสตว

อาหารทใชเลยงสตว

อาหารสตวและการใชประโยชนไดของอาหารสตว

บทนา

เปาหมายสาคญของการเลยงสตว คอ การทาใหสตว

สามารถใหผลตอบแทนสงสดแกผเลยงในดานตางๆ นกพนธศาสตรได

พยายามปรบปรงพนธสตวใหมความสามารถเจรญเตบโตรวดเรว และ

ใหผลผลตมากขน ดงนน จงเปนเรองสาคญทผเลยงจะตองจดการ

สภาพแวดลอมใหเหมาะสม เพอสตวสามารถตอบสนองตอศกยภาพ

ทางพนธกรรมทมอยไดอยางมประสทธภาพ เนองจากอาหารเปน

ปจจยทสาคญอยางหนงทสงผลโดยตรงตอการแสดงออกทาง

พนธกรรมของสตว เราจงควรใหความสนใจในเรองนเปนพเศษ

เปนแหลงทใหโภชนะอาหารตางๆ อยางครบถวนตามความตองการ

ของชนดสตว

เปนการใชประโยชนจากผลผลตทเหลอจากอตสาหกรรมการเกษตร

และอนๆ

การลดตนทนอาหารโดยผลตอาหารใหมประสทธภาพทาใหสตว

เจรญเตบโตไดด สขภาพแขงแรง สามารถใหผลผลตไดด จงเปนการ

ชวยลดตนทนการผลตสตวไดโดยตรงอกดวย

ชวยลดมลภาวะจากการสะสมของไนเตรท ฟอสเฟต และสารอนๆ

ในดนและแหลงนาอนเนองจากความสมดลของโภชนะตางๆ ในอาหาร

สวนประกอบของอาหารสตว

โภชนะ

CHO

-NFE

- Fiber

- Cellulose

- Hemicellulose

นา

Vitamin

CP

- True Protein

- NPN

Fat

Mineral

ในทางโภชนศาสตรแบงสวนประกอบของอาหารสตว

ออกเปน 6 หม ไดแก

นา (Water / Moisture)

คารโบไฮเดรท (Carbohydrate)

โปรตน (Protein)

ไขมน (Fat / Oil)

แรธาต (Mineral)

วตามน (Vitamins)

หนาทของนาทสาคญ

เปนสอกลางชวยใหเกดปฏกรยาเคม

เปนตวพาโภชนะ

ชวยปรบอณหภมของรางกายใหคงท

ชวยลดการกระทบกระเทอนของ cell ในรางกาย

สตวไดนามาจาก 3 ทาง คอ

การสลายของสารอาหารในรางกาย

จากอาหาร ดมโดยตรง

Carbohydrate (CHO)

แปงและนาตาล

Nitrogen - free extract)Crude fiber

Cellulose Hemicellulose

ประมาณ 1 ใน 4 ของอาหารสตวเปนพวกคารโบไฮเครท เปน

สารอาหารทใหพลงงานและความรอนในการทางานของรางกายสตว

คารโบไฮเดรท แบงเปน 2 พวก ตามลกษณะความยากงายของ

การยอย ดงน

1. แปงและนาตาล เรยกตามเคมวเคราะห Nitrogen-free extract หรอ

NFE ไดแก เมลดพช เปนตน

2. สารเยอใย (Crude fiber)ประกอบดวย celluloseและHemicellulose

ไดแก ตน และใบพช

โปรตนเปนโภชนะทสาคญเพราะเปนสวนทประกอบ

ของรางกายฮอรโมนและเอนไซม โปรตนจะประกอบดวย

กรดอะมโนหลายชนดรวมกนโปรตนแบงออกเปน 2 ชนด

1. กรดอะมโนทจาเปน รางกายสงเคราะหไมไดหรอไมพอ

จาเปนสาหรบสตวกระเพาะเดยว แตไมจาเปนสาหรบสตวเคยว

เออง

2. กรดอะมโนทไมจาเปน สตวสามารถสงเคราะหไดจากสารอน

ในรางกาย

Protein (C H O N P Fe S)

Crude Protein Non-Protein NitrogenAmino acids

Essentrial amino acids Non-Essentrial amino acids1.Methionine

2. Lysine

3.Tryptophan

4. Histidine

5. Phenylalanine

6. Leucine

7..Isoleuscine

8. Threonine

9. Valine

10.Arginine

1. Glutamic acid

2. Glycine

3. Alanine

4. Serine

5. Aspatic acid

6. Tyrisine

7. Proline

8. Hydroxy - proline

9. Citruline

10.Cystine

เปนโภชนะทใหพลงงานเหมอนคารโบไฮเดรท แตให

พลงงานมากกวา 2.25 เทาไขมนประกอบดวย คารบอน ไฮโดรเจน

และออกซเจน หนาทของไขมน คอ

1. ใหพลงงานและความรอนแกรางกาย

2. เปนฉนวนกนความหนาวเยนของอากาศภายนอก

3. ปองกนการกระแทกจากภายนอก

4. เปนตวละลายและชวยดดซมวตามนบางชนด

5. เปนแหลงพากรดไขมนบางชนด เชน กรดลโนเลนค

Vitamin

เปนอนทรยสาร มนอยในอาหาร แตจาเปนตอการเจรญเตบโตของเนอเยอ

ละลายในไขมน ละลายในนา

A - ตา ถนอม

คมครอง

เนอเยอผว

D - ดดซมการ

ใช Ca + P

E - สบพนธ

K - การแขงตว

ของเลอด

Vit.C (Ascobic acid)

จาเปนสาหรบ คน ลง

และหนตะเภา สตวอนๆ

สรางได ถาขาดจะเปน

โรคเลอดออกตามไรฟน

มมากในพชสเขยว

นาสม มะนาว

B รวม (B - C o m k p l e r)

B 1 - T h a i a m i n e โรคเหนบชา

B 2 R i b o f l a v i n -โรคอมพาตนวงอ

B 6 P y r i d o x i n e -ชกกระตก

N i a c i n - แคระแกรน

Pantothenic acid - เยอหมประสาทเสอม

B i o t i n - ผวหนงในไก + สกร

C h o l i n - ปองกนโรคเอนเลอน

I n o s i t a l - ตองการเฉพาะหน

Folic acid - ปองกนโรคโลหตจาง

B12 Cobalamine - สรางเมดเลอดแดง

Ca และ P เปนสวนสาคญของกระดกและฟน

Ca เปนตวทาใหเลอดแขงตว ควบคมการทางานของกลามเนอ และการเตนของหวใจ

รกษาดลยระหวางกรดและดางในรางกาย

P เปนสวนประกอบของสารททาใหเกดพลงงานในรางกายและ สวนประกอบของยน

ถาขาด Ca และ P สตวจะเปนโรคกระดกเปราะแตกหกงาย เปนโรคขาออนยนไมได ชงก

การเจรญเตบโต โคนม นมลด ไกไข เปลอกไขบาง ไขแตกงาย เปนไขนม

Ca และ P จะใชประโยชนไดเตมทสดสวนของ Ca : P ทเหมาะสมอยระหวาง1 : 1 - 1: 2

และตองไดรบวตามน D อยดวย

อาหารทม Ca และ P มาก ไดแก นานม ปลาปน เปลอกหอย หนปน ลาตนและใบถว

Mg ทาหนาทคลาย Ca คอ เปนสวนประกอบของกระดก

ควบคมการทางานของประสาทและกลามเนอ ชวยใน

การสรางโปรตน

ถาขาด เกดอาการผดปกตทางประสาท กลามเนอ

กระตก ถาอาการรนแรงสตวอาจตายได

แหลงทพบ ปกตจะมอยพอเพยงในธรรมชาต พบมากในใบ

พชสเขยว เยอหมเมลดพช และราขาว

Na K และ Cl ทาหนาทควบคมความเปนกรดเปนดางของ

ของเหลวในรางกาย ควบคมการทางานของกลามเนอ

และระบบประสาท

ถาขาด สตวแสดงอาการเบออาหาร โตชา นาหนกตวลด

ผลผลตลด ตาแหง ขนหยาบกระดาง

แหลงทพบ ในอาหารจะม Na และ Cl สตวทกนพชเปนหลก

เชน โค กระบอ แพะ แกะ ตองเสรมเกลอแร แต

K จะมอยเพยงพอในอาหารตามธรรมชาต

Fe Cu และ Co Fe เปนสวนประกอบของเมดเลอดแดง เปน

ตวพาออกซเจน Cu และ Co มหนาทสรางเมดเลอด

ถาขาด สตวแสดงอาการโรคโลหตจาง (Anemia) ถา

อาการรนแรงสตวอาจตายได

แหลงทพบ ปกตในอาหารจะมธาตทง 3 เพยงพอ นอกจาก

ในพนททขาด จะทาใหขาดธาตเหลาน

S เปนสวนประกอบของโปรตนบางอยางและวตามน ผม

ขน และเลบ ระยะสตวงอกขน เชน แกะ ไก เปดทกาลง

ผลดขน

Mn รางกายสตวตองการนอย และมเพยงพอในอาหาร นอก

จากไกและสตวปกทกชนดตองการมากกวาสตวอนๆ

ถาขาด เปนโรคเอนเลอน (Perosis) ไกไขจะฟกออก

นอยกวาปกต

Zn รางกายตองการในการสรางขน มกมพอเพยง ในสกร

ตองการมากในกรณทตองกนอาหารทม Ca สงกวา

ปกตเพอปองกนการเกดโรคผวหนงกระดาง

(Parakeratosis)

I เปนสวนประกอบของฮอรโมน Thyroxine ทาหนา

ทควบคมพลงงานในรางกาย

ถาขาด เปนโรคคอหอยพอก (Goiter) ถาสตวทองลก

จะออนแอและอาจตายขณะคลอด I มมากใน

เกลอทะเล

การทาใหอาหารละเอยดโดยกลวธ

การทาใหอาหารเปยกชนและออนนมโดยคลกเคลากบนาลาย

การยอยทางเคม (Chemical mean)

การยอย (Digestion) การเปลยนแปลงของ

อาหารทสตวกนเพอเตรยมทจะดดซมเขาไปในสายเลอด

การยอยอาหารมกรรมวธดงน

ปาก

หลอดคอ กระเพาะ

ลาไสเลก

ลาไสใหญ

Annus

ReninPepsin

DipeptidaseMaltaseSucraseLactase

Pepsin

Chymomotripsine

AmylaseLipase

Hydrolic acid

นาดจากตบ ตบออน

นายอยผนงลาไส

นายอย

นาลาย

นายอย Ptyalin

ลน

ฟนดดซม

ภาพแสดงระบบทางเดนอาหารของโค

A = ปาก

B = ลน

C = หลอดคอ (Esophagus)

D =

E =

F =

G =

H =

I =

J =

K =

L =

การเปลยนแปลงเพอใชประโยชนของอาหารในรางกาย

Metabolism เปนกรรมวธในการเปลยนแปลงของโภชนะใน

รางกายทงการสรางและการใชสนเปลอง

CHO Glucose

เยอใย Volatile fatty acid (acetic propionic และ butyric)

ไขมนในนานมGlucose

ตบ

Microb

ตบ

การเปลยนแปลงเพอใชประโยชนของอาหารในรางกาย

Metabolism เปนกรรมวธในการเปลยนแปลงของโภชนะใน

รางกายทงการสรางและการใชสนเปลอง

Glyceral

ไขมน

ไขมนเกบไวเปนพลงงานสารองตามอวยวะตางๆ

อาหารหรอการเปลยน CHO และ Protein

+

การเปลยนแปลงเพอใชประโยชนของอาหารในรางกาย

Metabolism เปนกรรมวธในการเปลยนแปลงของโภชนะใน

รางกายทงการสรางและการใชสนเปลอง

CP (amino) เตบโตหรอซอมแซมการสรางผลผลต

Urine ผานไตในรป

ของ Urea

เหลอ

Protein NPN

Protein Ammonia

Amino acids

Undigested dietary nitrogen

Metabolic fecal nitrogen

Urea

Urea

Ammonia

Amino acids

Tissue

metabolism

ProteinPeptides

Amino acidsAmmonia

Microbial protein

Urea

Endogenous

nitrogen

NPN

อาหาร

กระเพาะ

รเมน

กระเพาะ

จรงและ

ลาไสเลก

มล

นาลาย

ตบ

ปสสาวะ

เนอเยอ

ความตองการอาหารของสตว

ดารงชพ

- ทาความรอน

- ใชเปนพลงงาน

- ใชโปรตน

- ใชแรธาต

- ใชวตามน

การเตบโต

และการขน

- พลงงาน

- โปรตน

- ใชโปรตน

- แรธาต +

วตามน

ระยะสบพนธ

- การเตบโตของลก

- พลงงาน

- ใชแรธาต

- โปรตน

- วตามน +

วตามน

การขนใหอวน

- สะสมไขมน

- สตวกาลง

เตบโต

- สตวทโตเตมท

การใหนม

- พลงงาน

- โปรตน

- ไขมน

- แรธาต +

วตามน

ความตองการอาหารของสตว

ความตองการอาหารของสตว แยกออกตามประเภทการใชประโยชน

ไดดงน

1. เพอดารงชพ สาหรบสตวทกชนดทกตว

2. เพอการเจรญเตบโต สาหรบสตวตงแตเกดจนโตเตมวย

3. เพอการสบพนธ สาหรบสตวในระยะสบพนธ

4. เพอการขนใหอวน สาหรบสตวเนอในระยะกอนสงตลาด

5. เพอการใหนม สาหรบสตวกาลงใหนม

6. เพอการใหไข สาหรบไกไข เปดไข

7. เพอใชในการออกแรงทางาน สาหรบสตวใชงาน

1. ความตองการเพอการดารงชพ (Maintenance requirement)

โดยอาหารจะถกใชในการทางานดงน

ใหความรอนแกรางกาย

ใหวตามนในการเสรมสวนประกอบของสารในรางกายตางๆ

ใชเปนพลงงานในการทางานของอวยวะตางๆ เชน การหายใจ

ใชโปรตนสาหรบซอมแซมโปรตนของเนอเยอทเสยหาย

ใหแรธาตทดแทนสวนทสญหายขาดพรองไปจากรางกาย

1. เพศ

2. สายพนธ

3. การจดการฟารม

4. สภาวะอณหภม

5. คณภาพวตถดบ

6. ระดบสารพษทมอยในสตรอาหารสภาวะอณหภม

2. ความตองการอาหารเพอใชในการเตบโตและการขน

3. ความตองการอาหารของสตวในระยะสบพนธ

4. ความตองการอาหารในการขนสตวใหอวน

5. ความตองการอาหารในการใหนม

มาตรฐานอาหารสตว

มาตรฐานการใหอาหารสตว (Feeding Standard) หมายถงตารางแสดง

ปรมาณอาหารและโภชนะตางๆ ทสตวแตละชนดตองการใชในหนงวนใชเปน

เครองแนะนาการใหอาหารสตวแตละชนด

ในอเมรกาใชระบบ ยอดโภชนะยอยได (Tatal Digestible Nutrients)

ระบบพลงงานสทธ (Net Energy)

Caloric เปนหนวยวดพลงงานในอาหาร

ความรอน 1 cal . หมายถงปรมาณความรอนททาใหนา 1 กรม

มอณหภมเพมขน 1 0 หรอ 4.1855 จล

4.1855 Joules = 1 cal

1 kg Cal = 1,000 cal

1 M cal = 1,000 kg cal

หรอ 1,000,000 cal

พลงงานทงหมด (Gross energy) วดไดจากความรอนทเกดขนจากการเผาผลาญ

อาหารใน Bomb calorimeter โภชนะตางๆ จะใหพลงงาน ดงน

Kcal/g

Carbohydrate 4.10

Protein 5.65

Fat 9.45

การยอยไดของหญาแหงในโคนม

CHO

CP CF NFE EE

ปรมาณโภชนะทกนได

(กรม) 10,216 8,255 20,823 1,697

ปรมาณโภชนะทออกมา

กบมล (กรม) 2,559 2,158 4,042 783

โภชนะทยอยได (กรม) 7,657 6,097 16,781 914

% โภชนะทยอยได

(% ADC) 75 73.9 80.6 53.9

การคานวณ Total Digestible Nutrients

TDN = DCP + DCF + DNFF + 2.25 x DEE

โภชนะ โภชนะใน 100 กโลกรม % ADC โภชนะยอยได

โปรตน 20.11 75.0 15.08

เยอใย 13.25 73.9 12.01

NFE 40.99 80.6 33.03

EE 3.34 2.25 x 53.9 4.04

TDN - - 64.16

ADC = NI - TFN X 100

NI

TDN = NI - TFN + MFN X 100

NI

ADC = NI - TFN - TUN

Nitrogen Metabolism

GROSS ENERGY of FeedFecal Energy

1. Feed Origin

2. Metabolic Origin

APPARENT DIGESTIBLE ENERGY (DE)

METABOLIZABLE ENERGY (ME)

NET ENERGY (NEm+p)

Heat Increment

1. Heat of Fermentation

2. Heat of Nutrient Metabolism

A. Gaseous Products of Digestion

B. Urinary Energy

1. Feed Origin

2. Endogenous Origin

GE =

ME-HI =

GE-FE =

DE-NE-GPD =

Conventional scheme of energy utilization. From N.R.C.Publ. 1411.

NET ENERGY (NEm+p)

Production Energy (NEp)

1. Growth

2. Fattening

3. Milk

4. Wool

5. Reproductive Energy Storage

6. Work

Maintenance Energy (NEm)

1. Basal Metabolism

2. Voluntary Activity

3. Heat to keep body warm or cool

Conventional scheme of energy utilization. From N.R.C.Publ. 1411.

Energy Utilization

Gross Energy

(GE)

Fecal Energy

Metabolizable E

(ME)

Other energy losses

Net E (NE)

Heat Increment

Product E

(NEP)

Maintenance E

(NEM)

Digestible E

(DE)

Nitrogen Metabolism

Nitrogen

Intake

Endergeneous Uninary N

N - Balance

Exogenous Urinary NAbsorbed N

Feed Fecal NTotal Feed N

Metabolic Feed N

Nitrogen Used

Total Urinary N

วตถดบอาหารสตว

1. คณสมบตทางการสมผสตางๆ : รปราง ส ความหยาบ ละเอยด รสชาต

และ กลน ฯลฯ

2. ความสะดวกสะบายในการใช : หาไดงายในทองถน มตลอดป สะดวก

ในการจดเตรยม หรอแปรรปวตถดบ

3. มความคงทนถาวร เกบนาน ยงคงรกษาคณภาพไวเชนเดม

4. มคณคาทางอาหาร ทงองคประกอบและสวนประกอบ การใชประโยชน

และมคณสมบตคงทนตอกระบวนการออกซเดชน

5. มขอมลเกยวกบวตถดบนนๆ อยางเพยงพอ รายละเอยดดานโภชนะ

สารพษ ขอจากดในการประกอบสตรอาหาร

6. คณสมบตอนๆ : การดดซม ความชน การอดเมด การจบเกาะวตถดบอนๆ

7. ปราศจากสงเจอปน โดยธรรมชาตหรอโดยความตงใจ ตองปลอดภย

ในการใช

อาหารทใชเลยงสตว

อาหารหยาบ อาหารขน

สารเพมเตม

- ฮอรโมน

- ยาปฏชวนะ

เสรมวตามน

- นามนตบปลา

- วตามนสงเคราะห

เสรมแรธาต

- กระดก

- เกลอ

เสรมโปรตน

- พช

- สตว

อาหารฐาน

- เมลดธญพช

- ราก , หว

- ผลพลอยได

- รา

- ปลายขาว

แหง

- หญาแหง

- ฟางแหง

สด / อวบนา

- หญาสด

- หญาหมก

สวสดคะ