พลังภาษาสร้างอัตลักษณ์ในวาท...

87วารสารมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 13 ฉบบท 2 ประจ�าเดอนพฤษภาคม - สงหาคม 2559

พลงภาษาสรางอตลกษณในวาทกรรมของเสกสรรค ประเสรฐกล*

The word power to create the identity in the discourse of Seksan Prasoetkun

บณยเสนอ ตรวเศษ

Bunsanoe Triwisetสมเกยรต รกษมณ

Somkiat Rakmanee

บทคดยอบทความน มจดประสงคเพอ ศกษาพลงภาษาผานวาทกรรม ในงานเขยนของเสกสรรค ประเสรฐกล

ทประกอบสรางใหเหนอตลกษณของผประพนธโดยการศกษาจากตวบทงานเขยนจ�านวน36เลมซงตพมพระหวาง

ป2524-2554ใชทฤษฎวาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ(CriticalDiscourseAnalysis)ในการวเคราะหผลการศกษา

พบพลงภาษาอนเกดจากกลยทธการใชภาษา9แบบไดแกการเลอกใชค�าศพท(Choiceofword)การใชปฏทรรศน

(Paradox)การใชถอยค�านยผกผน (Irony)การใชอปลกษณ (Metaphor)การใชค�าถามเชงวาทศลป (Rhetorical

Question)การใชค�าแสดงการประเมนคา(Appraisal)การใชค�าแสดงทศนภาวะ(Modality)การใชประโยคเหตผล

(Causal-EffectSentence)และการใชการซ�ากระสวนประโยค(RepetitionofSentencePattern)กลยทธทงหมด

นไดประกอบสรางใหเสกสรรคประเสรฐกลมอตลกษณทเดนชดในดานการยดอดมการณทางสงคมและการแสวงหา

ทางจตวญญาณ

ค�าส�าคญ:พลงภาษา,อตลกษณ,วาทกรรม,เสกสรรคประเสรฐกล

AbstractThis article aimed to study a power of word through discourse in the literary works

of SeksanPraseutkun, which were created to reveal the identity of an author. A critical discourse analysis was used to study texts from the 36 literary works which were published during 1981-2011.From the study, it was found that power of word came from nine strategies in using language such as choice of word, paradox, irony, metaphor, rhetorical question, appraisal, modality, causal-effect sentence, and repetition of sentence pattern. These strategies enabled Seksan Praseutkun to have a vivid identity in respect of social ideology and spiritual enquiry.Keywords: power of word, identity, discourse, Seksan Prasoetkun

*บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรองพลงภาษาในวาทกรรมของเสกสรรคประเสรฐกลหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต

สาขาวชาภาษาไทยคณะมนษยศาสตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

88 Journal of Humanities, Naresuan University Year 13 Volumn 2, May - August 2016

บทน�าภาษานอกจากจะเปนเครองมอสอสารของมนษยแลว ยงมพลงในการก�ากบความคด คานยม

ความถกตองความรความจรงของมนษยในฐานะทมนษยเปนสมาชกของสงคมหนงซงมวฒนธรรมรวมกนพลงของภาษาอาจกลายเปนปฏบตการทางอ�านาจทเกดขนในกระบวนการน�าเสนอ การสรางภาพตวแทนการใหความหมายและคณคาแกสงตางๆทการสอสารนนกลาวอางถงภาษาทสอความคดอดมการณหรอพฤตกรรมตางๆของมนษย อาจเกดอ�านาจหรอพลงในการกดทบและครอบง�าคสอสารไดหากคสอสารนนยอมรบการเสพและเชอในบทบาทของภาษาทน�าเสนอนน แตในขณะเดยวกนภาษาทสอสารนนกอาจเปนชองทางใหเกดการตอสขดขนตอรองรวมทงการระบายความตงเครยดจากภาวะทถกบบคนการใชภาษาดงกลาวเรยกไดวาเปน“วาทกรรม”หรอในทางภาษาศาสตรเรยกวา“discourse”ลกษณะทางภาษาทปรากฏลกษณะดงกลาวนพบในงานเขยนของเสกสรรคประเสรฐกลเปนจ�านวนมากการสรางสรรคภาษาใหเกดพลงดงกลาวมมาตงแตงานเขยนเลมแรกและสบเนองมาจนถงเลมลาสดในปจจบนมไดขาดประหนงวาเสกสรรคประเสรฐกลมเจตนาแฝงเรนทมากไปกวาการสอความหมายตามปกต ผวจยมความสงสยวาจะเปนไปไดหรอไมวาเสกสรรคประเสรฐกลมงทจะใชพลงของภาษาเปนเครองมอในการแสดงอตลกษณของตนแกสงคมเพอใหสงคมประจกษบทบาททตนมตอสงคมดงนนเพอตอบค�าถามทสงสยผวจยจงมงศกษางานเขยนของเสกสรรคประเสรฐกลดวยวธการวาทกรรมวเคราะหเชงวพากษโดยอาศยแนวคดของFairclough(1995) เปนแนวทางในการศกษา

ขอมลทใชศกษาผวจยศกษาพลงภาษาสรางอตลกษณในวาทกรรมของเสกสรรคประเสรฐกลผานแนวคดวาทกรรม

วเคราะหเชงวพากษ(CDA)จากวรรณกรรมของเสกสรรคประเสรฐกลจ�านวน36เลมไดแกฤดกาล(2555ก)ดอกไผ(2555ข)จากทะเลถงดงดอย(2547ก)คนหาปลา(2528)มาจากปาชายเลน(2527)เพลงน�าระบ�าเมฆ(2531)มหาวทยาลยชวต(2554ก)ปากค�าประวตศาสตร(2538)เดนปาเสาะหาชวตจรง(2554ข)เรรอนหาปลา(2539)เสนทางนกประพนธ(2540ก)คลนเสรภาพ(2540ข)เพลงเอกภพ(2549ก)ทางทากและสายน�าเชยว(2540ค)เลยบเลาะชายคาโลก(2549ข)คนกบเสอ(2545ก)ฟองเวลา(2550ก)การผานพนของยคสมย(2549ค)ผ ชายทก�าลงสญพนธ(2549ง)โลกเปลยนตองเปลยนโลก(2541)ถาหากไมมวนนน(2549จ)หวงยามแหงความพายแพ(2555ค)วหารทวางเปลา(2553ก)กอนสนศตวรรษ(2544ก)บางอยางทหายไป(2544ข)จลาจลทางปญญา(2545ข)ตวตนและจตวญญาณ(2545ค)เมอโลกไมมประวตศาสตร(2547ข)ผานพบไมผกพน(2548)การเมองภาคประชาชนในระบอบประชาธปไตย(2553ข) วนทถอดหมวก (2550ข)ผานพนจงคนพบ (2551ก)อ�านาจแหงความวางความวางแหงอ�านาจ(2551ข)บตรธดาแหงดวงดาว (2552) จากจตวญญาณถงบานเมอง (2553ค) และ วนทหวใจกลบบาน(2554ค)มาเปนขอมลในการวเคราะห

พลงของภาษานธ เอยวศรวงศ (2545: 6) กลาววาภาษาเปนเครองตอรองอ�านาจในสงคมนพพรประชากล

(2552:363-366)กลาววาภาษามพลงอ�านาจก�าหนดโลกทศนและชวทศนของเราไดไมมากกนอยการใชภาษาในฐานะทเปนการกระท�าทางสงคม(วาทกรรม)หากผใชภาษามความสามารถในการใชถอยค�าไดอยางเหมาะสมแนบเนยน กอา จสรางพลงอ�านาจทจะชกจงคนใหเกดทศนคตไปไดตางๆ นานาทงนภาษานอกจากจะเปนเครองมอเพอการสอสารยงอาจเปนเครองมอแหงอ�านาจอกประการหนงดวย


มณปนพรหมสทธรกษ(2555:8-11)กลาวถงพลงภาษาวาค�านอกจากจะสอถงสงตางๆแลวยงกอใหเกดความรสกไดท�าใหเกดความสบายใจความกลวความเกลยดความเศราค�ายงสามารถแสดงความคดคานยมความเชอตลอดจนประเพณของผใชค�านนๆดวยนอกจากนยงไดกลาวถงพลงภาษาในงานเขยนวาพลงภาษาในงานเขยนเกดจากการเลอกใชค�าโดยเฉพาะค�าทเหมาะสมมพลงในแตละบรบทภาษาในงานเขยนยงมพลงทเกดจากกลวธตางๆในการ“แตงเสยง”และ“แตงความ”ของค�าดวยเชนการเลนสมผสการเลนค�าซ�าการเลนซ�าค�าการอางถงการใชภาวะแยงและการใชความเปรยบเปนตนกลวธเหลานกอพลงใหภาษาพาใหสออารมณโนมนาวใหเกดความคดตางๆท�าใหงานเขยนมคณคาทงดานเนอหาและวรรณศลป

Edelman(1977:63)กลาววาภาษาเปนมากกวาเครองมอในการสอสารท�าหนาทจดระเบยบจดล�าดบความรสกนกคดและการคาดหวงของเราภาษาไมใชค�าทเราใชแทนทวตถสงของหรอการกระท�าชนดใดชนดหนงแตภาษาสรางสงทเราพดถงและก�าหนดวธพดวธคดของเราไปพรอมๆกนดวยนนคอภาษาท�าหนาจดระเบยบระบบการแบงแยกการรบรของเรา

กลาวโดยสรปไดวาภาษานอกจากมหนาทสอสารแลวยงมพลงอ�านาจทจะบนดาลใหเกดความรสกนกคดแกผสอสารไดเสยงและความหมายของถอยค�ามอทธพลตอความรสกกระทบตอจตใจของมนษยจนอาจเปลยนพฤตกรรมไดความหมายในภาษานอกจากจะสอถงสงตางๆแลวยงสอถงความรสกความคดคานยม วฒนธรรมประเพณตางๆภาษาม อทธพลมพลงอ�านาจตอจตใจของมนษย สงผลใหพฤตกรรมของคนในสงคมเปลยนแปลงได

วาทกรรมวเคราะหเชงวพากษการวเคราะหวาทกรรมแนวทฤษฎวพากษ (CDA) ของNormanFaircloughจะวเคราะหผาน

3ชองทางชองทางแรกไดแกตวบท(Text)หรอภาษาทใชในงานเขยนจะวเคราะหดานศพท,ไวยากรณและการเชอมประโยคสว นชองทางทสอง คอ ปฏบตการทางวาทกรรม (Discourse Practices) หรอกระบวนการสรางตวบทจะวเคราะหกระบวนการน�าเสนอตลอดจนการตความตวบทเพอจะดวธการสรางและการถายทอดวาทกรรมของผเขยนชองทางสดทายคอปฏบตการทางสงคมวฒนธรรม(Socio-CulturalPractices)ทวเคราะหบรบททางสงคม,วฒนธรรมและการเมองทปรากฏแวดลอมตวบทเพอใหเขาใจความหมายและกระบวนการสรางวาทกรรมดงปรากฏเปนกรอบแนวคดการวเคราะหวาทกรรมแบบ3มตของFairclough(1995)ตามแผนภาพตอไปน

การวเคราะหวาทกรรมแนวทฤษฎวพากษ (CDA) ของ Norman Fairclough จะวเคราะหผาน 3 ชองทาง ชองทางแรก ไดแก ตวบท (Text) หรอภาษาทใชในงานเขยน จะวเคราะหดานศพท, ไวยากรณ และการเชอมประโยคสวนชองทางทสอง คอ ปฏบตการทางวาทกรรม (Discourse Practices) หรอกระบวนการสรางตวบท จะวเคราะหกระบวนการน าเสนอตลอดจนการตความตวบท เพอจะดวธการสรางและการถายทอดวาทกรรมของผเขยน ชองทางสดทาย คอ ปฏบตการทางสงคมวฒนธรรม (Socio-Cultural Practices) ทวเคราะหบรบททางสงคม, วฒนธรรม และการเมองทปรากฏแวดลอมตวบท เพอใหเขาใจความหมายและกระบวนการสรางวาทกรรมดงปรากฏเปนกรอบแนวคดการวเคราะหวาทกรรมแบบ 3 มตของ Fairclough (1995) ตามแผนภาพตอไปน

กรอบวเคราะหสถานการณการสอสารตามแบบทฤษฎวาทกรรมวเคราะห เชงวพากษ (Fairclough, 1995: 59)

เสกสรรค ประเสรฐกล

เสกสรรค ประเสรฐกล เกดเมอวนท 29 มนาคม พทธศกราช 2492 ทอ าเภอบางปะกง จงหวดฉะเชงเทรา เคยสมรสกบนางจระนนท พตรปรชา มบตรชาย 2 คน ไดแก แทนไท ประเสรฐกล และวรรณสงห ประเสรฐกล ศกษาชนประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตนทโรงเรยนบางประกงบวรวทยายน ต าบล บางปะกง จงหวดฉะเชงเทรา ส าเรจมธยมศกษาตอนปลายจากโรงเรยนชลกนยานกล จงหวดชลบร ไดรบทน AFS เปนนกเรยนแลกเปลยนไปศกษาชนมธยมศกษาในสหรฐอเมรกาในระหวาง พ.ศ. 2510-2511 จากนนกลบมาศกษาตอในระดบมหาวทยาลย จนส าเรจการศกษาระดบปรญญาตรจากคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เมอ พ.ศ. 2517 และระหวาง พ.ศ. 2524-2532 ศกษาตอในประเทศสหรฐอเมรกา จนส าเรจการศกษาระดบปรญญาโทและปรญญาเอก สาขาวชารฐศาสตร จากมหาวทยาลยคอรแนลล

ปฏบตการทางสงคมวฒนธรรม

ปฏบตการทางวาทกรรม

ตวบท

ปฏบตการทางสงคมวฒนธรรม

กรอบวเคราะหสถานการณการสอสารตามแบบทฤษฎวาทกรรมวเคราะหเชงวพากษ(Fairclough,1995:59)


เสกสรรค ประเสรฐกล

เสกสรรคประเสรฐกลเกดเมอวนท29มนาคมพทธศกราช2492ทอ�าเภอบางปะกงจงหวดฉะเชงเทรา

เคยสมรสกบนางจระนนทพตรปรชามบตรชาย2คนไดแกแทนไทประเสรฐกลและวรรณสงหประเสรฐกล

ศกษาชนประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตนทโรงเรยนบางประกงบวรวทยายนต�าบลบางปะกงจงหวด

ฉะเชงเทราส�าเรจมธยมศกษาตอนปลายจากโรงเรยนชลกนยานกลจงหวดชลบรไดรบทนAFSเปนนกเรยน

แลกเปลยนไปศกษาชนมธยมศกษาในสหรฐอเมรกาในระหวางพ.ศ.2510-2511จากนนกลบมาศกษาตอ

ในระดบมหาวทยาลยจนส�าเรจการศกษาระดบปรญญาตรจากคณะรฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร

เมอพ.ศ.2517และระหวางพ.ศ.2524-2532ศกษาตอในประเทศสหรฐอเมรกาจนส�าเรจการศกษาระดบ

ปรญญาโทและปรญญาเอกสาขาวชารฐศาสตรจากมหาวทยาลยคอรแนลล

เสกสรรคประเสรฐกลเรมเขยนหนงสอตงแตศกษาอยชนปท2มหาวทยาลยธรรมศาสตรโดยเขยน

เรองสนบทกวบทความลงในหนงสอตางๆทนกศกษาจดท�าขนนอกจากนยงสงขอเขยนบางชนลงพมพ

ในสยามรฐรายวนขณะอยชนปท4เสกสรรคไดสงเรองสนเขาประกวดรางวลพลบพลามาลและไดรบรางวลท3

กอนเกดเหตการณ14ตลาคม2516ไดเขาประจ�ากองบรรณาธการวทยาสารงานเขยนชนแรกคอสงคราม

อนโดจนในเหตการณ14ตลาคม2516เสกสรรคเปนผน�านกศกษาคนส�าคญท�าหนาทเปนผบญชาการ

และควบคมการเดนขบวนประทวงรฐบาลไปตามถนนราชด�าเนนเปนผประพนธบทเพลง“สไมถอย”ซงใช

ขบรองรวมกนในระหวางชมนมนอกจากนยงมบทบาทอยางสงในการปราศรยระหวางการชมนมสรางพลง

ปลกเราจตใจมวลชนใหยนหยดตอสจนไดชยชนะเสกสรรคประเสรฐกลและผน�านกศกษาอนๆไดกลายเปน

วรบรษในใจคนหนมสาวสาวยคนน(ส�านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต,2552:92)

การตอสทางเมองหลงเหตการณ14ตลาคม2516ทวความรนแรงขนอยางมากเมอรฐบาล

ไดด�าเนนการกดดนผตอตานทกรปแบบเพอความปลอดภยของชวตเสกสรรคประเสรฐกลจงไดตดสนใจ

เดนทางเขาปาเพอรวมขบวนปฏวตของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยในชวงกอนเกดเหต6ตลาคม2519

เลกนอยแตตอมามความคดขดแยงกบพรรคฯอยางรนแรงเสกสรรคเหนวาพรรคฯไมมความเปนประชาธปไตย

จงขอลาออกจากขบวนการปฏวตและออกจากปาพรอมกบภรรยาขณะเดยวกนความขดแยงภายในขบวน

ปฏวตประกอบกบการด�าเนนนโยบาย 66/23ของรฐบาล กไดสงผลใหนกศกษาและประชาชนทยอยกลบ

มารวมพฒนาชาตไทยเปนจ�านวนมากจากนนเสกสรรคไดเดนทางไปศกษาทมหาวทยาลยคอรแนลล

สหรฐอเมรกาจนส�าเรจการศกษาระดบปรญญาเอกสาขารฐศาสตร

หลงจากไดใชชวตอยในประเทศสหรฐอเมรกาเปนเวลา10ป เสกสรรคประเสรฐกล ไดเดนทาง

กลบประเทศไทยและเขาท�างานเปนอาจารยประจ�าคณะรฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตรจนเกษยณ

อายราชการในพ.ศ.2552ทงนในระหวางปพ.ศ.2536–2538เสกสรรคเคยด�ารงต�าแหนงคณบดคณะรฐศาสตร

นอกจากนนยงท�างานใหแกสงคมภายนอกเชนเปนเลขาธการคนแรกของมลนธสบนาคะเสถยรและ

เปนประธานกลมประชาธปไตยเพอประชาชน(ปxป)ปจจบนแมเกษยณอายราชการแลวแตยงเปนอาจารย

พเศษสอนนกศกษาปรญญาเอกและเปนกรรมการอ�านวยการของสถาบนสญญาธรรมศกดของมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร

เสกสรรคประเสรฐกลไดสรางสรรคงานเขยนขนหลายรปแบบทงเรองสนเรองสนขนาดยาวความเรยง

บนทกกวนพนธบทปาฐกถาบทวจารณวรรณกรรมงานแปลงานเขยนชนแรกเกดขนในพ.ศ.2512ไดตพมพ


รวมเลมครงแรกพ.ศ.2516จากวนนนถงวนนเสกสรรสรางสรรคผลงานอยางตอเนองโดยเขยนบทความ

ลงในหนงสอพมพและนตยาสารตางๆเชนผจดการรายวนผจดการรายสปดาหมตชนรายวนสอนาคต

ชวตกลางแจงTravelGuideนตยาสารฅ.คนเปนตนเมอน�ามารวมเลมผลงานหลายเลมไดรบการตพมพ

ซ�าแลวซ�าอกปจจบนมหนงสอทงสน40เลม

พลงภาษาสรางอตลกษณในวาทกรรมของเสกสรรค ประเสรฐกล

จากการพจารณาเนอหาตวบทงานเขยนในขอบเขตศกษาสามารถแบงชวงงานเขยนออกเปน

2ชวงใหญๆไดแกงานเขยนทตพมพในป2524-2541และงานเขยนทตพมพในป2542-2554โดยถอเอา

การตพมพรวมเลมครงแรกเปนส�าคญและการน�าเสนอผลวจยโดยแบงออกเปน2 ชวง จะท�าใหมองเหน

การพฒนาการทางดานความนกคดของเสกสรรคผานวาทกรรมไดอกดวยดงรายละเอยดตอไปน

1. ผลการศกษางานเขยนทตพมพในป 2524-2541

จากการศกษางานเขยนทตพมพในป2524-2541พบพลงภาษาอนเนองมาจากการใชกลยทธ

ทางภาษา9แบบไดแกการเลอกใชค�าศพทการใชปฏทรรศนการใชถอยค�านยผกผนการใชอปลกษณ

การใชค�าถามเชงวาทศลปการใชค�าแสดงการประเมนคาการใชค�าแสดงทศนภาวะการใชประโยคเหตผล

และการใชการซ�ากระสวนประโยคพลงภาษาทงหมดนไดประกอบสรางอตลกษณ ไดแก วญญาณขบถ

ความหมายแหงชวตและส�านกทางสงคมการเมองอตลกษณทงสามประการนไดประกอบสรางเปนอตลกษณ

รวมคอการยดอดมการณเพอสงคม ดงค�าอธบายตอไปน

1.1 อตลกษณวญญาณขบถ

วญญาณขบถ คอวญญาณทใฝอสระทกลาหาญจะทาทายตอจารตนยมทงในรปสถาบน

การเมองศาสนาและวฒนธรรมแมจะตองเผชญกบความเลวรายใดๆ กจะไมยอมใหตนถกบบบงคบให

สญสนอสรภาพ(กตมาอมรทต,2539:ค�าน�า)จากการศกษาพบอตลกษณวญญาณขบถผานกลยทธ

ทางภาษา ไดแก ขบถตอจารตธรรมศาสตรปฏเสธระบบรนพรนนองแสดงการไมเคารพอาจารยบางคน

อยางตรงไปตรงมาเพราะอาจารยเลอกปฏบตตอนกศกษากลาวรายงานในพธเปดทเปนการวพากษ

วถผกชโรยหนาอยางรนแรง ขบถตอพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย ขบถตอมาตรฐานภาษาไทย

ขบถตออดมการณชาตนยมขบถตอชนชนผานการเลอกใชค�าศพทการใชค�าถามเชงวาทศลปและการใช

ค�าแสดงการประเมนคาดงน

การเลอกใชค�าศพทโดยเฉพาะอยางยงการใชค�าชอนและการใชค�าประสม

การใชค�าซอนตวอยางเชนกดขมกดเกบซมเหงาขบตอนสงดสขแบกทานหงคลงกดกรด

เครยดขรมราวรนทดกดทบกรอนกดกมจ�านนลามรอยชนเฉยลดทอนกรดเฉอนซมซานฯลฯซงค�าเหลาน

กอพลงทงในดานเสยงและความหมายสวนใหญใหภาพและความรสกไปในทางลบสะทอนใหอตลกษณ

ผประพนธทมมมมองขดแยงกบสงแวดลอมทางสงคม

การใชค�าประสม โดยการสรางขนใหม เชน ‘คลนเสรภาพ’สะทอนใหเหนภาวะกดดนของ

สงแวดลอมรอบตว การเมองไทยในยคปฏวตของทหารในป 2535บรรยากาศทประชาชนขาดเสรภาพ

‘พาเหรดชวต’ สะทอนถงภาวะไหวรสกกบเดกชายชาวกะเหรยงชายขอบทไมมสทธไดรบการศกษา


แมจะสงกดพรรคคอมมวนสตแตกไมไดรบโอกาสเพราะสงวนไวเฉพาะลกหลานคนระดบผน�า ‘ทะเลชวต’

สะทอนวถผประพนธใชเวลาวางจาการสอนเดนทางฝาคลนทะเลเพราะรสกแปลกแยกจากสงคมทด�ารงอย

ทคนสวนใหญใชชวตคลอยตามกระแสสงคมททนนยมออกแบบใหมเจตจ�านงจะใชชวตทยอนแยงกบ

คนสวนใหญ พรอมทจะ “ปวดราวกบเรองทคนอนยนด แตกลบพอใจในสงทคนอนวางเฉย” (เสกสรรค

ประเสรฐกล,2549ค:76)

การใชค�าถามเชงวาทศลปทสะทอนถงความขดแยงตอระบบคดทครอบง�าสงคมไทยทท�าให

สงคมไทยไมเจรญกาวหนาทเทาทควรดงขอความ“ใชหรอไมวาสงคมไทยของเราเปนกรงขงขนาดมหมา

ส�าหรบผทคดอานเอาจรงทงหลาย”(เสกสรรคประเสรฐกล,2549ค:190)และ“ใชหรอไมวาในแตละวนท

ผานไปเราตองท�าอะไรสารพดอยางเพราะกลวถกปฏเสธโดยผอนและดวยความกลวอะไรท�านองน

เราจงตองงดเวนการกระท�าหลายอยางซงลกๆ เราทงอยากท�า และรสกวามนเปนสงไมผดอกตางหาก

(เสกสรรคประเสรฐกล,2541:182-183)“ใชหรอไมหลายปทผานมาระบบเศรษฐกจการเมองและ

การศกษาวฒนธรรม(ทเปนจรง)ในประเทศนไมเคยสอนใหใครรกใครเลยถาไมไดผลประโยชนอะไรตอบแทน”

(เสกสรรคประเสรฐกล,2554ค:131)จากตวอยางทกลาวมาจะเหนไดวาเสกสรรคไดใชวาทกรรมเพอเปดเผย

ใหเหนวาประชาชนไทยตกอยภายใตวาทกรรมทรฐไทยไดสรางกรอบทแนนหนาเหมอนกรงขนาดใหญ

ทขงคนทงประเทศไวใหคดและปฏบตอยในกรอบเทานนไมอนญาตใหคดและปฏบตนอกกรอบสงคมไทย

มไดตองการคนเกง คนด เพอการเปลยนแปลงไปสสงทดกวา แตตองการเพยงคนเกง คนด ในกรอบขนบ

นยมทคดเอาเองวาดอยแลวทผานมาจงเหนไดวาคนเกง คนดทไมอยในกรอบขนบถกสงหารหรอไมกถก

กระท�าใหตองพลดบานพลดเมองคนดคนเกงทไดรบการเชดชในสงคมนจงมสภาพเพยงผคลอยตามเพราะ

กลวถกปฏเสธจากคานยมกระแสหลก

การใชค�าแสดงการประเมนคา ทสะทอนการใหคณคากบความเปนจรงมากกวาอดมการณ

ชาตนยมดงขอความ“ผมไมรสกวาตวเองมพนธะจะตองสะทอนวญญาณความเปนไทยซงจรงๆแลวคออะไร

อยทไหนกไมรผมยอมรบวาแตละประชาชาตยอมมลกษณะเฉพาะอยบางแตลกษณะเฉพาะเหลานไมใช

วาดไปหมดนะบางทอาจเปนความระย�าประจ�าชาตกได”(เสกสรรคประเสรฐกล,2540ก:162)“ผมเชอวา

สงทนกวชาการจนเสนอนาจะตรงความจรงมากกวาต�าราเดมของเราและเทาทเคยเดนทางไปเยอนตาหล

สองครงผมไมเหนรองรอยทแสดงวา“คนไท”เคยเปนใหญทนนเลย”(เลยบเลาะชายคาโลก,2549ข:28)

จากตวอยางเสกสรรคไดคดงางกบประวตศาสตรการก�าเนดของคนไทยทเชอวาถนก�าเนดคนไทย

อยแถบเทอกเขาอลไตทางตอนเหนอของประเทศจน โดยการศกษาจากประวตศาสตรจนและเคยเดนทาง

มาศกษาดวยตนเองถง2ครงทงไดแสดงความเหนวา“หากถาสมยกอนคนไทยเคยอยทนจรงการอพยพ

ออกไปนบเปนความโงชนดใหอภยไมได”นอกจากนเสกสรรคยงกลาวถงขอเขยนของจนทยนยนวาแผนดน

ดงกลาวไมใชของชนเผาไทหรอชนชาตไตอยางทในหนงสอเรยนประเทศไทยกลาวไวหากเปนของชนชาตไป

วาทกรรมดงกลาวนจงเปนการเปดเผยความจรงทซอนเรนในเบองหลงประวตศาสตรทรฐไทยสรางขน

ดวยเหตผลของการสรางชาต จากขอความจะเหนจดยนทมนคงในพนธกจของนกเขยนทจะน�าเสนอสารท

เปนประโยชนและตรงไปตรงมาแมจะเปนการคดงางกบอดมการณชาตนยมกตามทงหมดนคอกลยทธทาง

ภาษาสรางอตลกษณวญญาณขบถ


1.2 อตลกษณความหมายแหงชวต

นาสนใจวาเสกสรรคใชค�าวา“ชวต”ในงานเขยนทตพมพระหวางป2524-2554ถง1,207ครง

จากการศกษาพบอตลกษณความหมายแหงชวต ผานกลยทธทางภาษาไดแกการใชปฏทรรศนการใช

อปลกษณการใชค�าถามเชงวาทศลปการใชค�าแสดงการประเมนคาการใชค�าแสดงทศนภาวะการใชประโยค

เหตผลและการซ�ากระสวนประโยคดงขอความตอไปน

การใชปฏทรรศนเชน“แมแตบนเสนทางไปสการพายแพกยงมสงทเราตองการเอาชนะ

ผมนกในใจขณะพนควนบหรปาขนมาลอยโขมง”(เสกสรรคประเสรฐกล,2554ข:25)ขอความนสะทอนใหเหน

การใหความส�าคญกบชวตทมความหมายจะไมมวนยอมแพหรอถงแพกจะพลกสถานการณไปอกดาน

การใชอปลกษณเชนการเปรยบเสนรอบวงคอความหมายรวบยอดของชวตคอมโนทศนถงวงวฏ

ของชวตทหนไมพนเกดแกเจบตายการเปรยบชวตในวยชราคอวยใบไมรวงเพอมโนทศนไปถงตนไมทยงรมเงา

ชวตวยชราทผานพบประสบการณหลากหลายควรมโอกาสถายทอดประสบการณเหลานนยงคนรนหลง

การใชค�าถามเชงวาทศลป ในขอความวา “ชวตคออะไร ผมเฝาถามตวเองซ�าแลว ซ�าเลา

ท�าไมเราจงเปนเสมอนเครองเลนเครองทดลองบางสงบางอยางทไมอาจสมผสไดท�าไมหลายคนจงตอง

เกดมาและจากไปอยางไรเหตผลมนเปนเชนนมานาน และดเหมอนจะไมมทาทสนสดลงหรอวานคอ

หยาดน�าตาบนแผนแกมของกาลเวลา” (เสกสรรคประเสรฐกล,2554ข:120)ค�าถามทไมตองการค�าตอบน

เพอน�าไปสการครนคดวาหากไมลงลกศกษาเบองลกของชวตกไมอาจเขาใจชวตไดแจมชดวาทแทแลว

คนสามารถก�ากบชวตตนเองไดจรงหรอไมหรอกาลเวลาทเปนผก�ากบและก�าหนดชวตคน

การใชค�าแสดงการประเมนคาตวอยางเชน

...และถงแมวานรกจะบนดาลใหผลากมากดทไหนมาเดนชมตลาดผมกคงจะ

ไมแครกบสายตาใดๆมาถงตอนนผมไมเคยคดอกเลยวาตวเองคอสวนหนง

ของสงคมมหาวทยาลยทสงสงและสขสบายผมคอผยากไรเปนสวนหนงของ

ผหากนสจรตและไมเคยเอารดเอาเปรยบใครในเมอเกดมาเชนนกนาจะภมใจ

และทระนงในศกดศรของตน(เสกสรรคประเสรฐกล,2554ก:101)

เสกสรรค กลาวถงตนเองเมอไปชวยแมยกของขายทตลาดขณะยงเปนนกศกษาธรรมศาสตร

มารดาไดถามเขาวาเขาอายหรอไมหากมใครในธรรมศาสตรมาเหนโดยความทมความคดเลอกทจะอยกบ

คนชนลางและตนเองเปนคนชนลางเขาจงไมเคยคดวาการเปนนกศกษาธรรมศาสตรจะท�าใหเขารสกสงสง

อยางไรเขาคอผยากไรคนหนงทประสงคทจะหากนสจรตไมเอาเปรยบสงนคอความภมใจและศกดศรของ

ผทดนรนเลยงชพชอบพงพาตนเองและไมเอารดเอาเปรยบผอน

การใชค�าแสดงทศนภาวะตวอยางเชน“งานของผมควรตองสอดคลองกบทศนคตของตนเอง

ไมเบยดเบยนผอนและเปนประโยชนตอสงคมบางไมมากกนอยสวนคาตอบแทนนนผมไมอยในฐานะทจะ

เกยงงอนใดๆ” (เสกสรรค ประเสรฐกล, 2554ก: 83) จากขอความ เสกสรรคมความเชอและมจดยนท

แนนอนเสมอ ทจะซอสตยตอตนเอง หากจะท�างานกจะท�างานทสอดคลองกบความนกคดของตวเอง

เขาเชอในอ�านาจตนเชอวาจะท�าประโยชนเพอสงคมไดแมงานทท�าไดคาตอบแทนนอยกจะท�าหากงานนน

ไมตรงกบทศนะกจะไมท�ามอดมคตในตวเองเสกสรรคมหลกในการปฏบตตนอย3ขอคอพยายามใชชวต

ทไมเบยดเบยนใคร2.จรงใจตรงไปตรงมาและ3.เปนประโยชนส�าหรบผเสยเปรยบ


การใชประโยคเหตผล ดงขอความ“เรมจากการทผมในวยเดกมชวตทยากจนนะแลวกเปนเดกวด

อยพกใหญเพราะฉะนนความซมซานทางศลธรรมมโนธรรมอะไรตางๆมนกมมาก”(เสกสรรคประเสรฐกล,

2538:104)จากขอความเสกสรรคไดแสดงเหตวาเนองจากวยเดกมชวตทยากจนชวตตองตอสมากและ

การไดอยกบหลวงตาทวดไดรบการกลอมเกลาเปนผลใหมโนธรรมส�านกเรองศลธรรมเกดขนไดงาย

การซ�ากระสวนประโยคดงขอความ“รถไฟขบวนนนเคลอนตดความมดและชวตทหลบใหล

อยสองขางทางไปอยางไมสนใจใยด มนเปนขบวนชวตทแยกออกมาตางหาก น�าพานกทองเทยว

ไปสดนแดนแหงฝน คนโฉดไปสปลายทางแหงกรรมชว นกบญสดนแดนอนศกดสทธ ผออนแอ

สออมแขนอนอบอน และคนเหงาสพนทแหงการแสวงหา”(เสกสรรคประเสรฐกล,2539:119)

จากขอความทงหมดน เปนขอมลทชชดเจนวา เสกสรรคใหความส�าคญกบชวต ทงการเลอก

ด�ารงชวตอยางมความหมาย

1.3 อตลกษณส�านกทางสงคมการเมอง

จากการศกษาพบอตลกษณส�านกทางสงคมการเมองผานกลยทธทางภาษาไดแกการเลอก

ใชค�าศพทการใชอปลกษณการใชค�าถามเชงวาทศลปการใชค�าแสดงการประเมนคาการใชค�าแสดงทศนภาวะ

และการใชประโยคเหตผลดงน

การเลอกใชค�าศพทการใชค�าประสมสรางใหม‘นครโสเภณ’สะทอนความเปนจรงของสงคม

ไทยทมความเสอมลงในระดบทสามารถขายวญญาณได กลาวคอ วญญาณทหมายถงการมองเหนความ

สมพนธระหวางตนเองกบสงทใหญกวาหรอการส�านกถงสงทเปนศกดศรแหงตนหากเมอคนเราไมนกถง

หรอมองไมเหนความเกยวของระหวางตนกบสงอนกอาจขายความเปนคนขายศกดศรไดดงขอความ

เมอเวลาผานไป เมอการพฒนาเศรษฐกจเขาสงวญญาณคนไทยมนกเรม

สนคลอนความคดดงเดมทเกยวกบวฒนธรรมซอขายจนกระทงรากฐานเดม

ปรราว ถงตอนนใชหรอไมวาใครๆ กอยากจะขายอะไรสกอยาง ขายสนคา

ขายบรการ ขายแรงงานกายขายแรงงานสมอง ขายขาว ขายชอ ขายทดน

ขายทรพยากรธรรมชาต ขายพระ ขายอาวธ ขายความบนเทง ขายประกน

ขายของเกา...กระทงขายเพอนขายชาตขายสทธขายเสยงขายวญญาณฯลฯ

(เสกสรรคประเสรฐกล,2549ค:179)

‘เหยอศลธรรม’สะทอนวาบรรทดฐานทางศลธรรมของสงคมวนนไดท�าใหหลายคนตกเปนเหยอ

‘สงคมขยฝน’ สะทอนวาสงคมไทยไมใชสงคมทสะอาดหมดจด หากเตมไปดวยเรองนาชงชงขยะแขยง

‘สงคมเหลกดด’สะทอนใหความคดแบงแยก ทคนกรงเทพฯมกมองคนชนบทต�าตอยกวา เหมอนบานทกหลง

ในกรงเทพฯทจะตองท�าเหลกดดซอนมาอกชนหนงสะทอนใหเหนการมองคนไมเทากนและทงประเมน

คนชนบทไมนาไววางใจ ‘กรงขงชออสรภาพ’คอวาทกรรมเชงปรชญาสงคมทสะทอนวาแมมนษยจะรสก

วาตนมอสระแตกไมมอสระในความเปนจรงฯลฯทงหมดสะทอนส�านกทางสงคมการเมอง

การใชอปลกษณดงขอความ“ประชาธปไตยเปนเทคโนโลยทางการเมองทใชแกความขดแยง

ภายในประเทศตลอดจนแกไขปญหาตางๆ”(เสกสรรคประเสรฐกล,2549จ:45)เปรยบประชาธปไตยเปน

เทคโนโลยทางการเมอง หมายถง มหลกการวธการทน�าไปใชประโยชนได แตมโนทศนคอระบอบ

ประชาธปไตยเปนเพยงเครองประดบทใสไวในตโชวมไวดมไวอางเทานน


การใชถอยค�านยผกผนในขอความ“ในยคสมยปจจบน‘ชนชนใหม’ก�าลงเกดขนและขยายตว

ไปอยางรวดเรวคนเหลานไมใชชนชนกรรมกรชาวนาเจาทดนหรอนายทนดงทต�าราบางเลมชอบเอยถง

หากเปน ‘ชนชน’ ทมอนตรายไปอกแบบหนง ซงผมอยากจะเรยกวา ‘ชนชนผชม’(เสกสรรคประเสรฐกล,

2549จ:40)เสกสรรคไดเสยดสผคนสวนใหญทหมกมนอยแตกบเรองตนเองโดยไมสนใจสงคมวา“ชนชนผชม”

การใชค�าถามเชงวาทศลปในขอความวา“ท�าไมเราจงยงไมสามารถสรางระบอบการปกครอง

ททงโลกยอมรบวาดทสดขนมาไดทงๆทฝนถงมนมาเปนเวลานานพอทจะท�าใหเดกคนหนงไดกลายเปน

ชายชราไปแลว”(เสกสรรคประเสรฐกล,2549จ:151)สะทอนใหเหนวาสงคมไทยยงตองการเวลาทจะเรยนร

ศกษาประชาธปไตยอกยาวนานสอดคลองกบกระสวนประโยควา“ผมเกดในสมยจอมพลป.พบลสงคราม

เปนวยรนในสมยจอมพลสฤษดเรมหนมในสมยจอมพลถนอมและเรมแกในสมยพลเอกสจนดาเพราะฉะนน

ใครอยามาบอกผมเลยวา บานเมองจะเปนประชาธปไตยครบถวนหลงวนท 10 มถนายนนเปนตนไป”

(เสกสรรคประเสรฐกล,2549จ:150)

การใชค�าแสดงการประเมนคาในขอความวา“...ถาผมจะตองเลอกเอาระหวางเสรภาพ

สมบรณแบบซงตดเฉอนสายใยในหมมนษยจนขาดรงรงกบมตรภาพซงลอมรดไวดวยมาลยแหงพนธะ

ผมคงเลอกขอหลงอยางไมมขอกงขาเพราะอยางนอยทสดมนกท�าใหผมอยในโลกนไดโดยไมบอบช�า

จนเกนไป(เสกสรรคประเสรฐกล,2540ค:52-53)จากขอความสะทอนวาเสกสรรคมส�านกถงความเกยวพน

เกยวของกบสงอนทใหญกวาตนเองสงนนคอผคนและสงคม

การใชประโยคเหตผลในขอความวา

การทคนเราแตกแยกกนนนมสาเหตสวนหนงมาจากความไมเสมอภาคกน

ผมยอมรบวาฐานะทางสงคมของนกเรยนอาชวะตางกบนสตนกศกษา เปน

ความรสกนอยเนอต�าใจทแฝงเรนแตตองเขาใจวาไมไดเกดจากความจงใจหรอ

สรางขนมา ชนชนปกครองเปนผก�าหนดตางหาก เพราะฉะนนตองเปลยน

โครงสรางทางการศกษาเสยใหม(เสกสรรคประเสรฐกล,2538:28)

จากขอความจะเหนวาในฐานะทเสกสรรคศกษาเรองการเมองการปกครองมามากท�าใหเขาใจ

แจมชดในเรองความเสมอภาคกระทงไดลงความเหนวาความไมเสมอภาคในสงคมไทยเปนเพราะชนชน

ปกครองเปนผก�าหนดท�าใหเกดความเหลอมล�าของฐานะทางสงคม เกดการแตกแยก นกเรยนอาชวะกบ

นกศกษากมสถานะทตางกนความไมเสมอภาคนจะน�าสงคมไปสความขดแยง ในฐานะผรทางรฐศาสตร

เสกสรรคเหนวาจะแกปญหานตองเปลยนโครงสรางการศกษาใหมทงหมด

อาจกลาวโดยสรปคอจากการศกษาวาทกรรมของเสกสรรคประเสรฐกลผานงานเขยนทตพมพ

ระหวางป2524-2541พบพลงภาษาอนเปนกลยทธทางภาษา9แบบคอการเลอกใชค�าศพทการใชปฏทรรศน

การใชถอยค�านยผกผนการใชอปลกษณการใชค�าถามเชงวาทศลปการใชค�าแสดงการประเมนคาการใช

ค�าแสดงทศนภาวะการใชประโยคเหตผลและการใชการซ�ากระสวนประโยคพลงภาษาทงหมดนไดประกอบ

สรางอตลกษณไดแกวญญาณขบถความหมายแหงชวตและส�านกทางสงคมการเมองอตลกษณทงสาม

ประการนไดประกอบสรางเปนอตลกษณรวมคอการยดอดมการณเพอสงคม ดงแสดงแผนภมภาพดงน


2. ผลการศกษางานเขยนทตพมพในป 2542-2554จากการศกษางานเขยนทตพมพในป2542-2554พบพลงภาษาอนเนองมาจากการใชกลยทธ

ทางภาษา9แบบไดแกการเลอกใชค�าศพทการใชปฏทรรศนการใชถอยค�านยผกผนการใชอปลกษณการใชค�าถามเชงวาทศลปการใชค�าแสดงการประเมนคาการใชค�าแสดงทศนภาวะการใชประโยคเหตผลและการใชการซ�ากระสวนประโยคพลงภาษาทงหมดนไดประกอบสรางอตลกษณไดแกการกอเกดทางจตวญญาณการเสอมสลายทางจตวญญาณและการกอบกทางจตวญญาณอตลกษณทงสามประการนไดประกอบสรางเปนอตลกษณรวมคอการแสวงหาทางจตวญญาณดงค�าอธบายตอไปน

2.1 อตลกษณการกอเกดทางจตวญญาณงานเขยนในชวงศกษานเนนหนกในดานการแสวงหาทาง‘จตวญญาณ’ในแงปรมาณของการ

ปรากฏค�า‘จตวญญาณ’มความถถง349ครงสะทอนใหเหนวางานเขยนทง14เลมนโดยเจตนาทจะสรางภาษาเพอสรางตวตนใหมอนเปนตวตนขนสง‘นกเขยนผแสวงหาทางจตวญญาณ’

จากการศกษาพบอตลกษณการกอเกดทางจตวญญาณผานกลยทธทางภาษา ไดแกผานการใชค�าศพทดงนการเลอกใชค�าประสมของผประพนธท�าใหมองเหนอดมการณทอยเบองหลงภาษาทใหความส�าคญกบโลกภายในตวมนษยค�าศพททส�าคญไดแกจตวญญาณจตส�านกเศษศพดวงดาวบตรธดาแหงดวงดาวฯลฯ

การใชเลอกใชค�าศพทเชน‘จตวญญาณ’เสกสรรคเขยนอธบายความหมายของ‘จตวญญาณ’ไวหลายทหลายแหงในหนงสอหลายเลมเพอเนนย�าวาการแสวงหาซง ‘จตวญญาณ’เปนภารกจส�าคญ

ทมนษยควรเอาใจใสฝกฝนเพอจะกลายเปนบคคลทมจตวญญาณ ‘จตวญญาณ’ ในทนมใชจตวญญาณ

ทหมายถงสงทเชอวามอยในกายเมอมชวตเมอตายจะออกจากกายลองลอยไปหาทเกดใหมแตในความหมาย

ทเสกสรรคก�าลงสอถงผอานนนมลกษณะดงขอความตอไปน“ค�าวาจตวญญาณหรอSpiritนนผมใชใน

ความหมายของตวตนขนสง(HigherSelf)ซงววฒนมาจากจตใจอกขนหนงโดยทวไปจตในขนนมกจะมส�านก

เกยวโยงกบสงทใหญกวาตวตนของตวเองซงอาจจะมขนตอนในการเตบโตอยหลายระดบเชนในระดบพนฐาน

กจะเรมจากความรกในหมคณะหรอชมชนทตนเองสงกดชนชนประเทศชาตตลอดจนเอกภพจกรวาลและ

พระผเปนเจา”(เสกสรรคประเสรฐกล,2545ค:169-170)

การเลอกใชค�า ‘โลก’‘จกรวาล’ และ ‘ดวงดาว’ มงกลาวถงจดก�าเนดมนษย กลาวคอ ‘โลก’

เมอครงถอก�าเนดมาในชวงแรกๆ นนไมมสงมชวตเกดขนไดเลย ยงไมมมนษยเกดขน ตองใชเวลา

อาจกลาวโดยสรปคอ จากการศกษาวาทกรรมของเสกสรรค ประเสรฐกลผานงานเขยนทตพมพระหวางป 2524-2541 พบพลงภาษาอนเปนกลยทธทางภาษา 9 แบบ คอ การเลอกใชค าศพท การใชปฏทรรศน การใชถอยค านยผกผน การใชอปลกษณ การใชค าถามเชงวาทศลป การใชค าแสดงการประเมนคา การใชค าแสดงทศนภาวะ การใชประโยคเหตผล และการใชการซ ากระสวนประโยค พลงภาษาท งหมดน ไดประกอบสรางอตลกษณ ไดแก วญญาณขบถ ความหมายแหงชวต และส านกทางสงคมการเมอง อตลกษณท งสามประการน ไดประกอบสรางเปนอตลกษณรวมคอ การยดอดมการณเพอสงคม ดงแสดงแผนภมภาพ ดงน

2. ผลการศกษางานเขยนทตพมพในป 2542-2554 จากการศกษางานเขยนทตพมพในป 2542-2554 พบพลงภาษาอนเนองมาจากการใชกลยทธทาง

ภาษา 9 แบบ ไดแก การเลอกใชค าศพท การใชปฏทรรศน การใชถอยค านยผกผน การใชอปลกษณ การใชค าถามเชงวาทศลป การใชค าแสดงการประเมนคา การใชค าแสดงทศนภาวะ การใชประโยคเหตผล และการใชการซ ากระสวนประโยค พลงภาษาท งหมดน ไดประกอบสรางอตลกษณ ไดแก การกอเกดทางจตวญญาณ การเสอมสลายทางจตวญญาณ และการกอบกทางจตวญญาณ อตลกษณท งสามประการน ไดประกอบสรางเปนอตลกษณรวมคอ การแสวงหาทางจตวญญาณ ดงค าอธบายตอไปน

2.1 อตลกษณการกอเกดทางจตวญญาณ งานเขยนในชวงศกษาน เนนหนกในดานการแสวงหาทาง ‘จตวญญาณ’ ในแงปรมาณของการ

ปรากฏค า ‘จตวญญาณ’ มความถถง 349 คร ง สะทอนใหเหนวา งานเขยนท ง 14 เลมน โดยเจตนาทจะสรางภาษาเพอสรางตวตนใหม อนเปนตวตนข นสง ‘นกเขยนผแสวงหาทางจตวญญาณ’

จากการศกษาพบอตลกษณการกอเกดทางจตวญญาณผานกลยทธทางภาษา ไดแก ผานการใชค าศพท ดงน การเลอกใชค าประสมของผประพนธท าใหมองเหนอดมการณทอยเบ องหลงภาษาทให

การเลอกใชค าศพท การใชปฏทรรศน การใชถอยค านยผกผน การใชอปลกษณ การใชค าถามเชงวาทศลป การใชค าแสดงการประเมนคา การใชค าแสดงทศนภาวะ การใชประโยคเหตผล การใชการซ ากระสวนประโยค

อตลกษณวญญาณขบถ อตลกษณความหมายแห งชวต อตลกษณส านกทาง สงคมการเมอง

อตลกษณการยดอดมการณเพอสงคม


หลายรอยลานปหลงจากนนสงมชวตจงมโอกาสไดเกดขน แตไมไดเกดขนจากปจจยภายในโลกซงมพน

ผวแหงเหอด และถกหอหมดวยกาซคารบอนไดออกไซดหากเกดจากการโคจรของดาวหางแลวพงชน

โลกอยางรนแรงซงการพงชนนเกดขนหลายครงทกๆรอยปสถานการณดงกลาวภายหลงทเพลงเปลวจาก

การพงชนเยนตวลงและใชเวลายาวนานมากกเกดการผสมผสานดวยธาตหลายๆอยางทดาวหางน�ามาท

ส�าคญคอมน�าคารบอนออกซเจนไฮโดรเจนและไนโตรเจนเกดขนบนผวโลกอนเปนองคประสอบส�าคญท

กอเกดสงมชวตตางๆและมนษยขน

‘เศษศพดวงดาว’ เปนการกลาวถงจดก�าเนดของสงมชวตในโลก กลาวคอ การกลาวถง

ประวตการเกดโลก ซงในมมมองน มการกลาวถงนอยมากในวงวรรณกรรมไทย การทมนษยไมรทเกด

ของตวเองอยางลกซงท�าใหการด�ารงอยของมนษยปจจบนถกฉกแบงออกจากการกอเกดมากขนเรอยๆ

เมอนานๆเขากกลายเปนความรบรวาการเกดของมนษยไมเกยวของกบสรรพสงไมเกยวของกบความเปน

ไปรอบตวทงๆทความเปนจรงมนษยมความเกยวโยงกบสรรพสงรอบตว เกยวของกบโลกดวงดาวและ

จกรวาลแบบแยกไมออก

2.2 อตลกษณการเสอมสลายทางจตวญญาณ

‘จตวญญาณ’ อนหมายถงความสมพนธระหวางมนษยกบสรรพสง อนเกอกลมนษยสการ

กอเกดถอวาเปนสงทมอยแลวในตวมนษยแตเวลาตอมาเกดปจจยตางๆทท�าใหมนษยไดหลงลมและละทง

คณคาทตนมอยดวยปจจยหลายอยางค�าศพททปรากฏรวมทสะทอนถงการหายไปของจตวญญาณไดแก

โลกาภวตนทนนยมชาตนยมความเปนไทยจตวญญาณเสอมสลายเพราะอตตามนษยจตวญญาณหาย

ไปเพราะระบบสงคมการเมองเศรษฐกจทเปลยนไปดงน

เมอมนษยไดววฒนาการสความเจรญมากขน ไดพฒนาความกาวหนาจนลมความสมพนธ

ระหวางตนเองกบดวงดาว และเรมมองเปนเรองเหลวไหล เหลอเชอ ความเจรญทางวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยท�าใหมนษยเชอในศกยภาพของตนเองวาจะสามารถเอาชนะทกอยางไดแมแตธรรมชาตกระทง

คดวาตนเองคอศนยกลางของทกอยางดงขอความจากการใชประโยคเหตผลของเสกสรรคทกลาวไววา

“ความสมพนธระหวางมนษยกบดวงดาวนนคดครงแรกหลายคนกอาจจะรสกทเหลอเชอหรอแมแตเหลวไหล...

เปนไปไมไดอนนไมใชเรองแปลกเพราะโดยอตวสยเราไดแยกตวจากเอกภพมานาเตมทเมอมองฟากฟา

เดอนดาวกเหมอนมองภาพเขยนภาพหนง....เปนสงภายนอกอกสงหนงในกรอบส�านกทเหนวามนษย

เปนศนยกลางของทกอยาง”(เสกสรรคประเสรฐกล,2553ก:141)

จากขอความขางตนจะเหนไดวามนษยในยคปจจบนไดถอก�าเนดเปนระยะหางจากมนษย

ในยคแรกๆอยางมากและวสยมนษยทแสวงหาหนทางเพอกาวไปขางหนาจนลมก�าเนดของตนโดยสนเชง

เมอมนษยมองฟากฟาเดอนดาวจงมองเหนเพยงภาพภาพหนงทไมร สกของความเกยวของสมพนธ

ทงนอาจเปนเพราะมนษยไดพฒนาศกยภาพและเกงขนมากกเกดการกอตวขนของอตตารสกเปนเจาของ

ตองการครอบครองเมอเขาครอบครองโดยวธปกตไมไดกใชวธกดขขมเหงเพอใหไดสงทตองการนนมา

ครอบครองค�าศพททปรากฏทสมพนธกบการกอตวของอตตานไดแกยดครอง เบยดยด รกล�า เอาเปรยบ

รงควาน ยดถอ เบยดเบยน เยอหยงทะนงตนซงลกษณะของอตตานน�าไปสการเบยดเบยนสงมชวตอน

ตองสญเสยลมสลายสาบสญยอยยบสญพนธดบสญโดยทตวมนษยกหาไดมส�านกวาก�าลงกระท�าตอ

สงทเปนจดก�าเนดเชนเดยวกบตนซงกคอการท�าลายตวเองนนเองการสญไปของจตวญญาณโดยมอตตา


ขบเคลอนเสกสรรคไดกลาวไวหลายแหงเชนการสญพนธของธรรมชาตปาไมสตวปาหลายๆชนด

เปนเพราะมนษยขาดส�านกวาปาไมธรรมชาตมความส�าคญกบตนดงในขอความการใชค�าแสดงทศนภาวะวา

“ศตรหมายเลขหนงของเสอไมใชใครอนหากคอมนษยเรานนเองเรามกจะตงขอหาใหเสออยางไมเปนธรรมวา

มนเปนสตวดราย เปนอนตรายตอคน และเมอพบทไหนกตองสงหารเสอลงไปจนไดทกครง” (เสกสรรค

ประเสรฐกล,2544ข:63)

จากขอความจะเหนไดวาคอวาทกรรมทแสดงใหเหนวาการทมนษยขาดความรความเขาใจ

เรองการกอเกดของตนเองท�าใหอตตาของมนษยพอกพนขนจนมองไมเหนความโยงใยของตวมนษยเอง

ทสมพนธกบสงอนเมออตตาไดกอใหมนษยเกดอหงการจงท�าใหมนษยเชอวาเขาสามารถจะเอาชนะและ

เขายดครองสงตางๆเปนของตนดวยวธการตางๆกระทงท�าลายธรรมชาตซงแทจรงคอการท�าลายสงมชวต

ทมการกอเกดมาจากผใหก�าเนดเดยวกนนนกคอการท�าลายตวเองโดยไมรตว

เชนเดยวกนหากมนษยละเลยเรองในอดตทเรยกวาประวตศาสตร กเปนปจจยไปสความ

เสอมถอยทางจตวญญาณเชนกนการใชค�าแสดงการประเมนคา ในขอความวา

ค�าถามมอยวาแลวการขาดส�านกทางประวตศาสตรจะน�าไปสพฤตกรรมอยางไร

แนนอนทสดในอนดบแรกเมอคนเราไมมความทรงจ�ารวมหมสายใยส�านกของ

การเปนพวกเดยวกนกขาดสะบนลงถาไมใชเรองทสงผลกระทบตอตวเองกไมม

ใครเอาธระอกตอไป...การไมมส�านกทางประวตศาสตรท�าใหเราไมมจดหมาย

ทางยทธศาสตรส�าหรบขบเคลอนสงคมทตนเองสงกดหากจะมกแคกลยทธใน

การคนหาความอยรอดไปวนๆ(เสกสรรคประเสรฐกล,2547ข:56-57)

จากขอความจะเหนวาการขาดส�านกทางประวตศาสตรจะน�าไปสความเสอมทรามทาง

จตวญญาณทงนเพราะจตวญญาณคอความส�านกตอสงตางๆทส�าคญกวาตวเราหากการด�ารงอยเพอ

ความอยรอดเฉพาะตวถอวาไรจตวญญาณ

สงทเสกสรรคกลาวถงอยเสมอคอปจจยทางสงคมตางๆท�าให‘จตวญญาณ’ของผคนตอง

สนคลอนลงค�าศพททกลาวถงเนนย�าเปนพเศษ ไดแก ทนนยม โลกาภวตน บรโภคนยมความเปนไทย

ชาตพนธฯลฯ

แนวคดทนนยมจะมแนวคดตรงขามกบสงคมนยม ทมความเหนคดคานวาก�าไรทเกดขนจะ

ท�าใหเกดชองวางทางสงคมท�าใหคนทมฐานะมงคงรวยมากขนโดยก�าไรควรจะมการแบงปนใหกบสงคม

ในชนลางลงมาสวน‘บรโภคนยม’หมายถงการนยมบรโภคฟมเฟอยเกนความตองการทจ�าเปนในชวตและ

เกนกวาฐานะรายไดหรอความความสามารถในการผลตของคนหรอของประเทศเสกสรรคไดสะทอนวา

ลทธบรโภคนยมนกคอปจจยทน�าไปสการสนสลายทางจตวญญาณกลาวคอเมอเรามพฤตกรรมทกนใช

เกนความจ�าเปนเกนฐานะของตนเองนนกคอการขาดส�านกทมองเหนวาตวเรานนเกยวของสมพนธกบใครบาง

แมแตสถานศกษาเองเสกสรรคกใหความเหนวาไมมพลงจะฉดรงทนนยมโลกาภวตนจากผเรยนไดดงขอความ

การใชประโยคเหตผล วา “แตกอกนนแหละ ความทไมเคยถกก�าหนดหรอถกสอนใหมพนธะตอสงคม

พวกเขาจงพานคดวาการศกษาระดบสงเปนเรองสวนตวทงหมดจะเรยนจรงหรอไมจรง ลวนไมเกยวกบผใด

(เสกสรรคประเสรฐกล,2547ข:43)ขอความขางตนนจะเหนไดวาการหลงใหลไปกบวตถนยมนท�าใหการ

ท�าหนาทในการศกษาเรยนรบกพรองดวยกระบวนการทน�าไปสการขาดวญญาณขาดส�านกสวนรวมเกดทง


ระบบการศกษาทไมไดก�าหนดใหชดเจน ไมถกสอนใหฉกคด ทงตวนกศกษาเองกถกหลอหลอมโดยสงคม

ใหฉกตวเองออกไปจากความรบผดชอบตอใครๆและระบบการศกษาทเปนอย เสกสรรคเหนวาเปนวธการ

ทคนไดเปรยบเพยงสวนเดยวก�าลงหลอกลวงคนทเสยเปรยบซงเปนสวนใหญดงขอความทเปนการใชถอยค�า

นยผกผนตอไปน“...กระทงบางอารมณผมอดรสกไมไดวาการศกษามหาวทยาลยทกวนนเปนการตมตนกน

ในระดบชาตเปนการสมรรวมคดกนระหวางรฐกบคนชนกลางเพอเอาเปรยบคนทเหลอในประเทศ”(เสกสรรค

ประเสรฐกล,2547ข:44)ไดย�าชดวาโดยระบบการศกษาเองกคอตนเหตทน�าไปสความเสอมสลายทาง

จตวญญาณอกประการหนง

ประเดนอดมการณชาตนยมและอตลกษณแหงชาตพนธเปนอกเรองหนงทน�าไปสการสญเสย

ทางจตวญญาณกลาวคอเดมนนมนษยมไดมอตลกษณของตวเองแตมนษยจะคนพบวาเมอมการครอบครอง

ฐานะบางอยางในกลมทเขาสงกดตอมากมการกอรปขนของอตลกษณเรองชนชาต(Ethicidentity)

ซงอตลกษณนท�าใหการอยนอกชนชาตไมมตวตน ตอมาเมอกลมชนรวมตวกลายเปนรฐชาต กเกดการ

ประดษฐแตงแตมอตลกษณใหเปนไปอยางทชนชนน�าจะก�าหนดวา รฐนนจะมอตลกษณอะไรบาง

ซงกระบวนการนท�าใหเกดการหายไปของจตวญญาณดงขอความการใชค�าแสดงทศนภาวะวา“…เมอ

รฐชาตเกดขนอตลกษณในเรองชนชาต เชอชาตและวฒนธรรมยอยในทองถนตางๆ ไดถกลบลางไปมาก

หรอถกดดแปลงใหมาขนตอลกษณะรวมทใหญกวา ซงกคอ อตลกษณ หรอส�านกสงกดในระดบชาต

(Nationalidentity)นนเองถงตอนนพนทส�าหรบบคลกภาพเฉพาะตวไดปรากฏขนบางแตพนธะทมตอหนวย

สงกดกยงเปนกรอบใหญทเขมขนในการก�าหนดพฤตกรรมคน”(เสกสรรคประเสรฐกล,2547ข:100)

จะเหนวาอตลกษณความเปนเผาพนธเชอชาตชนชาตเมอมาสรฐชาตไดถกควบคมพฤตกรรมมาเปนชนๆ

ซงเทากบเปนการกดกรอนตวตนดงเดมท�าใหผคนสญเสยอตลกษณตวตนตงแตตนดงนนเมอถกแรงกระตน

โดยโลกาภวตนอตลกษณทงหลายจงผกรอนลงอยางรวดเรว จนกระทงไมเหลอส�านกใดส�าหรบใคร ทงน

เพราะสบสนวาพวกเขามอตลกษณอะไรกนแนซงความจรงแลวมใชความผดของผคนแตเปนความผดพลาด

ของการออกแบบโครงสรางทท�าใหคนกดขมอตลกษณของตวเอง

2.3 การกอบกทางจตวญญาณ

เมอจตวญญาณถกกดกรอนโดยปจจยตางๆแตขอมลวาทกรรมยงสะทอนวาเสกสรรคมความ

พยายามทจะใชภาษาทสองใหเหนการกอบกทางจตวญญาณ

การใชค�าศพท‘ผดบงเกด’และ‘ขรมขลง’เปนตวอยางค�าซอนทสะทอนวาการกอบกจตวญญาณ

ตองผานการตรวจตราพนจทบทวนจตใจของตวเองขอความวา“...โลกหยดนงอยทฝงปลาสายน�าและ

เฝามองดทงหมดเปนหนงเดยวดงนนความรสกทผดบงเกดของเดกหาขวบกบชายวยหกสบจงไมมอะไร

แตกตางกนเวลาหาสบปทเคยขวางเขาวนนนกบเขาวนนไวคนละฝงฟากจๆกสญสลายหายไป(เสกสรรค

ประเสรฐกล,2554ค:22)จากขอความจะเหนไดวา‘ผดบงเกด’สะทอนวามนษยตองกอบกจตวญญาณตนเอง

ดวยการครนคดอยางสงบทบทวนตรวจตราขอผดพลาดทงหลายหากปลอยใหปจจยภายนอกทอกทก

ครกโครมรกรานความสงบ กไมอาจจะกอบกสงทหายไปกลบคน เชนเดยวกบค�าวา ขรมขลง’ ในขอความ

“นานมากทเดยวทเขาใหการครนคดและคนหากลายเปนสวนหนงของตวตนซงบางดานกดขรมขลง และ

ดงดดความนบถอของผอนแตมนกเหมอนกลนธปและควนเทยนในพธกรรมอนศกดสทธไมมใครอยากจะ

ถกอบร�าอยกบบรรยากาศเชนนตลอดเวลา”(เสกสรรคประเสรฐกล,2554ค:43)จากขอความจะเหนไดวา


‘ขรมขลง’ กคอ อาการของคนทนงทดแลวมพลงหรอมอ�านาจทอาจบนดาลใหบางสงบางอยางเปนไปได

บนดาลใหใหการกอบกทางจตวญญาณกลบคนมาได

การสรางค�าประสม‘วหารทวางเปลา’และ‘ประชาธปไตยพนเมอง’ท�าใหเหนวา‘วหารทวางเปลา’

เมอวเคราะหความหมายจะเหนความยอนแยงของความหมาย ‘วหาร’ในความหมายรปธรรมอาจเปน

วดหรอโบสถทประดษฐานพระพทธรปสวนวางเปลาคอไมมคอปราศจากเปนความยอนแยงกบหวขอทแลว

ทกลาวถงความเสอมสลายอนเกดจากการมหรอการเปนเจาเขาเจาของของบางสงกอเกดการยดตดไมคลคลาย

จากนนกเกดการกอดรดสงทตนยดถอนนจนกอเกดความไมอสระไมเปนไทแกตวกลายเปนความโลภหลง

กบสงทยดถอและเปนทกขในการถอครองหวาดกลวผอนจะมาแยงชงและสญเสยคณลกษณะการ

มจตวญญาณในทสดหรอหากพจารณา‘วหาร’อยางลกซงทหมายถงความคดคออดมคตสงสงซง‘วางเปลา’

อนหมายถงไมมวางจากการยดตดเปนเจาเขาเจาของไมมความโลภเกดการคลคลายงอกงามเปนอสระ

เปนไทไมมความหวาดกลวผใดจะมาแยงชงนนกคอคณลกษณะของผมจตวญญาณ

‘ประชาธปไตยพนเมอง’ เมอพจารณาประชาธปไตยในความหมายตรง อ�านาจเปนใหญของ

ประชาชนทถกน�าไปใชอยางทจรตผานตวแทนทไมเทยงธรรมน�าไปสการใชอ�านาจทเกดความเสอมทราม

ทางจตวญญาณความขดแยงกอตวไปทกหยอมยานหากพจารณาค�าวา ‘พนเมอง’ ในขอความตอไปน

“เชนนแลวผมจงไมเหนวาประชาธปไตยแบบ‘พนเมอง’ตางจากประชาธปไตยน�าเขาอยางมนยส�าคญถาหาก

มนยงเปนแคประชาธปไตยของคนชนน�าและไมขยายตวลงสมวลชนชนลางซงถกทนโลกรงแกและทอดทง”

(เสกสรรคประเสรฐกล,2547ข:209)จากขอความจะเหนวา‘พนเมอง’กบ‘น�าเขา’‘คนชนน�า’จะเหนความ

แตกตางสนเชงพนเมองแสดงความเปนปกตความเปนธรรมชาตความไมเสแสรงความเปนอสระไดใชอ�านาจ

ของตวเองโดยตรงสวน‘น�าเขา’และ‘คนชนน�า’มองเหนความแปลกปลอมความไมปกตไมเปนธรรมชาต

เสแสรงไมอสระถกกดขขมเหงจากตวแทนของตวเอง‘ประชาธปไตยพนเมอง’นเสกสรรคไดสะทอนใหเหน

ความพยายามทจะกอบกจตวญญาณประชาธปไตยทเปนจรงกลบคนมา

‘ขนเขาแหงความวาง’ เปนกลยทธทางภาษาสความคดอนลกซงวา ภเขาซงสง ใหญ กวาง

แตไมเคยมอปาทานวาตนสงใหญเปนเจาของพนทกวางไกลและยงด�ารงตนอยางสงบทระนงไมเคยเรยกรอง

หาเกยรตยศหรอค�ายกยองจากผใด‘ความวาง’ในทนคอความเปนอสระความบรสทธความไมยดตดกบ

รปทรงใดๆ‘ขนเขาแหงความวาง’จงมงสอสารถงผคนวามนษยกสามารถมวธทวางจากอปาทานไดคอแนวทาง

ทจะกอบกจตวญญาณไดซงจะท�าความเขาใจกบสภาวะความเปนจรงของโลกอกหลายแงมมดงตวอยาง

ขอความการใชปฏทรรศนวา“เปลา...ผมเพยงเพงเขาใจวาภเขาโดยตวของมนเองไมมจรงทเราเหนวามภเขา

กเพราะมทราบดงนนทงภเขาและทราบจงไมอาจมความจรงทแยกจากกนความคดเรองสงต�ายงเปนแค

เรองมายาภาพ ทงหมดเปนเพยงการสะบดตวของเปลอกโลกผนเดยวซงทงรวรอยยบยนไวในความคดคน

ผมไมไดลงมาจาก‘ภเขา’เพราะแทจรงแลวผมไมเคยขนไปบนนน”(เสกสรรคประเสรฐกล,2551ก:66-67)

การใชค�าถามเชงวาทศลปทสะทอนการกอบกทางจตวญญาณสวนใหญเปนการตงค�าถามใหคด

แตในความจรงมความตอบแลวน�าไปสการตรกตรองเพอเปลยนแปลงและปรบปรงพฤตกรรมใหเปนคนดขน

เชนในขอความวา“ใชหรอไมงานเขยนแบบนท�าใหเราตองมอบหวใจใหกบผอนและสงอนทสงสง

โดยขามพนผลประโยชนอนคบแคบของตวเองและเมอท�าเชนนนแลวกยงคนพบความลกในจตใจของเรา”

(เสกสรรค ประเสรฐกล, 2553ค: 177)จะเหนไดวานกเขยนมอาจด�ารงตนอยกบความตนเขนทางปญหา

เพราะมหนาทส�าคญในการยกระดบจตวญญาณผอานดวย


กลยทธการซ�ากระสวนประโยคคอกลยทธทางภาษาทตอกย�าวาเสกสรรคใชวาทกรรมเพอมงหมาย

กอบกทางจตวญญาณดงขอความตอไปน

...อยาลมวามหาพระมดแหงกซามไดถกสรางขนโดยเศรษฐตลาดหนผเขยน

รามายณะไมเคยไดรบคาเรองจากส�านกพมพไหนมหาศาสดาสทธตถะไมเคย

ขายพระไตรปฎกมหาตมคานธไมไดรบจางปลกมอบกระทงนกรบหาญกลา

อยางโจนออฟอารคและปยาตายายแหงบางระจนกไมไดรบเงนเดอนจากผใด….

ใชหรอไมวาทงวรกรรมกศลกรรมวรรณกรรมและประดษฐกรรมยงใหญของ

มนษยชาตอนเปนตนธารของอารยธรรมทงปวงลวนแลวกอเกดและยนยงมาดวย

แรงบนดาลใจอนทไมใชราคาตอบแทน(เสกสรรคประเสรฐกล,2553ก:94)

จากขอความนท�าใหเหนวาโบราณสถานชนเยยมวรรณกรรมชนยอดและบคคลส�าคญทมชอ

กระฉอนโลกสรางสรรคผลงานจากแรงบนดาลใจภายใน ไมเกยวของกบคาตอบแทนทงสนนนสอดคลอง

กบวถงดงามแหงจตวญญาณ

กลยทธการใชอปลกษณดงขอความวา “นกเขยนเปนคนงานทางวฒนธรรม” “มนษยเปน

สะพานทอดขามสายน�าเชยวใหผอน” “การเดนทางคอลานฝกความรแจง” และ “มหาวทยาลยคอ

ประภาคารทางปญญา”หากจะอธบายกระบวนการกอบกทางจตวญญาณอยางเชอมโยง จะเหนไดวา

อปลกษณ“คนงานทางวฒนธรรม”นนเสกสรรคมงสอสารถงพนธกจของนกเขยนทตองสรางงานอยาง

ผมจตส�านกรบผดชอบการศกษาหาความรเพอมาเขยนตองท�างานอยางหนกเพอใหไดงานทมประโยชน

มคณคาตอผอานดงนนนกเขยนตองเลอกสรรสงดงามมาเขยนท�าหนาทอยางสมศกดศร ไมฉาบฉวย

ไมสกเอาเผากนนกเขยนตองเปนแบบอยางใหคนอนไดตองเปน“มนษยทเปนสะพานทอดขามสายน�าเชยว

ใหผอน”สามารถอทศตนเปนสะพานใหผอนขามไปไดแมใตสะพานจะเตมไปดวยน�าเชยวซงอนตรายและ

ในระหวางประกอบอาชพนกเขยนตองเพยรในการปรบปรงตนเองใหดขนเสมอเหนคณคาของการฝกฝนตนเอง

และใหความส�าคญกบการเรยนรเพราะ“การเดนทางคอลานฝกความรแจง”ทงนเพราะการเดนทางทแทจรง

กคอการเดนทางสายในเพอทบทวนปรบปรงจตใจตนเองใหสงขน“มหาวทยาลยคอประภาคารทางปญญา”

คออปลกษณทเสกสรรคทวงถามจตวญญาณมหาวทยาลยดงเดมทมอยหากเสอมถอยลงในปจจบนทงโดย

ทนนยมโลกาภวตนทงโดยปจจยอนๆซงควรจะตองมกระบวนการหรอมการปฏรปใหเกดการเปลยนแปลง

มหาวทยาลยใหเปนทประเทองปญญามใชทส�ารอกความรทไมสอดคลองกบชวตจรงมหาวทยาลยจงควร

เปนทสถตขององคความรทสงคมอาศยไปสรางประโยชนได และในการใหสงคมพงพาอาศย ‘ประภาคาร

ทางปญญา’ในความหมายตรงหมายถงกระโจมไฟหรอเรอนตะเกยงสญลกษณอยางหนงของทองทะเล

หนาทของประภาคารคอชวยในการเดนเรอแสงไฟจากยอดประภาคารเปนเครองบอกต�าแหนงแสดงทหมาย

และอ�านวยความสะดวกใหเรอเขารองน�าหรอถงฝงไดอยางปลอดภยชวยสองแสงน�าทางเพอบอกทศทาง

ทเรอควรไปอกทงยงคอยเตอนเวลาทเรอวงเขาหากองหนทตนหรอสงกดขวางซงอาจเปนอนตรายตอการ

เดนเรอสวนแต ‘ประภาคาร’ ในทน เสกสรรคปรารถนาวามหาวทยาลยคอสถานศกษา ทใหแสงสวาง

ทางปญญาสามารถสรางความแขงแกรงทางปญญาใหแกผเรยนมความเชอมนและปลอดภยพรอมดวย

จตส�านกทจะอทศตนเพอประโยชนของบานเมอง

อาจกลาวไดวา วาทกรรมเสกสรรค ประเสรฐกล ในขอบเขตการศกษาวรรณกรรมทตพมพ

ระหวางป2542-2554พบพลงภาษาอนเปนกลยทธการใชภาษา9แบบไดแกการเลอกใชค�าศพทการใช


ปฏทรรศนการใชถอยค�านยผกผนการใชอปลกษณการใชค�าถามเชงวาทศลปการใชค�าแสดงการประเมนคา

การใชค�าแสดงทศนภาวะการใชประโยคเหตผลและการใชการซ�ากระสวนประโยคพลงภาษาทงหมดน

ไดประกอบสรางอตลกษณไดแกการกอเกดทางจวญญาณการเสอมสลายทางจตวญญาณและการกอบก

ทางจตวญญาณอตลกษณทงสามประการน ไดประกอบสรางเปนอตลกษณรวมคอการแสวงหาทาง

จตวญญาณ ดงแสดงในแผนภมภาพดงน

การอภปรายผล

ผลการศกษาพลงภาษาสรางอตลกษณในวรรณกรรมของเสกสรรคประเสรฐกลทตพมพระหวาง

ป 2524-2541พบกลยทธทางภาษาสการประกอบสรางอตลกษณการยดอดมการณเพอสงคมแบงเปน

อตลกษณวญญาณขบถอตลกษณความหมายแหงชวตอตลกษณส�านกทางสงคมการเมอง

อตลกษณวญญาณขบถผลการศกษาทพบวาเสกสรรคไดสรางวาทกรรมเพอโตแยงหรอคดคาน

แนวปฏบตทเปนแบบจารตไดแกขบถตอจารตธรรมศาสตรปฏเสธระบบรนพรนนองการไมเคารพอาจารย

บางคนอยางตรงไปตรงมาเนองจากอาจารยเลอกปฏบตตอนกศกษาขบถตอพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย

เนองจากเหนวามชนชนในพรรคขบถตอมาตรฐานภาษาไทยขบถตออดมการณชาตนยมกลาวคอในการ

ขบถของเสกสรรคนสอดคลองกบขอเขยนของขอเขยนของจระนนทพตรปรชาทกลาวถงเสกสรรควา

“‘พเสก’คนนเปนหนงในผบกเบก‘ยคแสวงหา’ของธรรมศาสตรเขาเปนกบฏโดยพนเพและสญชาตญาณ”

จระนนทพตรปรชา(2549:22)กลาวคอเสกสรรคประเสรฐกลมาจากครอบครวชนลางทคอนขางยากจน

มกเกดความกดดนกบคาใชจายทครอบครวไมสามารถสนบสนนไดอยางเตมท แตดวยความใฝรและใฝด

ท�าใหไดเปนนกเรยนAFSตองไปศกษาทสหรฐอเมรกา ระหวางป 2510-2511 ในชวงนเสกสรรคเรยนร

ประชาธปไตยจากสงคมอเมรกนเกดความคดเปรยบเทยบวาเหตใดในสงคมไทยจงไมเปนอยางสงคมอเมรกน

เนองจากความยากจนและเปนชนชนลางท�าใหเขารสกกดดนกบชวตการไดรบการศกษาการไดรบแนวคด

สงคมนยมจากการอานหนงสอ ขณะศกษาทมหาวทยาลยธรรมศาสตร และการเรยนรตางๆ ความเปน

คนชนลางโดยพนฐาน กบประสบการณในสหรฐอเมรกา เปนปจจยทท�าใหเสกสรรคเกดความคดขบถ

ตอจารตนยมในปพ.ศ.2518เสกสรรคไดเขยนหนงสอชอมนษยธรรมกบการตอสทางชนชนไดกลาวถง

และจ�าแนกลกษณะของผมส�านกขบถไว5ลกษณะไดแก

ลกษณะแรกเปนพวกทตอสเพอตนเองแลวลมเหลวมความปรารถนาในชวตอยางแรงกลาทจะ

มฐานะเปนทยอมรบหรอประสบความส�าเรจในสงคมทตนสงกดแตไมบรรลความปรารถนานนจงเกดส�านก

ปญญา” คออปลกษณทเสกสรรคทวงถามจตวญญาณมหาวทยาลยดงเดมทมอย หากเสอมถอยลง ในปจจบน ทงโดยทนนยมโลกาภวตน ทงโดยปจจยอนๆ ซงควรจะตองมกระบวนการหรอมการปฏรปใหเกดการเปลยนแปลงมหาวทยาลยใหเปนทประเทองปญญา มใชทส ารอกความรทไมสอดคลองกบชวตจรง มหาวทยาลยจงควรเปนทสถตขององคความรทสงคมอาศยไปสรางประโยชนได และในการใหสงคมพงพาอาศย ‘ประภาคารทางปญญา’ ในความหมายตรงหมายถง กระโจมไฟ หรอเรอนตะเกยง สญลกษณอยางหนงของทองทะเล หนาทของประภาคารคอชวยในการเดนเรอ แสงไฟจากยอดประภาคารเปนเครองบอกต าแหนงแสดงทหมาย และอ านวยความสะดวกใหเรอเขารองน าหรอถงฝงไดอยางปลอดภย ชวยสองแสง น าทางเพอบอกทศทางทเรอควรไป อกทงยงคอยเตอนเวลาทเรอวงเขาหากองหน ทตน หรอสงกดขวางซงอาจเปนอนตรายตอการเดนเรอสวน แต ‘ประภาคาร’ ในทน เสกสรรคปรารถนาวา มหาวทยาลยคอสถานศกษา ทใหแสงสวางทางปญญา สามารถสรางความแขงแกรงทางปญญาใหแกผเรยนมความเชอมนและปลอดภย พรอมดวยจตส านกทจะอทศตนเพอประโยชนของบานเมอง

อาจกลาวไดวา วาทกรรมเสกสรรคประเสรฐกล ในขอบเขตการศกษาวรรณกรรมทต พมพระหวางป 2542-2554 พบพลงภาษาอนเปนกลยทธการใชภาษา 9 แบบ ไดแก การเลอกใชค าศพท การใชปฏทรรศน การใชถอยค านยผกผน การใชอปลกษณ การใชค าถามเชงวาทศลป การใชค าแสดงการประเมนคาการใชค าแสดงทศนภาวะการใชประโยคเหตผลและการใชการซ ากระสวนประโยค พลงภาษาทงหมดนไดประกอบสรางอตลกษณ ไดแก การกอเกดทางจวญญาณ การเสอมสลายทางจตวญญาณ และการกอบกทางจตวญญาณ อตลกษณทงสามประการน ไดประกอบสรางเปนอตลกษณรวมคอ การแสวงหาทางจตวญญาณ ดงแสดงในแผนภมภาพ ดงน การอภปรายผล

การเลอกใชค าศพท การใชปฏทรรศน การใชถอยค านยผกผน การใชอปลกษณ การใชค าถามเชงวาทศลป การใชค าแสดงการประเมนคา การใชค าแสดงทศนภาวะ การใชประโยคเหตผล การใชการซ ากระสวนประโยค

อตลกษณการกอเกดทางจตวญญาณ อตลกษณการเสอมสลายทางจตวญญาณ อตลกษณการกอบกทางจตวญญาณ

อตลกษณการแสวงหาทาง จตวญญาณ


ขบถขนมา ประการทสอง เรมตนจากมคานยมพนฐานทถายทอดมาแตโบราณ แตวนหนงกพบวา

สภาพสงคมทเปนอยมนทรยศตอคณคาทตวเองเปนผถายทอดความรสกเจบปวดเกดขน กกลายเปน

จตส�านกขบถไดงายลกษณะทสามพวกทถกบบคนทางจตใจจากปญหาสวนตวเชนเดยวกบลกษณะทสอง

การเปลยนแปลงจตส�านกขอนไมจ�ากดเฉพาะชนชนใดชนชนหนงลกษณะทสคอพวกทมพนฐานเปนพวก

ทถกกดขขดรดในสงคมโดยตรงชวตคนเหลานจะถกโลกทรยศในทกๆดานความปรารถนาของเขาไดรบ

การตอบสนองนอยมากในทางเศรษฐกจเขามรายไดต�าสดในทางการเมองถกลดรอนสทธเสรภาพทงทางตรง

และทางออมลกษณะทหาไดแกพวกทศกษามากจนเกดความเขาใจในสภาพทไมถกตองของสงคมทเปนอย

กลายเปนพนฐานในการมจตส�านกทตองการเปลยนแปลงคนเหลานเรยกวาปญญาชน(เสกสรรคประเสรฐกล,

2518:28–33)

อยางไรกตามมผกลาวถงการเปนขบถของเสกสรรคอกวาเขาแสดงความเปนขบถในลกษณะ

ของเสรนยมเทานนและการขบถของเขากไมไดมเปาหมายทางยทธศาสตรทชดเจนหรออยางนอย

เขากไมเคยน�าเสนอแผนรางความคดใหผอานไดรบรในงานเขยนเขาขบถตามอารมณความรสกของเขา

การขบถของเขาจงเปนเรองสวนตวทคอยๆขยายไปสความเปนสวนรวม (nokreader, 2544)นอกจากน

การศกษาของพชราภาตนตราจนยงพบวาผลงานของเสกสรรคสะทอนใหเหนจตวญญาณขบถการขบถ

ตอสงแวดลอมในแตละชวงชวตคอการไมยอมจ�านนตอ“ความไมชอบธรรม”ทบนทอนการพฒนาศกยภาพ

สงสดของมนษย(พชราภาตนตราจน,2556:294)

ในดานอตลกษณความหมายของชวตทสะทอนผานการใชค�าวา“ชวต”ถง1,207ครงและกลยทธ

ทางภาษาไปสการประกอบสรางอตลกษณของผตงค�าถามกบชวตคณธรรมแหงชวตและศกดศรแหงความ

เปนมนษยงานวทยานพนธทสนบสนนผลวจยนคอตลาเดชพลากลไดศกษาเรองสนของเสกสรรคพบวา

ตวบทเรองสนไดบงบอกคณคาทสรางสมขนจากประสบการณการตอสและการคนหาความหมายของชวต

ของผประพนธคณคาของมนษยทแฝงไวในตวบทมความสมพนธกบปญหาสงคมแตตวละครส�าคญของเรอง

ไดใชศกยภาพของตนในการเรยนรและธ�ารงคณธรรมภายใตขอจ�ากดของชวต (ตลา เดชพลากล, 2545)

สวนลอกจกจบ�ารงไดกลาววามนษยมเสรภาพทจะสรางความหมายใหแกชวตโดยการเลอกสรางความหมาย

กบธรรมชาตภายในของตนเอง(ลอชากจบ�ารง,2547)

อตลกษณส�านกทางสงคมการเมองนนพชราภาตนตราจนไดสนบสนนอตลกษณดงกลาววา

เสกสรรคมอดมคตส�าคญคอการเหนความส�าคญของสวนรวมมวธการมองการเมองเชงพฒนาการทตอง

ลดอ�านาจของรฐลงเพอใหประชาชนมศกยภาพในการดแลตนเองนอกจากนนโดยตวบทและภาษาไดสะทอน

ใหเหนวาเสกสรรคเขาไปมสวนรวมทางการเมองเสมอมาตงแตเปนนกศกษาสงเกตการณเลอกตงชมนมประทวง

กอตงกลมสนทนาทางการเมองตลอดจนการสรบกบรฐบาลกจกรรมทางการเมองเหลานแสดงใหเหนความสนใจ

ทมตอสวนรวมตอการพฒนาประชาธปไตย(พชราภาตนตราจน,2556:291-293)

ผลการศกษาพลงภาษาสรางอตลกษณในวรรณกรรมของเสกสรรค ประเสรฐกล ทตพมพ

ระหวางป2542-2554พบกลยทธทางภาษาสการประกอบสรางอตลกษณการแสวงหาทางจตวญญาณ

ทสะทอนผานการใชค�าวา“จตวญญาณ”ถง349ครงโดยอตลกษณดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของ

ตลาเดชพลากลทกลาววางานของเสกสรรคแสดงถงการยดถอในคณคาของการมชวตเพอการแสวงหา

ความเปนอสระทางจตวญญาณ(ตลาเดชพลากล,2545)สวนสวนยภรณวลยกลาวถงงานเสกสรรค


วาวหารทวางเปลาเปนงานเขยนทเปนจดเปลยนทศทางการเขยนของเสกสรรคอก3เรองคอผานพบ

ไมผกพน วนทถอดหมวก ผานพนจงคนพบ ไดสะทอนชดเจนถงการเตบโตในเชงลกดานจตวญญาณ

(สวนยภรณวลย,2552:246-247)

บทสรป

อาจกลาวไดวางานเขยนเสกสรรคประเสรฐกลจ�านวน36เลมทตพมพระหวางป2524-2554

มกลยทธทางภาษาหลากหลายเปนวาทกรรมททรงพลงงานเขยนชวงป2524-2541เสกสรรคประเสรฐกล

ไดสรางวาทกรรมเพอตอสคดคานวถปฏบตตามขนบนยมซงมองเหนความไมชอบธรรมหลายประการ

การตงค�าถามเพอการแสวงหาความหมายของชวตกบการมส�านกทางสงคมโดยเขารวมกจกรรมทางการเมอง

เปนผน�าการชมนมในการเรยกรองสทธเสรภาพเพอใหสงคมไทยมความเสมอภาค และการมอดมการณ

เพอสงคมดงกลาวนไดกออตตาตวตนขนอยางแขงแรงเกดทศนะการมองโลกแบบขวตรงขามขาว-ด�าท�าให

เสกสรรคตองขดแยงกบคนรอบขางและสงแวดลอมสงผลใหเกดความทกขอยางมากจนตองหาทางออก

เพอพนจากความทกขนนอยางไรกตามงานเขยนชวงป2542-2554โดยเรมจากหนงสอวหารทวางเปลา

ไดสะทอนใหเหนจดเปลยนของความคดและการเขยนอยางส�าคญ งานเขยนเลมอนๆ ตอมาในชวงน

เสกสรรคไดสรางวาทกรรมทแสดงใหเหนถงการเตบโตดานลกของจตใจภายในทมงดบสลายตวตนเกา

ทงนเพอสรางตวตนใหมนนกคออตลกษณการแสวงหาทางจตวญญาณ


บรรณานกรม

กตมาอมรทต.(2539).วญญาณขบถ.(พมพครงท4).กรงเทพฯ:ธรรมชาต.แปลจากGibranKahlil.1947.

Spirits Rebellious. NewYork:PhilosophicalLibrary.

จระนนทพตรปรชา.(2549).อกหนงฟางฝน: บนทกแรมทางของชวต.(พมพครงท3).กรงเทพฯ:

สามญชน.

ตลาเดชพลากล.(2545).การวเคราะหเรองสนของเสกสรรค ประเสรฐกล.

วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลยสงขลานครนทร,ปตตาน.

นพพรประชากล.(2552).ยอกอกษรยอนความคด เลม 1.กรงเทพฯ:อานและวภาษา.

นธเอยวศรวงศ.(2545).ค�ามค�า: วาดวยภาษา วฒนธรรม และอ�านาจ.กรงเทพฯ:มตชน.

พชราภาตนตราจน.(2556).ความคดทางสงคมการเมองของเสกสรรค ประเสรฐกล.กรงเทพฯ:

ประพนธสาสน.

มณปนพรหมสทธรกษ.(2555). เอกสารประกอบการอบรม “ความรหลกภาษาและวรรณคดไทยใน

หนงสอเรยนวนท1-3เมษายน2555ณโรงแรมเทพนครจงหวดบรรมย.(อดส�าเนา).

ลอชากจบ�ารง.(2547).มนษยในความคดของเสกสรรค ประเสรฐกล.

วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลยเชยงใหม,เชยงใหม.

ส�านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต.(2552).ศลปนแหงชาต พทธศกราช 2552. กรงเทพฯ:

บรษทรงศลปการพมพ(1977).

สวนยภรณวลย.(2552).เสกสรรคกบมงกร.กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2518).มนษยธรรมกบการตอสทางชนชน.กรงเทพฯ:เจรญวทยการพมพ.

_______.(2527).มาจากปาชายเลน. กรงเทพฯ:เทยนวรรณ.

_______.(2528).คนหาปลา.กรงเทพฯ:เทยนวรรณ.

_______.(2531).เพลงน�าระบ�าเมฆ. กรงเทพฯ:เทยนวรรณ.

_______.(2538).ปากค�าประวตศาสตร. (พมพครงท3). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______. (2539).เพลงเอกภพ.(พมพครงท3).กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2539).เรรอนหาปลา.(พมพครงท5). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2540ก).เสนทางนกประพนธ.(พมพครงท3).กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2540ข).คลนเสรภาพ.(พมพครงท4). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2540ค).ทางทากและสายน�าเชยว.(พมพครงท2). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2541).โลกเปลยนตองเปลยนโลก.กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2544ก). กอนสนศตวรรษ.กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2544ข).บางอยางทหายไป. กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2545ก).คนกบเสอ.(พมพครงท2). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2545ข).จลาจลทางปญญา. กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2545ค).ตวตนและจตวญญาณ.กรงเทพฯ:สามญชน.


_______.(2547ก).จากทะเลถงดงดอย.(พมพครงท4). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2547ข).เมอโลกไมมประวตศาสตร. กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2548).ผานพบไมผกพน.กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2549ก).เพลงเอกภพ. (พมพครงท5). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2549ข).เลยบเลาะชายคาโลก. (พมพครงท3). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2549ค).การผานพนของยคสมย.(พมพครงท3).กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2549ง).ผชายทก�าลงสญพนธ.(พมพครงท3). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2549จ).ถาหากไมมวนนน. (พมพครงท2).กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2550ก).ฟองเวลา. (พมพครงท2). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2550ข). วนทถอดหมวก.กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2551ก). ผานพนจงคนพบ. กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2551ข).อ�านาจแหงความวางความวางแหงอ�านาจ.กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2552). บตรธดาแหงดวงดาว. กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2553ก).วหารทวางเปลา. (พมพครงท3).กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2553ข). การเมองภาคประชาชนในระบอบประชาธปไตย.(พมพครงท3).กรงเทพฯ:

วภาษา.

_______.(2553ค).จากจตวญญาณถงบานเมอง. กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2554ก).มหาวทยาลยชวต.(พมพครงท12). กรงเทพฯ:สามญ

_______.(2554ข).เดนปาเสาะหาชวตจรง. (พมพครงท12).กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2554ค). วนทหวใจกลบบาน. กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2555ก).ฤดกาล. (พมพครงท7). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2555ข).ดอกไผ.(พมพครงท9). กรงเทพฯ:สามญชน.

_______.(2555ค).หวงยามแหงความพายแพ. (พมพครงท3). กรงเทพฯ:สามญชน.

Edelman,Murray.(1977).Political Language: Words of Succeed and Policies that Fail.

Orlando:AcademicPress.

Fairclough,N.(1995). Critical Discourse Analysis: the Critical Study of Language.

London:longman.

nokreader.(13ธนวาคม2544).เสกสรรค ประเสรฐกล : นาฏกรรมแหงความพายแพในสงคราม

ระหวางปจเจกกบสงคม. สบคนเมอ12พฤศจกายน2558จาก

http://nokreader.blogspot.com.

พลังภาษาสร้างอัตลักษณ์ในวาท...

Documents

Transcript of พลังภาษาสร้างอัตลักษณ์ในวาท...