บทท 2

แนวคด หลกการ และงานวจยทเกยวของกบมาตรการความปลอดภยของคนเดนเทา

การศกษาเรองการเพมมาตรการความปลอดภยของคนเดนเทาเพอใชทางขามตามพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. 2522 นนผวจยสนใจวาการททวโลกไดใหความส าคญกบปญหาดานความปลอดภยในการใชรถใชถนนเปนอยางมาก เพราะปญหาดงกลาวกอใหเกดความสญเสยทงชวต และทรพยสนของประชากรในประเทศของตน ดงนนในระดบสากล ตางประเทศ และประเทศไทยตางกเหนไปในทางเดยวกนโดยเนนใหเกดความปลอดภยในการจราจรหรอสญจรทางถนนมากขนในชวงทศวรรษเพอความปลอดภยทางถนน พ.ศ. 2554-2563 (ค.ศ. 2011-2020) โดยแตละประเทศ รวมทงประเทศไทยไดมการผลกดนและประกาศใหการสรางความปลอดภยทางถนนเปน “วาระแหงชาต” โดยก าหนดเปาหมายลดอตราการเสยชวตจากอบตเหตทางถนนลงรอยละ 50 ภายในป พ.ศ. 2563 ซงอบตเหตทางถนนดงกลาวเกดขนกบผ ใชรถใชถนนท งทเปนผ ข บข ผโดยสาร คนเดนเทา ความปลอดภยทางถนนในทน หมายถง สภาวะทผคนในสงคม ผใชรถใชถนน (ผขบข ผโดยสาร คนเดนเทา) ไมตกอยในภาวะเสยงไดรบอนตรายจากการสญจรหรอจราจรทางถนนมากมายตลอดเวลา โดยมตวเลขสถตการบาดเจบและการเสยชวตจากการสญจรหรอจราจรทางถนนในระดบทนอยและควบคมไดโดยโครงสราง ระบบ การบรหารจดการตางๆ แตกมใชวาไมมอบตเหตทางถนน ไมมการบาดเจบและการเสยชวตจากอบตเหตทางถนนเลย หลกการดานความปลอดภยพยายามมงเนนใหผขบข คนเดนเทา ผใชรถใชถนนอนๆ มทศนคตและจตส านกทด มความรบผดชอบตอการขบขรถและผลทจะเกดขนตามมาตอสวนรวม ซงในงานวจยนจงไดน าแนวคด ทฤษฎ หลกการดงตอไปนมาท าการศกษาวจย อนไดแก หลกการวศวกรรมการจราจร ระบบทเออตอความปลอดภย (Safe System Approach) วฒนธรรมจราจรทปลอดภย (Safe Culture) หลกการ ทฤษฎเกยวกบกฎหมายจราจร และแนวคดการลดและปองกนอบตเหตทางถนน

2.1 แนวคดทเกยวกบมาตรการความปลอดภยของคนเดนเทา

มาตรการปองกนหรอการแกไขปญหาความปลอดภยของคนเดนเทา ทเกดจากอบตเหตจราจรทมประสทธภาพนน จ าเปนตองมการด าเนนการหลายๆมาตรการอยางเปนระบบ ในประเทศทพฒนาแลวหลายแหงไดแสดงใหเหนวา สามารถลดอตราการเกดอบตเหต และอตราการตายของ

13

คนเดนเทาไดอยางรวดเรวในชวงสองทศวรรษทผานมา ทงนเปนผลจากการพจารณาปญหาอยางเปนระบบ (systems approach) และเนนมาตรการทงปจจยดานสงแวดลอม ยานพาหนะ และผใชถนน มากกวาการเนนทการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผใชถนนแตเพยงอยางเดยว เชน ในประเทศออสเตรยเลย พบวาการใชกลองตรวจจบความเรว สามารถลดอตราการเกดอบตเหต และสามารถลดอตราการเสยชวตลงไดรอยละ 41 ขณะทการใหการรณรงคประชาสมพนธสามารถลดอตราการเกดอบตเหตลงไดรอยละ 12 แตไมลดความรนแรงของการเกดอบตเหต เมอวเคราะหรวมกนพบวา หากใชทง 2 กลวธรวมกน จะท าใหเกดประสทธภาพในการปองกนอบตเหต ส าหรบประเทศทก าลงพฒนาหลายประเทศไดมการด าเนนการดวยรปแบบงายๆทไดผล เชน การตดตง Rumble strips ในประเทศกานา สามารถลดการชนลงไดรอยละ 35 ลดการเสยชวตไดรอยละ 55 โดยมตนทนการด าเนนงานเมอเทยบกบการบงคบใชกฎหมายดวยวธอน ส าหรบแนวทางการแกไขปญหาอบตเหตจราจรของ European Union Road Federation กใหน าหนกของการแกไขปญหาดวยวศวกรรมจราจรทางถนนคอนขางสงเนองจากไดผลเรวเมอเทยบกบการแกปญหาดวยวธอน

2.1.1 แนวคดการลดและปองกนอบตเหตทางถนน จากความจรงทวาอบตเหตทางถนนสรางความเสยหาย และการสญเสยมหาศาลสามารถแบงออกไดหลายประการ ดงน 2.1.1.1 ความสญเสยทางกายภาพ เหนไดจาการมผเสยชวต ผไดรบบาดเจบ ไปจนถงทพพลภาพ เปนอมพฤกษ อมพาต การสญเสยรถยนต ทรพยสนตางๆ คารกษาพยาบาล คาสนไหมทดแทน คาปลงศพ คาใชจายในการฟนฟรางกายและจตใจ คาบรหารจดการ เปนตน 2.1.1.2 ความสญเสยทางจตและสงคม ซงเปนความสญเสยทไมอาจมองเหนไดดวยตา ไดแก หวาดกลว เสยใจ เปนทกข เสยขวญ เสยก าลงใจ จตฟนเฟอน ถกทอดทง ถกตดออกจากสงคม พลงขบเคลอนทางเศรษฐกจ สญเสยความสามารถในการท างาน เสยเวลาในการท ามาหากน ความลาชาในการเดนทาง เปนตน 2.1.1.3 ความสญเสยทางดานเศรษฐกจของชาต ซงไดมการประเมนออกมาเปนจ านวนเงนหลายพนลานบาทในแตละป สญเสยโอกาสในการพฒนาทางเศรษฐกจ สรางกจกรรมและมลคาทางเศรษฐกจ เสยชอเสยงและภาพลกษณของหนวยงานทเกยวของและชาต จากความเสยหายและความสญเสยดงจากอบตเหตกลาวขางตน ซงเปนทเขาใจกนโดยทวไปวาเปนเหตการณทไมอาจคาดการณลวงหนาได แตสามารถทจะปองกนได ดงนนจงเกดแนวคด หลกการ และยทธศาสตรการลดและปองกนอบตเหตขนในระดบสากล ตางประเทศและประเทศไทย โดยการลดและปองกนอบตเหตเปนกระบวนการลดการเกดอบตเหตไปจนถงควบคม ระงบเหตและปจจยทท าใหเกดอบตเหตทงผใชรถใชถนน ยานพาหนะ และสงแวดลอม เพอไมให

14

เกดอบตเหต โดยมกจะมกจกรรมทท าอยางมขนตอนและกจกรรมทท านนมวตถประสงคเพอลดการเกดขนของอบตเหตหรอไมใหอบตเหตเกดขน หรอเกดซ าขนอก ในแนวทางของการลดอบตเหตสามารถพจารณาไดจากหลกการปองกนอบตเหตซงจ าแนกตามความสามารถในการปองกนอบตเหต1 ไดดงน 1) หลกการขจดสภาพทไมปลอดภย (Unsafe condition) หมายถง การปองกนอบตเหตทตองการการปองกนทางตรง เชน การตรวจเชคสภาพเบรกของรถยนตทใชขบข เพอปองกนการชนกน เมอเบรกรถไมอย การตดปายเตอน ปายจราจร เครองหมายจราจร ไฟฟา แสงสวางในบรเวณทางเทา ทางขาม ทองถนนทอนตราย เปนตน 2) หลกการขจดการกระท าทไมปลอดภย (Unsafe act) หมายถง การปองกนอบตเหตทตองการปองกนทางออม หรอทเกดจากการกระท าทไมปลอดภย และการกระท าทไมตงใจใหเกด เชน การหยอกลอกนขณะเดนถนนขามทางขาม หรอมนสยชอบเสยงจงวงตดหนารถยนต โดยการกระท าทไมปลอดภยนอาจเกดจากาก (1) ขาดความรความช านาญ (2) มเจตคตทไมถกตองและ (3) สภาพรางกายไมสมบรณหรอไมเหมาะสมกบกจกรรมทท า รปแบบของการปองกนอบตเหตสามารถแบงไดเปน รปแบบใหการศกษา (Education) รปแบบการบงคบ (Enforcement) รปแบบการปองกนและแกไขทางวศวกรรม (Engineering) โดยมาตรการทใชปองกนอบตเหตจราจรประกอบดวยมาตรการหลก 3 ประการ คอ (1) การใหการศกษาอบรม (Education) เพอใหประชาชนทกระดบชน ตงแตเดกเลกขนมาจนถงประชาชนทวไป มความรในการปองกนตนเองจากอบตเหตได และใหเกดความส านกในความปลอดภย (Safety Consciousness) (2) การบงคบตามกฎจราจร (Enforcement) การบงคบใชกฎหมายจราจรอยางมประสทธภาพ โดยใหต ารวจ จบ ปรบ คมความประพฤต ผทฝาฝนหรอไมปฏบตตามกฎหมาย เพอใหผใชรถใชถนนปฏบตตามกฎหมายจราจรซงเปนกฎแหงความปลอดภย รวมทงกฎหมายอนๆทเกยวของ เชน การตรวจสภาพรถการสอบตอใบอนญาตขบขการสวมหมวกนรภยย การใชเขมขดนรภยย รวมถงกรณเมาแลวขบ เปนตน

1 กาญจนา ทองทว และคณะ. (2555). กระบวนการสรางความปลอดภยทางถนนของนกศกษาและชมชนรอบมหาวทยาลยอบลราชธาน ระยะท 1. รายการวจยฉบบสมบรณ กรงเทพฯ : ศนยวชาการความปลอดภยทางถนน และส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. หนา 15-16.

15

(3) การวศวกรรม (Engineering) การปรบปรงแกไขทางดานวศวกรรม โดยศกษาขอมลจากลกษณะและสาเหตของอบตเหตทเกดขน ใชวธการทางดานวศวกรรมเขามาปรบปรงแกไขทงสภาพของทาง สภาพสงแวดลอมของทาง และการปรบปรงยานพาหนะ2 ซงแนวคด นอยในแผนและยทธศาสตรทศวรรษความปลอดภยทางถนนของสหประชาชาตและของประเทศไทย 2.1.2 แนวคดในการสรางเครอขายทางสงคม เครอขาย (Network) เปนรปแบบทางสงคมทเปดโอกาสใหเกดปฏสมพนธระหวางองคการหรอกลมบคคลทมทรพยากรทมเปาหมาย มกลมสมาชกของตนเองมาตดตอประสานงาน หรอรวมกนท ากจกรรมอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง เพอการแลกเปลยน การสรางความเปนอนหนงอนเดยวกน และการรวมกนทางานโดยมฐานะเทาเทยมกนมากกวาการเชอฟงและปฏบตตามผมอ านาจสงการในการแกไขปญหา หรอสนองความตองการในเรองใดเรองหนงเหมอนกนหรอคลายกน ซงการสรางเครอขายในการทางานเชงพฒนา มแนวโนมทจะเปนการสรางเครอขายระหวางองคกรทท างานพงพงซงกนและกนมากกวาทจะแขงขนกน ทฤษฎและแนวคดทอธบายการสรางเครอขายการท างานไดแก 2.1.2.1 ทฤษฎการแลกเปลยน (Exchange Theory)3 ทฤษฎการแลกเปลยนประกอบขนดวยจากการน าเอาหลกการตางๆ ของทฤษฎพฤตกรรมนยมมาผสมผสานกบแนวคดอน ๆ (การบรณาการ) อนไดแก ความคดทางเศรษฐศาสตร และแนวคดในเรองของนกมานษยวทยาสายการหนาท ทวาดวยเรองของพฤตกรรมการแลกเปลยนของกนในหมคนในชมชนเผา (ในทางหนาทของของขวญกบพฤตกรรมการแลกเปลยน) ในการศกษาดงกลาวตองท าความเขาใจตอการศกษาดานพฤตกรรมของมนษยเปนดานหลก ทงนเพราะอทธพลของแนวคดดงกลาวมอยสงมาก ซงเปนการแลกเปลยนผลประโยชนระหวางกน ดงนนเหตผลหลกทจะท าใหเครอขายเกดขนไดโดยสมครใจ กคอแตละฝายมองเหนประโยชนทตนจะไดรบจากการเขารวมเครอขาย ซงจะน าไปสความเตมใจทจะประสานกนหรอเขารวมเปนเครอขาย บคคลผมอทธพลตอทฤษฎนกคอ สกนเนอร ซงไดในขอเสนอไวในเรองตางๆ ดงน (1) การปฏเสธแนวความคดทวาดวยเรองขอเทจจรงทางสงคม(social fact) และค านยามของสงคมของนกทฤษฎโครงสรางและการหนาทและความขดแยง เพราะเขาใหขอเสนอทวาการคดดงกลาวเปนการคดทตงอยพนฐานอนมองสงคมเปนสงลลบ ไมเปนรปธรรมทชดเจน เขา

2 เรองเดยวกน. หนา 17-18. 3 Sophon. (2560). ทฤษฎการแลกเปลยน (Exchange Theory). (ออนไลน). เขาถงไดจาก https://sophon56.wordpress.com/ [2560, 10 มกราคม].

16

มองวาการใหค าอธบายดงกลาวควรชดเจนเปนรปธรรม ไมตองอาศยการสรางกรอบความคดหรอทฤษฎใหมขนมา และเขายงมองวาการกระท าของนกทฤษฎทางสงคมวทยาสายการนยามทางสงคม เชน ทฤษฎโครงสรางและหนาท ทฤษฎความขดแยงนน เปนพวกทมองสงคมเปนสงคมสถตไมมองสงคมเปนพลวตร คอมการเปลยนแปลงอนเกดจากปฏสมพนธของปจเจกบคคล และมองตวปจเจกบคคลแบบไรความหมายคอไมมส านกในการกระท าทมตอสงคม หรอตอปจเจกบคคลดวยกน อนเนองมาจากตวกระตนภายนอกกคอสงคมนนเอง ในทศนะของเขาถอวาเปนการทมองผดอยางมหนต (2) สกนเนอรเหนวาการจะมองสงคมหรอรถงการเปนสงคม ใหเราใหการตรวจสอบและควบคม พฤตกรรมตางๆของสภาวการณในชวงตางๆของบคคลทมตอพฤตกรรมหนงๆ กลาวคอจะดคนใหดพฤตกรรมของเขาทมตอสงคมในชวงนนๆ เชน ภาวะสงครามมผลตอพฤตกรรมของคนในชวงนนอยางไร เปนตน ซงกระบวนการศกษาทส าคญของเขากคอการศกษาพฤตกรรมในเรองของการเรยนร กลาวคอพฤตกรรมหนงเปนผลมาจากการเรยนร(รบร)จากพฤตกรรมหนงๆมา เชน เดกทารกรองไห แมกจะรวาเดกรองเพราะหวนม หรอปสสาวะราด อนเนองมาจากพฤตกรรมการเรยนรกอนหนา เปนตน แนวคดการให “การสนบสนน” (reinforcement) โดยจ าแนกได 2 ประเภทคอ การใหรางวล (reward) ซงจะท าใหเกดพฤตกรรมหรอการกระท านนๆ ขนอกในอนาคตกบการท าโทษ (punishment) ซงมผลท าใหเกดการละพฤตกรรมนนหรอไมใหเกดพฤตกรรมนนอกทง 2 ประเภทนยงอาจกลาวไดวา มผลทงทางบวกและทางลบตอการสนบสนนในการใหเกดพฤตกรรม หรอการกระท าได กลาวคอ ผลของการใหรางวลในทางบวก เชน เมอท าด ผลทจะไดรบคอค าชมเชย(เปนรางวลซงใหเกดผลในทางบวก) ท าใหท าความดตอไป สวนแบบของการใหรางวลในทางลบกคอการทละสงหนงเพอใหเกดผลตอบแทนทมากขน เชน การนอนไมดก (ไมดหนงภาคดก เปนรางวลในทางลบ) ท าใหเราเรยนหนงสอไดรเรองมากขนสวนการท าโทษเชนกน ในทางลบคอการท าโทษโดยตรง เชนการลงโทษตางๆทางกฎหมาย (ซงอาจใหผลกลายเปนรางวลไดดวยเชนกน) ซงจะท าใหเกดการหยดการกระท านนๆเลยทนท และการลงโทษทใหผลในทางลบกคอ การขหรอไมใหรางวล หรอสงตอบแทนทเคยไดรบ เชน การขเดกวาถาไมหยดรองไหจะไมใหกนขนม ท าใหเดกหยดรองใหเปนตน (การทเดกหยดรองไหถอเปนคาของการตอบโต) เงอนไขเปนตวส าคญในการใหการสนบสนน หรอความหมายของการสนบสนน กลาวคออาหารเปนการสนบสนนไดในรปแบบของรางวล และการลงโทษ (ทางลบ โดยขวาไมให) แตในขณะนนเกดเงอนไขคอความหว หรออดอยาก ท าใหอาหารส าคญมากทสด แตถาขณะนนเงอนไขคอความหวไมมอาจท าใหอาหารลดความส าคญลงกได

17

การสนบสนน (การเกดปฏสมพนธ) น าไปสการสรางลกษณะทวๆไปและน าไปสการวเคราะหสงคมได (ลกษณะทวๆไปทกลาวถงคอเกดจากตวกระตนตางๆทมตอการสนบสนน จนท าใหเกดลกษณะทวๆไป) เชน เดกชอบกนของหวาน ผใหญอาศยความรตรงน น าของหวานเปนรางวล ใหกบเดกทท าตวนารก ผใหญใชการใหรางวลโดยของหวานเปนตวกระตนการท าตวนารกของเดก และพฤตกรรมการท าตวนารกของเดกกกลายเปนพฤตกรรมทมลกษณะทวๆไป กลาวคอผใหญจะเปนคนก าหนดลกษณะอนพงประสงคในได (อยในการควบคม) โดยตวสนบสนน 2.1.2.2 แนวคดเรองความรวมมอ (Collaboration) เมอกลาวถงการความรวมมอ คนทวไปมกจะเขาใจวา หมายถง แนวทางในการปฏบตงานรวมกนระหวางบคคลตงแต 2 คนขนไป หรอระหวางองคการตงแต 2 องคการขนไป ความรวมมอตรงกบภาษาองกฤษวา Collaboration ตลอดระยะเวลาทผานมา การสรางความรวมมอไดเขามามบทบาทส าคญในการบรหารจดการภาคสาธารณะ เนองจากโลกาภวตน การสอสารไรพรมแดน และทส าคญคอการขาดประสทธภาพในการใหบรการสาธารณะของสวนราชการทมโครงสรางองคการแบบระบบราชการ ทมสายการบงคบบญชาจากบนลงลาง และมขนตอนการปฏบตงานทลาชาขาดความยดหยน ประกอบกบสภาพปญหาไมวาจะเปน ปญหาความยากจน ปญหาคอรปชน ปญหาสงแวดลอมไดทวความรนแรงและซบซอนเกนกวาทศกยภาพของคนเพยงคนเดยว หรอองคการเพยงองคการเดยวจะตอสหรอแกไขไดเพยงลาพง จงไดมการนาเสนอแนวคดเกยวกบการสรางความรวมมอขนมา โดยคาดหวงใหมการนาไปประยกตใชเพอเปนแนวทางและเครองมอในการจดบรการสาธารณะใหกบประชาชน แนวคดเรองความรวมมอมทมาจากแนวคดทางการเมอง 2 แนวทางดวยกน คอ 1.Classic Liberalism และ 2.Civic Republicanism แนวคดแรกเนนผลประโยชนสวนบคคล มองความรวมมอเปนกระบวนการรวบรวมความชอบของเอกชนหรอบคคลเพอใหมอ านาจในการตอรองเพอผลประโยชนของตนเอง ส าหรบแนวคดทสอง เปนแนวคดตรงขามกบแนวคดแรก เนนพนธสญญาทกวางกวาผลประโยชนสวนบคคล มองความรวมมอเปนกระบวนการรวบรวมผลประโยชนทแตกตางกนโดยมพนฐานบนความเขาใจซงกนและกน ความไววางใจ และความเหนใจซงกนและกน ซงนกวชาการทใหความหมายของค าวา “ความรวมมอ” ไดแก

Chester Barnard ถอเปนนกบรหารรฐกจคนแรกๆ ทพดถงประเดนเรองความรวมมอ ในฐานะของนกปฏบตทมประสบการณและผานงานการบรหารในภาคเอกชนและรฐบาลมามากมาย โดย Chester Barnard เขยนหนงสอชอ “The Function of The Executive” Chester Barnard นยาม “องคการ” วาหมายถง ระบบของกจกรรมทมการท างานทประสานกนหรอเปนการท างานของคนมากกวาสองคนขนไป ความคดของ Chester Barnard สรปไดดงน

18

(1) องคการเกดขนมาจากความจ าเปนของคนทจะรวมมอกนทางานบางอยางใหบรรลเปาหมาย ซงงานดงกลาวนน คนๆ เดยวเองท าไมได เพราะมขอจากดตางๆ ทางกายภาพ ชววทยา (2) การน า เอาคนต งแตสองคนขนไปมารวมมอกนท างานไมใช เ รองงาย จ าเปนตองมการจด “ระบบความรวมมอกน” (Cooperative System) ขนมา (3) องคการจะด ารงอยไดตอเมอคนทมารวมกนทางานไดส าเรจ คอบรรลเปาหมายขององคการ และสามารถสนองความตองการของปจเจกบคคลดวย โดยจดระบบการกระจายผลประโยชนตอบแทนตอสมาชกทเหมาะสม สมาชกทกคนจะมความกระตอรอรนตงใจท างาน มความสามารถในการตดตอซงกนและกนเปนอยางด และสมาชกทกคนตางยดมนในเปาหมายหรออดมการณรวมขององคการ (4) ความอยรอดขององคการขนอยกบความสามารถของฝายบรหารในฐานะผน าองคการทจะสรางระบบความรวมมอทด เชน จดเรองการตดตอ การรกษาก าลงใจในการท างานของปจเจกบคคล และการเชดชธ ารงไวซงเปาหมายขององคการ (5) ฝายบรหารมหนาทตดสนใจดวยความรบผดชอบภายในกรอบของศลธรรมอนด ระบบความรวมมอระหวางปจเจกบคคลทด Chester Barnard กลาววาตองอาศยหลกเกณฑส าคญ 3 ประการ กลาวคอ (1) มการจดใหปจเจกบคคลและองคการ มการแบงงานกนท าตามความช านาญพเศษของแตละคน และองคการอยางเหมาะสมวธการแบงงานกนท า กระท าโดยแยกแยะเปาหมายใหญออกเปนขนตอนยอยตางๆ หรอเปนเปาหมายยอยๆ และมอบหมายใหปจเจกบคคลและองคการรบผดชอบทางานแตละขนตอนไป (2) ปจเจกบคคลตองเตมใจทจะรวมมอกน วธการจงใจปจเจกบคคลตองใชสงจงใจตางๆ เชน เงน วตถ ความอบอน การมสวนรวม อ านาจ ศกดศร การยอมรบทางสงคม นอกจากนการจงใจปจเจกบคคลตองใชหลายวธประกอบกน เชน บงคบ โฆษณา ใหการศกษา (3) ฝายบรหารตองรจกใชอ านาจอยางเหมาะสม เชน การสงค าสงอยางเปนทางการ เพอแจงใหสมาชกทราบวาควรปฏบตอยางไร ค าสงดงกลาวจะไดรบการปฏบตตามและเปนทยอมรบของสมาชกหรอไม จงเปนเรองทผรบค าสงจะตดสนใจ ผรบค าสงจะท าตามค าสงกตอเมอ เขาใจค าสง เชอวาค าสงนนไมขดตอเปาหมายองคการ ค าสงนนสอดคลองกบผลประโยชนของเขา และสามารถทจะปฏบตตามค าสงนนได

19

Barbara Gray (1989) นยามความรวมมอวาหมายถง กระบวนการทภาคสวนตางๆ ซงมมมมองตอปญหาทตางกน สามารถแสวงหาทางออกรวมกน การรวมกนเปนพนธมตรโดยการรวมมอกนเปนมากกวาการแลกเปลยนทรพยากร เนองจากเปนการรวมมมมอง ทรพยากร ทกษะ ความรวมมอกอใหเกดความคดสรางสรรค การคดรวมกนเพอวเคราะห และเพมโอกาสในการแกปญหา ความคดจะกลายเปนสงทเกดขนไดโดยผานความรวมมอ นอกจากนนความรวมมอยงกอใหเกดการเปลยนแปลงในวธการท างาน ความรวมมอกนจะแขงแกรงขนหากหนสวนมความคลายคลงกนโดยเฉพาะความคลายคลงกนในความคดและประเภทของบรการ John-Steiner และคณะ (1998) ใหความหมายของค าวา ความรวมมอ โดยกลาววา ความรวมมอมใชเพยงการวางแผนหรอการตดสนใจรวมกนเทานน แตความรวมมอยงหมายความถงการคดรวมกนขององคการทมากกวาหนงองคการ เปนการตกลงใชทรพยากรอ านาจและศกยภาพรวมกน David Straus (2002) ไดนยามคาวา ความรวมมอ หมายถงกระบวนการทประชาชนทางานรวมกนเปนกลม องคการ ชมชน เพอวางแผน สรางสรรค แกปญหา และตดสนใจรวมกน Russ Linden (2002) ไดก าหนดความหมายของค าวา ความรวมมอ วาตามรากศพทหมายถง การรวมแรง (Co-labor) รวมพยายามและรวมเปนเจาของผลสมฤทธทเกดขน โดยความรวมมอนเกดขนเมอบคคลจากตางองคการ (หรอตางหนวยภายในองคการเดยวกน) ไดรวมกนด าเนนการบางสงซงตองใชความพยายาม ทรพยากร และการตดสนใจรวมกนรวมถงรวมเปนเจาของผลผลตหรอบรการสดทายทเกดขน Robert Agranoff และ Michael McGuire (2003) ใหความหมายของความรวมมอ ไววา เปนกระบวนการทกระตนใหองคการตางๆ เขามาปฏบตงานรวมกนโดยมวตถประสงคเพอแกไขปญหาทศกยภาพขององคการหนงองคการใดเพยงองคการเดยว จะสามารถท าใหส าเรจลลวงไปได หรอถาสามารถทจะท าไดกอาจจะประสบความส าเรจไดยาก นอกจากนการสรางความรวมมอยงหมายรวมถงการคนหาหรอคดคนทางเลอกส าหรบการแกไขปญหาภายใตขอจากดตางๆทมอย เชน องคความร เวลา งบประมาณและการแขงขน เปนตน Lank E. (2006) ใหความหมายของ ความรวมมอ วาหมายถง การทองคการมากกวาหนงองคการด าเนนงานรวมกนอยางแทจรง เพอบรรลผลลพธอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง โดยตองเปนผนารวมกนและเสรมสรางฉนท ามตใหเกดขน

20

Ann Marie Thomson และคณะ (2006) ใหความหมายของความรวมมอวาหมายถง ความรวมมอเกดจากปฏสมพนธระหวางองคการทงความสมพนธทเปนทางการและไมเปนทางการโดยการเจรจา การท าความตกลง การบรหารขอตกลงรวมกน Peter Smith Ring and Andrew H.Van de Ven (cited in Ann Marie Thomson, 2006) นยามค าวาความรวมมอ โดยทงสองกลาววา ความรวมมอหมายถงกระบวนการทตวแสดงทมอสระมปฏสมพนธผานการเจรจาอยางเปนทางการและไมเปนทางการ สรางกฎเกณฑ โครงสรางรวมกน รบผดชอบในความสมพนธและการปฏบตตอกน หรอตดสนใจตอประเดนปญหารวมกน กระบวนการดงกลาวเปนการแบงปนแนวปฏบตและผลประโยชนรวมกน พทธยา เนตรธรานนท (2540) ใหความหมาย ความรวมมอ ไววาหมายถง การกระท ากจกรรมใดๆในลกษณะของการมสวนรวม รเรม ประสานงาน ชวยเหลอ สงเสรม สนบสนนซงกนและกนเพอใหบรรลจดมงหมายในกจกรรมนนๆ ธรภทร แกวจนนท (2543) กลาววา ความรวมมอ หมายถง พฤตกรรมของบคคลตงแต 2 คนขนไปโดยมจดมงหมายอยางเดยวกน ทงนพฤตกรรมดานความรวมมอนนมความสมพนธโดยตรงกบความตองการพนฐานของของบคคล ไมวารางกายหรอจตใจ พฤตกรรมความรวมมอเกดจากความรวมมอประสบความส าเรจรวมกน โดยทกคนไมจ าเปนตองด าเนนการใหบรรลจดมงหมายเหมอนกน แตการทตางคนตางด าเนนการไปสจดมงหมายจะมผลใหกระบวนการนน ไดมผลงานทนาพอใจและสามารถบรรลเปาหมายของแตละคนไดในรปแบบการพงพาอาศยกน 2.1.3 แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชน ความมสวนรวมของชมชนในการแกไขปญหาอบตเหตอาจท าไดหลายวธ เชน 1. เปนผใหขอมลจดเสยง 2. การเปนอาสาสมครจราจรซงสามารถมกจกรรมหลากหลาย เชน การจ ากดความเรว การตรวจการรวมกบต ารวจเพอบงคบใชกฎหมาย โดยในอนเดยท างานรวมกบต ารวจในการตรวจการ วดความเรว ตรวจระดบแอลกอฮอลในลมหายใจ การใชเครองบนทกวดโอในรถสายตรวจ 3. การมสวนรวมในการผลกดนนโยบาย โดยเฉพาะอยางยงกลมผตกเปนเหยอของอบตเหตจราจร ตวอยางของประเทศองกฤษในป ค.ศ. 2001 ต ารวจองกฤษถกกดดนจากสงคมจนตองคมอมาตรฐานการสอบสวนอบตเหต สวนหนวยงานปกครองสวนทองถน สามารถมสวนรวมในการลดอบตเหตไดจากหลายวธ ตงแตการสรางถนนทปลอดภยรวมทงสงแวดลอมอนๆขางทาง เชน การดแลตนไม การลดจดอบสายตา การตดตงปาย ไฟสญญาณตางๆการตเสนจราจร การก าหนดผงเมอง การใหขอมลเพอระบจดเสยง การตรวจประเมนความปลอดภยของถนน (Road safety audit) การรวมสอบสวนอบตเหต การรองขอการสนบสนนงบประมาณจากรฐบาลกลางในการจดการความปลอดภย การลด

21

พฤตกรรมเสยง การใชทรพยากรของพนทในการลดอบตเหต การท างานรวมมอกบภาคเครอขายตางๆ การก าหนดเรองความปลอดภยของชมชนเปนนโยบายรวมกบประชาชนโดยอาศยขอมลอบตเหตในพนท 2.1.4 แนวคดเกยวกบจตส านกในดานความปลอดภย จตส านกในความปลอดภยนนมากจากค าวา จตส านก (Consciousness) กบความปลอดภย (Safety) ในสวนของจตใจทเรารบรได เรยกวาจตส านก (Conscious) สวนของจตใจทเราไมรบร เรยกวา จตไรส านก (Unconscious) และสวนของจตไรส านก ทเกอบจะมาอยในจตส านกแลว เรยกวา จตกงส านก(Preconscious) ค าวาจตส านก เมอน ามาใชในภาษาทวไปหมายถง ภาวะทตนและมความรสก สามารถตอบสนองตอสงเราได มการกลาวกนมานานแลววา ประเทศชาตของเราจะเจรญกวานหลายเทา หากประชาชนชาวไทยมจตสานกในหลายอยาง และการทมปญหามากมายในบานเมองเรา เกยวของกบการทคนไทยขาดจตส านกในหลายๆ เรองอบตเหต เปนตวอยางทเหนไดชดเจนวา สามารถปองกนไดหากคนทเกยวของ มจตส านกแหงความปลอดภย คนทใชรถใชถนนทกคน ควรมจตส านกอยเสมอวา ตองไมขบรถในขณะมนเมาหรองวงนอน ตองมสต มการตดสนใจด และมสมาธตลอดเวลา ทขบรถ ไมฝาฝนกฎจราจร และไมขบรถดวยความประมาท เพยงเทานอบตเหต และความสญเสยตางๆจะลดลง สงส าคญของการสรางจตสานกดานความปลอดภย จงตองสรางใหเกดการมองเหนภาพและคาดการณไดถงสงทอาจกอใหเกดอนตราย สรางใหตระหนกถงอนตรายทแฝงอย เพอหาวธการแกไข ปองกนและปฏบตอยางถกวธ 2.1.5 แนวคดการสรางความปลอดภย การสรางความปลอดภยนนสามารถทจะกระท าไดดงน 2.1.5.1 การปลกจตส านกความปลอดภย ไดแก การสรางจตสานก หรออบรมสงสอนใหปฏบต อยางปลอดภย โดยเรมตงแตเดกเลกๆในบาน โรงเรยน และชมชน มการปลกฝง กระตนเตอน และเปดโอกาส ใหทกคนมสวนรวมในการท างานปองกนอบตเหต 2.1.5.2 การประยกตใชทฤษฎพนฐานความปลอดภย ไดแก การน าทฤษฎพนฐานความปลอดภย มาเลอกใชตามความเหมาะสม เชน ทฤษฎโดมโนของการเกดอบตเหต ทฤษฎการขาดดลยภาพ ทฤษฎมลเหตเชงซอน ทฤษฎความเอนเอยงในการเกดอบตเหต เปนตน 2.1.5.3 การปรบพฤตกรรมความปลอดภย ไดแก การน าทฤษฎของสคนเนอร (Skinner) มาประยกต ใชเมอมการตอบสนอง จงจะไดสงเราหรอแรงเสรม คอ เมอปฏบตตนถกตองในเรองความปลอดภย กจะไดรบรางวล

22

2.1.5.4 การใชจตวทยาแรงจงใจไดแก การใชแรงจงใจตางๆเพอใหเกดการสรางความปลอดภย เชน ค าชม ค ายกยอง การทราบผลการปฏบตงาน การใหเกยรต การใหรางวล การรบฟงความคดเหน และขอเสนอแนะ 2.1.5.5 การใหความร ไดแก การใหความรในรปแบบตางๆ เชน การพดคย การปฐมนเทศ การจด ฝกอบรม การประชมสมมนา การตดปายค าเตอน ค าขวญ การท าเอกสารความรเผยแพร การเรยนการสอน การจดท าคมอความปลอดภย การจดนทรรศการ เปนตน 2.1.5.6 การประส านความรวมมอ ไดแก การตดตอประสานงานกบหนวยงาน หรอองคกรตางๆทเกยวของกบการปองกนอบตเหต ทงนเพอประสานประโยชนในการรวมมอ และใหการสนบสนนในการด าเนนงาน สรางความปลอดภย 2.1.5.7 การใชสอมวลชน ไดแก การรจกน าสอมวลชน เชน หนงสอพมพ วทย โทรทศน เปนตน มาชวยเรงเรา กระตนเตอน ใหความร และสรางจตส านกทดในเรองการปองกนอบตเหต 2.1.5.8 การใชกฎระเบยบหรอมาตรการทางกฎหมาย ไดแก การสรางกฎเกณฑ ขอบงคบ หรอกฎหมาย ในการปองกนอบตเหต ซงกฎเกณฑหรอขอบงคบจะตองระบโทษ หรอผลเสยทจะตองไดรบ ใหชดเจนดวย ไมเชนนนการบงคบกจะไมเกดผลแตประการใด อยางไรกตาม จะตองมการ ชแจงแสดงเหตผล ใหทราบมการตกลงตามเงอนไข หรอปรบเปลยนขอก าหนดไดตามความเหมาะสมใหทกคน หรอทกฝายยอมรบ และปฏบตตามกฎเกณฑทตงไว 2.1.6 แนวคดเกยวกบวฒนธรรมจราจรทปลอดภย (Safety Culture) การวางรากฐานดานวฒนธรรมจราจรทปลอดภย (Safety Culture) โดยประเทศตางๆ ก าหนดวสยทศน ยทธศาสตร และแนวทางขบเคลอนใหเกดวฒนธรรมความปลอดภยน ซงเปนสภาวะทประชาชนและสงคมทงหลายใสใจ ใหความส าคญ มจตส านก เรยกรองและคาดหวงการปรบปรงความปลอดภยในการจราจรใหดขนในระดบทมากกวาระบบทเออตอความปลอดภย โดยเฉพาะพฤตกรรมการขบรถทปลอดภย การเดนเทา การเดนขามทางทปลอดภย การพฒนาใหเปนผขบขทปลอดภย หรอกลาวอกนยหนงคอ ผคนในสงคมและสงคมมความเชอ ทศนคตและเหนคณคารวมกน มบรรทดฐานรวมกนดานความปลอดภยในการจราจรขนสง ซงหลกการดานความปลอดภยพยายามมงเนนใหผขบขมทศนคตและจตส านกทด รวมทงมความรบผดชอบตอการขบขรถและผลทจะเกดขนตามมาตอสวนรวม ตวอยางเชน การพยายามเปลยนพฤตกรรมของวยรนผชายทมกจะขบขรถดวยความเรว โดยปฏรปวฒนธรรมทมอยซงจะไดรบการยอมรบและย งยนมากกวาการน าวฒนธรรมใหมทแปลกออกไปจากภายนอกมาใช ท งนอาจท าโดยอาศยคนสวนใหญซงไมเหนดวยกบการขบขดวย

23

ความเรวสงและมอทธพลตอผขบขทเปนวยรนผชายดงกลาว (เชน ครอบครว เพอน หวหนาและเพอนรวมงาน) ท าการบรณาการคนจากหลายๆ กลมในสงคม คนทเปนสมาชกของหลายๆกลม แมกลมทมทศนคตตรงกนขาม การตดสนใจของคนเหลานนสงผลไปถงวฒนธรรมในหลายๆ กลมดงกลาว เชน บรณาการการใหการศกษา การเปลยนพฤตกรรมผขบข เขากบวธการทางวศวกรรม การบงคบใชกฎเกณฑเพอเปลยนแปลงถนนและพาหนะทางกายภาพ ซงน าไปสระบบทเออตอความปลอดภย (safe-system approach) กลยทธทเขาใจและเปลยนแปลงวฒนธรรมใชความเรวทปลอดภยกวาใหเปนสวนหนงของอตลกษณทางสงคมจะท าใหคนทงหลาย “ปลอดภยมากขนโดยธรรมชาต” เชนเดยวกบ เปาหมายของการท าใหการจราจรทางถนนมอตราการเสยชวตเปนศนย วฒนธรรมจราจรทปลอดภยมงหมายพฒนากระบวนการเปลยนคณคาและทศนคตของผคนเพอใหความปลอดภยเปนสวนหนงของทกๆ การตดสนใจเกยวกบการจราจรขนสงไมวาจะเปนปจเจกชนหรอหนวยงานองคกร โดยเฉพาะหนวยงานภาครฐซงมทงอ านาจและทรพยากร (เชน องคกรปกครองทองถน ต ารวจ) จะเปนสวนส าคญในการก าหนดนโยบาย แผนงาน กลยทธ กระบวนการ การด าเนนงานเชงบรณาการในประเดนเปาหมายซงชใหเหนไดวาเขาขนวกฤต (เชน การขบรถเรวเปนอนตราย) เพอเปลยนแปลงไปสวฒนธรรมทปลอดภย (ใหมความปลอดภยโดยธรรมชาต) ซงสงคมยอมรบคณคาอยางสงและปฏบตตามอยางเขมงวด4 วฒนธรรมนเกดขนไดโดยการอาศยการรบรและส านกถงความรบผดชอบรวมกนในวงกวางและความโปรงใสตรวจสอบไดของหนวยงานภาครฐทเกยวของและผทเกยวของทกภาคสวน ไมวาจะเปนผจดการระบบจราจรทางถนน ผผลตรถยนต ผออกแบบระบบทเกยวของ ต ารวจจราจร องคกรและมลนธดานความปลอดภยทางถนน สาธารณภย กชพ ผใชรถใชถนน เปนตน เพอกอใหเกดความปลอดภยในการจราจรขนสงทางถนน ประโยชนสาธารณะดานเศรษฐกจ สาธารณสข สภาพแวดลอมทางสงคมทปลอดภย วธการด าเนนการในทางปฏบตเพอกอใหเกดวฒนธรรมทปลอดภยอาจท าไดโดยระบกลมทตองใหความใสใจเปนพเศษ อยางเชน ผขบขวยรนและผขบขหนาใหม วศวกรรมความปลอดภย การจดการความเรว การพฒนาขอมลเกยวกบระดบและความส าคญของประเดนและหนทางทเกยวของ น ากลมทมสวนไดเสยทงภาคเอกชนและภาครฐ ประชาชนเขามารวมกนในวงกวางเพอพดคย ถกเถยง ตรวจสอบ แกไข รวมถงรวมกนเสนอหนทางเลอกในการเขาไปแทรกแซงทดเหมอนวามประสทธผล ในประเดนและหนทางทเกยวของกบการแกไขปญหา และการพฒนาการจราจรขนสงทางถนนทปลอดภย

4 Nicholas J. Ward and others. (2014). A Premer for Traffic Safety Culture. ITE Journal [Online]. Avirable http://www.westerntransportationinstitute.org/documents/centers/chsc/ITEJMay_TrafficSafetyCulturePrimer_Ward_Otto_linkenbach.pdf Page 44-46.

24

สภาวะวฒนธรรมความปลอดภยทเขมแขงสะทอนใหเหนไดจากการมจ านวนและอตราการเสยชวตและไดรบบาดเจบสาหสลดลงอยางมาก ตรงกนขามกบวฒนธรรมความปลอดภยทออนแอซงสะทอนใหเหนไดจากการมจ านวนและอตราการเสยชวตและไดรบบาดเจบสาหสททรงตวหรอเพมขนตลอดมา รวมท งขาดการผลกดนอนเปนทยอมรบกนโดยทวไปใหเยยวยาในสถานการณนและเกดภาวะยอมจ านนตอสถานการณโดยมองวา อบตเหตทางถนนเปนสงทหลกเลยงไมได ทงนสรปไดวาวฒนธรรมความปลอดภยจะเขมแขงเพยงใดสวนส าคญขนอยกบกลไกดานนโยบาย กฎหมาย และองคกรทเกยวของและบงคบใชกฎหมายดานการจราจร

2.2 หลกการทเกยวกบมาตรการความปลอดภยของคนเดนเทา

ลกษณะความเปนกฎหมาย คอตองเปนค าสง กฎ หรอขอบงคบในการบงคบตอเรองใดๆ โดยเฉพาะและใหมการปฏบตตาม เมอประกาศใหมผลบงคบใชแลวกน าไปสการบงคบใชค าสง กฎ หรอขอบงคบดงกลาวไดตลอดไปจนกวาจะถกแกไข เปลยนแปลงหรอยกเลก เมอกลาวถงกฎหมายจราจร โดยหลกๆ แลวกฎหมายนครอบคลมกฎหมายวาดวยการจราจรทางบก กฎหมายวาดวยรถยนต กฎหมายวาดวยการขนสงทางบก ทงนแนวคด ทฤษฎของกฎหมายดงกลาวอยบนพนฐานของวศวกรรมการจราจรซงพจารณาองคประกอบ 4 ประการของการจราจร คอ ผใชรถใชถนน (Road user’s) ซงไดแก ผขบข ผโดยสาร คนเดนเทา) ยานพาหนะ (vehicle) ถนน (road) และสภาพแวดลอม (environment) ดวยเชนกน กฎหมายจราจรเปนกฎหมายบญญตเกยวกบการสญจรทางบกไปมาบนถนนหลวงทใชรถยนตประเภทตางๆ เปนพาหนะตามทกฎหมายก าหนด รวมถงการใชทางของผขบข คนเดนเทา หรอคนทจงข หรอไล ตอนสตว บทบญญตทงหลายมงหมายกอใหเกดความปลอดภยในชวต รางกาย ทรพยสนของผขบข ผใชรถใชถนน ตลอดจนความประสงคทจะใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยของการใชรถใชถนน เพอมใหเกดปญหาการจราจร ลดผลกระทบดานความสญเสยและความเสยหายตางๆ มากจนเกนไป ความผดตามกฎหมายจราจรเปนความผดประเภทขอหาม (Mala Prohibit) อยางหนงถกบญญตขนโดยมใชดวยเหตผลทางดานศลธรรม แตโดยเหตผลทางเทคนค เชน กฎหมายทก าหนดวาการขบรถตองมใบอนญาตขบรถ กฎหมายเกยวกบทะเบยนราษฎร การภาษ จงเรยกวา กฎหมาย

เทคนค (Technical Law)5 ซงก าหนดกฎเกณฑวธการทจะท าอะไรบางอยางใหเกดผลตามทตงใจไวโดยเฉพาะเจาะจง นนคอ ตองการใหเกดความปลอดภยและความสะดวกในการจราจร การกระท า

5 ทวเกยรต มนะกนษฐ. (2551). ค าอธบายกฎหมายอาญา ภาคทวไป (พมพครงท 9). กรงเทพฯ: วญญชน. หนา 14.

25

ผดตามกฎหมายจราจรเปนความผดทจดอยในประเภทโดยธรรมชาตของการกระท า ไมปฏบตตามท

ก าหนดไวกผด ไมใชเรองดชวตวเอง6 การกระท าความผดตามกฎหมายจราจรมลกษณะของความผดแบงออกเปนสามประเภท7 คอ ฝาฝนกฎระเบยบ (Regulatory Offence) ความผดทเปนการกออนตราย และความผดทเปนการกระท าโดยประมาท ประเภทแรก คอ เปนการกระท าฝาฝนกฎระเบยบทตองปฏบตตาม ซงมงปกปองสงคมในวงกวางจากผลกระทบจากการฝาฝน จนท าใหเกดความเสยหายทเกดขน กฎระเบยบทตองปฏบตตามดงกลาวยงมงควบคมดแลเพอปองกนอนตรายทจะเกดขนในอนาคต โดยผานการบงคบใชใหมความระมดระวงและความประพฤตตามขอก าหนดขนต า มงคมครองประโยชนในดานตางๆ ในการจดความเปนระเบยบเรยบรอยในสงคมเพอประโยชนในทางปกครองและการบรหาร มงหมายยกระดบมาตรฐานความปลอดภยและพกการใชความรนแรงทอาจเกดจากการอยรวมกน ประเภททสอง คอ ลกษณะความผดทเปนการกออนตราย เกดจากแนวความคดทวา กระท าการอยางใดอยางหนงทกอใหเกดภาวะอนตราย ใกลจะกอใหเกดผล หรอเปนอนตรายตอคณธรรมทางกฎหมาย (Legal interest หรอ Rechtsgut) ซงจ าเปนตอการอยรวมกนของมนษยในสงคม โดยเปนลกษณะทกฎหมายตองการประกนจากการลวงละเมด8 คมครองบคคลอนโดยทวไป การกออนตรายจง “สมควรใหมการลงโทษ” อยในตวเอง โดยพจารณาจากความเปนไปไดของผลทจะเกดขน ในองคประกอบความผดการกระท าดงกลาวไมจ าเปนตองปรากฏผลเสยหายเทานน ไมจ าเปนตองวนจฉยวามผลเสยหายของอนตรายเกดขนจรงหรอไม เชน การขบรถยนตขณะเมาสรา กถอวาเปนความผด หรอการขบรถยนตฝาฝนสญญาณไฟแดง แมวาผลเปนเพยงความเสยหายทจะยงไมเกดขนสามารถลงโทษไดแลว กลาวอกนยหนงกคอ เปนอนตรายตอความปลอดภยของการจราจร ซงเปนคณธรรมทางกฎหมายของสวนรวม9 ดวยเหตนเองความผดอาญาทเปนการกออนตรายจงไมไดถกบญญตขนมาเพอลงโทษการกระท าทเกดความเสยหาย แตถกบญญตขนมาเพอใหกอใหเกดความมนคงและความปลอดภยในสงคม

6 สมยศ เชอไทย. (2551). ววฒนาการของกฎหมาย 3 ยค (ทฤษฎกฎหมายสามยคของส านกนตธรรมศาสตร. (ออนไลน). เขาถงไดจาก http://www.openbase.in.th/node/1856 [2551, 21 มกราคม]. 7 สาโรจน คมทรพย. (2539). การบงคบใชกฎหมายเกยวกบการจราจรในเขตกรงเทพมหานคร.วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร, บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. หนา 30. 8 คทราวด สทองเสอ. (2557). คณธรรมทางกฎหมายในกฎหมายอาญา : ศกษาความรบผดฐานรบของโจร. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต, คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. หนา 3. 9 เรองเดยวกน. หนา 11.

26

นอกจากนประเภทลกษณะความผดทเปนการกระท าโดยประมาท คอกระท าโดยไมไดใชความระมดระวง ซงบคคลในฐานะหรอภาวะวสยเชนนนสามารถใชความระมดระวง แตไมไดใชอยางเพยงพอและสมควร ซงกฎหมายวาดวยจราจรทางบกบญญตใหตองรบผดทางอาญาและก าหนดโทษไวในบางฐานความผดเ มอผ กระท าไดกระท าโดยประมาทกตองรบผดตามพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ.2522 ไดแก ความผดฐานขบรถโดยประมาทตามมาตรา 43 (4) ทบญญตวา “หามมใหผขบขขบรถโดยประมาทหรอนาหวาดเสยว อนอาจเกดอนตรายแกบคคลหรอทรพยสน” จะเหนไดวาพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ.2522 มาตรา 43 (4) ใชค าวา “อนอาจเกด” แสดงวาผลของการกระท ายงไมเกดอนตราย ผกระท าความผดกตองรบโทษแลว แมจะเปนการกระท าโดยประมาทกตาม ตวอยางเชน ในคดทมพฤตการณวาจ าเลยขบรถยนตโดยประมาทโดยขบดวยความเรวสงเกนทก าหนดในกฎกระทรวงหรอตามเครองหมายจราจรทไดตดตงไวในทางจนไมสามารถหยดหรอลดความเรวของรถใหชาลงพอทจะหลบหลกไมชนรถคนอนหรอสงอนใดทกดขวางอยขางหนาไดทนจนกอใหเกดอนตรายขน จ าเลยตองรบผดตามกฎหมายจราจรทางบก โทษทก าหนดในพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ.2522 สวนใหญมวตถประสงคในการลงโทษเพอเปนการขมขปราบปรามมใหมการกระท าความผดขน ไมใหผใดใชเจตจานงอสระ(Free Will) ในการเลอกกระท าสงทตางๆทขดตอกฎหมาย กออนตรายและความเสยหาย ดงนนความเหนตอลกษณะความผดของกฎหมายจราจรดงกลาวขางตน จงเหนไดวา กฎหมายก าหนดมาตรการหรอวธการควบคมพฤตกรรมของผขบข คนเดนเทา โดยก าหนดโทษไวส าหรบผฝาฝน ทงนมงใหเกดผลตามเปาหมายส าคญโดยเฉพาะเจาะจงคอ ความปลอดภยของชวต รางกาย ทรพยสนผใชรถใชถนน และความสะดวกในการจราจรทางถนนอนเปนการปองกนสงคมและสรางความเปนระเบยบเรยบรอย สรปไดวา มาตรการโทษตามกฎหมายวาดวยจราจรทางบก ประกอบดวย มาตรการโทษทเปนโทษทางอาญา ไดแก ปรบ จ าคก และมาตรการโทษทไมใชโทษทางอาญา ไดแก การยดใบอนญาตขบข ซงเปนอ านาจของผบญชาการต ารวจ ผบงคบการต ารวจหรอผ ซงไดรบมอบอ านาจจากผด ารงต าแหนงดงกลาว การสงพกใชหรอเพกถอนใบอนญาตขบข ซงเปนอ านาจของศาล มขอสงเกตวา แมผขบขไดถกสงยดใบอนญาตขบขไวแลว ตอมาถกฟองศาลในความผดนน ศาลยงคงมอ านาจสงพกใชหรอเพกถอนใบอนญาตขบข โดยพจารณาจากพฤตกรรมกระท าผดซ าๆ พฤตกรรมรนแรง กออนตราย เพอความปลอดภยของบคคลและทรพยสนของผอน กรณพกใชนนศาลอาจใหพกใชใบอนญาตขบขมก าหนดเวลาเทาใดตามเกณฑของกฎหมายและความเหมาะสม ซงเปนการบงคบใชกฎหมายตามกระบวนการยตธรรมตอผกระท าผด

27

2.2.1 หลกการวศวกรรมการจราจร10 วศวกรรมการจราจรมองคประกอบของการจราจร 4 ประการคอ ผใชรถใชถนน (Road user’s ซงไดแก ผข บข ผโดยสาร คนเดนเทา) ยานพาหนะ (vehicle) ถนน (road) และสภาพแวดลอม (environment) ดงนนอบตเหตการจราจรทางถนนเปนปญหาส าคญทสงผลใหเกดความสญเสยทงชวตและทรพยสนของประชาชนซงสภาพปญหาหรอสาเหตของการเกดอบตเหตสวนใหญมาจากปจจยหลกคออ ผขบข (รวมถงคนเดนเท) ยานพาหนะ ถนน และสงแวดลอม ปจจยแรก คอ ผใชรถใชถนน จ าพวกแรกคอ ผขบข ซงมคณสมบตไมเหมาะสมตอการขบรถโดยไดรบอนญาต และมพฤตกรรมการขบขในลกษณะตางๆทประมาท คกคะนอง ไมเหมาะสม ไมเคารพกฎจราจร ไมตระหนกถงความปลอดภยของผใชรถใชถนนดวยกน และทส าคญสะทอนใหเหนการขาดจตส านกในความปลอดภยตอตนเองและสงคม เชน การขบรถเรวเกนกฎหมายก าหนดไมสามารถควบคมรถไดเมอเหตการณเฉพาะหนา ขบรถโดยไมหยดใหคนเดนเทาขามทางในบรเวณทางขาม ขบขรถใหผานไปกอนมไฟสญญาณใหหยดรถดวยความรบเรงเมอถงทางแยกทางรวมเพอเรงรบ ขบรถตดหนาในระยะกระชนชดหรอแซงในทคบขน ขบรถตดตอกนเปนระยะเวลานานเปนผลท าใหรางกายออนเพลยหรอหลบใน ขบรถโดยเครองดมแอลกอฮอล เปนตน ขบรถไมช านาญทาง การไมคาดเขมขดนรภย และไมใหความส าคญกบการใชเขมขดนรภย รวมไปถงผ ขบขมสภาพรางกายและจตใจไมพรอมหรอไมเหมาะสมตอการขบรถซงมกจะเกดจากการเจบปวยหรอมภาวะบกพรอง โดยปจจยจากผใชรถใชถนนจ าพวกทสองคอคนเดนเทา ซงมความเปราะบางและมความยากล าบากในการขามทาง เชน คนพการ เดก ผสงอาย สตรมครรภ ผปวย ผทมสมภาระมาก เปนตน คนเดนเทาทมพฤตกรรมตางๆทเสยงอนตราย เชน ไมขามถนนในทางขามทก าหนดไว วงตดหนารถในระยะกระชนชด ไมมองใหรอบดานกอนขามถนน ขามตามอ าเภอใจในจดทตนเองสะดวก คยโทรศพทหรอใชโทรศพทมอถอในขณะขามทาง เปนตน ปจจยทสอง คอยานพาหนะ สภาพของรถยนตรถจกรยานยนตและรถโดยสารทมอายการใชงานสง และมการดดแปลง ดวยการเพมทนงผโดยสารและตดตงระบบแกสเปนเชอเพลง ซง

10 โปรดด สรเมศวรพรยะวฒน. (2551). วศวกรรมขนสง. เอกสารประกอบการสอนวชา 533371. ภาควชาวศวกรรมโยธา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา. หนา 122. “วศวกรรมจราจร (Traffic Engineering) สาขาหนงของวศวกรรมขนสงทเกยวของกบการวางแผน การออกแบบทางเรขาคณตและการควบคมกระแสจราจรของถนนยอย ถนนหลก ทางหลวง โครงขายถนน สถานพนทโดยรอบถนน และความสมพนธระหวางการขนสงประเภทตางๆ ทมาใชเสนทางรวมกนนอกจากนวศวกรรมจราจรยงรวมถงการศกษาพฤตกรรมการใชรถใชถนนของผเดนทาง ความสมพนธระหวางลกษณะของถนนและพฤตกรรมของผขบข ผใชรถใชถนนอนๆ และปฏสมพนธตอกนระหวางยวดยานแตละคนในกระแสจราจร (ทางบก)”

28

สงผลใหน าหนกรวมและความสมดลของน าหนกตวรถเปลยนแปลงจากตวรถแบบเดม ซงอาจมผลโดยตรงตอการควบคมรถ การบงคบเลยวจนเกดเหตการณ หลดโคง ทายปด ลอลอคไถล เปนตน รวมถงการไมตดตงอปกรณทจะชวยลดความรนแรงของอบตเหต หรออปกรณทตดตงไมสามารถใชงานไดจรง อาทเชน เขมขดนรภย สภาพอปกรณสวนควบของรถโดยสารสกหรอ เชน ระบบเบรกไมท างาน ยางช ารด เปนตน ปจจยทสาม คอถนนและสงแวดลอม ลกษณะทางกายภาพของถนนทท าใหเกดอบตเหต คอ ปายเตอน ปายจราจรไมอยในจดทผขบข คนเดนเทามองเหนได มสงกดขวางทางเดนเทา การวงของรถ และบดบงสายตา ทางโคงซงไมมปายแจงเตอน ทางโคง ลงเนนทมความชนสง และมระยะทางยาว ทางแยกทไมเหมาะสมและทางแยกไมมสญญาณไฟจราจร ไหลถนน ใชงานไมไดจดกลบรถไมเหมาะสม พนผวถนนเสอมเปนหลมเปนบอ ถนนแคบไมเพยงพอกบปรมาณรถ เปนตน นอกเหนอจากถนนแลวสภาพแวดลอมยงเปนปจจยรวมทกอใหเกดอบตเหตไดดวยเชนกน โดยสวนใหญจะเกดขนในกรณฝนตก ถนนลนท าใหไมสามารถควบคมรถไดผข บขตองใชความระมดระวงเปนพเศษ สวนปจจยสงแวดลอมทกอใหเกดความรนแรงของอบตเหตคอ โครงสรางของตวรถและเกา อ ผ โดยสารทไม มความแขงแรงเพยงพอ การไมสวมหมวกนรภยของผ ใชรถจกรยานยนตการไมคาดเขมขดนรภย ของผใชรถยนตการไมมเขมขดนรภยส าหรบผโดยสารและการไมใหความส าคญกบการใชเขมขดนรภยส าหรบ ผโดยสาร นอกจากนวตถขางทางยงสงผลตอความรนแรงของอบตเหต เชน เสาไฟฟา ปายขางทาง และตนไม ขางทาง เปนตน วศวกรรมการจราจรมอปกรณอ านวยความปลอดภย ทส าคญไดแก รวหรอราวกนอนตราย (Guard Fence) ซงใชในการปองกนและควบคมไมใหยวดยานทเสยการทรงตววงออกนอกเสนทางไปสบรเวณอนอาจกอใหเกดอนตรายขางทาง เพอปองกนการเกดความเสยหายอยางรนแรงแกผขบขยวดยาน และยงชวยลดความรนแรงของอบตเหตและความเสยหายตอยานพาหนะ นอกจากนราวกนอนตรายยงมหนาทอนๆ11 ดงตอไปน 1) เพอลดความรนแรงของอบตเหตทมตอผขบข 2) เพอเปลยนทศทางของยวดยานทวงออกนอกเสนทางโดยไมกอใหเกดอนตรายตอการจราจรรอบขาง 3) เพอปองกนอนตรายตอคนเดนเทา 4) เพอปองกนคนเดนเทาขามเสนทางจราจร ในบรเวณทไมเหมาะสม

11 กรมทางหลวง ส านกอ านวยความปลอดภย. (2549). คมอการเฝาระวงและแกไขปญหาการเกดอบตเหตบนทางหลวงเรองวศวกรรมจราจร. กรงเทพฯ:กรมทางหลวง. หนา 33.

29

ขอพจารณาส าคญของผข บข ไดแก ผขบขเกยวของกบการจราจรไดใน 3 ลกษณะคอ สมรรถนะในการขบรถ การตดสนใจ และมารยาทในการขบรถ12 ซงตองเขาใจพฤตกรรมทางกายภาพและจตใจ ขดความสามารถของผขบขทแสดงออกหรอกระท า และปจจยสภาพแวดลอม วศวกรรมจราจรเกยวของกบการควบคมจราจรในลกษณะตางๆ ท งนน ามาใชและขนอยกบพฤตกรรมของมนษย ตวอยางเชน เครองหมายหรอสญญาณจราจรยอมไรความหมายหากกวาผขบขไมมอง ไมตความ ไมสนองตอบ และไมปฏบตตาม13 ตามหลกวศวกรรมการจราจร ซงศกษาพฤตกรรมการใชรถใชถนนของผ เดนทาง ความสมพนธระหวางลกษณะของถนนและพฤตกรรมของผ ข บข ผ ใชรถใชถนนอนๆ และปฏสมพนธตอกนระหวางยวดยานแตละคนในกระแสจราจร (ทางบก) ไดระบถงคณลกษณะทจ าเปนหลายประการของผขบข14 คอการประมวลผลขาวสารขอมล ในกระบวนการขบรถ ซงโดยทวไปผขบขกระท าการใน 3 ประการ คอประการแรก การน ารองหรอวางแผนเสนทางทจะเดนทางไป ประการทสอง การน าทางหรอขบขไปตามเสนทางอยในชองทางทปลอดภยแลวมการสนองตอบตอการจราจรรอบขาง และประการทสาม การควบคมรถ ทงนเหตทท าใหเกดปญหาในกระบวนการขบรถน ไดแก การไดรบขอมลไมเพยงพอ ยงยากกบขอมลทมากเกนไปไมเขาใจขอมลทผดไปจากปกตธรรมดา ผขบขมความเครยด เหนอยลา ขาดประสบการณ ตนเตน ตนตวชา เปนตน คณลกษณะของการคาดการณได (Expectancy) อาศยความร ประสบการณการขบขทมมาในอดตท าใหสามารถคาดการณสงทจะเกดขนและวางแผนการขบขไดตอไปนนคอ สามารถลดเวลาการตอบสนองและท าใหผ ข บขสามารถปรบเปลยนวธการขบขเตรยมพรอมส าหรบกระบวนการขบรถครงใหมได ทงนหากไมสามารถคาดการณไดอาจท าใหตดสนใจผดหรอไมกใชเวลาการตอบสนองนานขนกวาปกต ตวอยางเชน ในบรเวณทางแยกเลกๆนอกเขตชมชนผขบขคาดวาไมนาจะมรถหรอคนมาตดหนาเพราะไมคอยพบเหนวาเกดขนมากอนจงมกจะขบรถเรวผานไปดวยความมนใจ ในการขบขสองชองทางจราจรผขบขคาดการณไดวารถทวงชาอยเลนดานซายมกจะไมคอยเปลยนหรอเรงความเรวกะทนหน เมอผขบขไดรบขอมลในรปแบบทคาดการณไวและเหตการณเกดขนตามขอมลนน การขบขของผขบขมกจะไมคอยผดพลาด ไมคอยเกดอบตเหต ทงน

12 ปยะ ตะวชย. แนวคดและทฤษฎดานการจราจร. (ออนไลน). เขาถงไดจาก กองบงคบการต ารวจจราจร http://www.trafficpolice.go.th/download/4.แนวคดและทฤษฎดานการจราจร.pdf [2560, 13 มกราคม]. 13 K.W.Ogden. (1990). Human Factors in Traffic Engineering. ITE Journal. page 41. 14 สรเมศวรพรยะวฒน. อางแลว. หนา 3-11.

30

พอจะสรปไดวาลกษณะการขบขมาจากนสย ความคนเคย ประสบการณ และการคาดการณในการขบขได คณลกษณะของการตอบสนองในเวลาทเหมาะสม (Reaction time) ตงแตเมอผขบขมองเหนสญญาณหรอเหตการณ พสจนทราบและเขาใจสญญาณซงเปนสงกระตนมปฏกรยาหรอตดสนใจทจะตอบสนองไปจนถงผขบขกระท าตอบสนองตอสญญาณนน เวลาตอบสนองคอระยะเวลาต งแตเรมตนรบขอมลมาแลวตองใชเวลาในการประมวลผลขอมลน นๆไปจนถงตอบสนอง คณลกษณะของความจ า (Memory) ซงแบงออกเปนสามระยะ คอ ความจ าชวขณะ (sensory memory) ประมาณ 1 วนาท ความจ าระยะสน (short-term memory) ประมาณ 30 วนาท และความจ าระยะยาว (long-term memory) จ าไดนานและสามารถเรยกคนกลบมาได ขอพจารณาเรองความจ านน ามาใชในดานวศวกรรมจราจร เชน ตองตดตงปายเตอนใหลดความเรวในจดทผขบขตองเหนสภาพทางขางหนาทเปนทางโคง ซงเปนการเตอนทตองการใหมการตอบสนองโดยทนท การตดตงปายจ ากดความเรวเปนระยะๆ มงใหผขบขไดรบขอมลเตอนความจ าใหควบคมความเรวเปนระยะๆ การตดตงปายจราจรตองใหมระยะหางกนอยางนอย 2.5 วนาทมาจากหลกการทวาขาวสารขอมลทผ ขบขไดรบตองจ ากดเพอใหสามารถประมวลผลขอมลและมเวลาสนองตอบตอเรองหนงกอนทจะรบขอมลตอไป นอกจากนยงมปจจยจากความลาจากการประมวลผลขอมลจ านวนมาก (Hysteresis Effects) เกดในกรณทผขบขไดรบขอมลมากไปจนถงจดๆหนง ท าใหความสามารถในการประมวลผลขอมลลดลง แมวาจะลดปรมาณขอมลออกจากจดนนแลวกตาม เชน มขอสงเกตวาความสามารถในการประมวลผลขอมลลดต าลงในดานขาออกจากสแยกมากกวาในดานขาเขามายงสแยก ซงอาจจะพออธบายไดวาในบรเวณขาออกหรอขาลองจากหลายๆ สแยกมอตราการเสยชวตของคนเดนเทาสงกวา จงไมควรก าหนดทางขามถนนส าหรบคนเดนเทาและปายหยดรถประจ าทางบรเวณขาออกหรอขาลองทตดกบสแยก คณลกษณะของการมองเหน (Visual Characteristics) เปนความสามารถของผขบขในการรบรขอมลขาวสารโดยการมองเหน ไมวาจะเปนปายจราจร สญญาณไฟจราจร เครองหมายจราจรบนพนทาง รวมไปถงการใชประสาทสมผสอนๆ ในการรบรกลน การสนสะเทอน เสยง การโยนตว ฯลฯ มหลกบางประการททนาสนใจเกยวกบทศนะวสยผขบข คอ เมอรถวงดวยความเรวสงขน มมกวางของการมองเหนกยงแคบลง ดงเชน ความเรว 30 กม./ชม. มมการมองเหน 100 องศา แตเมอความเรว 100 กม./ชม. มมการมองเหนเหลอเพยง 40 องศา คณลกษณะดอยในการมองเหนคอ การมสายตาบกพรอง (Visual Disabilities) เชน ตาบอดส คอไมสามารถแยกระหวางสเขยว สเหลอง สแดง (สของไฟสญญาณจราจร) หรอการรวมกนของสเหลานน ตาพรามว คอ มองไมเหนชดเจน ไม

31

สามารถอานปายในระยะทเปนมาตรฐานได การออกแบบสญญาณและปายจราจร เชน ขนาดและตวอกษรสและความเขมของสของสญญาณไฟ ต าแหนงของสญญาณไฟแดง ไฟเหลอง ไฟเขยวจงตองค านงถงคณลกษณะทางการมองเหน และชวยเหลอผทอาจมสายตาบกพรองไดดวย นอกจากนผขบขมความตองการในการมองเหน (Visual Needs) ซงเปนสงทผขบขพงตองรบทราบและใชในการขบข โดยตองเปนขอมลขาวสารทเหนเดนชด (conspicuity) อานออกได (legibility) เขาใจได (comprehensibility) มความนาเชอถอ (credibility) การท าเครองหมายน าทางใหเหนเดนชด (delineation) ซงเปนประโยชนมากในชวงทมสภาพอากาศและทศนะวสยไมดหรอการขบขในเวลากลางคน กอใหความปลอดภยบนทองถนน15 ซงจากสถตและขอคนพบในหลายงานศกษาวจยสะทอนใหเหนชดเจนวา อบตเหตทางถนนสวนใหญเกดขนมาจากพฤตกรรมของมนษยหรอผใชรถใชถนนนนคอ ทงผขบขและคนเดนเทาจงตองรบผดชอบตอความปลอดภยในการขบรถภายใตระบบการจราจรขนสงทางถนน 2.2.2 หลกการระบบทเออตอความปลอดภย (Safe System Approach) หลกการเรองระบบทเออตอความปลอดภย (Safe System Approach) เปนแนวทางหลก เปาหมายส าหรบระบบดงกลาว กเพอทจะพฒนาระบบขนสงทางถนนทสามารถรองรบความผดพลาดของมนษยทอาจเกดขนได รวมไปถงขดจ ากดของรางกายมนษยตอแรงทมากระท า โดยยอมรบวามนษยสามารถผดพลาดไดเสดงนนอบตเหตจงเปนสงทไมสามารถหลกเลยงได การมระบบทเออตอความปลอดภยไวนนจะสงผลดในกรณทมอบตเหตเกดขนจะไมน าไปสการบาดเจบทรนแรง การมระบบจราจรทปลอดภยตองประกอบไปดวย ระบบจราจรทผข บขมคณสมบตเหมาะสม (Qualified Driver) โดยวธการควบคมผขบขและยานพาหนะในการเขาถงระบบจราจรทางถนนโดยการจดทะเบยนและออกใบอนญาตขบรถโดยเนนถงความปลอดภย ระบบถนนทปลอดภย (Safe Road) ยานพาหนะเหมาะสมกบการวงบนถนน (Roadworthy Vehicle) และสภาพแวดลอมทปลอดภย (Safe Road Environment)16 ระบบทเออตอความปลอดภย นอกจากสามารถรองรบความผดพลาดของมนษย ขดจ ากดของรางกายมนษยตอแรงทมากระท า ยงเพมโอกาสในการรอดชวตและการกลบคนสสภาพเดมของรางกายและจตใจ ใหมการสนองตอบและจดการทดขนตอเหตการณการชนกน เพอมใหผใชรถใช

15 กรมทางหลวง ส านกอ านวยความปลอดภย. (2549). คมอการเฝาระวงและแกไขปญหาการเกดอบตเหตบนทางหลวงเรองวศวกรรมจราจร. กรงเทพฯ:กรมทางหลวง. หนา 3-10. 16 ทวศกด แตะกระโทก. (2554). โครงการพฒนาศกยภาพดานความปลอดภยทางถนนเพอขบเคลอนทศวรรษความปลอดภยทางถนนตามกรอบองคการสหประชาชาต. รายงานวจยฉบบสมบรณ.. กรงเทพฯ : ศนยวชาการเพอความปลอดภยทางถนน. หนา 11.

32

ถนนทประสบเหตการณตองเสยชวต หรอไดรบบาดเจบสาหส ปรบปรงเครอขายทางถนนใหมสภาพทด มการจ ากดความเรวของรถเพอปกปองคมครองผใชรถใชถนน หนวยงานภาครฐทรบผดชอบโดยตรงและองคอนๆ รวมกนวเคราะหทางเศรษฐกจเพอเขาใจระดบของปญหา ใหมการจดการและลงทนในโครงการและพนททมประโยชนมากทสดตอสงคม จากทกลาวขางตนสามารถด าเนนการโดยเปลยนมมมองใหเปนความรบผดชอบของผใชรถใชถนนรวมกนกบหนวยงานภาครฐทเกยวของและผทเกยวของทกภาคสวน (ไมวาจะเปนผจดการระบบจราจรทางถนน ผผลตรถยนต ผออกแบบระบบทเกยวของ ต ารวจจราจร องคกรและมลนธดานความปลอดภยทางถนน สาธารณภย กชพ เปนตน) ซงเปน “ความรบผดชอบรวมกน” ตราบใดทมพฤตกรรมการใชรถใชถนนทไมเหมาะสม การก าหนดใหเปนความรบผดชอบรวมกนดงกลาวขางตนมากยงขนนท าใหสามารถขบเคลอนงานและทรพยากรดวยจตส านก มงมนตงใจรวมกนในสงคม และสงผลใหเกดระบบจราจรขนสงทปลอดภยมากยงขน รวมถงขอพจารณาส าหรบผใชรถใชถนนซงตองมความรบผดชอบทจะตองปฏบตตามกฎหมาย และกฎเกณฑทเกยวของ17 2.2.3 หลกการสบสวนสอบสวนดานอบตเหต ในทวปยโรปไดแบงวธการสอบสวนอบตเหตไดเปน 4 ระดบ คอ 1) การเกบขอมลการเกดอบตเหตตามปกต เชน รายงานของโรงพยาบาล รายงานของต ารวจ ใชสาหรบการวเคราะหแนวโนม และการจดระดบความส าคญ 2) การสอบสวนสาเหตของการเกดอบตเหตระดบกลาง เชน การสอบสวนของต ารวจสามารถใชไดด ส าหรบวเคราะหจดเสยง 3) การสอบสวนการเกดอบตเหตระดบเจาะลก ตองอาศยทมสหวชาชพมออาชพ ใชสาหรบการวางแผนระดบนโยบาย 4) การสอบสวนอบตเหตในเหตการณพเศษ ตองอาศยทมสหวชาชพมออาชพทมความช านาญและเครองมอพเศษ เชน กรณไฟไหมอโมงครถ โดยมเปาหมายเพอปองกนไมใหเกดเหตการณซ า การเกบขอมลการเกดอบตเหตตามปกต และการสอบสวนสาเหตของการเกดอบตเหตระดบกลาง เมอน ามาวเคราะหสามารถใชประโยชนในการวางแผนได การสอบสวนการเกดอบตเหตระดบเจาะลกถอเปนหวใจส าคญตอการหาสาเหตของอบตเหต ซงสามารถใชในการวางแผนระดบนโยบายได แตตองค านงถงการเรยงลาดบความส าคญของเหตการณ ความเปนไปไดและประเมนถงตนทนอรรถประโยชนของการด าเนนงาน รฐสภายโรปไดจดตงคณะท างานขนเพอแกปญหาอบตเหตในยโรปชอวา The Road Strategy for Accidents in Transport Working Group 17 เรองเดยวกน. หนา 12-13.

33

(The RO-SAT Working group) คณะท างานไดขอสรปและแนะนาใหกลมประเทศสมาชกในยโรปสงเสรมการสบสวนสอบสวนอบตเหตเชงลก เพอเพมความสมบรณของขอมลพนฐานดานอบตเหตและการสอบสวนอบตเหตระดบกลาง ซงโดยปกตมกจะดาเนนการโดยต ารวจ และหนวยงานดานถนนอยแลว การสอบสวนอบตเหตจราจรเชงลก ตองไมด าเนนการเฉพาะอบตเหตทมการสญเสยชวตเทานน แตตองครอบคลมจดทมการเกดอบตเหตบอย รวมถงการสญเสยวตถสงกอสรางของถนน ซงจะสามารถชวยปองกนการเกดอบตเหตซ า นอกจากนยงแนะน าถงการจดระบบประเมนตดตาม ทอาศยขอมลจากการสบสวนสอบสวนเชงลก ตามประเภทของอบตเหตทมความสญเสยมาก และอบตเหตทสามารถทาใหเกดการเรยนรเพอปรบปรงพฒนา นอกจากนการสอบสวนอบตเหตเชงลก ยงจ าเปนตองมระบบ road safety audits รวมดวย เนองจากขอมลอาจไดไมครบถวน โดยเฉพาะอยางยง สงแวดลอมของถนนซงระบบการประเมน มาตรฐานของถนนและการประเมนจดเสยงมความส าคญ (European commission Road Safety) เหตผลส าคญทตองมการสบสวน สอบสวนอบตเหต คอเพอหาปจจยทเปนสาเหตวามสงผดปกต เกดขน จากสาเหตใด การวเคราะหหาแนวโนม และสาเหตสามารถนาสการลดจานวนและความรนแรงของอบตเหตทอาจจะเกดขน ความแตกตางพนฐานของการสบสวนสอบสวนดานอาชญากรรมกบดานอบตเหตคอ การสอบสวนดานอบตเหตจราจร มโอกาสเกบขอมล และหลกฐานทงหมดไดเฉพาะชวงระยะเวลาหนงกอนทจะเปดการใชงานของถนนตามปกต ทจะท าใหขอมล และหลกฐานทงหมดจะหมดไป

การสอบสวนอบตเหตมกมขอจากด เนองจากหนวยงานทเกยวของกบการสอบสวนอบตเหตอาจมหนาทควบคมจดการดานจราจรและดานอนๆ เชน การออกใบอนญาตขบข จงทาใหเกดแนวโนมความล าเอยงตอการสอบสวนอบตเหต บางประเทศจงใชหนวยงานอสระ แตกไมสามารถครอบคลมทกพนทไดเนองจากมคาใชจายสง ดงน นจงมกด าเนนการเฉพาะในระดบประเทศ และท าหนาทประเมนถนนปลอดภย โดยมระบบทจะมการเชอมโยงขอมลไปยงต ารวจและทองถน เพอการปองกนและแกไขปญหาจดเสยง การสอบสวนสาเหตของอบตเหตทมความรนแรง หรออบตเหตขนาดใหญ อาจไมสามารถเปนตวแทนส าหรบการปองกนอบตเหตได เนองจากเปนเหตการณทเกดขนเปนครงคราวไมพบบอย แตการสบสวนสอบสวนดานอบตเหตโดยเฉพาะกรณการเสยชวตในจดเสยงทพบบอยจะเปนจดเรมทดในการน าขอมลจากหลายแหลงมาวเคราะหหาสาเหต เพอแกไขจดเสยง เนองจากเปนขอมลทตรงจด ตรงพนทเปนเรองของชวตมนษยทสรางความรสกและมสวนรวมของทมงานและสาธารณะชนใหความส าคญ

34

โดยทวไปขอมล และสถตอบตเหตจากต ารวจไมพอเพยงตอการปองกนแกไขปญหาอบตเหต เนองจากมกใชสาหรบปญหาดานการบงคบใชกฎหมาย และมระเบยบปฏบตตายตว ซงในระบบของเยอรมน ต ารวจจะมหนาท (1) ดแลความปลอดภยของจดอบตเหต ชวยเหลอผบาดเจบ

(2) สอบสวนอบตเหต หาตวผกระทาผดหรอรบผดชอบ

(3) ดแลรกษาสทธของผรบความเสยหายและผทไมไดกระทาผด

(4) เกบขอมลเพอปองกนอบตเหต

(5) รวบรวมสถตอบตเหต

2.3 งานวจยทเกยวกบมาตรการความปลอดภยของคนเดนเทา

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย (2554) ในแผนทน าทางเชงกลยทธทศวรรษแหงความปลอดภยทางถนน พ.ศ. 2554-2563 ระบวา กรอบแนวทางส าหรบทศวรรษแหงความปลอดภยทางถนน (A Framework for the Decade of Action) ขององคการสหประชาชาต มหลกการส าคญในก าหนดทศทางของแผนทศวรรษความปลอดภยทางถนนนน ยดแนวคดเรองระบบทเออตอความปลอดภย (Safe System Approach) เปนแนวทางหลก เปาหมายส าหรบระบบดงกลาวกเพอทจะพฒนาระบบขนสงทางถนนทสามารถรองรบความผดพลาดของมนษยทอาจเกดขนได รวมไปถงขดจ ากดของรางกายมนษยตอแรงทมากระท า แนวคดดงกลาวยอมรบวามนษยสามารถผดพลาดไดเสมอ ดงนนอบตเหตจงเปนสงทไมสามารถหลกเลยงได โดยเปาหมายของการมระบบทเออตอความปลอดภยไวน นจะสงผลดในกรณทมอบตเหตเกดขนจะไมน าไปสการบาดเจบทรนแรง รวมถงขอพจารณาส าหรบผใชรถใชถนนซงตองมความรบผดชอบทจะตองปฏบตตามกฎหมายและกฎเกณฑทเกยวของ

แผนทศวรรษเขาใจถงความจ าเปนของการก าหนดเจาภาพรบผดชอบทงในระดบประเทศและในระดบทองถน รวมท งการท างานทมลกษณะเปนแบบรวมมอกนจากหลายหนวยงาน (Multiple Sectors) กจกรรมตางๆทจะด าเนนการไปเพอตอบสนองตอเปาหมายของทศวรรษจะตองไดรบการเปลยนแปลงไปสการปฏบตในแตละระดบอยางเหมาะสม และควรมงสงเสรมการท างานรวมกนของหลายหนวยงานในภาคการขนสง สขภาพ ต ารวจ ยตธรรม การวางผงเมอง เปนตน ภาคองคกรทไมใชรฐ ภาคประชาสงคม ภาคเอกชนควรไดรบการดงเขามามสวนรวมในการพฒนาและการน าไปสการปฏบตในกจกรรมเหลาน ทงในระดบชาตและระดบนานาชาต โดยมสาระส าคญตามแนวทาง 5 เสาหลก แตละประเทศควรพจารณาความเปนไปไดทจะน าแนวทางหลก 5 ดาน เพอ

35

ประกอบในการวางยทธศาสตรศกยภาพและระบบการจดการขอมลของประเทศ ทงนในบางประเทศอาจจะเรมอยางคอยเปนคอยไปในแตละดานจนครบทกดานกได

การก าหนดแนวทางเพอเพมความปลอดภยตามแนวคดของระบบทเออตอความปลอดภยจะเนนการจดการการใชรถใชถนนทปลอดภย (Safe Road Use) โดยเนนมาตรการทเกยวของกบพฤตกรรม ผใชรถใชถนน ดงน 1) ประชาสมพนธ ใหความร กบผใชรถใชถนนใหเขาใจและปฏบตตามกฎจราจร 2) สรางความเขาใจในทกภาคสวนถงหลกของการรบผดชอบรวมกนเพอความปลอดภยทางถนน 3) สงเสรมใหผขบขมความตระหนกถงการขบขรถในสภาพทรางกายมความพรอม มความตนตวขณะขบข และมการปรบพฤตกรรมการขบขใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมจรงบนถนน 4) มการจดการในการน าผขบขหนาใหมเขาสระบบอยางคอยเปนคอยไปและมดแลใหสอดคลองกบระดบสมรรถนะของผขบขเหลานน 5) มการบงคบใชกฎหมายอยางจรงจงกบผฝาฝนกฎหมาย

จตตมา เทพอารกษกล (2543) ไดศกษามาตรการทางกฎหมายเกยวกบการลงโทษผกระท าผดกฎหมายจราจร พบวาปญหาการจราจรทนบวนจะตดขดมากขนสวนหนงมสาเหตมาจากกระบวนการ บงคบใชกฎหมายจราจรและมาตรการลงโทษผกระท าผดกฎหมายจราจรในปจจบนไมมประสทธภาพ และไมเหมาะสม โดยเฉพาะวธการบงคบใชมาตรการลงโทษในชนเจาพนกงานผบงคบใชกฎหมาย จงไดเสนอแนะวาควรทจะใหน า คดความผดตามพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. 2522 ซงจากเดมทสวนใหญจะอยในอ านาจเปรยบเทยบปรบของเจาพนกงาน ใหมาขนสการพจารณาของศาลอนจะท าใหศาลลงโทษผกระท าผดไดอยางเหมาะสมกบลกษณะของความผดและผลของ การกระท าผดตลอดจนตวผกระท าผดเอง โดยการลงโทษผกระท าผดควรใหศาลใชดลพนจในการปรบเปลยนพฤตกรรม ผกระท าผด ดวยการก าหนดเงอนไขการคมประพฤตหรอการเขารบการอบรมกฎหมายจราจร อกทงมาตรการยด พกใช หรอเพกถอนใบอนญาต มากกวาทจะใชโทษปรบเพยงอยางเดยว ทงนวธพจารณาคดความผดจราจรจะตองสะดวก และรวดเรว ไมจ าตองมแบบอยางทเครงครดเหมอนอยางการพจารณาคดอาญาทวไป ซงจะท าใหมาตรการลงโทษผกระท า ผดกฎหมายจราจรมประสทธภาพ ยตธรรม สะดวก รวดเรว และชวยลดปรมาณการกระท าความผดกฎหมายจราจรได เอกรตน โลหะ (2553) ไดศกษาปญหาทางกฎหมายในการบงคบใชพระราชบญญตจราจรทางบก ศกษากรณการขอตรวจใบอนญาตขบข พบวาประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมายจราจร

36

ลดลง เพราะดวยเหตทกฎหมายจราจรเปนกฎหมายทางเทคนคมไดถกบญญตขนดวยเหตผลทางศลธรรม จงเปนการกระท าผดเพราะกฎหมายบญญตวาเปนความผดและก าหนดโทษเอาไวเทานน กฎหมายจราจรจงตองอาศยมาตรการในการลงโทษมาชวยท าใหมาตรการในการบงคบใชกฎหมายมประสทธภาพมากขน ตามแนวความคดของส านกคลาสสก ซงการลงโทษนนตองอยภายใตหลกการเรองโทษทเหมาะสมดวย แตจากการศกษาบทบญญตในกฎหมายจราจร ไมวาจะเปนพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. 2522 หรอ พระราชบญญตรถยนต พ.ศ. 2522 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 นน ปญหาส าคญทผศกษาพบกคอ กฎหมายจราจรของประเทศไทย ยงไมมการก าหนดโทษในการฝาฝนกฎหมายจราจรทเหมาะสม เนองจากโทษสวนใหญ โดยเฉพาะอยางยงโทษในเรองการฝาฝนบทบญญตเรองใบอนญาตขบขเปนเพยงลหโทษ คอปรบไมเกนหนงพนบาท ซงไมไดท าใหประชาชนเกรงกลวตอกฎหมาย ไมมผลในการขมขใหคนเกรงกลวการถกลงโทษ อนสงผลโดยตรงใหมการละเมดกฎหมายจราจรเปนจ านวนมากในปจจบน พทยา กจตวรานนท (2551) ไดศกษาปญหาทางกฎหมายในการบงคบใชพระราชบญญตจราจรทางบก สรปไดวาสาเหตการบงคบใชกฎหมาย โดยจดล าดบความส าคญของสาเหตคอ (1) ปจจยเกยวกบตวบทกฎหมายและการบงคบใชกฎหมาย ซงมกฎหมายหลายฉบบ ลาสมยไมทนสถานการณการใชรถใชถนน บงคบใชไมทวถง ไมเปนธรรม ไมมประสทธภาพ ท าใหผกระท าผดไมเกรงกลวกฎหมาย การใหอ านาจหนาทเจาหนาทต ารวจจราจรใชดลยพ นจพจารณาความผดกอใหเกดบญหาความไมยตธรรมในสงคม (2) ปจจยเกยวกบพฤตกรรมของผใชรถใชถนน ขาดจตส านก ขาความร ขาดคณสมบตทเหมาะสม ประมาทเลนเลอ เหนแกประโยชนสวนตว กระท าผดซ าซอน บอยครงจนเกดความเคยชน ไมเกรงกลวกฎหมายและโทษทจะไดรบ (3) ปจจยเจาหนาทของรฐ ขาดความตอเนองดานนโยบายและแนวทางการท างาน ดแลรบผดชอบไมทวถง เจาหนาทต ารวจจราจรมขอจ ากดและขาดความพรอม เมอพจารณาจากรายได สวสดการ หนาท ความรบผดชอบ ความทาทายของงาน โอกาสกาวหนาในยศ ต าแหนง การงาน ความตงใจในการปฏบตหนาทลดลง (4) ปจจยหนวยงานหรอองคกรทเกยวกบการจราจรมจ านวนมาก ท าใหการก าหนดนโยบาย มาตรการ แนวทางการท างานไมเปนไปในทศทางเดยวกนและซ าซอน (5) ปจจยสภาพแวดลอม จากการทมจ านวนรถยนต ผใชรถใชถนนเพมขนอยางรวดเรวและตอเนอง ขาดการพฒนาปรบปรงระบบขนสงสาธารณะทมคณภาพ