บทท2เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงน เปนการศกษาความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยการอาชพแกลงผวจยไดศกษา แนวคด หลกการ ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของดงน คอ

2.1 หลกการ ทฤษฎ และแนวคดพฤตกรรมภาวะผนำา2.1.1 ความหมายของผนำาและภาวะผนำา2.1.2 แนวคดและทฤษฎภาวะผนำา

2.2 หลกการ ทฤษฎ และแนวคดเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน

2.2.1 ความหมายของความพงพอใจในการปฏบตงาน2.2.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน2.2.3 พนฐานทางพฤตกรรมของบคคลการปฏบตงาน

2.3 การบรหารงานอาชวศกษา2.3.1 ความหมายและความสำาคญของการจดการและบรหารอาชวศกษา2.3.2 หลกการและแนวนโยบายการปฏรปการอาชวศกษา2.3.3 โครงสรางการบรหารงานของสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา2.3.4 การบรหารงานของวทยาลยการอาชพแกลง

2.4 แนวคดและการสงเคราะหตวแปรทสมพนธกบพฤตกรรมความพงพอใจในการปฏบตงาน

2.4.1 ตวแปรทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปฏบตงานของบคลากร2.4.2 การสงเคราะหตวแปร

2.5 งานวจยทเกยวของ2.6 กรอบแนวคดในการวจย

2.1 หลกการ ทฤษฎ และแนวคดพฤตกรรมภาวะผนำา

2.1.1 ความหมายของผนำาและภาวะผนำา (Leadership)ความเปนผนำาเปนหนาทหนงในหลายๆหนาทของผบรหาร ซง

ความเปนผนำากบ ผบรหารจงแตกตางกนกลาวคอ ผบรหารเปนตำาแหนงทกำาหนดขนในองคการ มอำานาจโดยตำาแหนงและ ไดรบความคาดหวงในหนาทเฉพาะเจาะจง จะมงเนนทการควบคม การตดสนใจ และผบรหารจะตองมลกษณะของผนำา(Leadership) สวนผนำาจะไมไดรบมอบอำานาจทางสายงานแตมอำานาจโดยวธอนมบทบาททกวางกวาบทบาทผบรหารผนำาจะเนนทกระบวนการกลม การรวบรวมขอมล ขาวสาร การใหขอมลยอนกลบ และการใชอำานาจกบบคคลอน ดงนน ภาวะผนำาคอศาสตรและศลปในการบรหารงานของผนำาและผบรหาร จงเปนปจจยสำาคญตอความสำาเรจขององคการงานจะดำาเนนไปดวยดและบรรลวตถประสงคยอมขนอยกบทกษะการบรหารงานซงบคคลไดใหความหมายของผนำาและภาวะผนำา ดงน

มาล จฑา (2542 : 10)กลาววาผนำา หมายถง บคคลทดำารงตำาแหนงเปนหวหนาในหนวยงานโดยไดรบการแตงตง เลอกตง หรอไดรบการยกยองใหเปนหวหนาและเปนบคลากรทมอทธพลเหนอจตใจผอน ในการทชกจงใจใหบคคลปฏบตตามคำาสง

วชรนทร พงษพนธอศดร (2545 : 20) กลาววา ผนำา หมายถง บคคลทแสดงพฤตกรรมในการจงใจทำาในสงทเขาตองการ โดยมเปาหมายขององคการเปนจดหมายปลายทาง

เสนาะ ตเยาว (2535: 5-6) กลาววา ภาวะผนำา เกดขนไดจากการพฒนาบคคลไมใชเกดจากคณสมบตสวนตว คอ เกดจากพฤตกรรมของผนำาเอง พฤตกรรมทกอใหเกดความเปนผนำาคอความสมพนธระหวางผนำากบผอน หรอในแงของการบรหาร คอ ปฏสมพนธระหวางผบงคบบญชากบผใตบญชา

เฮอรเซย และบลานชารด (Hersey and Blanchard, 1982:69 อางถงใน ประเสรฐสมพงษธรรม, 2537: 45) ใหความหมายวา ภาวะผนำา คอกระบวนการทมอทธพลตอกจกรรมของบคคลทพยายามใหบรรลเปาหมายในสถานการณหนง

สรยภรณ ทรรศนยากร (2541 : 30)กลาววา ภาวะผนำา หมายถง พฤตกรรมทผนำาแสดงออกในการใชอำานาจหนาทหรออทธพลทมอยตอผรวมงานในสถานการณตางๆโดยการจงใจผรวมงานใหเกดแรงจงใจภายในเพอใหผรวมงานพงพอใจใหความรวมมอซงกนและกนดวยความเตมใจและใชความพยายามของตนในการปฏบตงานโดยทมเทกำาลงความคด กำาลงกายความรความสามารถในการชวยกนแกปญหาเพอใหการปฏบตงานบรรลตามวตถประสงคทกำาหนดไวอยางมประสทธภาพ

การดา จนทรแยม (2546 : 128) กลาววา ภาวะผนำาเปนกระบวนการทผนำาใชอทธพลหรออำานาจทมอยในการชกนำา หรอโนมนาวใหผใตบงคบบญชาปฏบตหนาทของตนอยางมประสทธภาพ เพอใหบรรลเปาหมายขององคกร

ผวจยไดสรปวาภาวะผนำา เปนความสามารถดานอทธพลตอบคคลในกลมเพอนำาไปสความสำาเรจตามเปาหมาย ใชกระบวนการสงการตามสถานการณ การมปฎสมพนธ โดยถายทอดแนวคดไปส การปฏบต ดงนน อาจกลาว ไดวาภาวะผนำาเปนการมปฏสมพนธทไมหยดนงของกระบวนการ 3 อยาง ทมความเกยวเนองและมอทธพลตอกน ไดแก ผนำา (Leaders)ผตาม (Follows) และสถานการณ (Situations) นำาไปสความพงพอใจในการ

ภาวะผนำา

(LEADERSHIP)

ปฏบตและบรรลผลตามเปาหมายโดยสรปตามภาพประกอบท 1 แสดงปฏสมพนธระหวางผนำา ผตาม และกระบวนการ ดงน

ปฏสมพนธความพงพอใจ

ภาพประกอบท1 แผนภมแสดงปฏสมพนธระหวางผนำา ผตาม และกระบวนการทมา: อาร เพชรผด (2537: 127)

2.1.2 แนวคดและทฤษฏภาวะผนำา(Leadership theory)สมยโบราณมนษยมความเชอวา การเปนเรองของความสามารถท

เกดขนเฉพาะตระกล หรอ เฉพาะบคคลและสบเชอสายกนได บคลกภาพและลกษะระของการเปนผนำาเปนสงทมมาแตกำาเนดและเปนคณสมบตเฉพาะตว

ผนำา(Leaders)(Leaders)

สถานการณ (Situations)

ผตาม(Follows)

เปาหมาย(GOAL)

ภาวะผนำา(LEADERSHIP)

สามารถถายทอดทางพนธกรรมได ผทเกดในตระกลของผนำายอมจะตองมลกษะผนำาดวย

แนวคดเกยวกบผนำาเรมเปลยนแปลงไปตามยคสมย มการศกษาและรวบรวมทฤษฎเกยวกบภาวะผนำา โดยแบงตามระยะเวลาการพฒนา (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2533 : 176 - 185) ดงน

2.1.2.1 ทฤษฏคณลกษณะผนำา (Trait theories)2.1.2.2 ทฤษฏพฤตกรรมผนำา (Behavioral theories)2.1.2.3 ทฤษฏภาวะตามสถานการณ (Situational or contingency leadership theories)2.1.2.4 ทฤษฏภาวะนำาการเปลยนแปลง (Transformational leadership theories)

2.1.2.1 ทฤษฏคณลกษณะผนำา (Trait theories)ระยะแรกของการศกษาภาวะผนำาเรมในป ค.ศ. 1930-

1940 แนวคดมาจากทฤษฏมหาบรษ (Great man theory of leaderships) ของกรกและโรมนโบราณ มความเชอวา ภาวะผนำาเกดขนเองตามธรรมชาตหรอโดยกำาเนด ไมสามารถเปลยนแปลงได แตสามารถพฒนาขนไดลกษณะผนำาทดและมประสทธภาพสงจะประกอบดวย ความเฉลยวฉลาด มบคลกภาพซงแสดงถงการเปนผนำาและตองเปนผทมความสามารถสงดวย ผนำาในยคนไดแก พระเจานโปเลยน ฮตเลอร พอขนรามคำาแหงมหาราช สมเดจพระนเรศวรมหาราช พระเจาตากสนมหาราช เปนตน ตวอยาง การศกษาเกยวกบ Theit Theories ของ Gardner ไดแก

1) The Tasks Of Leadership : กลาวถง งานทผนำาจำาเปนตองม 9 อยาง ไดแก มการกำาหนดเปาหมายของกลม มบรรทดฐาน และคานยมของกลม รจกสรางและใชแรงจงใจ มการบรหารจดการ มความ

สามารถในการปฏบตการ สามารถอธบายไดเปนตวแทนของกลมไดแสดงถงสญลกษณของกลม และมความคดรเรมสรางสรรค

2)Leader-Constituent Interaction เชอวาผนำาตองมพลงวเศษเหนอบคคลอนหรอมอทธพลเหนอบคคลอนๆเพอทสนองตอบความตองการขนพนฐาน ความคาดหวงของบคคลและผนำาตองมความเปนตวของตวเอง สามารถพฒนาตนเองและพฒนาใหผตามมความแขงแกรงและสามารถยนอยดวยตนเองอยางอสระทฤษฏนพบวา ไมมคณลกษณะทแนนอนหรอชชดของผนำาเพราะผนำาอาจไมแสดงลกษณะเหลานออกมา

ผวจยสรปวา ผนำาทฤษฏนมคณลกษณะผนำาทมความรความสามารถในการบรหารจดการและมอทธพลเหนอบคคลอนมความเปนตวของตวเอง แสดงออกถงลกษณะ ของผนำาไดด มความคดรเรมสรางสรรค

2.1.2.2 ทฤษฏพฤตกรรผนำา (Behavioral theories) เปนการพฒนาในชวงป ค.ศ.1940 -1960 แนวคดหลก

ของทฤษฏ คอ ใหมองในสงทผนำาปฏบตและชใหเหนวาทงผนำาและผตามตางมอทธพลซงกนและกน นกทฤษฏ ไดแก Kurt Lewin Rensis Likert and Mouton และ Douglas McGregor มรายระเอยดดงน

1) แนวคดจากการศกษาของเคอรท เลวท แหงมหาวทยาลยไอโอวาไดแบงลกษณะผเปน 3 แบบ คอ

1.1) ผนำาแบบอตถนยมหรออตตาธปไตย (Democratic leaders) จะตดสนใจดวยตนเอง ไมมเปาหมายหรอวตถประสงคแนนอนขนอยกบผนำาเอง คดถงผลงานไมคดถงคน บางครงจะ

ทำาเกดศตรได ผนำาลกษณะนจะใชไดดในชวงภาวะวกฤตเทานน ผลของการเปนผนำาลกษณะน จะทำาใหผไดบงคบบญชาไมมความเชอมนในตนเอง และไมเกดความรเรมสรางสรรค

1.2) ผนำาแบบประชาธปไตย (Democratic Leaders)ใชการตดสนใจของกลมหรอใหผตามมสวนรวมในการตดสนใจ รบฟงความคดเหนสวนรวม ทำางานเปนทม มการสอสารแบบ 2 ทาง ทำาใหเพอผลผลตและความพงพอใจในการทำางาน บางครงการองกลมทำาใหใชเวลานานในการตดสนใจ ระยะเวลาทเรงดวนผนำาลกษณะนไมเกดผลด

1.3) ผนำาแบบตามสบายหรอเสรนยม (Laissez faire leaders) จะใหอสระกบผไดบงคบบญชาเตมทในการตดสนใจในการแกปญหา จะไมมการกำาหนดเปาหมายทแนนอนไมมหลกเกณฑ ไมมระเบยบ จะทำาใหเกดความคบของใจหรอความไมพอใจของผรวมงานไดและไดผลผลตตำา การทำางานของผนำาลกษณะนเปนการกระจายงานไปทกลม ถากลมมความรบผดชอบและมแรงจงใจในการทำางานสง สามารถควบคมไดด มผลงานและความรเรมสรางสรรค

ผวจยไดสรปวา ลกษณะผนำาแตละแบบจะสรางบรรยากาศในการทำางานทแตกตางกน ดงนนพฤตกรรมของผนำาจะตองมทกษะทางการบรหารในการเลอกใชลกษณะของผนำาแบบใดยอมขนอยกบความเหมาะสมทสามารถควบคมบคลากรได

2) แนวคดจากการศกษาของลเคอรท (Likert’s Michigan Studies) แหงมหาวทยาลยมชแกน จากผลศกษาไว ดงน

เรนสส ลเคอรท (Rensis Likert) และสถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยมชแกน(อางองถงใน Miner,1992:236) ทำาการวจยดาน

สถาวะผนำาโดยใชเครองมอท Likert และกลมคดขน ประกอบดวย ความคดรวมยอดเรอง ภาวะผนำา แรงจงใจ การตดตอสอสาร การปฏสมพนธ และการใชอทธพล การตดสนใจ การตงเปาหมาย การควบคมคณภาพและสมรรถนะของเปาหมาย โดยแบงลกษณะผนำาเปน 4 แบบ คอ

2.1) แบบใชอำานาจ (Explorative authoritative) ผบรหารใชอำานาจเผดจการสง ไววางใจผไดบงคบบญชาเลกนอย บงคบบญชาแบบขเขญมากกวาการชมเชย การตดตอสอสาร เปนไปทางเดยวจากบนลงลาง การตดสนใจอยในระดบเบองบนมาก

2.2) แบบใชอำานาจเชงเมตตา (Benevolent authoritative) ปกครองแบบพอ ปกครองลก ใหความไววางใจผใตบงคบบญชา จงใจโดยการใหรางวล แตบางครงขลงโทษ ยอมใหการตดตอสอสารจากเบองลางสเบองบน ไดบาง รบฟงความคดเหนจากผใตบงคบบญชาบาง และบางครงยอมใหการตดสนใจแตอยภายใตการควบคมอยางใกลชดของผบงคบบญชา

2.3) แบบปรกษาหารอ (Consultative democratic) ผบรหารจะใหความไววางใจและการตดสนใจแตไมทงหมด จะใชความคดและความคดเหนของผใตบงคบบญชาเสมอใหรางวลเพอสรางแรงจงใจจะลงโทษนานๆ ครงและใชการบรหารแบบทมสวนรวม มการตดตอสอสารแบบ 2 ทางจากระดบลางขนบนและจากระดบบนลงลาง การวางนโยบายและการตดสนใจมาจากระดบบน ขณะเดยวกนกใหยอมการตดสนใจบางอยางอยในระดบลางผบรหารเปนทปรกษาในทกดาน

2.4) แบบมสวนรวมอยางแทจรง (Participative democratic) ผบรหารใหความไววางใจและเชอถอผใตบงคบบญชา ยอมรบ

ความคดเหนของผใตบงคบบญชาเสมอ มการใหรางวลตอบแทนเปนความมนคงทางเศรษฐกจแกกลม มการบรหารแบบมสวนรวม ตงจดประสงครวมกน มการประเมนความกาวหนา มการตดตอสอสารแบบ 2 ทางทงจากระดบบนลงลางในระดบเดยวกน หรอในกลมผรวมงานสามารถตดสนใจเกยวกบการบรหารไดทงในกลมบรหารและกลมผรวมงาน

ผวจยไดสรปความวาลกษณะสภาวะผนำาทง 4 แบบน มความสมพนธกบการปฏบตงานของผบรหารกบผตามการทจะประความสำาเรจกบการปฏบตงานใหบรรลเปาหมายไดนน ผนำาสามารถวเคราะหตนเองในพฤตกรรมสภาวะผนำาตางๆ กนและแบบทดทสด คอ ลกษณะของผนำาแบบมสวนรวมอยางแทจรง

3) แนวคดแบบตาขายการจดการของเบลคและมตน(Blake and Mouton’s Managerial Grid)

เบลคและมตน Blake and Mouton กลาววา ภาวะผนำาทดมปจจย 2 อยาง คอ คน(People) และผลผลต(Product) โดยกำาหนดคณภาพและลกษณะสมพนธภาพของคนเปน 1-9 และกำาหนดผลผลตเปน 1-9 เชนกน และสรปวาถาคนมคณภาพสงจะสงผลใหผลผลตมปรมาณและคณภาพสงตามไปดวย เรยกรปแบบนวา Nine-Nine style (9,9 style) ซงรปแบบของการบรหารแบบตาขายนจะแบงลกษณะเดนๆ ของผนำาไว 5 แบบ คอ แบบมงงานเปนหลก แบบมงคนเปนหลก แบบมงงานตำามงคนตำา แบบทางสายกลาง และแบบทำางานเปนทม ซงไดแสดงแบบภาวะผนำาในมตเนนคนและผลงานตารางท 1 ดงน

ตารางท 1 แบบภาวะผนำาตามแนวคดของ Blake and Mouton’s

ตามแนวคดของ Blaake and Mouton รปแบบของผนำาม 5 รปแบบ ไดแก

(1) แบบมงงาน (Task – oriented /Authority compliance) แบบ 9,1 ผนำาจะมงเอาแตงานเปนหลก (Production Oriented) สนใจคนนอย มพฤตกรรมแบบเผดจการ จะเปนผวางแผนกำาหนดแนวทางการปฏบต และออกคำาสงใหผใตบงคบบญชาปฏบตตามเนนผลผลตไมสนใจสมพนธภาพของผรวมงาน หางเหนผรวมงาน

(2) แบบมงคนสง (Country club management) แบบ 1, 9 ผนำาจะเนนการใช มนษยสมพนธและเนนความพงพอใจของผตามในการทำางาน ไมคำานงถงผลผลตขององคการสงเสรมใหทกคนมความรสกเปนสวนหนงของครอบครวใหญทมความสข นำาไปสสภาพการณสงแวดลอมและมความสขในการทำางาน การนเทศในการทำางานควรมเพยงเลกนอยไมจำาเปนตองมการควบคมในการทำางาน ลกษณะคลายการทำางานในครอบครวทมงเนนความพงพอใจ ความสนกสนานในการทำางานของผรวมงาน เพอหลกเลยงการตอตานตาง ๆ

(3) แบบมงงานตำามงคนตำา (Impoverisbed)แบบ 1,1 ผบรหารจะสนใจคนและสนใจงานนอยมาก ใชความพยายามเพยงเลกนอยเพอใหงานดำาเนนไปตามทมงหมาย และคงไวซงสมาชกภาพขององคการ ผบรหารมอำานาจในตนเองตำา มการประสานงานกบผใตบงคบบญชานอยเพราะขาดสภาวะผนำา และมกจะมอบหมายใหผใตบงคบบญชาทำาเปนสวนใหญ

(4) แบบทางสายกลาง (middle of the road management) แบบ 5, 5 ผบรหารหวงผลงานเทากบขวญและกำาลงใจของปฏบตงาน ใชระบบราชการทมกฎระเบยบแบบแผน ผลงานไดจากการปฏบตตามระเบยบ โดยเนนขวญ ความพงพอใจ หลกเลยงการใชกำาลงและอำานาจยอมรบผลทเกดขนตามความคาดหวงของผบรหาร มการจดตงคณะ

กรรมการในการทำางานหลกเลยงการทำางานทเสยงเกนไป มการประนประนอมในการจดการกบความขดแยง ผรวมคาดหวงวาผลประโยชนมความเหมาะสมกบการปฏบตงานทไดกระทำาลงไป

(5)แบบทำางานเปนทม (Team management) แบบ 9, 9 ผบรหารใหความสนใจทงเรองงานและขวญกำาลงใจผใตบงคบบญชา คอ ความตองการขององคการและความตองการของคนทำางานจะไมขดแยงกน เนนการทำางานอยางมประสทธภาพ บรรยากาศในการทำางานสนกผลสำาเรจ ของงานเกดจากความรสกยดมนของผปฏบตตามอาศยซงกนและกน ระหวางสมาชก สมพนธภาพระหวางผบรหารกบผตาม เกดจากความไวใจ เคารพนบถอซงกนและกน ผบรหารแบบนเชอวา ตนเปนเพยง ผเสนอแนะหรอใหคำาปรกษาแกผใตบงคบบญชาเทานน อำานาจการวนจฉยสงการและอำานาจการปกครองบงคบบญชายงอยทผใตบงคบบญชามการยอมรบความสามารถของแตละบคคล กอใหเกดความคดสรางสรรคในการทำางาน

ผวจยไดสรปวาผนำาตามความคดนจะวดทคณภาพของคน และผลผลตของงาน และพบวาลกษณะผนำาทมพฤตกรรมแบบทำางานเปนทมจะมประสทธภาพมากทสด

4)แนวคด ทฤษฎ เอกซ วาย ของแคเกรเกอร (mcGregor’s : T Y Theory)

ดกลาส แมคเกรเกอร (Douglas McGregor 1960 : 33 – 34 อางถงในสรอยตระกล อรรถมานะ,2541 : 106-107) เปนนกจตสงคมจตสงคมอเมรกา ซงทฤษฎนเกยวกบของกบทฤษฎแรงจงใจและทฤษฏความตองการขนพนฐานของมาสโลว ซง McGregor มความเหนวา การทำางานกบคนจะตองคำานงถง ธรรมชาตของมนษยและพฤตกรรมของมนษย คอ มนษยมความตองการพนฐานและแรงจใจ ผบรหารทม

ประสทธภาพจะตองใหสงทผตามหรอผใตบงคบบญชาเกดความศรทธาและกระตอรอรนชวยกนปฏบตงานใหบรรลจดมงหมาย

Theory X พนฐานของคน คอ ไมชอบทำางาน พนฐานคนขเกยจ อยากไดเงน อยากสบายเพราะฉะนนบคคลกลมนจำาเปนตองคอยควบคมตลอดเวลา และตองมการลงโทษมกฎระเบยบอยางเครงครด

Theory Y เปนกลมทมองในแงด มความตระหนกในหนาทความรบผดชอบเตมใจทำางาน มการเรยนร มการพฒนาตนเอง พฒนางาน มความคดสรางสรรค และมศกยภาพในตนเอง

ผวจยไดสรปวา ผนำาตองเขาใจความแตกตางพนฐานของบคคลสามารถวเคราะหบคลากรในองคกร โดยสมมตฐาน ตามทฤษฎเอกซ ใหความสำาคญกบความตองการคานความมนคงของบคลากร สวนทฤษฎวาย จะสมมตฐานใหความสำาคญกบสงททำาใหบคลากร เกดความพงพอใจในการปฏบตงานเพอสรางแรงจงใจตรงตามทตองการ เกดความกระตอรอรนใหบรรลวตถประสงค

2.1.2.3 ทฤษฎตามสถานการณ (Situational or contingency leadership theory)

เปนทฤษฎทนำาปจจยสงแวดลอมของผนำามาพจารณาวามความสำาคญตอความสำาเรจของผบรหาร ขนอยกบสงแวดลอมหรอสถานการณทอำานวยให ซงศกษาจากแนวคดทฤษฎตางๆ ดงน

1)แนวคดทฤษฎ 3-D Management Styleเรดดน (Reddin, 1970 : 230 อางถงในเสรศกด ว

ศาลาภรณ,2536:20)เพมมตประสทธผล เขากบมตพฤตกรรมดานงาน และมตพฤตกรรมดานมนษยสมพนธ เรดดนกลาววาแบบภาวะผนำาตางๆ อาจมประสทธผลหรอไมกไดขนอยกบสถานการณ ซงประสทธผลจะหมายถง การทผบรหารประสบความสำาเรจในผลงานตามบทบาทหนาทและความรบผดชอบท

มอยแบบภาวะผนำาจะมประสทธผลมากหรอนอยไมไดขนอยกบพฤตกรรมการบรหารทมงงานหรอมนษยสมพนธซงแบบภาวะผนำากบสถานการณทเขากนไดอยางเหมาะสม เรยกวา มประสทธผลแตถาไมเหมาะสมกบสถานการณ เรยกวา ไมมประสทธผล และ เรดดนยงแบงผนำาตามแนวคดทฤษฎ 3D Management Style ออกเปน 4 แบบ ดงตารางท 2 แสดงภาวะผนำาตามแนวคดทฤษฎ 3-D management Style ดงน

ตารางท 2 ภาวะผนำาตามแนวคดทฤษฎ 3-D management Style

ผนำาทไมมประสทธภาพ ลกษณะพนฐานภาวะผนำา

ผนำาทมประสทธภาพ

1.แบบหนงาน (Deserter) คอ ผนำาทเอาแตผลของงานอยางเดยว

แบบแบงแยก(Separated)

แบบขาราชการ (Bureaucrat) คอ ทำางานแบบเครองจกรไมมความคดสรางสรรคใหงานเสรจไปวนๆ

2.แบบอตตนยม (Autocrat) คอ ผนำาทเอาแตผลของงานอยางเดยว

แบบเสยสละDedicated

แบบเผคจการทมใจเมตตา (Benevolent Autocrat) คอ มความเมตตากรณาผรวมงานมากขน

3.แบบนกบญ (Missionary) คอ ผนำาเหนแกสมพนธภาพเสยสละทำาคนเดยวจงไดคณภาพงานตำา

แบบเนนความสมพนธ

(Related)

แบบนกพฒนา (Developer) คอ ตองรจกพฒนาผตามใหมความรบผดชอบงานมากขน

4.แบบประนประนอม แบบผนกรวมกน(Integrated)

แบบนกบรหาร

(Compromiser) คอผนำาจะประน ประนอมทกๆเรอง

(Executive) คอ ตองมผลงานดเลศและสมพนธภาพกดดวย

ทมา: เสรมศกด วศาลาภรณ (2536 : 21)

ผวจยไดสรป ภาวะผนำาตามแนวคดของเรดดน ไดคำานงถงภาวะผนำา 3 ประเภท คอ ลกษณะภาวะผนำาทไมมประสทธภาพ ลกษณะพนฐานภาวะผนำา และลกษณะภาวะผนำาทมประสทธภาพ นำามาเปรยบเทยบมความเขาใจชดเจนมากยงขน ผนำาหรอนกบรหารทมผลงานดเลศตองมสมพนธภาพทด

2)แนวคดทฤษฎวงจรชวต Life-Cycle Theoryเฮอรเซยและบลนชารด (Hersey and Blanchand อาง

ถงใน ประเสรฐสมพงษธรรม, 2537 : 50) ไดเสนอทฤษฎวงจรชวต โดยไดรบอทธพลจากทฤษฎเรดดนและยงยดหลกการเดยวกน คอ แบบภาวะผนำาอาจมประสทธผลหรอไมกได ขนอยกบสถานการณ องคประกอบของภาวะผนำาตามสถานการณตามทฤษฎของเฮอรเซยและบลนชารดประกอบดวย

(1)ปรมาณการออกคำาสง คำาแนะนำาตางๆ หรอพฤตกรรมดานงาน

(2)ปรมาณการสนบสนนทางอารมณ สงคม หรอพฤตกรรมดานมนษยสมพนธ

(3)ความพรอมของผตามหรอกลมผตามเฮอรเซยและบลนชารด แบงภาวะผนำาออกเปน 4 แบบ คอ

(1)ผนำาแบบบอกทกอยาง (Telling) ผนำาประเภทนจะใหคำาแนะนำาอยางใกลชดและดแลลกนองอยางใกลชด เหมาะสมกบผตามทมความพรอมอยในระดบท 1 คอ (M1) บคคลมความพรอมอยในระดบตำา

(2)ผนำาแบบขายความคด (Selling) ผนำาประเภทนจะคอยชแนะบางวาผตามขาดความสามารถในการทำางาน แตถาผตามไดรบการสนบสนนใหทำาพฤตกรรมนนโดยการใหรางวลกจะทำาใหเกดความเตมใจทจะรบผดชอบงานและกระตอรอรนทจะทำางานมากขน ผบรหารจะใชวธการตดตอสอสารแบบ 2 ทาง และตองคอยสงงานโดยตรง อธบายใหผตามเขาใจ จะทำาใหผตามเขาใจและตดสนใจในการทำางานไดด เหมาะกบผตามทมความพรอมในการทำางานอยในระดบท 2 คอ (M2) บคคลมความพรอมอยในระดบตำาถงปานกลาง

(3)ผนำาแบบเนนการทำางานแบบมสวนรวม (Participation) ผนำาประเภทนจะคอยอำานวยความสะดวกตางๆในการตดสนใจ มการซกถาม มการตดตอสอสาร 2 ทางหรอรบฟงเรองราว ปญหาตางๆ จากผตาม คอยใหความชวยเหลอในดานตางๆ ทงทางตรงและทางออม ทำาใหผตามปฏบตงานไดเตมความรความสามารถและมประสทธภาพ เหมาะกบผตามทมความพรอมอยในระดบ 3 (M3) คอความพรอมขงผตามอยในระดบปานกลางถงระดบสง ซงเปนบคคลทมความสามารถแตไมเตมใจทจะรบผดชอบงาน

(4)ผนำาแบบมอบหมายงานใหทำา (Delegation) ผบรหารเพยงใหคำาแนะนำาและชวยเหลอเลกๆ นอยๆ ผตามคดและตดสนใจเองทกอยาง เพราะถอวาผตามทมความพรอมในการทำางานระดบสงสามารถทำางานใหมประสทธภาพไดด เหมาะกบผตามทมความพรอมอยในระดบ 4 (M4) คอ ความพรอมอยในระดบสง ซงเปนบคคลทมทงความสามารถแลเตมใจหรอมนใจในการรบผดชอบการทำางาน

ผวจยไดสรปภาวะผนำาตามแนวคดของเฮอรเซย และบลนชารด แสดงถงความสมพนธภาวะผนำากบผตามขนอยกบสถานการณ ใชประกอบการบรหารบคลากรใน 4 แบบและในแบบท 4 ผนำาแบบมอบหมายงานใหทำา (Delegation) จะเปนลกษณะภาวะผนำาทมประสทธภาพมากทสด

3)แนวคดแบบภาวะผนำาทมประสทธผล ของฟดเลอร (Fiedler’s Contingency Model of Leadership Effectiveness)

ฟดเลอร (Fiedler, 1967 : 79 อางถงใน สรอยตระกล อรรถมานะ,2541 : 264-265) กลาววา ภวาะผนำาทมประสทธภาพทคำานงถงตวแปรกำาหนดสถานการณทเออตอการใชความเปนผนำาประกอบดวยปจจย 3 สวน คอ

(1)ความสมพนธระหวางผนำาและผตาม บคลกภาพของผนำา มสวนสำาคญทจะทำาใหกลมยอมรบ

(2)โครงสรางของงาน งานทใหความสำาคญ เกยวกบโครงสรางของงานอำานาจของผนำาจะลดลง แตถางานใดตองใชความคด การวางแผน ผนำาจะมอำานาจมากขน

(3)อำานาจของผนำา ผนำาทดทสด คอ ผทเหนงานสำาคญทสดแตถาผนำาทจะทำาเชนนไดผนำาตองมอำานาจและอทธพลมากแตถาผนำามอทธพลหรออำานาจไมมากพอจะกลายเปนผนำาทเหนความสำาคญของสมพนธภาพระหวางผนำาและผตามมากกวาเหนความสำาคญของงาน

ผวจยไดสรปแนวแบบภาวะผนำาทมประสทธผลคดตามทฤษฎของฟดเลอร (Fiedler) ผนำาไดคำานงถงตวแปร ไดแก ความสมพนธระหวางบคลโครงสรางของงาน และอำานาจของผนำา ทสามารถกำาหนดสถานการณ ทเออใหผบรหารใชความเปนผนำาทมประสทธภาพและสามารถควบคมสถานการณขององคกรได

2.1.2.4 ทฤษฎภาวะผนำาการเปลยนแปลง (Transformational leadership theory)

ภาวะผนำาการเปลยนแปลง (Transformational leadership theory) เปนทฤษฎของการศกษาภาวะผนำาแนวใหม หรอกระบวนทศนใหม (New paradigm) ของภาวะผนำาโดยมแบสและอโวลโอ (Bass & Avolio) เปนสองทานแรกทไดกลาวถงภาวะผนำาการเปลยนแปลงโดยแสดงใหเหนเปนทฤษฎของการศกษาภาวะผนำาแนวใหม เนองจากภาวะผนำาการเปลยนแปลงเปนการเปลยนแปลงกระบวนทศนไปสความเปนผนำาทมวสยทศน (Visionary) และมการกระจายอำานาจ หรอเสรมสรางพลงจงใจ (Empowering) และเปนผมคณธรรม (Moral agents) และกระตนผตามใหมความเปนผนำา

กอนจะมาเปนแนวคดทฤษฎภาวะผนำาการเปลยนแปลง ทฤษฎภาวะผนำาทเรมตนมากอนคอ ทฤษฎภาวะผนำาแบบมบารม (Charismatic leadership) โดยแมกซเวเบอร (Max Weber) ในทศวรรษท 1920 ไดเสนอทฤษฎภาวะผนำาแบบมบารมเมอผลงานของเขาไดแปลเปนภาษาองกฤษในป ค.ศ.1947 ไดกระตนความสนใจของนกสงคมวทยาและนกรฐศาสตรทศกษาดานภาวะผนำา พฤตกรรมของผนำาแบบมบารมจะประกอบดวย

(1)การสรางภาพประทบใจใหผตามมความมนใจในตวผนำา(2)ประกาศอยางชดเจนถงเปาหมายทางอดมการณ(3)สอสารใหผตามทราบถงความคาดหวงอยางสงทผนำาม

ตอผตาม(4)แสดงความมนใจแกผตาม

ทฤษฏภาวะผนำาการเปลยนแปรงในทศนะของแบสและอโวลโอ (Bass &Avoli อางถงในประยทธ ชสอน,2548:16) ไดพฒนารปรางขน

โดยการศกษาวจยรวบรวมขอมลพฒนาละฝกอบรมจากทกระดบในองคการและในสงคม ทงกบผนำาทกระดบในสงคม ทงกบผนำาทกระดบและไมมประสทธภาพ ไมมกจกรรม จนถงผนำาทมประสทธภาพสง มความกระตอรอรน ทงในวงการธรกจ อสาหกรรม ราชการทหาร โรงพยาบาล สถานศกษา ในตางเชอชาตและตางวฒนธรรม ผลการศกษาแสดงใหเหนวาภาวะผนำาการเปลยนแปลง ทวดโดยเครองมอวดภาวะผนำาพหองคประกอบ (Multifactor Leadership Questionnaire :MLQ)ทสรางและพฒนาโดย แบส ละ อโวลโอเปนภาวะผนำาทมประสทธภาพ และใหความพงพอใจมากกวาภาวะผนำาแบบแลกเปลยน (Transactional leadership)ซงมงานวจยเชงประจกษและการศกษาเชงทฤษฏจำานวนมาก แสดงใหเหนวาภาวะผนำาการเปลยนแปลง(Transactional leadership)มอทธพลอยางมมยสำาคญตอการเพมการปฏบตงานของบคลากรและขององคการตอมาแบส(Bass,199:121 อางถงใน ประเสรฐ สมพงษธรรม,2537:60)ไดเสนอภาวะผนำาแบบพสยเตม (The full RangeModel of Leadership)โดยใชผลจากการวเคราะหองคประกอบภาวะผนำา 3 แบบ คอภาวะผนำาการเปลยนแปลง(Transformational leadership)ภาวะผนำาการแลกเปลยน(Transactionalleadership)ภาวะผนำาปลอยตามสบาย(Laissez-faire leadership)ดงมรายการละเอยดตอไปน

1)ภาวะผนำาการเปลยนแปลง(Transformational leadership)คอการทผนำาหรอผบรหารประพฤตตวเปนแบบอยาง หรอ เปนโมเดลสำาหรบผตามหรอบคลากร ผนำาจะเปนทยกยองเคารพนบถอ ศรทธา ไววางใจ และทำาใหผตามเกดความภาคภมใจเมอไดรวมงานกน และเปนกระบวนการทผนำาเปลยนแปลงความพยายามของผตามใหขน จากตามพยายามทคาดหวงเปนผลใหการปฏบตงานเกดความคาดหวงโดยผแสดงบทบาททำาใหผตามมความรสกไววางใจ ยนดจงรกภกด และนบถอทำาใหผตามกลายเปนผม

ศกยภาพ เปนนกพฒนา เปนผทเสรมแรงไดดวยตนเอง ซงผนำาจะตองยกกระดบความรสกของผตาม ใหความสำาคญและคณคาของผลลพธทตองการและวธการทจะบรรลผลลพธทตองการ ทำาใหผตามไมคำานงถงปะโยชนสวนตน แตอทศตนเพอองคการโดยกระตนระดบความตองการของมาสโลว(Bass 1985;Bass and Avolio 199;Bass,1991 อางใน ประเสรฐ สมพงษธรรม,2537:61-66)

ซงพฤตกรรมภาวะผนำาการเปลยนแปลง ตามแนวคดของแบส และอโวลโอมองคประกอบ 4 ประการ

(1)การมอทธพลเชงอคมคต(Charisma or Idealized Influence :CI or II)ผนำาแสดงพฤตกรรมตามบทบาท ทำาใหผตามมความชนชม มความภมใจ จงรกภกด และเชอถอในตวผนำาและผนำาไดวางแผน กำาหนดแนวทางใหผตามแสดงตามโดยการสรางวสยทศน (Vision )รวมกน โดยผนำาซงเปนผทมวสยทศน (Vision)และรถงพนธกจ(Mission) ขององคการ สรางความเชอมน ความไววางใจในภารกจโดยรวม เปนผนำาในลกษณะทมพฤตกรรม เจตคต และคานยมของความเปนผนำา แสดงใหผตามเหนวาสามารถปฏบตงานบรรลวตถประสงคในสงทผตามรสกวาเปนไปได สรางวสยทศนและวตถประสงคในอนาคต

(2)กาสรสรางแรงบนดาลใจ(Inspirational Motivation-IM)เปนกระบวนการทผนำาทำาใหผตามเกดอารมณกระตน จงใจใหไมเหนประโยชนสวนตน แตอทศตนเพอทมงาน เหนคณคาของผลการปฏบตงาน เปนผลทำาใหผ เกดความพยายามในการปฏบตงานเปนพเศษ โดยผนำาใชวธการงายๆชกชวน สรางอารมณใหผตามเขาใจวสยทศนและความหมาย มความรสกตระหนกวาพนธกจ ทตองทำาเปนสงสำาคญเชน ผนำาใชคำาพดหรอสญลกษณสรางจนตนาการ ภาวะผนำาการสรางแรงบนดาลใจจะปรากฏเมอผนำากระตนเราใจ ผตามเกดแรงจงใจใหปฏบตงาน และสรางความมนใจวาผ

ตาม มความสามารถกระทำาใหบรรลตามวตถประสงคโดย ผนำาสรางความมนใจ ผนำาสรางความเชอใน เหตผลททำาใหผตามรบรวาสงทบคลากรทำานนมวตถประสงค และสรางความคาดหวงในความสำาเรจใหผตาม

(3)การกระตนทางปญญา(Intellectual Stimulation-IS)เปนกระบวนการทผนำากระตนผตามใหเหนวธการ หรอแนวทางใหมในการแกปญหาโดยการกระทำาใหผตามมความพอใจและมความตงใจดวยการใชลญลกษณ จนตนาการและภาษาทเขาใจงาย สงเสรมใหผตามเขาใจในบทบาทและยอมรบในบทบาท สรางความมนใจและสงเสรมคณคาของผลลพธทตองการเปนผลใหบคลากรเกดความพยายาม ในการปฏบตงานมากขนและแกปญหาในการปฏบตงานมากขนและแกปญหาในการปฏบตงานดวยความเรยบรอย การกระตนเชาวปญญา เปนการใชการจงใจโดยใหขอเทจจรง ความร หลกการ แนวคด ทฤษฏตางๆ รวมทงกจกรรม กลวธ โครงการขอเสนอแนะ โดยเสนความคดอยางเปดเผยตรงไปตรงมา มการสนบสนนและคดคานโตแยงพยายามเนนจดออนของวฒนธรรมดงเดม และเนนจดแขงของวฒนธรรมในองคการ ซงสถานการณทผนำาการเปลยนแปลง ใชกระตนเชาวปญญาเพอเปลยนแปลงกลมและองคการเมอกลมหรอองคการถกคกคามจากสภาพแวดลอม เกดปญหารนแรงเกยวกบการลดประสทธภาพของหนวยงานงานขาดประสทธภาพ เพราะเครองมอชำารด ขาดวสดอปกรณ ผตามไมมาทำางาน ผนำาตองมอำานาจเพยงพอททำาการเปลยนแปลง และรเรมวธการทสามากรแกปญหาไดทองคการเผชญอย โดยเฉพาะอยางยงผบรหารระดบสงและระดบกลางจะตองใชสมาธ ในการคดคน กลวธและมกจกรรมทแสดงออกใหเหนถงปญหาของตนเองและผตาม โดยการวเคราะหการวางแผนปฏบตและประเมนเกดโนทศน แลวแจงใหผตามรถงโอกาสหรอการคกคามทองคการเผชญอย รวมทงจดแขงจดออนขององคการและการไดเปรยบ เมอเปรยบเทยบกบองคการอนๆ

(4)การคำานงถงความเปนปจเจกบคคล(Individualized Consideration-IC)เปนกระบวนการทผนำาประพฤตทำาตนเปนผมงเนนการพฒนา(Individualized of Followers)วนจฉยและยกระดบความตองการของผตาม มการตดตอกบผตามเปนรายบคคล และตดตอสอสารแบบสองทาง เอาใจใสความตองการตามความแตกตางระหวางบคคลของผตามกระจายอำานาจความรบผดชอบสงเสรมใหผตามเกดจนตภาพดวยตนเอง มความมนคง สามารถบรณาการความตองการ มทศนภาพทชดเจนไดรบขาวสารตามทปรารถนาเกดความตองการเฉพาะมความรสกเปนตวของตวเอง มความรบผดชอบและควบ คมตวเองได จากนนผนำาสรางความมนใจและสงเสรมคณคาของผลลพธทกำาหนด

2)ภาวะผนำาการแลกเปลยน(Transactionalleaderships)เปนกระบวนการทผนำาใหรางวลหรอลงโทษผตามขนอยกบการปฏบตงานของผตาม ผนำาใชกระบวนการแลกเปลยนเสรมแรงตามสถานการณ ผนำาจงใจผตามใหปฏบตงานตามระดบทคาดหวงไว ผนำาจงใจโดยเชอมโยงความตองการและรางวลกบความสำาเรจตามเปาหมายรางวลสวนใหญเปนรางวลภายนอก ภาวะผนำาแลกเปลยนประกอบดวยการใหรางวลตามสถานการณ(Contingent Reward:CR)การบรหารแบบวางเฉย(Management by Exception: ME)

3)ภาวะผนำาแบบปลอยตามสบาย (Laissez-Faire Leadershhip:LF)หรอพฤตกรรมความไมมภาวะผนำา(No leadership behavior)เปนภาวะผนำาทไมมความหมาย ขาดความรบผดชอบไมมการตดสนใจ ไมเตมใจทจะเลอกยนอยฝายไหน ขาดการมสวนรวมเมอผตามตองการผนำา ผนำาจะไมอย ไมมวสยทศนเกยวกบภารกจขององคการไมมความชดเจนในเปาหมาย

จากการศกษาแนวคดและทฤษฏภาวะผนำา ซงมการกลาวถงคณลกษณะของผนำาไวมากมาย ในแตละยคตามระยะเวลาการพฒนาและเปลยนแปลง จะเหนไดวาภาวะผนำามอทธพลตอการบรหารจดการ โดยเฉพาะผตาม หรอบคลากรผรวมงานไดมความรสกไววางใจ ยนดจงรกภกด ยอมรบนบถอ มบรรยากาศในองคการทด มแรงจงใจในการปฏบตงานในภารกจ และวสยทศนขององคการ ทำาใหเกดความพงพอใจในการปฏบตงาน กอใหเกดประสทธภาพและประสทธผลตามมาซงสอดคลองกรบผลการวจยของบณฑต แทนพทกษ(2540:บทคดยอ)ศกษาความสมพนธระหวางภาวะผนำา อำานาจ ความศรทธาและ ความพงพอใจในงานของครโรงเรยนมธยมศกษา ผลการศกษา พบวา ภาวะผนำาของผบรหารซงประกอบดวย ภาวะผนำาการเปลยนแปลง และภาวะผนำาแบบแลกเปลยน การใชอำานาจของผบรหารและความพงพอใจในงานของคร มความสำาคญกนอยางมนยสำาคญทางสถตและภาวะผนำาของผบรหาร การใชอำานาจของผบรหารความศรทธาของคร และ ชวสงคมของครได สามารถรวมกนทำานายความพงพอใจในงานของครได

ผวจยไดศกษาพฤตกรรมภาวะผนำาการเปลยนแปลงเปนแนวทางในการ สรางเครองมอประเมนความพงพอใจในการปฏบตงานของงบคลากร เนองจากเปนทฤษฎความเหมาะสมในยคของการเปลยนแปลงและการแขงขนของโลก ซงประเทศไทยรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงทเกดวกฤตปญหาการศกษาไทยทผบรหารหรอผนำายงคงใชทศนะเกาจตสำานกและทกษะเดมๆ ทำาใหเกดการเรยนรนอยใชอำานาจสงการโดยไมใชขอมลขาวสารจงนำาไปสภาวะวกฤต เมอพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2524 ประกาศใชตงแตวนท 20 สงหาคม 2542 เปนตนมานน วงการศกษาไทยไดมการเปลยนแปลง ปฏรปการศกษาทงระบบเพอใหการจดการศกษาทงระบบมประสทธภาพ ดงนน ผบรหารสถานศกษาตองมพฤตกรรมภาวะผนำาการเปลยนแปลงเพอบงคบการบญชา กระตนบคลากรในองคกรเกดการ

ยอมรบและศรทธา นำาองคกรใหเกดการเปลยนแปลงและสามารถปฏบตงานใหบรรลวตถประสงคของสถานศกษา

2.2 หลกการ ทฤษฏ และแนวทางคดเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน

2.2.1 ความหมายของความพงพอใจในการปฏบตงาน (Job satisfaction)

ผนำาหรอผบรหารสวนใหญ จะบรหารงานใหประสทธภาพดวยการสรางความรสก ใหกบบคลากรมความพงพอใจในการปฏบตงาน ซงเปนพฤตกรรมในทางบวกทจะชวยสงเสรมใหการปฏบตงานของบคลากรมคานยมชอบทำางาน มความสขและสนกกบงาน โดยมนกจตวทยาและนกวชาการ ไดใหความหมายความพงพอใจในการปฏบตงานไว ดงน

กด (Good, 1973:320 อางถงใน อาคม เกงบญชา 2553:64) ไดใหความหมายวาความพงพอใจในการปฏบตงานหมายถง คณลกษณะ สภาวะ หรอระดบความรสกพอใจ ซงเปนผลมาจากความพอใจตางๆ และทศนคตทบคคลมตองาน

แอปเปลไวท(Apple white, 1965 อางถงใน กรองแกว สรนนท 2537 : 13) ไดใหคำาจำากดความของความพงพอใจในการปฏบตงานวา หมายถง ความสขทไดรบจากสภาพแวดลอมทางกายภาพในททำางานกบเพอนรวมงาน การมทศนคตทดตองานและความพอใจเกยวกบรายได

แอดวน เอ. ลอค(Edwin A. Lock, 1976:1342 อางถงใน สรอยตระกล อรรถมานะ, 2541:134) กลาววาความพงพอใจในงานเปนภาวะทางอารมณ ซงเปนผลจากการรบรในผลงานหรอประสบการณในงานของบคคล บคคลหนง

สวรรณ ภตวณชย (2541: 12) กลาวถง ความพงพอใจในการปฏบตงาน หมายถง ความรสกชอบหรอพอใจในงานปฏบตงาน หมายถง ความรชอบหรอพงพอใจทดตอองคประกอบและสงจงใจในดานตางๆ ของหนวยงานและผปฏบตงานนนไดรบการตอบสนองตามความตองการของตน

ซงจะมผลทำาใหเกดการปฏบตงานอยางเตมความสามารถดวยแรงกายแรงใจและสตปญญายางเตมท

บญโชค สดคด (2542: 18) กลาวถง ความพงพอใจในการปฏบตงาน หมายถง ความรสกหรอทศนคตทดของบคคลทมตองาน เมองานนนใหผลประโยชนตอบแทน ทงทางดานวตถ และ จตใจ และสามารถตอบสนองความตองการทำาใหบคคลสามารถทำางานนนดวยความเตมใจเกดประสทธภาพ งานบรรลเปาหมายและวตถประสงคขององคกร

สจนา ตรโกศล (2543:25) กลาวถง ความพงพอใจในการทำางาน หมายถง ความรสกนกคด หรอทศนคตทางทดของบคคลทมตอการทำางาน อนเปนความรสกหรอทศนคตทางบวกตอการทำางานและองคประกอบทเปนสงจงใจทมอยในงานนนๆ ซงสงผลใหเกดความพงพอใจในการทำางานดวยความเตมใจ มความกระตอรอรน มความเสยสละ อทศแรงกายแรงใจและสตปญญาในการทำางาน เพอใหประสบความสำาเรจตามเปาหมายขององคการ

เฮอรเบอรก มาสเนอรและไซเดอรแมน (Herzberg Mausner and Snyder man 193:44 อางถงใน สมาล วทรตน, 2543:45) กลาววา ความพงพอใจในการทำางานปฏบตงาน หมายถง ความรสก นกคด หรอทศนคตของบคลทมตองานทปฏบตงานทปฏบตอย ซงเปนผลมาจากการไดรบการตอบสนองทงปจจยจงใจและปจจยคำาจนอยางเพยงพอ

สเปคเตอร (Spector, 2000: 197 อางถงใน กานดา จนทรแยม, 2546: 79 ) ใหความหมาย ความพงพอใจในการทำางานปฏบตงานวาเปนทศนคตทสะทอนใหเหนถงความรสกของพนกงานทมตองานของเขา หรอกลาว อกนยหนง ความพงพอใจในกาปฏบตงาน คอ ระดบความชอบทมตอตวงานพนกงานนนเอง

รชดา สทธวฒกล (2544: 27) กลาวถงความพอใจในการปฏบตงานไววา หมายถง ความรสก ความเตมใจ และทศนคตทดของบคคล ทมตองานทปฏบตอยเกดจากการไดรบการตอบสนองความตองการของบคคล ทงทางดานรางกายและทางดานจตใจ สงเหลานจะมผลตอประสทธภาพ และประสทธผลของการทำางาน ใหเกดอปสรรคในการดำาเนนงาน

กานดา จนทรแยม (2546: 79 )กลาวถง ความพงพอใจในการทำางาน หมายถง ความรสกโดยรวมของบคลทมตองานในทางบวก

หนนล ศรสมบต (2547: 5) กลาวถงความพงพอใจในการปฏบตงาน หมายถง ทาทของการแสดงออกตอการปฏบตงานตงแตเรมตนการปฏบตงาน ขณะปฏบตเมอเหนผลปฏบตอาจเปนในดานบวกหรอลบกได การปฏบตงานใดๆ กตามหากผปฏบตงานนน มความพงพอใจในงาน กจะตงใจทำางานอยางเตมทอยางกระตอรอรน ผลของงานทปฏบตออกมากบรรลผลตามเปาหมายทตงไวอยางมประสทธภาพ

ผวจยไดสรปผล ความพงพอใจในการปฏบตงาน หมายถง พฤตกรรมของบคลลากรท แสดงความรสก ความเตมใจและทศนคตทดทมตองานทปฏบตอย ซงเกดจากการตอบสนองความตองการของบคคลากร และบรรลวตถประสงคขององคการ

2.2.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงานกลเมอร (Gilmer, 1967 อางใน หนนล ศรสมบต, 2547:

37-38) กลาวถง องคประกอบตาง ของปจจยทเออตอความพอใจในการปฏบตงาน ไว 10 ประการ คอ

1) ความมนคงปลอดภย (Security) คอมนคงในการทำาวาน และไดรบความเปนธรรมจากผบงคบบญชา

2) โอกาสกาวหนาในการงาน (Opportunity for advancement) คอ โอกาสทจะไดเลอนตำาแหนงในการทำางานทสงสด

3) สถานททำางานและการบรหาร (Company and management) คอ ความพงพอใจทมตอสถานททำางาน และการำาเนนการของสถาบน

4) รายได (Wages) คอ เงนรายไดประจำา และรายไดทหนวยงานจายตอบแทน

5) ลกษณะของงานททำา (Intrinsic aspect of the job) คอ การไดปฏบตงานตามความร ความสามารถของผปฏบตงานทไดทำางานตรงตามตองการ

6) การนเทศงาน (supervision) คอ การทจะทำาใหผปฏบตงานมความรพงพอใจหรอไมพงพอใจ ถาการนเทศงานไมด กอาจเปนสาเหตหนงททำาใหเกดการยายงานหรอลาออกจากงาน

7) ลกษณะทางสงคม (Social aspects of the job) คอ ถาผปฏบตงานทำารวมกบผอนไดอยางมความสขกจะเกดความพงพอใจในงานนน

8) สภาพการทำางาน (Working condition)ไดแก แสง เสยง อากาศ

9) การตดตอสอสาร (Communication) คอ การประสานงานตางๆ

10) ผลประโยชนเกอกล (Benefits)ไดแก เงนคาตอบแทนเมอออกจากงาน สวสดการทอยอาศย การบรการ การรกษาพยาบาล การบรการ การใหมวนหยดตางๆ

เดวน แมคเคลแลนด (DavidMaClelland, 1961 : 43 อางถงในรชดา สทธวรวฒกล, 2544 : 28) นกจตวทยาแหงมหาวทยาลยฮารวารด ไดทำาการวจยเกยวกบสงจงใจของบคลากรในการปฏบตงานใหเกดผลสำาเรจ ผลของการศกษาสรปไดวาบคลากรมความตองการอย 3 ประการ คอ

1) ความตองการสมฤทธผล เปนความปรารถนาทจะทำาสงใดสงหนง ใหสำาเรจลวงหนาไดดวยด พยายามเอาชนะอปสรรคตางๆ มความสบายใจเมอประสบผลสำาเรจ มความวตกกงวลเมอไมประสบความไมสำาเรจ

2) ความตองการความผกพน เปนความตองการอยรวมกนกบผอนในสงคม ตองการความเปนมตรและสมพนธภาพทอบอน

3) ความตองการมอำานาจบารม ไดแก ความตองการรบผดชอบบคคลอนตองการควบคมและใหคณโทษแกผอนได

จากแนวคดดงกลาว ไดมการศกษาซงนกจตวทยา และนกวชาการหลายทานไดกลาวถงความพงพอใจในการปฏบตงานจะมความสมพนธกบทฤษฎทผนำานยมใชคอหลกความตองการของมนษย (Humman needs ) และการจงใจ (Motivation) การเสรมแรง (Reinforcement) และทฤษฎสองปจจย (Two - Factor theory) ซงเปนทฤษฎทมอทธพลใหเกดความพงพอใจในการปฏบตงานไวดงน

2.2.2.1 ทฤษฎความตองการตามลำาดบขนของ Maslow (Maslow’s Need Hierarchy Theory)

มาสโลว ( Maslow อางถงใน กานดา จนทรแยม, 2546 : 60 ) ไดใหความคดวาการทมนษยจะบรรลความตองการของตนเองได ตองไดรบการตอบสนองในสองประการสำาคญ คอ กายภาพและจตวทยา ความตองการของมนษยจะเปนไปตามลำาดบขน ซงประกอบดวย ความตองการทางกายภาพ สงคมและจตวทยา ซงเรยกวา Hierarchy of needs มาสโลวไดตงสมมตฐานความตองการของมนษยไววา

1) คนมความตองการอยเสมอและความตองการนนไมมทสนสด

2) ความตองการทไดรบการตอบสนองแลว จะไมเปนสงจงใจอกตอไป

3) ความตองการของคนจะเรยงตามลำาดบความสำาคญ เมอความตองการอยางหนงไดรบการตอบสองแลว ความตองการในลำาดบตอมาจะเกดขนทนท

มาสโลว ไดศกษาความตองการของมนษยและถกนำาไปประยกตใชอยางกวางขวางในการพฒนาองคการโดยแบงความตองการของมนษยออกเปน 5 ขน เปนพนฐานสำาหรบจดโปรแกรมการบรหารแบบมสวนรวมหรอโครงการคณภาพชวตของบคลากรองคการสามารถใชปจจยจงใจตามลำาดบความตองการของบคลากรในการปฏบตงานทแตกตางกน ดงตารางท 3 แสดงทฤษฎของมาสโลว กบตวอยางการประยตใชทสเตยรและพอรเตอร (Steer and Porter) แสดงไวดงน

ตารางท 3 ทฤษฏมาสโลวกบตวยางการประยกตใช

1. ความตองการทางกายภาพ อาหาร นำา ความตองการ 1. คาจาง ทางเพศ การพกผอน 2. สภาพการทำางานทด3. โรงอาหารสำาหรบพนกงาน2. ความมนคงปลอดภย ความมนคงปลอดภย 1. สถานภาพทำางานทปลอดภยการมเสถยรภาพ 2. สวสดการ การไดรบการคมครอง 3. สญญาวาจาง 4. ความมนคงในงาน3. ความตองการทางสงคม ความรก 1. กลมทำางานทเขากนด ความสมพนธกบผอน 2. การบงคบบญชาทด การไดรบการยอมรบ 3. กลมวชาชพ4. ความตองการยกยองนบถอ ความมศกดศร 1. การยอมรบจากสงคม ความศรทธาในตนเอง

2. สถานภาพการทำางานสง เกยรตยศชอเสยง 3. งานทเหมาะกบความสามารถ สถานภาพ5. ความตองการทจะไดรบ การเจรญเตบโต 1. การรถงผลการทำางานความสำาเรจในชวต ความกาวหนา 2. งานททาทาย การสรางสรรค 3. โอกาสทไดใชความคด การสรางสรรค 4. ความสมฤทธในงาน 5. ความกาวหนาในองคการ

ทมา : กานดา จนทรแยม (2540:61)ผวจยไดสรป ความตองการของมาสโลวสามารถใชวดลำาดบขน

ตอนความตองการของบคลากร เพอคนหาสงทตอบสนองความตองการของมนษยใหเกดความพงพอใจในการปฏบตงานและพฒนาองคกรใหเจรญกาวหนา

2.2.2.2 ทฤษฏการเสรมแรงจงใจเอดวารด แอล ฮอรนไดก (Edward L.

Thondike,1911 : 244 กานดา จนทรแยม, 2540 : 67) กลาวถง ทฤษฏการเสรมแรงเปนแนวทางในการปรบพฤตกรรมบคคลในองคการเพอใหมพฤตกรรมในแนวทางทองคการตองการ โดยใหสงเสรมแรงทเหมาะสม ใหคนงานเกดการเรยนรและเชอมโยงระหวางการแสดงพฤตกรรมทพง

ประสงคนนสามารถนำาระบบของสงลอใจ (Incentive systems) มาใชในพนฐานในการจงใจได ดงน

สงลอใจ หมายถง สงทใชเปนพลงงานกระตนใหเกดกจกรรมอยางใดยางหนงหรอยบยงไมใหเกดพฤตกรรมอยางใดอยางหนง ซงสามารถนำามาใชในการกระตนใหพนกงานแสดงพฤตกรรมทพงประสงคตอองคการ แบงออกเปน 2 ชนด สงลอใจทเปนเงน (Financial incentive) และสงลอใจ ทไมใชเงน(Non- Financial incentive)(พรรณราย ทรพยประภา,2529 : 63 - 68)

1) สงลอใจทเปนเงน ไดแก คาตอบแทน เงนเดอน หรอคาจางแรงงานทจายใหกบบรษทหรอโรงงานอตสาหกรรมยอมตองการใหคนงานมผลผลต สภาพ มความซอสตย มความสนใจในการทำางาน ดงนนจงตองพยายามหาสงจงใจใหคนงานเพอใหสรางผลผลตใหบรรลเปาหมายยงจงใจทยอมรบมาแตโบราณแลวและยอมรบกนอยกคอ เงน หมายถง เงนเดอน คาจางแรงงาน มผลตอบแทนพเศษตางๆ ทเปนเงนเงอนไขการใชเงนเปนทลอใจ ทสำาคญ 5 ประการ ดงน

1.1) เงนเปนตวเสรมแรงทวไป เงนมกจะเกยวของกบความตองการพนฐาน เชน อาหาร และบางครงเงนสามารถตอบสนองความตองการขนสงสดมาดวย

1.2) เงนเปนเครองลอทมเงอนไขทนำาไปสสงอนได เงนมความสมพนธกบเครองลออนๆ ทไมใชพนฐานดวย เชน การทำางน เปนเครองทไมใชพนฐาน

1.3) เงนเปนเครองลดความวตกกงวล คนโดยทวไปรสกวตกกงวลเมอไมมเงน และรสกสบายเมอมเงน เงนเปนตวลดความวตกกงวล และทำาใหคนรสกดขน

1.4) เงนเปนองคประกอบของแรงจงใจ ตามทฤษฏ เฮอรซเบอรก (Herzberg)เงนเปนปจจยคำาจนหรอปจจยสขอนามยซงเงนจะทำาใหบคคลหางไกลความไมพอใจจะมความพงพอใจมาก

1.5) เงนเปนแนวทางของเครองเครองมอ สำาหรบใหไดมา ซงความปรารถนาของบคคล วรม (Vroom)พดถงความหมายของเงนในรปของเครองลอวา มนขนอยกบสถานการณ 2 ประการคอเงนมกถกใชเปนเครองมอเพอใหไดมาซงความปรารถนาบางอยาง และความคาดหวงทจะไดรบเงนรางวลกตามมา เงนจะเปนเครองลอสำาหรบบคคลทคดวาเงนจะนำาไปสเปาหมายสามารถจะทำางานหนกเพอจะไดเงนมากขน

2) สงลอใจทไมใชเงน นอกจากเงนแลวบคคลยงมปจจยอนจงใจใหคนทำางาน ดง

2.1) การแขงขน จะทำาใหคนกระตอรอรนทจะทำางานมากขน เพอทจะใหผลงานของตนเองมประสทธภาพมากขน

2.2) ความรสกของความมนคงความปลอดภย หมายถงการไมถกออกงานงายๆโดยขาดหลกประกนโดยมกำาหนดวาจางเปนรายป หรออายการทหลกประกนในการทำางานคาตอบแทนเมอมอบตเหต การประกนชวตคนงานทเสยงชวตอนตราย เปนตน

2.3) ความรสกกาวหนา ผลงานททำาใหผลงานของตวเองดขน การไดเลอนตำาแหนงทมความสำาคญมากขนทำาใหมกำาลงใจในการทำางาน เพราะเปนการคาดหวงในชวต

2.4) การรผลงาน มความภาคภมใจและดใจทเหนผลงานของตนเองไมวาจะดหรอเลวเพราะผลงานทดกเปนกำาลงใจ สวนผลงานทไมดกมโอกาสปรบปรงแกไข

2.5) ฐานะทางสงคม หมายถง การรบรวาตนเองเปนสวนหนงของกลมเปนความรสกททำาใหตนเองทำางาน เชน มสทธในการตดสนใจและออกเสยงจากการทำางานของกลม รจดปลายทางของกลม ทำาใหเกดความรบผดชอบในทำางานมากขน

2.6) การใหรางวลและการลงโทษ หมายถง ผลตอบแทนหรอคำาชมหากผลงานเปนทพอใจหรอดเดน แตขณะเดยวกนกมตำาหนเมอมผลเสยหายเกดขน คำาชมเชยหรอสงทเปนรางวลรวมทงการลงโทษลวนเปนสงททำาใหเปลยนพฤตกรรมได

2.7) ใหงานทเหมาะสม หมายถง ไดทำาทำางานไดเหมาะสมกบความสามารถของบคคลในงานตามถนด ใหงานทงายหรอไมยากจนเกนไป จะไดสามารถในงานทดขน

2.8) การทำาใหเกดความรสกวางานมความสำาคญ รสกวางานทตนเองทำามความหมายตอหนวยงานของตน จะเปนแรงจงใจใหคนงานมากขน ดงนนการเอาใจใสของหวหนางาน การใหขอมลเกยวกบงาน เปนการสรางความสำาคญใหเกดขน

2.9) การลดความซำาซากจำาเจกบงานททำาซำาๆ กน มนจะทำาใหเกดความเบอหนายได จงควรพยายามสรางสงทไมใหเกดความซำาซาก เชน จดระบบงานใหม จดโตะทำางานและสถานทใหม มดนตรใหฟง เปนตน

กานดา จนทรแยม (2546 : 56) ใหความหมายของแรงจงใจวาสงใด ๆ กตามททำาใหเกดพฤตกรรมหรอการกระทำาขน ซอลล และ ไคน (Saal and Knight, 1995 : 244 – 246 ) อางถงใน (กานดา จนทรแยม,2546 : 56 – 57) ไดกลาวถงแรงจงใจลกษณะสำาคญ 3 ประการ ดงน

1) เปนพลงงานเกดพฤตกรรม (Energize)แรงจงใจเปนสาเหตใหผลกดนใหบคคลแสดงพฤตกรรม กลาวคอ เมอบคคลมแรงจงใจจะมพลงงานทกระทำาสงใดสงหนง เพอใหบรรลเปาหมายตามทตนเองตองการ

2) เปนตวชนำาใหเกดพฤตกรรม (Direct) นนคอ พฤตกรรมทมแรงจงใจจะเปนพฤตกรรมทมเปาหมายกจะเปนตวผลกใหตนเองมงสจดหมาย หรอเปาหมายของตนเอง

3) ความคงนของพฤตกรรม (Sustaining)นนคอ พฤตกรรมทมแรงจงใจจะไมลมเลกงาย ๆ ยคคลจะยงแสดงพฤตกรรมเพอใหตนเองบรรลเปาหมายตนเองตองการ

ผวจยไดสรป ทฤษฏการเสรมแรงเปนแรงจงใจใหทงเชงบวกและเชงลบเพอจะเปนแรงผลกทงในรปแบบสงลอใจทำาใหบคคลมขวญและกำาลงใจในการปฏบตงาน

2.2.2.3 ทฤษฏสองปจจยเฮอรซเบอรก

ทฤษฏสองปจจยเฮอรซเบอรกและคณะ (Frederick Herzberg et al.)ไดเสนอทฤษฏปจจยจงใจ ปจจยสขอนามย (Motivation – Hygiene Theory)หรอทฤษฏสองปจจย (Two – Factor Theory )ซงทฤษฏมลกษณะใกลเคยงกบทฤษฏ Maslow ทมงเนนบรรยากาศการทำางานและบรรยากาศสงแวดลอม เพอสงเสรมใหผปฎบตการมความพงพอใจในการปฏบตการและมกำาลงใจปฏบตงาน โดยใชปจจยเปนเครองกระตนจงใจ ซงแบงออกเปน 2 กลม (Herzberg, Meaner และ Snyderman, 1993 : 59 – 83 อางถงใน รชดา สทธวรวฒกล 2544 : 31 – 32)คอ

1) ปจจยจงใจ (Motivation factors)เปนปจจยททำาใหผปฏบตการเกดความพอใจในการทำางาน อนเนองมาจากมแรงจงใจภายในทเกดจากการทำางานและเกยวของกบเรองของงานโดยตรง เปนปจจยทนำาไปสการพฒนาเจตคตทางดานบวกและการจงใจทแทจรง ซงประกอบดวย

1.1) ความสำาเรจของงาน (Achievement) หมายถง การทบคลากรสามารถแกปญหาตาง ๆ รจกการปองกนปญหาทเกดขน ครนผลงานสำาเรจจงเกดความพงพอใจในผลงานนนอยางยง

1.2) การไดรบการยอมรบนบถอ (Recognition)หมายถง การไดรบการยอมรบนบถอไมวาจากผบงคบบญชา จากเพอน จากผมาขอคำาปรกษา หรอจากบคคลในหนวยงานการยอมรบนบถอนอาจอยในรปแบบของการยกยองชมเชย แสดงความยนด การใหกำาลงใจหรอการแสดงออกอนใดททำาใหเหนถงการยอมรบความสามารถ

1.3) ลกษณะของงานทปฏบต (Work itself) หมายถง งานทนาสนใจ งานทตองอาศยความรเรมสรางสรรค ทาทายใหตองลงมอทำา หรองานทมลกษณะทำาตงแตตนจนจบโดยลำาพงเพยงผเดยว

1.4) ความรบผดชอบ (Responsibility)หมายถงความพงพอใจความพงพอใจทเกดขนจากการทไดรบมอบหมายใหรบผดชอบ และมอำานาจรบผดชอบอยางเตมท โดยไมตองมการตรวจตราหรอควบคมอยางใกลชด

1.5)ความกาวหนาในตำาแหนงการงาน (Advancement)หมายถง ไดรบเลอนตำาแหนงใหสงขนของบคลากรในองคการ มโอกาสไดศกษาเพอหาความรเพมเตมหรอไดรบการฝกอบรม

2) ปจจยคำาจนหรอปจจยอนามย (Hygiene factor)หรอ ปจจยบำารงรกษา (Maintenance factor) เปนปจจยปองกนไมใหเกดความไมพอใจและการปฏบตงานทไมดเปนแรงจงใจภายนอกทเกดจากสภาวะแวดลอมของการทำางาน ซงประกอบดวย

2.1) นโยบายและการบรหาร (Company policy and administration)หมายถง การจดและบรหารองคการ การตดตอสอสารภายในองคการ และมการสวนรวมกำาหนดนโยบาย และเปาหมายของสถานศกษา

2.2) โอกาสทจะไดรบความกาวหนาในอนาคต (Possibility of growth)นอกจากจะหมายถง การทบคคลไดรบการแตงตง เลอนตำาแหนงภายในหนวยงานแลว ยงหมายถงสถานการณทบคคลสามารถไดรบความกาวหนาในทกษะวชาชพ

2.3)ความสมพนธระหวางบคคล (Interpersonal relation)หมายถงความสมพนธกบผบรหาร ผใตบงคบบญชา และเพอนรวมงาน ไมวาจะเปน กรยา ทาทาง หรอวาจา ทแสดงถงความสมพนธอนดตอกนสามารถทำางานรวมกน มความเขาใจซงกนและกน

2.4) เงนเดอน (Salary)หมายถง เงนเดอนและการเลอกขนเงนเดอนในหนวยงานนนรวมไปถงผลประโยชนเกอกลตางๆ ทองคการจกเปนทพอใจของบคคลททำางาน

2.5) สถานการณอาชพ (Status) หมายถง อาชพนนเปนทยอมรบนบถอทางสงคม มเกยรตและศกดศร

2.6) ชวตความเปนอยสวนตว (Factors in personal life)หมายถง ความรสกทดหรอไมดอนเปนผลทไดรบจากงานในหนาท เชน การทบคคลตองยายไปทำางานในทแหงใหมซงหางหางไกลจากครอบครวทำาใหเขาไมมความสข และไมพอใจในการทำางานในทแบบใหม

2.7) ความมนคงในงาน (Job security) หมายถง ความรสกของบคคลทมตอความมนคงในการทำางาน และยงยนของอาชพหรอความมนคงขององคการ

2.8)สภาพการทำางาน (Working condition) สภาพทางกายภาพของการทำางาน เชน แสง เสยง อากาศ ชวโมงทำางาน รวมทงลกษณะสงแวดลอมอนๆ เชน อปกรณเครองมอตางๆ

2.9)วธการบงคบบญชา (Supervision technical) หมายถง ความสามารถหรอความยตธรรมของผบรหารในการจดการ

จากการคนพบของเฮอรเบอรก (Herzberg) กานดา จนทรแยม (2546 : 66)ไดกลาวถง ปจจยคำาจนนมขนเพอสรางบรรยากาศแวดลอม บำารงจตใจผปฏบตงาน ถาหากไมไดจดใหมขน ผปฏบตงานอาจจะรสกผดปกตและเกดความรสกไมพอใจในการปฏบตงานซงอาจกอใหเกดความเสยหายแกองคการได สวนปจจยจงใจมขนเพอสรางความพอใจในการปฏบตงานกระตนแรงจงใจใหการทำางานยงขน ดงนนถาหากผบรหารตองการใหผปฏบตงานดวยความพงพอใจเพอใหผลงานมคณภาพสง ควรจะจดใหมปจจยทจงใจอยางเหมาะสม แตบางครง ผบรหารไมสามารถจดปจจยจงใจใหไดกสามมารถจดปจจยคำาจนหรอปจจยอนามย เพอทไดบำารงรกษามใหเกดความไมพอใจในการปฏบตงาน ดงภาพประกอบท 2 ผลของปจจยทมตอความพงพอใจในการปฏบตดงน

- Hygiene Factors Motivator Factors+ ความไมพอใจในการปฏบตงาน คากลาง ความพอใจในการปฏบตงาน

ภาพประกอบท 2 แผนภมแสดงผลของปจจยทมตอความพงพอใจในการปฏบตงาน ผบรหารทมา: กานดา จนทรแยม (2546 : 66)

ผวจยไดสรปจากแนวคดละทฤษฎเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน ผบรหารหรอผนำาจะตองบรหารงานสนองความตองการของบคลากร จดบรรยากาศในการปฏบตงานใหเกดแรงจงใจ เสรมแรงทงทางบวกและทางลบพฤตกรรมของภาวะผนำาซงมอทธพลตอความพงพอใจในการปฏบตงาน ผวจยไดเลอกใชกรอบความคดของทฤษฎสองปจจยของเฮอรซเบอรก (Herzbdrg)เนองจากไดกลาวไวอยางครอบคลม เพอใชเปนเครองมอในการวจยศกษาความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยการอาชพแกลง

1. ความสำาเรจของงาน2. การไดรบการยอมรบนบถอ3. ลกษณะของงานทปฏบต4. ความกาวหนาในตำาแหนงการงาน5. นโยบายการบรหาร6. ความสมพนธระหวางบคล7. เงนเดอนและสวสดการ8. สภาพการทำางาน9. วธการบงคบบญชา

2.2.3 พนฐานทางพฤตกรรมของบคลากรกบการปฏบตงานนกจตวทยาไดศกษา ปจจยพนฐานเกยวกบ พฤตกรรมของ

บคคล เพอทจะนำาไปอธบายพฤตกรรมการทำางานไดกำาหนด คณลกษณะของบคคล ทงในเชงกายกายและจตวทยานนมาจากปจจยหลก 2 ประการ คอ พนธกรรมและสงแวดลอม (กนยา สวรรรแสง,2538:76)โดยทงสองปจจยน มอทธพลตอการกำาหนดบคลกลกษณะของบคคล มความแตกตางกนทำาใหบคคลมพฤตกรรมตอบโตตอสงเราหรอสถานการณไปตามคณลกษณะ หรอศกยภาพของตน

พนธกรรม เปนสงทไดรบการถายทอดมาจากสายโลหต ตงแตลำาดบชนของบรรพบรษมาสลกหลานโดยผานการสบพนธ (จราพร ตงกตต

ภาภรณ,2532:15) ทำาใหบคคลมลกษณะตางๆแตกตางกนสวนสงแวดลอมหมายถงสงตางๆทมอทธพลตอการพฒนาการอนทรยทนอกเหนอไปจากอทธพลของพนธกรรม (สชา จนทรเอม,2539:69)ทำาใหคนตางกนไปทงดานลกษณะนสย คานยม ความรสก การศกษา ความสนใจ พนธกรรมจะมอทธพล ระยะของการเจรญเตบโตแตเมอบคคลเจรญวยขน พนธกรรมจะลดบทบาทลง และสงแวดลอมจะเพมบทบาทมากขนโดยทองคประกอบของพนธกรรม จะปฏสมพนธกบสงแวดลอมอยตลอดเวลา พนธกรรมเปนตวกำาหนดระดบความสงสดทเรยกวา ระดบเพดานของสตปญญา และระดบความรหรอทกษะทสามารถจะมความรบได (พรรณราย ทรพยะประภา,2529:23)

สงแวดลอมจะมอทธพล นบตงแตชวตเรมขน จากอสจไดรบการผสมกบเซลลไขเกดเปนเซลลปฏสนธ และแวดลอมจะเรมมอทธพลตอบคคลตงแตกอนเกด คอ ภาวะในครรภมารดาตามไดรบอาหารจากมารดาผลกระทบจากสงแวดลอมภายนอก ตอทารกในครรภ สงแวดลอมขณะเกด เชน ภาวะโภชนาการ การอบรมเลยงด การศกษา จะมสวนสำาคญในการทจะทำาใหพนธกรรมทไดรบมานน สามารถพฒนาไปตามศกยภาพ อยางมประสทธภาพหรอลดทอนใหไมสามารถพฒนาไปไดเตมศกยภาพ อยางมประสทธภาพหรอลดทอนใหไมสามารถพฒนาไปไดเตมศกยภาพทไดรบมา ขนอยกบวาสภาพแวดลอม มความเหมาะสมตอการพฒนาการในดานกายภาพ อารมณ สงคมสตปญญาของบคคลมากนอยเพยงใด (กานดา จนทรแยม,2546:11-12)

การบรหารจดการงานอาชวศกษาแกบคลเพอประกอบอาชพถอวาเปนบทบาทหนาทความรบผดชอบทตองมการจดการและบรหาร เพอจะไดเปนไปตามเปาหมายวางไว การจดการและการบรหารเปนศาสตรอยางหนงทจำาเปนในการอยรวมกนของมนษยในสงคม เปนศาสตรทเกยวของกบธรรมชาตของมนษยแตละคนในเรองของการคดการแสดงออกซงไดมกำาหนดขนไวในลกษณะทแตกตางกนออกไปตามยคตามสมย ในขณะเดยวกนการจดการบรหาร จะถกนำาไปใชอยางมประสทธภาพได ผใชจะตองมความ

เขาใจในขอกำาหนดนนอยางแทจรงการจกการและการบรหาร จงตองใชทงศาสตรและศลป และนกศกษาชาวตะวนตก(สงบ ประเสรฐพนธ,2543 : 84-86) ไดศกษาวจยสรปผลการศกษาวาโรงเรยนดมคณภาพนนควรมลกษณะดงน

1) เนนนกเรยนเปนศนยกลาง (Student center)2) เสนอโปรแกรมเรยนทหลากหลายโรงเรยนจะเนนพฒนา

นกเรยนใหเปนคนรอบร3) จดการเรยนการสอนทสงเสรม การเรยนรของนกเรยน4) สรางบรรยากาศทเนนการทำางาน และมความเชอมนและคาด

หวงในความสำาเรจในการเรยนของนกเรยน5) สงเสรมปฏสมพนธอนดระหวางบคลากร มเสรภาพในการ

ทำางานใหบรรลผลสำาเรจ มสวนรวมในการสรางสรรคความสมคสมานสามคคในคณะคร-อาจารย

6) เนนการพฒนาบคลากร จดใหมการฝกอบรมสมมนาตามความจำาเปนและ ความตองการของคร

7) บคลากรไดมโอกาสเปนผนำาตามโอกาสตามสมควร8) สงเสรมสนบสนนการแกปญหาอยางสรางสรรค9) เปดโอกาสใหผปกครอง และชมชนเขามามสวนรวมในการ

บรหารโรงเรยนผวจยไดสรปคณลกษณะทง 9 ประการในการจดการและการ

บรหารอาชวศกษาผบรหารจะตองจดการศกษาดานวชาชพใหมคณภาพสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานดวยแนวคดและทฤษฎของการบรหารทเหมาะสมใหบรรลเปาหมายอยางมประสทธผลและประสทธภาพ

2.3.2 หลกการ และแนวนโยบายการปฏรปการอาชวศกษาพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 20 ระบ

วา การอาชวศกษาและการฝกอบรมวชาชพ ใหจดในสถานศกษาของรฐ “สถานประกอบการ หรอโดยความรวมมอระหวางสถานศกษากบสถานประกอบ

การ ทงนใหเปนไปตามกำากฎหมายวาดวยการอาชวศกษาและกฎหมายทเกยวของ และในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ” .ศ.2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท2) พ.ศ.2545 ไดระบในมาตรา 32 บญญตวาใหมคณะกรรมการการอาชวศกษาเปน 1 ใน 4 องคกรหลกในการจดระเบยบบรหารกระทรวงศกษาธการและกำาหนดหนาไวในมาตรา 34 ให คณะ“กรรมการอาชวศกษามหนาทพจารนาเสนอนโยบาย แผนพฒนา มาตรฐานและหลกสตรอาชวศกษาทกระดบทสอดคลองกบความตองการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและแผนการศกษาแหงชาต การสงเสรมประสานงานการจดการอาชวศกษาของรฐและเอกชนการสนบสนนทรพยากรการตดตาม ตรวจสอบและประเมนการจดการอาชวศกษา โดยคำานงถงคณภาพและความเปนเลศทางวชาชพ จงไดกำาหนดหลกกาแรละแนวนโยบาย”การปฏรปการอาชวศกษา (คณะกรรมการการอาชวศกษา, 2546 : 2-5) ดงน

1) การเปลยนแปลงอยางรวดเรวของเศรษฐกจโลกและเทคโนโลยทำาใหประเทศไทยตองเรงรดการพฒนาประเทศใหทนตอการเปลยนแปลงดงกลาวรฐมนโยบายขบเคลอนประเทศและสงคมไทยสระบบเศรษฐกจใหมคอระบบเศรษฐกจฐานความร เพอพฒนาขดความสามารถในการแขงขนเตรยมความพรอมกำาลงคนเพอเผชญกบระบบเศรษฐกจใหม ทมลกษณะโครงสรางพนฐานทางกายภาพและเทคโนโลย ทมประสทธภาพเปนเรองสำาคญและจำาเปนอยางยง การผลตกำาลงคนใหมฐานความรในวชาชพเพอเปนกลไกลสำาคญในการขบเคลอนเปาหมายการพฒนาประเทศใหบรรลตามวตถประสงคจงเปนหวใจสำาคญ

2) การจดการอาชวศกษาและฝกอบบรมวชาชพเปนกระบวนการผลต และพฒนากำาลงคนระดบกงฝมอ ระดบเทคนค และระดบเทคโนโลยทมลกษณะเฉพาะสมพนธอยางชดเจนกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและเทคโนโลยในแตละภาคเศรษฐกจ เจตนารมณเพอใหบคคลมความร มทกษะในวชาชพพนฐานและวชาชพเฉพาะทางพรอมทงมคณลกษณะทพงประสงคมสมรรถนะในการประกอบอาชพสรางผลตผลและรายไดเกดการพฒนาอาชพ

อยางมนคงและยงยน ใชการศกษาวชาชพเปนกลไกลสำาคญในการแกปญหาความยากจนของประชาชนสนองนโยบายประกาศสงครามกบความยากจนของรฐบาลและหนวยงานหลกทมหนาทรบผดชอบในการศกษาวชาชพโดยจำาแนกตามลำาดบหลกสตรการเรยนการสอน คอระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง ระดบประกาศนยบตรครเทคนคชนสง และหลงสตรวชาชพระยะสน จงถอวาเปนหนวยงานทมภารกจทสำาคญสงกระทบตอการพฒนาประเทศเปนอยางยง ดงนนสำานกคณะกรรการการอาชวศกษาจงไดกำาหนดแผนปฏรปเพอพฒนาการอาชวศกษาใหมความเขมแขงทนตอการเปลยนแปลงในทกๆดานทงภายในและภายนอกประเทศใหบรรลเปาหมายของการพฒนา คอ“ความอยดมสขของคนและสงคมไทย ”

3) รฐธรรมนญแหงอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มบทบญญตทวางรากฐานในการจดและพฒนาการศกษา ไดแก การกำาหนดใหรฐตองจดการศกษาใหกบประชนไมนอยกวาสบสองปอยางทวถง และมคณภาพโดยไมจดเกบคาใชจายและจดใหมกฎหมายเกยวกบการศกษาแหงชาตจากเจตนารมณดงกลาวของรฐธรรมนญทำาใหมพระราชบญญตการศกษาแหงชาตทมบทบญญตในการวางกรอบแนวเพอปฏรปการศกษาในประเดนหลก ดงน

3.1) เนนใหการศกษาแกปวงชน ทงเดก เยาวชน คนวยทำางาน และผเกษยณงานแลวโดยเปลยนรปแบบการใหการศกษาใหหลากหลายและเหมาะสมกบผเรยน 3.2) เพมการศกษาภาคบงคบ จาก 6 ป เปน 9 ป และใหการศกษาขนตำาพนฐาน 12 ป โดยผเรยนไมเสยคาธรรมเนยมการศกษา เพอใหสามารถเขาสการอาชวศกษาและอดมศกษาได สะดวกและมากขน

3.3) เนนใหทกภาคมสวนรวมจดการศกษา ไมวาองคการณของรฐหรอเอกชน องคกรปกครองสวนทองถนสถาบนตางๆ เชน สถาบนศาสนา สถาบนประกอบการครอบครว เปนตน

3.4) มระบบคณภาพและมาตรฐานการศกษา มมาตรการหลากหลายในการพฒนาคณภาพการเรยนร คณภาพครอาจารย คณภาพการบรหารจดการ คณภาพดานเทคโนโลยเพอการศกษา

3.5) ปรบโครงสรางการบรหารการศกษา โดยมองคคณะบคคล รวมทงผแทนของประชาชนรวมกำาหนดนโยบายทางการศกษาและกระจายอำานาจการบรหารการศกษาลงไปในเขตพนท

3.6) ปฏรปการเรยนการเรยนรโดยเนนทผเรยนไดมวธเรยนรตลอดชวต เรยนแลวคดเปน ทำาเปน เรยนแลวคดดทำาด เรยนแลวอยรวมกบผอนได และเรยนแลวไปสจดมงหมายแหงชวตได

2.3.3) โครงสรางการบรหารงานของสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษ

กรมอาชวศกษาไดดำาเนนการปฏรประบบการบรหารจดการ (Re - organizing) ในสวนกลางเปลยนจากกรมอาชวศกษาเปนสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา (VOCATIONAL EDUCATION COMMISSION) ตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 และกฎกระทรวงแบงสวนราชการ เมอวนท 7 กรกฎาคม 2546 ( จกรกรช บญเดช และคณะ, 247: 240 -241) มสำานกงานตางๆเกดขน จำานวน 7 สำานก รบผดชอบงานนโยบายมาตรฐานอาชวศกษา หลกสตรอาชวศกษาทกระดบ สงเสรมประสานงานการจดอาชวศกษาของรฐและเอกชน การสนบสนนทรพยากร การตดตามการตรวจสอบและประเมนผลการจดอาชวศกษา

สำานกงานคณะกรรมการอาชวศกษา มภารกจเกยวกบการจดและสงเสรมการอาชวศกษาและการฝกอบรมวชาชพ โดยคำานงถงคณภาพและความเปนเลศทางวชาชพ โดยมอำานาจหนาทตามกฎกระทรวงแบงสวนราชการสำานกงานคณะกรรมการอาชวศกษากระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 (คณะกรรมการอาชวศกษา, 2546:12-13) ดงน

1) จดทำาขอเสนอแนวนโยบาย แผนพฒนามาตรฐานหลกสตรการอาชวศกษาทกระดบ

2) ดำาเนนการและประสานงานเกยวกบมาตรฐานการอาชวศกษาและวชาชพ

3) กำาหนดหลกเกณฑและวธการจดงบประมานและสนบสนนทรพยากร

4) พฒนาครและบคากรการอาชวศกษา5) สงเสรม ประสานงานการจดการอาชวศกษาของรฐบาลและ

เอกชนรวมทงกำาหนดหลกเกณฑ รปแบบ ความรวมมอกบหนวยงานอนและสถานประกอบการ

6) ตดตาม ประเมนผลและรายงานผลการจดการอาชวศกษาทงภาครฐและเอกชน

7) จดระบบสงเสรมและประสานงานเครอขายขอมลสารสนเทศเทคโนโลยสารสนเทศมาใช ในการอาชวศกษาและฝกอบรมวชาชพ

8) ดำาเนนการเกยวกบงานเลขานการของคณะกรรมการการอาชวศกษาและดำาเนนการตามทคณะกรรมการการศกษามอบหมาย

9) ปฏบตงานอนใดตามกฎหมายกำาหนด ใหเปนอำานาจหนาทความรบผดชอบของสำานกงานคณะกรรมการอาชวศกษา หรอตามทรฐมนตร คณะรฐมนตรมอบหมายโดยแบงสวนราชการสำานกงานคณะกรรมการอาชวศกษา ดงตอไปน

(1) สำานกอำานวยการ (2) สำานกความรวมมอ (3) สำานกตดตามและประเมนผลการอาชวศกษา (4) สำานกนโยบายและแผนการอาชวศกษา (5) สำานกพฒนาสมรรถนะครและบคลากรอาชวศกษา (6) สำานกมาตรฐานการอาชวศกษาและวชาชพ (7) สำานกวจยและพฒนาการศกษาอาชวศกษาสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา มประเภทของสถาน

ศกษาในสงกดประกอบดวยวทยาลยเทคนค วทยาลยอาชวศกษา วทยาลยพาณชยการ วทยาลยศลปหตถกรรม วทยาลยเกษตรและเทคโนโลย วทยาลย

สารพดชาง และวทยาลยการอาชพ มสถานศกษารวมทงสน 421 สถานศกษา และนำานโยบายสวนกลางสการปฏบตในรปการบรหาร ในแตละพนททวประเทศ จงประกาศจดตง เปนสถาบนการอาชวศกษาตงแตวนท 28 ธนวาคม 2543 ถงวนท 17 กรกฎาคม 2545 ไดประกาศจดตงเปนสถาบนการอาชวศกษา รวมทงสน 28 สถาบน ซงในแตละสถาบน จะรบผดชอบการบรหารจดการอาชวศกษาใน 2-3 จงหวด มสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาจงหวด ทบรหารจดการศกษาระดบจงหวด โดยแตงตงใหประธานคณะกรรมการอาชวศกษาจงหวดกำากบดแลและตดตามประสานงานการจดการศกษาดานวชาชพใหแกเยาวชน ประชาชน และผทสนใจทวไปโดยใหสอดคลองกบความตองการและความสนใจตามสภาพของชมชนและทองถน ซงมเปนภมการบรหารตามโครงสรางของสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ดงภาพประกอบท 3 ดงน

โครงสรางการบรหารของสำานกงานคระกรรมการการอาชวศกษา

เลขาธการคณะกรรมการการ

รองเลขาธการคณะกรรมการการอาชวศกษา

รองเลขาธการคณะกรรมการการอาชวศกษา

รองเลขาธการคณะกรรมการ

ทปรกษาดานนโยบายและแผน

ทปรกษาดานมาตรฐาน

ทปรกษาดานมาตรฐานอาชวศกษาธรกจและ

ทปรกษาดานมาตรฐาน

อาชวศกษา

หวหนากลมพฒนา หวหนาหนวยตรวจ

ผอำานวยการ

ภาพประกอบท 3 แผนภมแสดงการบรหารตามโครงสรางของสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา

ทมา: สำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา (2456:9)

2.3.4 การบรหารงานของสถานศกษา

คณะกรรมการอาชวศกษาไดปรบปรงแกไขเกยวกบโครงสรางการบรหารของสถานศกษา และยกเลกระเบยบกรมอาชวศกษาวาดวยการบรหารสถานศกษา พ.ศ.2529 และฉบบท 2 พ.ศ. 2537 มาประกาศใชระเบยบคณะกรรมการการอาชวศกษาวาดวยการบรหารสถานศกษา พ.ศ.2549 ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 26 กนยายน 2549 ซงในปจจบนนทกสถานศกษาไดบรหารงานระดบสถานศกษาดงภาพประกอบ ท 4 แผนภมบรหารสถานศกษาสงกดสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ดงน

ผอำานวยการ

ผอำานวยการสำานก

ผอำานวยการสำานกตดตามและ

ผอำานวยการสำานกนโยบาย

และ

ผอำานวยการสำานกพฒนามรรถนะคร

ผอำานวยการสำานกมาตรฐาน

ผอำานวยการสำานกวจยและ

สถาบนอาชวศกษา 28 แหง

สำานกงานอาชวศกษาจงหวด

แผนภมบรหารสถานศกษาสงกดสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา

คณะกรรมการบรหารสถานศกษา

ผอำานวยการวทยาลย

คณะกรรมการสถานศกษา

ฝายบรหาร ฝายแผนงานและความ ฝายพฒนากจการนกเรยนนกศกษา

ฝายวชาการ

งานบรหารงานทวไป

งานการเงน

งานการบญช

งานวางแผนและงบ

งานศนยขอมลและสารสนเทศ

งานความรวมมอ

งานกจกรรมนกเรยน

งานครท

งานวจย พฒนา นวตกรรมและสง

แผนกวชา

งานพฒนาหลกสตรการงานบคลากร

งานปกครอง

งานแนะแนวอาชพและจดหางาน

งานวดผลและประเมน

งานวทยบรการและ

ภาพประกอบท 4 แผนภมแสดงการบรหารสถานศกษาสงกดสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาทมา : คณะกรรมการการอาชวศกษา (2549 : 28)

2.4 แนวคดและการสงเคราะหตวแปรทสมพนธกบพฤตกรรมความพงพอใจในการปฏบตงาน

2.4.1 ตวแปรทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปฏบตงานของบคลากร

ความพงพอใจในการปฏบตงานมความสมพนธกบตวแปรหลายตวของ เคทน เดวทและจอหน นวตนส (Keith Davis and Jhon W.Newton, 1985 :115 อางถงในสรอยตระกลอรรถมานะ 2541 : 137-139) ซงผบรหารสามารถทำานายวากลมใดดมทาทจะเกดปญหาทางพฤตกรรมซงเกยวของกบความไมพอใจ ตวแปรเหลานบางกเกยวของกบผปฏบตงานโดยตรง บางกเกยวของกบสภาพแวดลอม การทำางานตวแปรเหลานไดแกอายระดบอาชพระดบการศกษาเพศเปนตน

อาย เมอผปฎบตมอายมากขนๆ ตำาแหนงหนาทการงานมกจะสงตามไปดวยดงนน เขาจงมแนวโนมทจะพอใจในงานของเขามากขน ซงกมเหตผลหลายประการประกอบอกเชน ความคาดหวงในระดบตำา และการปรบตวของสภาวการณในการทำางานท

งานพสด

งานอาคารสถานท

งานทะเบยน

งานประชาสมพนธ

งานประกนคณภาพและมาตรฐานการ

งานสงเสรมผลผลต การคาและประกอบ

งานสวสดการนกเรยนงานโครงการ

พเศษและบรการชมชน

งานอาชวศกษางานสอการเรยน การ

ดขน ทงนเพราะเขามประสบการณมากขนนนเอง อยางไรกตามปรากฏวาบคคลวยกลางคนอาจจะหวนไหว มความไมแนใจในตำาแหนงหนาททตนครองอย ทงนเพระสถานภาพ (status) เปนสงทสำาคญสำาหรบเขาสถานสภาพสงยอม ทำาใหบคคลรสกวามความสำาคญ สำาหรบผปฏบตงานงานทมอายการทำางานนอยมแนวโนมทจะมความพงพอใจนอยกวา ทงนเพราะการมความคาดหวงมาก มการปรบตวนอยและอนๆ แนวโนมดงกลาวนปรบใชไดกบทงนกบรหารและผปฏบตงาน

ระดบอาชพ ดงภาพประกอบท 5 แสดงถงบคคลทมระดบอาชพสงมกจะมความพงพอใจในงานของเขา เขามกจะไดคาจางดและมสภาพรางกายทดดวย และงานของเขากมเกยรตและเขาตองใชความสามารถอยางเตมท เหลานลวนเปนเหตผลทดททำาเขามความพงพอใจเพมขน

สง

ระดบอาชพ

ตำา ระดบอายและอาชพ สงภาพประกอบท 5 แผนภมแสดงผทมระดบอาชพสงจะมความพงพอใจสงทมา : สรอยตระกล อรรถมานะ (2541 : 138)

ความพงพอใจในงานตำาความพงพอใจในงานตำา

อาย

จากผลวจยปรากฏวาผบรหารและนกวชาชพตาง ๆ โดยทวไปมกจะมความพอใจในงานมากกวาคนงานทใชกงแรงงานกงความชำานาญ และคนงานทใชความชำานาญกทแนวโนม ทจะมความพงพอใจ ในงานมากกวาคนงานทใชกงแรงงานกงความชำานาญ รวมถงคนทมความชำานาญ เสนเฉยงมากๆ ทปรากฏในแผนภาพแสดงวาอาชพนนมความสมพนธกบความพงพอใจในงานมากกวาอาย ดงนน บคคลททำางานในลกษณะอาชพจะมความพงพอใจมากกวาคนงาน ทไมมความชำานาญใดๆ และจากบคคลททำางานในลกษณะอาชพจะมความพงพอใจมากกวาคนงานทไมมความชำานาญใดๆ และจากการศกษาวจยยงพบวาบคคลทมประสบการณในงานระดบสงๆมกเปนทพงพอใจดวยเหตผลหลายประการโดยการโดยพนฐานทสด บคคลททำางานในระดบสงมกมปญหาทางดานเศรษฐกจตรงกนขามยงแสวงหาสงทสงไปกวาเงนทอง นนคออำานาจและความเปนตวของตวเองเปนตน ซงจะหาไดจากงานในระดบสง คนททำางานในระดบสงๆ มกจะไดแก ผทมการศกษาสง ซงมกจะตงระดบความพงพอใจไวสง ในกรณเชนปญหาความพงพอใจ จงถกแกไขไปในตว

ระดบการศกษา บคคลทมระดบการศกษาสงมกจะไดงานในระดบสงและคาดหวงในความพงพอใจในงานสงดวย และเขามกประสบความพงพอใจในงานในงานตามทปารถนา ทกอยางดจะลงตวอยางปราศจากปญหาดงกลาวมาในเรองระดบอาชพ

เพศและเชอชาต ผลการสงเกตเรองความพงพอใจในงานในแงของเพศ และเชอชาตปรากฏวา ผหญงและคนผวดำาซงทำาอาชพทเทยบไดกบผชาย และคนทผวไมดำานนมกมระดบความพงพอใจในงานหรอความพงพอใจในงานเหมอนๆกน

ชาลล เอน. วเวอร (Charles N. Weaver อางถงใน สรอยตระกล อรรถมานะ,2541:139) ไดกลาวถงรายงานถงความแตกตางเรองเพศในเรองความพงพอใจใน

งานวา ไดมการศกษาวจยโดยเหนขอมลจากคนอเมรกน และพบวา โดยทวไปจะไมปรากฏความแตงตางทสำาคญในเรองความพงพอใจ เพราะผชายและผหญงตางกไดรบผลกระทบไมตางกนจากตวแปรตางๆ ของความพงพอใจ อาท คาจางเงนเดอน เกรยตภมในงานหรอการควบคมบงคบบญชาทไดรบ นนคอ นนคอผหญงทมเงนเดอนสง ทำางานทมเกยรต จะมความพงพอใจในงานสงมากเหมอนกบผชายทอยในตำาแหนงหนาททำานองเดยว

ขนาดของขององคการ ในทน หมายถง ขนาดของหนวยปฏบตงาน เมอองคการขยายขนาดขนจะปรากฏการยนยนวาความพงพอใจมแนวโนมทจะลดลงพอสมควร เวนเสยแตจะมการปองกนบางประการโดยการใชกระบวนการจงใจเชงสนบสนน เชน การตดตอสอสาร การประสานงาน การมสวนรวม เปนตนกระบวนการตางๆ เหลานลวนเปนการแสดงใหเหนวาฝายบรหารใหความสำาคญกบบคลากรในฐานะมนษยเหตทความพงพอใจของบคคลคอยๆ ลดลง เมอองคการขยายขนาดขนกเพราะวาอำานาจในการตดสนใจนนคอยๆ หางออกไปผปฏบตงานมความรสกวา ตนนนกทำาใหความใกลชดระหวางบคคล มตรภาพ และการทำางานเปนกลมขนาดเลกคอยๆ หายไปในขณะสงตางๆ เหลานมความสำาคญตอความพงพอใจของบคคล

ความพงพอใจในการปฏบตงานเปนตวแปรหนง ทมความสำาพนธ กบพฤตกรรมการปฏบตงานซงในการปฏบตงานใดๆ กตามจะตองอาศยความสามารถ ของบคลากรทำางาน(ความรและทกษะ) และการปฏบตงานจะประสบความสำาเรจมากนอยแคไหนยอมขนกบทศนคตของบคลากรทปฏบตงานนน โดยมองคประกอบทสำาคญคอ แรงจงใจ ความ

พงพอใจในงาน ขวญและกำาลงใจในการปฏบตงาน โดยทความสมพนธ แสดงในภาพประกอบท 6 ดงน

จากผลการศกษาความพงพอใจในการปฏบตงานของสเปคเตอร (specter, 2000 : 197อางถงใน การดา จนทรแยม, 2546 : 83-85)ถอไดวาเปนสงสำาคญประการหนงทองคการจะตองมการสำารวจอยางตอเนอง เพราะมความเกยวพนกบการปฏบตงานของพนกงาน ซงวธทใชในการทำางานมอยดวยกน 2 วธคอ

1. การศกษาโดยภาพรวม (The global approach) เปนการศกษาความพงพอใจในการปฎบตงาน ในลกษณะของภาพรวมทงหมดของงานนน การศกษาสวนใหญเปนการประเมนความพงพอใจทงหมดของบคลากรทมตองาน 2.การศกษาเปนรายดาน (The facet approach) เปนการศกษาทเจาะจงลงไปเปนรายดานเชน คาตอบแทน (คาจางหรอผลตอบแทนพเศษ) บคคลอนในการทำางาน (หวหนางานหรอเพอนรวมงาน) สภาพการทำางานและลกษณะของงาน ซงดานตางๆ ทนยมนำามาศกษา

ทกษะสำาหรบงาน

ความรสำาหรบงาน

ความสามารถในการปฏบต

ทศนคต

การปฏบตงาน

แรงจงใจ

ความพงพอใจใน

ขวญและกำาลงใจ

ความพงพอใจในการทำางาน ดงแสดงในตารางท 4 องคประกอบรายดานโดยทวไปของความพงพอใจในการปฏบตงาน ดงน

46ตารางท 4 องคประกอบรายดานโดยทวไปของความพงพอใจในการปฏบตงาน

ดานท รายการ1 คาจาง2 สภาพการ

ทำางาน3 โอกาสกาวหนา4 ลกษณะงาน5 ผลตอบแทน

พเศษ6 การสอสาร7 การควบคม

ดแล8 ความปลอดภย9 เพอนรวมงาน

ทมา : กานดา จนทรแยม (2546 : 83-85)

องคประกอบตางๆ อธบายในรายละเอยดไดดงน

1)รายไดหรอคาจาง (Pay) พจารณาทงในดานปรมาณคาจาง ความยตธรรมหรอความ

เสมอภาคของคาจางทไดรบและวธการจายคาจาง ความพงพอใจในการปฏบตงานมผลมาจากคาจาง

มากกวาผลประโยชนตอบแทนอนๆ คาจางเปนตวบงชความพงพอใจในการปฏบตงาน ดงน

1.1)เงนเปนปจจยทชวยในการตอบสนองความตองการทจำาเปนของบคคลไดโดยนำาไปใชแลกกบอาหาร ทพกอาศย เครองนงหม และสงพกผอนหยอนใจตางๆ นอกททำางาน

1.2)เงนเปนสญลกษณของความสำาเรจและความเปนทยอม ผปฏบตงานมกมความรสกวาคาจางทไดรบเปนผลสะทอนมาจากความสนใจของฝายบรหาร

กานดา จนทรแยม (2546 : 84) ไดสรปผลของการศกษาพบวาความไมพงพอใจทมตอคาจาง แสดงดงภาพทประกอบท 7 ดงน

47

ภาพประกอบท 7 แผนภมแสดงผลของความไมพงพอใจทมตอคาจางทมา : กานดา จนทรแยม (2546 : 84)

2)สภาพการทำางาน (Working condition) สภาพกรรทำางานทมความสมพนธทางบวก

กบความพงพอใจในการปฏบต สภาพการทำางานทมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานลกษณะตางๆ ไดแกชวโมงการทำางาน เวลาหยดพก บรเวณททำางาน อณหภม ความชน กรรถายเทอากาศ แสงเสยงและอปกรณเครองมอทเหมาะสม ลวนมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงาน ดงน

2.1)ผปฏบตงานพอใจสภาพการปฏบตงานทด เพราะสภาพการทำางานทดกอใหเกดความสบายทางรางกาย สภาพการทำางานทไมดซงมผลตอสขภาพรางกาย เชน อากาศรอนมากเกนไป แสงสวางนอยเกนไป อากาศไมบรสทธและการถายเทอากาศทไมด เปนตน

ตองการคาจางเพมขน

ความไมพงพอใจ

สรางผลงาน

นดหยดงาน

รองทกข

หางานทคาจางสงกวา

ความนาสนใจของงานลด

ขาดงาน

ขาดงาน

เปลยนงานหรอลาออก

ไมพอใจในการทำางาน

เจบปวยทาง

สขภาพกายไม

สขภาพจตไมด

2.2)สภาพการทำางานทเอออำานวยใหการปฏบตงานเปนไปอยางมประสทธภาพทงนเพราะไมมสงรบกวนเครองมอและอปกรณทเหมาะสมจะชวยในการทำางานสำาเรจตามเปาหมาย

3) โอกาสกาวหนาในการทำางาน (Promotional opportunities)พจารณาในดานความ

ยตธรรมและเปนไปตามกฎเกณฑ โยทวไปการเลอนตำาแหนงจะทำาใหมการเปลยนแปลงตอบคคลในเรองการควบคม ลกษณะงาน เพอนรวมงาน และคาจาง ความปรารถนาทจะกาวหนา หมายถงความตองการทจะมรายไดเพมขน ตองการสถานภาพทางสงคม ตองการพฒนาจตใจใหเปนคนมความรบผดชอบเพมขนและตองการความเปนธรรม

48

4) ลกษณะงาน (work itself) ลกษณะและความนาสนใจของงาน ซงจะเกยวของกบ

ทกษะ ความถนดเฉพาะ กบความสามารถทใชในปฏบตงาน โอกาสทไดเรยนรสงใหมความยากงายของงาน ปรมาณงาน โอกาสทจะทำางานไดสำาเรจ ความซำาซากของงาน และโอกาสใหมทจะดำาเนนงานไดเองตลอดกระบวนการ

5)ผลตอบแทนเปนพเศษ (Benefits) เปนผลการตอบแทนหรอประโยชนเกอกลตางๆ

เชน เงนบำาเหนจตอบแทนเมอออกจากงาน สวสดการทอยอาศย การรกษาพยาบาล เปนตน

6)การสอสาร (Communication) ลกษณะของกระบวนการวธการวางแผนงานการจด

องคการ การวนจฉยสงการ การประเมนผล มอบหมายหนาท ประสานงาน ในการสรางความเขาใจใน การปฏบตงานดวยการบรหารงานสวนตางๆ จะไมเกดขน ถาไมมการตดตอสอสารเปนตวเชอม

7)การควบคมดแล (Supervision) เกยวของกบรปแบบของการบงคบบญชา การกำากบ

ดแลเรองการทำางาน มนษยสมพนธลกษณะทางการบรหาร ความเปนผนำาทสมพนธกบความพงพอใจของผปฏบตงานม 2 ลกษณะคอ ดงน

7.1)ผนำาทเหนอกเหนใจ (Consideration or employee-center) หวหนาทสนบสนน

และใหความสนใจผใตบงคบบญชา ทำาใหผปฏบตงานมความพงพอใจ7.2)ผนำาทเปดโอกาสใหมสวนรวมในการตดสนใจ (Influence or participation) จะ

ทำาใหผปฏบตงานมความพงพอใจในการทำางานสงขนผปฏบตงานในกลมขนาดเลกซงงานมลกษณะเปนอสระ จะม

ความพงพอใจผนำาทใหความเสมอภาค แตผปฏบตงานในกลมขนาดใหญทไมคอยมโอกาสสมพนธกบหวหนางาน จะมทศนคตทางบวกกบผนำาแบบใชอำานาจ

8)ความมนคงปลอดภย (Security) เปนความตองการของทกคนทอยในจตใตสำานก

มาตงแตเดก และมความคดทยดมนกบความปลอดภยในการปฏบตงาน เชน การประกนในรปตางๆทงสขภาพ ชวต และอบตเหต รวมถงการเกบเงนสะสม บำาเหนจบำานาญเมอเกษยณอาย เปนตนซงมอทธพลตอความพงพอใจในการปฏบตงาน

9) เพอนรวมงาน (Co-worker) เปนความตองการของเพอนรวมงาน การชวยเหลอ

ซงกนและกน และความเปนมตร เปนองคประกอบสวนหนงทเกยวของกบความพงพอใจในการปฏบตงาน กลมทำางานเปนแหลงของความพงพอใจ ซงเปดโอกาสใหสมาชกมความสมพนธตอกนสมาชกทไมคอยมโอกาสพดคยกบเพอนรวมงานจะมความรสกไมพงพอใจ และมแนวโนมจะลาออกจากงาน กลมทำางานยงเปนแหลงทสำาคญของความพงพอใจในการปฏบตงาน เมอสมาชกมทศนคตและคานยมคลายคลงกน จะทำาใหความขดแยงทอาจเกดขนในแตละวนลดนอยลง จากนนความรสกวาเปนทยอมรบนบถอจากกลมยงมความสมพนธยางสงตอความพงพอใจในการปฏบตงาน

49ผวจยไดสรป ตวแปรทมความสมพนธกบพฤตกรรมในการ

ปฏบตงานของบคลากรจะมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานทงในเชงบวก คอ มความพงพอใจ และในเชงลบ คอ ไมมความพงพอใจ ซงตวแปรตางๆ มความสอดคลองกบเครองมอวดความพงพอใจในการปฏบตงานตามทฤษฎสองปจจยเฮอรเบอรก

2.4.2 การสงเคราะหตวแปรจากการทผวจย ไดศกษาทบทวนวรรณกรรมและงานวจยท

เกยวของตางๆ พบวาปจจยทมความสมพนธกบความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในสถานศกษา เพอใหเกดแนวคดและความเขาใจตรงกน ผวจยจงไดสรปเหตผลทตองการศกษาในแตละตวแปร คอ ตวแปรตน

ไดแก เพศ ขนาดของสถานศกษา ประสบการณการทำางาน และตวแปรตาม ไดแก ความพงพอใจในการปฏบตงานตามแนวคดของทฤษฎสองปจจยของเฮอรเบอรก มรายละเอยดดงน

1) เพศ

ผลการศกษาโปกคอนและเปคเตอร (อำานาจ ศรพนสข, 2538 : บทคดยอ) พบวาผจดการชายมระดบความพงพอใจในงานโดยทวไปสงกวาผจดการหญง และจากผลวจยของรชดา สทธวรวฒกล (2544 : 63) เรองการศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมการตดสนใจของผบรหารกบความพงพอใจการปฏบตงานของครโรงเรยนประถมศกษา สงกดสำานกงานประถมศกษา จงหวดสพรรณบรพบวา ครเพศชายมคาเฉลยความพงพอใจในการปฏบตงานในภาพรวม นอยกวาครเพศหญง เพศมความสมพนธกบความพงพอใจในการปฏบตงานทแตกตางกนจากแนวคดดงกลาวผวจยกำาหนดเพสเปนตวแปรตวหนงทผวจยมความสนใจทจะทำาการศกษาเกยวกบบคลากรในสถานศกษา โดยแบงเปนเพศชายและหญง

2)ขนาดของสถานศกษา

ขนาดของสถานศกษา เปนตวแปรตวหนงทบงบอกถงขนาดขององคการ ซงจะสงผลตอความรสก ความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในสถานศกษาทมขนาดตางกนคท เดวส และจอรน (Keith Davis and john, 1985 : 109 อางถงใน สรอยตระกล อรรถมานะ,2541 : 139) กลาววา เมอองคการขยายขนาดขนจากปรากฏการยนยนวาความพงพอใจมแนวโนม

ทจะลดลงพอสมควร เวนเสยแตมการปองกนบางประการ ความพงพอใจของบคลากรทคอยลดลงนเนองจากผปฏบตงานมความรสกวาตนไมสามารถควบคมเหตการณตางๆ ได จากแนวคดดงกลาวผวจยจงกำาหนดตวแปรขนาดของสถานศกษาวจยในครงน

3)ประสบการณการทำางานในสถานศกษา

ประสบการณการทำางานในสถานศกษา เปนตวแปรหนงทบงบอกถงทกษะความร

ความสามารถในการปฏบตงาน ความสำาเรจของงาน การยอมรบนบถอ ความมนคงในตำาแหนงงานซง

50อาจจะสงผลตอความรสกความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรทมประสบการณการทำางานสถานศกษาตางกน จากการศกษาของทรงเดช จนทรา (2545 : บทคดยอ) การศกษาพฤตกรรรมคณธรรมกบพฤตกรรมการปฏบตงานของผบรหาร ผลการวจยโดยการเปรยบเทยบตามประสบการในการทำางานพบวา กลมอายการทำางาน 16-30 ป กบกลมอายการทำางาน 31 ป ขนไปมความคดเหนทตางกนอยางมนยสำาคญตามสถตทระดบ .05 และผลการวจยของหนนล ศรสมบต (2547:59) ความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในสำานกเขตพนทการศกษา หนองบวลำาภ พบวาบคลากรทมประสบการณในการทำางาน ระหวาง 11.20 ป กบ 21 ป ขนไป มความพงพอใจในการปฏบตงานแตกตางกนในดานนโยบายและการบรหารอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 จากแนวคดดงกลาว ผวจยจงกำาหนดตวแปรในการทำางานในการศกษาวจยในครงน

2.5 งานวจยทเกยวของ2.5.1 งานวจยในประเทศ

สธรรม เดชนครนทร(2531 : บทคดยอ) วจยในการทำางานของคร อาจารยวทยาลยเทคนค ในเขตการศกษา 2 ตามผลวจยพบวาระดบพง

พอใจในการทำางานของคร อาจารยวทยาลยเทคนค ในเขตการศกษา 2 ตามปจจยจงใจ โดยสวนรวมอยในระดบปานกลางและทคาดหวงไววาจะเปนอยในระดบดมาก ตามปจจยคำาจนโดยสวนรวมอยในระดบปานกลาง สวนทคาดหวงวาจะเปนอยในระดบปานกลาง 3 ดาน คอ ดานการปกครองบงคบบญชา ดานเงนเดอน ดานความมนคงปลอดภย และทอยในระดบมาก คอ ดานความสมพนธระหวางบคคลกบดานสภาพการทำางานผลการเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการทำางาน และทคาดหวงวาควรจะเปนของครอาจารยวทยาลยเทคนค ในเขตการศกษา 2 ตามปจจยจงใจทมเพศวฒทางการศกษา และประสบการในการทำางาน มความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถตเพยงดานเดยว และทคาดหวงวาควรจะเปน ไมมความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต ผลการเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการทำางานและทคาดหวงวาควรจะเปนของคร อาจารยวทยาลยเทคนค ในเขตพนทการศกษา 2 ตามปจจยคำาจนทมเพศ วฒการศกษา และประสบการณในการทำางาน มความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถตเพยงดานเดยว และทคาดหวงวาควรจะเปน มความแตกตางกน อยางมนยสำาคญทางสถตเพยงดานเดยว วฒทางการศกษา ปจจบนมความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต สวนประสบการณการทำางาน โดยสวนรวม มความแตกตางกนทคาดหวงวาควรจะเปน ไมมความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต

51พวงมาลย พรบไหว (2539 : บทคดยอ) วจยเรองการศกษา

ความพงพอใจในการปฏบตงานของหวหนาศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนอำาเภอ โดยมวตถประสงคเพอศกษาและเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการปฏบตงานของหวหนาศนยบรการการศกษานอกโรงเรยน อำาเภอ ตามแนวทฤษฎของเฮอรซเบอรก ผลการเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการปฏบตงานรวมทกดานพบวา เพศชายมความพงพอใจในการปฏบตงานมากวาเพศหญง อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 ทปฏบตงานอยตามภมลำาเนาของตวเองมความพงพอใจในการปฏบตงานสงกวาผทอยตางภมลำาเนาของตนเอง อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 ผทมอายราชการสงกวามความพงพอใจในการปฏบตงานมากวาผทมอายราชการนอย อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 หวหนาศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนอำาเภอทมวฒการศกษาในเขตพนทการปฏบตงานตางกนมความพงพอใจไมตางกน

หนนล ศรสมบต (2547 : บทคดยอ) ไดศกษาความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในสำานกเขตพนทการศกษา หนองบวลำาภ ศกษาและเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากร ในสำานกงานเขตพนทการศกษาหนองบวลำาภ ผลการศกษาปรากฏวาบคลากรพงพอใจในการปฏบตงานในระดบ“ปานกลาง เรยงตามอนดบ ไดแก ความสมพนธระหวางบคคล ความสำาเรจ”ของงาน ลกษณะงานทปฏบตและความรบผดชอบ การเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากร ผลปรากฏวา บคลากรในเขตพนทการศกษา มความพงพอใจในการปฏบตงานไมแตกตางกน ทมประสบการณในการทำางาน ระหวาง 11-20 ป กบ 21 ป ขนไป มความพงพอใจในการปฏบตงานแตกตางกนในดานนโยบายและการบรการสวนบคคลทมประสบการณในการทำางาน ระหวาง 1-10 ป กบ 21 ป ขนไป มความพงพอใจในการปฏบตงานแตกตางกนในดานนโยบายและการบรการและในดาน

ลษณะของงานทปฏบตและความรบผดชอบแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

นนทกจ ดานดอนสกล : (2545: บทคดยอ) ไดศกษาระหวางความพงพอใจในการปฏบตงานกบผลการปฏบตงาน ของบคลากรฝายเจาหนาท สงกดสำานกงานการประถมศกษาจงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผลการวจยพบวา บคลากรฝายเจาหนาท สงกดสำานกงานการประถมศกษาจงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มความพงพอใจในการปฏบตงานอยในระดบคอนขางมาก โดยเรยงจากมากไปหานอย คอ ดานความสำาเรจของงาน ดานความรบผดชอบ ดานลกษณะงานทปฏบต ดานความสมพนธกบเพอนรวมงานและผบงคบบญชา ดานการไดรบการยอมรบนบถอ ดานปกครองการบงคบบญชา ดานความกาวหนาในตำาแหนงงาน สวนดานนโยบายและการบรหาร ดานเงนเดอนและคาตอบแทน และดานสภาพการปฏบตงาน มความพงพอใจอยในระดบปานกลาง และดานความสำาเรจอยในระดบงานทกดาน มแรงจงใจทมผลอยในระดบมากตอความพงพอใจมนการปฏบตงาน ผลการพงพอใจในการปฏบตงานระดบปานกลางขนอย

52กบการมสวนรวมกำาหนดนโยบายในการบรหาร ความเหมาะสมของคาตอบแทนกบคาครองชพ และ ขนอยกบ สงอำานวยความสะดวกในการปฏบตงาน ไมเพยงพอและขาดประสทธภาพ ผลการวจยดานผลการปฏบตงาน ของบคคลฝายกองเจาหนาทพบวา ระ ดบความคดเหนตอการปฏบตงานมอยในระดบมาก เรยงจากมากไปหานอย คอ งานทะเบยนประวตงานบำาเหนจความชอบและบญชถอจาย งานสรรหาและบรรจแตงตง และงานอตรากำาลง แสดงใหเหนวาความสำาเรจของงานและความพงพอใจในการปฏบตขนอยกบความชดเจนในการกำาหนดเปาหมาย การกำากบ ตดตาม การประเมนผลละการรายงานผลการปฏบตงานอยางตอเนอง มความสมพนธระหวางความพงพอใจในการปฏบตงานของ บคลากรพบวา มความสมพนธกนในทางบวก อยางมนยทางสถตทระดบ.01 ดานมความสมพนธกนสงสด คอ ดานเงน

เดอนละคาตอบแทนกบผลปฏบตงานในงานสรรหาละบรรจแตงตง สวนดานทมความสมพนธตำาสด คอ ดานลกษณะงานทปฏบตกบผลการปฏบตงานในทะเบยนประวต แสดงใหเหนวาผลการปฏบตงานทมประสทธภาพ มทกษะและมความชำานาญ มความสมพนธกบการไดรบความสงเสรมขวญและกำาลงใจ

สมย สมงาม (2545 : บทคดยอ) ไดศกษาความพงพอใจในการบรหารความพงพอใจในการบรหารวชาการ ของผบรหารของผบรหารโรงเรยนตามทศนะของครผสอน สงกดสำานกงานการประถมศกษาจงหวดเลย จำาแนกตาม เพศประสบการของครผสอน ทตงโรงเรยนและขนาดของโรงเรยนผวจยไดรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง จำานวน 351 คน จากครผสอนสงกดสำานกงานการประถมศกษาจงหวดเลย ซงมผลการวจย พบวาความตองการในการบรหารงานวชาการ ของผบรหารโรงเรยนตามทศนะของผสอนสงกดสำานกงานการประถมศกษาจงหวดเลย โดยภาพรวมพบวาอยในระดบ มาก เมอพจารณาเปนรายดานจะเหนวา มความตองการอยในระดบ“ ”มากทกดานสวนความพงพอใจในการบรหารงานวชาการของผบรหารโรงเรยนอยในระดบ มาก จำาแนกตาม เพศ ประสบการของครผสอนและ“ ”ขนาดของโรงเรยนพบวาไมแตกตางกนกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

การเปรยบเทยบความพงพอใจในการบรหารงานงานวชาการของผบรหารโรงเรยนตามทศนะของครผสอน ประสบการณของครผสอน โดยภาพรวมพบวา แตกตางกนกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 ครทมประสบการณสอนระหวาง 21-30 ป มความพงพอใจมากกวาครทมประสบการณสอนตงแต 10 ลงมา 11-20 ป และ 31 ปขนไปทตงโรงเรยน โดยภาพรวมพบวา แตกตางกนกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 โดยพบวาครทสอนในโรงเรยนทตงอยในเขตเทศบาลมความพงพอใจในการบรหารงานวชาการของผบรหารโรงเรยนมากกวาครทสอนในโรงเรยนทตงในเขตองคการบรหารสวนตำาบล สำาหรบทจำาแนกตามเพศและขนาดของโรงเรยนพบวาไม แตกตางกนกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

53ผลการศกษาวจยพบวา พฤตกรรมทางการบรหารมสวนสมพนธกบ

ความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรทจะนำาไปสความสำาเรจของเปาหมายองคการซงผบรหารสามารถประยกตใชในการบรหารงานสถานศกษาไดอยางเหมาะสม เพอใหเกดความพงพอใจของบคลากร

2.5.2 งานวจยตางประเทศย (Yu 1991: 1234 อางถงใน ธงชย แกวมาตย, 2536: 70)

ศกษาวจยเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงานของครศลปะอตสาหกรรมในโรงเรยนมธยมศกษา ประเทศไตหวน (Taiwan, Republic of China) ผลการวจยพบวา (1)ระดบของรายไดและตำาแหนงมสวนสนบสนนอยางสำาคญตอความพงพอใจในการทำางาน (2)ตำาแหนงงานเปนตวชวยเสรมปจจยสำาหรบการนเทศ เพอนรวมงาน สถานภาพการทำางาน และการเตรยมสอนของคร (3)ระดบรายไดเปนสงจงใจอยางสำาคญตอองคประกอบดานสภาพการทำางาน เงนเดอน และความกาวหนาในอาชพ(4)บรรดาตวแปรทงหมดทไดทำาการศกษาวจย ปจจยดานเพอนรวมงาน เปนตวแปรทสรางความพงพอใจใหกบครมากทสด และในทางกลบกน ปจจยดานสภาพการทำางานเปนตวแปรทสรางความไมพงพอใจ ใหกบครมากทสด เชนกน

ทชและเดวานนา (Trichy and Devenna, 1986 อางถงใน ประยทธ ชสอน, 2548: 19-22) ไดศกษาผนำาในองคกรใหญๆ ซงแตกตางกน โดยกนสมภาษณผนำาและผปฏบตงานนนๆ การศกษาเนนไปทวาผนำาจะตองปรบเปลยนหรอแปลงรป (Transform) จากการศกษา ทชและเดวานนา ไดอธบายกระบวนการเปลยนแปลงรปองคการ พฤตกรรมทสนบสนนกระบวนเปลยนรปรวมทงคณลกษณะและทกษะของผนำาดวยกระบวนการจะเนนใหเหนตามลำาดบ ตงแตความรถงความตองการในการเปลยน การสรางวสยทศนใหม ทตองการเปลยนแปลง และการใหองคการสนบสนนหรอผลกดนใหมความเปลยนแปลงตามความตองการ ดงน

1) รถงทตองการเปลยนแปลง (Recognizing the need for change) สงทจะชวยใหผนำากระตนใหสมาชกมการรบรถงการ

เปลยนแปลงของสงแวดลอมทงภายในและนอกองคการรวมทง ตวคกคามตอความสำาเรจ คอ การตงคำาถามทขดแยงตอความเชอพนฐานหรอวธการทำางาน แบบเกาๆเพอใหเกดการแสวงหาคำาตอบ การพฒนาระบบตดตามดแล โดยเฉพาะภายนอก เพอใหเปนแหลงให ขอมลหรอประเมนองคการวามจดแขงหรอมจดออน การกระตนสงเสรมใหบคลากร โดยเฉพาะผปฏบตงานไปเยยมชมองคกรอนหรอดงานประเทศอนและประเมนการปฏบตงาน เปรยบเทยบกบคแขงเพอเกดการเรยนรและปรบพฤตกรรมใหม ผนำาในการแปรรปจะตองไมทำาใหผถกเปลยนแปลงมความรสกวาตองรบผดชอบหากการเปลยนแปลงเกดทผดพลาดขนมา แตผนำาจะตองสรางความมนใจใหเกดแกทกคนวาการเปลยนแปลงนนจะทำาใหองคกรประสบความสำาเรจมากขน

542.) สรางวสยทศนใหมๆ (Creating a new vision)ตองสอดคลอง

กบเปาหมาย และความตองการของสมาชกสวนใหญ ทตองการใหเกดหรอรวมกนทำาใหเกดในอนาคต สงทสำาคญของวสยทศนนน และความแสดงออกในรปของแนวคดอยางชดเจนมากวาทางตวงบประมาณ ทงนเพอชวยใหทกคนมความเขาใจและความปรารถนารวมกน สรปไดวาการสรางวสยทศนนนควรเรมตนดวยตวงาน พฒนาวตถประสงคทสำาคญตามลำาดบ และสดทายควรเปนกลยทธทจะทำาใหบรรลตามวตถประสงคนน

3.) สรางการยอมรบการเปลยนทงองคการ (Institutionalizing the change)ในการทจะเปลยนแปลสงสำาคญๆโดยเฉพาะในองคการขนาดใหญ ซงตองเกยวของกบคนจำานวนมาก ผนำาตองหาวธการใหผนำาในระดบสงสดขององคการใหสนบสนน ตงแตเรมวางแผนงาน เพอใหเปนผกระตนใหผบรการทตองเกยวของในระดบตางๆเหนชอบรวมกนและสนบสนนการเปลยนแปลงนนผนำาแบบแปลงรปจะตองรจกการสรางการรวมตว

(Coalition)ของผบรหารในระดบสำาคญ (Key person)ทงภายในและภายนอก เพอสนบสนนการเปลยนนน โดยตองทำาการวเคราะห ไมวาจะเปนโครงสราง นโยบาย กลยทธ มาตรการการประเมนผล และจดสงอำานวยความสะดวกตางๆ สนบสนน อยางไรกตาม ทกงานของกระบวนการแปลงรป ความสำาเรจจะขนอยกบทศนคต คานยมและทกษะของผนำาเปนสำาคญ ผนำาแบบแปลงรป (Transformer leadership)ทมประสทธภาพในการศกษา พบวา ผนำามหนาเปนผนำาการเปลยนแปลงเปนผเสยงภยทสขมรอบคอบ (Risk taker)เชอและไวตอความสสกของผรวมงาน รถงคานยมและวฒนธรรมขององคการทมผลตอการทำางาน ยดหยนและพรอมทจะเรยนรจากประสบการณ มทกษะทางความคด ( Cognitive skill) และรแนวคดเฉพาะแตละดานรวมทงสงจำาเปนตางๆ ในการวเคราะ หปญหา มสญชาตญาณทจะสรางวสยทศน ๆ

แบส(Bass,1997 อางถงใน ประยทธ ชสอน, 2548 : 25) ไดศกษาและรวบรวมงานวจยทพสจนยนยนวาความสมพนธทเปนลำาดบขน (Hierarchy of correlations)ระหวางรปแบบภาวะ ผนำาแบบตางๆและผลลพธทมประสทธภาพ ความพยายามและความพงพอใจ พบวา ภาวะผนำาการเปลยนแปลงทประสทภพมากกวา และทำาใหเกดความพยายาม และความพงพอใจมากขนกวาภาวะผนำาแบบใหรางวลตามสถานการณ (Contingent reward)การบรหารแบบวางเฉย(Management by exception) แบบเชงรก (MBE-A) แบบเชงรบ((MBE-P)และการปลอยตามสบาย(Laissez-faire)ตามลำาดบ ผลการศกษาน พบในสหรฐอเมรกา อนเดย สเปน, สงคโปร,ญปน ,จน ,ออสเตรเลย,แคนาดา,นวซแลนด,อตาล,สวเดนและเยอรมน

55

2.6 กรอบแนวคดในการวจย

ผวจยไดวางกรอบแนวคดของการวจยเรอง พอใจในการปฎบตงานของบคลากรในวทยาลยการอาชพแกลง

ตวแปลตน ตวแปรตาม

1. เพศ- ชาย- หญง

2. ประสบการณการทำางาน- นอยกวา 5 ป- ตำากวา 5 ป

แตไมเกน 10

ความพอใจในการปฎบตงานของบคลากรในสถานศกษาสงกดสำานกงานอาชวศกษาจงหวดระยองดงน

(1) ความสำาเรจของงาน(2) การไดรบการยอมรบ

นบถอ(3) ลกษณะของงานท

ปฎบต(4) ความกวางหนา

ตำาแหนงการงา