วชาภมศาสตร

อยาลมท าแบบทดสอบกอนเรยน

เครองมอทางภมศาสตร

ลกโลก

ความหมาย.... • สงจ าลองของโลก สรางดวยวสดตาง ๆ เชน กระดาษ ยาง

พลาสตก เพอใชในการศกษา ภมศาสตร ลกโลกชวยใหมองเหนภาพรวมของโลกตางจากแผนททใหขอมลในเชงพนราบ โลกมรปรางคลายผลสม แมจะสามารถจ าลองพนผวโลกไดดกวาแผนทแตมขอเสยบางประการ เชน ไมสามารถมองเหนพนผวโลกทงหมดในเวลาเดยวกน ไมสะดวกในการเคลอนยายหรอน าตดตวไป และมรายละเอยดนอยกวาแผนท

รจกองคประกอบของโลก...

องคประกอบของลกโลก • องคประกอบหลกของลกโลกจะประกอบไปดวย

1. เสนเมอรเดยนหรอเสนแวง เปนเสนสมมตทลากจากขวโลกเหนอไปจดขวโลกใต ซงก าหนดคาเปน 0 องศา ทเมองกรนช ประเทศองกฤษ

2. เสนขนาน หรอเสนรง เปนเสนสมมตทลากจากทศตะวนตกไปทศตะวนออก ทกเสนจะขนานกบเสนศนยสตร ซงมคามมเทากบ 0 องศา

เสนเมอรเดยน เปนเสนสมมตทลากจากขวโลกเหนอไปยงขวโลกใต สรางขนจากการสมมตเสนเมอรเดยนปฐม มคามม 0 องศา ไปทางทศตะวนออกและทศตะวนตก ดานละ 180 องศา โดยเสนเมอรเดยนท 180 องศาตะวนออกและ 180 องศาตะวนตก จะทบกนเปนเสนเดยว เรยกวาเปนเสนแบงเขตวนระหวางชาต หรอเสนแบงเขตวนสากล

พกดภมศาสตร

• คอสงทบอกใหเราทราบถงต าแหนงของสถานทตาง ๆ บนผวโลก ประกอบดวยสองสวน คอละตจด และลองจจด

• นาท ท 1.00-4.00

ละตจด (Latitude) • เปนระยะทางเชงมมทวดไปตาม

ขอบเมรเดยนซงผานต าบลทตรวจ โดยนบ 0 (ศนย) องศา จากเสนศนยสตรไปทางเหนอหรอใต จนถง 90 องศาทขวโลกทงสอง มประโยชนในการศกษาเขตอากาศ

ลองจจด (Longitude) • ลองจจดมหนวยเปนองศา นบจาก 0 องศาทเสนเม

รเดยนแรกไปทางตะวนออก +180 องศา และไปทางตะวนตก −180 องศา ลองจจดตางจากละตจด ตรงทละตจดมเสนศนยสตรเปนเสนอางองตามธรรมชาต ลองจจดจงตองก าหนดเสนสมมตขนมาหนงเสนส าหรบอางอง ใน ค.ศ. 1884 การประชมเมอรเดยนนานาชาต (International Meridian Conference) จงไดก าหนดใหเสนเวลากรนนช เปนเสนเวลาไพรมเมอรเดยน และเปนลองจจด 0 องศา

เสนละตจดทส าคญ

ประโยชนของลกโลก.... 1.เขาใจทตงของสถานทตางๆ

ดขน 2.เขาใจการโคจรของโลก การ

เกดสรยปราคา /จนทรปราคา/กลางวน-การคน/การเกดฤดกาล

อบราฮม ออรทเลยส (Abraham Ortelius)

นกภมศาสตรและนกท าแผนทสมยใหมคนแรกชาวเบลเยยม ออรทเลยสไดเดนทางไปในยโรปทวทง 17 ประเทศในสมยนน

• ในสมยโบราณมนษยไดเขยนแผนทลงบนพนทรายหรอผนงถ า เพอแสดงสญลกษณบรเวณทจะออกไปลาสตวเอาไว นอกจากนในสมยโบราณพอคาชาวฟนเชยจดวาเปนนกภมศาสตรชาตแรกทถอวามความรทางภมศาสตรแตไมไดไดบนทกไวเปนหลกฐาน

• ชาวกรก สมยโบราณถอวาเปนนกภมศาสตรกลมแรกทไดบนทกเรองราวเกยวกบภมศาสตรไว นกภมศาสตรกรกสมยโบราณทมบทบาทส าคญตอวชาภมศาสตร ไดแก เฮโรโดตส(Heroditus) ซงไดบนทกเรองราวทเกยวของกบบรเวณทเดนทางผานเขาไปในกรก เปอรเซย และอยปต นอกจากน เพลโต (Plato) ไดใหทศนะเกยวกบภมศาสตรไวในเรอง “วญญาณของทองทะเลทมอทธพลตอมนษย ซงท าใหประชาชนหรอประเทศทอยใกลเคยงกนไมเปนมตรและไมซอสตยตอกน” สวนอรสโตเตล(Aristotle) ไดรวบรวมขอเทจจรงเกยวกบวชาภมศาสตรทไดจากการสงเกตและการทดลอง

• เอราทอสทนส(Eratosthenes) เปนบคคลแรกทน าค าวา ภมศาสตร มาใช เปนผวดขนาดของโลกและสรางแผนทโลกขนเปนครงแรก สตราโบ(Strabo) ไดเขยนต าราเกยวกบภมศาสตรไว 17 เลม โดยเปนการบรรยายเรองราวของภมภาคตางๆในยโรป อนเดย ลมน าไทกรสและยเฟรทสของเปอรเซย ปโตเลม (Ptolemy) เปนนกภมศาสตรคนแรกทไดน าสถานทตงเขามาเกยวของกบวชาภมศาสตรและไดสรางแผนทเพอใชในการส ารวจ จากประวตความเปนมาดงกลาว ท าใหเหนวาการศกษาวชาภมศาสตรจะเปนการบรรยายเรองราวเกยวกบสถานท และความเปนอยของประชากรเปนสวนใหญ

ความหมาย... • แผนท คอ สงทมนษยสรางขนเพอแสดงลกษณะของพนผวโลก และ

สงตาง ๆ บนพนผวโลก ทงทเกดขนเองตามธรรมชาตและทมนษยสรางขน โดยแสดงขอมลลงบนวสดพนราบ ดวยการยอขนาดใหเลกลงตามมาตราสวนทตองการและใชสญลกษณแทนสงทมอยจรงบนพนผวโลกลงในแผนท

• นกภมศาสตร ใชแผนทเปนเครองมอในการศกษาวชาภมศาสตร ใหละเอยดมากขน

ปโตเลมและแผนทฉบบแรก

ชนดของแผนท ปจจบนการจ าแนกชนดของแผนท อาจจ าแนกไดหลายแบบ

แลวแตจะยดถอสงใดเปนหลกในการจ าแนก

ถาแบงตามลตามลกษณะการใชงานและชนดของ

รายละเอยดทแสดงไวในแผนท

1 แผนทอางอง หรอ แผนททวไป (general reference map)

2. แผนทเฉพาะเรอง

1. แผนททวไป (General Map) เปนแผนทพนฐานทใชอยทวไป เชน แผนทภมประเทศ (Topographic Map) เปนแผนทแสดงรายละเอยดทงทางแนวราบและแนวดง หรออาจแสดงใหเหนเปน 3 มต

2. แผนทเฉพาะเรองสรางขนบนแผนทพนฐาน เพอใชในกจการเฉพาะอยาง

แผนทเลม หรอ ATLAS เปนการน าแผนทภมประเทศ และแผนทเฉพาะเรองมารวบรวมไวเปนเลม

ตวอยาง แผนท.....

แผนททองเทยว

แผนทแสดงเขตปาไม

แผนทเสนทางคมนาคม

องคประกอบของแผนท 1. ชอแผนท 2. เสนขอบระวางแผนท 3. มาตราสวน 4. ทศ 5. สญลกษณ 6. พกดภมศาสตร

สญลกษณ ในแผนท •

สญลกษณทเปนสแตกตางตามระดบ

ความสง

ประโยชนของแผนท 1.การด าเนนชวตประจ าวนของประชาชนทวไป รวมทงการทองเทยว

2.การวางแผนพฒนาเศรษฐกจ เชน การสรางเสนทางคมนาคม การ

วางผงเมอง การเกษตรกรรม ฯ

3.การวางแผนทางยทธศาสตร

4.การศกษาสภาพแวดลอม และก าหนดแนวทางอนรกษ

5.การศกษา วชาภมศาสตร

ระบบสารสนเทศภมศาสตร Geographic Information System - GIS

คอกระบวนการท างานเกยวกบขอมลในเชงพนทดวยระบบคอมพวเตอร ทใชก าหนดขอมลและสารสนเทศ ทมความสมพนธกบต าแหนงในเชงพนท เชน ทอย บานเลขท สมพนธกบต าแหนงในแผนท ต าแหนง เสนรง เสนแวง ขอมลและแผนทใน GIS เปนระบบขอมลสารสนเทศทอยในรปของตารางขอมล และฐานขอมลทมสวนสมพนธกบขอมลเชงพนท (Spatial Data)

• ขอมลเชงพนท

องคประกอบ... 1.อปกรณคอมพวเตอร

2.โปรแกรม

3.ขอมล

4.บคลากร

5.วธการหรอขนตอน

การท างาน

ระบบก าหนดต าแหนงบนพนโลก

(Global Positioning System : GPS

ตงแตป ค.ศ.1978 เปนตนมา กระทรวงกลาโหมของสหรฐอเมรกาไดใชเงนมากกวา 3 พนลานเหรยญสหรฐ ในการพฒนาระบบการก าหนดต าแหนงบนพนโลกทชอวา Navstar ซงจะใชเครอขายของดาวเทยมจ านวน 24 ดวงทโคจรอยเหนอพนโลก

อาวธสมยสงครามโลก ครงท 2 ทขาดความแมนย า....

ท าอยางไร จงรทตงอยางชดเจน.... • GPS เปนอปกรณทไดรบสญญาณจากดาวเทยม GPS (ใน

ปจจบนม 24 ดวงกระจายอยทวโลก) โดยจะตองไดรบสญญาณจากดาวเทยม GPS อยางนอย 3 ดวง เพอน ามาค านวณต าแหนงพกด และระดบความสงบนผวโลก ในอดต GPS จะมการใชในเฉพาะการทหารเทานน แตในปจจบนไดอนญาตใหบรษทเอกชนสามารถเขามารวมใชงานได ท าใหอปกรณรบสญญาณ GPS เรมแพรหลายและราคาถกลงมากขน

น าระบบ GPS มาพฒนา..... • ระบบสอสารเคลอนท หรอทเรยกวาระบบเซลลลาโฟน (cellula phone system) ท

ใชกบโทรศพท ท าใหมโทรศพทตดรถยนต โทรศพทมอถอ ปจจบนการสอสารระบบนเปนทแพรหลายและนยมใชกนมาก ลกษณะการท างานของระบบสอสารแบบนคอ มการก าหนดพนทเปนเซลเหมอนรวงผง แตละเซลจะครอบคลมพนทจ านวนหนง มระบบสอสารเชอมโยงระหวางเซลเขาดวยกน ครอบคลมพนทบรการไวทงหมด ดงนนเมอเราอยทบรเวณพนทบรการใด และมการใชโทรศพทมอถอ สญญาณจากโทรศพทมอถอจะเชอมโยงกบสถานรบสงประจ าเซลขน ท าใหตดตอไปยงขายสอสารทใดกได ครนเมอเราเคลอนทออกนอกพนทกจะโอนการรบสงไปยงเซลทอยขางเคยง โดยทสญญาณการสอสารไมขาดหาย

• ปจจบนใชดาวเทยมเปนตวควบคมการสอสารประจ าเซล โดยพนททวโลกจะสอสารถงกนไดหมด โครงการสอสารไดนจะใชดาวเทยมทโคจรในวถวงโคจรทอยหางจากพนโลกไมเกน 10,000 กโลเมตร และใชดาวเทยมประมาณ 66 ดวง ทลอยอยบนทองฟาตลอดเวลา ดาวเทยมเหลานจะไมอยในต าแหนงคงท แตโคจรไปรอบโลกตลอกเวลา ทกขณะบนพนโลกจะมองเหนดาวเทยมหลาย ๆ ดวง ดาวเทยมเหลานจะเปนตวเชอมโยงสญญาณสอสารบนพนโลกทมการแบงเปนเซลไวใหตดตอสอสารถงกนไดหมด

ดาวเทยม...

• ดาวเทยม (Satellite)คอ สงประดษฐทมนษยคดคนขน ทสามารถโคจรรอบโลก โดยอาศยแรงดงดดของโลก สงผลใหสามารถโคจรรอบโลกไดในลกษณะเดยวกนกบทดวงจนทรโคจรรอบโลก และโลกโคจรรอบดวงอาทตย วตถประสงคของสงประดษฐนเพอใชทางการทหาร การสอสาร การรายงานสภาพอากาศ การวจยทางวทยาศาสตร เชน การส ารวจทางธรณวทยา การสงเกตการณสภาพของอวกาศ โลก

วงโคจรดาวเทยม (Satellite Orbit) • เมอแบงตามระยะความสง (Altitude) จากพนโลกแบงเปน 3 ระยะคอ

1) วงโคจรต าของโลก (Low Earth Orbit "LEO") คอ ระยะสงจากพนโลกไมเกน 2,000 กม. ใชในการสงเกตการณ ส ารวจสภาวะแวดลอม, ถายภาพ สามารถบนทกภาพคลมพนทตามเสนทางวงโคจรทผานไป ตามทสถานภาคพนดนจะก าหนดเสนทางโคจรอยในแนวขวโลก (Polar Orbit) ดาวเทยมวงโคจรระยะต าขนาดใหญบางดวงสามารถมองเหนไดดวยตาเปลาในเวลาค า หรอกอนสวาง เพราะดาวเทยมจะสวางเปนจดเลก ๆ เคลอนทผานในแนวนอนอยางรวดเรว

2) วงโคจรระยะปานกลาง (Medium Earth Orbit "MEO")

อยทระยะความสงตงแต 10,000 กม. ขนไป สวนใหญใชในดานอตนยมวทยา และสามารถใชในการตดตอสอสารเฉพาะพนทได แตหากจะตดตอใหครอบคลมทวโลกจะตองใชดาวเทยมหลายดวงในการสงผาน

• 3) วงโคจรประจ าท (Geostationary Earth Orbit "GEO")

เปนดาวเทยมเพอการสอสารเปนสวนใหญ อยสงจากพนโลก 35,786 กม. เสนทางโคจรอยในแนวเสนศนยสตร (Equatorial Orbit) ดาวเทยมจะหมนรอบโลกดวยความเรวเชงมมเทากบโลกหมนรอบตวเองท าใหดเหมอนลอยนงอยเหนอ จดจดหนงบนโลกตลอดเวลา (เรยกทว ๆ ไปวา "ดาวเทยมคางฟา") ใชในการสอสารระหวางประเทศและภายในประเทศ เชน ดาวเทยมอนกรม อนเทลแซต

ภาพถายจากดาวเทยม.... • ขอมลจากดาวเทยม เปนสญญาณตวเลขทไดรบ ณ สถานรบ

สญญาณดาวเทยมภาคพนดน เมอสถานรบสญญาณภาคพนดนไดรบขอมลตวเลขทสงมาแลว จงแปลงตวเลขออกเปนภาพอกครงหนง ซงเรยกวาภาพจากดาวเทยม ทน าไปแปลความหมายตอไปไดในระบบคอมพวเตอรสามารถน าขอมลตวเลขมาวเคราะหเชงสถต

• ดาวเทยมอตนยมวทยา ดาวเทยม GMS ดาวเทยม GOES • ดาวเทยมสมทรศาสตร ดาวเทยม SEASAT จะบนทกขอมลดานสมทร

ศาสตร และดาวเทยม MOS (Marine Observation Satellite)

• ดาวเทยมส ารวจแผนดน เชน ดาวเทยมธออส THEOS ดาวเทยม LANDSAT ของสหรฐอเมรกา ดาวเทยม SPOT ของประเทศฝรงเศส ดาวเทยม ERS ของกลมประเทศยโรป ดาวเทยม RANDARSAT ของประเทศแคนาดา

• ดาวเทยมเพอก าหนดต าแหนงบนพนโลก • ดาวเทยมเพอกจการทหาร

ดาวเทยมธออส ...

ทบทวน 1. จากรป เปนเครองมอทาง

ภมศาสตร ชนดใด 1.ภาพถายทางอากาศ 2.ภาพถายจากดาวเทยม 3.ภาพสามมต 4.ภาพวาดตามจนตนาการ

2. จากรป เปนเครองมอทางภมศาสตร ทแสดงผลเกยวกบอะไร

1.เขตปาไม

2.แหลงทรพยากร

3.การเกดพายหมนเขตรอน

4.การกอตวของเมฆ

3. จากรป พนททเปน สเขยว หมายถงพนทอะไร

1.เขตน าทวม

2.เขตพนทราบ

3.เขตปลกขาว

4.เขตภาคกลาง

4. ประโยชนทนอยทสดทไดจากภาพถายดาวเทยม คอ ขอใด

1. การเกษตรกรรม

2. การพยากรณอากาศ

3. การก าหนดเขตการปกครอง

4. การก าหนดพนทยทธศาสตร

5. การศกษา เรองเขตอากาศ ของโลก จะเปนตองมความเขาใจในเรองใด

1.เสนเมอรเดยน 2.เสนละตจด 3.เสนลองจจด 4.พกดภมศาสตร

6. บรเวณทลกศรช เรยกวา อะไร

1.เสนโครงแผนท

2.ขอบระวางแผนท

3.เสนลองจจด

4.เสนละตจด

7. การท างานของ GPS ใชระบบใด

1. ระบบสารสนเทศทางภมศาสตร

2. ระบบการก าหนดต าแหนงบนพนโลก

3. ระบบคอมพวเตอรทางไกล

4.ระบบสญญาณวทยสอสาร

8. ถานกเรยนเดนทางไปอทยานประวตศาสตร จ.อยธยา กบคณพอ คณแม แตไมรเสนทาง เครองมอทางภมศาสตรทจะชวยไดด คอ

1. ลกโลก

2. GPS

3. GIS

4. Remote Sensing: RS

9. เจาหนาทกรมอตนยมวทยา ตองศกษาการกอตวของพายฤดรอนในมหาสมทรอนเดยจะตองใชดาวเทยมทโคจรในระดบใด..

1.ระดบลางสด ใกลพนโลก ไมเกน 2,000 กม.

2.ระดบกลาง สงประมาณ 10,000 กม. ขนไป

3.ระดบสงสด คอ 35,786 กม.

4.ใชได ทกระดบ

10. การใชสญญาณของโทรศพทมอถอ หรอ การโทรผาน LINE แสดงถงประโยชนจากดาวเทยม ทโคจรในระดบใด

1.ระดบลางสด ใกลพนโลก ไมเกน 2,000 กม. 2.ระดบกลาง สงประมาณ 10,000 กม. ขนไป 3.ระดบสงสด คอ 35,786 กม. 4.ใชได ทกระดบ

11. ชาวประมง จะไปเกบไขเตา ทเกาะกลางทะเล เครองมอทางภมศาสตรทจะชวยได คอ...........

1. ลกโลก

2. GPS

3. GIS

4. แผนท

12. นวลนาง จะไปท าไร ในพนทมรดก ตางจงหวด เธอ ตองการขดบอน า เพอใชในการเกษตร เครองมอ ทางภมศาสตร ทจะชวยในการ ส ารวจ หาท เหมาะสม คอ...

1.ภาพถายทางอากาศ

2.ภาพถายจากดาวเทยม

3.แผนท

4.เขมทศ

13. ดาวเทยม ธออส หรอ THEOS ( Thailand Earth Observation Systems ) เปนดาวเทยมทมจดประสงคเพออะไร

1. ก าหนดยทธศาสตรทางทหาร

2. ส ารวจทรพยากร

3. เฝาระวงภยธรรมชาต

4. พฒนาเศรษฐกจ

ดาวเทยมธออส เปนดาวเทยมส ารวจขอมลระยะไกล (Remote Sensing) เพอใชส ารวจทรพยากรธรรมชาตดวงแรกของประเทศไทย

14. อปกรณ ทไมจ าเปน ในการท างาน ของระบบ GIS ...

1.อปกรณคอมพวเตอร 2.โปรแกรม 3.แรธาตทใชในการสะทอนแสง 4.บคลากร

15. ผลงานของ เอราทอสทนส(Eratosthenes) คอ...

1. เปนผก าหนด เวลามาตรฐานเมองกรนช

2. เปนผมความเชอวาโลกกลม

3. ส ารวจสภาพภมประเทศของกรกโบราณ

4. ผวดขนาดของโลกและสรางแผนทโลกขนเปนครงแรก