มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

9

บทท 2

แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของเรองความสมพนธระหวางภาวะผน ากบ

คณธรรม จรยธรรมตามหลกทศพธราชธรรมของผบรหารโรงเรยนสงกดเขตพนทการศกษา

มธยมศกษา เขต 1 ผวจยไดศกษาคนควาจากตารา เอกสาร งานวจยทเกยวของ เพอใชเปนแนวทาง

ในการศกษาวจยดงรายละเอยดตอไปน

1. แนวคดและทฤษฎภาวะผนา

1.1 ความหมายของผนา

1.2 ความหมายของภาวะผนา

1.3 ลกษณะของภาวะผนา

1.4 บญญต 10 ประการของการเปนผนา

2. แนวคดและทฤษฎคณธรรม จรยธรรมตามหลกทศพธราชธรรม

2.1 ความหมายของคณธรรม จรยธรรม

2.2 ความหมายของทศพธราชธรรม

3. บรบทโรงเรยนมธยมศกษาสงกดเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1

4. งานวจยทเกยวกบภาวะผนา

4.1 งานวจยในประเทศ

4.2 งานวจยตางประเทศ

แนวคดและทฤษฎภาวะผนา

สมยโบราณมนษยมความเชอวาการเปนผนาเปนเรองของความสามารถทเกดขนเฉพาะ

ตระกลหรอเฉพาะบคคลและสบเชอสายกนไดบคลกและลกษณะของการเปนผนาเปนสงทมมาแต

กาเนดและเปนคณสมบตเฉพาะตวสามารถถายทอดทางพนธกรรมไดผทเกดในตระกลของผนายอม

จะตองมลกษณะผนาดวยแนวคดเกยวกบผน าเรมเปลยนแปลงไปตามยคสมยมการศกษาและ

รวบรวมทฤษฎเกยวกบภาวะผนาโดยแบงตามระยะการพฒนาดงนยคแรก กลมทฤษฎลกษณะของ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

10

ผนา ยคท 2 กลมทฤษฎพฤตกรรมผนายคท 3 กลมทฤษฎภาวะผนาตามสถานการณยคท 4 กลม

ทฤษ ฎภ า วะ ผ นา บ รณ า กา ร แน ว คด เ หล า น ม ค วา ม เช อ แต ก ตา ง กน อ อก ไ ปแ ละไ ด ร บ

การพฒนาเรอยมาจนเปนทยอมรบในขณะทปจจบนแนวคดเหลานไดรบการทบทวนและมการ

สรางแนวคดใหมเพมมากขนทาใหเหนววฒนาการของแนวคดเกยวกบภาวะผนาไดชดเจนและ

ตอเนอง(เครอศร วเศษสวรรณภม, 2554)

ยคแรกกลมทฤษฏลกษณะผนา (ค.ศ. 1950-1960) ทฤษฎลกษณะผนา (Leadership

traits) เรมขนระหวางสงครามโลกครงท 1 เมอนกจตวทยาในกองทพบกสหรฐอเมรกา ได

ทาการศกษาหาวธคดเลอกนายทหาร การศกษาดงกลาวไดจดประกายใหเกดความกระตอรอรน

สนใจในการทาวจยทางวทยาศาสตรอยางจรงจง ภายหลงสงคราม นกวจยจงไดเรมศกษาเพอระบ

ลกษณะทสาคญๆของบคคลซงใชแยกระหวางบคคลทมความเปนผนาทมประสทธภาพ (Effective

leaders) ออกจากบคคลทไมใชผนา

ยคท 2 กลมทฤษฎพฤตกรรมของผนา (ค.ศ. 1960-1970) นกวชาการทเหนดวยกบใน

แนวคดน มความเชอวา ความสาเรจของผนาในการปฏบตงานมสวนเกยวของอยางใกลชดกบสงท

เขาทามากกวา กลาวคอ เชอวา ความสาเรจของผนามาจากสงทเขาทามากกวาลกษณะทเขาเปน และ

เชอวาลกษณะเดนเปนสงทตดตวมา เปลยนแปลงไดยากในทางตรงกนขามเปนไปไดงายกวาทเรา

จะเรยนรพฤตกรรมททาใหผน าเหลานนประสบความสาเรจงานวจยในระยะท 2 จงมงเนน

การศกษาพฤตกรรมผน าคาถามสาคญในกลมน คอ พฤตกรรมดๆ สาหรบผน านนมอะไรบาง

นกวจยททาการศกษาพฤตกรรมความสาเรจของผนา ปรากฏอยางเดนชด 4 กลมคอ มหาวทยาลย

ไอโอวา (University of Iowa) มหาวทยาลยมชแกน (University of Michigan) มหาวทยาลยแหงรฐ

โอไอโอ (Ohio State University) รวมทงกลมนกวจยอสระอาท Robert Tannembaum กบ Waren

H. Schmidt และ Robert Blake กบ Srygley Mouton เปนตน

ยคท 3 กลมทฤษฎภาวะผนาตามสถานการณ (ค.ศ. 1980-1990) ทฤษฎผน าตาม

สถานการณมแนวความคดวาผน าจะตองสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมอยางมระบบจาก

สถานการณหนงไปยงอกสถานการณหนงเพอความเหมาะสมทงสถานทและเวลาซงแตกตางจาก

ทฤษฎคณลกษณะของผนา และทฤษฎพฤตกรรมผนาทอธบายวาลกษณะของผนามรปแบบทคงท

ตายตวทฤษฎภาวะผน าตามสถานการณทาใหเชอวาการเปนผน าทมประสทธภาพนนผน า

จาเปนตองปรบแบบภาวะผน าของตนใหสอดคลองกบสถานการณตางๆ เหลานนภาวะผน า

ในกลมน ไดแก

1) ทฤษฎเชงสถานการณของภาวะผน าทมประสทธภาพของ Fiedler (Fiedler’

Contingency Theory of Leadership Effectiveness)

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

11

2) ทฤษฎเชงสถานการณของ Hersey-Blanchard

3) ทฤษฎเสนทางสเปาหมาย (Path Goal Theory) ของ Robert House

4) ทฤษฎภาวะผนาเชงสถานการณ ของ Vroom –Yetton – Jago

5) ทฤษฎผนา 3 มตของ Reddin เปนตน

ยคท 4 กลมทฤษฎภาวะผนาบรณาการในชวงกลางป ค.ศ. 1970-1979 ไดมการเปลยน

กระบวนทศนการศกษาทฤษฎภาวะผนา โดยไดมการศกษาทฤษฎภาวะผนาแบบบรณาการโดยได

นาเอาทฤษฎคณลกษณะทฤษฎพฤตกรรมผน า และทฤษฎภาวะผนาตามสถานการณเขาดวยกน

เพอใหไดรปแบบภาวะผนาทมประสทธภาพสงสด ทงน ทฤษฎภาวะผนาตามกระบวนทศนน ม

ดงน

1) ทฤษฎภาวะผนาเชงบารม (Charismatic Leadership)

2) ทฤษฎภาวะผนาแปลงสภาพ (Transformational Leadership)

3) ทฤษฎภาวะผนาแบบแลกเปลยน (Transactional Leadership)

4) ภาวะผนาเชงกลยทธ (Strategic Leadership) เปนตน

1. ความหมายของผนา

เปนทยอมรบกนแลววา ผนา (Leader) เปนปจจยทสาคญยงประการหนงตอความ

สาเรจขององคการทงนเพราะผนามภาระหนาท และความรบผดชอบโดยตรงทจะตองวางแผนส ง

การดแลและควบคมใหบคลากรขององคการปฏบตงานตางๆ ใหประสบความสาเรจตามเปาหมาย

และวตถประสงคทตงไวปญหาทเปนทสนใจของนกวชาการและบคคลทวไปอยตรงทวาผนาทา

อยางไรหรอมวธการนาอยางไรจงทาใหผใตบงคบบญชาหรอผตามเกดความผกพนกบงานแลว

ทมเทความสามารถและพยายามทจะทาใหงานสาเรจดวยความเตมใจ ในขณะทผน าบางคนนา

อยางไรนอกจากผใตบงคบบญชาจะไมเตมใจในการปฏบตงานใหสาเรจอยางมประสทธภาพแลวยง

เกลยดชงและพรอมทจะรวมกนขบไลผนาใหไปจากองคการเพอใหเขาใจภาวะผนา (Leadership)

และผนา (Leader) ดขน จงเสนอความหมายของผนา (Leader) ไวดงน

ผนา คอ บคคลทมาจากการเลอกตงหรอแตงตงหรอการยกยองขนมาของกลมเพอให

ทาหนาทเปนผชแนะและชวยเหลอใหกลมประสบความสาเรจตามเปาหมายทตงไว

คาวา “ผนา” (Leader) นกวชาการไดใหคานยามและความหมายไวอยางหลากหลาย

ทงนขนอยกบบรบทและมมมองของแตละคน

สมบต ศรทองอนทร (2552) กลาววาผนา หมายถง บคคลทมลกษณะอยางใดอยาง

หนงใน 5 อยาง

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

12

(1) มบทบาทหรอมอทธพลตอคนในหนวยงานมากกวาผอน

(2) มบทบาทเหนอบคคลอนๆ

(3) มบทบาทสาคญทสดททาใหหนวยงานบรรลเปาหมาย

(4) ไดรบเลอกจากผอนใหเปนผนา

(5) เปนหวหนาของกลม

พรนพ พกกะพนธ (2544, หนา 22-23) เสนอวา ผนาควรมความเฉลยวฉลาด มการศกษา

ด มความเชอมนในตวเอง มเหต มผล มประสบการณในการบงคบบญชามชอเสยง มเกยรตคณ

สามารถเขากบคนไดทกชนวรรณะ มสขภาพอนามยทด มความสามารถเหนอบคคลธรรมดา ม

ความรเกยวกบงานทวไปกลาเผชญปญหาและสามารถคาดการณไดลวงหนา

2. ความหมายของภาวะผนา

โดยทวไปนกวชาการมกจะถอวา “ผนา” (Leaders) เปนตวบคคลหรอกลมบคคล

(Persons) สวน “ภาวะผนา” (Leadership) นนเปนสงทแสดงออกมา (Actions) จากบคคลทเปนผนา

อยางเปนกระบวนการดงนนการจะเขาใจความหมายของ “ผนา” มกจะไมเปนปญหามากนกทงน

เพราะจะรวาใครเปนผนานนกมกจะพจารณาจากตาแหนง (Position) ของบคคลหรอกลมบคคล

ดงกลาวการทาความเขาใจเกยวกบภาวะผนาหรอความเปนผนา (Leadership) นนเปนเรองยากแต

อยางไรกตามนกวชาการไดใหความหมายของภาวะผนาเอาไวตางๆกนหลายทรรศนะดงน

ภาวะผนาหมายถง กระบวนการทผนาใชอทธพลหรออานาจทตนมอยในการชกนา

หรอโนมนาวใหผใตบงคบบญชาภายในองคการหรอในกลมคนในสถานตางๆเพอใหสมาชกของ

กลมไดปฏบตหนาทของตนอยางมประสทธภาพทสดใหบรรลเปาหมายขององคการ (ประสาน

หอมพล และทพวรรณ หอมพล, 2540, หนา 83)

ภาวะผน า หมายถง ความสามารถของบคคลในการหลอมความแตกตางทางดาน

ความคด ความสนใจ ความตองการหรอพฤตกรรมของบคคล หรอกลมบคคลในองคการใหหนไป

ในทศทางเดยวกนอยางมศลปะไมมความขดแยงในองคการอกตอไปในขณะใดขณะหนงหรอใน

สถานการณตางๆ เพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทกาหนดไว

เนตรพณณา ยาวราช (2547, หนา 1) ภาวะความเปนผนา (Leadership) หมายถงบคคล

ทมความสามารถในการบงคบบญชาผอนโดยไดรบการยอมรบและยกยองบคคลอนเปนผทาให

บคคลอนไววางใจและใหความรวมมอ ความเปนผนา เปนผมหนาทในการอานวยการ หรอส งการ

บงคบบญชาประสานงานโดยอาศยอานาจหนาท (Authority) เพอใหกจการงานบรรลผลสาเรจตาม

วตถประสงค

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

13

อรวรรณ วฒเวช (2547, หนา 13) กลาวสรปไววา ภาวะผนาเปนกระบวนการทใชอทธพล

ทางสงคมใชอานาจตอกจกรรมของกลมบคคลในการดาเนนการ เพอนากลมชกจงผอน ใหทางาน

รวมกน เพอใหบรรลวตถประสงคของกลมตามเปาหมาย

วราภรณ เดชพงษ (2547, หนา 6) ภาวะผนา หมายถง การทผนาใชอทธพลหรอความ

สามารถของตนใหสมาชกในกลมปฏบตงานเพอใหบรรลเปาหมายตามทวางไว

วเชยร วทยอดม (2548, หนา 2) กลาววา ภาวะผนา หมายถง บคคลทไดรบการยอม

รบหรอยกยองใหเปนผนา และตองเปนผมความสมารถอนเกดจากตวของเขาเอง จนเปนทยอมรบ

หรอยกยองของกลมใหเปนผนาและนาทมไปไปสความสาเรจตามเปาหมาย

พชร จรจรงชย (2545, หนา 1) กลาววา ภาวะผนา หมายถง พฤตกรรมทมตออทธพล

การจงใจบคคลในองคการใหความรวมมอประสานงานกนเพอใหบรรลเปาหมายทวางไวโดยอาศย

กระบวนการสอสารและการมปฏสมพนธระหวางสมาชกในกลม

สมคด บางโม (2545, หนา 229) ใหความหมายวา ภาวะผนา หมายถง การทผนาใช

อทธพลตางๆ เพอใหผใตบงคบบญชารวมมอกนปฏบตหนาทใหบรรลเปาหมาย อทธพลดงกลาวน

อาจเปนไปไดทงในทางบวกและทางลบ

ไกศษฏ เปลรนทร (2552, หนา 50) ไดสรปไววา ภาวะผนาเปนกระบวนการทสราง

งานและมงงานเชงสงคม มงสงตางๆ ทมคณคา เนนความคดและพฤตกรรมทเปนเรองจาเปนของ

ภาวะผนานนเปนกระบวนการปฏสมพนธทางสงคม

ณฐพงศ บณยารมณ (2553, หนา 23) ไดสรปไววา ภาวะผนาคอศลปะและความ

สามารถในการจงใจผรวมงานหรอผใตบงคบบญชาแตละคนใหทางานดวยความเตมใจและ

กระตอรอรน เพอใหบรรลวตถประสงคของกลมและองคกร

วาโร เพงสวสด (2549, หนา 18) ไดสรปวา ภาวะผนา หมายถง การใชอทธพลของ

บคคลหรอของตาแหนงโดยการจงใจใหบคคลหรอกลม ปฏบตตามความคดความตองการของตน

ดวยความเตมใจยนดทจะใหความรวมมอเพอจะนาไปสการบรรลจดประสงคของกลมตามทกาหนด

ไว ภาวะผนาเปนความสามารถในการชกจงผอนใหคนหาหนทางทจะบรรลวตถประสงคทกาหนด

และเปนการผกมดหรอหลอมรวมกลมเขาเปนอนหนงอนเดยวกนแลวกระตนใหดาเนนไปส

เปาหมายหรออาจสรปไดวาภาวะผนาคอรปแบบอทธพลระหวางบคคล (Interpersonal Influence)

เปนความสามารถในการนาของผน าหรอกลมในอนทจะกอใหเกดการกระทากจกรรมหรอ

การเปลยนแปลงเพอใหบรรลวตถประสงค

จากทก ลาวมาสรปไดว าภาวะผ นาหมายถงกระบวนการทผ นาใชความ ร

ความสามารถในการปฏบตงานในลกษณะการใชอานาจหนาทในการจงใจกาหนดเปาหมายใน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

14

การทางานการตดตอสอสารการปกครองบงคบบญชาการควบคมดแลการตดสนใจการสราง

สมพนธภาพกบผใตบงคบบญชาทงนเพอใหการดาเนนงานของโรงเรยนบรรลตามวตถประสงค

และเปาหมายทตงไว

3. ลกษณะของภาวะผนา

ผนาทไดรบการยอมรบจากกลมจะสามารถทาหนาทผนาไดดเพยงใดนนขนอยกบ

คณสมบตของผนาวาเหมาะสมกบกรณเพยงใดแตโดยทวไปแลวเมอกลาวถงผนาคนทวไปจะคดถง

วาตองมคณสมบตท เหมาะสมกบการเปนผ นาทด ซงมผ รไดกลาวไวหลายทาน ศรพงษ

ศรชยรมยรตน (2542, หนา 25, 28) ไดกลาวถงคณสมบตของผนาวาควรมคณลกษณะใน 9 ดานคอ

(1) ความร (Knowledge) การเปนผนานนความรเปนสงจาเปนทสดความรในท

นมไดหมายถงเฉพาะความรเกยวกบงานในหนาทเทานนหากแตรวมถงการใฝหาความรเพมเตมใน

ดานอนๆ ดวยการจะเปนผนาทดหวหนางานจงตองเปนผรอบร ยงรอบรมากเพยงใดฐานะแหงความ

เปนผนากจะยงมนคงมากขนเพยงนน

(2) ความรเรม (Initiative) ความรเรมคอ ความสามารถทจะปฏบตสงหนงสงใด

ในขอบเขตอานาจหนาทไดดวยตนเองโดยไมตองคอยคาสงหรอความสามารถแสดงความคดเหนท

จะแกไขสงหนงสงใดใหดขนหรอเจรญขนไดดวยตนเองความรเรมจะเจรญงอกงามไดหวหนางาน

จะตองมความกระตอรอรนคอมใจจดจองานด มความเอาใจใสตอหนาทมพลงใจทตองการ

ความสาเรจอยเบองหนา

(3) มความกลาหาญและความเดดขาด (Courage and firmness) ผนาทดจะตอง

ไมกลวตออนตรายความยากลาบาก หรอความเจบปวดใดๆทงทางกาย วาจา และใจผนาทมความ

กลาหาญจะชวยใหสามารถผจญตองานตางๆ ใหสาเรจลลวงไปไดนอกจากความกลาหาญแลว

ความเดดขาดกเปนลกษณะอนหนงทจะตองทาใหเกดมขนในตวของผนาเองตองอยในลกษณะของ

การ “กลาไดกลาเสย” ดวย

(4) การมมนษยสมพนธ (Human relations) ผนาทดจะตองรจกประสานความ

คดประสานประโยชนสามารถทางานรวมกบคนทกเพศ ทกวย ทกระดบการศกษาไดผนาทมมนษย

สมพนธดจะชวยใหปญหาใหญเปนปญหาเลกได

(5) มความยตธรรมและซอสตยสจรต (Fairness and Honesty) ผนาทดจะตอง

อาศยหลกของความถกตองหลกแหงเหตผลและความซอสตยสจรตตอตนเองและผอนเปนเครองมอ

ในการวนจฉยสงการ หรอปฏบตงานดวยจตทปราศจากอคตปราศจากความลาเอยงไมเลนพรรคเลน

พวก

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

15

(6) มความอดทน (Patience) ความอดทนจะเปนพลงอนหนงทจะผลกดนงานให

ไปสจดหมายปลายทางไดอยางแทจรง

(7) มความตนตวแตไมตนตม (Alertness) หมายถง ความระมดระวงความสขม

รอบคอบ ความไมประมาท ไมยดยาขาดความกระฉบกระเฉงมความฉบไวในการปฏบตงานทนตอ

เหตการณความตนตวเปนลกษณะทแสดงออกทางกายแตการไมตนตมเปนพลงทางจตทจะหยดคด

ไตรตรองตอเหตการณตางๆ ทเกดขนรจกใชดลยพนจทจะพจารณาสงตางๆหรอเหตตาง ๆไดอยาง

ถกตองพดงายๆผนาทดจะตองรจกควบคมตวเองนนเอง (Self control)

(8) มความภกด (Loyalty) การเปนผนาหรอหวหนาทดนนจาเปนตองมความจงรก

ภกดตอหมคณะ ตอสวนรวมและตอองคการความภกดนจะชวยใหหวหนาไดรบความไววางใจและ

ปกปองภยอนตรายในทกทศไดเปนอยางด

(9) มความสงบเสงยมไมถอตว (Modesty) ผนาทดจะตอง ๆไมหยงยโส ไมจองหอง

ไมวางอานาจและไมภมใจในสงทไรเหตผลความสงบเสงยมน ถามอยในหวหนางานคนใดแลวกจะ

ทาใหลกนองมความนบถอและใหความรวมมอเสมอ

คานวณ ประสมผล (2547, หนา 69) เสนอวาผนาควรมทกษะดานบคลากรดวยการ

แสดงออกถงความเขาใจ มความเออเฟอ ใหกาลงใจสนบสนน สรางความกระตอรอรนในงาน สราง

ความตนตว นาเสนอวสยทศนทกอใหเกดแรงกระตนและมลกษณะเปนผนาทม

วณภา ปรยานนท (2545, หนา 25) ไดสรปคณลกษณะของผนาวาตองเปนคนด มความร

ความสามารถ และเปนผนาทสามารถทางานไดทกสถานการณรวมทงสามารถมอบหมายงานให

ผใตบงคบบญชาปฏบตไดอยางมประสทธภาพได

จอมพงศ มงคลวนช (2554, หนา 199-200) ไดสรปคณสมบตของผนาทดไวดงน

(1) มความร

(2) มความคดรเรม

(3) มความกลาหาญและความเดดขาด

(4) มมนษยสมพนธ

(5) มความยตธรรม และซอสตยสจรต

(6) มความอดทน

(7) มความตนตวและพรอม

(8) มความภกด

(9) มความสงบเสงยม ไมถอตว

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

16

พรสวสด ศรศาตนนท (2555, หนา 10-11) กลาววา คณลกษณะทดของผนา ควร

จะตองเปนผมความร ความสามารถ การใชสตปญญาเพอสรางสรรคผลงานและการแกปญหาท

อาจจะเกดขนในการปฏบตงานใหลลวงไปไดดวยด มอารมณทมนคง เชอมนในตนเอง มมารยาท

ของสงคม มมนษยสมพนธด ตระหนกในคณคาของผใตบงคบบญชา มความจรงใจ มองโลกในแงด

และเปนผมความมงมนมจตสานกมความปรารถนาทจะปฏบตใหประสพความสาเรจตามเปาหมาย

4. บญญต 10 ประการของการเปนผนา

บคคลทจะกาวมาถงระดบผน าหรอผบรหารสวนใหญจะตองเคยเปนผใตบงคบ

บญชามาแลว ประสบการณ ความรสกนกคด ความทกขยากปญหาอปสรรคของงานตางๆ กคงจะ

ผานมาบางแลวคอยเปนเครองเตอนใจใหระมดระวง การยดหลกใจเขาใจเรา การมเมตตากรณาและ

คณธรรมทดงามจะทาใหงานมประสทธภาพการบญญต 10 ประการของการเปนผนาคงจะชวยให

ผนาไดมสตขนบางไมมากกนอย ดงตอไปน (จรวทย มนคงวฒนะ, 2558)

(1) ปฏบตตอผรวมงานทกคนดวยความนบถอ และใหเกยรตอยางจรงใจ ซงคง

จะไมมใครในโลกน ทตองการใหคนอนมารงแกขมเหง กลนแกลงตางๆ ผบงคบบญชาในโรงเรยน

ทจะใหผใตบงคบบญชารกและเคารพนบถอ ผบงคบบญชาตองเปนฝายกระทาใหเปนตวอยางกอน

“การใหความจรงใจตอกนกจะไดรบความจรงใจตอบ” ทาใหการประสานงาน การขอความรวมมอ

ใหผใตบงคบบญชาปฏบตงานทมอบหมายจะไดรบการตอบสนองดวยความเตมใจและมขวญ

กาลงใจทด อนจะทาใหงานบรรลเปาหมายวตถประสงคและมประสทธผล

(2) จดแบบอยาง (ในการปฏบตตน ปฏบตงาน) ทตองการใหผรวมงานปฏบต

ตาม ผนาควรเปนแบบอยางทดในการครองตนครองคน ครองงาน การวางกฎเกณฑ ระเบยบและ

แนวปฏบตตางๆ ทตองการใหผรวมงานปฏบตตามตองใชวธแบบมสวนรวมโดยจดประชม

ปรกษาหารอกบผรวมงาน พยายามดงศกยภาพทดของผรวมงานออกมาใชใหเปนแนวปฏบตใน

หนวยงานหรอองคการของตนเองอยาใชคนๆ เดยวเปนตวชขาดเพราะการบรหารงานโดยคนเดยว

จะมโอกาสลมเหลวไดงายกวาการบรหารโดยกลมบคคล

(3) ทาตวใหเปนผนา (เปนคร) ทมความกระตอรอรน กระฉบกระเฉงตลอดเวลา

ผนาอยาขเกยจ อยาลมวาผนากระทาสงใด ทไหน อยางไร จะมผรวมงานคอยจบจองสงเกตอย ถา

ปฏบตตนด งานด มประสทธภาพ เขาลกษณะรวดเรว เรยบรอย ราบรน กจะเปนการสอนผรวมงาน

โดยทางออม คอเปนการสอนดวยการกระทามแบบอยางใหดโดยไมตองบอกหรอแนะนาเปน

การสวนตวแตอยางใด

(4) รกษาไวซงความซอสตย ความเปนอนหนง อนเดยวกน ใหเปนมาตรฐาน

สงสด ผนาหรอผบรหารจะถกพสจนโดยใชความซอสตยเปนเกณฑ เปนเครองวดผน าทดมาก

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

17

เพราะมนษยทกคนมความโลภเปนทนเดมอยแลว ถาผนามความซอสตยจะเปนผนาไดนานอยาหมก

เมด อยาเกบความลบเรองเงนไวคนเดยวโอกาสพลาดเรองเงนจะเปนอนตรายมาก ผนาอยาถอเงน

จบเงน หรอซอของ วสด อปกรณดวยตนเอง ไมใชหนาท ควรใหผปฏบตหรอผรวมงานเปนผทาใน

รปของคณะกรรมการดาเนนการ การจะทาอะไรในองคการตองใหผรวมงานมสวนรวมในการคด

รบร รบทราบ ใหขอมลขาวสาร รวมกระบวนการตดสนใจ เวลามคนถามตองตอบได “ตองเปน

หนงเดยว” เทานนไมมสองในหนวยงานหรอองคการ

(5) พยายามโนมนาวใหผใตบงคบบญชาเปนผมความรบผดชอบ มเหต มผล

และปฏบตงานใหดทสดผนาตองหาวธการใหไดมาซง “ใจ” ของผใตบงคบบญชา การปรกษาหารอ

พดคย พบปะ ดแลทกขสขของผใตบงคบบญชาการแบงปนใหขวญ กาลงใจ ใหเหมาะสมกบ

การปฏบตงาน การสรางความสมพนธใหผใตบงคบบญชา เกด “ความเขาใจ” ใหมากทสด จงจะได

ความรวมมอทด

(6) สรางกลม (ทมงาน) ใหมความภาคภมใจในหนาท มความรวมมอ รวมใจ

และเปนอนหนงอนเดยวกนผน ายคใหมตองบรหารงานแบบมสวนรวมใหกระจายอานาจและ

มอบหมายหนาทใหพรอมกบมอบอานาจในการปฏบตงานเปนฝาย/แผนก/หมวด/งาน แลวผนาคอย

หมนกากบ ตดตาม ตรวจสอบ อยาหวงอานาจ “ผมอบอานาจคอผมอานาจทแทจรง” การทางานดวย

กลม ผนาจะมความสข จะไมแบบโลกนไวคนเดยว เปนการสรางทมงาน คลายกบวา “ผนามหนาท

สรางผนา” เพราะในกลมหรอทมงานทปฏบตงานจะตองมหวหนากลม หวหนาทมงานอยแลวจงจะ

ปฏบตภารกจของกลมได

(7) แสดงใหผรวมงานเหนถงการทผบรหารมนใจในความสามารถและฝมอของ

ผรวมงานเพอใหเกดขวญและกาลงใจและปฏบตงานเตมความสามารถเปนการมอบหมายภารกจ

หรองานสาคญใหผรวมงานไปปฏบตโดยผบรหารคอยกากบ ดแลอยหางๆ อยาไปจนจาน ชโนนชน

อยตลอดเวลาอนจะเปนผลใหผรวมงานไมมนใจ ซงตอไปจะไมกลาทางานทาใหงานเสยทงระบบ

ได

(8) เมอมปญหาและเหตการณเรงดวนเกดขน ผบรหารตองแสดงความรสกท

เขมแขงและพรอมทจะเปนผนาในการแกปญหานน (ไมใชโยนปญหาใหลกนองจดการกนเอง)

กลารบผดชอบกลาหาญพอทจะผจญปญหาอยาหนปญหา ดงคาทวา “ปญหาเขามไวใหแกไมใชมไว

ใหแบก” ปญหามไวทดสอบความสามารถของผนา ตองเคยงบาเคยงไหลกบผรวมงานอยาปลอยให

ผรวมงานแกปญหาเรงดวนนนแบบไมมทปรกษาจะทาใหได “ใจ” ของผรวมงานตอไปผรวมงานก

จะทางานแบบ “ถวายหว” ใหกอาจจะเปนได

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

18

(9) ทาตวใหเปนผทมความพรอมในการปฏบตงานมเวลาวางสาหรบลกนองให

สามารถเขาพบไดสะดวก และสามารถใหความกระจางในเรองของงานแกลกนองได ผบรหาร

โรงเรยนตองอยทางานโรงเรยนใหมาก คอยเปนกาลงใจใหลกนองทปฏบตงาน เพราะปญหาใน

การปฏบตงานมมากมายทผรวมงานกาลงประสบอยในขณะทางานใหผรวมงานเขาพบปะพดคยกบ

ผบรหารโดยงาย อยามพธรตองมากใหคาปรกษาอยางจรงจงจรงใจกระจางชดเจนจนผรวมงาน

พอใจใหระลกเสมอวาคนทมาพบผนาหรอผบรหารคอคนทมความทกขตองทาใหเขาคลายทกขหรอ

ยมออกจากหองใหไดแลวผรวมงานจะศรทธาผนาเอง

(10) พฒนาตนเองและนาตนเองไปสความสาเรจทสงสดและทนตอการ

เปลยนแปลงของโลกในยคโลกาภวฒนผนาตองแสวงหาความรขอมลขาวสารอยเสมอใหเปนบคคล

แหงการเรยนรเพราะหนาทสาคญของผนาคอ การตดสนใจส งการซงตองใชขอมลขาวสารถง 90

เปอรเซนต ใชความรและประสบการณเพยง 10 เปอรเซนตและมผลแหงความสาเรจหรอลมเหลว

รอคอยอย ผนาไมมสทธตดสนใจพลาดมแตคาวา “ถกตองเทานน” จงจะทาใหองคการพฒนาไป

อยางมประสทธภาพและสมฤทธผลในทสด

แนวคดและทฤษฎคณธรรม จรยธรรมตามหลกทศพธราชธรรม

1. ความหมายของคณธรรม จรยธรรม

ความหมายของคาวาคณธรรมน มนกการศกษาหลายทานไดเสนอแนวคดซงเปน

ทยอมรบโดยทวไปไดแก

“คณธรรม” คอ คณ + ธรรมะ คณงามความดทเปนธรรมชาต กอใหเกดประโยชนตอ

ตนเองและสงคมซงรวมสรปวาคอ สภาพคณงามความด

คณธรรม หมายถง คณงามความดของบคคลทกระทาไปดวยความสานกในจตใจ

โดยมเปาหมายวาเปนการกระทาดหรอเปนพฤตกรรมทดซงเปนทยอมรบของสงคม เชนความ

เสยสละ ความมนาใจงาม ความเกรงใจ ความยตธรรม ความรกเดกและเพอนมนษยและความเหน

อกเหนใจคนอนเปนตน

คณธรรม คอ จตวญญาณของปจเจกบคคลศาสนาและอดมการณเปนดวงวญญาณ

ของปจเจกบคคลและสงคมดวย ปจเจกบคคลตองมวญญาณ สงคมตองมจตวญญาณ คณธรรมของ

ปจเจกบคคลอยทการกลอมเกลาเรยนรโดยพอ แม สถาบนการศกษา ศาสนา พรรคการเมองและ

องคกรของรฐ (ลขต ธรเวคน, 2548)

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

19

คณธรรม หมายถง คณลกษณะหรอสภาวะภายในจตใจของมนษยทเปนไปในทางท

ถกตองดงามซงเปนภาวะนามธรรมอยในจตใจ (ทศนา แขมมณ, 2546, หนา 4)

Lowe (1976, p. 92) ใหความหมาย เพมเตมวาคณธรรม หมายถง สงทสงคมยดถอ

เปนขออางอง

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยยตโต) (2540, หนา 14) ไดกลาวไววา คณธรรมเปนคณภาพ

ของจตใจกลาวคอ คณสมบตทเสรมสรางจตใจใหดงามใหเปนจตใจทสงประณตและประเสรฐ เชน

เมตตา คอ ความรกปรารถนาด เปนมตร อยากใหผอนมความสข

กรณา คอ ความสงสารอยากชวยเหลอผอนใหพนจากความทกข

มทตา คอ ความพลอยยนดพรอมทจะสงเสรมสนบสนนผทประสบความสาเรจ

ใหมความสข หรอกาวหนาในสงทดงาม

อเบกขา คอ การวางตววางใจ เพอรกษาธรรม เมอผอนจะตองรบผดชอบตอ

การกระทาของเขาตามเหตและผล

จงอาจสรปความหมายของคณธรรม คอ หลกความประพฤตทเปนลกษณะนสยทด

งาม ไดรบการส งสมหรอปฏบตตามกนมาจากจตใจโดยมไดฝนใจ ผลจากการกระทา กอใหเกด

ประโยชนแกผทยดถอโดยตรงและสงผลใหสงคมของการอยรวมกนมความสขและความเจรญงอก

งามหลกคณธรรมจงมความสาคญอยางยงสาหรบมนษยทตองอาศยอยรวมกนเพราะคณธรรมเปน

หลกแหงความประพฤตปฏบตในทางทถกตองและดงามมจดหมายปลายทางอยทคณงามความด

ของสงคมโดยสวนรวม

“จรยธรรม” = จรย + ธรรมะ คอ ความประพฤตทเปนธรรมชาต เกดจากคณธรรม

ในตวเองกอใหเกดความสงบเรยบรอยในสงคมรวมสรปวาคอ ขอควรประพฤตปฏบตจรยธรรม

(Ethics) ความเปนผมจตใจสะอาด บรสทธ เสยสละหรอประพฤตดงามจรยธรรมเปนเรองทนกการ

ศกษาและนกวชาการสนใจทจะศกษาเพอนามาแกปญหาจรยธรรมในสงคมไทยและหาทางปลกฝง

ใหบคคลในสงคมมจรยธรรมควบคไปกบคณธรรม เพอการดารงชวตอยในสงคมอยางมความสข

ในการศกษาจรยธรรมไดมผใหความหมายไวหลากหลายในทศนะของตน ไดแก

พจนานกรมไทยฉบบราชบณฑตสถาน (2546)ใหความหมายของจรยธรรมไววา

ธรรมทเปนขอประพฤตปฏบต

จรยธรรม หมายถงคณธรรมทแสดงออกทางรางกายในลกษณะทดงามอนเปนสงท

พงประสงคของสงคมจรยธรรมจะมไดตองปลกฝกหดโดยเรมจากการปลกฝงคณธรรม (พระมหา

อดศร ถรสโล, 2540)

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

20

จรยธรรมหมายถงหลกของกฎเกณฑทางศลธรรมและคานยมทควบคมพฤตกรรม

ของบคคลใดบคคลหนงหรอกลมใดกลมหนงเพอพจารณาวาสงใดทถกและสงใดทผดจรยธรรมจะ

สรางมาตรฐานขนมาวาสงไหนทดหรอสงไหนทไมดเพอใชเปนเกณฑในการตดสนใจ (ชยเศรษฐ

พรหมศร, 2549)

สาหรบนกการศกษาตางประเทศไดมผใหความหมายไวหลากหลายตามทศนะ

ของตน ไดแก

Piaget (1960, pp. 160-161) มทรรศนะวา จรยธรรมเปนลกษณะประสบการณของ

มนษยและหนาทเกยวกบกฎเกณฑในการใหความรวมมอเกยวกบการจดเตรยมทางสงคมในเรอง

ความสนใจและอนามยของแตละบคคลความสมพนธรวมกนในรปของสงทควรกระทา และสทธ

Good (1973, p. 89) กลาวถงจรยธรรมวา หมายถง การปรบพฤตกรรมใหเขากบ

กฎเกณฑหรอมาตรฐานของความประพฤตทถกตองหรอดงาม

Kohlberg (1972, p. 212) กลาวถงจรยธรรมวา จรยธรรมเปนความรสกผดชอบชวด

เปนกฎเกณฑและมาตรฐานของการประพฤตปฏบตในสงคมซงบคคลพฒนาขนจนกระท งม

พฤตกรรมเปนของตนเองโดยสงคมจะเปนตวตดสนผลของการกระทานนวาเปนการกระทาทถก

หรอผดองคประกอบของจรยธรรมนกจตวทยาและนกวชาการไดจาแนกไวดงน

Brown (1965, pp. 411-412) มความเหนวา จรยธรรมประกอบดวย 3 องคประกอบ

คอ ความร (Knowledge) ความรสก (Feeling) และความประพฤต (Conduct) ซงสอดคลองกบ

การจาแนกของ Hoffman (1979, pp. 958-966) ทวากระบวนการซมซาบจรยธรรม (Moral

internalization) ม 3 กระบวนการท เ ปนอสระจากกน คอ ความคดทางจ รยธรรม (Moral

thought) ความรสกทางจรยธรรม (Moral feeling) และพฤตกรรมทางจรยธรรม (Moral behavior)

องคประกอบของจรยธรรมขางตนน คอลกษณะตางๆของบคคลทเกยวของกบ

จรยธรรมซงมองคประกอบ 3 ประการ คอ

องคประกอบดานสตปญญา

องคประกอบดานอารมณ ความรสก

องคประกอบดานพฤตกรรมทแสดงออกมา

จากความหมายของจรยธรรม สรปไดวา จรยธรรม คอ แนวทางหรอกฎเกณฑใน

การประพฤตปฏบตทถกตองดงาม เปนลกษณะทสงคมตองการ กอใหเกดประโยชนตอตนเองผอน

และสงคมทงนจะเหนวาความหมายทงคณธรรมและจรยธรรมจะมความสอดคลองและเปนไปใน

ทศทางเดยวกน เมอพดถงคณธรรมกยอมหมายรวมถงจรยธรรมดวยเชนกน อาจกลาวไดวาบคคลท

ประพฤตปฏบตตนไดตามความหมายอยางหนงอยางใดนจะเปนบคคลทมทงคณธรรมและ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

21

จรยธรรมอยในตนเองเปนทยอมรบนบถอของคนในสงคม สามารถดาเนนชวตไดอยางปกตสข เปน

บคคลทมคณภาพของสงคม

2. ความหมายของทศพธราชธรรม

เมอวนท5พฤษภาคม 2493 อนเปนวนบรมราชาภเษกนนพระบาทสมเดจพระเจา

อยหวภมพลอดลยเดชมพระปฐมบรมราชโองการตอหนามหาสโมสรสนนบาตอนประกอบไปดวย

สมณะชพราหมณพระบรมวงศานวงศคณะรฐมนตรสมาชกรฐสภาผพพากษาขาราชการทงทหาร

และพลเรอนวา“เราจะครองแผนดนโดยธรรมเพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”คนทวไป

เมอไดฟงพระปฐมบรมราชโองการนคงเขาใจวาทรงอางถง “ทศพธราชธรรม” ซงเปนหลก

พระพทธศาสนานกายเถรวาท

“เมอทรงตงสตยาธษฐานปฏญาณพระองคเชนนนแลวพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทรงปฏบตพระราชภาระตลอด 60 ปในรชกาลตามพระราช ปฏญญานนจนทาใหทศพธราชธรรม

ขยายจากหลกศาสนาและศลธรรมไปเปนหลกและธรรมเนยมปฏบตทางรฐธรรมนญในระบอบ

ประชาธปไตยสมยใหม (Convention of the constitution) ทเขากนไดดกบหลกการของพระมหากษตรย

ภายใตรฐธรรมนญและทรงปฏบตหลกธรรมดงกลาวจนเปนหลกในการบรหารรฐประชากจสาหรบ

ผบรหารทกระดบตงแตภาครฐภาคเอกชนและภาคประชาสงคมจนสดทายทสดหลกธรรมดงกลาว

ไดกลายเปนหลกทางสงคม (Social principles) สาหรบคนในสงคมทงหมดซงแสดงใหเหนวา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงทาใหหลกทางศาสนาและศลธรรมทเกดมามากกวา 2,500 ปม

ความทนสมยเขากนไดกบโลกยคโลกาภวตนมความเปนสากลไมนอยไปกวาหลกธรรมภบาล

(Good governance) ทธนาคารโลกเพงมาใหความสนใจเมอ ค.ศ. 1989 ในรายงาน Sub-SaharaAfrica:

From Crisis to Sustainable Growth ซงเปนรายงานทใชคาวาธรรมาภบาล (Good governance) ใน

ความหมายปจจบนเปนครงแรก”

หลกทศพธราชธรรมเปนธรรมะสาหรบตวผบรหารทจะตองมทกคนทจะเปนผนา

เพราะคนเราทกวนนขาดคณธรรมและจรยธรรมมากฉะนนการบรหารงานทกหนวยงานตองมผนา

ไว สาหรบบรหารผน าจะตองมคณธรรมเชนหลกทศพธราชธรรมสาหรบตวผน าทกทานม

ความหมายดงตอไปน

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต, 2548) ราชธรรม 10 หรอทศพธราชธรรม 96 คอธรรม

ของพระราชา, กจวตรทพระเจาแผนดนควรประพฤต คณธรรมของผปกครองบานเมอง หรอธรรม

ของนกปกครองประกอบดวย

(1) ทาน (การให) คอสละทรพยสงของบารงเลยงชวยเหลอประชาราษฎรและ

บาเพญสาธารณประโยชน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

22

(2) ศล (ความประพฤตดงาม) คอสารวมกายและวจทวารประกอบแตการสจรต

รกษากตตคณใหควรเปนตวอยางและเปนทเคารพนบถอของประชาราษฎร

(3) ปรจจาคะ(การบรจาค) คอเสยสละความสขสาราญตลอดจนชวตของตนเพอ

ประโยชนสขของประชาชนและความสงบเรยบรอยของบานเมอง

(4) อาชชวะ (ความซอตรง) คอซอตรงทรงสตยไรมารยาปฏบตภารกจโดยสจรต

มความจรงใจไมหลอกลวงประชาชน

(5) มททวะ (ความออนโยน) คอมอธยาศยไมเยอหยงหยาบคายกระดางถอองคม

ความงามสงาเกดแตทวงทกรยาสภาพนมนวลละมนละไมใหไดความรกภกด

(6) ตปะ (ความทรงเดช) คอแผดเผากเลสตณหามใหเขามาครอบงายายจตระงบ

ยบยงขมใจไดมความเปนอยสมาเสมอหรออยางสามญมงมนแตจะบาเพญเพยร

(7) อกโกธะ (ความไมโกรธ) คอไมกรวกราดลอานาจความโกรธจนเปนเหตให

วนจฉยความและกระทากรรมตางๆผดพลาดเสยธรรมมเมตตาประจาใจ

(8) อวหงสา (ความไมเบยดเบยน) คอไมบบคนกดขเชนเกบภาษขดรดหรอ

เกณฑแรงงานเกนขนาดไมหลงระเรงอานาจขาดความกรณาหาเหตเบยดเบยนลงโทษอาชญาแก

ประชาราษฎรผใดเพราะอาศยความอาฆาตเกลยดชง

(9) ขนต (ความอดทน) คออดทนตองานทตรากตราถงจะลาบากกายนาเหนอย

หนายเพยงไรกไมทอถอยถงจะถกยวถกหยนดวยคาเสยดสถากถางอยางใดกไมหมดกาลงใจไมยอม

ละทงกรณทบาเพญโดยชอบธรรม

(10) อวโรธนะ (ความไมคลาดธรรม) คอ วางองคเปนหลกหนกแนนในธรรม

คงทไมมความเอนเอยงหวนไหวเพราะถอยคาทดรายลาภสกการะหรออฎฐารมณใดๆ สตมนใน

ธรรมทงสวนยตธรรมคอความเทยงธรรมนตธรรมคอระเบยบแบบแผนหลกการปกครองตลอดจน

ขนบธรรมเนยมประเพณอนดงาม

พทธทาสภกข (2549) กลาววาทศพธราชธรรม๑๐ประการเปนสงทจะนามาซงความ

เจรญรงเรองความสงบสขสนตภาพความเปนผเปนอสระเหนอความทกขเหนอปญหาทกอยางทก

ประการจงขอใหพจารณากนดงตอไปน

(1) “ทานง” ทานการใหในทนหมายถงใหวตถภายนอกเปนสงของอะไรตางๆ

โดยตองมผรบโดยตรงมนจงเปนการใหทเรยกวาทานงคอทานใหแลวมนกมผลเปนความผกพนเปน

การสรางสรรคความสงบสข

(2) “สลง” สลงภาวะปกตสละแปลวาปกตภาวะปกตไมมอะไรวนวายรวมทงการ

ปฏบตเพอใหเกดภาวะเชนนนดวยนเรยกวาสลงสละ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

23

(3) “ปรจจาคง” คอบรจาคคอเปนการใหแตเปนการใหในภายในทางจตใจไม

ตองมผรบกไดมนตางจากทานง : ทานงใหอยางมผรบปรจจาคงใหอยางไมตองมผรบบรจาคสงทไม

ควรมอยในตนอะไรทไมควรมอยในตนบรจาคออกไปๆ นเรยกวาสละสงทไมตองมผรบไมซากบ

คาวา“ทาน” มกจะอธบายไปซากบคาวาทานนนไมไมสาเรจประโยชน “ทาน” ใหซงวตถภายนอกม

ผรบ “บรจาค” ใหซงสงทไมควรมอยภายในตวไมตองมผรบ

(4) “อาชชะวง” ความซอตรงความเปดเผยไมเกดโทษเกดภยไมเกดอนตรายใดๆ

เปนทไวใจไดซอตรงตงแตตนเองคอความเปนมนษยของตนเองและซอตรงตอผอนซงเกยวของโดย

สรปมนกเปนซอตรงตอหนาททจะตองทาอกนนแหละทาหนาทใหถกตองใหซอตรงใหเพยงพอให

เหมาะสมแกความเปนมนษยนเรยกวาความซอตรง

(5) “มททะวง” มทวะแปลวาความออนโยนความออนโยนภายนอกคอออนโยน

ตอบคคลซงเขามาเกยวของดวยเปนการสรางสรรคซงความรกความสามคคนกเปนความออนโยน

ภายนอกและความออนโยนภายในคอความออนโยนของจตใจคอจตทอบรมไวดแลวมความ

เหมาะสมถกตองออนโยนพรอมทจะใชทาหนาทใดๆกไดเหมอนขผงทออนดแลวจะปนเปนอะไรก

ไดจตใจทออนโยนแลวเหมาะสมทจะปฏบตธรรมะอนสงขนไปไดทกอยางทกประการจนสาเรจ

ประโยชน

(6) “ตะปง” ตะปะตะบะปกตหมายถงวรยะความพากเพยรความบากบนความ

กาวหนาไมถอยหลงความไมหยดอยกบทมคณสมบตเผาผลาญกเลสและความชวโดยประการทง

ปวงในทนจะระบไปยงสงทเรยกวาอทธบาททง๔ประการกไดเปนตะบะเผาผลาญกเลส

(7) “อกโกธง” ไมโกรธตวหนงสอแปลวาไมกาเรบไมมความกระกาเรบใน

ภายในคอกลมอยในใจไมมความกาเรบภายนอกคอประทษรายบคคลอนไมกาเรบทงภายในไม

กาเรบทงภายนอกเรยกวา “อกโกธง” ทกคนกจะรจกไดงายไมตองอธบาย

(8) “อะวหงสา” อวหงสาไมเบยดเบยนไมมการกระทาอนเบยดเบยนอน

กระทบกระทงตนเองหรอผอนเบยดเบยนผอนนนรจกกนดแตทเบยดเบยนตนเองนบางทกไมคอย

จะรจกคอถาเปนการทาตนเองใหลาบากเปลาๆ กเปนการเบยดเบยนตนเองเปนสงทไมจาเปนจะตอง

ทาไมจาเปนจะตองทาตนเองใหลาบากเหมอนททากนเกนกวาเหตทาแตพอดกไมตองมความลาบาก

ถงจะมความลาบากกไมใชวาเปนความลาบากทวาเหลอทจะทนทานหรอจะกระทาได

(9) “ขนต” ขนตอดทนรอไดคอยไดคานบางทกแปลวาความสมควรมนกม

ความหมายเดยวกนแหละเพราะเราอดทนไดคอยไดกสมควรแกความเปนผทจะทาอะไรไดสาเรจถา

ไมอดทนรอไมไดคอยไมไดกเปนบาตลอดเวลายงเปนผใหญเทาไหรจะยงตองอดทนเทานนอยา

เขาใจวาจะตองเอาความอดทนหรอตองอดทนนนไปไวแกฝายผนอยนนไมถกยงเปนผใหญจะยง

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

24

ตองอดทนตอความโงของผนอยเพราะผนอยเขามกจะเปนคนโงเปนคนโงไมสมประกอบหรอไม

สามารถใดๆเทากนทาใหเกดปญหาขนซงทาใหฝายผใหญตองอดทนถงรไววาความอดทนเปนเรอง

ของฝายผใหญไมใชฝายผนอยยงเปนผใหญมากเทาไรยงจะตองอดทนมากขนเทานนยงมผอยใน

บงคบบญชามากเทาไรยงจะตองมความอดทนมากขนเทานนมฉะนนจะไมประสบความสาเรจ

(10) “อะวโรธะนง” อวโรธนะแปลวาความไมมอะไรพรธไมมอะไรวรธหรอ

พรธคอไมผดไปจากแนวแหงความถกตองคาวาพรธหมายความวาผดไปจากแนวแหงความถกตอง

ทจะนามาซงจะนาความผดพลาดคออนตรายหรอทกขโทษโดยประการทงปวง “อะวโรธะนง”

แปลวาไมมอะไรทพรธคอผดไปจากทางทควรจะเปนคาวาไมมอะไรพรธนอาจจะขยายใจความ

ออกไปไดถงตวเปนสมมนตะคอความถกตอง 10 ประการไดแกอรยมรรคมองค 8 ประการคอ

ถกตองในความคดความเหนถกตองในความปรารถนาถกตองในการพดจาถกตองในการทางาน

ถกตองในการดารงชพถกตองในการพากเพยรถกตองในการมสตควบคมตวถกตองในความมสมาธ

คอจตอนมนคงและในทสดกมความถกตองในเรองของความรขนสดทายและกถกตองในผลคอ

ความหลดพนจากความทกขอยางถกตองนคาวา “ไมมพรธ” คอมความถกตองครบถวนสมบรณทก

อยางทกประการซงเปนความจาเปนอยางยงสมกบทอยเปนขอรงทายขอสาคญทสดมกจะอยรงทาย

อยางนแลว “อะวโรธะนะ” ความไมมอะไรพรธนเปนเรองปญญาอยาไดเขาใจวาทาไมใน

ทศพธราชธรรมทง๑๐นไมมคาวาปญญามขอปญญาปญญาอยางยงทขอสดทายคอ “อะวโรธะนะ”

ความไมมอะไรพรธเปนอนวาหลกสาคญทงหมดมอยในทศพธราชธรรมโดยเฉพาะอยางยงท

เรยกวาไตรสกขาคอศลสมาธปญญาเปนตวพรหมจรรยในพระพทธศาสนาดงนนทศพธราชธรรมจง

ประกอบดวยอยดวยไตรสกขาอยางครบถวนสมบรณ

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต, 2540) กลาววาทานผเปนใหญในแผนดนผนา

และผปกครองรฐตงแตพระเจาจกรพรรดพระมหากษตรย ตลอดจนนกปกครองโดยท วไปม

หลกธรรมทเปนคณสมบตและเปนขอปฏบตดงน

(1) ทานใหปนชวยประชาคอบาเพญตนเปนผใหโดยมงปกครองหรอทางาน

เพอใหเขาไดมใชเพอจะเอาจากเขาเอาใจใสอานวยบรการจดสรรความสงเคราะหอนเคราะหให

ประชาราษฎรไดรบประโยชนสขความสะดวกปลอดภยตลอดจนใหความชวยเหลอแกผเดอดรอน

ประสบทกขและใหความสนบสนนแกคนทาความด

(2) ศลรกษาความสจรตคอประพฤตดงามสารวมกายทวารและวจทวารประกอบ

แตการสจรตรกษากตตคณประพฤตใหควรเปนตวอยางทดและเปนทเคารพนบถอของ

ประชาราษฎรมใหมขอทผใดจะดแคลน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

25

(3) ปรจจาคะบาเพญกจดวยเสยสละคอสามารถเสยสละความสขสาราญเปนตน

ตลอดจนชวตของตนไดเพอประโยชนสขของประชาชนและความสงบเรยบรอยของบานเมอง

(4) อาชชวะปฏบตภาระโดยซอตรงคอซอตรงทรงสตยไรมายาปฏบตภารกจโดย

สจรตมความจรงใจไมหลอกลวงประชาชน

(5) มททวะทรงความออนโยนเขาถงคนคอมอธยาศยไมเยอหยงหยาบคาย

กระดางถอองคมความงามสงาเกดแตทวงทกรยาสภาพนมนวลละมนละไมควรไดความรกภกดแตม

ขาดยาเกรง

(6) ตปะพนมวเมาดวยเผากเลสคอแผดเผากเลสตณหามใหเขามาครอบงาจต

ระงบยบยงขมใจไดไมหลงใหลหมกมนในความสขสาราญและการปรนเปรอมความเปนอย

สมาเสมอหรออยอยางงายๆ สามญมงมนแตจะบาเพญเพยรทากจในหนาทใหบรบรณ

(7) อกโกธะถอเหตผลไมโกรธาคอไมเกรยวกราดไมวนจฉยความและกระทา

การดวยอานาจความโกรธมเมตตาประจาใจไวระงบความเคองขนวนจฉนความและกระทาการดวย

จตอนสขมราบเรยบตามธรรม

(8) อวหงสามอหงสานารมเยนคอไมหลงระเรงอานาจไมบบคนกดขมความ

กรณาไมหาเหตเบยดเบยนลงโทษอาชญาแกประชาราษฎรผใดดวยอาศยความอาฆาตเกลยดชง

(9) ขนตชานะเขญดวยขนตคออดทนตองานทตรากตราอดททตอความเหนอย

ยากถงจะลาบากกายนาเหนอยหนายเพยงไรกไมทอถงจะถกยวถกหยนดวยถอยคาเสยดสถากถาง

อยางใดกไมหมดกาลงใจไมยอมละทงกจกรณยทบาเพญโดยชอบธรรม

(10) อวโรธนะมปฏบตคลาดจากธรรมคอประพฤตมใหผดจากประศาสนธรรม

อนถอประโยชนสขความดงามของรฐและราษฎรเปนทตงอนใดประชาราษฎรปรารถนาโดยชอบ

ธรรมกไมขดขนการใดจะเปนไปโดยชอบธรรมเพอประโยชนสขของประชาชนกไมขดขวางวาง

องคเปนหลกหนกแนนในธรรมคงทไมมความเอนเอยงหวนไหวเพราะถอยคาดรายลาภสกการะ

หรออฏฐารมณอนฏฐารมณใดๆ สถตมนในธรรมทงสวนยตธรรมคอความเทยงธรรมกดนตธรรม

คอระเบยบแบบแผนหลกการปกครองตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามกดไมประพฤตให

เคลอนคลาดวบตไป

พระชยวฒน ธมมวฑฒโน (2552) กลาววาคาวา “ทศพธราชธรรม” เปนคณธรรมท

โบราณบณฑตไดบญญตไวกอนสมยพทธกาลซงพระมหากษตรยในอดตไดทรงถอปฏบตมาเปน

พระราชจรยาวตรแมบคคลผมใชพระเจาแผนดนกควรเจรญรอยตามโดยนาเอาหลกธรรม 10

ประการน มาปฏบตในการบรหารการปกครองเพอใหเกดความเปนธรรมและเกดความสวสดใน

สงคมตามอดมการณแหงการปกครองยง ๆขนไปอนวาคณสมบตของนกบรหารหรอนกปกครอง

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

26

หรอผเปนใหญในแผนดนตงแตพระราชามหากษตรยตลอดจนนกบรหารหรอนกปกครองทวไปท

เรยกวาทศพธราชธรรมมทงสน 10 ประการดงน

(1) ทานนกบรหารหรอนกปกครองตองรจกบาเพญตนเปนผใหเปนนกเสยสละ

โดยมงปกครองหรอทางานเพอใหเขาไดมใชหมายจะเอาจากเขารจกเอาใจใสดแลจดสรรสงเคราะห

อนเคราะหใหประชาชนหรอผใตบงคบบญชาไดรบประโยชนสขไดรบความสะดวดปลอดภย

ตลอดจนใหความชวยเหลอแกผเดอดรอนและใหความสนบสนนแกผบาเพญคณงามความดเชนให

รางวลใหเลอนยศเลอนฐานะเพอเปนขวญกาลงใจในการปฏบตหนาทไมทอดทงดดายยามทกขยาก

เขาลกษณะทวา “ยามปกตกเรยกใชยามเจบไขกรกษา” ยามตองการคาแนะนะปรกษากชวยใหแสง

สวางแนะคอบอกอบายใหรนาคอทาใหดเปนแบบอยางแมหากผนอยผดพลาดไปบางโดยมไดตงใจ

ผใหญกตองรจกใหโอกาสแกไขใหอภยใหนาใจนเปนเหตนามาซงความสามคคในหมคณะเพราะ

“ถาไมมการใหอภยผดและไมคดทจะลมซงความหลงจะหาสามคคยากลาบากจงความพลาดพลง

ยอมมทวทกตวคน” นเปนคณสมบตของผนาขอท 1

(2) ศลผปกครองตองมความประพฤตดงามรจกรกษาความซอสตยสจรตรกษา

เกยรตคณประพฤตตนใหเปนแบบอยางและเปนทเคารพนบถอของประชาชนมมของทผใดจะ

ดหมนดแคลนไดกอใหเกดความไววางใจเลอมใสในผนารวมความวาการรกษาศลโดยเฉพาะศลหา

นนความมงหมายกคอรกษาตนเองไวมใหเสยหายเปนการปดชองทางทจะนาความเสยหายมาสตน

ไดถง 5 ทางดวยกนคอ

ศลขอท 1 ปองกนทางทตนจะเสยหายเพราะความโหดราย

ศลขอท 2 ปองกนทางทตนจะเสยหายเพราะความใจอยาก

ศลขอท 3 ปองกนทางทตนจะเสยหายเพราะความมากรก

ศลขอท 4 ปองกนทางทตนจะเสยหายเพราะความปากชว

ศลขอท 5 ปองกนทางทตนจะเสยหายเพราะความมวเมา

หมายความวาชวตของผคนทงหลายไมวาผใหญหรอผนอยมกจะพงทลายไป

เพราะ 5 เรองเหลานคอ

ความโหดรายในสนดาน 1

ความอยากไดในทรพยสนของผอนในทางทผดๆ 1

ความฟงซานในทางกามเกยวกบเพศตรงขาม 1

ความไมมสจจะประจาใจ 1

ความประมาทขาดสตสมปชญญะ 1

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

27

รวมเรยกงายๆ วาโหดรายใจอยากมากรกปากชวมวเมาหรอโหดรายมอไวใจเรว

ขปดหมดสตแตถามศลกากบควบคมแลวกายกรรมวจกรรมมโนกรรมกจกไมนาความวบตเสยหาย

มาใหแกตนทงผนาและผตามนเปนคณสมบตของผนาขอท 2

(3) บรจาคการบาเพญกจดวยเสยสละคอสามารถเสยสละความสขความสาราญ

เปนตนตลอดจนชวตของตนไดเพอประโยชนสขของสวนรวมและความสงบเรยบรอยของ

บานเมองนกบรหารและนกปกครองนนหากเหนแตประโยชนตนกเปนคนสกปรกไมสามารถ

ทางานเพอบานเมองไดกวางขวางเพราะคนเหนแกตนแกตวนนเปนผทมจตใจคบแคบยอมจกไมได

รบความรวมมอจากทกๆ ฝายและอานาจนาความเสยหายมาสประเทศชาตสงคมไดมากแตหากผนา

เปนนกเสยสละมจาคะธรรมกยอมสามารถทจะเปนผน าทบนดาลประโยชนสขใหเกดไดอยาง

ไพศาลฉะนนวญญาณของผนาจงไดแกความเปนนกเสยสละสมเดจพระบรมศาสดาไดตรสไววา

“พงสละทรพยเพอรกษาอวยวะพงสละอวยวะเพอรกษาชวตพงสละชวตเพอรกษาธรรม” นเปนยอด

ของนกเสยสละเปนคณสมบตของผนาขอท 3

(4) อาชชวะการปฏบตภาระโดยซอตรงไมคดไมโกงไมกอบโกยไมโกงกนไม

เสแสรงแกลงมายาหาผลประโยชนในทางมชอบแตปฏบตโดยสจรตขอนสมเดจบรมบพตรได

พระราชทานพระบรมราโชวาทในการเสดจออกมหาสมาคมรบการถวายพระพรชยมงคลพระราช

พธเฉลมพระชนมพรรษา 5 ธนวามหาราชพทธศกราช 2552 ณ พระทนงอมรนทรวนจฉยความตอน

หนงวา “ความเจรญมนคงทงนนจะสาเรจผลเปนจรงไดกดวยทกคนทกฝายในชาตมงทจะปฏบต

หนาทของตนใหเตมกาลงดวยสตรตวดวยปญญารคดและดวยความสจรตจรงใจโดยเหนแก

ประโยชนสวนรวมยงกวาสวนอนๆ” ความสะอาดในการปฏบตหนาทกดความซอตรงในการปฏบต

หนาทกดฝรงเรยกวา “คลน” และ “เคลย” ไดแกสะอาดโปรงใสและตรวจสอบไดมความจรงใจตอ

ประชาชนและประเทศชาตอนวาความซอสตยซอตรงทผนาทกชนจะพงระวงและปฏบตใหไดโดย

เครงครดนนเชน

1) ซอตรงตอบคคลไดแกไมคดคดทรยศตอมตรและผมพระคณ

2) ซอตรงตอเวลาไดแกการทางานตรงกบเวลานาททกาหนดหมายไมเอา

เวลาราชการไปเปนประโยชนสวนตน

3) ซอตรงตอวาจาไดแกรบปากรบคาไวกบใครอยางไรกพยายามปฏบตให

ไดตามนน

4) ซอตรงตอหนาทไดแกตงใจทางานตามทไดรบมอบหมายใหเกดผลไม

ละทงเสยกลางคน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

28

5) ซอตรงตอความดไดแกรกษาความดทเรยกวา “ธรรม” ไวมใหเสยหายเชน

ความเทยงธรรมความยตธรรมความชอบธรรมและความเปนธรรม

6) ซอตรงตอตนเองไดแกการไมโกหกตนเองซอสตยสจรตตออดมการณ

ของตนเอาเหตผลเขาปรบปรงกบเหตการณอนเปนแนวความคดของตนไมฝนใจประพฤตปฏบตสง

ทไมดงามผดจากปฏญาณของตนนเปนคณสมบตของผนาขอท 4

(5) มททวะการแสดงกรยาออนโยนออนนอมเปนคนไมแขงกระดางปราศจาก

มานะทฐมอธยาศยไมเยอหยงหรอหยาบคายไมเปน “ทาวพระยาลมกนตนไมลมดนปกษนลมไพร”

นเปนคณสมบตของผนาขอท 5

(6) ตบะการใชความเพยรเพอเผาผลาญกเลสตณหามใหเขามาครอบงาจตเหนผด

เปนชอบรจกระงบยบยงชงใจไดไมหลงใหลหมกมนในความสขสาราญและการปรนเปรอมความ

เปนอยอยางสมาเสมอมงมนในอนทจะบาเพญเพยรทากจในหนาทใหสมบรณนเปนคณสมบตของ

ผนาขอท6

(7) อกโกธะรจกใชเหตผลไมเกรยวกราดปราศจากเหตผลและไมกระทาการดวย

อานาจความโกรธมเมตตาธรรมประจาใจรจกระงบความขนเคองแหงจตและมวนจฉยตลอดถง

การกระทาดวยจตอนสขมรอบคอบเยอกเยนนเปนคณสมบตของผนาขอท 7

(8) อวหงสาความเปนผไมหลงระเรงในอานาจไมบบคนกดขมความกรณาไมหา

เหตเบยดเบยนลงโทษดวยอาชญาแกผใตบงคบบญชาหรอประชาราษฎรดวยอานาจความอาฆาต

เกลยดชงนเปนคณสมบตของผนาขอท 8

(9) ขนตความเปนผอดทนตอกระแสอกศลทมากระทบตลอดถงอดทนตองานท

ตรากตราตอความเหนอยยากถงจะลาบากกายนาเหนอยหนายเพยงไรกไมทอแทไมทอถอยไมหมด

กาลงใจไมละทงกจการงานททาโดยชอบธรรมนเปนคณสมบตของผนาขอท 9

(10) อวโรธนะความเปนผประพฤตมใหผดพลาดจากศลธรรมกฎหมายระเบยบ

วนยขนบประเพณอนดงามของบานเมองถอประโยชนสขความดงามของรฐและประชาราษฎรเปน

ทตงสถตมนในธรรมทงสวนยตธรรมคอความเทยงธรรมกดนตธรรมคอระเบยบแบบแผนหลกการ

ปกครองตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามดงกลาวแลวกดไมประพฤตใหพลาดไมปฏบต

ใหเคลอนจนกลายเปนวปรตผดเพยนไปนเปนคณสมบตของผนาขอสดทาย

สเมธ ตนตเวชกล (2543) กลาววาทศพธราชธรรมเปนธรรมะสาหรบพระราชาเพอ

ทรงปฏบตพระราชกจซงมอย 10 ประการ และเปนธรรมะทขาราชการในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

พงเจรญรอยเบองพระยคลบาท ไดแก

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

29

(1) ทาน หรอการให หมายถง การพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคการ

ทรงเสยสละพระกาลงในการปกครองแผนดนการพระราชทานพระราชดารอนกอใหเกดสตปญญา

และพฒนาชาตการพระราชทานเสรภาพอนเปนหวใจแหงมนษย

(2) สล หรอการตงและทรงประพฤตพระราชจรยานวตรพระกายพระวาจาให

ปราศจากโทษทงในการปกครองอนไดแก กฎหมายและนตราชประเพณและในทางพระศาสนาอน

ไดแกเบญจศลมาเสมอ

(3) ปรจจาค หรอการบรจาค อนไดแกการททรงสละสงทไมเปนประโยชนหรอ

มประโยชนนอยเพอสงทดกวาคอเมอถงคราวกสละไดแมพระราชทรพยไปจนพระชนมชพพระ

โลหตเพอรกษาธรรมตามหนาทของพระองค

(4) อาชชว หรอความซอตรง อนไดแกการททรงซอตรงในฐานะทเปน

ผปกครองดารงอยในสตยสจรตซอตรงตอพระราชสมพนธมตรและอาณาประชาราษฎร

(5) มททว หรอทรงเปนผมอธยาศยออนโยนเคารพในเหตผลทควรทรงมสมมา

คารวะตอผอาวโสและออนโยนตอบคคลทเสมอกนและตากวา

(6) ตป หรอความเพยรทแผดเผาความเกยจคราน คอการทพระมหากษตรยทรง

ตงพระราชอตสาหะปฏบตพระราชกรณยกจใหเปนไปดวยดโดยปราศจากความเกยจคราน

(7) อกโกธ หรอความไมแสดงความโกรธใหปรากฏไมพยายามมงรายผอนแมจะ

ลงโทษผทาผดกทาตามเหตผลและสาหรบพระมหากษตรยนนตองทรงมพระเมตตาไมทรงกอเวร

แกผใดไมทรงพระพโรธโดยเหตทไมควรและแมจะทรงพระพโรธกทรงขมเสยใหสงบได

(8) อวหงสา คอทรงมพระราชอธยาศยกอปรดวยพระมหากรณาไมทรงกอทกข

หรอเบยดเบยนผอนทรงปกครองประชาชนดงบดาปกครองบตร

(9) ขนต คอการททรงมพระราชจรยานวตรอนอดทนตอสงทงปวงรกษาพระราช

หฤทยและพระอาการพระกายพระวาจาใหเรยบรอย

(10) อวโรธน คอการททรงตงอยในขตตยราชประเพณไมทรงประพฤตผดจาก

พระราชจรยานวตรนตศาสตรราชศาสตรไมทรงประพฤตใหคลาดจากความยตธรรมทรงอปถมภยก

ยองคนทมความชอบทรงบาราบคนทมความรบผดโดยปราศจากอานาจอคต 4 ประการและไมทรง

แสดงใหเหนดวยพระราชหฤทยยนดยนราย

วสษฐ เดชกญชร (2551) กลาววาพระเจาอยหวใชอะไรเปนตาราในการทางานของ

ทานทานไมเคยรบสงอยากจะรลองไปคนเอาพระบรมราโชวาททพระราชทานในโอกาสตางๆ มา

อานแลวจะพบวาตาราแฝงอยในนนผมเองใชเวลาหลายปกวาจะตระหนกวาพระเจาอยหวทรงม

ตาราเปนตาราททานทงหลายตองศกษาขาดไมไดคอทศพธราชธรรมซงอยในพระไตรปฎก

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

30

“ทศพธราชธรรม” แปลวาธรรมะของพระราชาแตขอใหเขาใจตรงกนวาใครกตามทมสวนเกยวของ

ในการปกครองบานเมองตองใชธรรมะขอเดยวกนนดวยเพราะฉะนนทานทงหลายทน งอยขางหนา

ผมเวลานตองรจกทศพธราชธรรมทงหมดแลวขอแนะนาวาตอไปนขอใหใชโดยเสดจ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเพราะทานกาลงทางานถวายพระเจาอยหวอยทางานอยางเดยวกบพระ

เจาอยหวแตในขอบเขตทแคบลงมาปรมาณอาจจะนอยกวาในหลวงรบผดชอบทงประเทศแตทาน

ทงหลายรบผดชอบเพยงทองถนของทานเทานนทศพธราชธรรมนนประกอบดวย

(1) ทานคาวาทานมกจะแปลตามตววาการใหแตการใหแบบทศพธราชธรรมนน

ไมไดหมายถงการแจกเงนเพยงอยางเดยวแตหมายถงการสละทรพยสงของบารงเลยงดชวยเหลอ

ชาวบานและการบาเพญสาธารณประโยชนรวมถงการใหคาแนะนาใหกาลงใจดวยสงเหลานผมได

เหนมาตลอดตงแตเรมรบราชการถวายทานจนกระทงบดนพระเจาอยหวทรงเปนกาลงใจของ

ประเทศพระราชทานกาลงใจใหชาวบานเสมอมา

(2) ศลในหลวงของเราทรงศลและทรงปฏบตพระสมาธมาตลอดทรงเปยมดวย

พระเมตตาไมทรงฆาและไมโปรดการรงแกผอนสตวอนชวตอนในขบวนเสดจทกครงจะมพระราช

กระแสรบสงมาอยางชดเจนทกคราววาหามทาอนตรายชวตสตวเพราะฉะนนรถขบวนเสดจพระราช

ดาเนนทวงไปนนตองหยดใหเปดหรองบางขามถนนภาพอยางนเหนบอย ๆแลวเกดขนตลอดเวลา

แมแตตวแยทพระราชวงไกลกงวลหากใครรงแกจะตองถกปรบเปนเงน 25 บาทในสมยโนนขอทผม

อยากจะฝากทานทงหลายไวคอศลขอ 4 เพราะขอนใครจะเกงแคไหนกอดไมไดทจะลวงกนบอยๆ

โกหกพดคาหยาบเพอเจอสอเสยดไรสาระอยในขอนหมดใครอยในวงจะไมเคยไดยนคาหยาบหรอ

แมแตกระดางจากพระโอษฐของในหลวงหรอพระราชนไมเคยรบสงอะไรใหเรากระเทอนใจเลยแม

จะอยในภาวะทเรยกวาทรงกรวเตมท

(3) ปรจาคะคอบรจาคเรามกจะนกวาบรจาคกบทานเปนอนเดยวกนบรจาคกน

ความถงความเสยสละไมใชใหเฉยๆ เสยสละความสขของตวเองหรอแมแตชวตเพอประโยชนสข

ของประชาชนนคอคาอธบายวาทาไมทรงพระประชวรแลวยงไมเลกทางานทาไมทไหนมอนตราย

จงสอตสาหเสดจพระราชดาเนนไปเพราะเหตวาทรงมปรจาคะนนเองทานผนาทองถนทงหลายตอง

โดยเสดจนะครบอยาเหนแกเหนอยยากอยาเหนแกอนตรายถาชาวบานเขาอยเราตองอยชาวบานเขา

สเราตองส

(4) อาชวะ แปลวา ความซอตรงไมมมารยาทางานดวยความสจรตจรงใจไม

หลอกลวงประชาชน

(5) มททวะ แปลวา ความออนโยนในหลวงของเราทรงเปยมไปดวยพระเมตตา

และพระกรณาไมมหยาบคายใหเหน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

31

(6) ตปะ แปลวา การเผาไหมและหมายรวมถงความสามารถในการทจะเผาสงท

เปนกเลสตณหาไมใหครอบงาตนรจกระงบยบยงขมใจไมหลงใหลหมกมนอยในความสขสาราญ

ฟงเฟอแตมความเปนอยสมาเสมอหรออยางสามญมงแตจะทาหนาทใหสาเรจใหบรบรณเทานน

(7) อกโกธะ แปลวา ไมโกรธเมอไมมความโกรธเปนเจาเรอนกจะทาใหดารง

ความเปนธรรมไวไดมเมตตารจกระงบความขนเคองใจใจสงบเสยแลวการทางานอยางอนกสบาย

เปนอทาหรณสาหรบทานผนาชมชนทงหลายดวยอยาโกรธโกรธเผาตวเองและเผาคนอนดวยเปน

นายอยาโกรธลกนองอยาประจานลกนองในทประชมเพราะทาอยางนนเทากบสรางศตรเพมขนและ

เปนศตรตลอดชวตเปนการสรางศตรทงายทสด

(8) อวหงสา แปลวา ความไมเบยดเบยนไมบบคนไมกดขไมหลงอานาจ ไมขาด

ความกรณาไมหาเรองลงโทษไมอาฆาตไมเกลยดชง

(9) ขนต แปลวา ความอดกลนมใชหมายเพยงวาจะไมแสดงอะไรออกมาเทานน

แตหมายถงอดกลนทจะไมทาในสงทตนเองรวาผดวาบาปดวย

(10) อวโรธนะ แปลวา ความไมคลาดธรรมหมายความวาดารงตวใหถกตอง

สอดคลองกบประเพณนตธรรมระเบยบขอบงคบกฎหมายโดยไมเอนเอยงไมกวดแกวงออกไปจาก

ความถกตองทานองคลองธรรม

กมล ฉายาวฒนะ (2549) กลาววาทศพธราชธรรมเปนธรรมปฏบต 10 ประการของ

ผทจะเปนพระราชาทดตามแนวการบรหารในปจจบนอาจนามาประยกตใชเปนแนวปฏบตท

พงประสงค 10 ประการสาหรบการเปนผนาหรอผบรหารทดแนวปฏบตทง 10 ประการดงกลาวม

สาระสาคญคอทศพธราชธรรมเปนสงจะนามาซงความเจรญรงเรองความสงบสขสนตภาพความ

เปนผมอสระเหนอความทกขและเหนอปญหาทกอยางทกประการ

(1) ทานคอการใหการใหในทนหมายถงใหวตถภายนกเปนสงของตางๆโดยตอง

มผรบโดยตรงจงจะเปนการใหทเรยกวาทานงคอทานซงใหแลวมผลเปนความผกพนเปน

การสรางสรรคความสงบสข

(2) สลงคอภาวะปกตสละแปลวาปกตภาวะปกตไมมอะไรวนวายรวมทง

การปฏบตเพอใหเกดภาวะเชนนนดวย

(3) ปรจจาคงคอการบรจาคเปนการใหแตเปนการใหภายในทางจตใจไมตองม

ผรบกไดจงแตกตางจากทานงเปนการบรจาคสงทไมควรมอยในตนอะไรทไมควรมอยในตนบรจาค

ออกไปเปนการบรจาคทเรยกวาสละสงทไมตองมผรบไมซากบคาวาทาน

(4) อาชชะวงคอความซอตรงความเปดเผยไมเกดโทษเกดภยไมเกดอนตรายใดๆ

เปนทไวใจไดซอตรงตงแตตนเองคอความเปนมนษยของตนเองและซอตรงตอผอนซงเกยวของโดย

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

32

สรปคอความซอตรงตอหนาททจะตองทาทาหนาทใหถกตองใหซอตรงใหเพยงพอใหเหมาะสมกบ

ความเปนมนษย

(5) มททะวงมทวะ แปลวา ความออนโยนความออนโยนภายนอกคอออนโยน

ตอบคคลซงเขามาเกยวของดวยเปนการสรางสรรคซงความรกความสามคคสวนความออนโยน

ภายในคอความออนโยนของจตใจจตทอบรมไวดแลวมความถกตองเหมาะสมออนโยนพรอมทจะ

ใชทาหนาทใดๆกไดเหมอนขผงทออนดแลวจะปนเปนอะไรกไดจตใจทออนโยนแลวเหมาะสมท

จะปฏบตธรรมอนสงขนไปไดทกอยางทกประการจนสาเรจประโยชน

(6) ตะปงตะปะตะบะ โดยปกต หมายถง วรยะความพากเพยรความบากบ น

ความกาวหนาความไมถอยหลงความไมหยดอยกบทมคณสมบตเผาผลาญกเลสและความชวทงปวง

ในทนจะระบไปยงอทธบาท๔กไดเปนตะบะเผาผลาญกเลส

(7) อกโกธงไมโกรธหรอไมกาเรบไมมความกาเรบภายในคอกลมอยในใจไมม

ความกาเรบภายนอกอนจะทาใหประทษรายคนอนไมกาเรบทงภายในไมกาเรบทงภายนอกเรยกวา

อกโกธง

(8) อวหงสา คอไมเบยดเบยนไมมการกระทาอนเบยดเบยนอนกระทบกระท ง

ตนเองหรอผอนการเบยดเบยนตนเองคอการทาตนเองใหลาบากซงเปนสงทไมจาเปนตองทาไม

จาเปนตองทาใหตนเองลาบากเหมอนททากนเกนกวาเหตทาแตพอดกไมตองมความลาบากถงจะม

ความลาบากกใชวาเปนความลาบากทเหนอจะทนทานหรอจะกระทาได

(9) ขนต คออดทนรอไดคอยไดคานบางทกแปลวาความสมควรเพราะอดทนได

คอยไดกสมควรแกความเปนผทจะทาอะไรไดสาเรจถาไมอดทนรอไมไดคอยไมไดกเปนบา

ตลอดเวลายงเปนผใหญเทาไรยงตองอดทนเทานนอยาเขาใจวาจะตองเอาความอดทนหรอการ

จาตองอดทนนนไปไวแกฝายผนอยเพราะไมถกยงเปนผใหญกยงตองอดทนตอความโงของผนอย

เพราะผนอยมกจะเปนคนโงเปนคนโงทไมสมประกอบหรอไมสามารถใดๆ ทาใหเกดปญหาขนฝาย

ผใหญจงตองอดทนความอดทนจงเปนเรองของฝายผใหญไมใชฝายผนอยยงเปนผใหญมากเทาไร

ยงจะตองอดทนมากขนเทานนยงมผอยในบงคบบญชามากเทาไรยงจะตองมความอดทนมากขน

เทานนมฉะนนจะไมประสบความสาเรจ

(10) อวโรธนะอวโรธะนง แปลวา ความไมมอะไรพรธคอผดไปจากทางทควร

จะเปนคาวาไมมอะไรพรธนอาจขยายความออกไปไดเปนความถกตอง 10 ประการ ไดแก

อรยมรรคซงมองค๘คอถกตองในความคดความเหนถกตองในความปรารถนาถกตองในการพดจา

ถกตองในการทางานถกตองในการดารงชพถกตองในการพากเพยรถกตองในการมสตความคมตว

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

33

ถกตองในความมสมาธคอจตอนมนคนและในทสดกมความถกตองในเรองของความรขนสดทาย

และถกตองในผลคอความหลดพนจากความทกขอยางถกตอง

พทยาพล เสนาไชย (2542, หนา 32-35) กลาววาความเสยสละเปนคณธรรมทสาคญ

ประการหนงสาหรบผนาหรอผบรหารทควรมในทศพธราชธรรมไดกลาวถงทาน (การให) ผบรหาร

ทดควรรจกใหในสงทควรใหตอผใตบงคบบญชาของตนและปรจจาคะ(การบรจาค) คอผบรหารทด

จะตองเสยสละทงทรพยแรงงานและจตใจเพอใหเกดประโยชนแกสวนรวมการเสยสละนนตองให

เหมาะสมกบฐานะและกาลเวลาดวยการใหนนเปนสงดเพราะผใหยอมเปนทรกของคนหมมากคน

หมมากยอมคบเขาผใหสงชอบใจยอมไดสงชอบใจ

พระเจรญ สวฑฒโน (2545)กลาววาทศพธราชธรรมม 10 องคประกอบคอ

(1) ทาน หมายถง มการชวยเหลอผประสบทกขเมอถกภยพบตมการสละทรพย

สงของๆตนเพอสาธารณะประโยชนมการใหความรในดานการศกษาตามสาขาตางๆมการสราง

แหลงเรยนรตามสถานทสาธารณะมการใหอภยแกบคคลผมจตสานกผด

(2) ศล หมายถง มการรกษากายวาจาใจใหเปนปกตการรกษาความสจรตตอ

หนาททงตอหนาและลบหลงมการประพฤตตนตามธรรมนองครองธรรมมการประกอบสมมาชพ

โดยสจรตมการละเวนจากการทาผดศลอยางเดดขาด

(3) ปรจจาคะ หมายถง มความเสยสละความสขสวนตวเพอประโยชนของ

สวนรวมมการใหสงของแกผอนโดยไมหวงสงตอบแทนมการเกอกลคาจนผทขดสนขาดแคลนม

การสงเคราะหญาตตามตามโอกาสอนสมควรการยอมเสยสละอวยวะรางกายเพอผอน

(4) อาชชวะ หมายถง มการบรหารงานอยางตรงไปตรงมาไมมอคตมความ

ซอตรงไมทจรตตอหนาทการงานเพอหาผลประโยชนมภาพลกษณการแสดงออกทนาเชอถอไดม

ความซอสตยตอตนเองและผอนการใหบรการแกสงคมโดยความชอบธรรม

(5) มททวะ หมายถง มการวางตวใหเหมาะสมกบวฒภาวะของตนเองมการคดด

พดดทาดและรจกการออนนอมถอมตนการรจกทาจตใจใหเปนกลางไมเอนเอยงตามกระแสมความ

พลอยยนดเมอผอนไดดมความปรารถนาใหผอนพนจากทกขประสบสข

(6) ตปะ หมายถง การขมความทะยานอยากไดในสงทเกนความจาเปนมการสวด

มนตเพอใหจตใจสงบตามศาสนาของตนมการสรางจตสานกความละอายและเกรงกลวใหมขนใน

ตวการรจกอดทนอดกลนตออารมณทมากระทบมการรกษาจตไมใหความโลภโกรธหลงครอบงา

(7) อกโกธะ หมายถง การมจตใจทดไมมงรายตอผอนดวยกายวาจาและใจการ

รเทาทนอารมณปจจบนวาเรากาลงทาอะไรอยถงมผมากลาววารายกสามารถทาจตใจใหเปนปกตได

มการแผเมตตาจตไปใหผอนอยางสมาเสมอการรจกใหอภยและทาความเขาใจผอน

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

34

(8) อวหงสา หมายถง มการไมเอารดเอาเปรยบผทเสยโอกาสและดอยกวาการไม

สรางหนใหแกตนและครอบครวการไมเลอกปฏบตกบเพอนรวมอาชพการไมใชอานาจจนเกน

ขอบเขตการวางตวเปนกลางใหความเปนธรรมกบทกฝาย

(9) ขนต หมายถง มความอดทนตอการเจบไขไมสบายกายการไมหวนไหวตอคา

นนทาและสรรเสรญการไมละทงการงานหนาทไปโดยมชอบมความอดทนตอปญหาและอปสรรค

ในการบรหารงานมความอดทนตออานาจกเลสของตน

(10) อวโรธนะ หมายถง มการปฏบตหนาทอยางเสมอตนเสมอปลายการยดเอา

ผลประโยชนของสวนรวมเปนทตงการไมเปนบคคลทมความประพฤตเสอมเสยมการดาเนนชวต

ไปตามกรอบของกฎหมายและศาสนาความเปนบคคลผตงมนในความยตธรรม

ทศพธราชธรรม 10 ประการจดไดวาเปนธรรมทสดยอดของนกบรหารตวยงถา

บคคลใดสามารถนาเอาไปใชไดครบทกขอหรอวาขอใดขอหนงยอมจะกอใหเกดประโยชนทง

สวนรวมและสวนของแตละบคคลและยงเปนธรรมทสงเสรมใหบคคลเปนคนดทงของชาตและคน

ดของสงคมอกดวย

บรบทโรงเรยนมธยมศกษาสงกดเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1

บรบทของโรงเรยนมธยมศกษานน สามารถแบงเปนหวขอไดดงน(สานกงานเขตพนท

การศกษามธยมศกษา เขต 1, 2559)

1. ประวตความเปนมา

สานกง านเขต พนทกา รศกษา มธยมศ กษา เ ขต 1 จดตง ข นตามป ระกา ศ

กระทรวงศกษาธการเรอง การกาหนดเขตพนท การศกษามธยมศกษา ณ วนท 17 สงหาคม พ.ศ.

2553 ไดกาหนดเขตพนทการศกษามธยมศกษา และทตงของสานกงานเขตพนทการศกษา

มธยมศกษา เพอบรหารและจดการศกษาขนพนฐานระดบมธยมศกษา จานวน 42 เขต โดย

สานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1 ประกอบดวยทองท เขตพญาไท บางซอ ดสต

สมพนธวงศ ปทมวน ราชเทว พระนคร ปอมปราบศตรพาย บางแค บางขนเทยน บางบอน ทงคร

ราษฎรบรณะ จอมทอง คลองสาน ธนบร ภาษเจรญ ตลงชน ทววฒนา บางพลด บางกอกนอย

บางกอกใหญ และหนองแขม กรงเทพมหานคร ใหสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 1

ตงอยท เขตราชเทว

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

35

2. อานาจหนาท

ประกาศกระทรวงศกษาธการ เรอง การแบงสวนราชการภายในสานกงาน เขตพนท

การศกษามธยมศกษา พ.ศ. 2553 วนท 13 กนยายน พ.ศ. 2553 ขอ 3 ใหสานกงานเขตมอานาจหนาท

ดาเนนการใหเปนไปตามอานาจหนาทของสานกงานเขตพนทการศกษา ตามกฎหมายวาดวย

ระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ และมอานาจหนาท ดงตอไปน

2.1 จดทานโยบาย แผนพฒนา และมาตรฐานการศกษาของเขตพนทการศกษาให

สอดคลองกบนโยบายมาตรฐานการศกษา แผนการศกษา แผนพฒนาการศกษาขนพนฐานและ

ความตองการของทองถน

2.2 วเคราะหการจดตงงบประมาณเงนอดหนนท วไปของสถานศกษา และ

หนวยงานในเขตพนทการศกษาและแจงการจดสรรงบประมาณทไดรบใหหนวยงานขางตน

รบทราบรวมทงกากบตรวจสอบตดตามการใชจายงบประมาณของหนวยงานดงกลาว

2.3 ประสาน สงเสรม สนบสนน และพฒนาหลกสตรรวมกบสถานศกษาในเขต

พนทการศกษา

2.4 กากบ ดแล ตดตาม และประเมนผลสถานศกษาขนพนฐานและในเขตพนท

การศกษา

2.5 ศกษา วเคราะห วจย และรวบรวมขอมลสารสนเทศดานการศกษาในเขตพนท

การศกษา

2.6 ประสานการระดมทรพยากรดานตางๆ รวมทงทรพยากรบคคลเพอสงเสรม

สนบสนนการจดและพฒนาการศกษาในเขตพนทการศกษา

2.7 จดระบบประกนคณภาพการศกษา และประเมนผลสถานศกษาในเขตพนท

การศกษา

2.8 ประสาน สงเสรม สนบสนน การจดการศกษาของสถานศกษาเอกชนองคกร

ปกครองสวนทองถนรวมทงบคคล องคกรชมชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนาสถานประกอบการ

และสถาบนอนทจดการศกษารปแบบทหลากหลายในเขตพนทการศกษา

2.9 ดาเนนการและประสาน สงเสรม สนบสนนการวจยและพฒนาการศกษาในเขต

พนทการศกษา

2.10 ประสาน สงเสรม การดาเนนการของคณะอนกรรมการ และคณะทางานดาน

การศกษา

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

36

2.11 ประสานการปฏบตราชการทวไปกบองคกรหรอหนวยงานตาง ๆ ทงภาครฐ

เอกชนและองคกรปกครองสวนทองถนในฐานะสานกงานผแทนกระทรวงศกษาธการในเขตพนท

การศกษา

2.12 ปฏบตหนาทอนเกยวกบกจการภายในเขตพนทการศกษาทมไดระบใหเปน

หนาทของหนวยงานใดโดยเฉพาะหรอปฏบตงานอนทไดรบมอบหมาย

3. สวนราชการภายในและอานาจหนาท

ประกาศกระทรวงศกษาธการ เรอง การแบงสวนราชการภายในสานกงานเขตพนท

การศกษามธยมศกษา พ.ศ. 2553 วนท 13 กนยายน พ.ศ. 2553 ขอ 4 ใหแบงสวนราชการสานกงาน

เขต ดงตอไปน

1. กลมอานวยการ

2. กลมบรหารงานบคคล

3. กลมนโยบายและแผน

4. กลมสงเสรมการจดการศกษา

5. กลมนเทศ ตดตาม และประเมนผลการจดการศกษา

6. กลมบรหารงานการเงนและสนทรพย

และขอ 5 ใหสวนราชการสานกงานเขต มอานาจหนาทดงตอไปน

1. กลมอานวยการ มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ปฏบตงานสารบรรณของสานกงานเขต

(ข) ดาเนนการเกยวกบงานชวยอานวยการ

(ค) ดาเนนการเกยวกบอาคารสถานท สงแวดลอม และยานพาหนะ

(ง) จดระบบบรหารงาน การควบคมภายใน และพฒนาองคกรสานกงานเขต

(จ) ประชาสมพนธ เผยแพรกจการและผลงานของสานกงานเขตและสวน

ราชการในสงกด

(ฉ) เผยแพรและใหบรการขอมลขาวสาร

(ช) ประสานการดาเนนงานระหวางหนวยงานภายในและภายนอก เขตพนท

การศกษา

(ซ) ประสานงานทเกยวกบการสรรหากรรมการและอนกรรมการในระดบตางๆ

(ฌ) ปฏบตหนาทอนทเกยวของกบกจการภายในของสานกงานเขต ทมใชงาน

ของสวนราชการใดโดยเฉพาะ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

37

(ญ) สงเสรมการจดสวสดการและสวสดภาพในสานกงานเขต สถานศกษาและ

หนวยงานทางการศกษา

(ฎ) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของ

หรอทไดรบมอบหมาย

2. กลมบรหารงานบคคล มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) วางแผนอตรากาลง กาหนดตาแหนงและวทยฐานะ

(ข) สรรหา บรรจ แตงตง ยาย โอน และการออกจากราชการของขาราชการคร

และบคลากรทางการศกษา

(ค) ดาเนนงานบาเหนจความชอบและทะเบยนประวต

(ง) พฒนาบคลากร สงเสรม ยกยอง เชดชเกยรต และพฒนามาตรฐานวชาชพ

และจรรยาบรรณ

(จ) ดาเนนงานวนย อทธรณ รองทกข และการดาเนนคดของรฐ

(ฉ) ปฏบตงานเลขานการคณะอนกรรมการบรหารงานบคคลของเขตพนท

การศกษา

(ช) จดทามาตรฐาน คณภาพงาน ก าหนดภาระงานขนตาและเกณฑการ

ประเมนผลงานสาหรบขาราชการครและบคลากรทางการศกษาของสานกงานเขต

(ซ) ประเมนคณภาพการบรหารงานบคคลและจดทารายงานประจาปทเกยวกบ

การบรหารงานบคคลของขาราชการครและบคลากรทางการศกษาในหนวยงานการศกษาเพอเสนอ

คณะอนกรรมการบรหารงานบคคลเขตพนทการศกษาและคณะกรรมการบรหารงานบคคลของ

ขาราชการครและบคลากรทางการศกษา

(ฌ) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของ

หรอทไดรบมอบหมาย

3. กลมนโยบายและแผน มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ศกษา วเคราะห วจย และพฒนาระบบขอมลสารสนเทศเพอการบรหารและ

การจดการศกษา

(ข) จดทานโยบายและแผนพฒนาการศกษาใหสอดคลองกบนโยบายมาตรฐาน

การศกษาแผนการศกษา แผนพฒนาการศกษาขนพนฐาน และความตองการของทองถน

(ค) วเคราะหการจดตงงบประมาณเงนอดหนนทวไปของสถานศกษาและแจง

การจดสรรงบประมาณ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

38

(ง) ตรวจสอบ ตดตาม ประเมน และรายงานผลการใชจายงบประมาณและผล

การปฏบตตามนโยบายและแผน

(จ) ดาเนนการเกยวกบการจดตง ยบ รวม เลก และโอนสถานศกษาขนพนฐาน

(ฉ) ปฏบตงานเลขานการคณะกรรมการเขตพนทการศกษา

(ช) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของ

หรอทไดรบมอบหมาย

4. กลมสงเสรมการจดการศกษา มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) สงเสรมการจดการศกษาขนพนฐานในรปแบบการศกษาในระบบการศกษา

นอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

(ข) สงเสรมและสนบสนนการจดการศกษาขนพนฐานของบคคล ครอบครว

องคกรชมชนองคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการและสถาบนสงคมอน

(ค) ประสานและสงเสรมองคกรปกครองสวนทองถนใหสามารถจดการศกษา

สอดคลองกบนโยบายและมาตรฐานการศกษา

(ง) สงเสรมการจดการศกษาสาหรบผพการ ผดอยโอกาสและผมความสามารถ

พเศษ

(จ) สงเสรมงานการแนะแนว สขภาพอนามย กฬาและนนทนาการ ลกเสอ

ยวกาชาด เนตรนารผบาเพญประโยชน นกศกษาวชาทหาร ประชาธปไตย วนยนกเรยน การพทกษ

สทธเดกและเยาวชน และงานกจการนกเรยนอน

(ฉ) สงเสรมสนบสนนการระดมทรพยากรเพอการศกษา

(ช) สงเสรมงานกจกรรมพเศษและงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร

(ซ) ประสานการปองกนและแกไขปญหาการใชสารเสพตด และสงเสรมปองกน

แกไข และคมครองความประพฤต นกเรยนและนกศกษา รวมทงระบบดแลชวยเหลอนกเรยน

(ฌ) ดาเนนงานวเทศสมพนธ

(ญ) ประสาน สงเสรมการศกษากบการศาสนาและการวฒนธรรม

(ฎ) สงเสรมแหลงการเรยนร สงแวดลอมทางการศกษาและภมปญญาทองถน

(ฏ) ประสานและสงเสรมสถานศกษาใหมบทบาทในการสรางความเขมแขงของ

ชมชน

(ฐ) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของ

หรอทไดรบมอบหมาย

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

39

5. กลมนเทศ ตดตาม และประเมนผลการจดการศกษา มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ประสาน สงเสรม สนบสนนและพฒนาหลกสตรการศกษาขนพนฐาน

หลกสตรการศกษาระดบกอนประถมศกษาและหลกสตรการศกษาพเศษ

(ข) ศกษา วเคราะห วจย เพอพฒนาหลกสตร การสอนและกระบวนการเรยนร

ของผเรยน

(ค) วจย พฒนา สงเสรม ตดตาม ตรวจสอบ และประเมนเกยวกบการวดและการ

ประเมนผลการศกษา

(ง) วจย พฒนา สงเสรม มาตรฐานการศกษาและการประกนคณภาพการศกษา

รวมทงประเมนตดตามและตรวจสอบคณภาพการศกษา

(จ) นเทศ ตดตาม และประเมนผลการจดการศกษา

(ฉ) ศกษา วเคราะห วจย พฒนา สงเสรมและพฒนาสอนวตกรรมและเทคโนโลย

ทางการศกษา

(ช) ปฏบตงานเลขานการคณะกรรมการตดตาม ตรวจสอบ ประเมนผลและนเทศ

การศกษาของเขตพนทการศกษา

(ซ) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของ

หรอทไดรบมอบหมาย

6. กลมบรหารงานการเงนและสนทรพย มอานาจหนาทดงตอไปน

(ก) ดาเนนงานเกยวกบงานบรหารการเงน

(ข) ดาเนนงานเกยวกบงานบรหารงานบญช

(ค) ดาเนนงานเกยวกบงานบรหารงานพสด

(ง) ดาเนนงานเกยวกบงานบรหารงานบรหารสนทรพย

(จ) ใหคาปรกษาสถานศกษาเกยวกบการดาเนนงานบรหารการเงน งานบญช

งานพสดและงานบรหารสนทรพย

(ฉ) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของ

หรอทไดรบมอบหมาย

4. วสยทศน

สานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๑ เปนผน าในการพฒนาคณภาพ

การศกษาสความเปนเลศบนพนฐานความเปนไทย

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

40

5. พนธกจ

1) บรหารจดการอยางมออาชพ

2) เสรมสรางความเสมอภาค สทธและโอกาสทางการศกษา

3) ยกระดบคณภาพการศกษาสความเปนเลศ

4) สงเสรมและปลกฝงใหผเรยนมคณธรรมจรยธรรมและมคณภาพชวตบนพนฐาน

ความเปนไทย

5) พฒนาครและบคลากรทางการศกษาสความเปนมออาชพ

6. เปาประสงค

1) ผบรหารเปนผนาแหงการเปลยนแปลง

2) บรหารงานอยางเปนระบบตามหลกธรรมาภบาล

3) นานวตกรรม สอ และเทคโนโลยมาใชในการบรหารจดการและพฒนาคณภาพ

การศกษา

4) นาขอมลสารสนเทศมาใชในการบรหารจดการอยางเปนระบบ

5) องคคณะบคคลมความเขมแขงและมสวนรวมในการสงเสรมสนบสนนการจด

การศกษา

6) ประชากรวยเรยนทกกลมไดรบการศกษาขนพนฐาน ตามสทธอยางเทาเทยม และ

เสมอภาค

7) นกเรยนจบการศกษาภายในเวลาทหลกสตรกาหนด

8) ลดอตราการออกกลางคนของนกเรยนในทกระดบชน

9) อตราการเรยนตอของนกเรยนเพมขนในทกระดบ

10) ผเรยนกลมเสยงไดรบการดแลจากระบบดแลชวยเหลอนกเรยน

11) สถานศกษาทกแหงผานเกณฑการประเมนตามมาตรฐาน/ระบบประกนคณภาพ

ภายใน

12) สถานศกษาไดรบการรบรองตามมาตรฐานของสมศ.

13) ผลสมฤทธทางการเรยน 8 กลมสาระการเรยนรสงเปนอนดบหนงของสานกงาน

เขตพนทการศกษามธยมศกษา

14) สถานศกษามคณภาพผานเกณฑโรงเรยนมาตรฐานสากล (World-Class

Standard School)

15) ผเรยนทมความเปนเลศไดรบการพฒนาเตมศกยภาพ

16) ผเรยนนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการดาเนนชวต

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

41

17) ผเรยนมคณธรรมจรยธรรม

18) ผเรยนมสวนรวมในการสบสาน อนรกษ ประเพณ วฒนธรรมทองถนและชาต

19) ผเรยนอนรกษสงแวดลอม และรเทาทนการเปลยนแปลงภาวการณของโลก

20) ครและบคลากรทางการศกษามทกษะและสมรรถนะในการปฏบตงานอยางมอ

อาชพ

21) ครและบคลากรทางการศกษาพฒนาตนเองอยางตอเนอง สความเปนประชาคม

โลก

7. คานยม

ยดหลกธรรมาภบาล สรางงานสรางสมพนธ มงมนบรการ สบสานเศรษฐกจพอเพยง

8. วฒนธรรมองคกร

มงผลสมฤทธ เปนกลยาณมตรกบเพอรวมงาน รวมคดรวมบรหาร บรการดวยจต

สาธารณะ

9. เอกลกษณองคกร

รกความเปนไทย กาวไกลสสากล

10. กลยทธ

1) พฒนาการบรหารจดการใหเปนระบบดวยวธการทหลากหลาย

2) สรางโอกาสและทางเลอกในการเขารบการศกษาขนพนฐานดวยวธการท

หลากหลาย

3) พฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบ

4) จดกจกรรมการเรยนรทเนนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมตามหลกปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยงบนพนฐานความเปนไทย

5) พฒนาสมรรถนะครและบคลากรทางการศกษาทงระบบใหปฏบตงานไดเตม

ตามศกยภาพ

11. ตวชวด

1) พฒนาการบรหารจดการใหเปนระบบดวยวธการทหลากหลาย

1.1) รอยละของผบรหารทผานเกณฑการประเมนผนาการเปลยนแปลง

1.2) คาเฉลยผลการประเมนตามเกณฑมาตรฐานสานกงานเขตพนทการศกษา

ในระดบดมาก

1.3) รอยละของสถานศกษาทผานการประเมนมาตรฐานการปฏบตงานม

คาเฉลยตงแตระดบมากขนไป

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

42

1.4) รอยละของสถานศกษาทนาหลกธรรมาภบาลมาใชในการบรหารจดการ

1.5) รอยละของผรบบรการมความประทบใจในผลการปฏบตงาน

1.6) รอยละของหนวยงานทนานวตกรรม สอและเทคโนโลยทนามาใชในการ

บรหารจดการจนประสบความสาเรจ

1.7) รอยละของหนวยงานทมขอมลสารสนเทศถกตอง ครบถวนและเปน

ปจจบนมาใชในการบรหารจดการ

1.8) รอยละจานวนขอเสนอแนะและขอคดเหนขององคคณะบคคล ทหนวยงาน

นามากาหนดเปนแนวดาเนนการ

2) สรางโอกาสและทางเลอกในการเขารบการศกษาขนพนฐานดวยวธการท

หลากหลาย

2.1) รอยละของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในเขตพนทบรการทประสงค

เขารบการศกษาไดรบโอกาสในการเขารบการศกษาชนมธยมศกษาปท 1

2.2) รอยละของประชากรวยเรยนตาม ทร.14 ในเขตพนทบรการ ทเขาศกษาชน

มธยมศกษาปท 1

2.3) รอยละของนกเรยนทจบการศกษาภายในเวลาทหลกสตรกาหนด

2.4) รอยละของนกเรยนออกกลางคนในแตละระดบชน

2.5) รอยละของนกเรยนทศกษาตอในระดบทสงขน

2.6) รอยละของนกเรยนกลมเสยงไดรบการดแลจากระบบดแลชวยเหลอ

นกเรยน

3) พฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบ

3.1) รอยละของสถานศกษาทผานเกณฑการประเมนตามมาตรฐาน/ระบบ

ประกน คณภาพภายใน

3.2) รอยละของโรงเรยนทไดรบการรบรองจาก สมศ. (เทยบจากการเขา

ประเมน)

3.3) ลาดบทจากผลการสอบ O-Net ประจาป

3.4) รอยละของสถานศกษาทผานการประเมนคณภาพตามเกณฑโรงเรยน

มาตรฐานสากล (World-Class Standard School)

3.5) รอยละของผเรยนทมความเปนเลศ ไดรบการพฒนาเตมตามศกยภาพ

4) จดกจกรรมการเรยนรทเนนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมตามหลกปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยงบนพนฐานความเปนไทย

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

43

4.1) รอยละของผเรยนทนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการ

ดาเนนชวต

4.2) รอยละของผเรยนทมคณลกษณะทพงประสงคในระดบดขนไป

4.3) รอยละของผเรยนทมสวนรวมในการสบสาน อนรกษ ประเพณ วฒนธรรม

ทองถนและชาต

4.4) รอยละของผเรยนทผานการประเมนดานการอนรกษสงแวดลอม และร

เทาทนการเปลยนแปลงภาวการณของโลก

5) พฒนาสมรรถนะครและบคลากรทางการศกษาทงระบบใหปฏบตงานไดเตม

ตามศกยภาพ

5.1) รอยละของครผชวยทผานหลกสตรการเตรยมความพรอมและพฒนาอยาง

เขม ตามหลกเกณฑและวธการท ก.ค.ศ. กาหนด

5.2) รอยละของครและบคลากรทางการศกษา ทผานเกณฑมาตรฐานตามท

ครสภากาหนด

5.3) รอยละของครอตราจางทไดรบการพฒนาอยางนอยปละ 2 ครง

5.4) รอยละของครและบคลากรทางการศกษาทไดรบการพฒนาตามสายงานไม

นอยกวา ปละ 20 ชวโมง

งานวจยทเกยวของ

1. งานวจยในประเทศ

1.1 ภาวะผนาของผบรหารโรงเรยน

ชตมา รกอาชา (2540, บทคดยอ) ศกษาเรองความสมพนธระหวางภาวะผน า

ทางการนเทศกบสภาพความสาเรจทางการนเทศของโรงเรยนมธยมศกษาผลการวจยพบวาภาวะ

ผนาทางการนเทศของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา กรมสามญศกษา เขตการศกษา 5 โดยภาพรวม

และเมอแยกแตละดานอยในระดบปานกลางเปนสวนใหญ ดานทอยในระดบมากมเพยงดานเดยว

คอการวางแผนและการจดระเบยบการประชม

วลญชร อดพฒน (2542, บทคดยอ) ไดนาแนวคดของอบรามสนมาใชในการทา

วจยเรองภาวะผนาของผบรหารตามการรบรของครโรงเรยนสงกดมลนธแหงสภาครสตจกรใน

ประเทศไทยผลการวจยพบวาภาวะผนาของผบรหารตามการรบรของครโรงเรยนสงกดมลนธแหง

สภาครสตจกรในประเทศไทยมการปฏบตมากในภาพรวมและเมอจาแนกตามขนาดพบวาผบรหาร

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

44

ทปฏบตงานอยในโรงเรยนขนาดเลกมการปฏบตปานกลางโดยเนนการมสวนรวมกนเปนอนดบ

แรกพฤตกรรมของผนาและบทบาทของผนาตามลาดบสวนผบรหารโรงเรยนทปฏบตหนาทอยใน

โรงเรยนขนาดกลางและขนาดใหญมการปฏบตมากโดยทพฤตกรรมของผนามาเปนอนดบหนงและ

ภาวะผน ารวมกนกบบทบาทของผน าปฏบตไดนอยกวาความแตกตางดานภาวะผน าพบวาใน

ภาพรวมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.05และเมอจาแนกตามขนาดพบวา

ผบรหารทปฏบตงานอยในโรงเรยนขนาดกลางและขนาดใหญมความแตกตางกบผบรหารโรงเรยน

ขนาดเลกอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยทผบรหารโรงเรยนทปฏบตงานอยในโรงเรยน

ขนาดกลางปฏบตสงสด

1.2 คณธรรม จรยธรรมตามหลกทศพธราชธรรมของผบรหารโรงเรยน

พรพฒน สขสวสด (2549, บทคดยอ) ไดศกษาเรองความสมพนธระหวางระดบ

การใชทศพธราชธรรมกบประสทธผลการบรหารงานของผบรหารสถานศกษาสงกดเขตพนท

การศกษากาฬสนธเขต 3 ผลการวจยพบวาผบรหารสถานศกษาระดบประถมศกษาในสงกดเขต

พนทการศกษากาฬสนธเขต 3 มการนาทศพธราชธรรมในแตละหวขอมาใชในระดบ “คอนขางสง”

เมอพจารณาจากอายทแตกตางกนพบวามการนาทศพธราชธรรมมาประยกตใชในการบรหารงาน

และมประสทธผลในการบรหารงานเมอพจารณาจากประสบการณการทางานทแตกตางกนพบวาม

ระดบการใชทศพธราชธรรมในการบรหารงานและประสทธผลในการบรหารงานแตกตางกนใน

การบรหารงานในโรงเรยนทมขนาดแตกตางกนกพบวามระดบการใชทศพธราชธรรม และม

ประสทธผลในการบรหารงานไมแตกตางกนและผลการวเคราะหคาสมประสทธสหสมพนธของ

ระดบการใชทศพธราชธรรมกบประสทธผลการบรหารงานของผบรหารสถานศกษาระดบ

ประถมศกษาในสงกดเขตพนทการศกษากาฬสนธเขต 3 คอดานทานดานศลดานการบรจาคดาน

ความซอตรงดานความออนโยนดานความเพยรดานความไมโกรธดานความไมเบยดเบยนดานความ

อดทนดานความไมพโรธกบประสทธผลการบรหารงาน 4 กลมคอกลมงานวชาการกลมงาน

งบประมาณกลมงานบคคลและกลมงานบรหารทวไปพบวามความสมพนธกนในทางบวกอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ .01

พระจกร บางประเสรฐ (2554, บทคดยอ) ไดศกษาเรองความสมพนธระหวาง

การบรหารแนวทศพธราชธรรมกบการบรหารงานบคคลในโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานครกลม

กรงธนใตผลการวจยพบวาการบรหารแนวทศพธราชธรรมมความสมพนธกบการบรหารงานบคคล

ในระดบมากเมอนาองคประกอบของทศพธราชธรรมมามาวเคราะหคาสมประสทธสหสมพนธกบ

องคประกอบของการบรหารงานบคคลพบวาดานทานมความสมพนธกบการไดมาซงบคคลใน

ระดบปานกลางมความสมพนธกบการบารงรกษาบคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบการ

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

45

พฒนาบคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบการใหบคคลพนจากงานในระดบปานกลางดาน

ศลมความสมพนธกบการไดมาซงบคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบการบารงรกษาบคคล

ในระดบปานกลางมความสมพนธกบการพฒนาบคคลในระดบปานกลาง มความสมพนธกบการให

บคคลพนจากงานในระดบปานกลาง ดานการบรจาคมความสมพนธกบการไดมาซงบคคลในระดบ

ปานกลางมความสมพนธกบการบารงรกษาบคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบการพฒนา

บคคลในระดบปานกลาง มความสมพนธกบการใหบคคลพนจากงานในระดบปานกลาง ดาน

อาชชวะมความสมพนธกบการไดมาซงบคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบการบารงรกษา

บคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบการพฒนาบคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบ

การใหบคคลพนจากงานในระดบปานกลาง ดานมททวะมความสมพนธกบการไดมาซงบคคลใน

ระดบมากมความสมพนธกบการบารงรกษาบคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบการพฒนา

บคคลในระดบมาก มความสมพนธกบการใหบคคลพนจากงานในระดบปานกลาง ดานตบะม

ความสมพนธกบการไดมาซงบคคลในระดบปานกลาง มความสมพนธกบการบารงรกษาบคคลใน

ระดบมากมความสมพนธกบการพฒนาบคคลในระดบมาก มความสมพนธกบการใหบคคลพนจาก

งานในระดบตา ดานอวหงสามความสมพนธกบการไดมาซงบคคลในระดบปานกลาง ม

ความสมพนธกบการบารงรกษาบคคลในระดบมากมความสมพนธกบการพฒนาบคคลในระดบ

ปานกลาง มความสมพนธกบการใหบคคลพนจากงานในระดบปานกลาง ดานขนตมความสมพนธ

กบการไดมาซงบคคลในระดบปานกลาง มความสมพนธกบการบารงรกษาบคคลในระดบ

ปานกลางมความสมพนธกบการพฒนาบคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบการใหบคคล

พนจากงานในระดบปานกลาง ดานอวโรธะมความสมพนธกบการไดมาซงบคคลในระดบปาน

กลางมความสมพนธกบการบารงรกษาบคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบการพฒนา

บคคลในระดบปานกลางมความสมพนธกบการใหบคคลพนจากงานในระดบปานกลาง

ดารง คมพาล, ธรวรรณ มะโนรา, สมจตร โตนชยภม (2552, บทคดยอ) ไดศกษา

เรองพฤตกรรมการบรหารงานบคคลตามหลกทศพธราชธรรมของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน

สงกดเขตพนทการศกษาสโขทยเขต 2 ผลการวจยพบวาผบรหารสถานศกษาขนพนฐานสงกดเขต

พนทการศกษาสโขทยเขต 2 มระดบพฤตกรรมการบรหารงานบคคลตามหลกทศพธราชธรรมใน

ภาพรวมอยในระดบมากโดยเฉพาะอยางยง ดานอวโรธนะมคาเฉลยสงสดและดานทานทมคาเฉลย

ตาทสดและผลการเปรยบเทยบพฤตกรรมกรรมการบรหารงานบคคลตามหลกทศพธราชธรรมของ

ผบรหารสถานศกษาขนพนฐานสงกดเขตพนทการศกษาสโขทยเขต 2 ระหวางครและ

คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานในภาพรวมพบวาแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถตท

ระดบ .05

มหาวท

ยาลยราชภฏธนบร

46

2. งานวจยตางประเทศ

2.1 ภาวะผนาของผบรหารโรงเรยน

Truskie (1999, pp. 1-2) ไดศกษาความสมพนธระหวางภาวะผนาและวฒนธรรม

องคการพบวา ภาวะผน าสงผลโดยตรงตอวฒนธรรมองคการ ภาวะผน าสามารถทาใหการ

ปฏบตงานดขนคงเสนคงวา และทาใหองคการมการพฒนาประสทธภาพในการปฏบตงานไดอยาง

ยงยน ผน าตองรจกและเขาใจวฒนธรรมองคการ รวมทงแสดงบทบาทของภาวะผนาเพอสราง

วฒนธรรมทสงผลตอการสงเสรมประสทธภาพในการปฏบตงานดวย

2.2 คณธรรม จรยธรรมตามหลกทศพธราชธรรมของผบรหารโรงเรยน

Cooper (1991, Abstract) ไดศกษาเรองประสทธภาพของการใชระบบการประเมน

ความดความชอบระบบคณธรรมเพอพจารณาการใหรางวลสาหรบการปฏบตงานดเดนของครโดย

ศกษากบคณะกรรมการโรงเรยนครและผบรหารจานวน 24 คนในโรงเรยนประจาทองถน ผลการ

วจยพบวาคณะกรรมการโรงเรยนและผบรหารเชอวาวธการจดอนดบผลการปฏบตงานควรนามาใช

พจารณาในการเลอนขนเงนเดอนของครดวยโดยทวไปไมเชอมนเกยวกบระบบประเมนจดอนดบ

ผลการปฏบตงานซงจะใชประโยชนในการกาหนดตารางเงนเดอนของครโดยท วไปไมสนใจ

เกยวกบรปแบบการใหความดความชอบแบบแขงขนแตชอบการใหโปรแกรมการเพมเงนพเศษ

ใหแกผปฏบตงานดเดนและครยนยนใหมการใชระบบพจารณาความดความชอบแบบคณธรรม

ตอไปโดยไมตองการใหมการเจรจาตอรองเกยวกบเงนเดอนและการทาสญญาจางและม

แนวความคดเชงบวกกบการพฒนาการสรางสงจงใจเพอสรางผลงานเพอนาไปสการใชระบบ

คณธรรมตอไปในอนาคต

จากงานวจยทไดจากนกวชาการทงในและตางประเทศนน ผวจยสรปไดวา

ผบรหารทงหลายควรเปนผต งอยในหลกทศพธราชธรรม คอ มความคดรเรม มความคด ให

ความสาคญแกบคคล มความนาเชอถอ ใฝร กลาตดสนใจ มคณธรรม จรยธรรม เพอความเทยงตน

รงในการบรหารบานเมองและสถานศกษาใหมประสทธภาพเพอเปนทยอมรบของคนท วไป

เนองจากผบรหารเหลาน นบวาเปนบคลากรทมบทบาททสาคญทสดในการบรหารประเทศและ

สถานศกษา การบรหารงานตางๆ ทงในดานการปกครองประเทศ การศกษา ธรการ บคลากร พสด

อาคารสถานท การเงน และกจการนกเรยนยอมขนอยกบผบรหารเปนหลก ฉะนนผบรหารจงไม

ควรบรหารงานโดยปราศจากหลกธรรมของพระราชา คอหลกทศพธราชธรรมและภาวะผนา ควร

สรางใหเกดกบตนเองอยเสมอในการนาพาองคกรไปสเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ และ

ประสทธผล