วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33(1) : 51-72, 2556

__________________

1 บทความนไดรบทนสนบสนนวจยจากทนวจยมหาบณฑต สกว.ดานมนษยศาสตร-

สงคมศาสตร ป 2554

2 นกศกษาปรญญามหาบณฑต ภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร 1

Lanna Literay Arts in Mahajati Payap Part, Soysangkorn Version

วาทต ธรรมเชอ 2

Wathit Thummachoe

บทคดยอ

งานวจยเรองนม งศกษาความงามทางวรรณศลปในวรรณกรรมลานนาเรอง

มหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกรวาเปนปจจยสำาคญทชวยใหมการสบทอดการ

ตงธรรมหลวงของลานนาปจจบน ขอมลทใชศกษานำามาจากหนงสอมหาชาตภาคพายพ

ฉบบสรอยสงกร สำานวนเอก สอบทานและชำาระโดย พระธรรมราชานวตร พมพครงท 1

ป พ.ศ. 2498

วรรณกรรมลานนา เรองมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกรนจะแบงการ

ศกษาออกเปน 2 ดาน ไดแก ดานแรกฉนทลกษณทใชแตงและดานทสองคอ วรรณศลปท

เกดจากการเลนเสยง คำาและความหมาย

ผลการศกษาพบวาดานฉนทลกษณทใชแตงมหาชาตสำานวนสรอยสงกรเปนราย

ยาวซงเออตอการแตง คำาประพนธและการเทศนจงทำาใหสำานวนสรอยสงกรเปนทนยม

ในพระนกเทศนเปนพเศษ และดานวรรณศลปทเกดจากการเลนเสยงพบวา กวลานนาใช

3 กลวธ คอ การเลนเสยงสมผส การเลนสทพจนและและการใชคำาอพภาส อกทงการเลน

คำากวลานนาใช 2 กลวธ คอ การเลนซำาคำาและการเลนซำากลมคำา ในดานสดทายดาน

ความหมายกวลานนาใช 2 กลวธ คอ การสรางสนทรยภาพดวยการใชภาพพจน เชน

อปมา และบคคลวต เปนตน สวนสนทรยรสในมหาตสำานวนสรอยสงกรพบวาม 3 รสท

พบมากทสด คอ กรณารส ศฤงคารรสและหาสยรส เปนตนอาจจะกลาวไดวาความงาม

ทางวรรณศลปของมหาชาตสำานวนสรอยสงกรเปนสำานวนทไดรบการยกยองวามถอย

คำาไพเราะจงนยมนำามาใชเทศนในประเพณตงธรรมหลวงมากกวาสำานวนอน

คำาสำาคญ: 1. วรรณศลปลานนา. 2. มหาชาต. 3. สำานวนสรอยสงกร.

52

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

Abstract

The purpose of this research is to study the language usage in Lanna

literature and to discuss the key factor in establishing Lanna Tang Tham Luang

tradition in present. The book entitled Mahajati Payap, Soisangkorn Version,

the major version, checked and revised by Phra Tham Rachaanuwat in 1955

was used as the source of data. The study was divided into two areas: (i) the

prosodic used for composing, (ii) the techniques of playing with words, phonics

and meanings. Results showed that the prosody used for composing Mahajati,

Soisangkorn Version is like poetry which makes it popular among preachers.

Moreover it was found that the Lanna poet used three language strategies:

playing on rhyme, onomatopoeia and using repeated words. The Lanna poet

was also found to used 2 strategies in playing with words: repeating words and

repeating group of words. Additionally, creation of aesthetics using image such

as metaphor and personification, etc. were also used. For the aesthetic taste

in the Mahaj\ati, Soisangkorn Version, it was found that the 3 tastes found most

are taste of kindness, taste of love, and taste of humor. It can be concluded

that language used in Mahajati, Soisangkorn Version, is widely accepted as it it

contains melodious words. Consequently, it is more popular among preachers

in the Tang Tham Luang tradition.

Keywords: 1. Lanna art created language. 2. Mahajati. 3. Soisangkorn

Version.

53

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

วาทต ธรรมเชอ

เวสสนดรชาดก 3 เปนเรองราวเกยวกบพระสมมาสมพทธเจาเมอครงเสวยพระชาต

เปนพระโพธสตว พระนามวา “พระเวสสนดร” ซงเปนพระชาตทสำาคญทสด เนองจาก

เปนพระชาตสดทายกอนทพระองคจะทรงกลบพระชาต มาเปนพระสมมาสมพทธเจาและ

เปนพระชาตททรงบำาเพญบารมครบทงสบบารม จงนยมเรยกกนวา “มหาชาต” หมายถง

ชาตทยงใหญ เรองราวของพระเวสสนดรนนมทงสน 13 กณฑ จบเรองตงแตหลงจาก

พระพทธเจาตรสรและมพระดำารทจะเสดจไปโปรดพระประยรญาตเมอพระประยรญาต

ทงหลายทอดพระเนตรเหนพระพทธเจา ซงออนศกดกวาจงไมแสดงความเคารพและ

ทรงแสดงกรยากระดางกระเดอง พระพทธเจาจงทรงเหาะขนไปในอากาศทรงแสดง

ฉพพรรณรงสแลวจงโปรยธลพระบาทลงพระเศยรของเหลาพระประยรญาตเมอ

พระประยรญาตทอดพระเนตรดงนนจงทรงแสดงความเคารพขณะนนบงเกดฝนโบก

ขรพรรษสรางความอศจรรยใจและความฉงนแกพระประยรญาตทงหลายพระพทธเจา

จงทรงแสดงชาดกเรองพระเวสสนดรประทานอธบายเรองฝนโบกขรพรรษเคยตกมาแลว

ครงหนงเมอพระพทธเจาทรงเสวยพระชาตเปนพระเวสสนดรใหแกพระประยรญาต

ทงหลายฟง

ความสำาคญของเรองมหาชาตนนปรากฏมาตงแตครงกรงสโขทยเปนราชธาน

กลาวคอ ศลาจารกนครชม หลกท 3 มความวาถาหาคนสวดพระมหาชาตไมไดพระ

อภธรรมอนจะขาดหายไป สวนคมภรมาเลยยวตถซงเปนคมภรสำาคญคมภรหนงของ

พระพทธศาสนายงปรากฏความเชอเรอง อานสงสของการสวดมหาชาตวาหากผใดไดฟง

เทศนมหาชาตครบทง 13 กณฑภายในหนงวนจะไดไปเกดในสวรรคชนดาวดงสและ

ยงไดเกดในยคสมยของพระศรอารยเมตไตรย พระพทธเจาในอนาคตกาล ในยคนเปน

ยคแหงความสข มนษยทงหลายจงตองการไปเกดในยคสมยน จากความเชอทงสอง

ประการนโดยเฉพาะความเชอในประการทสองจงทำาใหเรองเวสสนดรชาดกเขาไป ม

บทบาทและความสำาคญในประเพณการเทศนมหาชาต เชน การเทศนมหาชาตของ

__________________

3 ชาดก มาจากคำาวา ชาตกะ หมายถง การเกดหรอผทเกดแลว คำาวา “ชาดก” ในวรรณกรรม

พระพทธศาสนาจงหมายถง เรองราวของพระพทธเจาเมอครงเสวยพระชาตเปนสตวและมนษย ซง

แบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก ประเภทแรก คอ นบาตชาดก คอ ชาดกทตกลงกนไวมทงหมด 547

เรอง ซงรวมถงเรองพระเวสสนดรชาดกดวย และประเภททสอง คอ พาหรชาดก หมายถง ชาดกนอก

นบาตมทงสน 50 เรอง ภกษชาวลานนาเปนผรจนาในชวงพ.ศ. 2000-2200 หากนบจำานวนชาดกจรง

แลวปรากฏวาม 61 เรองรวมเรยกวา “ปญญาสชาดก” ดงทสำานกพมพศลปาบรรณาคารจดพมพ

54

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

ภาคกลาง การตงธรรมหลวงของภาคเหนอและงานบญพระเวสของภาคอสาน เปนตน

เรองเวสสนดรชาดกนเปนวรรณกรรมพระพทธศาสนาทนยมแพรหลายมาก

ทสดในแถบสวรรณภมซงจะเหนไดจากการแพรกระจายของเรองเวสสนดรชาดกในพระ

ไตรปฎกทเปนภาษาบาล ตามทองถนตางๆ เชน ลาว พมา สบสองพนนา รวมทง

ประเทศไทยอกดวย

เรองเวสสนดรชาดกนเปนทรจกและนยมมากในอาณาจกรลานนาและอาณาจกร

ใกลเคยงเนองจากความเชอและคานยมเรองอานสงสของการสรางธรรมมหาชาต

อดม รงเรองศร (2546 : 199) ไดใหความเหนถงการสรางคมภรเกยวกบมหาชาตไววา

“การทมการสรางธรรมมหาชาตและชาดกตางๆ เปนจำานวนมากนน อาจจะเปนเพราะ

ความบนดาลใจทไดรบการกระตนจาก “อานสงสสรางธรรม” และอาจเปนเพราะตองการ

แสดงถงความสามารถของผแตงดวยกได”

การสรางคมภรมหาชาตเพอถวายวดนน อาจจะกลาวไดวา เกดจากปจจยในการ

นยมฟงเทศนของชาวลานนา ทงนมาจากความเชอจากคมภรเรองมาเลยยวตถ 4 วาผใด

ไดฟงเรองมหาชาตจบภายในหนงวน จะไดไปสสวรรค ชนดาวดงสหรอจะไดไปสยคของ

พระศรอารยเมตไตรย จากความเชอนจงทำาใหชาวลานนานยมฟงเทศนโดยเฉพาะเรอง

มหาชาต จงทำาใหเกดประเพณ “สรางธรรม” คอ การจดทำาคมภรพทธศาสนาโดยเฉพาะ

เรองมหาชาต เพอใหภกษไดใชในการเทศน ความนยมในการสรางธรรมนไดรบความ

นยมมากจงทำาใหมหาชาตของลานนานนมจำานวนสำานวนมากถง 200 สำานวน

สวนพระมหาสมชาต นนทธมมโก (สมชาต นนทธมมโก (บษนารย), พระ

มหา 2549 : 13-14) ไดสนนษฐานประวตการเทศนมหาชาต ไววา “ในดนแดนลานนา

ปรากฏวามการเทศนมหาชาตเวสสนดรชาดกมาเปนเวลานานหลงจากทพระพทธศาสนา

ไดเผยแผเขามาในดนแดนลานนาแตกไมมหลกฐานเพยงพอทจะบอกไดวาการเทศน

มหาชาตในลานนามความเปนมาอยางไร นอกจากจะอนมานเอาจากทอนแตกเปน

เรองแปลกอยบาง ทมคมภรมหาชาตเวสสนดรชาดกในลานนามมากกวาประเทศทนบถอ

พระพทธศาสนาดวยกน ถาจะอนมานเอาตามจำานวนพระคมภรทมอยอยางมากมาย

อยางนนนาพดไดวา การเทศนมหาชาตในลานนากคงจะตองมการจดเทศนอยาง

ใหญโตไมแพทอนๆ ฉะนน จงกลาวไดวา การเทศนมหาชาตในทตางๆ กนาจะมอทธพล

__________________

4 ชาวลานนารจกคมภรมาเลยยวตถในชอมาลยโปรด (ออกเสยงชอคมภรนวา “มาลยโผด”

เสยง /ปร/ ในภาษาลานนาออกเสยงเปน /ผ/)

55

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

วาทต ธรรมเชอ

แกกนและกนไมมากกนอย”

ความเชอเรองการเทศนมหาชาตนนยงคงปรากฏใหเหนในสงคมลานนาปจจบน

ทงการเทศนมหาชาตในเดอนมนาคมและเมษายน อกทงยงคงปรากฏในงานบญใหญ

ของลานนา คอ “ประเพณตงธรรมหลวง” ซงตรงกบเดอนยหรอเดอนพฤศจกายน

การเทศนมหาชาตของลานนานนนาจะมทมาสองทาง คอ ทางแรกมาจากการ

แปลคาถาพนทเปนภาษาบาล 1,000 พระคาถา (ประคอง นมมานเหมนท 2526 : 30) ซง

พระยากอนาทรงใหพระทง 3 นกาย คอ นกายดงเดมหรอเรยกวานกายพนเมองโบราณ

ซงรบมาจากมอญ นกายพระสมนเถระซงมาจากกรงสโขทยและนกายสหล ครนแปล

สำาเรจแลวจงนาจะมการใชสวดและเทศน พระครอดลสลกตต (อดลสลกตต (ประพฒน

ฐานวฑโฒ บญชม), พระคร 2551 : 19) สนนษฐานไววากรงสโขทยอาจจะรบประเพณ

การฟงเรองเวสสนดรชาดกมาจากอาณาจกรลานนา ขอสนนษฐานนผศกษามความเหน

ทแตกตางจากประคอง นมมานเหมนทและพระครอดลสลกตต วาการสวดและการเทศ

นมหาชาตนอาจจะเปนไปไดวากรงสโขทยกมแบบฉบบเปนของตนเอง ซงไมนาจะไดรบ

การถายทอดไปจากอาณาจกรลานนา อกทางหนงนาจะมทมาจากนกายดงเดมกลาวคอ

การเทศนมหาชาตในลานนานนนาจะมมาแตเดมกอนการขนมาของพระพทธศาสนา

นกายพระสมนเถระ กลาวคอ นาจะมการเทศนมหาชาตลานนามาแตนกายดงเดมบาง

แลวเรยกวา “นกายพนเมองโบราณ” 5 ซงอาจจะสนนษฐานไดวาการเทศนมหาชาต

ลานนานอาจจะมการพฒนารปแบบขนเอง เมอพระพทธศาสนานกายพนเมองโบราณ

เขามาสลานนาและอาจจะมาจากการสวดแบบมทำานอง 6 จนพฒนากลายเปนทำานอง

เทศนตางๆ ในปจจบน กลาวโดยสรปไดวาการเทศนมหาชาตของทงสองอาณาจกร

อาจจะมพฒนาการเปนของตนเองจนทำาใหมเอกลกษณเฉพาะตนดงทเหนไดใน

ปจจบน สวนลานนานนไดพฒนาทงทำานองการเทศนและการแตงเรองมหาชาตจนม

__________________

5 นกายดงเดมหรอนกายพนเมองโบราณนอาจจะเปนนกายมหายานทไดรบมาจากมอญอก

ทอดหนง กลาวคอ นกายดงกลาวมลกษณะของวตรปฏบตและขอวนยบางประการทมลกษณะของ

นกายมหายาน เชน พระสามารถฉนขาวเยน พระสามารถรองเพลง หรอแมแตพระสามารถดมนำาเมาได

เปนตน นอกจากนแลวยงมหลกฐานทางโบราณคดทแสดงใหเหนถงความเปนมหายานหลายแหลง เชน

วดปงสนกเหนอและวดไหลหนหลวง เปนตน (สมภาษณ ธตพล กนตวงศ,ผชวยศาสตราจารย ประจำา

ภาควชาศลปะไทย คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม สมภาษณวนท 28 พฤศจกายน พ.ศ.2554)

6 การสวดแบบมทำานอง ยงปรากฏใหเหนในพระพทธศาสนานกายมหายานในธเบต ประเทศ

จน

56

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

เอกลกษณเฉพาะตนอยางชดเจน สามารถเหนไดจากรปแบบการเทศน ทำานอง

เทศน และวรรณกรรมพระพทธศาสนาเรองมหาชาตสำานวนตางๆ ซงมมากถง

200 กวาสำานวนในบรรดามหาชาตลานนามากกวา 200 สำานวนนมสำานวนทชาว

ลานนาประทบใจและใหความนยมมากเปนพเศษ คอ สำานวนไมไผแจเรยวแดง

สำานวนสรอยสงกร สำานวนอนทรลงเหลา สำานวนพระยาพน และสำานวนสรอยรวมธรรม

โดยเฉพาะสำานวนสรอยสงกรไดรบความนยมมากทสด เนองจากเปนสำานวนท

ปรวรรตเปนอกษรไทยมาตรฐานแลวจงทำาใหภกษทไมสามารถอานอกษรธรรม

ไดสามารถอานและใชเทศนสะดวก อกทงสำานวนสรอยสงกรนยงมความไพเราะ

กวาสำานวนอนๆ กลาวคอ เปนสำานวนทไดรบการชำาระจากสำานวนอนๆ อาจจะกลาว

ไดวา สำานวนสรอยสงกรมวตถประสงคชำาระเพอใหมความไพเราะทางวรรณศลป

ดงทพระธรรมราชานวตร ผชำาระไดกลาวไวในคำาปรารภวา “...ขาพเจาไดพยายาม

เรยบเรยงธรรมมหาชาตลานนา โดยใหมถอยคำาสมผสกนมากทสด ทชาวลานนา

เรยกวา “สรอย” จงใหนามวา “ธรรมมหาชาตภาคพายพฉบบสรอยสงกร” ความจรง

ไมใชธรรมทขาพเจาแตงขนเอง แตคดลอกเอาธรรมมหาชาตหลายฉบบแลวแกไข

ปรบปรงตอเตมใหเหมาะสม คอ ไมหนาเกนไปหรอบางเกนไป มถอยคำาสมผส

คลองจองหรอรบกน และแกไขสำานวนโวหารบางแหงทเหนวาไมเหมาะสม แตก

พยายามรกษาภาษาลานนาโบราณ ไมใหภาษาสมยใหมปะปนเพอประโยชนแกผสนใจ

ภาษา” (ธรรมราชานวตร, พระ 2498 : ก)

วตถประสงคของการชำาระมหาชาตสำานวนสรอยสงกรนแตกตางจากมหาชาต

สำานวนไผแจเรยวแดง ท อดม รงเรองศร ไดปรวรรตและชำาระ ดงท มชฌมา วรศลป

(2549) ไดศกษาเรอง “การศกษาวรรณกรรมลานนา เรองเวสสนดรชาดก สำานวน

ไมไผแจเรยวแดง” อดม รงเรองศร (2546 : 6) กลาวถงวตถประสงคของการปรวรรตและ

ชำาระวาเพอเปนการรกษารปภาษาลานนามากกวาเพอใหเกดความงามทางวรรณศลป

ดงความวา “...เปนนวตกรรมทสรางขนจากชาดกลานนา เปนเครองแสดงใหเหนถง

ความงามในอดตซงเปนฐานใหเขาสอนาคตได” อาจกลาวไดวา วตถประสงคของ อดม

รงเรองศร ในการสรางสรรค เรองเวสสนดรชาดก ฉบบไมไผแจเรยวแดง คอ ตองการ

แสดงใหคนทวไปไดชนชมและเหนถงคณคาของวรรณกรรมลานนาซงบนทกไว

ดวยอกษรลานนา...”

มหาชาต สำานวนไมไผแจเรยวแดง จงเหนความงามดานวรรณศลปไมมาก

เทากบมหาชาต สำานวนสรอยสงกรทมวตถประสงคของการชำาระเพอแสดงความงาม

ทางวรรณศลปเพอใหเกดความไพเราะในการเทศน ซงความไพเราะทเกดจากความงาม

ทางวรรณศลปน ทำาใหมหาชาต สำานวนสรอยสงกรไดรบความนยมใชเทศนในงาน

57

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

วาทต ธรรมเชอ

ประเพณตงธรรมหลวงของเกอบทกวด อาจจะกลาวไดวา มหาชาต สำานวนสรอย

สงกรนยงคงมบทบาท เปนอยางยงในสงคมลานนาซงตางกบมหาชาตสำานวนอน

จงทำาใหผศกษาสนใจทจะศกษามหาชาตลานนา สำานวนน

การศกษาวรรณกรรมลานนาเรองมหาชาต ภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

ดานวรรณศลปนมสมมตฐานวา เรองมหาชาตสำานวนสรอยสงกรยงมบทบาทในการ

ตงธรรมหลวงอยในสงคมลานนาปจจบนเนองจากมความงามทางวรรณศลป

การศกษาในครงนจงมงเนนศกษาวรรณศลปทกวสรางสรรคขนเพอใหผอาน

เกดอารมณสะเทอนใจซงจะทำาใหเหนสารทกวไดตงใจสงใหผอานอกดวย การศกษา

วรรณกรรมลานนา เรองมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกรนผศกษาไดใชมหาชาต

ภาคพายพ สำานวนสรอยสงกรทพระธรรมราชานวตรไดปรวรรตไวเมอ พ.ศ. 2498

โดยจะแบงการศกษาออกเปน 2 สวน คอ ฉนทลกษณทใชแตงเรองมหาชาตสำานวน

สรอยสงกรและสนทรยภาพทปรากฏในเรองมหาชาตสำานวนสรอยสงกร ความงามทาง

ภาษาทงเสยงและคำาทกอใหเกดความหมายทกอใหเกดรสแกผฟง

1. ฉนทลกษณทใชแตงเรองมหาชาต สำานวนสรอยสงกร

ลานนาใชฉนทลกษณประเภทคาวธรรมในวรรณกรรมพระพทธศาสนา

ฉนทลกษณประเภทนไมมความซบซอนของคณะไมมบงคบเอก-โทอยางโคลงจงไดรบ

ความนยมในการใชแตงคำาประพนธมากกวาฉนทลกษณประเภทอนๆ อยางไรกตาม

ขอบงคบของคาวธรรมทวาคำาสดทายของวรรคจะสงสมผสไปยงคำาทสามหรอสของ

วรรคถดไปจะเปนขอบงคบเดยวของฉนทลกษณประเภทน การแตงคาวธรรมใหไพเราะ

นนจงขนอยกบจงหวะและทำานองของการเทศนดวยและดวยเหตทเปนฉนทลกษณท

ไมซบซอนดงกลาวจงเปนการเปดโอกาสใหกวไดแสดงฝมอในการแตง ฉะนน คาวธรรม

ในยคแรกๆ จงไมมกลบทและการเลนเสยงเลนคำาแพรวพราว เชน ปจจบน พระครอดล

สลกตตไดแบงประเภทคาวธรรมไว 3 แบบ คอ แบบพลไตคางชางเทยวคอง แบบ

ชางขามโทง หงสยางบาท และแบบพเศษ (อดลสลกตต, พระคร 2551 : 33-47) หาก

พจารณาตามประเภทคาวธรรมนจะพบวา มหาชาต สำานวนสรอยสงกรนใชการแตง

คาวธรรมแบบพลไตคางชางเทยวคอง ชาวลานนาจะออกเสยงวา /ปไตกาง จางเตยวคอง/

หมายถง การแตงทมลลาเหมอนกบชางเดนอยางระมดระวง รกษาจงหวะและกาวยาง

อยางสมำาเสมอซงมทมาจากชอทำานองหรอระบำา ลกษณะคำาประพนธเชนนตรงกบ

คำาประพนธประเภทรายยาวซงเหมอนกบทองถนอน ดงมลกษณะ คอ บทหนงมสวรรค

แบงเปนวรรคหนาและวรรคหลง วรรคละ 5 คำา คำาสดทายของวรรคหนาสมผสกบ

คำาท 3 หรอ 4 หรอ 5 ของวรรคหลงและคำาสดทายของวรรคหลงสมผสกบคำาท 3

58

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

ดงตวอยางตอไปน

“ . . .ดรานางมทรสรสะอาด ปองว าสองราได เสวยราช

เมองขวาง แลมงนางตายจาก ชวตพรากสนดาน คพจกหอสรางวมาน

ปราสาท งามวลาสบวร แตแมเรอนนอนเหนอแผน แทบทองแทน

ปฐว ปลองรชสลอด ใสตงสอดขดขวาง เจอแปนวางลวาดเลอน

บหอขดฅลายเฅลอนไพมา อนชางไมหากรจนาตกแตง ทกทแหง

ทำากลาง”

ตวอยางขางตนอยในกณฑมทรจะพบการกลาวถงประเพณงานศพของกษตรย

ลานนาซงเปนตอนทพระเวสสนดรเขาพระทยวาพระนางมทรไดสนพระชนมแลว

พระเวสสนดรไดรำาพงรำาพนถงพระนางมทรและจะจดงานพระศพใหอยางสมพระเกยรต

มหาชาตสำานวนสรอยสงกรนเปนคาวธรรมขนาดยาวจงทำาใหกวเลอกใช

ฉนทลกษณทไมซบซอน เพอเออตอการสรรคำา ฉนทลกษณประเภทนยงเออตอ

การเลนคำาเลนเสยงไดอยางดเพราะคาวธรรมมลกษณะเปนรายจงมความยดหยน

ของจำานวนคำาในแตละวรรคจงทำาใหกวสามารถจะเพมเตมลลาเฉพาะตวของกวได

อยางดยง จากตวอยางขางตนจะพบวากวไดสรรคำาทสมผสเพอใหเกดเสยงสมผสท

ราบรนตอเนองกนทงเรองเสยงสมผสเหลานทำาใหเกดมจงหวะอยางสมำาเสมอจงทำาให

“องคเทศน” หมายถง พระนกเทศน นยมใชมหาชาตสำานวน สรอยสงกรในการเทศน

มากกวาสำานวนอนของลานนา กลาวคอ การเทศนมหาชาตแบบลานนาในแตละพนท

วรรคหนา วรรคหลง

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5

แผนผงคำาประพนธประเภทรายยาวหรอคาวธรรม

วรรคหนา วรรคหลง

ของวรรคหนาตอไปจะเปนเชนนจนหมดความหรออาจจะลงทายวา และชะแล ชะแลนา

ดงนแหละ นนชา เฮย และ กมและ เปนตน

59

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

วาทต ธรรมเชอ

นน จะมระบำาทแตกตางกนออกไป เชน จงหวดเชยงใหมจะมระบำาสำาหรบเทศน คอ

มะนาวลองของจงหวดลำาปาง และพะเยาจะมระบำาสำาหรบเทศน คอ แมงภชมดวง

เปนตน ซงระบำาของแตละพนทจะมจงหวะทวงทำานอง และลลาการเทศนแตกตางกน

ออกไปกวลานนาซงโดยสวนใหญเปนพระสงฆจำาเปนตองรจนามหาชาตเพอให

สมพนธกบระบำาของพนทของตนจงทำาใหมหาชาตลานนามหลายสำานวนและเปนสำานวน

ทใชเฉพาะกบระบำานนๆ ซงแตกตางกบมหาชาตสำานวนสรอยสงกรทองคเทศนแตละ

พนทสามารถนำาไปเทศนไดทกระบำา เนองมาจากกวทแตงมหาชาตสำานวนสรอยสงกร

ใสใจรายละเอยดในการแตงตงแตการเลอกใชฉนทลกษณทไมซบซอน พรอมกบสรรคำา

ทมเสยงสมผส จงทำาใหเกดจงหวะทราบรนเมอนำาไปเทศนจงเขากบระบำาทกระบำาตาม

ความนยมของแตละพนทไดอยางเหมาะสม

2. วรรณศลป

วรรณกรรมลานนาเรองมหาชาตสำานวนสรอยกรเปนวรรณกรรมเรองหนงทม

วรรณศลปอยางงดงามการทกวไดสรรคำาเพอจงใจใหเกดความงามทางวรรณศลปนนเพอ

ทจะใหผอานผฟงเกดจนตนาการจนนำาไปสการรบรสและสามารถรบสารทกวไดพยายาม

ถายทอดใหแกผฟง จากการศกษาคณคาทางวรรณศลปจากเรองมหาชาตสำานวน

สรอยสงกร พบคณคาทางวรรณศลป 3 ประการ คอ ดานเสยง ดานคำา และดานความหมาย

ดงมรายละเอยดดงน

2.1 ดานเสยง

2.1.1 กลวธการใชเสยงสมผส

ก. การเลนเสยงสมผสพยญชนะ เปนการเลนเสยงใดเสยงหนงดวย

การใชอกษรตวใดตวหนงเพอใหเกดเสยงกระทบในเสยงเดยวกน หลวงธรรมาภมณฑ

(ธรรมาภมณฑ, รองอำามาตยเอกหลวง (ถก จตรถก) 2519 : 50-53) เรยกสมผสพยญชนะ

วาสมผสอกษร ม 7 ประเภท คอ สมผสแบบค เทยบค เทยมรถ เทยบรถ ทบค แทรกคและ

แทรกรถ กลวธการเลนเสยงสมผสพยญชนะนเปนกลวธทกวลานนานยมใชมากทสด

ในกณฑมทรพระนางมทรเมอทรงรสกไมสบายพระทยจงทรงรบเสดจกลบพระอาศรม

กวไดพรรณาถงหนทางทพระนางเสดจกลบไววา

“ลอมหวยหาดผาคม มทงหนกลมกลงเกลอน ไมเทาเปนเพอนเบาแรง”

ตวอยางขางตน จะเหนไดวา กวไดเลอกใชคำาวา หวย-หาด ซงเปนการเลนเสยง

พยญชนะ “ห” และกวยงจงใจใชเสยง “กล” เพอใหเกดภาพของลกษณะของกอนหนและ

ยงใหความรสกของความเกลอนกลาดของกอนหนดวยการใชคำาวา กลม-กลง-เกลอน

ไมเพยงแตการใชเสยงเพอใหเหนภาพเทานน กวลานนายงใชกลวธน ในการสรางความ

60

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

รสกของตวละครอกดวย ดงตวอยางในกณฑมทร เมอพระนางมทรทรงพบกบเหลา

พระยาราชสหพระนางทรงครำาครวญออนวอน ดงทกวไดพรรณนาความวา

“แกพระยาเนอทงหลาย อนตรายยายฟก หลบหลกจากทางเทยว กจก

เคยวเมอหาลกแกว และพระผานแผวผวขวญ นางรำาพนดงนเปนตน”

ตวอยางขางตนจะเหนไดวา กวไดเลนเสยงพยญชนะในวรรคทสามทง

คำาวา หลบ-หลก และ ทาง-เทยว(ภาษาลานนาออกเสยง /ทาง/ เปน /ตาง/ และ /เทยว/

เปน /เตยว/) ซงเปนกลวธการเลนเสยงพยญชนะแบบค คอ การใชสมผสพยญชนะเรยง

ตอกน 2 คำาและม 2 ค กวยงไดเพมความรสกของพระนางมทรวาพระนางมทรทรงยกยอง

พระเวสสนดรใหทรงอยในฐานะของพระโพธสตวแตกยงเปนพระสวามอย ดงคำาทกวใชวา

(พระ) ผาน-แผว-ผว (ขวญ) จะเหนไดวากวจงใจใชการสมผสอกษรเรยงกนถง 3 คำา

เพอแสดงใหเหนวาพระนางมทรยกยองใหเกยรตและยงเคารพนบถอพระเวสสนดร

เปนอยางยงดวย

ข. การเลนเสยงสมผสสระ เปนการเลนเสยงใดเสยงหนงดวยเสยง

สระเดยวกนเพอใหเกดเสยงสมผสอยางตอเนองและราบรน หลวงธรรมาภมณฑ

(ธรรมาภมณฑ, รองอำามาตยเอกหลวง (ถก จตรถก) 2519 : 50-53) กำาหนดสมผส

สระ 5 ประเภท คอ สมผสแบบเคยง เทยบเคยง ทบเคยง เทยบแอก และแทรกแอก ใน

มหาชาต สำานวนสรอยสงกรนพบการใชเสยงสมผสสระแบบเคยงและแบบแทรกเคยง

มากทสด ดงตวอยางในกณฑมทรเมอพระนางมทรเสดจกลบมาจากปาทรงตามหาสอง

กมารแตไมทรงพบพระนางทรงครำาครวญถงสองกมารตางๆนานาดงทกวไดพรรณนา

ไววา

“หนแมมาแลนตอนรอง เรยกนองวากณหา แมมาดาออกไทได

ลกไมมาหายงสองราแลวแล”

ตวอยางขางตนจะเหนไดวาในวรรคทสองกวเลนเสยงสระ “ออ” ในคำาวา

รอง-นอง โดยมคำาวา เรยก คนกลาง และในวรรคเดยวกนยงเลนเสยงสระ “า” ในคำาวา

วา-หา โดยมคำาวา กณ คนกลาง สวนวรรคทสเลนเสยงสระ “ไ” ในคำาวา ได-ไม โดยม

คำาวา ลก คนกลาง สมผสสระเชนนอาจจะเรยกวา สมผสแบบแทรกเคยง กลาวคอ

เปนสมผสสระทมสระอนคนกลางอาจอยตนวรรคหรอกลางวรรค สวนวรรคทสมการเลน

เสยงสระ “า” ในคำาวา มา-หา

การเลนเสยงสมผสเชนนทำาใหเหนจดประสงคของการเลนเสยงสระของก

วลานนาประการหนงคอการเลนเสยงสมผสสระเพอสรางจงหวะดงทไดกลาวไวในหว

ขอฉนทลกษณในมหาชาตสำานวนสรอยกรวาจงหวะของคำาประพนธเปนลกษณะเฉพาะ

ของมหาชาต สำานวนสรอยกรน การสรางจงหวะเพอใหสอดคลองกบระบำาเชนนจง

61

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

วาทต ธรรมเชอ

เออตอระบำาตางๆ ทอยในลานนาอกดวย ฉะนน อาจจะกลาวไดวา ดวยความใสใจในการ

แตงของกวลานนา ในดานวรรณศลปโดยเฉพาะดานเสยงทำาใหมหาชาต สำานวนสรอย

สงกรเปนนยมและยงคงมบทบาทอยในลานนา

2.1.2 การเลนเสยงสทพจน หมายถง การใชเสยงทเกดจากธรรมชาต

เชน เสยงฟารอง เสยงสตว เสยงนำา รวมถงเสยงทมนษยสรางขน ดงในกณฑกมารเมอ

พระนางมทรสบนรายวามคนมาควกดวงพระเนตรและตดพระกรของพระนาง พระนาง

จงเสดจไปทลถามพระเวสสนดร ครนถงประตศาลา พระเวสสนดรทรงไดยนเสยงประต

ดงความวา

“มหาสตโต อนวา พระมหาสตเจา อนยงอยเฝาภาวนา ไดยนประตสา

ลาดงกะกกกะกาก ยนเสยงหลากแทหนกหนา”

ตวอยางขางตนจะเหนไดวา กวเลอกใชคำาวา “กะกกกะกาก” กบประต เสยง

กะกกกะกาก นทำาใหผอานผฟงเกดจนตภาพมากขนดวย กลาวคอ เสยง “กะกกกะกาก”

นชาวลานนาจะเขาใจวาเปนเสยงดงกวาเสยงกกกก ภาพทกวสรางขนสอดรบกบฉาก

ดวย กลาวคอ ในตอนนเปนฉากทพระนางมทรทรงหวาดกลวพระสบนจงรบเสดจเพอ

ทลถามพระเวสสนดรถงเรองพระสบนกลวธการใชคำาเลยนเสยงธรรมชาตนในมหาชาต

สำานวนสรอยสงกรนน มปรากฏนอยอาจจะเปนเพราะกวไมไดตองการเนนฉาก กลาวคอ

เสยงสทพจนมกจะปรากฏและมความสำาคญตอฉาก เชน กวมกจะใชพรรณนาฉากท

เปนปา ฟาฝน รวมถงเสยงทเกดอปกรณตางๆ เปนตน แตในมหาชาต สำานวนสรอยสงกร

ฉากเปนสวนทเสรมใหตวละครเดนขน ฉะนน จงพบการใชสทพจนนอยกวาภาพพจนอน

2.1.3 การใชคำาอพภาสหรอการกรอนคำาของคำาซำา การอพภาส คอ การท

คำาพวกหนงทมเสยงซำากนดวยตวพยญชนะ หรอเรยกวาคำาซำา โดยทำาใหพยางคหนา

สนเขา เชน ยงยง เปน ยะยง ยายยาย เปน ยะยาย เปนตน (วรเวทยพส, พระ 2545 :

9) ดงทกวไดพรรณนาไวในกณฑมหาราช ตอนทชชกไดรบพระราชทานเลยงอาหาร วา

“...บดนไดมาพบของกนแพงตางๆ ชนสมคางกบมนหม สองมอถ

เขาปาก เยยะจะจบจะจาบซะซยซะซาย กนทงลาบควายและแกง

แคเปด แกงแคเหดเผดวะววะว กนทงปงจและปลาเผา แคบหมมน

เอาใสระรน เถายนมนคอยเคยว ปากพราหมณเบยวเมอบน กนทง

แกงออมตมจนดงซะซบ ปงไกรดทงตว...”

กวไดใชการอพภาส เพอใหเหนกรยาอาการตะกละของชชก เชน คำาวา จะจบ

จะจาบ ซะซย ซะซาย วะว ระรนและซะซบ เมอผอานหรอผฟงไดอานหรอฟงจะไดภาพ

ของความตะกละของชชกทรบรบประทานอยางเรงรบดวยความดใจเมอเหนอาหารทมคา

และราคาแพงซงทำาใหผอานและผฟงเหนภาพของชชกทกนมมมาม สงเสยงตลอดเวลา

62

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

ทงเสยงเคยวเสยงซดและเสยงดดนวดวย

2.2 ดานคำา

การเลนคำาเปนอกกลวธหนงทกวลานนานยมใชในการแตงมหาชาต สำานวน

สรอยสงกร การเลนคำาซงชวยทำาใหเกดจงหวะ ลลาและความไพเราะยงขน จนนำาไป

สความหมายทประทบใจและกนใจผอานผฟงมากขนดวยวธการใชคำา วล หรอ ขอความ

ซำาๆ ดวยความมงหมายทจะเนนหรอยำาเนอความทแตงหรออารมณทผแตงตองการ

แสดงใหแนนแฟนกระจางชด

ก. การเลนซำาคำา เพอตอกยำาความใหมนำาหนกมากขน ดงในกณฑมทรใน

ตอนทพระนางมทรกลบมาไมพบสองกมารพระนางมทรไดพยายามตามหาสองกมาร

ทกทแตกไมพบ ในตอนนกวไดเลนการซำาคำาวา “ทก” วา

“...ทกขอกขางอาราม ทกดงรามและปากลวย ทกสรอกหวยเครอ

หนาม ทกดงงามปาไมทกแหลงไหลเขาเขยว ทกรเปลวปากถำา ทก

ทานำาและลอมคา ทกรผาเหวหาด ทกทตาดเหวเหน ทกรดนและจอม

ปลวก ทกบวกนำาและสระหนอง ทกหนกองหนกอนางกไปหยดรองหา

กบหนสองบวตราหนอทาว ในดานดาวแดนใด...”

ตวอยางนพบวากวไดเลนคำาวา “ทก” ซงเปนการเนนนำาหนกของเนอความ การท

กวใชคำาวา “ทก” เพอยำาใหผอานผฟงรสกถงวาพระนางมทรไดออกตามหาลกทกท

ไมเวนทใดเลยทงรดน จอมปลวกและบวกนำา ซงเปนการยำาถงความรสกของพระนาง

มทรทเปนแมซงรมรอนใจเทยวตามหาลกแบบพลกแผนดนโดยไมใหรอดหรอดตาสกท

เดยว อกทงยงเปนการพรรณนาภมทศนของปาหมพานตท 4 กษตรยไดอาศยอย

ดงในบทประพนธนจะเหนถงปาทมตนกลวยขนมาจนเรยกวา “ปากลวย” อกทงดานขาง

อาศรมกมสระนำา อาศรมของทง 4 กษตรยอยบนเขาทสง มถำาและเหวลกดวย

ในกณฑกมาร หลงจากพระเวสสนดรทรงบรจาคสองกมารแลว พระนางมทรทรง

ตามหาสองกมารแตกไมทรงพบจงทรงพรรณนาครำาครวญถงสองกมารวา

“ทเหยยบลกกทงสอง ทสกกสกเปนหนอง ทพองกพองเปนนำา ทซำา

กซำาเปนเลอด บรแหงเหอดสกยาม”

ความตอนนกลาวถงความทกขยากลำาบากของสองกมารทตองถกพาไปใน

ททรกนดารกวไดพรรณนาถง ความลำาบากในการเดนทางดวยเทาดวยการกลาววาท

ทสองกมารไปเหยยบทำาใหเทาสกจนเปนหนองพองจนเปนนำาและชำาจนเปนเลอด กว

ไดใชกลวธการซำาคำาโดยใชคำาวา “ก” คนระหวางคำาเพอเปนการสมดลเสยง กลาวคอ

การสมดลเสยงทเหมอนกน ทง สกกสก พองกพอง ซำากซำา ลวนแลวเปนการเนนยำา

ความ กวใชคำาวา “ก” คนระหวางการซำาคำาเชนนทำาใหเหนความสองความไดชดเจนขน

63

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

วาทต ธรรมเชอ

อกดวย เชน ทสกกสกเปนหนอง คำาวา “ทสก” หมายถง เทาทระบมกสกจนเปนหนอง

จะเหนไดวา “สก” คำาแรกทำาหนาทเปนคำาคณศพททละคำานามขางหนา หมายถง เทาท

ระบม สวนคำาวา “สก” คำาทสอง ทำาหนาทเปนคำากรยา หมายถง อาการระบมจนเปน

แผล ทำานองเดยวกนในบาททสองและสามทคำาแรกทงคำาวาพองและซำาทำาหนาทเปน

คำาคณศพทและคำาทสองทำาหนาทเปนคำากรยาตามลำาดบ อาจจะกลาวไดวา กลวธ

การสมดลเสยงของกวลานนาเชนน ไมเพยงจะทำาใหเกดจงหวะของการเทศนแลวยง

ทำาใหเหนภาพของการเกดใหมวนเวยน กลาวคอ กวไดใชกลวธการเลนคำาซำาเพอยำา

ใหเหนแผลของเทาหลายระดบ เรมจากระดบรายแรงทสด คอ การสกจนเปนหนอง

ใกลแตก ระดบพองเปนนำาแตยงไมตดเชอเปนหนองและระดบเบาทสด คอ เรมชำา จะ

สงเกตไดจากวรรคสดทายทกลาววา บรแหงเหอดสกยาม เนองจากชำาแลวจงกลายเปน

พอง จากพองจงกลายเปนหนองแลวเกดใหมวนเวยนเชนน การใชคำาซำาแบบเปนจงหวะน

เพอใหเหนการเกดซำาแบบวนเวยนเปนระดบจากรนแรงทสดถงเบา

ข. การเลนคำาดวยการซำากลมคำา กวลานนานนมกลวธการเลนคำาดวย

การซำากลมคำาทมชอเรยกเปนเอกลกษณเฉพาะของชาวลานนา ขอสงเกตประการหนง

คอ การเลนคำาดวยการซำากลมคำานลานนาใชเกณฑตำาแหนงในการแบงแยกประเภท

มหาชาต สำานวนสรอยสงกรพบกลวธการเชนน 3 วธการดงมรายละเอยดดงน

วธการท 1 วธการแบบแบกชอนำาพล คอ การใชคำาซำากนนำามาวางดาน

หนาบาท ลกษณะเดยวกบการเลนคำาซำาแตตางกนทนำามาวางดานหนาจะเปนกลมคำา

ทมผลทำาใหจำานวนคำาในคณะเกนกวา 5 คำาตามทกำาหนดไว บางครงเรยกวา คำาสรอย

หรอสรอยคำา ดงตอนทหมาของพรานเจตบตรไลตอนชชกขนตนไม กวไดพรรณนาถง

หมาวา

“ตวหนงชอวาพตบแกว แกวนเชอขบเชอคาบ ตวหนงชอวาพตาบ

มนชางสาปชอมรอย ตวหนงชอวาพดำามอยปกหางครางไปทวปา เส

ยงทวรารวายถ ตวหนงชอวาอายหรหางดอก ตวหนงชอวาพทอก

มนชางเซาะซอกในลอม หลอนหนสตวมามนยอมไล คนเขาไป

ใกลปาวเปปเอา ตวหนงชอวาดาวเสรจ แมนหลงปาได 7 วนมนก

ผนมารอด”

วธการเชนนเปนกลวธทนยมมากในมหาชาต สำานวนสรอยสงกร การใชคำาซำา

ทเชนนไมเพยงแตเปนการยำาผฟงวายงกลาวถงหมาของพรานเจตบตรแลว ผฟงยงม

ความรสกวาจำานวนหมามจำานวนมากอกดวย

วธการท 2 แบบสำาเภาคนหนสทาเกา คอ ในแตละวรรคจะใชกลมคำาซำาคลา

ยกบแบบชอนำาพล แตเปลยนจากดานหนาเปนวางไวดานหลง ดงคำาประพนธดงน

64

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

คนนงรามหนมเถา แบกดาบเทานมเนอ เจากบนบ เนอหนงยาน

ยานหวสน เจากบนบ คำาพำาเปยปมหลาม เจากบนบ ขนตดความ

ตกแตง เจากบนบ ชางถอแพงพมพเมอง เจากบนบ บณฑตเรอง

นกปราชญ เจากบนบ ผฉลาดดวยโวหาร เจากบนบ...

วธการท 3 แบบตงเคาไวไขคำาปลาย คอ การนำาคำาทเปนคำากระทตงไว แลว

จงตามดวยคำาอธบายถงความหมายใหชดเจนขนแสดงเชงเหตผล มกจะใชคำาวา เพราะ

เพราะวา กเพราะวา และกเพอเปนตน ดงตวอยางของคำาประพนธดงน

“มงนางจ งมาหน กจกบอกชหอมงฟง คำาพายหลงเลาไว กจก

เลาใหนางฟง

ชางพงจกหนเสยเถอน เพราะวาชางพเพอนบมหลาย แกวคนชาย

รวมร เมยมช เพราะวาผวใจด ราชสหจกหนเสยดอย เพราะวาดอย

อนนนบมรเปลวปากถำา ปลาจกหนเสยนำา กเพราะวานำาบมเปอะตม

ศรมจกหนเสยคร กเพราะครอนนนใบ...”

2.3 ดานความหมาย

2.3.1 การสรางสนทรยภาพในความเปรยบหรอภาพพจนเปนกลวธอนเปน

ศลปะของการใชภาษา สำานวนในการพด โดยกลาวถงสงหนงแตใหมความหมายไปถง

อกสงหนง มความมงหมายเพอเพมอรรถรสใหแกขอความนนๆ

2.3.1.1 อปมา คอ การใชโวหารภาพพจนเปรยบเทยบเพอใหเหน

เปนรปธรรมอยางชดเจนในขอความตอนนนๆ กวลานนานยมเรยกวธการอปมาวา

“อปไมยเทยมแทก” หมายถง การเปรยบเทยบสงหนงใหเหมอนอกสงหนง อาจจะพบ

คำาเปรยบ ไดแก เหมอน ดง และดง เปนตน ซงเปนวธการใชมากตลอดทงมหาชาต

สำานวนสรอยกรโดยมลกษณะการใชคอกวตองการจะเปรยบเทยบวาสงหนงเหมอนกบ

สงหนงโดยใหสงทถกเปรยบมลกษณะหรออากปกรยาทเหมอนกบแบบเปรยบดงตอน

ทชชกพรรณนาถงเหลานางพราหมณทมารมดา นางอมตตดา วา

“บอนกอผพรายแมคาเหมยง ตนเกาเกลยงดงโพรงเลย บอนกแมนอ

ปากหวานใจเคยด รายลนเปรตเหลอผ รวาอผพรายเมยพราหมณยง

เกลาผมมนควดงขนแพะ”

ตวอยางขางตนทำาใหเหนวา กวตองการเปรยบเทยบนางผพรายซงเปนแมคา

เมยงวามเทาทเกลยงเกลาเหมอนกบผโพรงมาเลยไวและผพรายอกคนหนงทเกลาผม

โดยผมนนมลกษณะเหมอนกบขนแพะการทกวใชภาพพจนนเทากบวาทำาใหวรรณคด

เขาสประสาทสมผสของเราไดงายขน โดยไดยน ไดเหน ไดสมผส ฯลฯ ไดรวมม

ประสบการณทกวถายทอดไดชดเจน และทำาใหเขาใจ และเขาถงวรรณกรรมนนๆ ได

ยงขน

65

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

วาทต ธรรมเชอ

2.3.1.2 การใชบคคลวต คอ เปนการเปรยบเทยบสงทไมใชมนษยให

ทำาอากปกรยาเหมอนกบมนษย การใชบคลาธษฐานทกวลานนาไดพรรณนาสงทไมม

ชวตใหมชวตเพอสรางจนตนาการใหผฟงไดมองเหนภาพในกณฑกมารเมอพระเวสสนดร

ทรงหลงนำาบรจาคสองกมารขณะนนจงเกดความอศจรรยทวทงปาหมพานต จนถงสวรรค

16 ชน ดงทกวไดพรรณนาวา

“อนวาเสยงบนดาลเคลาคลนเสนขนตนปนกลว หนงหวถกสนน แผน

ดนลนไปมา นำาสมทคงคากขำาเขอก ยาวยะเยอกตฟอง ไหลเนอง

นองคบคง ไหลทนฝงไปมา เขาสเนรปพพตากเบนหนาสบเพาะเซง

เขาวงกต แลวกออนนอมคอมไปมา...อนวาเสยงบนดาลเกกกอง

เปนตนวาแผนดนรองและดอยคราง กซราบขนไปตราบตอเทา เถง

โสฬสมหาพรหม กมแล”

ตวอยางขางตนกลาวถงความอศจรรยหลงจากทพระเวสสนดรทรงกระทำา

ปตตทาน คอ การบรจาคบตรเปนทาน เชน แผนดนเกดอาการหวนไหวฟารอง ฟาผา แมนำา

ในมหาสมทรคงคาเกดการปนปวนฝนตกลงมาเกดขนทวทงปาหมพานตในตวอยางน

ไมเพยงแตจะเกดความอศจรรยทางธรรมชาตแตดวยความอศจรรยของการทำาทานอน

ยงใหญจงทำาใหธรรมชาตมอากปกรยาเชนเดยวกบมนษยทงเขาสเนรกเบนหนาไปซบ

กบเขาวงกตแลวจงนอบนอมสวนแผนดนนนมเสยงรองอกทงภเขากสงเสยงรองดงจะเหน

วาผแตงไดใชศลปะทางภาษาสรางเหตการณใหเกนความจรงเกดความอศจรรยนบวา

กวใชธรรมชาตใหเปนประโยชนโดยการนำาสงทใกลตวมาสรางมโนภาพเพอใหผฟงได

เขาใจความหมายยงขน

การพรรณนาถงความอศจรรยทเกดขนจากการบำาเพญพระบารมของ

พระเวสสนดรโดยใชกลวธการเปรยบแบบบคคลวตกวอาจจะมความประสงคทจะสราง

อารมณความรสกของผฟงใหเกดความศรทธาซงเปนแรงจงใจเบองตนทำาใหผอานเกดรส

ซาบซงถงบญญาบารมของพระเวสสนดรซงเปนพระชาตหนงของพระพทธเจา อกทงยง

เปนการใหความสำาคญกบการบรจาคทานมากขนซงเปนสาระสำาคญของเรองมหาชาต

อกดวย

2.3.2 สนทรยรสในมหาชาต สำานวนสรอยสงกร

ผ อ านและผ ฟงจะสามารถเขาใจอารมณและความคดของกวไดนน

จำาเปนตองศกษารสวรรณคด (ราชบณฑตยสถาน 2552 : 373) หมายถงคณลกษณะ

ของวรรณกรรมทสามารถทำาใหผอานมความคดหรออารมณตอบสนองได หากเปรยบ

กบอาหารทมรสตางๆ เชน เปรยว เคม หวาน รสวรรณคดกเหมอนรสตางๆ

ของอาหารนน การอานวรรณกรรม คอ การเสพอาหารทางใจ การรบรรสวรรณคด

66

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

ดวยใจจงเปรยบไดกบการรบร รสอาหารดวยลนรสในวรรณกรรมทกวสรางสรรค

ขน “รส” จะเกดจากการทกวใชภาษาอยางมวรรณศลปเพอถายทอด “สาร” หรอ

อารมณความรสก ความนกคด หรอจนตนาการมาสผอาน หากกวถายทอด “สาร”

ดวยภาษาทผานการเลอกสรรอยางประณตพถพถน มความไพเราะงดงามและ

ลกซงดวยความหมายแลว “สาร” นนกจะมพลงเขมขนทสามารถสอใหกระทบ

อารมณและความคดของผ อานจนทำาใหผ อานเกดปฏกรยาตอบสนองไดนนกคอ

ผอานจะเกดจนตนาการและอารมณสะเทอนใจคลอยตามผแตงไดแตจะคลายคลง

กบจนตนาการและอารมณสะเทอนใจของกวมากนอยเพยงใดกขนอย กบลกษณะ

ของปจเจกบคคลทแตกตางกนไป (ฉตรยพา สวสดพงษ และอยเคยง แซโคว 2553 :

105) ฉะนนกวลานนาจงไดพยายามเลอกใชวรรณศลปดวยกลวธตางๆ นนเพอ

กอใหเกดความหมายทสงผลใหเกดรสซงเปนการรบร สารของผอานผฟง อาจจะ

กลาวไดวา หากไมมความหมาย รสยอมไมเกด พจนานกรมศพทวรรณกรรมไทย

(ราชบณฑตยสถาน 2552 : 347-376)ไดแบงรสวรรณคดตามทฤษฎวจารณของอนเดย

ออกเปน 9 ลกษณะ คอ ศฤงคารรส หาสยรส กรณารส เราทรส วรรส ภยานกรส พภตรส

อทภตรส และศานตรส มหาชาต สำานวนสรอยสงกร ปรากฏรสวรรณคดทง 9 รส ซงม

ทงทปรากฏรสวรรณคดรสเดยวและรสวรรณคดหลายรสในตอนเดยวกนเพราะในตอน

หนงๆของเรองผอานผฟงอาจรบรสไดเพยงรสเดยวหรออาจรบรสไดหลายรส จากการ

ศกษาพบวา รสทมมากทสด คอ กรณารส รองลงมา คอ ศฤงคารรสและหาสยรส ตาม

ลำาดบ ซงมตวอยางและรายละเอยดดงน

1.) กรณารส คอ ความสงสาร เปนรสทเกดจากการไดรบรความทกขโศก ใน

ตอนหนงเมอพระนางมทรทรงตามหาสองกมารไมพบจงเสดจไปทลถามพระเวสสนดร

แตพระองคทรงนงเฉย อกทงยงทรงใชพระกศโลบายดวยวธการบรภาษพระนางมท

รตางๆนานาเพอใหพระนางคลายความเศราโศก ดงทกวไดพรรณนาวา

“อถ มหาสตโต เมอนนพระมหาสตเจา กคนงใจวา นางมทรศรหนอ

เหนา รกลกเตาเหลอขนด มากจกตดโสกาอนหยาบ จกกำาราบนาง

พระยา หอหายสเนหาอนใหญกตานถอยใสหลายคำาวา...ดราราชมท

รทรงโฉมดแลบลวย ลกขณะถกถวนพอตา นางไปหาหวมนลกไม ทก

แหลงไหลดงไพร บมคนใดจกไปร แมนนางไปเลนชไผจกหน ในหม

วนตปากวาง ประเทศทางดงดอน มทงทพนาธรและฤๅษจรพรานปา

รอยนางไปเลนชลามายา รอยนางบแหนงหนาคดรอด จงใจจอดอน

ลกสายใจลวดลมคดร มวไปเลนชลวดลมผว...ราชสหจกหนเสยดอย

กเพราะวาดอยอนนน บมรเปลยวปากถำา ปลาจกหนเสยนำา กเพราะ

67

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

วาทต ธรรมเชอ

นำาอนนนบมตม ศรมณจกหนเสยคร กเพราะครนนใบ นกจกหนเสย

ตนไม กเพราะตนไมบมลกหลวงหลาย กวางทรายจกหนเสยเหลา ก

เพราะเสอโครงเถาไตเทยวจง ราชหงสจกหนเสยสระ กเพราะสระอน

นนบมดอกบว ยงจกหนผวกเพราะผวขไร หาขาวของบได ยงรายหาก

ดแคลน เมยคายแคนแหนงหนาย เพราะผวบชางเบยงบายขงขวาย

คำาโบราณคนทงหลายกลาวไว กมาไดแกตนก นแลนา...”

ตวอยางขางตนนกวพรรณนาถงตอนทพระเวสสนดรใชกศโลบายเพอ

ใหพระนางมทรหายจากความโศกเศรา ดวยการใชถอยคำาเปรยบเทยบไดอยางไพเราะ

งดงามเปนคณคาภมปญญาทางภาษา กลาวคอ กวเลอกใชสภาษตลานนา หรอ คำาบาเกา

เพอทำาใหผอานผฟงไดฟงเกดอารมณสะเทอนใจและเขาใจถงความรสกของพระนาง

มทรทตองสญเสยลก อกทงยงถกบรภาษจากสามอนเปนทเทดทน ผลของการเหนบแนม

ของพระเวสสนดรนนทำาใหพระนางมทรทรงตองเปลยนเรองทเสยพระทย คอ เปลยนจาก

การเสยพระทยเรองบตรมาเปนการเสยพระทย เรองสาม การเบยงเบนเชนนไมเพยง

แตทำาใหเกดผลตอตวละคร คอ ทำาใหพระนางมทรคลายความเสยพระทยเรองบตรแลว

ยงทำาใหผอานผฟงเหนใจตวละครอยางพระนางมทรมากขน กลาวคอ ผอานผฟงรเหต

ของการใชกศโลบายของพระเวสสนดร แตพระนางมทรไมทรงทราบ ดวยเหตเชนน

จงทำาใหผอานผฟงยงเหนใจพระนางมทรมากยงขน

2.) ศฤงคารรส คอความซาบซงในความรก ความรกนนแบงเปน 2 ประเภท คอ

ความรกของผทอยรวมกน เรยกวา สมโภคะ และความรกของผทอยหางกน เรยกวา

วประสมภะ เนองจากมหาชาตเปนวรรณกรรมพระพทธศาสนาซงเนนใหผอานผฟง

เหนถงผลของการทำาทานฉะนน จงปรากฏเรองความรกแบบกามารมณนอย ความรก

ในมหาชาต สำานวนสรอยสงกรจะเนนใหเหนความรกในครอบครวเปนสำาคญ ความรก

ระหวางสามภรรยา ในมหาชาต สำานวนสรอยสงกรปรากฏความรกระหวางสามกบภรรยา

จำานวน 2 ค คอ ความรกระหวางพระเวสสนดรกบพระนางมทรและความรกระหวางชชก

กบนางอมตตดา ดงมรายละเอยดดงน

ก. ความรกระหวางพระเวสสนดรกบพระนางมทร เมอพระเวสสนดรใชกศโลบาย

ดวยการบรภาษเพอเบยงเบนใหพระนางมทรไมเศราโศกเรองลก เมอพระนางมทรถก

บรภาษทงยงหมดเรยวแรงจากการตามหาลก จงทำาให พระนางสลบไป พระเวสสนดร

เขาใจวาพระนางมทรถงแกความตายกเศราโศกเปนอยางมาก ดงทกวไดพรรณนาไววา

“นางยอประนมนบพระบาท มรณาตตงตาย ดนสะสายยะยน ดา

คมปนเปนผ ยามนนใจพระฤๅษสายสน ใจเจาปนไปมา สวนพระรา

ชาผานแผว หนนองแกวทาวทงยน โสกาคนวไหม ทาวอดบไดแตอน

68

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

เปนศรมณ ยนปรารมภเดอดรอน ทกขขงขอนโรคา ควรกรณามมาก

อดลำาบากเหลอใจ เพราะวาอาลยบแลว หนแกวทาวมรณา ชลเนตร

นำาตาตกซะซ เจากผดลกไปยอ หวนางพระยาขนพาดไวเหนอตก

ไหรำารกเมยมง...ในเมอความโสกทกขบงเกด รอนไหมเดอดเรรน

บรวาตนเปนนกบวช สรางผนวชภาวนา เจามตาทงสองอนเตมไปดวย

นำาตา กยอหวพมพาแกนไท ขนพาดไวเหนอตก เจายนรกบแลว เห

ตวาหนนองแกวสยบตาย พระโฉมฉายแกนเหงา นงเฝาดใจเมย...”

ตวอยางขางตนจะเหนไดวากวไดพรรณนาถงความเศราโศกของพระเวสสนดร

ทเหนพระนางมทรลมไปตอหนา และอากปกรยาททำาใหพระเวสสนดรตองตกใจเปน

อยางยง คอ พระนางมทรลมลงไปดนคลายกบถงแกความตาย กวเลอกใชคำาวา ดน

สะสายยะยน ทำาใหเหนภาพของพระนางมทรทลมลงดนกระสบกระสายจนนำาไป

สความรสกเศราโศกซงสงผลใหพระเวสสนดรเกดอาการ คอ ชลเนตรนำาตาตกซะซ

ซงผอานผฟงจะสมผสถงความเศราโศกนมากขนไดจากพฤตกรรมของพระเวสสนดร

กลาวคอ พระองคทรงรกพระนางมทรเปนอยางมากและดวยความรกของพระเวสสนดร

ทำาใหพระเวสสนดรทรงลมความเปนนกบวช ดงทกวไดพรรณนาไววา บรวาตนเปน

นกบวช...เจามตาทงสองอนเตมไปดวยนำาตา กยอหวพมพาแกนไท ขนพาดไวเหนอ

ตก เจายนรกบแลว การพรรณนาความเชนนของกวจงทำาใหผอานผฟงรสกถงความ

รกทซอนอยของทงสองพระองค ผอานผฟงจงสามารถซาบซงกบความรกของตวละคร

ไดเปนอยางด ความเศราโศกของตวละครนไมเพยงแตผอานผฟงจะเหนใจตวละครทง

สองแลว แตผอานผฟงยงเหนถงความรกของทงคอกดวย

อยางไรกตามจะสงเกตจากตวอยางขางตนไดวาผ อานผฟงสามารถรบรส

วรรณคดไดมากกวาหนงรสในตวอยางนจะเหนไดวากอนทผอานผฟงจะรบศฤงคารรส

ไดนนผอานผฟงจะตองรบกรณารสกอนกลวธการสรางรสวรรณคดเชนนทำาใหเหนความ

สามารถของกวลานนาทสามารถสงถายความรสกนกคดไดอยางแยบคายอกทงการใชรส

หนงเพอเสรมใหอกรสหนงเดนขนมาไมเพยงแตจะทำาใหผอานผฟงเกดอารมณสะเทอน

ใจเทานนแตยงเปนการโนมนาวผอานผฟงเพอใหเขาใจพฤตกรรมตวละครมากขนดวย

ข. ความรกระหวางชชกกบนางอมตตดา ชชกมภรรยาทออนวยวฒกวา ฉะนน

พฤตกรรมของชชกจงมลกษณะการเอาใจและตามใจนางอมตตดาทกอยาง ในกณฑชชก

ตอนทชชกจะตองเดนทางไปขอสองกมาร ผอานผฟง จะเหนถงความเอาใจใสของชชก

ทมตอนางอมตตดา ตงแตการซอมบาน ทำางานบานและโอวาทของชชก การกระทำาดง

กลาวนแสดงใหเหนถงความรกทชชกมตอนางอมตตดา กวไดพรรณนาในตอนหนงท

ทำาใหผอานผฟงเหนใจชชกและทำาใหเหนถงความรกของชชกทมตอนางอมตตดา ดงท

กวไดพรรณนาวา

69

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

วาทต ธรรมเชอ

“มนกสบเกบหนงควาย และสพายถงอนใหย ใสสพพะของกนชอน กจบ

ผนมอเมยมนกลาวไจๆ เยยะรองไหกลวดหนลงเรอนไป วนนนแลนา”

กวสรางพฤตกรรมของชชกใหนาสงสาร ดงจะเหนไดจากกวใชความวา กจบ

ผนมอเมยมนกลาวไจๆ ทำาใหเหนภาพของชชกคอยบรรจงจบมอนางอมตตดาแลว

จงกลาวโอวาทซำาๆถงเรองการรกนวลสงวนตวตอนางอมตตดา อากปกรยาของชชก

เชนน ทำาใหเหนวา ชชกถนอมและหวงแหนนางอมตตดาเปนอยางยงซงทำาใหเหนวาช

ชกรกนางอมตตดามากดวย

3.) หาสยรส คอ ความสนกสนาน เปนรสทเกดจากการไดรบรความขบขน ใน

มหาชาต สำานวนสรอยสงกรกณฑชชกเปนกณฑทไดรบยกยองใหเปนกณฑยอดนยม

เนองจากมทงกรณารส ศฤงคารรสและรสทสำาคญเปนอยางยงในกณฑน คอ หาสยรส

ความขบขนประการหนงของชชก คอ ลกษณะของชชกทงฐานะ บคลกภาพรวมทงรปราง

ลกษณะของชชก ในกณฑชชก ตอนทกวไดพรรณนาถงลกษณะบานของชชก ผอานผฟง

สามารถรบรสถงความขบขนในฐานะของชชกได

“...จดเปนอรรถะแทวาไดพนเงนตรา ผจกจำานบลำาดบมาแตตนไดส

สบกำาชอวารอย กหาปนะ แลเรอนแหงพราหมณนนเทามสเสา เอา

ไมเพาหนมมาแปลงเยยะยองแยงๆ แมนวาหมาขนแกวงหางกไกว

แมวไอกเฟอนกชาย หาทจกไวถงคำาบได จกไวบนหวกวาเปนชอง

จกไวหนาปลองกเยยววาโจรจกจก มนจงพกเอาคำาไปเลาซะไซไป

ฝากไวทกระกลขไรบมสง เถาหวงใจไฝหอย ยงนางสาวหนอยชงรง

อนเปนถนยงผไร คนวาฝากไวแลวกหนไปขอแถมเลา จกมาถามของ

เกาแหงตน หนไปเมนชะรำา พรำาวาไดหลายป”

ตวอยางขางตนกวไดกลาวถงลกษณะบานของชชกแมวาชชกจะเปนขอทานทม

ความสามารถในการขอทานไดถงรอยกหาปนะมเงนจำานวนมากจนตนเองนนหวงความ

ปลอดภยกลววาจะมขโมยมาลกทรพยแตชชกกเลอกทจะไมสรางบานใหมความแขงแรง

และปลอดภยกวไดพรรณนาถงลกษณะบานดวยการเรมจากอธบายวสดทนำามาประกอบ

บาน คอ เอาไมเพาหนมมาแปลงเยยะยองแยงๆ ซงทำาใหเหนภาพของบานทไหวไมแขง

แรง ไมเพยงเทานนกวไดใชความเปรยบเพอสรางความขบขนมากยงดวย ดวยการนำา

หมาและแมวซงเปนสตวเลยงทคนชนของชาวลานนามาเปรยบเทยบดวยในความวา

แมนวาหมาขนแกวงหางกไกว แมวไอกเฟอนกชาย จะเหนไดวาหมาเพยงแตแกวง

หางและแมวเพยงไอกสามารถทำาใหเรอนของชชกกสนไหวสวนองคประกอบของ

บานนนกมความไมสมบรณ ดงทกวกลาวถงประตทไมดโหวจนเปนชองจนทำาใหชชก

รสกวาบานไมมความปลอดภยโดยปกตความคดของมนษยโดยทวไปจะรสกวาบานเปน

70

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

สถานททปลอดภยมากทสดแตกวกลบสรางภาพใหบานชชกไมปลอดภยทสดเมอ

ผอานผฟงไดอานและฟงในขนแรกอาจจะรสกสงสารในความอาภพของชชกแตเมอกว

ไดพรรณนาถงความคดของชชกทวามนจงพกเอาคำาไปเลาซะไซไปฝากไวทกระกล

ขไรบมสง เถาหวงใจไฝหอย ยงนางสาวหนอยชงรง อนเปนถนยงผไร คนวาฝากไวแลวก

หนไปขอแถมเลาชชกเมอเหนความไมปลอดภยของบานจงคดทจะนำาเงนไปฝากกบ

เพอนพราหมณทยากจนผมลกสาวงามการฝากเงนครงนชชกคดแลววาจะตองไดนาง

อมตตดาเปนภรรยาความคดของชชกเชนนจงทำาใหผอานผฟงรสกหยามเหยาะและ

เยาะเยยตอความคดของชชกจนนำามาสความขบขนซงมทมาของอารมณขบขนมาจาก

ความหมนไสในตวชชกความไมแขงแรงของบานนไมเพยงแตจะทำาใหผอานผฟงขบขน

แลวยงทำาใหผอานผฟงเขาใจถงฐานะของชชกมากขนดวยการสรางความขบขนนอาจ

จะเปนเพราะกวจงใจใหเกดความขบขนฐานะของชชกเมอรวมกบบคลกภาพและรปราง

ลกษณะของชชก ซงเปนชายชราทเปนบรษโทษ18ประการกสามารถทำาใหผอานผฟง

นกถงภาพทขบขนได อกประการหนง ความขบขนทเกดจากฐานะของชชกนอาจจะ

เพราะกวตองการใหความเปนตวละครปฏปกษอยางชดเจน กลาวคอ พระเวสสนดรทรง

มฐานนดรศกดทสงสง มพระราชอำานาจและบารม ในขณะทชชกไรฐานนดร อำานาจรวม

ถงบารม ฉะนน การทกวสรางความตรงกนขามดวยการสรางใหชชกกลายเปนตวตลกนน

จงทำาใหผอานผฟงเหนถงบารมและความดเดนของพระเวสสนดรชดเจนขนดวย

ความงามทางดานวรรณศลปของวรรณกรรมเรองนจะเหนไดวามความงดงาม

มความประณตบรรจงในการเลอกสรรคำาใหไดเสยง คำา ความหมาย ภาพและอารมณท

ใหความรสกตางๆ เชน ความรก ตลกขบขน เวทนาและเศรา เปนตน ดวยการนำาเส

นอผานตวละครอยางมชนเชง คณคาของมหาชาต สำานวนสรอยสงกรประการหนง คอ

คณคาทางดานสนทรยศาสตรในมหาชาต สำานวนสรอยสงกรเดนทสด คอ กวไดผสาน

เนอหาตามอรรถกถามหานบาตชาดกกบความเปนทองถนใหเขากน กลาวคอ กวสามารถ

เลอกใชคำา ความหมายและจนตภาพใหเขากบสภาพความเปนจรงและความนยมของ

คนในทองถนดงนนความงามทางวรรณศลปทหลากหลายเหลานไมเพยงแตทำาใหเกด

ความไพเราะในการอานและเทศนเทานนวรรณศลปลานนานยงเปนเครองมอทสำาคญ

ในการถายทอดความคด ความรสก รวมทงยงทำาใหเกดจนตภาพตามทกวตองการ

อยางไรกตาม หากกวไมเชยวชาญในเนอหาของเรองและไมมความชำานาญทงดาน

ฉนทลกษณและการสรรคำากไมสามารถจะถายทอดเรองราวรวมทงจนตภาพของตน

ออกมาใหผอานผฟงไดรบรอาจจะกลาวไดวาการศกษาคณคาทางวรรณศลปจากเรอง

มหาชาต สำานวนสรอยสงกรนทำาใหเหนพลงปญญาทางดานอกษรศาสตรของกวลานนา

อกดวย

71

วรรณศลปลานนาจากมหาชาตภาคพายพ สำานวนสรอยสงกร

วาทต ธรรมเชอ

ดวยเหตผลทางดานวรรณศลปนเองจงทำาใหมหาชาตสำานวนสรอยสงกรไดรบ

ความนยมและยงใชสวดเทศนในพธกรรมตงธรรมหลวงซงเปนพธกรรมสำาคญของ

ลานนาอาจกลาวไดวาความงามทางวรรณศลปของมหาชาตสำานวนสรอยสงกร

ทำาใหไดรบการยกยองวามถอยคำาไพเราะจงนยมนำามาใชเทศนในประเพณตงธรรมหลวง

มากกวาสำานวนอน ประการตอมาคอการผลตซำา ดวยความนยมนำามาใชเทศนจงม

การปรวรรตจากอกษรลานนาเปนอกษรไทยมาตรฐานเพอใหอานงายขน ประการสดทาย

คอ การสบสานการเทศน ภกษมกฝกหดเทศนมหาชาตสำานวนน ดวยเหตผลดงกลาว

เรองมหาชาตภาคพายพสำานวนสรอยสงกรจงเปนวรรณกรรมทองถนลานนาทไดรบการ

สบสานอยางตอเนอง และมความสมพนธกบพธตงธรรมหลวงอยางไมเสอมคลาย

72

วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย

ปท 33 ฉบบท 1 พ.ศ. 2556

บรรณานกรม

กสมา รกษมณ. (2534). การวเคราะหวรรณคดไทยตามทฤษฎวรรณคดสนสกฤต.

กรงเทพฯ: มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

ฉตรยพา สวสดพงษและอยเคยง แซโคว. (2553). พลงปญญาของกวลานนาใน

วรรณกรรมพรรณนาอารมณ. ชดโครงการวจย “วรรณกรรมลานนา : ภม

ปญญา ลกษณะเดนและคณคา” สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ธรรมราชานวตร, พระ. (2498). มหาชาตภาคพายพสำานวนเอกสรอยสงกร.

เชยงใหม: สงวนการพมพ.

ธรรมาภมณฑ, รองอำามาตยเอกหลวง (ถก จตรถก). (2519). ประชมลำานำา ประมวล

ตำารากลอนกานต โคลงฉนท. พระนคร: สำานกนายกรฐมนตร.

ประคอง นมมานเหมท. (2526). มหาชาตลานนา : การศกษาในฐานะทเปนวรรณ

คดทองถน. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

มชฌมา วรศลป. (2549). การศกษาวรรณกรรมลานนา เรองเวสสนตรชาดก สำา

นวนไมไผแจเรยวแดง.วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

ภาษาไทย ภาควชาภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ราชบณฑตยสถาน. (2545). ศพทวรรณกรรมองกฤษ-ไทย. กรงเทพฯ:

ราชบณฑตยสถาน.

______________. (2552). พจนานกรมศพทวรรณกรรมไทย. กรงเทพฯ :

ราชบณฑตยสถาน.

วรเวทยพสฐ, พระ. (2545). คมอลลตพระลอ. กรงเทพฯ: องคการคาของครสภา.

สมชาต นนทธมมโก (บษนารย), พระมหา. (2549). ศกษาคณคาการเทศนมหาชาต

ในลานนา. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธ

ศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขต

เชยงใหม.

อดลสลกตต (ประพฒน ฐานวฑโฒ บญชม), พระคร. (2551). ปจจยทมอทธพลตอ

ความนยมมหาชาตเวสสนดรชาดกในลานนา.วทยานพนธปรญญาพทธ

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม.

อดม รงเรองศร. (2546). วรรณกรรมลานนา. กรงเทพฯ: สำานกงานกองทนสนบสนน

การวจย.