219

บทท 9 เครองมอและวธการเกบรวบรวมขอมล

ความน า เครองมอและวธการเกบรวบรวมขอมลทางการวจยเปรยบเสมอนอาวธประจ ากายของผวจย ซงถาอาวธไมคม ไมเหมาะสมหรอไมมความนาเชอถอ กจะมผลท าใหขอมลหรอสงทผวจยตองการทราบหรอคนหาไมสมบรณหรอไมนาเชอถอตามไปดวย โดยเฉพาะการวจยเชงปรมาณจ าเปนตองใชเครองมอเพอวดตวแปรทตองการศกษาออกมาเปนขอมลเชงปรมาณหรอตวเลขเพอวเคราะหและน าผลการวเคราะหมาอธบายตวแปรนน ๆ ดงนนคณภาพของเครองมอวจยจงมผลตอคณภาพของงานวจยทงฉบบ

เอกณรงค วรสหะ วทยาลยนวตกรรมและการจดการ มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

เครองมอในการเกบรวบรวมขอมลทางการวจย เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล หมายถง สงทชวยใหผ วจยสามารถวดคาของตวแปรหรอสงทผวจยตองการศกษา นนใหมผลออกมาจากการวดหรอการวเคราะหสงทวดผลออกมาไดนนเราเรยกวา “ ขอมล ” ซงในทนขอมลหมายถง ขอเทจจรงหรอรายละเอยดของสงตางๆ ซงอาจเปนตวเลขหรอขอความเกยวกบสงใดสงหนง ทจะน ามาเปนหลกฐานในการหาขอยต ซงจะเปนค าตอบหรอเปนประโยชนตอสงทผวจยก าลงศกษาแตทงนทงนน ผลการวเคราะหขอมลจะสามารถตอบปญหาการวจยไดอยางถกตองหรอไมนนกจะขนอยกบแหลงทมา ของขอมลทผ วจย น ามาวเคราะหวาเปนอยางไร และวธการเกบรวบรวมขอมลของผวจยนนเปนอยางไร ดงนนผ วจยควรใหความส าคญตอ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมลเปนอยางมาก เพอทจะไดเครองมอทมคณภาพ และควรจะเลอกใชวธการเกบรวบรวมขอมลอยางถกตองและอยางมประสทธภาพ และใหมความเหมาะสมกบการด าเนนการวจยของผ วจยเอง เพอทจะไดขอมลหรอผลการวจยทมความเทยงตรง (Validity) และมความเชอถอได (Reliability) ท าใหสามารถใชเปนหลกฐานในการอางองสประชากรทงหมดได ขอมลและแหลงทมาของขอมลทางการวจย งานวจยแตละเรองจะใชขอมลแตกตางกน บางงานวจยจะใชขอมลทมอยแลวแตบางงานวจยอาจจะจ าเปนตองเกบรวบรวมขอมลใหม ซงจะขนอยกบการด าเนนงานและประเภทของวจยวาจะเปนอยางไร ดงนนขอมลทใชในการวจย สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท 1. แบงตามแหลงทมาของขอมล แบงออกเปน 2 ประเภท 1.1 ขอมลปฐมภม (Primary Data) เปนขอมลทผ วจยท าการเกบขนมาใหม เพอใหตรงประเดนกบเรองทก าลงศกษาอย หรอแหลงขอมลโดยตรง (เพราะขอมลทมอยกอนแลวอาจจะมรายละเอยดไมตรงกบขอมลทผ วจยตองการหรอกลมตวอยางไมตรงกบกลมตวอยางของผ วจย ) แหลงทมาของขอมลปฐมภม บคคลหรอวตถสงของซงผวจยจะตองไปท าการเกบขอมลขนมาใหมโดยการแจกแบบสอบถาม, สมภาษณ, สงเกต หรอการทดลอง เพอใหไดมาซงขอมลมาประมวลผลและวเคราะหหาค าตอบ สวนใหญการวจยทางสาขาสงคมศาสตรหรอการวจยทเกยวของกบพฤตกรรม และความคดเหนของบคคล จะใชขอมลปฐมภม 1.2 ขอ มลทตยภม (Secondary Data) ขอมล ทผ อน ไดท าการเกบรวบรวมห รอประมวลผลขอมลไวแลวและผ วจย ไปท าการรวบรวมขอมลเหลานนเพอมาท าการวเคราะหในประเดนทผ วจยตองการศกษา หรอหมายถงขอมลทผ วจยเกบจากขอมลทอนรวบรวมไว มใชจาก

แหลงตนก าเนดของขอมลโดยตรง (รายงานประจ าป รายงานผลการส ารวจ ส ามะโนประชากร แผนภม แผนผง วดโอเทป) ซงสงเหลานจะจดเกบไวในหองสมดของหนวยงานตางๆ

Ex ถาตองการศกษาแนวโนมอตราการวางงานของบณฑตใหมตงแต พ.ศ. 2558-2560 จากหวขอการวจย ผ วจยไมสามารถไปท าการเกบรวบรวมขอมลใหมไดเพราะการเกบ

รวบรวมขอมลใหมผ วจยไมสามารถทราบถงอตราการวางงานของบณฑตใหมในอดต (2558) ทวางงานไดดงนนผวจยจงไมสามารถคาดเดาหรอประมาณแนวโนมอตราการวางงานของบณฑตใหมทจะส าเรจการศกษาวาจะมอตรา การวางงานเทาไร 2. แบงตามลกษณะของขอมล แบงออกเปน 2 ประเภท

2.1 ขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Data) หมายถง ขอมลทบอกขอเทจจรงของสงตางๆในลกษณะของค าพด หรอค าบรรยาย เชน ระดบการศกษา อาชพ ต าแหนง ฯลฯ

2.2 ขอมลเชงปรมาณ (Quantitative Data) หมายถง ขอมลทบงบอกถงขอเทจจรงของสงตางๆในรปของตวเลข หรอปรมาณเชน น าหนก ความสง อาย ฯลฯ ประเภทของเครองมอและวธการเกบรวบรวมขอมล 1. แบบสอบถาม (Questionnaire) 2. แบบสมภาษณ (Interview Schedule) 3. แบบสงเกต (Observation) 1. แบบสอบถาม (Questionnaire) แบบสอบถาม คอ แบบรายการค าถามใหบคคลตาง ๆ กรอกค าตอบเพอหาขอมล(พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525, 2530:589) ซงนบเปนเครองมอส าคญในการจดเกบขอมลประเภทปฐมภมมาวเคราะหตอไป แบบสอบถาม(Questionnaire) หมายถง แบบฟอรมทไดถกจดรปแบบของตวก าหนดแนวทางขอมลทอยากจะทราบไว อาจท าเปนรปของค าถาม หรอเปนแบบฟอรมตาง ๆ ทใหกรอกขอมล โดยผตอบค าถามนนเขาใจในค าตอบดวยตนเองและตอบค าถามเหลานน โดยปราศจากการแนะน าจากผ ใดทงสน ซงเปนเครองมอทผ วจยสรางขนเพอใชสอบถามความคดเหน และใชบนทกค าตอบจากหรอผ ทถกถาม ซงอาจเปนชดค าถามทผ วจยสรางขนในรปของแบบฟอรมทมโครงสรางของค าถามกได ลกษณะของค าถามสามารถแบงเปน 2 ลกษณะ คอ 1.1. ค าถามปลายเปด (Open-end Question)เปนค าถามทเปดโอกาสใหแสดงความคดเหนอยางเตมท ลกษณะค าถามในแบบสอบถามลกษณะนไมก าหนด ค าตอบไวแนนอน แตเปดโอกาสใหผตอบ ตอบไดอยางอสระดวยค าพดของผตอบเอง ซงอาจจะเปนค าแนะน าของผตอบ

เกยวกบ งานวจย หรออาจจะใหผตอบบงบอกถงตวแปรตวอนทผตอบคดวาส าคญกวาทผ วจยกลาวถง นอกเหนอไปจากนนบางครงผ วจยไมสามารถคาดเดาค าตอบได ผ วจยกจะท าการ Pretest โดยใชค าถามปลายเปด ถามผตอบแลวน าค าตอบมาเปนแนวทางในการสรางแบบสอบถามในลกษณะ ปลายปดตอไปน 1). ทานตดสนใจประกอบอาชพสวนตวเพราะเหตใด 2). เพราะเหตใดทานจงชอบอานหนงสอฉบบนมากทสด

3). ทานมความคดเหนอยางไรตอ”การปองกนและปราบปรามการทจรต” 5) ทานมความคดเหนอยางไรตอ “คณะรกษาความสงบแหงชาต หรอ คสช” 6) ทานมความคดเหนอยางไรตอการชมนมประทวงของกลมตางๆทผานมา 7) โปรดใหขอเสนอแนะในการปรบปรงภมทศนของศนยการศกษาจงหวดนครปฐม มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา 1.2. ค าถามปลายปด (Close – end Question) การตงขอค าถามแบบค าถามปลายปดลกษณะนมลกษณะเหมอนการคดขอค าถามขอสอบแบบเลอกตอบ(ปรนย) คอจะมขอความซงเปนค าถามและมค าตอบทก าหนดไวเรยบรอยแลว โดยใหผ ตอบเลอกตอบขอใดขอหนงทตรงตามความเปนจรงเกยวกบผ ตอบ ซงผ ตอบเลอกตอบจากค าตอบทผ วจยก าหนดไวใหเทานน ค าถามทผ วจยก าหนดขนมานน อาจจะไดมาจากการทดลองใชค าถามในลกษณะทเปนปลายเปดแลวน ามาจดกลมค าตอบ หรอไดมาจากการศกษาผลการวจยทเกยวของ หรอจากความคดของผ วจยเองกได ซงค าถามปลายปดนนเปนค าถามทก าหนดค าตอบใหผตอบเลอกตามทผวจยก าหนด เชน 1. เพศ

1. ชาย 2. หญง 2. อาย

1. 18-22 ป 2. 23-27 ป 3. 28-31ป 4. 32-35 3. สถานภาพสมรส 1. โสด 2. สมรส 3. หยา/หมาย 4. แยกกนอย

4. ระดบการศกษาสงสด 1. ไมไดรบการศกษา 2. ประถมศกษา 3. มธยมศกษา 4. ปวช. ปวส. ปวท.อนปรญญา 5. ปรญญาตร / เทยบเทา 6. อนๆ (โปรดระบ)…………… 5. สถานภาพการท างานปจจบน

1. ท างานบาน/แมบาน 2. ธรกจสวนตว / เจาของกจการ 3. คาขาย/ธรกจในครวเรอน 4. ราชการ/รฐวสาหกจ

5. ลกจางบรษทหรอเอกชน 6. รบจางทวไป/เกษตรกร 7. อนๆ (โปรดระบ)…………

6. รายไดตอเดอนของครอบครว 1. นอยกวา/เทากบ 5,000 บาท 2. 5,001 – 10,000 บาท 3. 10,001 – 15,000 บาท 4. 15,001 – 20,000 บาท 5. มากกวา 20,000 บาทขนไป

7. ความเพยงพอของรายได 1. ไมคอยเพยงพอ 2. เพยงพอ 3. มเหลอเกบ/สะสม 4. มหนสน นอกจากนนแลวลกษณะของค าถามปลายปดสามารถแบงไดออกเปน 5 แบบ

1. Check – lists เปนค าถามทใหผตอบเลอกตอบเพยงค าตอบเดยวจากค าตอบทมใหเลอก 2 ค าตอบ

EX ทานเคยเขารบการฝกอบรมวชาชพหรอไม ( ) 1. เคย ( ) 2. ไมเคย

2. Multiple Choice เปนค าถามทใหผตอบเลอกตอบเพยงขอเดยวจากค าตอบทมใหเลอกมากกวา 2 ค าตอบ EX อาชพหลกของทานคอ ( ) 1. รบราชการ ( ) 2. พนกงานรฐวสาหกจ ( ) 3. คาขาย ( ) 4. ลกจางเอกชน ( ) 5. รบจางทวไป ( ) 6. ไมไดประกอบอาชพ ( ) 7. อนๆ (โปรดระบ)………………………………………………….. 3. Multi – Response เปนค าถามทใหผตอบเลอกตอบไดหลายขอ EX ทานตองการเปลยนอาชพใหมเพราะ……….(ตอบไดหลายขอ)

( ) 1. รายไดนอย ( ) 2. ไมมนคง ( ) 3. สวสดการไมด ( ) 4. ไมมเกยรต ( ) 5. ไมอสระ ( ) 6. ไมชอบอาชพน 4. Rank Priority เปนค าถามทใหผตอบจดเรยงล าดบความส าคญ EX ทานตองการเปลยนไปประกอบอาชพอะไรมากทสด

(ใหหมายเลข 1,2,3, ตามล าดบความตองการมากไปหานอย) ( ) 1. รบราชการ ( ) 2. พนกงานรฐวสาหกจ ( ) 3. ลกจางเอกชน ( ) 4. ธรกจสวนตว ( ) 5. อนๆ (โปรดระบ)………………………………….

5. Rating Scale เปนค าถามทมลกษณะการตอบเปนการประเมนความมาก – นอย โดยวดดวาผตอบมคณลกษณะในสงทผวจยตองการศกษาหรอมความคดเหนอยางไรเกยวกบสงทจะถามอยในระดบใด

EX ฉนเชอวา Teamwork เปนสวนส าคญทท าใหบรษทของฉนเจรญรงเรอง ( ) 1. ไมเหนดวยอยางยง ( ) 2. ไมเหนดวย ( ) 3. เฉยๆ ( ) 4. เหนดวย ( ) 5. เหนดวยอยางยง

ขนตอนการสรางแบบสอบถาม 1. ศกษาจากเอกสารตางๆ ทเกยวของกบเรองทจะท าการวจย 2. ตดสนใจวาตองการขอมลอะไรบางโดยพจารณาจาก

* ปญหาทจะท าการวจย (Element of the Problem) * จดมงหมาย หรอวตถประสงคของการวจย (Statement of the Problem) 3. พจารณาวาจะใชค าถามชนดใดกบแตละขอมล 4. รางแบบสอบถาม 5. ตรวจสอบและปรบปรงแบบสอบถามฉบบราง * ตรวจสอบโดยผวจย * ตรวจสอบโดยผทรงคณวฒ 6. ทดสอบแบบสอบถาม (Pre-test) 7. วเคราะหแบบสอบถามทไดทดสอบแลว 8. สรางแบบสอบถามฉบบสมบรณ

โครงสรางแบบสอบถาม 1) สวนท 1: หนงสอน าหรอค าชแจง เปนสวนของแนะน าตนเองและบงบอกถงวตถประสงคของการวจย รวมไปถงรายละเอยดของแบบสอบถามวามกตอน อะไรบางใหแกกลมตวอยางไดรบรกอนทกลมตวอยางจะแสดงความคดเหนตอไป 2) สวนท 2: สวนทเปนค าถามเกยวกบขอมลสวนตว หรอขอมลผตอบแบบสอบถาม 3) สวนท 3: ชดค าถามเกยวกบความคดเหนหรอพฤตกรรมของผตอบ (ขอมลทตองการศกษา) ซงในสวนนผ วจยอาจจะแยกเปนสวนยอยอกไดตามลกษณะของค าถามทผ วจยตองการศกษา หลกเกณฑการสรางแบบสอบถาม 1) น าวตถประสงคของการวจยมาวเคราะหเปนขอมลทตองการ 2) เขยนรายการของสงทจะสอบถามหรอขอมลทตองการเปนค าถามละเอยด ชดเจนและครอบคลม 3) ค าถามหรอขอความในแตละขอควรมประเดนเดยว สน กะทดรด มความเปนปรนย ตรง ไดใจความ เขาใจงาย 4) เรยงค าถามในแตละขอใหสมพนธตอเนองเปนลกโซ โดยเรยงขอค าถามทใกลตวผตอบกอนเพอจงใจใหผตอบตอบตามความเปนจรงดวยความสบายใจ และควรจดรายขอไวเปนหมวดหรอตอน ตอนละ 1 หวขอ เชน ตอนท 1 ขอมลสวนตวแลวจงถงตอบอน ๆ ซงมความลกซงมากขนตามล าดบ 5) ในหวขอใหญทกลาวถงประเดนเดยวกนใหใชค าถามหลายขอทครอบคลม โดยหวขอใหญจะตองครอบคลมทงแนวกวางและแนวลก 6) หลกเลยงค าถามทท าใหผตอบไมพอใจ หรอเกดอคตในการตอบ วธสรางแบบสอบถาม 1) วเคราะหวตถประสงคของโครงการหรอขอมลทตองการน ามาก าหนดเปน ค าถามหลกทตองการในแบบสอบถาม เชน

ขอมลทตองการ ค าถามหลกในแบบสอบถาม ชดฝกอบรมมวตถประสงคและเนอหาตรงและครอบคลมงานทจะปฏบต

1. วตถประสงคของหลกสตรมงเนนใหผ รบการอบรมท าอะไรไดบาง

2. เนอหาของหลกสตรประกอบดวยอะไรบางการสรางเครองมอเพอการวจยทางสงคมศาสตร 3. เนอหาของหลกสตรครอบคลมงานทจะปฏบตหรอไม 4. โครงสรางหลกสตรเปนอยางไร ฯลฯ

2) จากค าถามหลก น ามาสรางเปนขอค าถามในแบบสอบถาม ซงอาจใชรปแบบตาง ๆ เชน การเตมค า หรอเขยนเปนตวเลอกใหผตอบเลอก หรออาจท าเปนตารางกได ดงน ค าถามหลกในแบบสอบถาม ลกษณะค าถามในแบบสอบถาม 1) วตถประสงคของหลกสตรมงเนนใหผ รบการฝกอบรมท าอะไรไดบาง

1.หลกสตรของการฝกอบรมมงเนนใหผ เขารบการอบรมน าไปใชในการเผยแพรในดานใด

ก. ความร ข. ความเขาใจ ค. ความสามารถดานตาง ๆ ง. ประสทธภาพของการน าความรไปใช จ. อน ๆ (โปรดระบ)..............................

2) เ น อ ห า ข อ ง ห ล ก ส ต รประกอบดวยอะไรบาง

2. เนอหาของหลกสตรการฝกอบรมมความเหมาะสมและครอบคลมงานทปฏบตเพยงไร

3) เนอหาหลกสตรครอบคลมงานทจะปฏบตหรอไม

นอกจากนนแลวลกษณะของค าถามควรจะแบงแยกออกเปนหมวดหม เชน

เนอหา

ความเหมาะสม ความครอบคลม ไม เหมาะ

สมด ไม ครอบ

คลม 1. หมวดวชาพนฐาน ก. สภาพปญหาของยาเสพตด

ข. มาตรการในการแกไขปญหายาเสพตด

ค.แนวความคดและชดเผยแพรเพอปองกนยาเสพตด ง. แนวทางการประสานงานของวทยากร ฯลฯ 2. หมวดวชาความรเพอการปองกน ก. ยาและยาเสพตด

ข. คณภาพชวตเพอการปองกนยาเสพตด ค. วธปองกนและแกไขปญหายาเสพตด ฯลฯ

หลกการเขยนขอค าถามในแบบสอบถาม 1. ควรถามเฉพาะเรองส าคญหรอค าถามทใชวดตวแปรเฉพาะทอยในกรอบความคดของการวจย 2. ควรใชภาษางายๆ อานแลวเขาใจทนท มความหมายชดเจน ไมตความไดหลายดาน 3. ควรใชประโยคสนและกะทดรดชดเจน ขอความไมวกวนหรอก ากวน หรอประโยคทท าใหผตอบแตละคนมความเขาใจไมเหมอนกน ควรหลกเลยงค าคณศพททท าใหผตอบตคางตางกนเชน เสมอๆ ไมเคย บอยครง ประจ า ฯลฯ ควรก าหนดค าเหลานใหเปนรปธรรม EX ทานอานขาวจากหนงสอพมพเปนประจ าหรอไม ทานอานขาวจากหนงสอพมพและดขาวจากโทรทศนทกวนหรอไม *เพราะค าวา “ประจ า” ผตอบบางคนเขาใจวาทกวน หรอผตอบบางคนเขาใจวาทกสปดาห 3. ควรหลกเลยงประโยคปฏเสธซอนปฏเสธ เพราะจะท าใหผ ตอบเกดความสบสนและประโยคนหมายความวาอยางไร EX ทานไมเคยเลยทจะไมอานหนงสอพมพเปนประจ า 4. หลกเลยงการถามน า ทมแนวโนมจงใจใหผตอบในทางใดทางหนง EX ทานอานขาวจากหนงสอพมพเปนประจ าใชหรอไม การมเพศสมพนธของนกศกษาเปนเรองธรรมดาหรอไม 5. หลกเลยงการใชค าทสอไปในทางนามธรรมเชน สวย สกปรก รวย จน เพราะคนแตละคนตคานามธรรมตางกน 6. ควรหลกเลยงค าถามเกยวกบคานยม หรอเปนความลบของผตอบ เพราะอาจจะท าใหผตอบเกดความล าเอยงในการทจะตองความจรงทเปนการฝาฝนกฎเกณฑของสงคมหรอคานยมของสงคม EX ทานเคยขบรถฝาไฟแดงใชหรอไม ทานมพฤตกรรมเบยงเบนทางเพศหรอไม

ทานเคยถกไลออกจากงานเนองจากโกงบรษทหรอไม 7. ควรตงถามชนดทค าตอบทไดจากค าถามสามารถน ามาแปลงเปนตวเลขไดเพอน าผลมาสรปและวเคราะหเชงสถตได วธการเกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม (Questionnaire Method) 1. การน าแบบสอบถามไปสงใหผตอบดวยตนเอง (By administering method) เปนการเกบแบบสอบโดย ทผ วจยหรอพนกงานเกบขอมลน าแบบสอบถามไปสงใหกลบกลมตวอยางดวยตนเอง และรอรบหรอนดวนรบแบบสอบถามกลบมา วธการนจะไดขอมลทครบถวนกวาวธการสงแบบสอบถามทางไปรษณย นอกเหนอไปจากนนในสถานการณหลายสถานการณการปรากฏตวของผสมภาษณอาจไมมความจ าเปน นกวจยดานการศกษาและศาสตราจารยของมหาวทยาลยสวนใหญนยมใชแบบสอบถามคอนขางบอยกบนกศกษาในชนเรยนผบรหารสวนใหญกนยมเรยกพนกงานเขารวมเพ อประชมกลมกรอกแบบสอบถาม ตวอยาง แบบสอบถาม ท ใหผ ตอบตอบเอง (Self administered questionnaires) ซงแจกใหททางเขาออกของสวนสตว และผ เขาชมพพธภณฑ ผ ใชถนนทางดวนและคนจ านวนมากทใชบรการลกษณะตางๆ ทใหตอบค าถามโดยสงแบบสอบถามทางไปรษณย นกวจยธรกจจะแจกแบบสอบถามใหผตอบไดหลายชองทาง เชน สอดแบบสอบถามในวารสารและบรรจภณฑวางแบบสอบถามในสถานทขายสนคาหรอในจดทมประชาชนหนาแนน และใชเครองโทรสร (Fax) สงแบบสอบถามถงบคคลแตละคน แบบสอบถามปกตนยมพมพลงบนกระดาษแตอาจถกปอนเขาไปภายในคอมพวเตอร ไมวาจะใชวธไดกตาม แบบสอบถามทใหผตอบตอบเองจะถกแจกจายไปยงสมาชกของกลมตวอยาง ซงแตกตางจากการสมภาษณ เนองจากผตอบตองรบผดชอบในการอาน และตอบค าถามเอง แบบสอบถามทใหผ ตอบตอบเอง ควรมความทาทายหรอกระตนใหอยากตอบค าถาม เนองจากนกวจยตองพงพาอาศยประสทธภาพของภาษาทใชในการเขยน มากกวาประสทธภาพของผ สมภาษณ ลกษณะของแบบสอบถามทใหผ ตอบตอบเองทเปนตวอยางดทสด ไดแก แบบสอบถามทางไปรษณย 2. การสงแบบสอบถามไปทางไปรษณย (By mailing method)

เปนการสงแบบสอบถามไปใหกบกลมเปาหมายทางไปรษณ ย เหมาะสมส าหรบกลมเปาหมายทอยกระจดกระจาย โดยทผ วจยควรจะใหหมายเลขประจ าแบบสอบถามของแบบสอบถามทกชด แลวบนทกไววาแบบสอบถามหมายเลขนนสงไปใหใครเพอสะดวกในการ

ตดตามแบบสอบถามนนกลบคนมา โดยการสงแบบสอบถามไปนนผวจยจะตองจาหนาซองถงผ รบ และแนบซองทเขยนชอทอยของผวจยพรอมตดแสตมปใหเรยบรอย เพอความสะดวกของผ ตอบในการสงแบบสอบถามกลบคนมา โดยภายในซองจดหมายปกตสวนใหญจะก าหนดเวลาสงกลบแบบสอบถามไวดวย ถาผวจยตองการแบบสอบถามกลบคนมา โดยภายในซองจดหมายปกตสวนใหญจะก าหนดเวลาสงกลบแบบสอบถามไวดวย ถาผ วจยตองการแบบสอบถามกลบคนมาในอตราทสง ผ วจยตองท าแบบสอบถามใหมรปแบบทนาสนใจ ตอบไมยาก ใชเวลาในการตอบไมควรเกน 10 นาท และควรมจดหมายน า เพอบอกถงวตถประสงค ประโยชน ทสวนรวมหรอผ ตอบจะได รบ และบางครงอาจจะมรางวลถาผ ตอบกรอกแบบสอบถามสงกลบคนมาภายในระยะเวลาทผวจยก าหนดกได

2.1 คณลกษณะของแบบสอบทางไปรษณย แบบสอบถามทางไปรษณย การส ารวจขอมลทางไปรษณย (Mail survey) หมายถง การสงแบบสอบถามทใหผตอบตอบเองใหแกผตอบทงหลายโดยผานทางไปรษณย วธการตอบค าถามดวยกระดาษและดนสอ (Paper-and pencil method) มทงขอดและขอเสยหลายอยาง ดงน 2.1.1 ความสามารถยดหยนทางภมศาสตร (Geographic flexibility) หมายถงแบบสอบถามทางไปรษณยสามารถไปถงกลมตวอยางทกระจายกนตามพนททางภมศาสตรอยาพรอมๆ กน ดวยคาใชจายทคอนขางต าเพราะไมจ าเปนตองใชผสมภาษณ ผตอบค าถามในพนททถกแยกออกหรอผ ทยากจะเขาถง (เชน ผบรหาร) จะสามารถตดตอไดงายกวาโดยทางไปรษณย บรษทผลตยาอาจขอพบแพทยไดยากไมวาจะเปนการสวนตว หรอการสมภาษณทางโทรศพทแตดวยการส ารวจทางไปรษณยแพทยในชนบทและแพทยในเมองสามารถเขาถงได ถงแมจะออกไปปฏบตงานในหลายพนททกระจายกนอยางกวางไกล แบบส ารวจนสามารถแจกจายไปไดอยางกวางไกลไปสพนกงานจ านวนมากเพอการประเมนปญหาขององคการใหไดอยางรวดเรว คาใชจายต า แบบสอบถามจะถกแจกจายในชวงประชมกลมส าหรบส ารวจพนกงานจ านวนมากชวงระยะเวลาในการท างานอนยาวนานอาจมเวลาระหวางชวโมงการท างานทพนกงานทงหลายสามารถกรอกแบบสอบถามได ในการประชมกลมพนกงานอาจอนญาตใหนกวจยและน าขอมลพนฐานใหกลมของพนกงานและเวลาทจะใหรวบรวมขอมลใหนอยลง ผบรหารจะใหโอกาสแกนกวจยในการสอบถามเพอสบหาขอมลโดยไมใชเวลาและความพยายามมากจนเกนไป 2.1.2 ตนทน (Cost)

แบบสอบถามทางไปรษณยเสยคาใชจายต ากวาการสมภาษณเปนรายบคคล และการส ารวจทางโทรศพท อยางไรกตามการส ารวจทางไปรษณยกไมถกจนเกนไป คาใชจายสวนใหญประกอบดวยคาไปรษณยตดตามผลซงตองเพมแสตมปและคาพมพ แบบสอบถามทท าจากกระดาษทไมมคณภาพกมโอกาสถกโยนลงถงขยะไดมากกวาแบบสอบถามทท าอยางดและราคาแพงกวา 2.1.3 ความสะดวกสบายของผตอบ (Respondent convenience) แบบสอบถามทางไปรษณย และแบบสอบถามทใหผ ตอบตอบเองสามารถกรอก (แบบฟอรม) เมอไรกไดทผตอบมเวลาดงนนจงเปนทางเลอกทดกวาซงผตอบจะใชเวลาคดเกยวกบค าตอบตางๆ ในบางสถานการณโดยเฉพาะอยางยงการวจยองคการ แบบสอบถามทางไปรษณยยอมใหผตอบเกบรวบรวมขอเทจจรง (เชน ขอมลการขาดงาน) ซงผตอบอาจไมสามารถส ารวจครอบครวเพอใหไดขอมลทเปนจรงมากกวาการสมภาษณเปนรายบคคลหรอการสมภาษณทางโทรศพทซงตองการค าตอบในทนท แคตตาลอคของค าสงซอทางไปรษณยถกน ามาใชประโยชนในการส ารวจทางไปรษณยเพอประมาณคายอดขายของรายการตางๆ ในแคตตาลอค โดยการสงทางไปรษณยดวยแคตตาลอคจ าลอง (Mock catalog) ในฐานะเปนสวนหนงของแบบสอบถาม ผตอบสวนใหญทใหค าตอบมาจะใชเปนเครองชความเปนไปไดของวธการทพวกเขาจะสงซอสนคาตามรายการตางๆ การใชประโยชนของการสงทางไปรษณยท าใหผตอบสามารถปรกษาสมาชกคนอนๆในครอบครว แลวจงท าการจดสนใจภายในชวงเวลาทวางตามปกต ในบางครงยากทจะเขาถงผตอบซงเปนผใหค าตอบทมคณคาในการส ารวจ ดงนนการตดตอดวยวธทางไปรษณยจงเหมาะสมทสดทใหความสะดวกแกผตอบอยางเตมท 2.1.4 .การไมปรากฏตวของผสมภาษณ (Interviewer s absence) แมวาการไมปรากฏตวของผสมภาษณจะชกน าใหผตอบสวนใหญกลาเปดเผยขอมลทกระตนตอความรสกหรอขอมลทไมเหมาะสมเกยวกบสงคมแตการไมปรากฏตวของผสมภาษณสามารถกอใหเกดขอเสยไดเชนเดยวกน เชน เมอใดทผ ตอบไดรบแบบสอบถาม กระบวนการของการสอบถามเปนวธการทนอกเหนอการควบคมของนกวจย ถงแมวาการกระตนจากแบบสอบถามจะเปนวธทเหมอนกน แตผตอบแตละคนทจะเกยวของกบจดประสงคสวนตวทแตกตางกนของค าถามแตละขอ 2.1.5. ค าถามแบบมาตรฐาน (Standardized questions) แบบสอบถามทางไปรษณยมความเปนมาตรฐานสงและเปนแบบทมการก าหนดค าตอบ (Structured) ค าถามและค าแนะน าตองมความชดเจน ตรงไปตรงมา (เปดเผย) ถาค าถามหรอค าแนะน ายากแกการท าความเขาใจผตอบตองใชการตความของตนเองซงอาจเกด ความผดพลาด

การสมภาษณสามารถรบรขอมลปอนกลบจากการตดตามของผสมภาษณเกยวกบความเขาใจของผตอบแบบสอบถาม ผสมภาษณทสงเกตพบวาผตอบ 50 คน แรกมความไมเขาใจค าถามกสามารถบนทกสงเหลานใหแกนกวเคราะหของงานวจยเพอท าการแกไขปรบปรง แตการสงแบบสอบถาม ทางไปรษณยยากทจะเปลยนแปลงรปแบบหรอค าถาม เมอผตอบตอบแบบสอบถามทใหผตอบตอบเอง แบบสอบถามทงหมดจะถกอานกอนกรอกค าตอบ ดงนนค าถามสดทายอาจมผลตอค าตอบแบบอคตไปสค าถามตงแตเรมตน 2.1.6.เวลาเปนสงมคา (Time is money) ถาเวลาเปนปจจยตอความสนใจของการจดการดานผลลพธของการวจย หรอถาทศนคตก าลงมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว (เชน เหตการณทางการเมอง) การส ารวจทางไปรษณย อาจไมใชสอการตดตอสอสารทดทสด ซงระยะเวลาเพยงเลกนอย 2-3 สปดาหอาจเปนสงจ าเปนในการรบผตอบค าถามจ านวนมาก การตดตามแบบสอบถามทางไปรษณยทไดสงออกไปเมอแบบถามกบชวงหยดรบแบบสอบถามโดยปกตควรอยในชวง 6-8 สปดาห ในการวจยระดบทองถนหรอภายในเขตตวเมองทไมหางไกลการสมภาษณเปนรายบคคลสามารถด าเนนการไดอยางรวดเรวมากกวาการสมภาษณเปนรายบคคลขามเขตหรอจงหวดตางๆ 2.1.7.ความยาวของแบบสอบถาม (Length of mail questionnaire) แบบสอบถามทางไปรษณยผนแปรตามความยาวของแบบฟอรมเปนอยางมาก โดยจดล าดบจากแบบสอบถามชนดไปรษณยบตรแบบสน (Postcard questionnaire) ทสดไปจนถงยาวมาก เชน แบบสอบถามชนดเปนเลมมหลายหนาซงตองการใหผตอบเตมขอความลงใหเตมดวยค าตอบทมเปนจ านวนมากมาย กฎเกณฑทวไปของแบบสอบถามทางไปรษณยไมควรมความยาวเกน 6 หนา เมอแบบสอบถามตองการผ ตอบทตองใหความพยายามเปนอยางมาก การจงใจจงเปนสงทจ าเปนตองน ามาใชชกจงผตอบใหสงแบบสอบถามกลบคน สวนสงทตองด าเนนการหลายแนวทางเพอใหมการตอบรบในอตราทสงจะท าโดยไมควรใหแบบสอบถามยาวเกน 6 หนากระดาษ

1.1.8 อตราการตอบรบ (Response rates) การส ารวจสวนใหญทกอใหเกดความเบอหนาย ความไมชดเจนหรอมความซบซอนมากมกถกโยนทง การส ารวจทถกออกแบบไมดอาจถกสงกลบคนมาเพยง 15 เปอรเซนต ของตวอยางทงหมด หรออตราการตอบรบ 15 เปอรเซนต การค านวณหาอตราการตอบรบค านวณไดจากจ านวนของแบบสอบถามทกลบคนมาอยางสมบรณหารดวยจ านวนประชากรทงหมดของบคคลทตองการ

ตดตอเพอการส ารวจจ านวนตวเลขของตวหารจะถกปรบใหเหมาะสมกบความผดพลาดของทอย (Addresses) และปญหาท านองเดยวกนเพอลดจ านวนของผตอบค าถามทตองการ ขอจ ากดส าคญของแบบสอบถามทางไปรษณยเกยวของโดยตรงกบปญหาของการตอบสนอง ผตอบทตอบแบบสอบถามสวนใหญอาจไมใชตวอยางของประชากรทงหมดในกลมตวอยาง บคคลทมความสนใจเปนพเศษในหวขอวจยเปนไปไดทจะตอบค าถามมากกวาบคคลทไมสนใจ นกวจยอาจไมมความเชอมนวาหวขอวจยทตงไวจะไดรบการตอบแบบสอบถามจากบคคลทตองการ เชน เมอท าการส ารวจผบรหารระดบสงของบรษท นกวทยาศาสตร แพทย และบคคลทมความเชยวชาญระดบมออาชพประเภทตางๆ(ผใตบงคบบญชาอาจเปนผตอบค าถามทางไปรษณยแทน) ผ ตอบค าถามของการส ารวจทางไปรษณยจะเปนผ ไดรบการศกษาดกวาผ ไมตอบเพราะผตอบทมการศกษานอยอาจไมสามารถอานและเขยนแบบสอบถามแบบปลายเปดไดเปนอยางดในประเดนทเขาตองการเขยนบรรยายค าตอบออกมา มหลกฐานบางอยางพบวาอตราการตอบและการใหความรวมมอจะเพมขน เมอผตอบอยในบานเพมมากขน ท านองเดยวกนถากลมตวอยางมสดสวนของการออกจากบานสงและเปนเจาของบานทร ารวย อตราการตอบกจะต าลงสถตทตอบค าถามอยางดเลศอยทประมาณ 80-90 เปอรเซนตของการสมภาษณเปนรายบคคลซงการตดตามผลและเทคนคอนๆ สามารถชวยเพมอตราการตอบใหไดตามเปอรเซนตทสามารถยอมรบไดขอสงเกตทนาเชอถอกลาววาไมมการส ารวจทางไปรษณยแบบใดสามารถเชอถอไดเวนแตไดรบการตอบรบอยางนอยทสด 60 เปอรเซนตหรอนอกจากจะไดรบการพสจนยนยนขอเทจจรงวาผ ไมตอบค าถามมลกษณะทางประชากรเหมอนกบผตอบค าถาม 2.2. การเพมอตราการตอบแบบสอบถามของการส ารวจทางไปรษณย การเพมอตราการตอบแบบสอบถามของการส ารวจทางไปรษณย (Increasing response rates to mail surveys) ความผดพลาดจากการไมตอบเปนปญหาปกตทเกดขนอยางมากกบการส ารวจทางไปรษณย ดงนนเพอลดอคตของการไมตอบใหนอยลง นกวจยจงไดพฒนาเทคนควธเพอเพมอตราการตอบใหสงขน เชนซองจดหมายทมคาไปรษณยใหลวงหนา (Post raid) เพอจงใหผตอบสงแบบสอบถามคนเพราะการบงคบใหผตอบตองจายคาแสตมปท าใหอตราการตอบลดลงอยางมาก การออกแบบใหแบบสอบถามมสงดงดดความสนใจและการเลอกใชภาษา ในค าถามทงายตอความเขาใจชวยท าใหมนใจวาอตราการตอบจะเพมขน อยางไรกตามความพยายามอยางมากเปนสงทจ าเปนตอแบบสอบถามทมคณคาซงวธการเพมอตราการตอบค าถามท าไดหลายวธดงน 2.2.1. หนงสอของความรวมมอ (Cover letter)

หนงสอขอความรวมมอทแนบไปพรอมกบแบบสอบถามหรอพมพบนหนาแรกของแบบฟอรมค าถามมความหมายทส าคญตอการแนะน าผ อานใหกรอกแบบสอบถามและสงคนโดยมรายละเอยดทจ าเปนตองระบไวดงน ความส าคญของการวจย ประโยชนทสงคมจะไดรบ ขอความทชวนใหเกดความสนใจส าหรบผตอบค าถามทนยมใชบอยคอ “ความคดเหนของทานเปนสงทมคณคาส าหรบผวจยเพอน ามาปรบปรงการออกแบบสนคาและบรการทจะตอบสนองความตองการของทานในอนาคต” ค ามนสญญาในการรกษาความลบของผตอบค าถามแตละคน รางวลทผตอบค าถามจะไดรบ วธการด าเนนการถามขอสงสยเกดขน แสดงการขอบคณพรอมทงระบชอผ วจยหนวยงานวจย หวขอการวจย วตถประสงคของการวจยและอธบายวธคดเลอกตวบคคลทเปนกลมตวอยางของการส ารวจ เปนตน 2.2.2. สงจงใจทเปนตวเงน (Monterey incentives) การจงใจตอบใหสงคนแบบสอบถามเพมมากขนอาจท าไดโดยการเสนอสงจงใจทเปนตวเงนหรอของช ารวย (Premiums) เชน ปากกา แสตมปการคา (Trading stamps) และของช ารวยตางๆ สงจงใจทเปนตวเงนควรเนนใหเกดประสทธภาพสงสดและเปนสงจงใจทกอใหเกดอคตตอค าตอบใหนอยทสด 2.2.3. ค าถามทนาสนใจ (Interesting questions) หวขอของงานวจยไมสามารถด าเนนการไดถาปราศจากการเปลยนแปลงค าจ ากดความใหเปนปญหาทางธรกจ (Business problem) อยางไรกตามการเพมความสนใจใหค าถามสามารถท าไดตงแตเรมตนเพอกระตนใหผตอบกรอกแบบสอบถาม ค าถามทมความสนใจเพยงเลกนอย นกวจยอาจตองหาผตอบทไมเอาใจใสเหตผลของการตอบค าถาม 2.2.4. การตดตามผล (Follow-ups) หมายถงการเตอนความจ าของผตอบแบบสอบถามดวยการสงไปรษณยบตรหรอจดหมายทวงถาม ระยะเวลาของการตอบแบบสอบถามจะคอนขางสงในชวง 1-3 สปดาหแรกหลงจากสงแบบสอบถามไป หลงจากนนอตราการสงคนจะเรมลดลงเรอยๆ ตามระยะเวลา เมอจ านวนการสงแบบสอบถามกลบเรมลดลงนกวจยควรมการตดตามผลเพราะอตราการตอบ 100 เปอรเซนต มความส าคญตอวตถประสงคของการวจยการตดตามผลประกอบดวย การสงแบบสอบถามไปอกครงหรอเพยงการเตอนความจ าของผตอบใหตอบแบบสอบถามทสงไปครงแรกเทานน 2.2.5. การแจงเตอนขนตน (Preliminary notification) การแจงเตอนลวงหนาทงโดยทางจดหมายหรอทางโทรศพทกอใหเกดผลส าเรจไดในบางสถานการณ เชน บรษท AC Nielsen ไดใชประโยชนของเทคนคชนดนเพอใหแนใจวา อตราของความรวมมอในการกรอกแบบสอบถามจากการชมรายการโทรทศนประจ าวนมอตราสงขน

ผ ด าเนนการวจยเรองหนงไดสงเกตวาควรสงไปรษณยบตรลวงหนาคอประมาณ 3 วน กอนทแบบสอบถามจะเดนทางไปถง 2.2.6. การเปนผสนบสนนการส ารวจ (Survey sponsorship) อคตจากการอปถมภ (Auspices bias) อาจมผลมาจากการมผ สนบสนนการวจย บรษทอตสาหกรรมแหงหนงมงหวงส ารวจวาพอคาสงไดเรยนรนโยบายเกยวกบสนคาคงคลง (Stocking policies) ของพวกเขาและทศนคตของเขาทเกยวกบการแขงขนของผ ผลตทงหลาย การสงแบบสอบถามอยภายใตหวกระดาษของบรษทจะท าใหเกดการตอบรบมนอยกวาการสงแบบสอบถามแบบธรรมดา เนองจากการใชประโยชนหวกระดาษของบรษทเปนการวจยในเชงการคา การเปนผ สนบสนนององคการทมชอเสยงและเปนทรจก เชน มหาวทยาลยหรอหนวยราชการอาจมอทธพลตออตราการตอบค าถาม

การส ารวจทางไปรษณยทสงแบบสอบถามใหแกสมาชก Longitudinal panel จะไดรบการตอบสนองในอตราคอนขางสงเพราะสมาชก Panel ไดรบการตอบสนองในอตราคอนขางสงเพราะสมาชก Panel ไดตกลงในการใหความรวมมอกบการด าเนนการวจยขององคกร เชน การสนบสนน Panel ของผบรโภคได Market facts ในอดตทผานมาสามารถไดรบอตราการตอบรบถง 75 เปอรเซนต 2.2.7. เทคนคอนๆ (Other techniques) นกวจยสวนใหญพยายามหาวธการใหมๆ เขามาเพมจ านวนอตราของการตอบค าถาม เชน ความหลากหลายในรปแบบของดวงตราไปรษณย (แสตมปแบบธรรมดากบแสตมปทใชเปนของทระลก) ความเปนสวนตวของหนงสอของความรวมมอ (จดหมายสวนตวแบบคอมพวเตอรกบจดหมายพมพเอง) สอของแบบสอบถามและการพยายามด าเนนการหลายอยางอน ในกลไกของการส ารวจพบไปรษณย ซงแตละวธมขอจ ากดต าสดตอความส าเรจในแตละสถานการณและภายใตเงอนไขอนหลายอยาง นกวจยอาจไดรบความลมเหลวในการเพมอตราของการตอบสนอง 2.2.8 . การปอนขอมลแบบสอบถามดวยรหส (Keying mail questionnaires with codes) นกวจยเชงส ารวจทก าลงวางแผนการตดตามผลเพอเตอนความจ าจะไมรบกวนผ ตอบทสงแบบสอบถามกลบคน คาใชจายของการสงแบบสอบถามไปยงบคคลทเปนตวอยางเปนสงทไมสามารถหลกเลยงได แนวทางอยางหนงส าหรบการลดคาใชจายในการตดตามผลทางไปรษณยของตวอยางทไมตอบค าถามกลบมา คอ การปอนขอมลทปดบง (Blind keying) สวนซองจดหมายคอ (เชนใหมความแตกตางตามหมายเลขของงานหรอหมายเลขรหสของแผนวจยธรกจ) หรอใสหมายเลขรหสทมองเหนไดชด (Visible code number) บนแบบสอบถาม การปอนขอมลทมองเหน

ไดชด (Visible keying) เปนสงทแสดงขอความทเปนวตถประสงคของตวเลขบนหนาสดทายเพอหลกเลยงการสงแบบสอบถามครงทสองส าหรบคนทกรอกแบบสอบถามอยางสมบรณและสงกลบคนมาใหแลวตงแตครงแรก นกวจยทมจรรยาบรรณตองปอนขอมลทไดรบจากแบบสอบถามอยางเขมงวดและถกตองแมนย าเพอหาทางเพมอตราการตอบรบซงการไมปรากฏชอผตอบเปนสงทตองสงวนรกษาไวเชนเดยวกน การคดเลอกการออกแบบงานวจยเชงส ารวจทเหมาะสม การอภปรายเกยวกบการออกแบบงานวจยและการก าหนดปญหาการวจยเปนการใหความส าคญกบงานวจยทน าไปสขอมลการตดสนใน อยางไรกตามไมมรปแบบของการวจยแบบใดดทสดแตละรปแบบมทงขอดและขอเสย นกวจยทตองการถามค าถามทเปนสวนตวอยางมากอาจด าเนนการส ารวจทางไปรษณย ดงนนการเปลยนแปลงอตราความเรวของการเกบรวบรวมขอมลเปนการหลกเลยงอคตของผสมภาษณทอาจเปนไปได ถานกวจยตองการควบคมการใชถอยค าของค าถามกอาจเลอกการสมภาษณทางโทรศพทจากส านกงานสวนกลาง ในการก าหนดเทคนคการส ารวจทเหมาะสม นกวจยตองถามค าถาม เชน “การชวยเหลอผสมภาษณเปนสงจ าเปนหรอไม?” “ผตอบสวนใหญใหความสนใจในประเดนตางๆ ของการวจยห รอไม ” “สามารถได รบความ รวมมองายห รอยาก ?” “ตองการขอมลรวดเรวแค ไหน ?” “ท าการศกษาดวยแบบสอบถามทซบซอนและยาวนานหรอไม” “ใชงบประมาณมากนอยเทาไร?” ขอบเขตของงบประมาณ อตราความเรว การไมปรากฏตวของผ ตอบค าถาม เปนตนจงท าใหโครงการวจยแตละเรองมความแตกตางกน ตวอยาง : แบบสอบถามความรและเจตคตเกยวกบสารเสพตดของลกเสอส ารองและ ลกเสอสามญ ตอนท 1 ขอมลทวไป 1. เพศ [ ] ชาย [ ] หญง 2. อาย....................... ป 3. ก าลงเรยนระดบชน [ ] ป.1-4 [ ] ป.5-6 4. ชอโรงเรยน ........................................ จงหวด ........................................................ ตอนท 2 ความรเกยวกบสารเสพตด 1. นกเรยนรจก (เชน โดยเหน รจกชอ ฯลฯ) สารเสพตดตวใดบาง [ ] บหร [ ] ยามา [ ] เหลา

[ ] สารระเหย [ ] เฮโรอน [ ]อน ๆ(โปรดระบ) 2. นกเรยนคดวาโดยภาพรวมแลวสารเสพตดมอนตรายตอสขภาพเพยงใด [ ] ไมมอนตราย [ ] มอนตรายปานกลาง [ ] มอนตรายมาก

[ ] มอนตรายนอย [ ] ไมทราบ ตอนท 3 เจตคตตอการใชสารเสพตดเปนอยางไร มาก ปานกลาง นอย เฉยๆ นอย ปาน

กลาง มาก

สารเสพตด ความสข ความทกข มประโยชนตอรางกาย

มโทษตอรางกาย

คกคก หดห แบบสอบถามเปนเครองมอทนยมใชกนมากในการวจย เพราะสามารถเกบรวมรวมขอมลไดคราวละมาก ๆ อยางไรกตาม ถากลมตวอยางมการศกษามปญหาอานไมออกและเขยนไมได การใชแบบสอบถามอาจจะมปญหา เครองมอบางอยาง เชน การสมภาษณ เมอน าไปใชเกบรวบรวมขอมลในภาคสนามอาจเสยคาใชจายสงและเสยเวลามาก เมอตดสนใจเลอกชนดเครองมอไดแลวกลงมอสราง โดยยดหลกเครองมอทดจะตองมความตรง ความเทยง และมประสทธภาพเมอน าไปใช ความตรงของเครองมอ (Validity) กคอ ความสามารถในการทจะใหไดขอมลไดตรงตามทตองการ ความเทยงของเครองมอ (Reliability) กคอ ความคงเสน คงวาในการใชเครองมอเกบรวบรวมขอมลจากตวอยางคนเดยว ในเวลาเดยวกนหรอเวลาไลเลยกนแลวไดผลเหมอนกน ส าหรบประสทธภาพในการน าไปใชของเครองมอทสรางขนใหมกอนน าไปใชเกบรวบรวมขอมลจรงควรจะตองมการน าไปทดลองใชเพอดวามขอบกพรอง มปญหาอะไรในการใช จะไดท าการแกไขปรบปรงกอนทจะน าไปใชจรง 3. แบบสมภาษณ เทคนคการส ารวจแตละอยางมทงขอดและขอบกพรองในตวของมนเอง ซงในสวนนจะเรมตนดวยการอภปรายแนวทางการส ารวจทใชในการสมภาษณ ลกษณะของเครองมอทางการวจยลกษณะแรกกคอแบบสมภาษณ การสมภาษณเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลทม

ลกษณะเหมอนการสอบปากเปลาตองอาศยการโตตอบทางวาจาเปนหลก เครองมอชนดนใ ชไดดส าหรบการเกบขอมลเกยวกบความ รสก ความสนใจ ความคดเหน และทศนคตในเรองตางๆหรอชดของค าถามทมไวใหผ สมภาษณใชถามและจดบนทกค าตอบของผ ตอบในขณะทท าการสมภาษณ ขอสงเกตในการใชแบบสมภาษณ * พนกงานสมภาษณจะเปนผ อานขอค าถามในแบบสมภาษณใหกลมตวอยางฟงโดยทกลมตวอยางไมมโอกาสเหนแบบสมภาษณและถากลมตวอยางไมเขาใจกสามารถซกถามได * ค าถามในแบบสมภาษณอาจใชภาษาพดมากกวาภาษาเขยน * ถาเปนค าถามทใชวดความร ความเขาใจ หรอพฤตกรรมอาจจะเปนค าตอบทควรจะเปนแลวถามกลมตวอยางวา ใช – ไมใช, ถก – ผด ฯลฯ นอกจากนนแลว แบบสมภาษณเปนเครองมอทมจดมงหมายในการใชคลายคลงกบแบบสอบถามแตตางกนทวธการ กลาวคอ แบบสอบถามจะใหผ ตอบเปนผ ตอบเอง แตแบบสมภาษณเปนการสนทนากนอยางมจดมงหมายระหวางผ สมภาษณและผ ใหสมภาษณตามประเดนค าถามทผสมภาษณก าหนดไวลวงหนา เปนวธทใชส าหรบการเกบรวบรวมขอมลทไดจากการสนทนาโดยตรง ซงไมอาจท าไดดวยวธอน รปแบบของการสมภาษณแบงเปน การสมภาษณแบบไมมโครงสราง โดยใชแบบสมภาษณทจดท าเปนขอค าถามแบบเปด เพอใหผ ใหสมภาษณไดอยางอสระ และการสมภาษณแบบมโครงสราง โดยใชแบบสมภาษณทจดท าเปนขอค าถามแบบมค าตอบตายตว เพอใหตองเลอกตอบเฉพาะค าตอบทก าหนดใหเลอก

หลกเกณฑการสรางแบบสมภาษณ 1) ค าถามตองชดเจน ไมคลมเครอ มค าตอบทเหมาะสม ถาก าหนดเปนค าตอบตายตวตองมนใจวาโอกาสทจะมค าตอบเปนอยางอนนอยมาก มฉะนนแลวใชค าถามปลายเปดจะดกวา และไมถามหลายอยางในขอเดยวกน 2) ค าถามนนตองมนใจวา ผตอบรจรง ตอบได แตไมควรใชค าถามทไมอยากตอบ 3) ค าถามไมควรเปนค าถามน าและแนะน าค าตอบ เชน ลงไปวดทกวนพระใชหรอไม 4) ค าถามนนเปนทปรารถนาของสงคมหรอไม เพราะโดยทวไปผตอบมกตอบตามทสงคมยอมรบวาดและถกตอง ซงไมใชค าตอบทแทจรง อยางไรกตามการสมภาษณโดยใชแบบสมภาษณเปนเครองมอทชวยใหไดขอมลตามจรงและสามารถเกบขอมล ไดละเอยดกวาเครองมอแบบอน ๆ และสามารถดดแปลงใหใชไดกบผ ใหสมภาษณหลาย ๆ ประเภท และงานหลาย ๆ แบบ

ตวอยาง แบบสมภาษณผเขาชมงานนทรรศการตอตานยาเสพตด ตอนท 1 ขอมลทวไป 1. เพศ [ ] ชาย [ ] หญง 2. อาย ............................... ป 3. ทพกอาศยของทานอยในเขตใด ............................................................. ตอนท 2 การเขาชมนทรรศการตอตานยาเสพตด 1. ทานทราบขาวการจดนทรรศการตอตานยาเสพตดมาจากแหลงใด [ ] เพอน [ ] หนงสอพมพ [ ] พอแม ผปกครอง ญาต [ ] แผนปายประกาศ [ ] วทย [ ] ถงใสของหางเดอะมอลล [ ] โทรทศน [ ] อน ๆ (ระบ)…………… 2. การไดมาชมนทรรศการครงน เกดจาก [ ] ตงใจมาชม [ ] มาดวยความบงเอญ เชน ถกชกชวน หรอผานมาพอด 1. ทานชอบและไดรบความรจากกจกรรมใดในงานนบาง มากนอยเพยงใด

กจกรรม

ชอบ ไดรบความรเพมขน มาก ปานกลาง นอย ไมชอบ

มาก ปานกลาง นอย ไมไดรบ

1. ภาพนทรรศการ 2. กจกรรมบนเวท ไดแก 3.หนจ าลอง(โรงงานผลตเฮโรอนฯลฯ) 4. วดทศน 5. การแจกเอกสารทเกยวกบยาเสตด 6. มมสนก ในบางเรองทผตอบสมภาษณไมสนใจหรอไมเขาใจวตถประสงคของการส ารวจ ผตอบสมภาษณกอาจตอบอยางเสยไมได หรอใหขอมลแบบขอไปทจะไดเสรจเรองกนไป หรออาจตอบวาไมทราบ จนกระทงถงขนปฏเสธการใหสมภาษณกม

ในการแกปญหาดงกลาวนอาจด าเนนการไดอยางนอย 3 วธ ดงน 1) หาทางกระตนผตอบสมภาษณ เพอใหบอกขอมลทถกตองตามความเปนจรงใหมากขนวธทดทสดเกยวกบเรองนกคอการสรางสมพนธภาพทใกลชด หรอสรางความรสกทเปนกนเองกบผตอบสมภาษณ ถาสามารถสรางบรรยากาศดงกลาวได การทจะใหผตอบสมภาษณสนใจ หรอเขาใจวตถประสงคของการส ารวจกจะงายขน ยงผตอบสมภาษณใหความสนใจเรองทส ารวจมากเทาไรผตอบสมภาษณกจะยงรวมมอในการตอบขอถามมากขนเทานน และเมอถงขนนการตงค าถามอยางตรงไปตรงมากจะสามารถท าได และชวยใหไดขอมลถกตองตรงความเปนจรง และงายขน อยางไรกดการสราง สมพนธภาพอนดทวานพอมทางจะท าไดถาเปนการส ารวจทตองไปพบผ ตอบสมภาษณมากกวา 1 ครง แตถาเปนการพบกนเพยงครงเดยว กจะเปนเรองไมงายนก นอกจากน ความสามารถและคณสมบตเฉพาะตวของผท าการสมภาษณยงเปนปจจยทส าคญอกสวนหนงดวย นอกเหนอไปจากการจดใหมการฝกอบรมเกยวกบวธการตดตอสมภาษณตามปกต การกระตนผตอบสมภาษณอกทางหนงกคอ การแจงใหผตอบสมภาษณทราบวาขอมลทไดจากผตอบสมภาษณนน มสวนส าคญตอความส าเรจของโครงการ และจะน าไปรวมกบขอมลอน ๆ เพอเสนอผลเปนยอดรวมทางสถตเทานน ส าหรบขอมลเฉพาะรายจะไดรบการปกปดเปนความลบในกรณทมการท าส ามะโนและส ารวจ และขอความบางตอนของพระราชกฤษฎกาจะมการกลางถงบทลงโทษ ถามผน าขอมลเฉพาะรายไปเปดเผยดวย ดงนน ขอมลเฉพาะรายรบ ไดรบการคมครองตามกฎหมายใหปกปดเปนความลบ อยางไรกด การกระตนผตอบสมภาษณวา ขอมลของผตอบสมภาษณจะไดรบการปกปดเปนความลบแตเพยงอยางเดยวยงไมเพยงพอ การแสดงทาทกรยาวาจาก ตลอดจนการกระท าตาง ๆ ของผท าการสมภาษณทมตอค าตอบของผตอบสมภาษณ ยงจะตองเปนไปในรปทเปนการยนยนเพอใหผตอบสมภาษณมความมนใจวาขอมลทใหนนจะไดรบการปกปดอยางแนนอนอกดวย 2) ปรบปรงแกไขกระบวนการตงค าถาม เพอใหค าตอบทจะไดรบมคณภาพดขน ตวอยางของกระบวนการดงกลาว ไดแก การสมภาษณทมเครองมออยางอนชวย เชน ค าตอบทควรปกปด กใหผตอบสมภาษณเขยนค าตอบลงในแผนกระดาษทเตรยมไวเฉพาะ โดยไมระบชอวาเปนของใคร แลวบรรจซองปดผนกดวยกาว ผท าการสมภาษณกเกบรวบรวมไวกบซองอน ๆ ทไดรบมากอนแลว เปนตน อยางไรกด ถาไมแนใจวาวธการดงกลาวจะใชแลวไดผลทนท ผ ท าการสมภาษณกอาจเรมดวยค าถามงาย ๆ ไปกอน ซงจะชวยใหผ ตอบสมภาษณไมเกดความรสกขดของในการตอบสมภาษณ จากนนค าถามกจะคอย ๆ ยากขนและลกขนทกท จนในทสดตองมการใชเครองมออนชวยในการสมภาษณดงกลาวแลว

อกวธหนงทมกใชกนในการปรบปรงรปแบบของการตงค าถามทผตอบสมภาษณมกไมยอมใหขอมลกคอ การถามทางออม เชน แทนทจะถามวา “ผตอบสมภาษณคดวา รฐบาลควรปรบปรงคณะรฐมนตรหรอไม” กถามวา “ ชาวบานแถบนหรอผ รวมงานของทานสวนใหญ คดวารฐบาลควรปรบปรงคณะรฐมนตรหรอไม” เปนตน ค าตอบทไดรบจากผตอบสมภาษณในทางจตวทยาเชอวา แทนทจะเปนความคดของคนสวนใหญตามทระบไวในค าถามค าตอบดงกลาวนาจะเปนความเหนของผตอบสมภาษณเอง แตอยางไรกตาม กรณดงกลาวนกไมเปนจรงเสมอไป การน าวธการนมาใชจงจ าเปนตองระมดระวงใหเหมาะสมกบเนอหาและเหตการณในขณะท าการสมภาษณดวย ในบางกรณ การปรบปรงแบบขอถามโดยการใหผ ตอบสมภาษณตอบในรปของคาประมาณหรอคาเปนชวง กนบวาไดผลด เพราะผตอบพอใจทจะใหขอมลในลกษณะดงกลาวมากกวาในลกษณะคาแทจรง เชน ในการสมภาษณเกยวกบรายไดของครอบครว เราอาจตงค าถามเกยวกบรายไดในรปของคาเปนชวงดงน รายไดตอเดอน (บาท) ใหกา ในชอง [ ] ทเปนค าตอบ [ ] ก. ต ากวา 3,000 [ ] ข. 3,001-5,999 [ ] ค. 6,000-9,999 [ ] ง. 10,000-14,999 [ ] จ. 15,000 ขนไป 3) ใชวธการอยางอนทมใชการตงค าถามโดยตรง นกวจยจะใชวธนกตอเมอไมแนใจวาการตงค าถามเฉพาะเรองโดยตรงจะใชไดผล นนคอจะไมไดรบขอมลตามทตองการ วธหนงทใชกนกคอ ใหผตอบสมภาษณสมหยบแผนกระดาษแขงซงไดท าเตรยมไวจ านวนหนง ขนมา 1 แผน บนแผนกระดาษแขงเหลาน บางแผนจะมค าถามจรงทตองการทราบขอมลจากผตอบสมภาษณแตบางแผนจะมแตค าถามทไมเกยวกบเรองทผ ท าวจยตองการทราบ ในการนผ ท าการสมภาษณจะตองขอรองผตอบสมภาษณวา ไมวาจะหยบยกกระดาษแขงแผนใดขนมาจะตองตอบค าถามบนกระดาษแขงนนตามความจรง และผท าการสมภาษณกไดแตจดค าตอบไวโดยทไมทราบวาค าตอบนนเปนของค าถามใด แตจากการใชสตรทางคณตศาสตรจะสามารถประมาณลกษณะทผ วจยสนใจศกษาจากประชากรได เชน คาเฉลย คาสดสวนหรอรอยละ เปนตน หลกการสมภาษณและวธปฏบตตอผตอบสมภาษณ อาจสรปเปนขอ ๆ ไดดงน 1) กอนเรมการสมภาษณ (1) ควรเขาไปหาผตอบสมภาษณดวยทาททเปนมตร ถาผตอบสมภาษณเปนผ มอายหรอดททาวาจะมอาวโสกวา กควรท าความเคารพกอน แลวถามทกขสข ดนฟาอากาศตามธรรมเนยมของไทย ถาผตอบสมภาษณก าลงท างานอย เชน เยบผา ปลกผก เลยงหม ฯลฯ กชวนพดคย

ตามแตเหตการณทประสบเฉพาะหนาจะอ านวย ทงนเพอสรางความรสกเปนกนเองกบผ ตอบสมภาษณเสยขนหนงกอน (2) แนะน าตนเองวาเปนใครมาจากไหน มาพบผตอบสมภาษณดวยวตถประสงคใด บางครงอาจไดรบค าถามจากผตอบสมภาษณวา เหตใดจงไมท าการสมภาษณทกบาน ท าไมจงตองเจาะจงถามทบานน กจ าเปนตองอธบายใหผตอบสมภาษณทราบอยางงาย ๆ วา เปนหลกวชาการสถตสมภาษณ 1 บาน แลวเวนไป 5 บานหรอ 10 บาน ทมาสมภาษณบานนกเลอกขนมาตามหลกวชาการมไดเจาะจงแตอยางใด (3) ชแจงใหผตอบสมภาษณทราบถงความจ าเปนของการเกบรวบรวมขอมลครงนและบอกดวยวา ขอมลทไดไปจากผ ตอบสมภาษณแตละรายจะไดรบการปกปดเปนความลบ การรายงานผลจะออกรายงานเปนยอดรวมเทานน (4) ในกรณ ทตองสมภาษณไมวางทจะใหสมภาษณในขณะนนกด หรอผ ตอบสมภาษณก าลงจะออกไปท าธระนอกบานกด ถาเปนกรณทจ าเปนกใหนดหมายไว และกลบมาท าการสมภาษณในวนทนดหมาย แตถาไมใชเรองทจ าเปนมาก ควรขอรองผตอบสมภาษณใหอยกอน เพอตอบสมภาษณใหแลวเสรจไปในครงนน เพราะการเลอนการสมภาษณออกไปจะเปนผลเสยมากกวาผลด โดยเฉพาะอยางยงจะกระทบตอแผนการปฏบตงานโดยสวนรวม และคาใชจายในการปฏบตงานสนามซงเปนเรองส าคญมาก 2) ขณะท าการสมภาษณ (1) ควรเรมดวยค าถามงาย ๆ กอน ซงโดยทวไปค าถามในแบบสอบถามกมกเรมดวยการถามขอมลเกยวกบความจรงทเปนประจกษ เชน อาย เพศ สถานภาพสมรส เปนตน ค าถามเหลานไมส มปญหาในการตอบนก (2) ขณะทผตอบสมภาษณก าลงพดหรอตอบค าถามควรตงใจฟงอยางจรงจงเพราะนอกจากจะแสดงถงความสนใจในค าพดของผตอบสมภาษณแลว จะชวยใหสามารถจบประเดนตาง ๆ ทผ ตอบสมภาษณอาจพดพาดพงถงเรองทจะตองสมภาษณในหวขออน จะไดรบบนทกขอมลนนไวในทใดทหนงของแบบสอบถาม เพอจะไดไมตองถามซ าอกในภายหลง การแสดงความสนใจตอผพดในขณะพดจะท าใหผพดรสกวาตนเองมความส าคญ จะชวยกระตนผพดใหพดเรองอน ๆ ทนาสนใจออกมาไดมาก วธการนใชไดผลด โดยเฉพาะอยางยงส าหรบการตงค าถามแบบไมมโครงสราง (3) ในการตงค าถามโดยเฉพาะอยางยงเปนการถามแบบไมมโครงสราง ควรใหค าถามแตละค าถามมลกษณะเชอมโยงสอดคลองกน ทงนเพอใหเรองทก าลงสมภาษณด าเนนตอเนองกนไป มลกษณะคลายการสนทนา ท าใหเกดความเพลดเพลนแกผ ตอบสมภาษณในระหวางการ

สมภาษณ ท าใหไมรสกเบอหนาย แตถาเปนการถามแบบมโครงสรางกจ าเปนทจะตองถามเรยงตามล าดบค าถามทไดก าหนดไวแลวในแบบสอบถาม และไมควรเปลยนถอยค าหรอรปแบบของค าถามทตงไว เพราะไดผานการทดสอบและสอบถาม ไดรบการแกไขมาแลววาเปนถอยค าและรปแบบทเหมาะสม การเปลยนแปลงถอยค าหรอรปแบบแมเพยงเลกนอยอาจท าใหผ ฟงเขาใจผดเปนอยางอน และท าใหไดค าตอบทไมตรงประเดนตามทตองการ (4) ไมควรตงค าถามนอกเรองโดยไมจ าเปน เพราะเมอมการถามยอมมการตอบท าใหเสยเวลาโดยใชเหต เวลาทเสยไปส าหรบแตละค าถามอาจหมายถงคาใชจายในการด าเนนงานทตองเพมขน นอกจากน เมอการสมภาษณเปนไประยะหนงซงนานพอสมควร ผตอบสมภาษณอาจเรมรสกเบอหนายตอการสมภาษณ ซงจะมผลกระทบตอความเชอถอไดของค าตอบทไดรบ ดงนน ในการสมภาษณจงควรใหเสรจภายในเวลาทก าหนด แตอยาเรงรดผตอบสมภาษณ โดยเฉพาะอยางยงในเรองทผตอบสมภาษณแสดงความคดเหน หรอตองทบทวนความทรงจ า (5) ควรระมดระวงการใชถอยค าในการตงค าถาม เพราะการใชถอยค าทไมถกตองหรอไมเหมาะสมเปนสาเหตส าคญทสดทจะท าใหค าตอบทไดรบมความเอนเอยงหรอคลาดเคลอนไปจากความเปนจรง ขอควรค านงส าหรบการใชถอยค าในการตงค าถามมอยางนอย 4 ประการคอ ความเรยบงายของถอยค าทใช การใชถอยค าทเปนศพท การตงขอสมมตและการใชถอยค าทท าใหค าตอบมความเอนเอยงหรออคต (6) ในขณะทท าการสมภาษณควรพยายามสงเกตไปดวยอยางรอบคอบ จะชวยพสจนค าตอบของผตอบสมภาษณในบางกรณไดเปนอยางด วาผตอบสมภาษณมเจตนาจะปกปดความจรงหรอไม เชน ผตอบสมภาษณบอกวายากจนเหลอเกนท ามาหาเลยงชพอยไปวนหนง ๆ เทานน แตปรากฏวาในบานมทงเครองเลนเทปเสยง วทย โทรทศน ต เยน เครองปรบอากาศ ซงเปนเครองอปโภคทเกนความจ าเปนหลายอยาง เชนนกพอจะเชอไดวาขอความทผตอบสมภาษณบอกนนนาจะไดรบการประเมนเสยกอน จะบนทกไปตามทผตอบสมภาษณบอกคงจะไมได อนงผ ตอบสมภาษณเองอาจไมมเจตนาปกปดความจรง แตคดเองวาความเปนอยของคนนนยากจน แตตามเกณฑทประเมนผลของผ วจย ซงวดสภาพความเปนอยดวยเครองอปโภคบรโภคและปจจยอยางอนประกอบ อาจตองบนทกขอมลตามสภาพทเหนนนอยในอกลกษณะหนง เชนนกนบวาความสงเกตชวยใหไดขอมลถกตองตามเกณฑทก าหนดไว (7) ในการบนทกขอมลทไดจากผตอบสมภาษณ อยาบนทกดวยค ายอ เพราะจะเปนปญหาในขนเตรยมการประมวลผล กลาวคอ ในขนบรรณาธการและลงรหส ถาพนกงานอานค าใดไมรเรองกอาจมการเดา ซงถาเดาผดความคลาดเคลอนของขอมลกจะเกดขน อยางไรกตามใน

ระหวางการสมภาษณอาจมความจ าเปนตองบนทกขอมลโดยรบดวน กใหบนทกเปนค ายอได แตเมอเสรจการสมภาษณแลวควรรบเปลยนค ายอนนเปนค าเตมทนทอยาปลอยทงไว เพราะถาเปลยนภายหลงอาจลมค าเตมของค ายอนน หรอถาลมเปลยนค ายอรายการนนไปเลยกจะกลายเปนการสรางปญหาทวาน 3) การปฏบตเมอเสรจสนการสมภาษณ (1) เมอหมดขอถามทจะสมภาษณแลว ใหตรวจสอบค าถามตาง ๆ ในแบบสอบถามเพอใหแนใจวาขอถามทกขอหรอทตองถาม ไดรบการสมภาษณและบนทกขอมลครบถวนแลว เพราะถาบนทกไมหมดและพบในภายหลง การจะกลบมาสมภาษณอกเปนเรองยากเพราะจะเปนปญหากระทบทงตารางเวลาปฏบตงานและคาใชจายเพม ในกรณทไมพบขอถามทมไดรบการสมภาษณในสนาม กจะเกดปญหาเกยวกบขอมลสญหาย ในขนบรรณาธการและลงรหส ซงจะท าใหเกดความคลาดเคลอนของขอมลไดเชนกน ดงนน ผท าการสมภาษณจงควรตรวจสอบความครบถวนของขอมลทไดรบการบนทกแลวใหเรยบรอย กอนจากไปถาพบวาไมครบถวน ไมเรยบรอย ไมชดเจนตอนใด กใหซกถามผตอบสมภาษณใหเปนทเรยบรอย (2) ในบางกรณ อาจพบขอบกพรองของการบนทกขอมลในแบบสอบถามในภายหลง และการสอบถามผตอบสมภาษณเพอแกไขขอบกพรองนนมความจ าเปน ดงนน กอนทพนกงานสมภาษณจะจากมาควรกลาวกบผตอบสมภาษณวาถาจ าเปนอาจตองมารบกวนอก (3) จากนนจงกลาวขอบคณผตอบสมภาษณและกลาวค าอ าลา ถาจ าเปนกใหกลาวค ายนยนอกครงวา ขอมลทไดรบนนจะไดรบการปกปดเปนความลบ และถอวาการทผ ตอบสมภาษณตอบค าถามตาง ๆ ในครงน เปนการท าประโยชนอยางมากใหแกสวนรวม การใชถอยค าในการตงค าถาม* การใชถอยค าในการตงค าถามเปนเรองทละเอยดออน เรองทซกถามแมเปนเรองเดยวกนและผตอบสมภาษณมคณลกษณะและมขอมลทจะตอบอยางเดยวกน แตถาขอถามมไดรบการก าหนดรปแบบและถอยค าทจะใชใหรดกมเหมาะสมแลว ค าตอบทไดรบกอาจแตกตางกนไดระหวางพนกงานสมภาษณแตละคน ซงมความสามารถในการใชถอยค าในการตงค าถามไมเทากน และถาเรองทจะซกถามเปนเรองทคอนขางซบซอน หรอเปนเรองทผตอบสมภาษณไมประสงคจะเปดเผยการทจะใหไดขอมลตามความเปนจรงจากการสมภาษณกจะยงเปนเรองทล าบากมากขน ความคลาดเคลอนและความเอนเอยงท เกดจากการเลอกส งตวอยางกด หรอท เกดจากแบบสอบถามกด หรอทเกดจากการประมวลผลกด ฯลฯ เมอเทยบกบทเกดจากการใชถอยค าในการตงค าถามแลว ความคลาดเคลอนและความเอนเอยงทเกดจากการใชถอยค าไมเหมาะสม

นบวามมากทสด ขอควรค านงส าหรบการใชถอยค าในการตงค าถาม อาจสรปเปนขอ ๆ ไดอยางนอย 4 ขอ ดงน ก) ความเรยบงายของถอยค าทใช ถอยค าทใชในการตงค าถามควรมลกษณะงายตอการเขาใจและสามารถเขาใจไดตรงกน ไมวาจะใชกบผตอบสมภาษณเขาใจประเดนของค าถามคลาดเคลอนไปได อนง ผตอบสมภาษณอาจมพนฐานการศกษาไมเทากน มประสบการณจากการงานอาชพทแตกตางกน มแนวคดทางสงคมทไดรบจากชมนมชนทอยอาศยแตกตางกน ความเขาใจในเรองทถกถามแมเรองเดยวกนอาจไมเหมอนกนได นอกจากน ผตอบสมภาษณบางคนอาจคดวาเขาใจเรองทถกถามดแลวแตค าตอบทใหมาในบางเรองอาจไมตรงประเดนทค าถามตองการกได โดยทผท าการสมภาษณเองกไมทราบวาค าตอบตรงประเดนหรอไม เรยกวาเขากรณถามอยางตอบอยาง หรอถาจะใหแนใจวาเปนค าตอบทตรงประเดนกอาจตองมการซกถามกนเพมเตม ท าใหเสยเวลาการสมภาษณมากกวาทควรเปน ตวอยางของการใชถอยค าทยดยาวเกนความจ าเปนไดแก “ถาบงเอญทานมโชคดไดเปนผก ากบในจงหวดททานอาศยอย สงททานตระหนกวาตองท าเปนอนดบแรก เพอความสงบสขของปวงประชาชนในจงหวดของทานคอกจกรรมอะไร” จะเหนไดวา เปนค าถามทใชถอยค าฟ มเฟอยโดยไมจ าเปน อาจตดถอยค าบางค าออกเหลอแตเพยง “ ถาทานเปนผก ากบทานจะท าอะไรเปนสงแรกเพอใหประชาชนในจงหวดของทานมความสงบสข” ซงเปนค าถามทสน เรยบ และงายตอการเขาใจไดดกวา

ข) การใชถอยค าทเปนศพท ในการตงค าถาม ควรหลกเลยงศพทเทคนคถาสามารถท า

ได เชน แทนทจะถามวา “ คณมสถานภาพสมรสอยางไร” กควรถามวา “คณแตงงานแลวหรอยง” และถาผตอบสมภาษณตอบวา แตงงานแลว กถามตอไปวา “ ขณะนยงอยกบคสมรส (สามหรอภรรยา) อยหรอเปลา” ถาไดรบค าตอบวา เปลา เพราะคสมรสตาย สถานภาพสมรสกคอ มาย แตถาเปนเพราะเลกรางกน สถานภาพสมรส กคอ หยาราง การถามโดยไมใชศพทเทคนค แตใชค าถามงาย ๆ เปนขนตอนเชนน จะท าใหไดค าตอบทแสดงสถานภาพสมรสทถกตองตามตองการ อนง ศพททใชแทนหนวยการวดบางค าจะตองน ามาใชอยางระมดระวง เชน ในการวดปรมาณขาวเปลอกทเกบเกยวไดของชาวนา มกนยมวดกนเปนเกวยนและเปนถง น าหนกขาวเปลอก 1 ถง โดยเฉลยเทากบ 10 กโลกรม แตในบางทองทโดยเฉพาะบางจงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ชาวนาใชภาชนะทสานดวยไมไผมลกษณะคลายกระบงของภาคกลางเปนเครองมอตวงขาว ในการตอบค าถามวา ปลกขาวไดกถง ชาวนาในทองทนกจะแจงปรมาณขาวเปลอกทตวงไดโดยใชภาชนะดงกลาว และปรมาณขาวตอ1 ภาชนะชนดนนกไมเทากบปรมาณ

ขาวเปลอกตอ 1 ถง ทใชกนทวไปนอกจากนน แตละบานกท าภาชนะนนใชกนเอง ขนาดของภาชนะกอาจแตกตางกนไปบาง ดงนนปรมาณขาวเปลอกทผลตไดทชาวนาตอบจงอาจแตกตางกนไดมากส าหรบชาวนาแตละครอบครว เมอเปนดงนกอาจตองใชวธอนในการเกบรวบรวมขอมลประเภทน เพอใหไดค าตอบทถกตองเปนการแนนอนกวาน ดงนน การใชศพทตาง ๆ ถาจ าเปนตองใช จะตองใชดวยความระมดระวงและแนใจไดวาความหมายของศพททผตอบสมภาษณเขาใจจะตองตรงกนกบผท าการสมภาษณเขาใจ ค) การตงขอสมมต การตงค าถามโดยการน าดวยขอสมมตในบางกรณ ท าใหผตอบเกดความรสกยากทจะใหค าตอบ เพราะเปนสงทยงมไดเกดขนจรง และสงทสมมตนนจะเกดขนจรงหรอไม ถาเกดขนจรงเมอไร รายละเอยดเปนอยางไร ไมมใครทราบ นอกจากน สงทจะตองน ามาประกอบการตดสนใจในขณะนนมอะไรบาง ผ ตอบเองกอาจไมทราบและไมอาจพยากรณได ตวอยางค าถามประเภทนไดแก “ ถาประเทศไทยเกดสงครามและคณอยในกรงเทพมหานคร คณคดวาจะอพยพครอบครวไปอยในตางจงหวดหรอไม” หรอ “ ขณะนหากน ามนเบนซนราคาลตรละ 20 บาท คณจะขบรถสวนตวไปท างานหรอไม ” หรอ “ ถาบรษทของเราผลตเครองดมประเภทเดยวกนนขนมาอกชนดหนง คณภาพและปรมาณเพมขน แตราคาเพมอก 1 บาท คณคดวาจะดมหรอไม” เปนตน ค าถามประเภทนถาไมจ าเปนไมควรใช เพราะมกไดรบค าตอบทตรงกบความจรงไมมากนก เนองจากผตอบเองบางทกไมทราบวาตนเองตองการอยางไร เมอไดรบค าตอบกอาจตอบไปโดยทมไดค านงถงความเปนจรงมากนก หรอมฉะนนกอาจตอบวาไมทราบ แตในการวจยบางกรณ เชน การวจยเกยวกบภาวะตลาด สนคาและบรการ เปนตน การตงค าถามแบบมการสมมตกอาจมความจ าเปน แตผท าการวจยจะ ตองใหความระมดระวง และใชขอมลทไดมาดวยความพนจพเคราะหและรอบคอบเปนพเศษกอนทจะสรปผลเกยวกบเรองทท าการวจยนน ง) การใชถอยค าทท าใหค าตอบมความเอนเอยง ค าตอบทเอนเอยง คอค าตอบทผดจากความเปนจรงในทศทางใดทศทางหนง อนทจรงค าตอบทเอนเอยงเกดจากสาเหตตาง ๆ ไดหลายอยางแตการใชถอยค าทไมเหมาะสมเปนสาเหตทส าคญทสดทท าใหไดรบค าตอบเอนเอยง ลกษณะของการใชถอยค าทไมเหมาะสม ไดแก

• ความไมรดกมของถอยค าท ใช ถอยค าปะเภทนมกมความหมายทไมแนนอน ตายตว ตความไดหลายแงและวดไมได ตวอยางของขอถามทใชค าประเภทน ไดแก “ ถาบรษท ก.ใหเงนเดอนงาม คณจะสมครเขาท างานดวยหรอไม” ค าวา เงนเดอนงาม นน วดไมไดส าหรบแตละบคคล อตราเงนเดอนระดบเดยวกน คนหนงอาจจะเหนวามากแตอกคนหนงอาจเหนวานอยกได ทงนขนอยกบปจจยตาง ๆ หลายอยางทมผลกระทบตอความเหนของแตละบคคล แตถาตงค าถาม

วา “ เงนเดอนต าสดเทาไร คณจงจะยนดท างานกบบรษท ก.” นาจะท าใหไดรบค าตอบทงายตอการตความหมายและงายตอการสรปผลการวจยมากกวา ค าถามทวา “ปนคณอายเทาไร” กมสวนท าใหค าตอบคลาดเคลอนได เนองจากผตอบสมภาษณอาจใหค าตอบทเปนอายครบหรออายยางกได นอกจากนน ถาผ ตอบสมภาษณทมขนบธรรมเนยมประเพณของจนกจะบวกอายเมอยงอยในครรภมารดาเขาไปอก 1 ปดวย ดงนนค าตอบจงอาจแตกตางไปจากความจรงได ตงแต 1 ถง 2 ป การตงค าถามทวานควรเปลยนแปลงเปน “ปนคณมอายเตมปเทาไร” จะดกวา หรอถาตองการค าตอบทถกตองมาก ๆ กควรถามวา “คณเกดวนท เดอน และปอะไร” ขอมลทไดจะถกตองแนนอนกวาค าถามอน การตงค าถามน า เปนการตงค าถามทมลกษณะโนมนาวใจใหผตอบมความเอนเอยงทจะตอบไปในทางหนงทางใดโดยเฉพาะ ตวอยางค าถามทมลกษณะทวาน ไดแก “คณไมชอบอานหนงสอประเภทตนเตนโลดโผนใชไหม” หรอ “ คณชอบอาหารทมรสจดใชไหม” หรอ “ปน ลงท านาไมถง 10 ไรอกตามเคยใชไหม” เปนตน ซงค าถามดงกลาวนลวนมลกษณะโนมนาวใจใหผตอบขอซกถามตามความจรง แตถาผตอบทไมสนใจหรอมธระอนทจะตองท า อยากจะใหการสมภาษณเสรจสนเสยโดยเรวกจะตอบรบการถามน านนทนท ค าตอบทไดรบกจะคลาดเคลอนจากความเปนจรง ในบางกรณ ผท าการสมภาษณมเจตนาดทจะชวยใหผตอบสมภาษณเขาใจในเรองทท าการสมภาษณกระจางชด จงพยายามอธบายเพมเตม แตค าอธบายเนนหนกไปทางใดทางหนงดานเดยวโดยผอธบายกไมไดตงใจ หรอมฉะนนผสมภาษณอธบายยงไมทนจบ แตผตอบสมภาษณคดวาเขาใจดแลวกรบใหค าตอบทนท ค าตอบกอาจคลาดเคลอนจากความจรงได เชน พนกงานสมภาษณ :“คณเหนดวยกบการทรฐบาลประกาศปรบคาเงนบาทเมอเรว ๆ นหรอเปลาครบ” แมบาน “เรองอยางน ดฉนไมคอยรเรองกบเขาหรอกคะ ไมไดสนใจ” พนกงานสมภาษณ เรองนเกยวของกบการใชจายและความเปนอยในชวตประจ าวนของเราทกคนนะครบ อยางเชนแตกอนเงน 5 บาท ซอแตงกวาได 15 ลก แตพอปรบเงนบาท แลวซอไดเพยง 12 ลก อยางไรกด ราคาสนคาทไทยสงไปขายตางประเทศ…” แมบาน :“ไมเหนดวยคะ ไมเหนดวยแน ๆ ปรบเปลยนเงนบาทอะไรนน ถาท าใหขาวของแพงขนละก ดฉนวาไมดแน” แนวทางปฏบตเกยวกบเรองน ผสมภาษณทกคนควรตงค าถามโดยใชค าถามเดยวกนกบทระบไวในแบบขอถาม ซงไดรบการกลนกรองและทดสอบมาเปนอยางดแลว ควรหลกเลยงการ

อธบายเพมเตม แตถาจ าเปนตองอธบายเพมเตมกใหเพมเตมไดในแนวเดยวกน โดยมหลกปฏบตเปนแนวทางใหไว เพราะการอธบายโดยใชถอยค าแตกตางกนบางนน แมเปนเรองเดยวกนกอาจท าใหมการซกถามหรอการตอบโตแลวกอธบายเพมเตม ซงอาจจะท าใหผตอบสมภาษณเขาใจไมตรงประเดน และใหค าตอบทคลาดเคลอนไปจากทควรใหได การใชถอยค าทท าใหผตอบสมภาษณเกดปฏกรยา ถอยค าประเภท นมกท าใหผตอบสมภาษณเกดความรสกกระดากอาย หรอหวาดระแวง ดงนน ควรระมดระวงในการใชถอยค าประเภทน หรอมฉะนนกใชมาตรการอยางอนทท าใหผ ตอบสมภาษณยนยอมใ หความจรง หรอท าใหผสมภาษณ สามารถประมาณความจรงจากค าตอบของผตอบสมภาษณได ค าถามทวา “ตามปกตคณไปท างานดวยรถสวนตวหรอเปลา ” เปนค าถามทกงคาดหมายวาผตอบมรถสวนตว และใชขบไปท างาน ถาผตอบสมภาษณมรถสวนตวกไมมปญหาอะไร แตถาบงเอญผตอบสมภาษณไมมรถสวนตว กอาจเกดความรสกมปมดอยได ค าถามทควรถามในเรองนควรเปนค าถามกลาง ๆ ใชไดทวไป คอ “ ตามปกตคณไปท างานดวยวธใด” ค าถามทวา “ปจจบนคณใชยาระงบกลนตวหรอไม” อาจท าใหผตอบสมภาษณเกดความรสกกระดากอาย โดยเฉพาะอยางยง ผตอบสมภาษณทเปนหญงสาว การแกปญหาในกรณน อาจท าไดโดยไมถามผตอบสมภาษณอยางตรงไปตรงมา แตจะถามวา “คณคดวา ถาผหญงทราบวาตวเองมกลนตว เธอจะใชยาระงบกลนตวหรอไม” สมมตวา ไดรบค าตอบวาสวนใหญใช กใหถามตอไปวา “แลวคณละ ถามกลนตว จะใชดวยหรอไม” ในการถามเกยวกบรายไดของบคคลหรอธรกจ ถาเปนการส ารวจของหนวยราชการผตอบสมภาษณมกจะเกดความรสกหวาดระแวงวาจะเกยวของกบการช าระภาษ จงมกแจงรายไดต ากวาความเปนจรง แตในบางรายหรอบางสถานการณ ผตอบสมภาษณมรายไดต าหรอตองการจะปกปดระดบฐานะทแทจรงของตน กอาจแจงรายไดเกนความเปนจรงกได อยางไรกด ค าถามทเกยวกบรายไดมกยากทจะไดขอมลทตรงกบความเปนจรง การเกบรวบรวมขอมลประเภทนจงอาจท าไดโดยการบอกชวงรายได แลวใหผตอบสมภาษณบอกวารายไดของผตอบอยในชวงใด หรอมฉะนน ในกรณทสามารถหลกเลยงการใชขอมลทเปนรายไดเพอวดสภาวะทางเศรษฐกจได กอาจวดดวยขอมลอยางอนแทน เชน การมรถยนตสวนตว การมเครองรบวทย โทรทศน เครองเลนภาพทศน การออกไปรบประทานอาหารนอกบานบอยครง การไปพกผอนหยอนใจตามสถานทตากอากาศตาง ๆ เปนตน วตถประสงคของการสมภาษณ วตถประสงคของการสมภาษณ มดงน

1) เพอรวบรวมขอมลสารสนเทศโดยตรงและเจาะลกทเปนเรองเฉพาะ โดยผสมภาษณไดทราบความ รสก เจตคต คานยม ความเชอ แนวความคดของผ ใหสมภาษณไดโดยตรงจากการพดคยการฟงสงทผ ใหสมภาษณน าเสนอ ทงนยงไดเหนทาทาง สหนาและอารมณในขณะทผ ใหสมภาษณแสดงออกไดทกระยะ 2) ขอคดเหนจากผถกสมภาษณอาจน ามาใชตงสมมตฐานหรอขอเสนอแนะใหมเพมเตมจากทผ วจยตงไวแลวกได เพราะการอธบายชวยใหเหนภาพและเกดความกระจางในความเชอมโยงของตวแปรตาง ๆ ได 3) การสมภาษณท าใหไดขอมลเพมเตมซงชวยอธบายขอสรปทไดเพมขน โดยไมไดคาดหมายไวจากผลการประเมน จากวตถประสงคดงกลาวจะเหนวาการสมภาษณสามารถเกบขอมลไดอยางเจาะลกมากกวาวธอน อยางไรกตาม การสมภาษณกมขอดและขอจ ากดบางประการดงน (1) ขอดของการสมภาษณ - เหมาะส าหรบการเกบรวบรวมขอมลแบบเจาะลก - มความยดหยน โดยเปดโอกาสใหผ ใหสมภาษณไดซกถามขอค าถามของการสมภาษณได - ผ สมภาษณมโอกาสไดสงเกตปฏกรยาของผ ตอบไดทกระยะ โดยสามารถสงเกตทาทางสหนา อารมณ และความรสกอน ๆ ทผ ใหสมภาษณแสดงออกตอขอค าถามหรอแสดงทรรศนะตอเหตการณทถามได - เหมาะส าหรบการสอบถามผบรหารในระดบสงทไมคอยมเวลาตอบค าถาม โดยวธ อน ๆ เชน แบบสอบถาม - สามารถใชไดกบกลมบคคลทอาน - เขยนไมได หรอกลมบคคลพเศษทไมสามารถจะเขยนได - การสมภาษณชวยแกปญหาการไดขอมลกลบคนมานอย (2) ขอจ ากดของการสมภาษณ - มความสนเปลองคาใชจายมากกวาวธการชนดอน ๆ ใชเวลานานในการเกบรวบรวมขอมล เพราะตองนดผ ใหสมภาษณแตละคนบางครงผ ใหสมภาษณมภารกจมากกอาจตองขอนดใหม - การส รป ขอมลจากการสมภาษณ จะเชอถอไดมากนอยเพยงใดข นอยกบความสามารถ ประสบการณของผสมภาษณ ซงผสมภาษณตองผานการเรยนร อบรมเทคนคการสมภาษณมาอยางด

- สภาวะแวดลอมมผลตอค าตอบทไดรบหากผ ใหสมภาษณมความวตกกงวล มความเครยด หรอตกอยในภาวะหวาดกลว อาจท าใหขอมลบดเบอนไปได - ผ สมภาษณและผ ใหสมภาษณจะตองพดและเขาใจในภาษาเดยวกนเปนอยางด มฉะนนปญหาจะเปนอปสรรคในการสมภาษณได - ปญหาเรองความแปลกหนา ผสมภาษณควรตองศกษาขนบประเพณวฒนธรรมแหลงทจะไปสมภาษณ และควรตองปรบตว มมนษยสมพนธอยางดใหเขากบ วฒนธรรมนน ๆ ใหได โดยสรปการสมภาษณมจดมงหมายเพอเกบรวบรวมขอมลใหมากทสดโดยอาศยการพดคยสนทนาทงทเปนทางการและไมเปนทางการ การสมภาษณเหมาะส าหรบการเกบขอมลทเจาะลกเฉพาะดาน เหมาะส าหรบคนทกคน ทกเพศ ทกวย โดยเฉพาะผ ใหสมภาษณทไมคอยมเวลา และ อาน –เขยนไมได นอกจากนผสมภาษณยงสามารถสงเกตกรยา ทาทาง อารมณของผใหสมภาษณไดดกวาวธเกบรวบรวมขอมลวธอน ชวยใหไดขอมลทเชอถอไดและเกบขอมลไดตามจ านวนทตองการซงถอวาเปนขอด อยางไรกตามการสมภาษณกยงมขอจ ากด คอใชเวลามาก ตองเสยคาใชจายสง การสรปขอมลขนอยกบความสามารถ ประสบการณ การฝกฝนของผสมภาษณ นอกจากนผ สมภาษณตองมทกษะในการสอสาร การสนทนา มมนษยสมพนธเปนอยางด และเขาใจขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมของผ ใหสมภาษณกจะชวยใหไดขอมลตรงตามวตถประสงคได ขนตอนการตรวจสอบคณภาพของแบบสมภาษณ

ลกษณะของแบบสมภาษณทด แบบสมภาษณทดควรมลกษณะดงน 1) มความตรง คอ สามารถวดสงทตองการทราบค าถามตามวตถประสงคจากการถามโดยการสมภาษณ หากแบบสมภาษณครอบคลมวตถประสงคทตงไวกถอวามความตรงครบถวนโดยแบงความตรงออกเปน 3 ประเภท (1.1) ความตรงตามเนอหา คอ แบบสมภาษณนนถามตรงเรองทตองการทราบโดยอาศยการตรวจสอบจากผ ทรงคณวฒ ชวยพจารณาเนอหาของค าถามทถามวาตรงตามวตถประสงคทตงไวหรอไม ครอบคลมเนอหาทตองการทราบหรอไม (1.2) ความตรงตามโครงสราง หมายถง ค าถามของการสมภาษณนนสามารถวดไดตรงตามทฤษฎหรอแนวคดของเรองทจะท าวจย เปนการตรวจสอบเชงเหตผลโดยอาศยผ เชยวชาญหรอท าค าถามสมภาษณโดยคาสมประสทธสหสมพนธระหวางขอค าถามกบคะแนนรวมของเครองมอทงหมด หรอหาความสมพนธระหวางคะแนนสงกบคะแนนต าแบบ Point bursarial

(1.3) การหาความตรงเชงพยากรณ คอ ค าถามของการสมภาษณสามารถวดสภาพการพยากรณได เชน วดความซอสตยของเจาหนาทการเงน ค าตอบทไดจากค าถามของการสมภาษณในเรองนจะสามารถจดกลมไดโดยเจาหนาททซอสตยจะตอบค าตอบกลมหนง และเจาหนาททไมซอสตยจะตอบอกกลมหนง 2) มความเทยง คอ แบบสมภาษณนนไมวาจะถามกครง ๆ กจะไดค าตอบเหมอนเดม อยางเดม โดยอาจเปลยนผสมภาษณคนใหมแตกยงไดค าตอบเชนเดม จะถอวามความเทยง 3) มความเปนปรนย คอ แบบสมภาษณนนไมวาใครจะน าไปถามกจะไดค าตอบทชดเจนไมก ากวม มประเดนค าถามเพยงนยเดยว 4) มประสทธภาพ คอ จดไดบรรลจดมงหมายและประหยด คมคาแรง เวลา คาใชจาย 5) มความสะดวกในการน าไปใช คอ ใครจะใชกได มความสะดวก มรายละเอยดคมอประกอบการใชไดโดยอานงาย กะทดรด และสะดวก การปรบปรงคณภาพของแบบสมภาษณ เมอผทรงคณวฒไดตรวจสอบคณภาพของแบบสมภาษณแลว ผประเมนควรน าขอทกทวงขอทตองปรบปรงแกไขมาปรบแกกอนทจะน าแบบสมภาษณไปทดลองใช การทดลองใชแบบสมภาษณ ผ วจยควรทดลองใชแบบสมภาษณกบกลมบคคลทมคณสมบตใกลเคยงหรอคลายผ ถกสมภาษณ (แตมใชผ ถกสมภาษณ) ประมาณ 3 -5 คน เพอตรวจสอบความสอดคลองของผลทไดรบจากผใหสมภาษณไดดงน 1) ความเขาใจในสาระของค าถาม 2) การใชระยะเวลาในการสมภาษณในแตละประเดนค าถาม 3) ความซ าซอนของสาระทจะถาม 4) ล าดบขนความสอดคลองของประเดนค าถามกอน - หลง 5) ลกษณะของค าตอบทคาดวาจะไดรบเพอใชเปนแนวทางในการบนทกค าตอบ จากนนน าขอสรปทไดและขอคดเหนของผตอบแบบสมภาษณมาปรบปรงเพอน าไปใชจรงตอไป ประเภทของการสมภาษณ การใชการสมภาษณเพอการตดตอสอสารกบผตอบค าถาม การสมภาษณสามารถจ าแนกเปนประเภทตางๆ ไดตามลกษณะการผานสอซงใชในการตดตอสอสารกบแตละบคคลและการบนทกขอมล ตวอยางการสมภาษณอาจด าเนนการโดยการเคาะประตบาน (Door-to-door) ในศนยการคา (Shopping malls) หรอโดยทางโทรศพท (Telephone) รปแบบดงเดมของการสมภาษณนยมบนทกค าตอบดวยดนสอและกระดาษ แตคอมพวเตอรกถกน ามาใชโดยนกวจยเชงส ารวจมากขน

1. การสมภาษณเปนรายบคคล การสมภาษณเปนรายบคคล (Personal interviews) หมายถง การเกบรวบรวมขอมลโดยใชการตดตอกบบคคลแตละคนแบบเผชญหนา (face-to-face contact) วธการสมภาษณเปนรายบคคลนเปนการสนทนากนแบบ 2 ทาง ระหวางผสมภาษณและผตอบค าถาม การสมภาษณเปนรายบคคลอาจเกดขนในโรงงานอตสาหกรรม บานทพกอาศย ศนยการคา หรอสถานทอนๆ ขอดของการสมภาษณเปนรายบคคล 1. โอกาสเพอขอมลปอนกลบ (The opportunity for feedback) การสมภาษณเปนรายบคคลสามารถสรางโอกาสเพอหาขอมลปอนกลบของผตอบค าถาม เชน ในการสมภาษณพนกงานพบวา หวหนางานคอบคคลทไมเตมใจในการใหขอมลทกระตนตอความรสก (Sensitive information) จงตองท าใหมนใจเพมขนวาค าตอบของเขาจะถกเกบเปนความลบอยางเขมงวด ผสมภาษณอาจหาขอมลปอนกลบทชดเจนของค าถามตางๆ จากพนกงานคนหนงหรอคนอนๆ เกยวกบค าชแนะหรอค าถามตางๆ ภายหลงเสรจสนการสมภาษณสภาวการณอาจบงคบใหตองหาขอมลเพมเตมทเกยวของกบวตถประสงคของการวจยนคอการบรรลผลส าเรจอยางงายดายดวยการสมภาษณเปนรายบคคล 2. การหาขอเทจจรงของค าตอบทซบซอน (Probing complex answers) ลกษณะส าคญของการสมภาษณเปนรายบคคลกอใหเกดโอกาสในการหาขอเทจจรง ถาค าตอบของผ ถกสมภาษณถกสมภาษณถกยอใหสนลงหรอไมมความชดเจน (Brief or unclear) ผสมภาษณอาจท าการตรวจสอบเพอความชดเจนยงขนหรออธบายความหมายใหเขาใจดยงขน การหาขอเทจจรงจะกลาวถงผสมภาษณทสอบถามขอมลเพอความชดเจนหรอการขยายความค าตอบใหสอดคลองกบค าถาม เชน การตงค าถาม “กรณาแสดงความรสกทอยในใจของคณใหผม (ดฉน) ทราบจะไดหรอไม?” นคอตวอยางของค าถามทใชในการหาขอเทจจรง แมผ สมภาษณไดคาดหวงวาการตงค าถามจะเปนไปอยางถกตองแมนย าตามทปรากฏในแบบสอบถาม แตการหาขอเทจจรงจะกอใหเกดความสามารถในการยนหยนบางอยางได 3. ความยาวของการสมภาษณ (Length of interview) ถาวตถประสงคของการวจยจ าเปนตองใชแบบสอบถามทยดยาวมากเกนไป การสมภาษณเปนรายบคคลอาจเปนทางเลอกเพยงทางเดยว เพราะโดยทวไปการสมภาษณทางโทรศพทมกใชเวลาไมเกน 10 นาท ในขณะทการสมภาษณเปนรายบคคลสามารถด าเนนการใหยาวนานกวาบางครงอาจใชเวลาไดนานถงชวโมงครง และหลกการโดยทวไปของการส ารวจขอมลทางไปรษณยกไมนยมใหแบบสอบถามมจ านวนเกน 6 หนา

4. ความสมบรณของแบบสอบถาม (Complete questionnaires) ปฏกรยาตอกนทางสงคม (Social interaction) ระหวางผ สมภาษณทไดรบการฝกอบรมมาเปนอยางดกบผ ตอบค าถามในการสมภาษณเปนรายบคคลจะมความเปนไปไดเพมสงขนทผ ตอบค าถามจะใหรายละเอยดครบทกอยางตามค าถามทอยในแบบสอบถามผตอบค าถามทเกดความเบอหนายการสมภาษณทางโทรศพทอาจยตการสมภาษณทนาร าคาญโดยการวางหโทรศพท การตอบค าถามดวยตวเองจากแบบสอบถามทางไปรษณยจ าเปนตองใชความพยายามเปนอยางมาก ผ ตอบค าถามอาจท าใหผดหวงในการเตมค าตอบใหครบถวนสมบรณในแบบสอบถามทใหผตอบตอบเองมากกวาการปลอยใหผ ตอบเขยนอธบายอยางยดยาว การไมตอบรายการตางๆ (Item non-response)เปนความลมเหลวในการหาค าตอบซงจะเกดขนนอยกวาถาใชผ สมภาษณ ทมประสบการณ 5. ชวยใหเหนภาพและใชอปกรณประกอบของจรง (Props ans. visual aids) การสมภาษณผตอบค าถามแบบเผชญหนาสามารถสอบถามประวตสวนตวของผตอบค าถาม ตวอยางของผลตภณฑใหม รายละเอยดของขอคดเหนเกยวกบส านกงานหรอผงโรงงาน หรอชวยใหเหนภาพอนๆ บางอยาง เชน ในการส ารวจเพอก าหนดเลอยชนดทมน าหนกเบาทควรท าการผลต ภาพทปรากฏขนมความจ าเปนทจะน ามาใชในการพจารณาเพราะวาแนวความคดเรองน าหนกเปนสงทยากตอการจนตนาการ เลอยขนาดเลก 2 ชนด (ทมจ าหนายในตลาด) และเลอยตนแบบทท าจากไมชนดท 3 อาจซอนเรนและมน าหนกมากรอดพนจากการมองเหนและจากการสมผสเหมอนกบรปแบบทถกน ามาเสนอ (Proposed model) หรอถกวางอยดานหลงของรถกระบะ ผตอบค าถามสวนใหญจะถกตงค าถามถงการเดนไปทรถยนตเพอหยบเลอยและเปรยบเทยบเลอยทง 3 ชนด การวจยแบบนไมสามารถท าไดดวยการสมภาษณทางโทรศพทหรอการส ารวจทางไปรษณย 6. การมสวนรวมสง (High participation) การเขารวมของผ สมภาษณเพมขนตามเปอรเซนต ความเตมใจในการใหสมภาษณ ผตอบสวนใหญไมตองการอานหรอเขยนอะไรมากแตทกคนตองการพดมากกวาบางคนอาจมความสขในการแบงปนขอมลและเขาใจความรสกหรอเหนอกเหนใจผสมภาษณ การสมภาษณเปนรายบคคลอาจถกด าเนนการทบานหรอส านกงานของผตอบค าถามหรอในสถานทอนๆ หลายแหง ปจจบนมการขยายไปในศนยการคาเพมมากขน สถานทส าหรบการสมภาษณมกมอทธพลตออตราสวนของการใหความรวมมอ ตวอยาง อตราการปฏเสธจะเกดขนสงสดเมอผตอบค าถามก าลงเดนซอของในศนยการคา

ลกษณะของการสมภาษณเปนรายบคคลแบงออกไดเปน 3 รปแบบดงตอไปน 1. การสมภาษณแบบเคาะประตบาน (Door-to-door interviews) การสมภาษณแบบเคาะประตบานสามารถหาตวอยางทเปนตวแทนประชากรไดดกวาแบบสอบถามทางไปรษณย ตวอยาง ชาวชนบททอยหางไกลทขาดการศกษาจะมความพงพอใจในการตดตอสอสารโดยการพดมากกวาการเขยนเปนลายลกษณอกษร ดงนน อตราสวนของการตอบค าถามโดยการส ารวจทางไปรษณยจงมนอยมาก นอกจากนนคนทไมมโทรศพทพวกเขากอาจไมมชอในสมดโทรศพท หรอบคคลทยากในการตดตอดวยวธอนๆ กอาจเขาถงไดโดยใชวธการสมภาษณแบบเคาะประตบานการสมภาษณเชนนสามารถชวยในการแกปญหาของการไมตอบค าถามทงๆ ทอาจเปนกลมตวแทนทงทไมดและเปนกลมตวแทนทโดดเดน (Underrepresented and over-represent) การสมภาษณแบบเคาะประตบานไมนยมนบรวมถงการด ารงชวตของแตละบคคลในหนวยทอยอาศยแบบหลายหองโดยมระบบการรกษาความปลอดภยสวนกลาง เชน ทอยอาศยแบบอพารตเมนต (หองชด) ทแบงเปนหองๆ มหลายชน หรอผ บรหารทมงานยงมากแตอยากใหสมภาษณสวนตวในชวงของชวโมงก าลงท างาน บคคลผ ใชโทรศพทในกลมยอยเหลานนไดถกท าการนดหมายเชนโทรศพทถงตวแทนของกลมตวอยางทงหมด แตอาจเกดความยากล าบากทจะไดตวแทนของตวอยางมาจากรายชอในสมดท าเนยบผ ใชโทรศพท (Telephone directory) บคคลทอยบานและเตมใจในการใหความรวมมอโดยเฉพาะอยางยงการสมภาษณด าเนนการในชวงเวลากลางวนคอนขางจะไดบคคลทมอายเกน 60 ป แมบานหรอบคคลทออกจากงานแลว ดงนนตวแปรทสมพนธกบแนวโนมของการตอบค าถามทมผลตอความรวมมอจงขนกบการพกอยบานของผ เปนตวอยางทตองการสมภาษณ 2. การสมภาษณในแหลงศนยการคาและเขตทมชมชนหนาแนนอนๆ (Intercept interviews in malls and other high-traffic areas) การสมภาษณเปนรายบคคลทด าเนนการในศนยการคาเรยกวา การสมภาษณในแหลงศนยการคา (mall intercept interviews or shopping center sampling) ผสมภาษณสวนใหญจะสกดกนผ ซอสนคาในจดศนยกลางภายในศนยการคาหรอสกดกนอยททางเขา-ออกของศนยการคาเหตผลหลกของการสมภาษณแบบน คอเปนการด าเนนงานทใชคาใชจายนอยกวาไมจ าเปนตองเดนทางไปทบานของผตอบค าถามทดแทนโดยใหผตอบค าถามเขามาหาผสมภาษณแบบน คอเปนการด าเนนงานทใชคาใชจายนอยกวาไมจ าเปนตองเดนทางไปทบานของผตอบค าถามทดแทนโดยใหผตอบค าถามเขามาหาผสมภาษณเอง และผสมภาษณสวนใหญสามารถรวบรวมขอมลไดอยาง

รวดเรว อยางไรกตามกอาจมการปฏเสธสงถาบคคลแตละคนมความเรงรบในการซอสนคาหรอก าลงท างานของเขาใหเสรจ ในการสมภาษณในแหลงศนยการคานกวจยตองยอมรบวาผ สมภาษณอาจไมสามารถคนหาบคคลทจะเปนตวแทนของประชากรไดเพราะศนยการคาแตละแหงจะมลกษณะเฉพาะของลกคาเปนของตนเอง และมโอกาสเปนไปไดทจะเกดอคตมากขนดวยความระมดระวงของการสมตวอยางทเปนไปไดเฉพาะครอบครว อยางไรกตามการสมภาษณเปนรายบคคลในศนยการคาจะมความเหมาะสมเมอปจจยดานประชากรศาสตรไมมอทธพลตอการคนหาขอมลของการส ารวจ หรอเมอกลมเปาหมายนนเปนสวนแบงของประชากรทเฉพาะเจาะจงเชนพอ-แมของเดกวยก าลงชอบขบขจกรยาน ถาผตอบตอบค าถามแสดงวาพวกเขามลกทอยในวยน เพราะฉะนนพอแม กสามารถท าใหเกดธรกจเชาพนทในการขบขจกรยานและการจดแสดงรถจกรยานหลายแบบในเชงธรกจ หรอการสมภาษณในแหลงศนยการคาอาจยนยอมใหนกวจยแสดงโสตทศนอปกรณเชน วดโอเทปหรอการแจกสนคาใหแตละบคคลน ากลบไปใชหลงจากนนผค าถามอาจถกตดตอไปอกครงโดยทางโทรศพท การสมภาษณในศนยการคาอาจมคณคามากขนเมอเกดกจกรรมขนเชน การท าอาหารและการชมอาหารโดยตองรวมมออยางใกลชดและตองใชเวลาตดตามคนอนๆ ดวยการสาธต หรอเครองเลนและบนทกวดโอทน าเขามาใหมในระยะแรกตองหาพนททกวางขวางเพอตดตงและจดแสดงแตไมนยมใชวธจดแสดงตามบาน หองอาหารของบรษท สถานทประชมในหองประชมใหญ สโมสรนกศกษาของสถาบนการศกษาตางๆ หรอท าเลทตง อนๆ ทมประชาชนเดนไปมาอยางหนาแนน อาจเปนแหลงทถกเลอกส าหรบด าเนนการสมภาษณเปนรายบคคลโดยทวไปถงแมการสมภาษณในเขตทมชมชนหนาแนนจะกอใหเกดคาใชจายทต ากวาวธอนกตามแตตวอยางทงหลายทใชในการสมภาษณกอานไมเปนตวแทนทดของตวอยางเทยบเทากบการสมภาษณในรปแบบอน ขอเสยของการสมภาษณเปนรายบคคล 1. ตนทน (Cost) การสมภาษณเปนรายบคคลโดยทวไปเสยคาใชจายสงกวาวธการสมภาษณทางโทษศพทและการสงแบบสอบถามทางไปรษณย ความยาวและความซบซอนของแบบสอบถาม ความใกลชดของพนททางภมศาสตรของผ ตอบค าถามและจ านวนคนทไมตอบค าถามเนองจากผสมภาษณไมสามารถตดตอได (ไมอยบาน) สงเหลานมอทธพลตอตนทนของการสมภาษณเปนรายบคคล 2. การไมปรากฏชอของผตอบ (Anonymity of respondent) ผตอบค าถามทตองระบชออาจรสกไมเตมใจทจะใหขอมลทเปนความลบหรอเรองสวนตว ดงนนนกวจยสวนใหญจงตองใหเวลาในการพจารณาและพยายามใชถอยค าของค าถามทจะกระต นความรสก (Sensitive

questions) มากจนเกนไปซงจะกอใหเกดอคตของค าตอบขนได โดยผ สมภาษณอาจแสดงแบบฟอรมทมรายการของค าตอบและบอกใหผตอบค าถามอานรายละเอยดตามตวเลขมากกวาการตองใหตอบค าถามดวยค าพดทกระตนตอความรสกของพวกเขา เชน ค าถามทถามผบรหารระดบสงวา “คณก าลงเผชญอปสรรคหรอความไมมงคงภายในทส าคญ (ดานคน เงน วตถดบ เปนตน) ซงมสวนตอความส าเรจของวตถประสงคในแผนกของคณหรอไม?” ผบรหารจ านวนมากไมเตมใจในการตอบค าถามทกระตนตอความรสกของเขาอยางตรงไปตรงมาตามการสมภาษณจากสงทเขารทงหมด 3. การยอนกลบไปสมภาษณ (Callbacks) เมอบคคลทไดรบคดเลอกเปนตวอยางของการสมภาษณไมสามารถตดตอไดในการเขาพบครงแรก วธการอยางเปนระบบทนยมใชกนคอ การยอนกลบไปหาในเวลาอนการยอนกลบหรอความพยายามในการตดตอกบบคคลทไดรบการคดเลอกเปนตวอยางอกครงหนง เปนหนทางทส าคญของการลดความผดพลาดจากการไมตอบค าถาม คาใชจายการยอนกลบของผสมภาษณตามหนวยของการสมตวอยางแตละหนวยเปนคาใชจายทสง (ตอครงของการสมภาษณ) เพราะบคคลทตองการสมภาษณอาจไมอยบานอยางไรกตามการยอนกลบกยงมความส าคญเพราะบคคลทไมอยบาน (เชนผหญงท างาน) อาจมความแตกตางอยางเปนระบบจากบคคลทอยบาน (เชน ผหญงทไมท างาน บคคลทถกใหออกจากงานเปนตน) 4. ลกษณะดานประชากรศาสตรของผสมภาษณและเทคนคของผสมภาษณ (The demographic characteristics of the interviewer and interviewer techniques) ม ห ล ก ฐ า นบางอยางแสดงใหเหนวาลกษณะดานประชากรศาสตรของผสมภาษณมอทธพลตอค าตอบของผถกสมภาษณ ตวอยาง การศกษาวจยเรองหนง แสดงใหเหนวาผ สมภาษณเพศชายไดกอใหเกดความปรวนแปร (Variance) ในการส ารวจมากกวาผ สมภาษณเพศหญงในสถานททมผ ตอบค าถามเปนเพศหญง 85 เปอรเซนตของผถกสมภาษณทงหมด ท านองเดยวกนผสมภาษณทสงอายและผ ตอบค าถามทสงอายกสามารถกอใหเกดความแปรปรวนมากกวาบคคลทมอายในวยอนรวมกนขณะทผสมภาษณวยออนกวาและผตอบค าถามวยออนกวาไดกอใหเกดความแปรปรวนอยในเกณฑทต ามาก ความแตกตางดานเทคนคของผสมภาษณอาจเปนทมาของอคตของผสมภาษณ เชน การปรบค าถามใหมการใชเสยงสงต าของผสมภาษณและลกษณะทาทางของผสมภาษณอาจมอทธพลตอค าตอบของผถกสมภาษณจากการพจารณาผสมภาษณทไดด าเนนการสมภาษณบคคลจ านวน 100 ราย พบวาระหวางการสมภาษณบคคลถดไป ผสมภาษณอาจมองเหนหรอท านายค าตอบของ

ผถกสมภาษณไดอยางทเลอกไวแลว ดงนนการแปลความหมายของค าตอบจงคอนขางจะแตกตางไปจากค าตอบทมงหวงเอาไวของการวจย 5. ภาพลกษณของเจาของโครงการวจยภาพลกษณของบคคลทด าเนนการวจยธรกจเปนรปแบบของผ ทไดเสยสละแตผ สมภาษณสวนใหญทถกวาจางใหเปนนกวจยไมจ าเปนตองด าเนนการใหสอดคลองกบอดมคตดงนนความไมแนนอนของผสมภาษณทตองค านงถงจงมโอกาสเปนไปได การหลอกลวงจงอาจเกดขน ผ สมภาษณบางคนอาจใชทางลดเพอประหยดเวลาและพลงงาน พวกเขาอาจรายงานเทจโดยการสรางขอมลปลอมขนมากบบางสวนหรอทงหมดของแบบสอบถาม การควบคมผสมภาษณจงเปนสงส าคญตอความเชอมนซงอาจสรางความยงยากนาละอายและค าถามทตองใชเวลามากไดถกน ามาด าเนนการอยางถกตองเหมาะสม 2. การสมภาษณทางโทรศพท การสมภาษณทางโทรศพท หมายถง การเกบรวบรวมค าตอบจากการส ารวจค าถามดวยวธการตดตอกบผตอบโดยทางโทรศพท การสมภาษณทางโทรศพทก าลงกลายเปนสงทนยมกนอยางแพรหลายและมหลกฐานยนยนวาการสมภาษณทางโทรศพทถกน ามาเสนอแนะในวธเรมแรกของการวจยเชงส ารวจการศกษาเปรยบเทยบวธการสมภาษณทางโทรศพทกบการสมภาษณเปนรายบคคลสรปวา ผตอบค าถามสวนใหญมความเตมใจทจะใหรายละเอยดและขอมลทเชอถอไดตามหวขอทหลากหลายกนของสวนบคคลผานทางโทรศพทนอกจากนนการส ารวจทางโทรศพทยงสามารถหาตวอยางทเปนตวแทนของประชากรทหลากหลายได ท าใหคณภาพของขอมลทไดรบจากทางโทรศพทเทยบไดกบการเกบรวบรวมขอมลดวยการสมภาษณเปนรายบคคล 2.1 การสมภาษณทางโทรศพทจากส านกงานสวนกลาง (Central location interviewing) บรษทรบท าวจยและการรบจางสมภาษณไดด าเนนการควบคมการสมภาษณทางโทรศพททงหมดตามรปแบบจากส านกงานสวนกลางโดยมงเนนผลลพธในการเขาถงพนทเขตตางๆ ทางภมศาสตร ซงการสมภาษณจากส านกงานสวนกลางท าใหบรษทตองจางพนกงานสมภาษณมออาชพ(Professional interviewers) แลวด าเนนการก ากบดแลและควบคมคณภาพของการสมภาษณใหมประสทธภาพเพมมากขน การสมภาษณทางโทรศพทแบบรวมศนยทจดเดยว (Centralized) และการสมภาษณทางโทรศพทโดยใชคอมพวเตอร (Computerized) ชวยเพมการประหยดตนทนได 2.2 การสมภาษณทางโทรศพทโดยใชคอมพวเตอรชวย (Computer-assisted telephone interviewing) ความกาวหนาทางเทคโนโลยคอมพวเตอรท าใหการสมภาษณทางโทรศพทสามารถปอนขอมลเขาไปภายในคอมพวเตอรไดโดยใชกระบวนการของการ on-line ขอมลแบบ CATI (Computer-Assisted Telephone Interviewing process) การสมภาษณทาง

โทรศพทจะปรากฏขอมลขนบนจอคอมพวเตอรโดยจอภาพจะแสดงแบบสอบถามทละค าถามเพอใหสามารถปอนขอมลของค าตอบทละค าถามดวยคยบอรด (Keyboard) ผานเขาไปในคอมพวเตอรโดยตรง ผสมภาษณจะอานค าถามบนจอคอมพวเตอร เมอผสมภาษณตอบค าถามผสมภาษณกจะปอนค าตอบเขาไปในหนวยความจ าของคอมพวเตอร การสมภาษณทางโทรศพทโดยใชคอมพวเตอรชวยนยมใชแบบสอบถามทไดก าหนดค าตอบไว (Structured) ถาผ ตอบใหค าตอบทไมสามารถรบได (Not acceptable) เชน ไมไดก าหนดขอมลไวและไมมรหสก ากบ คอมพวเตอรจะปฏเสธ (Reject) ค าตอบเหลานน ระบบการสมภาษณทางโทรศพทโดยใชคอมพวเตอรชวยประกอบดวย ระบบการจดการโทรศพ ท (Telephone management systems) ท ใชการคด เลอกหมายเลขโทรศพ ท การด าเนนการตอสายโทรศพทแบบอตโนมตและการจดการฟงกชน (Functions) ทประหวดแรงงานแบบอนๆ ระบบอยางหนงทสามารถควบคมการคดเลอกตวอยางแบบอตโนมตท าไดโดยการสมตวอยางรายชอบคคลหรอก าหนดจ านวนตวอยางทจะท าใหบรรลสงทตองการ ระบบการจดการโทรศพทเรยกหาแบบอนสามารถหาแบบอนสามารถกอใหเกดตารางก าหนดการเรยกกลบแบบอตโนมตโดยการปอนขอมลเกยวกบเวลาทพยายามตดตอกลบไปใหมอกครง (เชน การโทรกลบเนองจากไมไดรบค าตอบหลงจากนน 2 ชวโมงการโทรกลบเนองจากหมายเลขโทรศพทไมวางหลงจากนน 10 นาท) และใหผสมภาษณปอนตวเลขในชองเวลา (เปนชวโมงตอมาและวนตอมา) เมอผตอบค าถามไมวาง เพอก าหนดเวลาเหมาะสมทจะสมภาษณได นอกจากนนระบบอยางอนกสามารถชวยสนบสนนผลการรายงานสถานภาพในแตละวนของจ านวนการสมภาษณทสมบรณแบบทสมพนธกบจ านวนของผตอบค าถามทตองการ 2.3 อตราความเรว (Speed) การสมภาษณทางโทรศพทอตราความรวดเรวของการเกบรวบรวมขอมลถอเปนขอดดวย เชน เจาหนาทสหภาพแรงงานทตองการส ารวจทศนคตของสมาชกทงหลายทเหนหลายทเหนดวยกบการประทวงอาจด าเนนการส ารวจทางโทรศพทไดในระหวาง 2-3 วน ภายหลงจากการเจรจาตอรอง จ านวนพนกงานเปนรอยสามารถถกเกบรวบรวมขอมล ไดเพยงไมกวนในขณะทการเกบรวบรวมขอมลทางไปรษณยหรอการสมภาษณเปนรายบคคล ตองใชเวลามากกวาหลายสปดาห เมอผ สมภาษณปอนขอมลค าตอบของผ ถกสมภาษณเขาสระบบคอมพวเตอร กระบวนการประมวลผลขอมลกจะด าเนนการใหเสรจสนไดรวดเรวกวา 2.4 ตนทน (Cost) ในการเปรยบเทยบการสมภาษณทางโทรศพทกบการสมภาษณเปนรายบคคล ประมาณการวาตนทนของการสมภาษณทางโทรศพทมคาต ากวาตนทนการ

สมภาษณเปนรายบคคลถง 40 เปอรเซนตเนองจากลดเวลาทใชในการเดนทางและลดคาใชในการเดนทาง 2.5 การไมปรากฏตวของผ ถก สมภาษณ (Absence of face-contract) การสมภาษณทางโทรศพทไมตองเปดเผยตวมากกวาการสมภาษณแบบเผชญหนา ดงนนค าถามทนาละอายหรอค าถามทเปนสวนตวอาจไดรบการตอบอยางสมครใจจากการสมภาษณทางโทรศพทมากกวาการสมภาษณเปนรายบคคล อยางไรกตามการส ารวจทางไปรษณยกเปนสอทดทสดของการเกบรวบรวมขอมล จากค าถามทกระตนความรสกสงเนองจากไมปรากฏชอผตอบค าถามแตวธนกอาจไดขอมลไมสมบรณครบถวน มหลกฐานบางอยางพบวา ขอมลเกยวกบรายไดและฐานะทางการเงนอนๆ ถกจดหาดวยการสมภาษณทางโทรศพทอยางไมเตมใจ เนองจากค าถามเกยวกบรายไดและทรพยสนอาจเกดอปสรรคสวนตวดวยเหตผลหลายประการและอตราการปฏเสธขอมลประเภทเหลานเกดขนกบทกแบบฟอรมของการวจยเชงส ารวจสงขน แมวาการโทรศพทจะเกดอปสรรคนอยกวาวธอนเพราะวา ผสมภาษณไมตองปรากฏตวแตขอจ ากดของการสมภาษณทางโทรศพทกคอ การไมปรากฏตวของการตดตอแบบเผชญหนาเชนเดยวกนเพราะผตอบไมสามารถมองเหนวาผ สมภาษณไดบนทกค าตอบตามค าวจารณจากแหลงค าตองจรงและใหรายละเอยดไดอยางถกตอง ถาผตอบหยดเพอคดค าตอบ ผสมภาษณอาจไมเขาใจวาบคคลก าลงคดและจงหวะใดควรด าเนนการถามค าถามตอไป ดงนนแนวโนมทส าคญส าหรบการไมมค าตอบและไดค าตอบไมสมบรณทจะไดรบการบนทกจากการสมภาษณทางโทรศพทจงอาจเกดขนมากกวาการสมภาษณเปนรายบคคล 2.6. ความรวมมอ (Cooperation) ประชาชนทอยบรเวณบานใกลเคยงอาจไมเตมใจยอมใหบคคลแปลกหนา (ผสมภาษณ) เขาไปภายในบานหรอหยดอยหนาประตบาน คนทก าลงท างานอาจไมตองการใหแขกทมาเยยมขดจงหวดหรอรบกวน แตบคคลบางคนอาจมความสขทไดใหความรวมมอกบการส ารวจขอมลทางโทรศพท ท านองเดยวกนผสมภาษณอาจไดรบความไมเตมใจจากการสมภาษณแบบเผชญหนาของเพอนบานบรเวณใกลเคยง โดยเฉพาะอยางยงในชวงตอนเยน ดงนน บางคนจะปฏเสธในการมสวนรวมของการสมภาษณทางโทรศพท และผสมภาษณควรตระหนกถงโอกาสของอคตจากการไมตอบอกดวย 2.7 ตวอยางทเปนตวแทนประชากร (Representative samples) ปญหาของการสมตวอยางในการส ารวจทางโทรศพทเกดขนนอยมากเมอพนกงานของบรษทเปนกลมทสนใจสงเดยวกน อยางไรกตามในแนวทางปฏบตกเปนสงทยากล าบากทจะไดตวอยางทเปนตวแทนโดยอาศยการหารายชอในสมดโทรศพทเมอกลมทสนใจสงเดยวกนประกอบดวยประชากรทวๆ ไป

ครอบครวของคนไทยมเพยงเลกนอยทมโทรศพท คนทไมมโทรศพทจะอยในเขตชนบทหางไกลหรอมรายไดนอย ส าหรบผ มหมายเลขโทรศพทอยแลวกอาจไมยอมใหปรากฏรายชอและหมายเลขของตนลงในสมดโทรศพทซงนบเปนปญหาอกอยางของการสมตวอยาง นกวจยสวนใหญจงตองด าเนนการส ารวจในเขตทมอตราสวนของประชากรทไมมหมายเลขโทรศพทสงเพมเตมขนตามความเหมาะสมดวย นอกจากนนการแกไขปญหาของการไมระบหมายเลยโทรศพทท าไดโดย “การโทรหาจากตวเลขแบบสม” (Random digit dialing) ซงหมายถงวธการหาตวอยางทเปนตวแทนประชากรทางโทรศพทโดยใชตารางตวเลขสม (Random number table) ในการคนหาหมายเลขโทรศพท การโทรหาจากตวเลขแบบสมชวยลดวธการนบรายชอในสมดโทรศพท (เชน การโทรหาโดยเลอกจากรายชอทกๆ 15 รายชอในแถวรายชอ) และการก าหนดเองโดยไมใชหลกเกณฑจากรายชอในสมดโทรศพททเปนธรกจ สถาบน หรอครวเรอน นอกจากนนการโทรหาจากตวเลขแบบสมยงชวยเอาชนะปญหาของรายชอทเพมจดทะเบยน และกรณ ทมการเปลยนแปลงหมายเลขโทรศพทโดยไมไดลงในสมดโทรศพท 2.8. การขาดสอทมองเหนภาพ (Lack of visual medium) ในขณะนการน าภาพจากเครองรบโทรศพทยงไมสามารถน าเขามาใชประโยชนในการสมภาษณทางโทรศพท การวจยทตองการวตถดบจากภาพอาจไมสามารถด าเนนการไดโดยการใชโทรศพท ท าใหตารางแสดงมาตราสวนดานทศนคตและเครองทใชวดผลตางๆ เชน the semantic differential (ดในบทท 13) ไมสามารถถกน ามาใชไดงายถามาตราสวนดานตวเลขมความจ าเปนตองใช 2.9. ขอจ ากดดานความตอเนองของระยะเวลา (Limited duration) ขอเสยอยางหนงของการสมภาษณทางโทรศพท คอ ความยาวของการสมภาษณอาจถกจ ากด ถาผตอบรสกวาเขาเสยเวลาไปมากกบการสมภาษณกมกจะวางหโทรศพทการปฏเสธการใหความรวมมอจะมความเกยวของโดยตรงกบความยาวของการสมภาษณจากการศกษาพบวาการสมภาษณใหเสรจภายใน 5 นาท มอตราการปฏเสธ 21 เปอรเซนต ถาสมภาษณในชวง 6-12 นาท อตราการปฏเสธสงถง 41 เปอรเซนตและถาสมภาษณมากกวา 13 นาท อตราการปฏเสธสงถง 47 เปอรเซนต โดยเฉลยระยะเวลา 30 นาท จงเปนเวลาสงสดทผถกสมภาษณจะยอมสละเวลาให นอกเสยจากวาผถกสมภาษณมความสนใจอยางมากในหวขอเรองของการส ารวจ ดงนนกฎเกณฑทวไปทดคอ ควรวางแผนสมภาษณทางโทรศพทดวยความยาวไมเกน 10 นาท 2.10 . การโทรศพทกลบ (Callbacks) การโทรศพ ท ไปโดยไม ได รบค าตอบ (Unanswered call) สญญาณโทรศพทไมวาง (Busy signal) หรอผตอบไมอยมความจ าเปนตองโทรศพทกลบ การโทรศพทกลบสามารถท าไดงายและเสยคาใชจายต ากวาการยอนกลบไป

สมภาษณแบบสวนตว ผ เปนเจาของโทรศพททมเครองตอบรบ (Answering machine) ก าลงเพมมากขน แมวาผลกระทบของวธการประเภทนไมไดท าการศกษาอยางกวางขวางซงปรากฏวาเปนไปไดยากทบคคลสวนมากจะโทรศพทกลบคนมาเพอชวยด าเนนการส ารวจ การวจยชนหนงพบวาถาการโทรศพทกลบมอยางเพยงพอในชวงเวลาทแตกตางกน และในวนอนๆ จะท าใหสามารถเขาถงผตอบค าถามจ านวนมากได (เครองตอบรบโทรศพทอตโนมตอาจไมไดถกเปดเครองรบตลอดเวลา) 2.11. การสมภาษณทางโทรศพทโดยใชเสยงจากคอมพวเตอร (Computerized voice-activated telephone interviews) ความกาวหนาทางคอมพวเตอรมการรวมการโทรศพทโดยใชคอมพวเตอรกบการใหขาวสารทางเสยงจากคอมพวเตอร เพอใหนกวจยสามารถด าเนนการสมภาษณทางโทรศพททใชเสยงจากคอมพวเตอรเพยงชวงระยะเวลาสนๆ และเปนแบบสอบถามแบบไมซบซอน ระบบส ารวจขอมลทางโทรศพทหนงระบบจะประกอบดวยหนวยทใชในการสงเคราะหเสยง (Voice-synthesized module) ทถกควบคมโดย Microprocessor ดวยระบบการสนบสนนจะสามารถบนทกขอมลดวยการลงทะเบยน (Register) ผตอบค าถามของแตละคน เชน “ถก/ผด” “ใช/ไมใช “ชอบ/ไมชอบ” หรอเหนดวย รปแบบของระบบนอาจมการใชสถานโทรทศนและสถานวทย บนทกขอมลดวยการลงทะเบยนผตอบค าถามทโทรศพทถงตามประเดนทมงหวง ระบบนจะเรมดวยเทปคอมพวเตอร (Computer tape) ไดใชเสยงชแจงรายละเอยดของประเดนตางๆ ใหผตอบค าถามฟงเพอท าการบนทกขาวสารตางๆ คนจ านวนมากถกกระตนความสนใจดวยแนวคดของการสนทนากบหนยนตหรอคอมพวเตอร ดงนนคนเหลานนจงรออยในสายโทรศพท เพอใหคอมพวเตอรถามค าถามและหยดเทปวางเพอบนทกค าถาม ถาผตอบไมตอบค าถาม 2 ค าถามแรก คอมพวเตอรจะยกเลกการตดตอและเลอนไปโทรหมายเลขถดไป วธการเกบขอมลโดยการสมภาษณ (Interview Method) การสมภาษณเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ทมลกษณะเหมอนกบการสอบปากเปลาตองอาศยการโตตอบทางวาจาเปนหลกใชไดดส าหรบการเกบขอมลเกยวกบความรสก ความสนใจ ความคดเหน และ ทศนคต ในเรองตางๆ การสมภาษณสามารถแบงออกไดเปน 2 ลกษณะคอ 1.การสมภาษณทมโครงสราง (Structured Interview) เปนการสมภาษณทไดก าหนดค าถามเตรยมไวแลวในแบบสมภาษณเพอใหผตอบเลอกตอบอยางใดอยางหนง ดงนนค าถามในแบบสมภาษณจะมไวใชถามผถกสมภาษณเหมอนกนหมดทกราย 2. การสมภาษณทไมมโครงสราง (Unstructured Interview) เปนการสมภาษณทไมมการก าหนด ค าถามเตรยมไว แตผสมภาษณจะตองก าหนดประเดนตางฯ ไวลวงหนา การสมภาษณ

ลกษณะนจะเปดโอกาสใหผตอบแสดงความคดเหนอยางเตมท ผสมภาษณจะตองมความสามารถในการฟง ซกถามเพอน าเขาสประเดนและจดบนทกเนอหา วธการสมภาษณแบบนจะไดขอมลเชงคณภาพมากกวาเชงปรมาณ ซงจะไมเหมาะทจะน าไปวเคราะหเชงสถต แตจะเหมาะทจะน ามาเขยนพรรณนาในสวนของขอเสนอแนะ 3. แบบสงเกต แบบสงเกตและแบบบนทกขอมล เปนเครองมอทใชในการวจยชนดหนง ทนยมใชในการวจยเชงคณภาพและการวจยเชงทดลอง เพอใหไดขอมลทละเอยด ครบถวนและถกตอง สงทผ วจยท าการสงเกตและบนทกขอมล เชน พฤตกรรมของคน บรบทของสงคม/ชมชน รปแบบประเพณและพธกรรม เปนตน ดงนนการทจะท าใหไดมาซงขอมลทมคณภาพ ผวจยจงควรเรมตนตงแตการสรางเครองมอทมประสทธภาพ สามารถวดในสงทตองการศกษาไดอยางแทจรง นอกจากนนแลว การสงเกตเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลทตองอาศยประสาทสมผสของผ เกบรวบรวมขอมลหลายๆ อยาง โดยเฉพาะอยางยงประสาทสมผสทางตาและห การสงเกตใชไดดส าหรบการศกษาคณลกษณะและพฤตกรรมของบคคล รวมถงปรากฏการณและพธการตางๆ ซงแบบสงเกตจะเปนเครองมอรวบรวมขอมลไดทงทางดานวทยาศาสตรการภาพ ทางดานพฤตกรรมศาสตร และสงคมศาสตร ชดขอความค าถามจะระบไวใหผ สงเกตท าเครองหมายอยางใดอยางหนง ถาพบวาสงทสงเกตหรอผ ทถกสงเกตมลกษณะหรอพฤตกรรมเปนไปตามทระบไว EX ใช – ไมใช, ถก – ผด ฯลฯ วธการสงเกต วธการสงเกต (Observation method) เปนการเกบขอมลโดยผ วจยเฝาดปรากฏการณบางอยางทเกดขนในกลมผ ถกสงเกตอยางตงใจ และมการวางแผนเปนระบบเพอหาค าตอบทตอบสนองวตถประสงคของการวจย โดยการอาศยประสาทสมผสทง 5 ของผ วจยเอง (การมอง การฟง การไดกลน การลมรส และการสมผส) การสงเกตใชไดดกบการศกษา คณลกษณะและพฤตกรรมของบคคลรวมถงปรากฏการณและพธการตางๆ คณสมบตของผสมภาษณและผสงเกต 1). มมนษยสมพนธทด, เปนผชางสงเกต 2). มกรยามารยาทเรยบรอยสภาพ 3). มความละเอยดรอบคอบ 4). มความซอสตย และอดทด 5). เปนผ ทมความร ความสนใจ และสามารถวเคราะห สงทไดรบรไดอยางถกตอง 6). เปนผ ทไมเปดเผยความลบของผ อน

มากไปกวานนการสงเกตเปนสงทมความจ าเปนและส าคญมากส าหรบนกวจยและบคคลทวไป ทงนเพราะวาการมองหรอดสงตางๆ โดยไมมการสงเกตจะไมเหนการเปลยนแปลง เพราะไมมการเปรยบเทยบ ถาหากเรามการสงเกตจะมองเหนความแตกตางของพฤตกรรมมนษยทมตอสภาพแวดลอมหรอสงของทอยรอบขาง สนคาบางอยางมคณสมบตเหมอนกนแตปรมาณการจ าหนายแตกตางกน ซงขนอยกบสถานทจ าหนาย การบรรจภณฑ และการชกจงในการซอของผบรโภค ดงนนนกธรกจจงตองมความละเอยดออนในการสงเกตพฤตกรรมในการบรโภคของลกคา การสงเกตอาจจะเปนแหลงทมาของการเกบรวบรวมขอมลในลกษณะปฐมภม คอ ศกษาจากตนตอของแหลงขอมลจรง ขณะเดยวกนนน เมอผ วจย นกวชาการ นกพฒนา หรอผสนใจในการศกษาชมชน หรอเลอกสนามทจะศกษาแลวเขากจะเขาไปศกษาและเกบขอมลเพออธบายปรากฏการณทเกดขนในชมชนหรอสนามท ศกษาผศกษาจะตองเขาไปสรางความสมพนธทดใหเกดขน จงตองไปสมผสกบคนในชมชนเพอท าความเขาใจวฒนธรรมของชมชนนน วธการเกบขอมลทใชกนอยในวงการทางมานษยวทยาทส าคญประการหน งคอ การสงเกต (Observation) หรอการสงเกตการณ (participant observation) วธการเกบขอมลโดยการสงเกตม 2 วธ ดงนคอ การสงเกตแบบมสวนรวมหรอเปนทางการ และการสงเกตแบบไมมสวนรวมหรอแบบไมเปนทางการ 1. การสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) คอ การทผสงเกตหรอผ วจยอยในเหตการณหรอปรากฏการณทเกดขน เชน เขารวมการประชม รวมฟงการเสวนา หรอสงเกตอยในหองขณะทครก าลงสอนนกเรยน เปนตน การสงเกตแบบมสวนรวมอาจมปญหาหรออปสรรค เชน พธกรรมบางอยาง ผสงเกตอาจเขาถงผ ทจะสงเกตไดยาก หรออาจเขาไปรวมไมได จงควรหาทางเขาไปสงเกตโดยละมนละมอม หรอ อยหางพอสมควร ถาเขาใกลชดเกดไปอาจไมสะดวกในการทจะสงเกตกได จงควรล าดบความส าคญ คอ 1.1) ความเปนไปไดในการเขาไปสงเกต 1.2) โอกาสในการบนทกดโอกาสหรอจงหวะทเหมาะสม ทางทดอาจจะบนทกภายหลง 1.3) พยายามเชอมโยงโอกาสทสงเกต คอ พยายามคดและตรวจสอบ จงควรมเทคนคในการสงเกตดวย เทคนคการสงเกต ควรกระท าดงน 1) สงเกตภาพรวม หรอภาพโครงสรางทเปนองคประกอบของความสมพนธของสงตาง ๆ ในลกษณะภาพรวมเปนจดส าคญ 2) สงเกตโดยการจบภาพความเคลอนไหวขององคประกอบตาง ๆ

ประโยชนของการสงเกต 1) ท าใหเหนพฤตกรรมทเกดขนอยางเปนธรรมชาต 2) ท าใหไดขอมลทคนไมอยากบอกหรอไมอาจบอกได 3) จะเปนการตรวจสอบขอมลทไดจากการสมภาษณได 2. การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-Participant Observation) เปนการสงเกตโดยทผสงเกตไมไดอยในเหตการณจรง แตอยรอบนอก เชน นงฟงครสอนอยนอกหองเรยน ผสงเกตจงไมมสวนรวมกบกจกรรมหรอเหตการณทเกดขน แตกสามารถบนทกเหตการณทเกดขนไดตามทไดตามทไดยนหรอมองเหนได เชน สงเกตจากหองกระจก เปนตน การสงเกตแบบไมเปนทางการจงเปนการสงเกตเพอตรวจสอบความถกตองของขอมล เชน การแสดงออกของชาวบาน หรอความสมพนธของคนในชมชน เปนตน การสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวมหรอไมเปนทางการ เปนเทคนควธทนกวจยจะเลอกใชตามสภาพและโอกาสทเหมาะสม เชน การสงเกตครอบครวหนงในหมบาน ผ สงเกตควรพจารณาประเดนตาง ๆ คอ 2.1) ความสมพนธของสมาชกในบาน/ครวเรอนทมตอหวหนาครอบครว 2.2) ความขดแยงในครอบครว 2.3) การตดตอกบญาตพนองในเรองตาง ๆ เชน การเยยมเยยน การใหความชวยเหลอกน เปนตน 2.4) สงเกตความสมพนธระหวางบคคลในชวตประจ าวน และวกฤตการณทเกดขน 2.5) สงเกตการตงบานเรอนวาอยใกลชดระหวางกลมเครอญาต หรอเปนเพยงเพอนบานกน 2.6) สงเกตความคดเหนจนตนาการของคนในชมชนทางดานสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม กลาวโดยสรป การสงเกตเปนวธการตรวจสอบขอมลภาคสนามวาบคคลในสงคม /ชมชนมใครบาง จ านวนมากนอยเทาใด มคณลกษณะอยางไร สมาชกเขาไปมสวนรวมในกจกรรม/พธกรรมอยางไรบาง เปนการตรวจสอบความถกตองของขอมลอน ๆ ทไมไดบนทกไวไดอกดวย ตวอยางแบบสงเกต : การสงเกตสภาพทวไปของชมชน ขอมลทวไป (ควรจะสงเกตจากรายการตาง ๆ ดงน) ทตง ………………………………………………………………………………………… จ านวนครวเรอน …………………………………………………………………………………

จ านวนราษฎรจ าแนกตามอาย 1-5 ป ……………………………………… คน 5 ป 1 วน- 7 ป. ……………………………………… คน 7 ป 1 วน- 14 ป …………………………………….... คน 14 ป 1 วน- 25 ปเตม ………………………………………. คน 25 ป 1 วน- 45 ปเตม ……………………………………….. คน มากกวา 45 ป ………………………………………. คน หมบานนตงอย เขตปาสงวน ไมอยในเขตปาสงวน รายไดของหมบาน ……………………………………….. (ตามทพบเหน) ประเภทของแหลงน า ……………………………………….. บอน า ……………………………………….. สระน า ………………………………………... หนองน า ………………………………………... บอบาดาล …………………………………………. ประปา การบรการสาธารณะในหมบาน ธนาคารขาว ม ไมม ธนาคารโค-กระบอ ม ไมม โรงเรยนระดบประถมศกษา ม ไมม โรงเรยนระดบมธยมศกษา ม ไมม ศนยพฒนาเดกเลก ม ไมม หองสมด ทอานหนงสอหมบาน ม ไมม บรการสาธารณะในต าบล ม ไมม ไฟฟา ม ไมม การคมนาคม หมบานนมเสนทางไปถงอ าเภอตลอดเสนทาง เสนทางทสะดวกทสดจากหมบาน-อ าเภอ ใชเวลาเดนทางไปถงอ าเภออยางเดยว…………….นาท มรถรบจาง เชน รถสองแถว มอเตอรไซครบจาง และรถอน ๆ ใชเวลาในการเดนทางซอของทตลาด………….นาท

ในหมบานมพาหนะตอไปน รถปคอพ…………………………… คน รถมอเตอรไซค…………………….. คน จกรยานสองลอ…………………….. คน รถอแตน……………………………. คน รถประเภทอน ๆ …………………… คน ทอยอาศย มหลงคามงกระเบอง………………………… ครวเรอน มหลงคามงสงกะส…………………………... ครวเรอน มหลงคามงหญา/จาก………………………… ครวเรอน ครวเรอนทใชสวมซม………………………... ครวเรอน ครวเรอนทใชสวมหลม………………………. ครวเรอน ไมใชสวม…………………………………….. ครวเรอน รานคา มรานคาในหมบาน…………………………… รานคา ไมม เชอเพลงในหมบาน -ในหมบานสวนมากใชถานและฟน โดยการ ซอ หรอท าเอง การด าเนนการทางการเกษตร -คนในหมบานใชแหลงสนเชอจากทางการเกษตร ใช ไมใช -คนในหมบานนมโรงส………………………… โรง สรปภาพรวม คนในหมบานนเปนครวเรอนประกอบอาชพตาง ๆ ดงน -อาชพการเกษตร……………………………….. ครวเรอน -อาชพอน ๆ ……………………………………. ครวเรอน

มากไปกวานนแลว ในสวนนจะกลาวถงการสงเกตตามหลกวทยาศาสตร (Scientific observation) สงทเราควรจะสงเกตธรรมชาตของการศกษาการสงเกต การสงเกตพฤตกรรมมนษย และการสงเกตโดยอาศยเครองจกรกล ซงจะมเครองมอทชวยในการสงเกตตางๆ เชน การทดสอบทางจตวทยา เครองมอทใชวดการตอบสนอง เปนตน 3. การสงเกตตามหลกวทยาศาสตร การสงเกตเปนเครองมอส าคญและเปนสงจ าเปนส าหรบความตองการทางวทยาศาสตร(Scientific inquiry) เมอ 1. เพอตอบสนองตอความตองการในการวจย การวจยจ าเปนตองมการเกบรวบรวมขอมล โดยเฉพาะการเกบขอมลในลกษณะปฐมภม โดยอาศยแบบสอบถามหรอการสงเกตจากพฤตกรรมของบคคลทเราสงเกตและบนทกพฤตกรรมไว 2. การสงเกตจะตองมการวางแผนอยางเปนระบบ (Is planned systematically) ทงน ผท าการวจยจะตองมการก าหนดแผนทเราจะท าการสงเกตวาจะสงเกตพฤตกรรมชวงเวลาใด และจะตองก าหนดมาตรฐานทเทาเทยมกบทกบคคลตลอดเวลาทมการสงเกต 3. การจดบนทกจะตองเปนระบบและมความสมพนธ (Is recorded systematically and related) กบปญหาโดยทวไปมากกวาการแสดงถงความสนใจในความอยากรอยากเหน 4. สงทเราสงเกตจะตองไดรบการตรวจสอบและควบคมอยางมเหตผลและนาเชอถอ (Validity and reliability) การสง เกตตามหลกวท ยาศาสต ร (Scientific observation) เป นกระบวนการอยางมระบบในการบนทกรปแบบพฤตกรรมของมนษย จดประสงค และเหตการณ โดยปราศจากการตงค าถามหรอการตดตอระหวางกน ผ วจยจะใชประโยชนจากวธการสงเกตเพอเกบขอมลและมการบนทกขอมลในเหตการณตางๆ ทเกดขน หรอพจารณาจากหลกฐานเหตการณในอดต การสงเกตเปนสวนหนงของวธการเชงวทยาศาสตร (Scientific method) ซงประกอบดวยกระบวนการ 4 ขนตอน ไดแก ข นตอนท 1 การสงเกต (Observation) เปนการศกษารายละเอยดของเหตการณ ทเกดขน ข นตอนท 2 การก าหนดสมมตฐาน (Hypothesis) จากขอมลรายละเอยดของเหตการณและสถานการณทศกษา พยายามน ามา รวบรวมสรปเปนทางเลอกในการวเคราะห ข นตอนท 3 พยากรณผลทจะได (Predicting the result) จากขอสรปสมมตฐาน ใหพยากรณผลทคาดวาจะไดรบ

ขนตอนท 4 การทดสอบสมมตฐาน (Testing the hypothesis) เลอกวธทางสถตเพอใชในการทดสอบขอสรปสมมตฐาน อะไรเปนสงทเราสามารถจะสงเกตได (What can be observed?) ขอมลสารสนเทศตางๆ ทเกยวกบพฤตกรรมของมนษยและจดประสงคเปนสงทสามารถสงเกตได เชน การกระท าทางกาย (Physical action) เชน รปแบบในการท างานหรอการชมทว พฤตกรรมเกยวกบกรยาถอยค า (Verbal behavior) เชน การสนทนาในส านกงาน พฤตกรรมทแสดงออกโดยระดบของเสยงจะใชเสยงสง ต า ดง คอย หรอน าเสยงแสดงความชอบ ความโกรธ พอใจ หรอไมพอใจ ความสมพนธระหวางระยะและต าแหนง (Spatial relations and location) เชน ระยะทางระหวางผท างานกบสถานทท างาน โดยพจารณาจากการจราจร ก าหนดระยะเวลา (Temporal patterns) เชน จ านวนเวลาทใชในการท างานอยางใดอยางหนงใหเสรจ รปรางของวตถ (Physical object) เชน สนคาส าเรจรป และการบนทกกรยาถอยค า และภาพ (Verbal and pictorial records) เชน เนอหาของบนทก การจดจ า วธการบนทกการสงเกตอาจจะถกใชในการอธบายเกยวกบพฤตกรรมตางๆ ปรากฏการณความเขาใจ (Cognitive phenomena) เชน ทศนคตแรงจงใจ การคาดหวง ความตงใจ และความชอบ ซงเปนสงทไมสามารถจะสงเกตได นอกจากนขอจ ากดในการสงเกตพฤตกรรมมนษยยงขนอยกบเวลา ถาหากจ ากดเวลาจะท าใหการสงเกตผดพลาด แตถาใหเวลามากเกนไปกจะท าใหมคาใชจายสง และอาจจะไดผลทแตกตางกนมาก ตารางท 9.1 แสดงความสามารถทจะสงเกตได

ปรากฏการณ (Phenomenon) ตวอยาง (Example) 1. พฤตกรรมมนษยหรอการกระท า รปแบบการเคลอนไหวของพนกงานในโรงงาน 2. พฤตกรรมเกยวกบกรยา กรยาของผ โดยสารทรอสายการบน 3. ความสมพนธระหวางระยะหาง ความใกลชดของผบรหารระดบกลางและประธานบรษท 4. การก าหนดระยะเวลา นานเทาไรทพนกงานจะท างานส าเรจ 5. วตถทางกายภาพ นานเทาไรทพนกงานจะท างานส าเรจ 6. การบนทกกรยาถอยค าและภาพ จ านวนครงของภาพทปรากฏในสมดอบรม 7. พฤตกรรมทเตมไปดวยความหมาย การแสดงออกทางน าหนกเสยง ทาทางของรางกาย

ธรรมชาตของการศกษาการสงเกต

การศกษาการสงเกตจะตองอาศยศลปะและเทคนคในการสงเกตพฤตกรรมตางๆ ของมนษย ซงผ ท าการสงเกตสามารถทจะกระท าไดโดยสงเกตมนษย วตถ เหตการณ และปรากฏการณตางๆ การสงเกตอาจจะใหมนษยเปนผสงเกตหรอใชเครองจกรกลชวยในการสงเกต โดยปกตมกจะใชมนษยในการสงเกต จดบนทกสถานการณหรอพฤตกรรม แตไมใชเรองงายทจะพยากรณการวจยในขนสง การสงเกตโดยใชเครองจกรกล เชน การวดความแออดภายในโรงงานอตสาหกรรม และความตองการความแมนย าในการในการบนทกสถานการณและพฤตกรรมทเกดขนเปนงานประจ า (Routine) หรองานซ าๆ (Repetitive) หรองานทตองอาศยโปรแกรม (Programmatic) เรามกนยมใชเครองจกรชวยในการสงเกต วธการสงเกตโดยมนษยหรอเครองจกกลอาจจะไมมความจ าเปนจะตองตดตอกบผตอบหรอผ เกยวของทงนเนองมาจากวาเราสามารถแบงการสงเกตออกเปน 2 ชนด ไดแก 1. การสงเกตแบบรตว (Visible observation) คอ การทผ สงเกตท าการสงเกตผตอบหรอผ เกยวของโดยทผถกสงเกตรตววาก าลงถกสงเกต 2. การสงเกตแบบไมรตวหรอแบบซอนเรน (Hidden observation) คอการทผ สงเกตท าการสงเกตผตอบหรอเกยวของ โดยทผถกสงเกตไมรตว วธการสงเกตทง 2 วธอาจจะไดผลไมเหมอนกน ทงนเนองจากวาหากผ ถกสงเกตรตวอาจจะไมแสดงพฤตกรรมทแทจรงออกมา หรออาจจะแสดงออกเกนความเปนจรง สวนการสงเกตทไมรตวผถกสงเกตจะแสดงพฤตกรรมตางๆ ออกมาตาม ความ รสก เชน หยบสนคาขนมาพนจพเคราะหดอยางละเอยดกอนทจะตดสนใจซอหรอไมซอ สวนการสงเกตทรตวผบรโภคอาจจะไมกลาหยบสนคาขนมาชมเพราะไมมนใจวาจะซอ การสงเกตอาจจะแบงออกไดเปนหลายลกษณะหรอหลายระดบ 1. ระดบของโครงสราง (Degree of structure) จะแบงการสงเกตออกเปน 2 ลกษณะ (1) การสงเกตทมโครงสราง (Structure observation) จะมการวางแผนถงปญหาทผ วจยตองการสงเกต เพอดพฤตกรรมทเจาะจงและมการบนทกและวเคราะหสถานการณ (2) การสงเกตแบบไมมโครงสราง (Unstructured observation) เปนการสงเกตโดยไมไดเจาะจงถงพฤตกรรมใดพฤตกรรมหนง จงท าใหมความยดหยนในการสงเกต 2. ระดบของการเปดเผย (Degree of undisguised) เชนเดยวกบการสงเกตในลกษณะแบบรตว (Visible observation) กบการสงเกตแบบไม รตว (hidden observation) คอมการเปดเผยใหผถกสงเกตรตววาเขาก าลงถกสงเกตรตววาเขาก าลงถกสงเกตหรอไม

3. การก าหนดว ธ (Setting) ซงสามารถแบงออกได เปน (1) การสงเกตโดยอาศยสถานการณตามธรรมชาต (Natural observation) และ (2) การสงเกตโดยการสรางสถานการณ (Contrived observation) 4. วธการจดการ (Method of management) การสงเกตผสงเกตอาจจะใชวธการดงน (1) ใชคน (Human) และ (2) ใชเครองจกรกล (Mechanical) ในการสงเกต ขอดของการศกษาการสงเกตจะท าใหไดขอมลจากผตอบมากกวาการส ารวจ และไดขอมลทมความถกตองมากกวา ทงนเกดจากพฤตกรรมทแทจรง โดยไมมอคตซงเกดจากความทรงจ าทไมดตอสนคา และปรมาณการเกบของขอมลจะมนอยกวา 4. การสงเกตพฤตกรรมมนษย การสงเกตพฤตกรรมมนษย (Observation of human behavior) การส ารวจมกจะเนนเกยวกบการตอบสนองดวยวาจาในขณะทการศกษาการสงเกตจะเนนเกยวกบการบนทกอยางเปนระบบของพฤตกรรมโดยไมใชวาจา เชน คนทท างานอยในโรงงานอตสาหกรรมอาจจะมอากรตดตอสอสารกนโดยไมใชวาจาแตใชการสงเกตพฤตกรรม การสงเกตทางพฤตกรรมผท าการวจยอาจจะแบงออกเปน 2 ลกษณะไดแก 1. พฤตกรรมไมใชวาจา (Nonverbal behavior) ซงกระบวนการในการตดตอโดยวธนจะอาศยความหมายทแลกเปลยนกน โดยการสงเกตซงกนและกน เชนใชวธผงกหว ยกคว หรอการเคลอนไหวทางรางกาย โดยใชทาทางหรอมอประกอบการตดตอ เชน มนษยอวกาศทอยในยานอวกาศนอกโลกจะใชการตดตอโดยใชสญลกษณทางมอหรอผานทางใบหนา สายตา หรอกรณทผขายสนคาไดเสนอขายสนคาใหแกผบรโภค แตผบรโภคอาจจะไมไดตอบวาชอบสนคาหรอไม แตจะแสดงออกทางใบหนา ดวงตา วาชอบหรอไมชอบสนคา ซงกรยาทาทางตางๆ ทแสดงเปนการแสดงออกทางพฤตกรรมโดยไมใชวาจา พจารณาตารางท 2 2. พฤตกรรมทใชวาจา (Verbal behavior) จะแตกตางจากวธแรกโดยมการใชวาจา และภาษาในการตดตอสอสารกน ซงถอวาเปนสวนทส าคญมากส าหรบการศกษาการสงเกต ตารางท 9.2 แสดงการตดตอโดยไมใชวาจา: ใชสถานะและอ านาจ

ใกลชด ไม

ใกลชด ใชโดย

ผบงคบบญชา ใชโดย

ผใตบงคบบญชา ใชโดยบรษ

ใชโดยสตร

1. อาการ ตามสบาย

เครยด ตามสบาย เครยด ตามสบาย

เครยด

2. ระยะหางระหวางบคคล

ใกลชด หางกน ใกล หาง ใกล หาง

3. การสมผส สมผส ไมสมผส สมผส ไมสมผส สมผส ไมสมผส 4. ตาเพงด มอง หลบตา จองด

ไมเอาใจใส หลบตา จองด หลบตา

5. การแสดงออกทางอารมณ

ชา ซอน ซอน ชา ซอน ชา

6. การแสดงออกทหนา

ยม ไมยม ไมยม ยม ไมยม ยม

ตวอยาง แบบสงเกตพฤตกรรมการคดและกระบวนการแสวงหาความร (http://www.lbtech.ac.th/Data/Load_Form/D6.doc)

ชอ-นามสกล..................................ชน.........สถานศกษา...................................... วชา...............................................ภาคเรยนท.........................วนท...................................

รายการสงเกต ระดบการเกดพฤตกรรม

0 1 2 3 ก. ทกษะการคด 1. จ าแนกประเดนเรองทศกษาได

2. เชอมโยงความสมพนธระหวางประเดนได

3. สรปผลไดตรงประเดน

4. สรางความคดรวบยอดไดดวยตนเอง

5. พจารณาหาสาเหตของเหตการณทศกษาได

6. ไตรตรองขอด ขอเสยได

7. ตดสนใจเลอกทางเลอกทเหมาะสมได

ข. ทกษะกระบวนการแสวงหาความร 1. ระบแหลงความร/สอตาง ๆ ในโรงเรยนทเกยวของกบหวขอทศกษา

2. ระบแหลงความร/สอตาง ๆ นอกโรงเรยนทเกยวของกบหวขอทศกษา

3. ใชแหลงความร/สอตาง ๆ ในโรงเรยนทเกยวของกบหวขอทศกษา

4. ใชแหลงความร/สอตาง ๆ นอกโรงเรยนทเกยวของกบหวขอทศกษา

5. ศกษาคนควาดวยตนเอง

6. ปรบปรงวธการศกษาคนควาดวยตนเองอยางตอเนอง

คะแนนรวม ค าชแจง 0 = ไมเคย หมายความวา ไมเคยเกดขนเลย 1 = บางครง หมายความวา การสงเกตนาน ๆ ครงจงจะพบพฤตกรรมนน 2 = สม าเสมอ หมายความวา การสงเกตสวนใหญพบพฤตกรรมนน 3 = ทกครง หมายความวา การสงเกตทกครงเกดพฤตกรรมนน

ผลการประเมน ผาน ระดบ ดมาก (16-21) ด (11-15)

ปานกลาง (6-10) ไมผาน (0-5) ลงชอ..........................................ผประเมน (....................................................) วนท...............................................

ความผดพลาดทเกดจากการสงเกตโดยตรง (Error associated with direct observation) ถงแมวาจะไมมการตอบโตจากผตอบหรอผถกสงเกต แตกไมไดหมายความวาการสงเกตจะถกตองเสมอในความผดพลาดทเกดจากการสงเกต อาจจะเกดขนไดการสงเกตหลายประการ เชน 1. อคตทเกดจากผสงเกต (Observer bias)

เปนความผดพลาดทเกดจากผสงเกตมอคตทไมดตอผถกสงเกต เชน ผ จดการโรงงานไดแอบสงเกตการท างานของผ ใตบงคบบญชา โดยผจดการมอคตตอพนกงานบางทาน จงท าใหผลการสงเกตผดพลาดซงเกดความไมยตธรรมตอผถกสงเกต อางวามการหยดพกบอยคณภาพงานไมด ทงนอาจเกดความมอคตสวนตวจงท าใหผลการสงเกตผดพลาดหรอเกดจากขอจ ากดในการตความหมายเชนการหวเราะอาจจะไมไดเกดจากกความสขเสมอไปแตอาจจะหวเราะเนองจากสาเหตอนกไดจงท าใหผสงเกตตความหมายผดพลาดได 2. ระยะเวลาทผตอบใชในการเลอกค าตอบ (Response latency) เปนการสงเกตผถกสงเกตเกยวกบการใชเวลาในการเลอกทางเลอก 2 ทาง เราสามารถทจะใชเปนเกณฑในการวดความชอบทางเลอกใดทางเลอกหนงหากระยะเวลาทใชในการสงเกตมนอย จะท าใหการตดสนใจเลอกผดพลาดได 3. การสงเกตโดยการสรางภาพแวดลอมขนมา (Contrived observation) ผ สงเกตจะท าการสรางสภาพแวดลอมขนมาคลายกบหองทดลง เพอทจะส ารวจสมมตฐานและการสงเกตพฤตกรรมการสงเกตโดยวธนอาจจะท าใหเกดความผดพลาดไดทงน เนองจากเหตการณและสถานการณเปนการจ าลองขนมาไมไดเกดจากกลมเปาหมายและสถานทจรง การจ าหนายสนคาใหแกผบรโภคจะตองมการก าหนดกลมเปาหมายทชดเจน เชน ผชาย หรอผหญง เดก หรอคนชรา โดยการจ าหนายไมไดขนกบสนคาเพยงอยางเดยว ดงนนการสงเกตโดยวธนกอาจจะกอใหเกดความผดพลาดได 5. การสงเกตทสงคมก าหนด การสงเกตทสงคมก าหนด ในหลายๆ สถานการณจดประสงคของการสงเกตตงขนเพอทสรป ท าใหการกระท าเปนระบบและงายตอการปฏบต มความหมายและมความสมพนธตอสงคม บอยครงทวธการสงเกตแบบไมมโครงสราง (Unstructured) จะใหความคลองตวตอผสงเกตในการรวบรวมขอมล และตรวจสอบขอมลมากกวาแบบมโครงสราง (Structure) การก าหนดวธการสงเกตอาจใชสถานการณทเปนธรรมชาต (Natural) และ สถานการณทสรางขนมา (Contrived) สงทควรจะสงเกตมอะไรบาง (What should be observed?) ปญหาทเกดขนมกจะเกดจากการบนทกขอมลวาควรจะบนทกอะไรบาง สวนประกอบทสงคมก าหนดไวอาจจะชวยในการบนทก ซงจะมรายการดงตอไปน 1. ผมสวนรวม (The participants) ความหมายของผ มสวนรวม อาจจะหมายถงผสงเกตตองมทมรวมในการสงเกตหรออาจจะหมายถงผ สงเกต เชน พนกงานในบรษท ผบรหาร ลกคา

และผจดหาวตถดบ ซงอาจจะพจารณาถงความสมพนธของตวแปรตางๆ ทผสงเกตตองการทจะไดขอมล เชน อาย เพศ ทจะแสดงถงความสมพนธของบคคลและกลมบคคลทมผลตอการวจย ผ มสวนรวมอาจจะเปนกลมบคคลในสหภาพ โรงงาน หรอรานคาปลก 2. การก าหนดวธ (The setting) สถานการณทางสงคมอาจจะกอใหเกดการก าหนดวธการทแตกตางกน เชน การสงเกตบคคลในรานขายยาในยานธรกจ โรงงาน หรอรานคาในโรงแรม วธการก าหนดการสงเกตพฤตกรรมของบคคลจะแตกตางกน ดงนนลกษณะการก าหนดทางสงคมจะพจารณาทพฤตกรรมทคาดหวงและไมคาดหวงการอนมตหรอไมอนมต การปฏบตตามกนหรอไมตามกน 3. จดมงหมาย (The propose) บรษทจะมการก าหนดจดมงหมายและจะสงเกตดวาพนกงานปฏบตตามจดมงหมายรวมกนหรอไม หรอมการเปลยนแปลงจดมงหมาย เชน บรษทมจดมงหมายทจะขายสนคาใหได และมสวนครองตลาดเปนอนดบหนง ดงนนผบรหารจะตองมการสงเกตพฤตกรรมในการท างานตอบสนองตอจดมงหมายหรอไม 4. พฤตกรรมทางสงคม (The social behavior) มบางคนตองการทจะทราบวาผ มสวนรวมท าอะไร ท าอยางไร และจ ามผลตอใคร พฤตกรรมทแสดงออกถงความยอมรบโดยมากมกจะสงเกตถง (1) การกระตนหรอมเหตการณทเรมเกดขน (2) พจารณาอาการทเกดขนจากผถกสงเกต (3) ดผลของพฤตกรรมโดยทาง (4) รปแบบของกจกรรมทจะเกดขน เชน การพด การขบรถ การฟง เปนตน (5) คณภาพของพฤตกรรม เชน ความตงใจ ความอดทน และ (6) ผลของการกระตนวาจะมผลตอพฤตกรรมทกอใหเกดความแตกตาง 5. ความถ และระยะเวลา (Frequency and duration) มบางคนตองการทจะทราบค าถาม เมอไรจะเกดสถานการณนนขน สถานการณเมอคราวกอนเกดขนนานเทาใดแลว สถานการณทเกดขนเหมอนหรอไม ความถทเกดพฤตกรรมเชนนนขน และรปแบบของสถานการณทถกสงเกต การสงเกตการมสวนรวม (Participant observation) เปนการสงเกตทผสงเกตเขาไปมสวนรวมในสถานการณกบสงคม เพอเกบรวบรวมขอมล โดยมากมกจะใชวธการสงเกตโดยตรงและการสมภาษณ การตอบค าถามโดยการสมภาษณจะเกดขนจากการสนทนา ซงอาจจะมรปแบบโครงสราง (Structured format) ทแนนอนโดยการสงเกตจากการมสวนรวมในการสมภาษณ ควรจะสรางบรรยากาศทกอใหเกดความยากมสวนรวมในการตอบค าถาม การสงเกตมสวนรวมตองไดรบการพฒนาส าหรบการจดบนทกอยางเปนระบบ โดยมการบนทกลงในสมด เมอสนวนจะตองมการสรปและวเคราะหเหตการณเปนรายวน

6. การสงเกตโดยอาศยหลกฐาน ในปจจบนการสงเกตมกจะอาศยหลกฐานทางวตถมาประกอบการสงเกต เชน นกวทยาศาสตรมกจะอาศยซากฟอสซลมาพจารณาประกอบการทดลองทางวทยาศาสตร เพอคาดคะเนอายของซากสตวทพบวามอายกลานป ในทางธรกจการพยากรณแนวโนมทางธรกจ กตองอาศยการสงเกตเหตการณหรอหลกฐานทเคยปรากฏกบธรกจในอดตมาชวยในการสงเกตพฤตกรรมของมนษยในการตดสนใจ ทจะเลอกท าอยางหนงอยางใด ดงนนการสบหลกฐานทางกายภาพ (Physical-trade-evidence) จงเปนการสงเกตสญลกษณทปรากฏของเหตการณหรอการเกดเหตการณในอดต เชน ในอดตประเทศไทยเคยประสบกบภาวะเศรษฐกจถดถอย และรฐบาลจะตองก เงนจากกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) มาชวยฟนฟเศรษฐกจ และมมาตรการตางๆ เพอใหหนวยงานทงภาครฐและเอกชนปฏบตตาม แตในปจจบน พ .ศ.2540 ประเทศไทยกประสบปญหาเชนเดยวกน แตไมสามารถทจะแกปญหาทางเศรษฐกจไดเนองจากไมมความเดดขาด ขาดความนาเชอถอไมศกษาขอมลกอนเพอวางแผนในการแกไขปญหาการสงเกตเอกสารหลกฐานตางๆ ในอดตอาจจะบอกถงแนวโนมปญหาทางเศรษฐกจได และควรวางแผนแกไขกอนทจะมปญหารนแรงการวเคราะหเชงเนอหา (Content analysis) เปนเทคนคการวจยตามวตถประสงคทมระบบ มรายละเอยดเชงปรมาณของประเดนในการตดตอสอสาร ซงทฤษฎทางเนอหา (Content theory) จะมงความส าคญทควรจ าเปนหรอความตองการจงใจใหบคคลปฏบตตาม 7. การสงเกตโดยอาศยเครองจกรกล การสงเกตโดยอาศยเครองจกรกล ในสมยปจจบนนอกจากจะใชวธการสงเกตโดยมนษยแลว ผวจยอาจจะใชเครองจกรกลชวยในการสงเกต ซงสามารถทจะใหผลการสงเกตละเอยดกวาการสงเกตดวยสายตามนษย ทงนเนองมาจากมนษยอาจจะไมแสดงความตองการออกมาดวยภาษาหรอการกระท า แตอาจจะเกบความรสกไวท าใหผสงเกตไดขอมลทไมถกตอง นกวจยจงหนมาใชเครองมอและเทคนคทางวทยาศาสตรและการแพทยเขามาชวยในการสงเกตการวดปฏกรยาทางกายภาพ (Measuring physiological reactions) โดยอาศยเทคนคปฏกรยาทางกายภาพซงเปนวธการประเมนทศนคตของผ วจยโดยใชเครองจกรกลหรอเครองอเลกทรอนคสเพอตดตามการตอบสนองของผถกสงเกต โดยมการควบคมสงกระตน การวดโดยวธนสามารถแบงไดเปน 1. อปกรณจบสายตา (Eye-tracking equipment) เปนเครองมอทนกวจยหรอนกสงเกตใชในการบนทกวาผ ถกสงเกต หรอผตอบมองสงกระตน เชน ศกษางานโฆษณาวาใชเวลานานเทาใดในการมองกระตนสงตางๆ อาจใชเครองมอ Eye camera เพอศกษาการเคลอนไหวของสายตาของผถกสงเกตขณะอานหรอดสอโฆษณา

2. เครองวดรมานตา (Pupil meter) เปนเครองมอทางการแพทยซงใชเพอการสงเกตและบนทกการเปลยนแปลงการเคลอนไหวทางสายตาของผถกสงเกตหรอถกทดลอง 3. เครองมอวดกระแสไฟฟาทางจตใจ (Psycho galvanometer) เปนเครองมอทนกจตวทยาใชวดการตอบสนองทางดานจตใจของผถกทดลองหรอเปนเครองมอทใชวดอารมณจากการรบสงกระตนเฉพาะอยาง โดยมการบนทกการเปลยนแปลงในคลนไฟฟา การวเคราะหจตวเคราะห (Psychographics analysis) เปนเทคนคหนงทใหการส ารวจถงวธการทผ ถกทดลองสนใจ ชอบ โดยวเคราะหถงกจกรรม (Activities) ความสนใจ (Interests) และความคดเหน (Opinions) ลกษณะจตวเคราะหจะใชเปนเกณฑในการแบงสวนตลาด โดยมงทลกษณะการด ารงชวตของผบรโภค พฤตกรรมการซอเพอใหบรรลจดมงหมายในชวต 4. การวเคราะหระดบเสยง (Voice pitch analysis) เปนการวเคราะหจงหวะของเสยง เปนเทคนคการวดดานจตใจ ซงจะบนทกความถทไมปกตของเสยง ซงสะทอนถงอารมณตอสงกระตนตางๆ หรอเปนการวเคราะหเพอส ารวจการเปลยนแปลงในความถทไมปกตทเกยวของกบส าเนยงบคคล ซงเกดจากการกระตนเราดานอารมณ 5. เครองจบภาพดวยแสงและแถบรหส (Optical scanner and bar codes) เปนเครองมอทจะจบภาพโดยอาศยแสงกราดตรวจไปทวบรเวณทตองการ จากนนจะมการน าภาพไปเกบทหนวยความจ าของเครองคอมพวเตอร ผวจยสามารถเรยกภาพใหปรากฏบนจอคอมพวเตอร (Monitor) แลวสงพมพภาพออกมาได

ค าถามทายบท

1. จงอธบายความหมายของค าวา “ ขอมล ” 2. จงบอกลกษณะของขอมลและแหลงทมาของขอมลทางการวจยมาใหเขาใจ 3. จงบอกถงลกษณะของค าถามในแบบสอบถามวามกลกษณะและอยางไรบาง 4. จงอธบายค าคณศพทตอไปน - Check – lists - Multiple Choice - Multi – Response - Rank Priority - Rating Scale 5. จงอธบายถงขนตอนการสรางแบบสอบถาม 6. โครงสรางแบบสอบถามมกสวนและมลกษณะเปนเชนไร 7. หลกเกณฑการสรางแบบสอบถามทดมอะไรบาง 8. จงบอกถงหลกการเขยนขอค าถามในแบบสอบถามมาพอสงเขป 9. จงอธบายถงคณลกษณะของแบบสอบทางไปรษณย 10. จงอธบายความหมายของค าวา การทดสอบลวงหนา 11. จงอธบายหลกเกณฑการสรางแบบสมภาษณทด 12. จงอธบายขนตอนการตรวจสอบคณภาพของแบบสมภาษณ 13. ประเภทของการสมภาษณมกลกษณะอะไรบาง จงอธบาย 14. จงอธบายค าคณศพทตอไปน - Door-to-door interviews - Central location interviewing - Computer-assisted telephone interviewing 15. ขอเสยของการสมภาษณเปนรายบคคลมอะไรบาง 16. จงอธบายลกษณะและรปแบบของแบบสงเกตมาใหเขาใจ 17. หากทานตองการใชการสงเกตเปนวธการเกบขอมลงานวจย ทานมกรอบการสงเกตอะไรบาง