บทท 3 ี่...โครงการ “การปฏ ร ปเศรษฐก จเพ...

โครงการ “การปฏรปเศรษฐกจเพอความเปนธรรมในสงคม” 75

บทท 3 การแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรกบการกระจกตวของผลตอบแทนสวนเกน

นพนธ พวพงศกร

3.1 คานา

ความเหลอมลาทางเศรษฐกจเปนปจจยทมอทธพลสาคญตอกาเนดของระบบประชาธปไตย และการลงหลกปกฐานของระบบประชาธปไตยอยางมนคง (consolidation) งานของ Acemoglu and Robinson (2006) พบวาความเหลอมลาทางเศรษฐกจกบประชาธปไตย มความสมพนธแบบตว “ยคว า” กลาวคอ ประเทศทมความเหลอมลาทางเศรษฐกจตา หรอความเหลอมลาในระดบสง มโอกาสสงทจะมระบบปกครองทไมใชประชาธปไตย หรอถามระบบประชาธปไตยเกดขนในประเทศทมความเหลอมลาทางเศรษฐกจในระดบสง ประชาธปไตยจะไมย งยน เพราะจะเกดความขดแยงทางการเมอง จนเกดการปฏวตโคนลมระบบประชาธปไตยเหมอนทเกดขนในกลมประเทศลาตนอเมรกา เพราะเมอความเหลอมลาระหวางคนชนนากบคนจนตางกนมาก ตนทนการปฏวตของชนชนผนาจะตา ประเทศทมระดบความเหลอมลาปานกลางมโอกาสจะมระบบการปกครองแบบประชาธปไตยมากทสด และเมอเกดการปกครองแบบประชาธปไตยแลว ความเปนประชาธปไตยจะลงหลกปกฐานอยางมนคง จะไมเกดการขดแยงกนรนแรงจนเกดการปฏวตรฐประหาร นอกจากนนงานของ Jaggers and Marshall (2000) พบวา รอยละ 95 ของประเทศทมการกระจายรายไดทคอนขางเทาเทยมกน จะมการปกครองแบบประชาธปไตย ขณะทในหมประเทศทมความไมเทาเทยมกนสง มประเทศเพยงรอยละ 80 ทมการปกครองแบบประชาธปไตย

ความเหลอมลาทางเศรษฐกจเปนปรากฏการณทสลบซบซอน และเกดจากสาเหตหลายประการนโยบายของรฐในการเขาแทรกแซงตลาดเปนปจจยสาคญประการหนงทสรางความเหลอมลาทางเศรษฐกจ ขณะทนโยบายบางนโยบายตองการแกไขปญหาความลมเหลวของระบบตลาด โดยเฉพาะอยางยงปญหาความยากจนและกระจายรายได แตบางนโยบายอาจสงผลใหความเหลอมลาทางเศรษฐกจเลวรายลง ผลเสยดงกลาวเกดจากการทนโยบายเหลานนกอใหเกดคาเชาทางเศรษฐกจ (economic rent) แกผเกยวของ โดยเฉพาะนกธรกจทรารวย และนกการเมองบางคน

“คาเชาทางเศรษฐกจ” (แตเพอความเขาใจของสามญชน บทความนจะเรยกวา “ผลตอบแทนสวนเกน”) คอ ผลตอบแทนแกเจาของกจการ (และ/หรอเจาของปจจยการผลต) ทสงกวาตนทนเสยโอกาสทเจาของกจการจะไปประกอบอาชพอน สาเหตทเกดผลตอบแทนสวนเกน เพราะปจจยการผลตมจานวนจากด หรอรฐมนโยบายจากดกจกรรมในตลาด เหตผลทเรยกวา “คาเชา” เพราะเปนผลตอบแทนตอปจจยการผลตทมจานวนจากดเหมอนคาเชาทดน และทมคาวา” เศรษฐกจ” ตอทาย กเพราะคาเชาทางเศรษฐกจมบทบาทในการจดสรรทรพยากรไปสเจาของกจการทยนดจายคาตอบแทนสงสด

76 บทท 3 การแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรกบการกระจกตวของผลตอบแทนสวนเกน

นโยบายการแทรกแซงเศรษฐกจจะเกดผลกตอเมอมเครองมอทสรางแรงจงใจ หรอมบทลงโทษใหผเกยวของดาเนนการตามวตถประสงคของนโยบาย เชน หากรฐตองการใหเอกชนเพมการลงทนดานเทคโนโลย เพราะกลไกตลาดไมสามารถชกนาใหเอกชนลงทนได รฐบาลจงตองมมาตรการใหแรงจงใจแกเอกชน เชน การยกเวนภาษเงนได หรอการทรฐใหสทธบตรผกขาดแกผ คดคนสงประดษฐใหมๆ ผลประโยชนเหลาน นกเศรษฐศาสตรเรยกวา “คาเชาทางเศรษฐกจ” หรอ “ผลตอบแทนสวนเกน (จากผลตอบแทนปกต หรอสวนทเกนจากตนทนเสยโอกาส)” คาเชาในกรณนเปน “คาเชาประเภทด” เพราะทาใหสงคมมผลผลตและรายไดเพมขน

แตการแทรกแซงบางอยาง โดยเฉพาะในกรณทตลาดไมมปญหาความลมเหลวของกลไกราคา การแทรกแซงมกจะกอใหเกดคาเชาหรอผลตอบแทนสวนเกนประเภทเลว (bad rent) เชน การกาหนดราคาสนคาเกษตรขนตา หรอการรบจานาในราคาสงกวาราคาตลาด เกษตรกรจะขายสนคาไดรายไดมากขน หรอการวาจางโรงสแปรสภาพขาวในอตราทสงกวาอตราคาจางสแปรสภาพในตลาด โรงสกจะมรายรบมากขน ผลทตามมา คอ ทงเกษตรกรและโรงสตางกจะวงเตนใหตนมสทธเขารวมโครงการ การวงเตนดงกลาวยอมตองใชทรพยากรแทจรง (real resource) เชน การลงทนขยายโรงส แตการขยายโรงสมไดทาใหปรมาณการผลตขาวเปลอกของประเทศมากขน ทาใหสวสดการสงคมลดลง กจกรรมการแสวงหารายรบหรอผลตอบแทนสวนเกนนจงเรยกวา “intervention-triggered directly unproductive profit seeking activities”1 หรอ DUP (Bhagwati and Srinivasan 1982) ดงนนผลตอบแทนสวนเกนนจงเปน “คาเชาเลว”2 งานวชาการทบกเบกประเดนเรองน ไดแก Tullock (1980) Krueger (1974) Posner (1975) Bhagwati (1982, 1987) เปนตน ในประเทศไทยมบทความวชาการของอมมาร (2530) สมบรณ (2532) และงานของผาสก (2549) ซงวเคราะหการแสวงหาคาเชาของนายทนไทย

บทความฉบบนจะศกษาเฉพาะการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร เพราะผเขยนสนนษฐานวาการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรกอใหเกดคาเชาหรอผลตอบแทนสวนเกน ประเภท “เลว” ซงมมลคาคอนขางสงเมอเทยบกบการแทรกแซงอนๆ ของรฐ3 (เชน การควบคมคาเลาเรยน การจากดการนาเขา ฯลฯ) และเปนการแทรกแซงทสรางผลตอบแทนสวนเกนแกนกการเมอง อนทจรงมาตรการชวยเหลอเกษตรกรอาจไมกอใหเกดคาเชาเลวทงหมด เชน การทราคานาตาลในตลาดโลกมราคาตาผดปรกต เพราะเปนผลของนโยบาย

1 การแทรกแซงตลาดทาไดทงการแทรกแซงดานราคา (เชน การรบจานาพชผลในราคาสงกวาตลาด) การแทรกแซงดานปรมาณ (เชน จากดการนาเขานมผงพรองมนเนย การใหสมปทาน ฯลฯ) หรอการกากบและควบคมพฤตกรรมของธรกจดวยกฎระเบยบตางๆ 2 นอกจากนมาตรการรบจานาในราคาสงกวาตลาดอาจทาใหเกษตรกรและโรงสวงเตนใหรฐเพมราคารบจานา ขยายเวลารบจานา เพมวงเงนรบจานา เปดใหโรงสสามารถรบจานาขามเขตได ฯลฯ กจกรรมแสวงหาผลตอบแทนสวนเกนประเภท Bhagwati and Srinivasan (1982) เรยกวา “intervention - seeking DUP” ผลตอบแทนสวนเกนประเภทนเปนคาเชาเลว 3 วตถประสงคประการหนงของโครงการปฏรปเศรษฐกจ เพอลดความขดแยงทางการเมองคอ “การทาแผนทของคาเชาทางเศรษฐกจประเภทเลว” โดยจะครอบคลมมาตรการแทรกแซงของรฐสาคญทกอใหเกดคาเชาเลว เปนมลคาสง และผลตอบแทนสวนเกนตกแกนกการเมอง และนกธรกจรายใหญ ขอมลนจะเปนประโยชนตอการจดลาดบความสาคญในการเลอกปฏรปนโยบายเศรษฐกจทสรางปญหาความเหลอมลารนแรงทสด


อดหนนคมครองอตสาหกรรมน าตาลในประเทศพฒนาแลว ดงนนนโยบายยกระดบราคาออยในประเทศไทยอาจถอวาเปนนโยบาย “second best” ทจะชวยใหสวสดการของสงคมไทยสงขน นอกจากนนนโยบายการชวยหลอเกษตรกรทยากจน ยงเปนนโยบายการเมองทจะลดความขดแยงในสงคม เชน การประทวงปดถนนของเกษตรกร ความสงบสขดงกลาวยอมอานวยใหทกฝายสามารถประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจ สรางความมงคงใหทงตนเองและประเทศได

การแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรของรฐบาลไทยเกดจากความเชอของนกการเมองรวมทงประชาชนทวไปวาเกษตรกรเปนคนยากจน ในชวงตนฤดเกบเกยวสนคาเกษตรมราคาตาเพราะถกพอคากดราคา การพยงราคาสนคาเกษตรในชวงเกบเกยวจะชวยแกปญหาความยากจน บทความฉบบนจะใหขอมลเชงประจกษโตแยงความเชอดงกลาว คาถามสาคญของบทความ คอ มาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรกอใหเกดประโยชนกบใคร ผทเกยวของมพฤตกรรมการแสวงหาคาเชาทางเศรษฐกจหรอผลตอบแทนสวนเกนจากโครงการแทรกแซง อยางไร พฤตกรรมดงกลาวกอใหเกดผลกระทบทางเศรษฐกจและการเมองอยางไร

ขอสนนษฐานของผวจย คอ ประโยชนจากมาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรสวนใหญมไดตกในมอของเกษตรกร และในบรรดาเกษตรกรทไดประโยชนจากการแทรกแซงกไมใชเกษตรกรยากจน นอกจากการแทรกแซงจะซ าเตมปญหาความเหลอมลาทางเศรษฐกจแลว นโยบายของรฐยงกอใหเกดความเสยหายทงทางเศรษฐกจ และการเมองอยางกวางขวาง

สนคาทเลอกศกษา ไดแก ขาว ลาใย มนสาปะหลง ยางพารา ออยกบนาตาล และนม เพราะเปนสนคาทมการศกษาภายใตโครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรเพอปองกนการทจรตทไดทนสนบสนนจากคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.)4 โครงการของ ป.ป.ช.ตองการประมาณการความสญเสยและผลตอบแทนสวนเกนจากมาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร อยางไรกตามเนองจากโครงการบางโครงการยงไมเสรจ ผเขยนบทความจงตองจดเกบขอมลเพมเตม เพอใหสามารถประมาณการมลคาของ “ผลตอบแทนสวนเกน” และการกระจายของผลประโยชน (หรอผลตอบแทนสวนเกน) ของมาตรการแทรกแซงตลาดสนคาดงกลาว โปรดสงเกตวาสนคาทศกษา 5 ชนดแรกเปนสนคาสงออกทสาคญทสดของไทย

4 นกวจยในโครงการนคอ นพนธ พวพงศกร (ขาว) ชยสทธ อนชตวรวงศ (มนสาปะหลง) วโรจน ณ ระนอง (ออย) อสรยา บญญะศร (ลาใย) ปทมาวด ซซก (ยางพารา) และนพนนท วรรณเทพสกล (นมโรงเรยน)


3.2 การเปลยนแปลงมาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร : ประชานยมกบความพยายามในการใชอานาจการเมองครอบงาธรกจการเกษตร

นโยบายแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรของไทยมลกษณะเหมอนกบประวตของนโยบายราคาสนคาเกษตรทวโลก กลาวคอ ในชวงทประเทศยากจน นโยบายราคาสนคาเกษตรจะเปนการเกบภาษจากเกษตรกรมาใชพฒนาประเทศ ตอเมอประเทศมฐานะดขน นโยบายจะเปลยนมาเปนการอดหนนและคมครองเกษตรกร

กอนปพ.ศ. 2529 นโยบายแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรมวตถประสงคหลกในการดแลคาครองชพของผบรโภคและแรงงานทอพยพจากชนบท และลดตนทนของโรงงานแปรรปสนคาเกษตรเพอการพฒนาอตสาหกรรม (เชน อาหารสตว) สาหรบไทยซงเปนประเทศผสงออกสนคาเกษตร เครองมอหลกทใชในการรกษาระดบราคาสนคาเกษตร (หรอกดราคา) คอไดแก พรเมยมขาว (ซงเปนภาษตามสภาพจากผสงออก) การจากดปรมาณการสงออก มาตรการสารองขาวในประเทศ เปนตน สวนสนคาเกษตรทดแทนการนาเขาจะมภาษนาเขาทมอตราสง และการจากดปรมาณนาเขา โดยมเงอนไขใหผนาเขาตองซอวตถดบในประเทศ (local content requirement) เชน การนาเขาถวเหลอง ขาวโพด นมผง เปนตน สาหรบออยและน าตาลเปนสนคาสงออกทมขอแตกตางจากสนคาสงออกอนๆ เพราะมกฎหมายใหการคมครองและอดหนน ดวยขอตกลงแบงผลประโยชนระหวางชาวไรออยกบโรงงานน าตาล โดยรฐบาลเปนหวหนา “cartel” กาหนดราคาน าตาลในประเทศใหสงกวาราคาตลาดโลก ผบรโภคน าตาลในประเทศจงเปนผจายเงนอดหนนชาวไรออย โรงงานนาตาล และผบรโภคตางประเทศ

ผลสาคญของการควบคมการสงออกทาใหราคาฟารมของสนคาเกษตรสงออกอยในระดบตา การศกษาของอมมาร และสทศน (2531) พบวาในระหวางป พ.ศ. 2510-27 มาตรการภาษสงออกและโควตาดงกลาวมผลเทากบการเกบภาษหรอการโอนทรพยากรสทธในชนบทจานวน 22,750 ลานบาท (ราคาคงทพ.ศ. 2515) เพอนามาใชในการพฒนาอตสาหกรรมและภาคเมอง ผลทตามมา คอ ความยากจนในหมเกษตรกร เชน ชาวนามรายไดลดลงรอยละ 2.5-5 เกษตรกรอนมรายไดลดลงรอยละ 1-5 แมเกษตรกรทกกลมจะมรายไดแทจรงลดลง แตเกษตรกรทมฐานะดเปนกลมทสญเสยรายไดมากทสดถงรอยละ 5 ของรายได

สถานการณราคาขาวตกตาในชวงป พ.ศ. 2524-29 กบความลมเหลวของนโยบายของกระทรวงพาณชยในการบงคบใหผสงออกขาวตองถอสตอกขาวสารทาใหรฐบาลตองยกเลกมาตรการพรเมยมขาวในเดอนมกราคม 2529 (Ammar 1987) ดงนนตงแตป 2529 เปนตนมา นโยบายการคาสนคาเกษตรสงออกจงมลกษณะ “เปนกลาง” เพราะอตราการคมครองในนาม (nominal rate of protection) มคาใกลเคยงศนย ยกเวนสนคาทดแทนการนาเขา (Warr and Archanun 2007)

เมอพรรคไทยรกไทย (พรรค ทรท.) ไดรบเลอกตงเปนรฐบาลดวยคะแนนเสยงทวมทนในป 2544 รฐบาลเรมนานโยบายประชานยมมาใชกบภาคการเกษตร พรรค ทรท. เรมหาเสยงดวยนโยบายพกชาระหน และกองทนหมบาน ธนาคารประชาชน ตอมาในฤดการผลตป 2544/45 รฐบาลกเรมประกาศราคารบจานาขาวใหสงกวาราคาตลาดเปนครงแรก (ดรปท 3.1) พรอมกบเพมงบประมาณการรบจานาขาวเปลอก ทาให


นโยบายรบจานาสนคาเกษตรเปลยนแปลงจากวตถประสงคเดมทตองการใหเกษตรกรชะลอการขายพชผลทมราคาตกตาในตอนตนฤดเกบเกยว โดยการใหสนเชอ 80% 90% ของราคาเปาหมาย วตถประสงคใหม คอ การพยงหรอยกระดบราคาขาวเปลอกใหสงขน (price support) แตรฐบาลกไมนาพาทจะเปลยนแปลงชอโครงการ (ดรายละเอยดของโครงการรบจานาขาวเปลอกในนพนธ และจตรกร 2552)

รปท 3.1 (ก) การเปรยบเทยบระหวางราคารบจานากบราคาตลาดสาหรบขาวเปลอกหอมมะล

รปท 3.1(ข) การเปรยบเทยบระหวางราคารบจานากบราคาตลาดสาหรบขาวเปลอกเจา


การเปลยนแปลงทสาคญเกดขนในป 2547 เมอบรษท เพรสซเดนทอะกร จากด ซงเปนผสงออกขาวรายใหญสรางประวตศาสตรสามารถประมลขาวสารของรฐบาลไดเปนจานวน 1.68 ลานตน โดยการเสนอราคาประมลทสงกวาคแขงรายอนๆ และสงกวาราคาตลาดในขณะนน เมอรวมกบการประมลขาวครงกอน บรษทจงมสตอกขาวในมอมากทสดถง 2.2 ลานตน การประมลดงกลาวสรางความฉงนในหมผสงออกเปนอยางยง เจมศกด ปนทอง (2527) วจารณวา “บรษทดงกลาวสามารถกมทศทางของตลาดไดเพยงคนเดยวเสมอนรฐบาลไดตงบรษทขนมาบรหารสตอกขาวแทนทจะใชองคการคลงสนคา (อคส.) กบองคการตลาดเพอเกษตรกร (อตก.) ทไมมความคลองตว”

หลงจากนนในกลางป 2547 รฐบาลกประกาศขนราคารบจานาขาวเปลอกในโครงการรบจานาขาวนาปรงป 2547 และปรบราคารบจานาขาวนาปจาก 5,235 บาทตอตนในฤดกอนเปน 6,500 บาทตอตน ในฤดการผลตป 2547/48 และ 7,000 บาทตอตน ในป 2548/49 ทาใหชาวนานาขาวเปลอกจานวนมากมาจานา (หรอแททจรงกคอ “ขาย” ใหรฐบาลเพราะชาวนาสวนใหญไมมาไถคนขาว) (รปท 3.2)

รปท 3.2 (ก) ปรมาณจานา และสดสวนขาวเปลอกทเขาสโครงการจานา ขาวเปลอกนาป

ทมา : ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ 2552 และกรมการคาภายใน 2552

รปท 3.2 (ข) ปรมาณจานา และสดสวนขาวเปลอกทเขาสโครงการจานา ขาวเปลอกนาปรง

ทมา : ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ 2552 และกรมการคาภายใน 2552

0

2

4

6

8

10

1988

/89

1989

/90

1990

/91

1991

/92

1992

/93

1993

/94

1994

/95

1995

/96

1996

/97

1997

/98

1998

/99

1999

/00

2000

/01

2001

/02

2002

/03

2003

/04

2004

/05

2005

/06

2006

/07

2007

/08

2008

/09

0%5%10%15%20%25%30%35%40%45%

ปรมาณขาวเปลอกจานานาป (ลานตน)

ปรมาณขาวเปลอกจานานาป (รอยละของผลผลต)

0

1

2

3

4

5

6

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

0%

20%

40%

60%

80%

100%

ปรมาณขาวเปลอกจานานาปรง (ลานตน)

ปรมาณขาวเปลอกจานานาปรง (รอยละของผลผลต)


นโยบายดงกลาวทาใหผสงออกทวไปประสบปญหาตองซอขาวเปลอกในราคาสงขน หรอตองซอขาวจากบรษท เพรสซเดนทอะกร จากด ขณะเดยวกนรฐบาลกลบทาสญญาการซอขายขาวทเปนประโยชนตอบรษท เชน เงอนไขการชาระเงนทใหเวลาหลายเดอน รวมทงยนยอมใหมการแกไขสญญา จนทาใหวฒสภาตองเขามาสอบสวนขอเทจจรง รวมท งการสอบสวนขอกลาวหาวาบรษททาผดเงอนไขสญญา (สานกงานเลขาธการวฒสภา 2548)

การเปลยนแปลงในนโยบายรบจานาขาวเปลอก และการประมลขาวของรฐบาล ดงกลาวทาใหบรษท เพรสซเดนทอะกร จากด กลายเปนผคาขาวรายใหญทสดเพยงชวงลดนวมอ ผสงออกทวไปทงทเขาประมลและมไดเขาประมลขาวรฐบาลตกอยในภาวะเสยเปรยบในการแขงขน

ความพยายามเปลยนแปลงนโยบายแทรกแซงตลาดขาวสระบบการผกขาดดงกลาวจะเกดขนมไดหากปราศจากอานาจเบดเสรจทางการเมอง ความพยายามใชอานาจการเมองเพอใหธรกจของครอบครวนกการเมอง หรอธรกจของนายทนผสนบสนนพรรคการเมองมไดจากดอยเฉพาะขาว แตขยายวงไปยงสนคาเกษตรชนดอน รวมทงธรกจสมปทานดวย (ดสมเกยรต 2549; Pramuan and Yupana 2006) จงไมนาประหลาดใจวาการเปลยนแปลงดงกลาวกอใหเกดความไมพอใจในหมนกธรกจโดยเฉพาะพอคาสงออก5

ในกรณลาใย รฐบาลดาเนนมาตรการทคลายคลงกบการรบจานาขาว ไดแก การขนราคารบจานาใหสงกวาราคาตลาดตงแตป 2545 ถงป 2547 เชนป 2545 ราคารบจานาลาใยอบแหงเกรด AA กโลกรมละ 72 บาท ขณะทราคารบจานาป 2543 (สมยรฐบาลประชาธปปตย) เทากบ n.a. บาทตอกโลกรม ผลทตามมาคอ ปรมาณการรบจานาพงขนอยางผดสงเกตเปนรอยละ 62 ของผลผลตในป 25456 และรอยละ 52 ในป 2547 (ตารางท 3.1) นอกจากนนในป 2547 รฐบาลเปลยนนโยบายให อตก. หนมารบจานาลาใยสด แลวทาสญญาวาจางบรษทเอกชนเพยงรายเดยว (คอ บรษทปอเฮงอนเตอรเทรด จากด)7 ใหนาลาใยสดไปอบแหงแลวจงสงมอบลาใยอบแหงคนแก อตก. แตปรากฏวาบรษทมไดนาลาใยอบแหงสงมอบให อตก.ครบจานวนทงๆ ทมหลกฐานการรบลาใยสดจากหนวยรบซอ 85 หนวย (ดรายละเอยดประวตนโยบายรบจานาลาใยแหงใน อสรยา และจารก 2552)

5 ความไมพอใจของนกธรกจแผขยายไปถงบรรดากรรมการและสมาชกของหอการคาไทย 6 ป 2545 รฐบาลวางเปาหมายรบจานาลาใยแหง 35,000 ตน แตตอมามการเพมเปาหมายจถง 4 ครง (ดตารางท 3.1) 7 เอกชนในวงการคาขาวและลาใยเชอวามญาตนกการเมองระดบผนาอยเบองหลงบรษททงสองขางตน คอ บรษท เพรสซเดนทอะกร จากด และ บรษทปอเฮงอนเตอรเทรด จากด


ตารางท 3.1 ราคาจานา ราคาตลาด และปรมาณจานาของสนคาเกษตร

ยคชวน ยคทกษณ ยคสรยทธ ยคอภสทธ

2543/44 2544/45 2545/46 2546/47 2547/48 2548/49 2549/50 2550/51 2551/52

ขาวนาป

ราคาจานา (บาท/ตน) 5,185 5,235 5,235 5,235 6,500 7,000 6,400 6,600 11,800 ราคาตลาด (บาท/กก.)** 4,522 4,614 4,756 4,703 6,429 6,784 7,127 7,127 9,668 ปรมาณจานา (ลานตน) 1.62 4.30 3.59 2.54 8.65 5.25 1.29 0.24 5.35 สดสวนการจานา (รอยละ) 8.18 19.18 16.64 10.97 38.19 22.47 5.63 1.03 22.57

มนสาปะหลง

ราคาจานา (บาท/กก.) 0.85 1.1 1.4 1.43 1.38 1.775 1.925 ราคาตลาด (บาท/กก.) 0.97 1.06 1.46 1.41 1.2 2.01 1.55 ปรมาณจานา (ลานตน) 1.4 2.14 0.193 0.871 1.243 * 10 สดสวนการจานา (รอยละ) 7.66 9.98 3.86 17.42 16.57 * 34.30

ยคชวน ยคทกษณ ยคสรยทธ ยคสมคร ยคอภสทธ

2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552

ขาวนาปรง

ราคาจานา (บาท/กก.) n.a. 4,775 4,880 4,880 5,100 6,600 7,000 6,500 13,800 11,800 ราคาตลาด (บาท/กก.) n.a. 4,227 4,670 4,677 5,156 6,673 6,556 6,379 12,580 9,834 ปรมาณจานา (ลานตน) n.a. 0.50 1.84 2.04 0.86 0.80 2.17 1.64 3.93 5.17 สดสวนการจานา (รอยละ) n.a. 8.25 32.74 31.73 13.59 0.14 32.15 24.12 44.71 66.62

ลาไยแหง

ราคาจานา (บาท/กก.) n.a. 59.66 55.1 11.01

ราคาตลาด (บาท/กก.) n.a. 41.76 39.88 7.86 ปรมาณจานา (พนตน) n.a. 267.18 79.82 312.37 สดสวนการจานา (รอยละ) n.a. 62.2 21.6 52.3

หมายเหต: * มโครงการรบจานามนสาปะหลง แตไมมเกษตรกรมาจานา เนองจากราคาตลาดพงสงขน และสงกวาราคารบจานา ** ราคาตลาดเฉลยในชวงการรบจานา ทมา: (1) นพนธ และจตรกร 2552 (2) ชยสทธ และคณะ 2552 (3) อสรยา และจารก 2552

-- ไมมจานา --

-- ไมมจานา --


สาหรบมนสาปะหลง รฐบาลไมมโครงการรบจานาในป 2544/45 และ 2545/46 เพราะราคาตลาดอยในระดบสง แตเมอมการรบจานาตงแตป 2546/47 เปนตนมา รฐบาลกใชวธกาหนดราคารบจานาใหสงกวาราคาตลาด เฉกเชนการรบจานาขาว และลาใย (ตารางท 3.1) นอกจากนนในการระบายสตอกแปงมนสาปะหลงในป 2547 รฐบาลกใชวธประมลแบบลางสตอกเชนเดยวกบขาว ทาใหมผประกอบการรายเดยวทชนะการประมล คอ บรษท พ เอส ซ สตารช โปรดกส จากด ซงชนะการประมลถง 210,000 ตน ขณะทผประมลอก 10 ราย ชนะการประมลรวมกนเพยง 70,000 ตน ทงๆทเสนอราคาประมลสงกวา ป 2547/48 ผประมลมนเสนรายใหญ คอ บรษท เยนเนอรลมลล จากด ประมลมนเสนจานวน 210,000 ตน ป 2548/49 บรษทไทยยโรปฟด จากด ชนะการประมล 2 งวด เปนจานวน 374,642 ตน

นอกจากนนกระทรวงพาณชยไดปรบอตราการแปรสภาพหวมนสดเปนผลตภณฑมน เชน การแปรรปมนเสนเดมกาหนดใหใชหวมนสด 2.22 กโลกรมตอมนเสน 1 กโลกรม เปน 2.38 กโลกรม และการแปรรปแปงมน จาก 4 : 1 เปน 4.4 : 1

โครงการแทรกแซงตลาดยางพารามมาต งแตป 2535 โดยใหองคการสวนยาง (อสย.) กเงนมาดาเนนการจากธนาคารกรงไทย รฐบาลจะตงราคารบซอยางทสงกวาราคาตลาด (รวมทงการบวกราคาเพมจากตนทนการผลต) หนวยงานรบซอในระยะแรกคอ อสย. ตอมาเปลยนเปนสานกงานกองทนสงเคราะหชาวสวนยาง (สกย.) กรมสงเสรมสหกรณ และในป 2542-45 ผดาเนนการคอกลมเกษตรกรรวมกบ สกย. จากนนจงนายางแผนดบไปจางบรษทหรอโรงงานเอกชนหรอกลมเกษตรกรรมควน และให อสย.รบผดชอบเกบสตอก สวนผขายยางในสตอก ไดแก อสย. รวมกบกระทรวงพาณชย แตบางครงกม สกย. และกระทรวงเกษตรรวมการประมล (ดปทมาวด 2552)

รฐบาลทกษณมไดมการเปลยนแปลงโครงการแทรกแซงตลาดยางพารา เพราะราคายางในตลาดโลกอยในระดบสงอนเนองจากการขยายตวของความตองการในตลาดโลก โดยเฉพาะอยางยงจน แตรฐบาลมแนวคดการจดตงกลมความรวมมอของประเทศผผลตยางรายใหญ แตแนวคดดงกลาวกไมเกดเปนรปเปนรางในทางปฏบต8 เพราะมาเลเซยและอนโดนเซยไมรวมมอเขาแทรกแซงตลาดเมอราคาตลาดโลกลดลง

นอกจากนนรฐบาลทกษณมโครงการปลกยางเพอยกระดบรายไดและความมนคงใหเกษตรกรในแหลงปลกยางใหม โดยมเปาหมายขยายพนทเพาะปลกยางสภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดงนน กระทรวงเกษตรจงนางบประมาณจานวน 1,440 ลานบาท มาดาเนนการจดซอตนกลายาง บรษทเจรญโภคภณฑเมลดพนธ จากดเปนผชนะการประมลในราคาตาสด โดยตองผลตและจดหาตนกลายางพาราจานวน 90 ลานตน แจกจายแกเกษตรกรในภาคดงกลาว ทวาดวยความทไมเคยมประสบการณในธรกจยางพารามากอน บรษทจงไมสามารถเพาะพนธกลายางไดครบจานวน ขณะทความตองการตนกลายางเพมขนอยางรวดเรว และรฐบาล

8 ดบทวเคราะหแนวคดดงกลาวในวโรจน และศรชย (2545)


จายเงนอดหนนผปลกยางใหม ทาใหราคากลายางสงขน ซงมผลกระทบตอบรษท (ปทมาวด 2552) ปญหาดงกลาวทาใหคณะกรรมการตรวจสอบการกระทาทกอใหเกดความเสยหายแกรฐ (คตส.) ตงขอหาทจรตจดซอตนกลายางกบกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร (คชก.) ซงประกอบดวยอดตรฐมนตรหลายทาน คณะผบรหารโครงการ (ซงมทงอดต รมว. เกษตรฯ อดต รมช.เกษตรฯ ในฐานะผรเรมโครงการ) และบรษทเอกชนรวม 44 คน เมอ คตส.หมดอายลง คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) ยนฟองจาเลยรวม 44 คน ตอมาเมอวนท 21 กนยายน 2552 ศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมองมคาพพากษายกฟอง เพราะศาลวเคราะหพยานหลกฐานแลวเหนวาการดาเนนโครงการดงกลาวมไดดาเนนการโดยลาพงของผใด แตยงมหนวยงานอนรวมดาเนนการตามนโยบายของรฐบาลในครงนนดวย สวนการประกวดราคาของกลมเอกชน กไมไดทาการฝาฝนกฎระเบยบการประกวดราคาแตอยางใด

นโยบายนมโรงเรยนมมาตงแตป พ.ศ. 2535 ในสมยรฐบาลชวน หลกภย วตถประสงค คอ การใหเดกนกเรยนมนมดม และรฐยงตองการใหโรงเรยนซอนมจากเกษตรกร และโรงงานแปรรปทอยในเขตพนทเดยวกนในระยะแรกมคณะกรรมการกากบดแล 2 ชด ไดแก คณะกรรมการรณรงคการบรโภคและคณะกรรมการนโยบายและพฒนาการปศสตวแหงชาต งบประมาณสวนใหญจดสรรใหกบหนวยงานในสงกดกระทรวงศกษาธการ ตอมาภายหลงจากทมกฎหมายกระจายอานาจ รฐบาลใชวธจดสรรงบประมาณใหกรมการปกครองสวนทองถนดแล (ดรายละเอยดในนพนนท 2552)

หลงจากเกดปญหานมลนตลาดในป 2545 รฐบาลทกษณกเรมจดทาระบบโซนนงขนมา9 โดยคณะกรรมการนโยบายและพฒนาการปศสตวแหงชาตไดวางขอกาหนดใหผประกอบการแปรรปนมในพนทรบซอนมดบจากเกษตรกรในพนทเพอนาไปแปรรปและจาหนายเปนนมโรงเรยนในโซนเดยวกน ดงนนจงมการกาหนดเขตพนทการผลต การจาหนายและกระจายนมออกเปน 3 เขต ดงน พนท 1 ไดแก ภาคตะวนตกและภาคใตรวม 22 จงหวดมโรงงานแปรรปนมพาสเจอรไรส 14 ราย พนท 2 คอ ภาคเหนอและภาคกลางบางสวนรวม 17 จงหวด มโรงงาน 16 แหง และพนท 3 คอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออก และภาคกลางรวม 37 จงหวด มโรงงาน 30 แหง นโยบายโซนนงนกาหนดใหผประกอบการแปรรปตองไดรบหนงสอรบรองสทธการจาหนายจากชมนมสหกรณโคนมแหงประเทศไทย โดยมแหลงรบซอนมดบรองรบ ผประกอบการเหลานจะไดรบการจดสรรสทธใหจาหนายนมแกโรงเรยนทอยในโซนเดยวกบแหลงผลตนมดบ การจาหนายนมโรงเรยนกระทาผานองคกรปกครองสวนทองถน ตามหลกเกณฑองคกรปกครองสวนทองถนจะใชหนงสอรบรองสทธการจาหนายทไดจากผประกอบการเปนหลกฐานเบกจายคานมใหแกผประกอบการ (ดรายละเอยดในนพนนท 2552) แตในทางปฏบตองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.)จานวนมากมไดดาเนนงานตามหลกเกณฑดงกลาว

9 อนทจรงในปลายยครฐบาลทกษณมนโยบายววลานตว ซงอาจมผลตอการเพมปรมาณการผลตนม แตโชคดทนโยบายไมประสบความสาเรจ


อตสาหกรรมออยและน าตาลเปนเพยงอตสาหกรรมเดยวทรฐบาลทกษณมไดเปลยนแปลงสาระสาคญของนโยบาย เพราะอตสาหกรรมนมกฎหมายรองรบทาใหเกดการรวมตวระหวางชาวไรออยกบโรงงานน าตาลในรปของ “cartel” โดยมรฐบาลเปนหวหนา cartel อยางไรกตามรฐบาลทกษณไดมมตใหมการปรบราคานาตาลขายสงหนาโรงงานไมรวมภาษมลคาเพมอกกโลกรมละ 3 บาทในตนป 2549 ตามขอรองเรยนของกลมชาวไรและกลมโรงงานตอมาในตนป 2551 รฐบาลสมคร สนทรเวช กปรบราคาน าตาลขนอกกโลกรมละ 5 บาท นอกจากนนในสมยรฐบาลทกษณกอนมตใหกองทนออยและนาตาลกเงนถง 3 ครง คอ ป 2545/46 ก 5,920 ลานบาท เพอเพมคาออยเบองตนและป 2546/47 กอก 5,386.69 ลานบาท เพอเพมคาออยขนสดทาย ตอมารฐบาลสรยทธอนมตใหกองทนกเงนมาชดเชยสวนตางคาออยและผลตอบแทนใหโรงงานจานวน 5,277.4 ลานบาท และในเดอนเมษายน 2551 รฐบาลสมครอนมตใหกองทนกเพอเพมคาออยเปน 807 บาท รวมเปนวงเงนก 12,370.8 ลานบาท

โดยสรป รฐบาลทกษณเพมระดบการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรจนรฐบาลกลายเปนผคาสนคาเกษตรรายใหญทสด การแทรกแซงเรมดวย การใชมาตรการประชานยมโดยการขนราคารบจานาสนคาเกษตรตงแตปแรกทพรรคไทยรกไทยไดรบเลอกเปนรฐบาล โดยมนายอดศย โพธารามก รมว.กระทรวงพาณชยเปนผรบผดชอบการขนราคาจานา ทาใหรฐกลายเปนผคาสนคาเกษตรรายใหญทสด เพราะเกษตรกรไมไถสนคาจานาตอมาในป 2547 รฐบาลเรมมนวตกรรมเชงนโนบายทจะใหบรษทเอกชนรายใหมเขามาบรหารมสตอกสนคาของรฐเพยงผเดยว จงมบรษทผชนะการประมลรายใหญทงในการประมลขายขาว และมนสาปะหลง ซงเกดขนในขณะทนายวฒนา เมองสข เปน รมช. กระทรวงพาณชย ในปเดยวกนรฐบาลกเปลยนนโยบายการรบจานาลาใย ทาใหบรษทเอกชนรายเดยวชนะการประมลงานแปรรปลาใยสดเปนลาใยแหง การเปลยนแปลงนเกดในยคทนายสมศกด เทพสทน ดารงตาแหนง รมว. กระทรวงเกษตรฯ (ดอสรยา และจารก 2552)

อยางไรกตาม ปรากฏวาบรษทเหลานมพฤตกรรมการทจรต และทาผดสญญาการประมล จนภายหลงถกบอกเลกสญญา และถก ป.ป.ช.ฟองรอง ดงนนในภายหลงการระบายสตอกสนคาของรฐบาลจงกลบไปสระบบเดมท แมจะเปนการประมลในปรมาณมากๆ แบบลางสตอก แตกมผชนะประมลรายใหญ 3-4 ราย สวนผ สงออกรายเลกกจะประมลไดบาง เพอเปนการเฉลยผลประโยชนใหลงตว (ขอมลรายชอผชนะการประมลไมมการเปดเผยเปนทางการ)

ผเขยนขอตงขอสงเกตวาขณะทรฐบาลเพมราคารบจานาพชผล ทาใหเกษตรกรและพอคาทเขารวมโครงการมรายรบสงขน รฐบาลไมเคยพยายามจากดปรมาณการผลต แตปลอยใหมการขยายพนทเพาะปลกและขยายกาลงการผลตของโรงงานแปรรป ผลทตามมาคอ รฐจะมภาระคาใชจายในการแทรกแซงเพมขน

3.3. ภาระขาดทนและผลตอบแทนสวนเกนจากนโยบายแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร

นโยบายแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร เชน การรบจานาหรอซอสนคาในราคาสงกวาราคาตลาดแลวนามาขายในราคาตา การกาหนดราคาน าตาล (และราคาออย) ใหสงกวาราคาตลาดโลก ตลอดจนนโยบายนม


โรงเรยนทกาหนดใหโรงงานแปรรปตองซอนมจากเกษตรกร กอใหเกดภาระตนทน และการขาดทนจานวนมโหฬาร ยงกวานนนโยบายเหลานกอใหเกดผลตอบแทนสวนเกน (หรอคาเชาทางเศรษฐกจ) เปนมลคามหาศาลแกผเกยวของ หลงจากนาเสนอผลการคานวณตนทน ภาระขาดทน และมลคาผลตอบแทนสวนเกนแลว ผเขยนจะวเคราะหลกษณะการกระจายหรอการกระจกตวของผลตอบแทนสวนเกนวาตกอยกบใครบาง

ตนทนของนโยบายแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรเปนตนทนทางเศรษฐกจทประกอบดวยตนทนตวเงน และตนทนแฝงทสาคญ10 (implicit cost) อาทเชน การเสอมคณภาพของสนคาในสตอก สาหรบภาระขาดทน คานวณจากสวนตางระหวางรายรบโครงการ (ภายใตขอสมมตวารฐขายสนคาในสตอกทงหมด) กบตนทนทางเศรษฐกจของโครงการ

สวนคาเชาทางเศรษฐกจ หรอผลตอบแทนสวนเกนคานวณจากสวนตางระหวางราคาสนคาเกษตรทรฐรบซอจากเกษตรกร ลบดวยราคาตลาด11 (ดนยามของคาเชาทางเศรษฐกจในตอนท 1) สาหรบผลตอบแทนสวนเกนทตกแกพอคาผสงออกทประมลสนคาในสตอกของรฐจะเทากบสวนตางระหวางราคาสงออกในตลาด กบราคาประมล สวนผลตอบแทนแกโรงงานแปรรป (โรงส) และเจาของโกดง คอ อตราคาจางแปรรป อตราคาเชา และอตราคาจางตรวจคณภาพสนคา ทรฐจายในอตราทสงกวาอตราตลาด

การคานวณผลตอบแทนสวนเกนในอตสาหกรรมออยและน าตาล จะแตกตางจากกรณการรบจานา (ขาวเปลอก ลาใย มนสาปะหลง) และโครงการแทรกแซงตลาดยางพารา (รฐรบซอยางดบในราคาสงกวาราคาตลาด) กลาวคอ รฐไมไดจายเงนอดหนนชาวไรออยและโรงงานนาตาลโดยตรง แตใชวธกาหนดราคาขนตาของนาตาลในประเทศใหสงกวาราคาตลาดโลก และจากดปรมาณการขายน าตาลในประเทศ (รวมทงการจากดกาลงการผลตของโรงงานน าตาล) นาตาลสวนเกนจะถกระบายออกสตลาดโลก ดงนน ผบรโภคชาวไทยตองจายเงนซอน าตาลในราคาแพง ซงเทากบเปนการอดหนนชาวไรออย และโรงงานน าตาล รวมท งผบรโภคในตางประเทศ วธการคานวณผลตอบแทนสวนเกนจงเทากบสวนตางระหวางราคาน าตาลในประเทศ กบราคานาตาลในตลาดโลกในกรณทตลาดโลกไมถกบดเบอนโดยนโยบายของรฐบาล (ดวธคานวณภาคผนวกท 3.1)

ผลตอบแทนสวนเกนในการประมลซอขายนมพรอมดมสาหรบนกเรยน คานวณจากสวนตางระหวางราคานมพรอมดม (ทผลตจากนมดบ) กบนมพรอมดมทผลตจากนมผงพรองไขมน แลวปรบดวยอตราสวนการผลตนมพรอมดมจากนมผงพรองไขมน ตอนมพรอมดมทงหมด นอกจากนนยงมผลตอบแทนสวนเกนเพมเตมจากการทราคานมดบทเกษตรกรขายสงกวาตนทนนมดบ และการทราคานมพรอมดม (ผลตจากนมดบ) ทขายใหโรงเรยนสงกวาตนทนของโรงงานแปรรป (รวมคาขนสงถงโรงเรยน) สวนการกระจายผลตอบแทนสวนเกน

10 การคานวณยงไมไดรวมตนทนคาเสยโอกาสของขาราชการและเจาหนาทรบผดชอบบรหารโครงการแทรกแซง เพราะไมมขอมลเพยงพอ แตกรวมเงนคาดาเนนการบางอยาง เชน คาลวงเวลาเจาหนาท คาจางลกจางชวคราว เปนตน 11 อนทจรง โครงการแทรกแซงบางโครงการ เชน การจานาขาว และลาใยในบางปจะมผลใหราคาตลาดสงขน ทาใหคาเชาทคานวณไดตากวาความจรง


แกผเกยวของไดขอมลจากนพนนท (2552) เชน เมดเงนใตโตะทนายหนานมตองจายให อปท. และเจาหนาทบางคนในชมนมสหกรณ เปนตน (ดการคานวณในภาคผนวก)

รายรบ รายจาย และการขาดทนของโครงการแทรกแซง : ตารางท 3.2 และรปท 3.3 แสดงรายรบ-รายจาย และภาระขาดทนของโครงการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร ใน ระหวางป 2540-50 รฐบาลตองนาเงนจานวนกวา 74,000 ลานบาทตอป เพอใชในการแทรกแซงพช 4 ชนด12 แตโครงการเหลานมรายรบไมคมกบรายจาย ทาใหรฐบาลมภาระขาดทนจานวนมโหฬาร การรบจานาขาวกอใหเกดภาระขาดทนมากทสด เชน ในป 2548/49 ทมการรบจานา 5.2 ลานตน (ใกลเคยงกบป 2551-52) รฐบาลขาดทน 19,000 ลานบาท (หรอ 26,732 ลานบาท รวมดอกเบยคงคาง) (เทยบเทากบนาขาวเปลอกราคาตนละ 7,000 บาท จานวน 2.7 ลานตน หรอ 9% ของผลผลตขาวทงปไปโยนทงทะเล) การจานาลาใยในป 2545-47 ขาดทน 1,423-5,442 ลานบาท มนสาปะหลงขาดทน 14-254 ลานบาท ในระหวางป 2547/48 ถงป 2549/50 ยางพาราขาดทน 12,800 ลานบาท ในชวงป 2540-45 จะเหนวาอตราขาดทนสงถงรอยละ 9-96 ของตนทนในการแทรกแซง แสดงวาการแทรกแซงเปนวธทสนเปลองมหาศาล โดยเฉพาะอยางยงการแทรกแซงลาใยเปนเรองไมสมควรทามากทสด เพราะเปนผลไมเนาเสยงาย อตราขาดทนจงสงถงรอยละ 60-96

ความสญเสยของสวสดการสงคม : นอกจากการขาดทนทกอภาระภาษตอประชาชนแลว ในบางกรณการแทรกแซงยงทาใหราคาสนคาสงขน เกษตรกรทวไปนอกโครงการจะไดประโยชน แตผบรโภคกตองซอสนคาแพงขน ทาใหสวสดการสงคม (ผลรวมของประโยชนสวนเกนของทกฝาย) ลดตาลง ผลการคานวณปรากฏในตารางท 3.2 โดยสรปแลวการแทรกแซงขาวทาใหสวสดการสงคมลดลงมากทสดเปนมลคา 16,610-17,721 ลานบาทตอป รองลงมาคอ ลาใย (4,162 ลานบาท) และออย (2,358 ลานบาท) มขอสงเกตวามลคาความสญเสยของสวสดการสงคมมความสมพนธกบขนาดการขาดทนของรฐ ยงรฐขาดทนจากการแทรกแซงมาก ผผลตไดประโยชนมากขน และผบรโภคและผเสยภาษตองแบกรบภาระเพม ผลสทธขนกบคาความยดหยนตอราคาของอปสงคและอปทานของสนคาเกษตร

12 ยกเวนขาว รฐบาลไมไดแทรกแซงราคาพชชนดอนทกป รฐจะเขาแทรกแซงเฉพาะปทราคาตกตา


ตารางท 3.2 รายรบ รายจาย ขาดทน และความสญเสยของสวสดการ

(ลานบาท)

1 .คาใชจาย 2. มลคาสนคาทจานา/พยงราคา

3. รายรบของ

โครงการ

4. ขาดทน (3) - (1) 5. สวสดการสงคม 1/ ลดลง (-) เพมขน (+)

6. ตนทนจากการไรประสทธภาพ

(X-inefficiency)

7. สญเสยจากการเกบสตอก 2/

ลานบาท รอยละของ (1)

(1) ขาว 2548/49 59,360.80 44,797.02 32,628.26 -26,732.54 45 -16,609.94 ถง -17,720.99 -- 657.31 (2) ลาไย 2545 5,508.04 4,843.42 2,205.07 - 3,302.97 60 -- -- 17.36 3/

2546 1,593.85 1,332.75 170.42 - 1,423.43 89 -- -- -- 2547 5,663.51 3,438.52 221.82 - 5,441.69 96 - 4,161.90 -- --

(3) มนสาปะหลง

2547/48 147.81 113.40 134.05 - 13.76 9 -- -- -- 2548/49 1,474.50 1,147.40 1,220.27 - 254.23 17 -96.86 ถง - 229.79 -- -- 2549/50 2,075.77 1,580.91 2,044.05 - 31.72 15 +2.94 ถง +185.48 -- --

(4) ยางพารา** ระยะท 1-2 (ม.ค. 35 – ม.ค.39)

8,935.90 n.a. 5,706.17 - 3,229.73 36 -- -- --

ระยะท 3 (ก.พ. 40 – ธ.ค. 41)

6,912.07 n.a. 3,149.39 - 3,762.68 54 -- -- --

ระยะท 4 (ม.ค. 41 – ธ.ค. 41)

6,549.31 n.a. 3,799.87 - 2,749.44 42 -- -- --

ระยะท 5 (ม.ค.42. - ม.ค. 42)

3,315.45 n.a. 1,763.70 - 1,551.75 47 -- -- --

ระยะท 6 (เม.ย. 42 – ธ.ค. 45)

20,244.71 n.a. 15,508.84 - 4,735.87 23 -- -- --


ตารางท 3.2 รายรบ รายจาย ขาดทน และความสญเสยของสวสดการ (ตอ)

6/


1 .คาใชจาย 2. มลคาสนคา 3. รายรบ 4. ขาดทน (3) - (1) 5. สวสดการสงคมลดลง

6. ตนทนจากการไรประสทธภาพ (X-inefficiency)

7. สญเสยจากการเกบสตอก ลาน

บาท รอยละของ (1)

(5) ออย 2547/48 -- ออย 2/ = 36,464.55

นาตาล = 26,717.91

-- -- -- - 2,352.724/ -- --

(6) นม 2550 -- 6,570 5/ -- -- -- -- 2,322 ถง4,644 6/ -- หมายเหต : 1/ ดการคานวณในรายงานวจยทอางใน “ทมา” มขอสงเกตวา การคานวณการสญเสยสวสดการสงคมของอสรยา และจารก (2552) ใชขอสมมตเรองพลวตรของการแทรกแซง ซงตางจากการคานวณตนทน

สวสดการของการแทรกแซงตลาดขาวและตลาดมนสาปะหลง ทใชขอสมมตเรองผลกระทบในระยะสน หรอผลกระทบทเกดภายในฤดการผลตเดยว 2/ ความสญเสยจากการเกบสตอกอยในรายรบทขาดหายไปจากการขายสนคาในสตอกแลว 3/ ทาลายลาไยอบแหงคางสตอกเสอมคณภาพจากโครงการการรบจานาลาไยอบแหงป 2545 โดยมลาไยอบแหงทตองทาลายทงหมด 22,586.77 ตน เนองจากเสอมสภาพหมด และไดทาลายเสรจสนในป 2548 4/ มลคาออยทชาวนาไดรบ และมลคาขายนาตาลในประเทศ การแทรกแซงตลาดนาตาลใชวธใหผบรโภคในปรเทศรบภาระแทน รฐไมไดเขาไปซอนาตาลเอง 5/ ดรายละเอยดในการคานวณในภาคผนวก 6/ งบประมาณรบซอนม ป 2550 7/ การคานวณ(X-inefficiency) ในงานของ นพนนท (2552) อาจไดคาตนทนการไรประสทธภาพตาเกนไป เพราะถาผบรโภคทราบวานมโรงเรยนบางสวนเปฯนมคณภาพตา (หรอไมใชนมสด 100%) อปสงค

ตอนมจะลดลง ผบรโภคจงสญเสยความพอใจจากการถกหลอกใหดมนมคณภาพตา ตนทนดงกลาวเทากบสวนตางระหวางความพอใจของผบรโภคกรณดมนมสดแท กบความพอใจทผบรโภคจะไดรบจากการดมนมสดคณภาพตา (แตรวานมคณภาพตา และเตมใจดม)

* ถาไมรวมดกเบยคงคาง รฐจะขาดทน 19,000 ลานบาท ** คาใชจายและภาระขาดทนจากโครงการแทรกแซงราคายางพาราไดจากรายงานของ อสย. ซงเปนตนทนทางการเงน ทาใหตวเลขตนทนและขาดทนตากวาตนทนทางเศรษฐกจ และการขาดทนทแทจรง ทมา : (1) นพนธ พวพงศกร และจตรกร จารพงษ (2552) (2) อสรยา บญญะศร และจารก สงหปรชา (2552) (3) ชยสทธ อนชตวรวงค และคณะ (2552) (4) ปทมาวด ซซก (2552) (5) วโรจน ณ ระนอง (2552) (6) นพนนท วรรณเทพสกล (2552)

2/ ความสญเสยจากการเกบสตอคอยในรายรบทขาดหายไปจากการขายสนคาในสตอคแลว

6/ งบประมาณรบซอนมป 2550


รปท 3.3 ตนทนและภาระขาดทนจากการแทรกแซง (ลานบาท/ป)

ทมา : โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรเพอปองกนการทจรต

การขาดทนกอใหเกดภาระตอผเสยภาษ แตรฐบาลไมเคยจดทารายงานการเงนทสมบรณเสนอตอรฐสภาเลย ตรงกนขามภาระหนสนดงกลาวกลบถกซกซอนเปนภาระหนแบบปลายเปด (contingent liability) เพราะในการจดทางบประมาณรายจายของโครงการการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร (ขาว มนสาปะหลง ลาใย) และยางพารา รฐบาลไมเคยตงเปนงบประมาณรายจายประจาป แตรฐบาลจะกเงนจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) หรอธนาคารของรฐมาใชในการแทรกแซง สวนคาใชจายในการดาเนนการและภาระขาดทนจะเบกจายจากกองทนรวมชวยเหลอเกษตรกร โดยรฐบาลจะจดสรรงบประมาณใหแกกองทนฯ ตามความจาเปน สวนใหญกรณการแทรกแซงยาง เมอการดาเนนงานเกดขาดทนหนวยราชการผรบผดชอบกตองทาเรองขออนมตเงนชดเชยจากคณะรฐมนตรเปนครงคราว ในระยะเวลาเกอบ 10 ปทผานมารฐบาลจงมหนคางชาระ (ทงเงนตนและดอกเบยคางชาระ) กบ ธ.ก.ส. และธนาคารของรฐ เชน ณ วนท 15 กมภาพนธ 2550 รฐบาลเปนหน ธ.ก.ส. ถง 98,975 ลานบาท จากการดาเนนโครงการแทรกแซงสนคาเกษตร 19 โครงการในชวงรฐบาลทกษณ (ไดแก ขาว มนสาปะหลง ลาใย กง ฯลฯ) ตอมาในสมยรฐบาลพลเอกสรยทธ จลานนท จงมการตงงบประมาณแผนดนชดใชหนทคางชาระบางสวนคอ 28,892 ลานบาท นอกจากนนในป 2551 รฐบาลยงไดกเงนจานวน 110,000 ลานบาท จากธนาคารของรฐ 4 แหง เพอนามาใชในโครงการรบจานาสนคาเกษตรในป 2551-2552 และลาสดรฐบาลอภสทธ เวชชาชวะ กไดจดสรรเงนกจากโครงการไทยเขมแขงจานวน 60,000 ลานบาท เพอใชในโครงการประกนรายไดเกษตรกร


กลาวโดยสรป การดาเนนมาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรไมเคยมคาวา “วนยการคลง” เพราะรฐสามารถกเงนจากสถาบนการเงนของรฐมาแทรกแซง โดยใชวธทงหนไวในบญช (contingent liability) จนกวาจะมรฐบาลทพอจะมจตสานกดานวนยการคลง (ซงมกจะเปนรฐมนตรทเคยเปนขาราชการ) ลกขนมาชาระหน ประชาชนไมเคยไดรบทราบวาเมอปดโครงการแทรกแซงแตละโครงการแลวเกดภาระการขาดทนและภาระภาษตอประชาชนจานวนเทาใด ความไมโปรงใสดงกลาวทาใหรฐสามารถดาเนนโครงการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรโดยไมมแรงกดดนดานงบประมาณใดๆ หรอกระแสคดคานจากผเสยภาษ

ผลตอบแทนสวนเกนจากโครงการแทรกแซง : ตารางท 3.3 เสนอผลการประมาณการผลตอบแทนสวนเกนทเกดจากโครงการแทรกแซงสนคาเกษตร 6 ชนด มมลคาประมาณปละ 31,207 – 40,172 ลานบาท การแทรกแซงตลาดขาวกอใหเกดผลตอบแทนสวนเกนมากทสด ถง 15,853 ลานบาท ในป 2548/49 รองลงมาคอ อตสาหกรรมออยและน าตาล (14,409 ลานบาทในป 2545/46) ลาใย (4,348 ลานบาทในป 2547) มนสาปะหลง (796-2,034 ลานตอในป 2548/99 ถง 2549/50) นม (1,273-2,162 ลานบาทในป 2551) (ดตารางท 3.3) มขอสงเกตวาขนาดของผลตอบแทนสวนเกนจะขนกบตวแปรสาคญ 2 ตว คอ สวนตางระหวางราคารบจานา (หรอราคาประกนขนตา) กบราคาตลาด และปรมาณสนคาทรฐบาลรบซอไวในสตอกหรอปรมาณผลผลต (กรณออย)


ตารางท 3.3 คาเชาทางเศรษฐกจของสนคาเกษตรทมการแทรกแซง

(1) ขาว (2) ลาไย (3) มนสาปะหลง (4) ยาง

2548/49 2547 2548/49 2549/50 (2535 - 2545)

ลานบาท รอยละ ลานบาท รอยละ ลานบาท รอยละ ลานบาท รอยละ ลานบาท รอยละ

เกษตรกร 7,126.72 44.95 983.26 22.62 18 2.26 198 9.73 2,472.46 18.1

โรงงานแปรป (โรงส/เอกชนแปรป/โรงงานแปงมน/ลานมน)

โรงงานแปงมน ลานมน

3,444.40 21.73 2,763.70 63.57 188 32

156

23.62

(17.02) (82.98)

528

301 227

25.96

(57.01) (42.99)

1,106.46 8.1

โกดง(และเซอรเวยเยอร) / อปท./ชมนมสหกรณ 1/

802.62 5.06 180.00 4.14 -- -- -- -- -- --

ผสงออก/ลง(กรณลาไย)/ผประมลมนเสนและแปงมน/นายหนาคานม

มนเสนในประเทศ มนเสนสงออก แปงมนในประเทศ แปงมนสงออก

4,479.42 28.26 420.61 9.67 590

- -

138 452

74.12

- -

(23.39) (76.61)

1,308

235 297 541 235

64.31

(17.97) (22.71) (41.36) (17.97)

10,079.71 73.79

คาเชาทางเศรษฐกจ 15,853 100 4,348 100 796 100 2,034 100 13,660 100

มลคาสนคา (เฉลย) 168,731 5,985 29,250 37,660 289,8952/

สดสวนตอมลคาสนคา (รอยละ) 9.40 72.65 2.72 5.40 4.71


ตารางท 3.3 คาเชาทางเศรษฐกจของสนคาเกษตรทมการแทรกแซง (ตอ)

(5) นมโรงเรยน (6) ออยและนาตาล

2548 2549 2551 2545/461/ 2549/50 2551/52

ลานบาท รอยละ ลานบาท รอยละ ลานบาท รอยละ ลานบาท รอยละ ลานบาท รอยละ ลานบาท รอยละ

เกษตรกร 122.63 7.68 54.41 4.23 179.30 8.22 9,272 64.35 3,580 47.29 3,368 36.19 โรงงานแปรป (โรงงานนม/โรงงานนาตาล) 557.58 34.91 458.86 35.64 758.19 34.77 2,977 20.66 1,675 22.12 1,741 18.71 อปท./ชมนมสหกรณ 297.63 38.78 261.08 39.85 401.69 38.59 - - - - - - นายหนาคานม 619.42 18.63 513.06 20.28 841.38 18.42 - - - - - - คาเชาของตางประเทศ (กรณนาตาล) - - - - - - 2,160 14.99 2,616 34.55 2,955 32 คาเชาทางเศรษฐกจ 1,584 100 1,273 100 2,162 100 14,409 100 7,571 100 9,307 100 มลคาสนคา (เฉลย) 7,008 6,989 8,437 96,720 94,077 136,543 สดสวนตอมลคาสนคา (รอยละ) 22.60 18.21 25.62 8.86 12.05 หมายเหต : 1/ แสดงคาเชาทางเศรษฐกจสาหรบนาตาล ป 2545/46 เนองจากเปนปทมคาเชารวมสงสดในรอบ 10 ป ขณะทคานวณ ป 2549/50และ 2551/52 เนองจากรฐบาลมการปรบราคานาตาล

2/ ราคาตลาดกลางเฉลย * ปรมาณ 10 ป ยางแผนรมควนชน 3

ทมา : (1) นพนธ พวพงศกร และจตรกร จารพงษ (2552) (2) อสรยา บญญะศร และจารก สงหปรชา (2552) (3) ชยสทธ อนชตวรวงค และคณะ (2552) (4), (5) และ (6) ดในภาคผนวก


การกระจายผลตอบแทนสวนเกน : ประเดนทนาสนใจทสดคอ มาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรเปนการชวยเหลอเกษตรกรมากนอยเพยงใด โดยเฉพาะเกษตรกรทยากจน ผเขยนและนกวจยบางทานในโครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรฯ ไดคานวณการแบงผลประโยชน (หรอผลตอบแทนสวนเกน) ทเกดจากมาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรไวในตารางท 3.3 ผลการคานวณมดงน

ประการแรก ผลตอบแทนสวนเกนสวนใหญมไดตกแกเกษตรกร แตตกกบพอคา โดยเฉพาะอยางยงผ สงออก ในกรณขาว เกษตรกรไดรบผลตอบแทนสวนเกนสงสด13รอยละ 45 แตโรงสเจาของโกดงและ ผสงออกรวมกนไดสวนแบงรอยละ 55 โดยผสงออกกลมเดยวไดรบผลประโยชนถงรอยละ 28 กรณมนสาปะหลง เกษตรกรไดรบประโยชนนอยมากเพยงรอยละ 2.3-9.7 ขณะทผประมลมนจากสตอกของรฐบาล (โดยเฉพาะอยางยงมนเสน) ไดรบสวนแบงของผลตอบแทนสวนเกนสงทสด

ประการทสอง สวนแบงผลตอบแทนสวนเกนทตกแกเกษตรกรมลกษณะกระจกตว เกษตรกรผมฐานะไดรบผลประโยชนมากกวาเกษตรกรยากจน ตวอยางเชน ชาวนาทมยอดการจานาขาวรายละ 2 แสนบาทขนไป มยอดการจานารวมทงสนรอยละ 24 ของมลคาการจานาในป 2548/49 และเพมขนเปนรอยละ 60.6 ในป 2551/52 ขณะทเกษตรกรรายเลกซงมยอดจานาไมเกนรายละหนงแสนบาท มสวนแบงการจานาขาวลดลงจากรอยละ 47 ในป 2548/49 เหลอรอยละ 15.9 ในป 2551/52 (ดรปท 3.4 และตารางท 3.4)

รปท 3.4 ชาวนาในโครงการจานาและมลคาเทยบกบชาวนาทงหมดและผลผลตขาวจาแนกตามปรมาณผลผลตตอคนจน (หรอมลคาจานาตอคน)

13 การคานวณนมขอสมมตวาไมมการทจรตในโครงการรบจานา การสวมสทธและการลกลอบนาสตอกสนคาของรฐไปหมนหรอขายจะทาใหโรงงานแปรรปมสวนแบงเพมขน ขณะเดยวกนนกการเมองบางคนกสามารถเรยกรองผลตอบแทนจากการเปลยนมาตรการแทรกแซงจากโรงงานแปรรปและผสงออก แตผเขยนไมมขอมลเพยงพอ ผอานพงเขาใจวาผลตอบแทนสวนเกนบางสวนทตกแกโรงงานแปรรปและผสงออกจะถกแบงปนใหแกนกการเมองและเจาหนาทรฐบาลบางคน

ทมา : ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร 2552


ตารางท 3.4 ชาวนาในโครงการจานาและมลคาเทยบกบชาวนาทงหมดและผลผลตขาวจาแนกตามปรมาณผลผลตตอคนจน (หรอมลคาจานาตอคน)

มลคาจานาตอราย ผลผลตตอราย*

2548/49 2551/52

จานวนเกษตรกรเขารวมโครงการ1/ มลคาจานา สามะโนเกษตร ป 25462/ เกษตรกร มลคาจานา สามะโนเกษตร ป 25462/

(ราย)

(รอยละ) (ลานบาท) (รอยละ) ผลผลต (รอยละ)

เกษตรกร (รอยละ) (รอยละ) (รอยละ)

ผลผลต (รอยละ)

เกษตรกร (รอยละ)

ตากวา 40,000 บาท ตากวา 5.9 ตน (48/49) ตากวา 3.9 ตน (51/52)

193,966 36.90 5,163.48 12.66 27.95 70.22 15.83 2.73 57.2 18

40,001-100,000 บาท 6 - 14.9 ตน (48/49) 4 – 8.9 ตน (51/52)

211,992 40.33 14,036.56 34.41 29.54 20.22 30.02 13.19 23.7 22

100,001-200,000 บาท 15- 28.9 ตน (48/49) 9 – 16.9 ตน (51/52)

83,891 15.96 11,809.74 28.95 18.90 6.04 25.20 23.44 10.9 21

200,001-340,000 บาท 29 – 48.9 ตน (48/49) 17 – 28.9 ตน (51/52)

30,612 5.82 7,966.56 19.53 14.24 2.59 17.28 29.11 4.7 16

มากกวา 340,000 บาท มากกวา 49 (48/49) มากกวา 29 ตน (51/52)

5,203 0.99 1,819.60 4.46 9.37 0.93 11.67 31.52 3.5 24

รวม 525,664** 100.00 40,795.95 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

หมายเหต : * ใชราคารบจานาขาวเปลอกนาป 5% ป 2548/49 คานวณเปนปรมาณขาวเปลอกทเขารวมโครงการ (7,000 บาท) และ 11,800 บาทตอตนในป 2551/52 ** ขอมลของอคส.มผเขาโครงการรบจานาสงกวา ธ.ก.ส. คอ 624,428 ราย ทงนเพราะ ธ.ก.ส. นบลกคาจากการจายเงนก แต อคส. นบจากเกษตรกรทนาขาวเปลอกมาจานาเปนไปไดวาเกษตรกรบางรายนาขาวเปลอกมาจานาหลายครง ขอมลของ อคส. จงมากกวา ธ.ก.ส.

ทมา : 1/ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) 2552 2/ สานกงานสถตแหงชาต สามะโนการเกษตร 2546


ผลตอบแทนสวนเกนทตกแกเกษตรกรผปลกมนสาปะหลงกคลายคลงกบขาว (ดตารางท 3.6 ขางลาง) กลาวคอ เกษตรกรทไดประโยชนสวนใหญจากโครงการรบจานาคอ เกษตรกรทมฐานะด (มผลผลตขายในตลาดมาก)

ประเดนสาคญยงกวา คอ เกษตรกรสวนใหญทเขารวมโครงการรบจานาขาวเปลอกและไดประโยชนจากโครงการรบจานาขาวไมใช “คนจน” ดงทเขาใจกน เพอพสจนประเดนนผวจยไดขออนญาตนาขอมลทอาจารยอมมาร สยามวาลา (2552)14 เคยคานวณไวมานาเสนอในตารางท 3.5 ขอมลนจาแนกครวเรอนชาวนาตามชนรายไดเฉลยของ “ครวเรอนทงประเทศ” 10 ชนรายได (ชนท 1 คอ จนทสด และชนท 10 คอ รวยทสด) การจาแนกชนรายไดของครวเรอนชาวนาโดยใชระดบรายไดเทากบของครวเรอนทกประเภททวทงประเทศแทนการจาแนกชนรายไดตามรายของครวเรอนชาวนา15 เปนการแกปญหาวาเกษตรกรมกมรายไดต ากวาครวเรอนทไมใชเกษตรกร นอกจากนนตารางท 3.5 ยงแบงครวเรอนออกเปน 3 ประเภท คอ ครวเรอนชาวนาทปลกขาวเกนการบรโภคครวเรอนทปลกขาวพอบรโภค ครวเรอนทปลกขาวพอบรโภค และครวเรอนทปลกขาวไมพอบรโภค 16วธนจะทาใหผเขยนทราบผลกระทบสทธของนโยบายรบจานาขาวเปลอก เพราะการจานาขาวทาใหราคาขาวเปลอกและขาวสารสงขน (ดเหตผลใน Nipon 2009) ครวเรอนชาวนาทมขาวเหลอขายจะไดประโยชนสทธมากขน ครวเรอนทปลกขาวไมพอกนจะเดอดรอน สวนครวเรอนทปลกขาวพอดกบการบรโภคจะไมเดอดรอน (สมมตวาการเพมขนของราคาขาวเปลอก และราคาขาวสารอยในสดสวนเทากน)

ตารางท 3.5 แสดงวาครวเรอนชาวนาทยากจนแตมขาวเหลอขายมจานวนมากกวาครวเรอนทมฐานะด เชน ในป 2550 ครวเรอนยากจนทสด (ชนรายไดท 1) ทมขาวเหลอขายมจานวนรอยละ 15 ของครวเรอนชาวนาทวประเทศทมขาวเหลอขาย ขณะทครวเรอนรวยทสด (ชนรายไดท 10) ทมขาวเหลอขายมจานวนเพยงรอยละ 2.4 ขอมลนนาจะบงชวาประโยชนสวนใหญของการรบจานาขาวเหลอตกแกครวเรอนชาวนายากจนตามความเชอของนกการเมองและคนทวไป

แตขอมลทถกตองจะตองพจารณาจาก “มลคาสทธของขาวเหลอขาย” ไมใชพจารณาเฉพาะจากจานวนครวเรอนทมขาวเหลอขายเทานน ตารางท 3.5 ชองท 5 แสดงมลคาสทธของขาวเหลอขาย (คอ มลคาขาวทผลตไดลบมลคาขาวทครวเรอนซอบรโภค) ของครวเรอนชาวนาทปลกขาวเกนบรโภค ปรากฏวาผลสรปตรงขามกบขอมลจานวนครวเรอนทมขาวเกนบรโภคในชองทสองของตารางท 3.5 กลาวคอ ครวเรอนทมฐานะดมมลคาสทธของขาวเหลอขายสงกวาครวเรอนยากจน เชน ครวเรอนทจนทสด 2 ชนลาง (หรอ 20%) มมลคาขาวเหลอขายคดเปนรอยละ 13 ของมลคาขาวเหลอขายของครวเรอนทกครวเรอนทปลกขาวเกนบรโภค ขณะทครวเรอนรวยทสดในชนท 9-10 มมลคาขาวเหลอขายรอยละ 20.3 (ดรปท 3.5 ประกอบ)

14 อมมาร สยามวาลา (2552) “นโยบายพยงราคาขาวกระทบใคร” บทความทยงไมไดเผยแพร สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 15 Nipon and Somporn (2008) จาแนกครวเรอนชาวนาทมขาวเหลอขายตามชนรายไดของครวเรอนชาวนา แตขอสรปทไดคลายคลงกบขอมลของ อมมาร สยามวาลา (2552) 16 วธคานวณ คอ ใชมลคาขาวทครวเรอนชาวนาผลตไดลบดวยมลคาขาวสารทครวเรอนชาวนาตองซอมาบรโภค


ตารางท 3.5 (ก) จานวนครวเรอนปลกขาวเกนบรโภคจาแนกตามอนดบชนรายได ป 2549 อนดบชนรายได

ครวเรอนผลตขาวเกนบรโภค

(พนครวเรอน)

ครวเรอนผลตขาวไมพอบรโภค


ครวเรอนผลตขาวพอบรโภค


สวนเกนเฉลยสาหรบ ครวเรอนมขาวเกนบรโภค

(บาท/ครวเรอน/ป)

รอยละ ของจานวนครวเรอน

รอยละ ของมลคาขาวสวนเกน

1 624 563 297 14,377 14 4 2 651 698 262 20,725 15 6 3 659 783 248 28,253 15 8 4 567 975 250 33,131 13 8 5 515 1,058 273 47,541 11 11 6 464 1,160 251 55,420 10 11 7 351 1,290 273 75,208 8 12 8 330 1,481 325 92,015 7 13 9 180 1,631 423 135,109 4 11 10 139 1,834 491 249,076 3 15 รวม 4,481 11,472 3,092 50,399 100 100

ทมา: อมมาร สยามวาลา 2552

ตารางท 3.5 (ข) จานวนครวเรอนปลกขาวเกนบรโภคจาแนกตามอนดบชนรายได ป 2550 อนดบชนรายได

ครวเรอนผลตขาวเกนบรโภค


ครวเรอนผลตขาวไมพอบรโภค


ครวเรอนผลตขาวพอบรโภค (พนครวเรอน)

สวนเกนเฉลยสาหรบ ครวเรอนมขาวเกนบรโภค

(บาท/ครวเรอน/ป)

รอยละ ของจานวนครวเรอน

รอยละ ของมลคาขาวสวนเกน

1 667 615 250 19,559 15 6 2 630 752 239 26,024 14 7 3 617 862 247 31,272 14 9 4 600 969 228 38,534 14 10 5 512 1,104 248 50,392 12 11 6 423 1,230 216 66,485 10 13 7 344 1,361 283 75,706 8 12 8 266 1,548 293 103,409 6 12 9 190 1,759 356 137,509 4 12 10 105 1,986 410 186,556 2 9 รวม 4,354 12,187 2,769 51,677 100 100

หมายเหต: อนดบชนรายไดเปนอนดบชนรายไดของประชากรทงประเทศ อนดบชนรายไดท 1 เปนกลมคนจนสด อนดบชนรายไดท 10 เปนกลมคนรวยสด คานวณจากขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน สานกงานสถตแหงชาต ป 2550

ทมา: อมมาร สยามวาลา 2552


รปท 3.5 มลคาขาวสวนเกนทเหลอขายของครวเรอนทปลกขาวเกนบรโภค

(รอยละของมลคาขาวเหลอขายทกครวเรอน)

ทมา: Socio-economic Survey 2007; Agricultural Census, 2003; และอมมาร 2552

ดงนน ผลประโยชนสวนใหญของโครงการรบจานาขาวจงตกในมอของครวเรอนชาวนาทมฐานะดมากกวาครวเรอนยากจน ชาวนาฐานะดสวนใหญอยในเขตชลประทานของภาคกลางและภาคเหนอตอนลาง เพราะพนทชลประทานสวนใหญของประเทศอยในภาคดงกลาว (ประมาณ 49.7 %)17 และชาวนาเหลานมพนทถอครองเฉลยมากกวาชาวนาในภาคอนๆ ขอสรปนไมนาแปลกใจเมอคานงถงขอเทจจรงวาชาวนายากจนสวนใหญทปลกขาวไมพอบรโภคและอาศยอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอกบภาคเหนอตอนบนมกเกบขาวไวในยง ชาวนาเหลานจะไมเคยไดรบประโยชนโดยตรงจากโครงการรบจานา แตในทางตรงกนขาม เมอราคาขาวสงขนชาวนาเหลานจะเดอนรอน18

แมจะไมมขอมลลกษณะเดยวกนสาหรบเกษตรกรทปลกมนสาปะหลง แตหลกฐานทพอมอยบางกบงชวาเกษตรกรสวนใหญทไดประโยชนจากโครงการรบจานา คอ เกษตรกรมฐานะ ตารางท 3.6 เปรยบเทยบมลคาจานากบมลคาการผลตของครวเรอนเกษตรกรทงสองประเภทจาแนกตามปรมาณจานาตอครอบครว และปรมาณการผลตตอครอบครว ผลการคานวณพบวาสดสวนมลคาผลผลตทจานาของเกษตรกรเพมขนตามขนาดของมลคาการจานา (ซงแปลวามผลผลตมาก) ขณะทเกษตรกรสวนใหญของประเทศกลบเปนเกษตรกรรายยอยทมผลผลตตอรายตา

17 กรมชลประทาน (2547) รายงานประจาป 18 แตโชคดทชาวนายากจนทสดในชนรายไดท 1-2 จานวนมาก (รอยละ 41 ของครวเรอนชาวนาในชนรายได 1-2) ปลกขาวเกนบรโภคสวนอกรอยละ 43 มขาวไมพอบรโภค

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2549

2550

ชนรายได

รวยสด จนสด


ตารางท 3.6 จานวนเกษตรกรตามชนปรมาณผลผลตมนสาปะหลง โดยแบงชนตามปรมาณมนสาปะหลงทเขาโครงการจานา ป 2551/52

มลคาจานาตอราย ผลผลตตอราย

2549/50 2551/52

จานวนเกษตรกรเขารวมโครงการ1/ มลคาจานา

สามะโนเกษตร ป 25462/ จานวนเกษตรกรเขารวมโครงการ1/ มลคาจานา

สามะโนเกษตร ป 25462/

เกษตรกร ผลผลต เกษตรกร ผลผลต

(ราย) (รอยละ) (ลานบาท) (รอยละ) (รอยละ) (รอยละ) (ราย) (รอยละ) (ลานบาท) (รอยละ) (รอยละ) (รอยละ)

ตากวา 40,000 บาท ตากวา 29 ตน (49/50) 10,109 41.46 235.62 14.22 36.1 9.3 ตากวา 21 ตน (51/52) 77,994 31.94 1,877 8.69 27.15 5.89

40,001-100,000 บาท 29 - 72 ตน (49/50) 10,012 41.06 629.03 37.97 36.2 25.3 21 - 52 ตน (51/52) 93,497 38.29 6,121 28.36 35.84 19.91

100,001-200,000 บาท 72 - 145 ตน (49/50) 3,053 12.52 417.81 25.22 18.7 28 52 - 104 ตน (51/52) 49,061 20.09 6,803 31.51 21.92 25.35

200,001-300,000 บาท 145 - 217 ตน (49/50) 699 2.87 201.06 12.14 5.3 14.3 104 - 156 ตน (51/52) 12,307 5.16 3,052 14.14 8.32 16.76

300,001 บาท ขนไป 217 ตนขนไป (49/50) 510 2.09 173.17 10.45 3.6 23 156 ตนขนไป (51/52) 11,003 4.51 3,733 17.3 6.78 32.09

รวม 24,383 100.00 1656.69 100.00 100 100 244,162 100 21,586 100 100 100

หมายเหต: * ใชราคารบจานาหวมนสด ของป 2549/50 คานวณเปนปรมาณขาวเปลอกทเขารวมโครงการ เทากบ 1.38 บาท/กก. และป 2551/52 ใชราคา 1.925 บาท/กก. ** ปรมาณผลผลตเฉลยตอไรทใชคานวณเทากบ 3,668 กโลกรม/ไร มาจากขอมลสถตการเกษตรป 2550

ทมา: 1/ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.), 2552 2/ สานกงานสถตแหงชาต สามะโนการเกษตร 2546


ประการทสาม สวนแบงผลตอบแทนสวนเกนทตกแกพอคามลกษณะกระจกตวยงกวาสวนแบงทตกแกเกษตรกร นอกจากผประกอบการทไดรบประโยชนจากมาตรการแทรกแซงสนคาเกษตรจะมจานวนนอย (เทยบกบจานวนผประกอบการทงหมดในกจการประเภทเดยวกน) แลว ผลตอบแทนสวนเกนยงมลกษณะกระจกตวอยในมอผประกอบการเพยงนอยราย โดยเฉพาะอยางยงผสงออกใหญเพยง 2-4 รายทจะไดรบผลประโยชนสวนใหญจากการแทรกแซง

ในกรณของขาว มโรงสทเขารวมโครงการรบจานา 400-600 แหง จากโรงสทวประเทศไทย (กาลงการผลตไมตากวา 20 ตนตอวน) ประมาณ 2,000 ถง 2,500 แหง19 ผสงออกทเขาประมลขาวจากสตอกของรฐบาลมจานวนไมเกน 17 ราย จากผสงออกทงในสงกดสมาคมผสงออกขาวและนอกสมาคมประมาณ 150 ราย

ยงกวานนผชนะการประมล 2-4 รายแรก มกจะสามารถประมลขาวไดมากกวารอยละ 80-85 ของปรมาณการประมลทงหมด (ตารางท 3.7) เชน ในการประมลปลายป 2551 ผชนะการประมล 2 รายแรกประมลขาวไดถงรอยละ 58 และผชนะประมล 4 ราย แรกจะไดรบสวนแบงผลตอบแทนสวนเกนจากโครงการรบจานาขาวในป 2548/49 ไมตากวา 2,580 ลานบาท

ตารางท 3.7 สดสวนการประมลของผประมลรายใหญ

รายแรก รายท 2 รายท 3-4 รายท 5-6 อนๆ

ขาว 1/

ครง 1 2551 36.09 22.83 20.34 14.49 6.24 ครง 2 2551 31.43 26.68 31.42 5.76 4.72 2552 31.81 25.72 26.92 8.00 17.77

มนสาปะหลง 2/ มนเสน

2547/48 75.00 -- -- -- 25.00 2548/49 100.00 -- -- -- -- 2549/50 22.74 20.94 -- -- 56.32

แปงมน 2549/50 42.93 9.26 -- -- 57.07

นม 3/

2547 16.00 12.81 24.97 19.80 26.41 2548 16.97 12.43 17.36 9.79 47.71 2549 16.28 8.64 17.93 10.23 46.92 2550 18.23 8.29 18.65 9.75 45.09

หมายเหต: 1/ การประมลลาใยอบแหงในป 2547 มบรษทปอเฮง อนเตอรเทรด ชนะการประมลแตผเดยว 2/ การประมลขาวในสตอกรฐบาล มบรษทเพรสซเดนทอะกร ชนะการประมลขาวทนาออกประมลเกอบทงหมด 3/ การประมลยางพาราในปหนง มการตงบรษทแฝงในตางประเทศมาซอขายกบบรษททชนะการประมลสตอกรฐบาล

ทมา: (1) นพนธ พวพวศกร และจตรกร จารพงษ 2552 (2) ชยสทธ และคณะ 2552 (3) นพนนท 2552

19 จานวนโรงสทกขนาดในป 2550/51 มประมาณ 38,725 แหง


สาเหตทผลประโยชนกระจกตวมากกเพราะวธการประมลทกาหนดใหมการประมลสนคาในสตอกเปนจานวนมากหรอแบบลางสตอกทงโกดงและใหผประมลยอมรบ “สภาพ” ของสนคา การประมลจานวนมากทาใหมผสงออกเพยงไมกรายทมศกยภาพทางการเงนพอจะประมลได นอกจากนนการใหผประมลยอมรบสภาพของสนคากกอใหเกดปญหาการขาดสารสนเทศเกยวกบคณภาพสนคาในโกดง พอคาสวนใหญจงไมกลาเขาประมล

ตารางท 3.7 แสดงการกระจกตวของสวนแบงการประมลมนสาปะหลง โปรดสงเกตวาการประมลมนเสนจะมปญหาการกระจกตวมากกวาการประมลแปงมน เพราะแปงมนเปนสนคาคณภาพทตองมอตรา (ยหอ) สนคารบรองใหผซอ ขณะทมนเสนเปนสนคาเกรดคละทเหมอนกนหมด

ในกรณของลาใยปรากฏวารฐบาลยอมใหบรษทปอเฮง อนเตอรเทรด จากด ชนะการประมลเพอนาลาใยสดไปแปรรปเปนลาใยแหงแตผเดยว ตอมาปรากฏวาบรษททเขารวมประมลแขงกบบรษทปอเฮงฯ ลวนมสวนเกยวของกบบรษทปอเฮง (ดตอนท 3.4 เพมเตม) นอกจากนน การดาเนนงานของบรษทยงมปญหาหลายประการ เชน ลาใยหาย การนาลาใยเกาในป 2545 มาสงมอบแก อตก. ฯลฯ จนในทสดมขาราชการและเจาหนาทชนผใหญถกฟองรอง และบางคนถกลงโทษใหตองออกจากราชการ (ดรายละเอยดเพมเตมในอสรยา และจารก 2552)

สาหรบนมโรงเรยนแมจะมโรงงานทผลตนมโรงเรยนถง 68 แหง ปรากฏวามโรงงานแปรรปใหญทเปนผผลตนมโรงเรยนเพยง 5 ราย ไดแก องคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย (อสค.) (ซงในหลายกรณเปนทงผผลตนมและผมสวนสาคญในการกาหนดนโยบายนมโรงเรยน) สหกรณโคนมหนองโพธ สหกรณโคนมวงนาเยน20 บรษทเชยงใหมเฟรชมลด จากด และบรษท คนทรเฟรชแดร จากด นอกจากนนในแตละจงหวดจะมนายหนาทเปนผชนะการประมลและสงนมโรงเรยนเพยงจงหวดละไมเกน 2 ราย เพราะมการตกลงแบงตลาดกน

ตนตอของผลตอบแทนสวนเกน : การทมผประกอบการจานวนนอยรายทไดรบประโยชนจากมาตรการแทรกแซงของรฐยอมไมใชเรองบงเอญ แตนาจะเกดจากนโยบาย อทธพลทางการเมองและกฎระเบยบตางๆ ของรฐ กฎเกณฑ และนโยบายการแทรกแซงตลาดเปนตวการสาคญทาใหเกด “คาเชา” หรอ “ผลตอบแทนสวนเกน” เชน การกาหนดราคารบซอสนคาเกษตรในราคาสงกวาตลาด การกาหนดคาจางในการแปรรปในอตราทสงกวาอตราตลาดการประมลของสนคาในราคาขาดทน ฯลฯ ขณะเดยวกนเมอมกฎเกณฑทกอใหเกด “ผลตอบแทนสวนเกน” กตองมกฎระเบยบจากดจานวนผประกอบการหรอการกดกนคแขงรายใหม เชน การจากดกาลงการผลตของโรงงานนาตาล การกาหนดขนาดกาลงการผลตขนตาของโกดงและโรงงานแปรรปทเขา

20 เนองจากชมชนสหกรณเปนผมบทบาทในการออกใบรบรองสทธการจาหนายนมโรงเรยนทาใหสหกรณบางแหงทมผบรหารเขาไปเปนกรรมการของชมชนสหกรณมโอกาสไดรบขาวสารขอมล สทธบางอยางหรอสามารถเขาถงธรกจบางอยางของชมชนสหกรณไดมากเปนพเศษ


รวมโครงการ กฎเกณฑและกตกาตางๆลวนกาหนดโดยฝายการเมองและขาราชการประจา โดยอาศยคาปรกษาจากกลมผลประโยชนทเกยวของและบอยครงทกฎเกณฑใหมๆมกจะเปนความคดรเรมของนกธรกจการเมอง ดงนน จงไมนาประหลาดใจทบรรดาพอคา ซงเขารวมโครงการแทรกแซงจะตองมความสมพนธอนดกบนกการเมองและผมอานาจ แมจะมขอกดกนผประกอบการรายใหม แตบอยครง เมอมการเปลยนแปลงรฐมนตรผรบผดชอบกมกปรากฏวามการแกไขกฎกตกาบางอยาง เพอเปดโอกาสใหบรษทใหมทมความสมพนธกบนกการเมองผมอานาจ สามารถเขามาทาธรกจได ดงกรณการประมลขาวในราคาสงกวาตลาดของบรษท เพรสซเดนทอะกร จากด ในป 2547 และการประมลลาใยโดยบรษท ปอเฮง อนเตอรเทรด จากด ในปเดยวกน ในกรณลาใยมการเปลยนแปลงวธการแทรกแซงจากเดมทรฐวาจางชาวสวนลาใยและสหกรณ (ทมเครองอบลาใยแหง) ใหเปนผรบจางอบลาใย มาเปนบรษทเอกชนผกขาดเพยงรายเดยวดงกลาวแลว

การเปลยนแปลงนโยบายทเออประโยชนแกผประกอบการเหลานนาจะเขาขาย “การคอรรปชนเชงนโยบาย” หรอทศาสตราจาย Khan (2009) เรยกวา “political corruption” แนนอนวาบรรดาพอคาและบรษททไดอภสทธในการทาธรกจกบรฐจะตองแบง “ผลตอบแทนสวนเกน” ใหแกบรรดาผมอานาจทางการเมองและเจาหนาทของรฐ

นอกจากนนสทธในการทาธรกจกบรฐยงสรางความไมเปนธรรมในการแขงขนขนในภาคการเกษตร ยงรฐขยายขอบเขตการแทรกแซงตลาดมากขน ผประกอบการภาคเอกชนทไมมเสนสาย ไมไดเขารวมโครงการแทรกแซงกจะมความเสยเปรยบในการแขงขน บางรายกตองเลกกจการผนตวไปทากจการอน บางรายกตองวงเตนหาทางเขารวมโครงการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร หวขอตอไปจงเปนเรองกจกรรมการแสวงหาคาเชาหรอผลตอบแทนสวนเกนจากโครงการแทรกแซงของรฐ

3.4. การแสวงหาคาเชาหรอผลตอบแทนสวนเกน : ความสญเสยทางเศรษฐกจ และการเมอง

เมอนโยบายการแทรกแซงของรฐกอใหเกดคาเชาหรอผลตอบแทนสวนเกนมลคามหาศาล กลมผลประโยชนทเกยวของยอมปรบเปลยนพฤตกรรมในการแสวงหาผลประโยชนดงกลาว21 พฤตกรรมแสวงหาคาเชามทงการใชทรพยากร (real resource) ลงทนในกจกรรมตางๆ เพอใหตนไดสทธพเศษเขารวมโครงการ และการทจรตโดยแบงผลตอบแทนสวนเกนบางสวน (เงนโอน) ใหแกเจาหนาทของรฐและนกการเมอง หลงจากวเคราะหพฤตกรรมของแตละกลมผลประโยชนแลว ผเขยนจะสรปผลกระทบของพฤตกรรมแสวงหาคาเชาทมตอเศรษฐกจ และการเมอง กลมผลประโยชนทจะกลาวถง คอ เกษตรกรเจาของโรงส โรงงานแปรรปเจาของโกดง นายหนาผสงออก และกลมนกธรกจการเมอง (political entrepreneur)

21 อยางไรกตามผเขยนพบวายงมพอคานกธรกจจานวนมากในตลาดสนคาการเกษตรทไมยอมเขารวมในโครงการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร เพราะไมตองการมสวนเกยวของกบการทจรตหรอการหากนกบเงนภาษของประชาชน แตเมอมการขยายโครงการแทรกแซงตลาด พอคาและนกธรกจบางคนกจาเปนตองตดสนใจเขารวมโครงการเพอความอยรอดของธรกจ


เกษตรกรและกลมเกษตรกร พฤตกรรมหลกของเกษตรกรทปลกพชในโครงการแทรกแซงทกชนด เหมอนกนมาก คอ เกษตรกรจะเพมพนทและปรมาณการผลต (โดยลดการปลกพชอนๆลง) เพมรอบการผลตตอป ประทวงเรยกรองใหรฐเพมราคาแทรกแซง เพมวงเงนและขยายระยะเวลาแทรกแซง (ดตารางท 3.8)

ตารางท 3.8 การเปลยนแปลงวงเงนกตอราย และการขยายระยะเวลาจานา

รฐบาล ป ขาว มน ลาใย

ยคชวน 2543/44 ยคทกษณ 2544/45 เพมวงเงนกเปนรอยละ 100 ของราคา

เปาหมายนา ปรบอตราแปรรป (1) แปงมน 1 กก.จากมนสด 4 กก. เปนมนสด 4.4 กก. (2) มนเสน 1 กก.จากมนสด 2.25 กก.เปนมนสด 2.38 กก.

2545 ขยายระยะเวลาจานา 4 ครง 2545/46 ขยายการรบจานา

ออกไปอก 6 วน 2546/47 เพมวงเงนกจาก 250,000 บาท เปน

350,000 บาทตอราย

2547/48 เพมเปาหมายการรบจานารวมเปน 9 ลานตน และเพมราคารบจานาขาวเปลอกหอมมะลสงกวาราคาตลาดกวา 30%

2548/49 เพมวงเงนกจาก 350,000 บาท เปน 750,000 บาทตอราย

ยคสรยทธ 2549/50 ปรบลดราคารบจานาลงมาใกลเคยงกบราคาตลาด

ลดวงเงนกจาก 750,000 บาท เปน 350,000 บาทตอรายเชนเดม

ยคสมคร 2551 นาปรง 51 ปรบเพมวงเงนกจาก 350,000 บาท เปน 500,000 บาทตอราย

ยคอภสทธ 2552 (1) ปรบลดวงเงนกจาก 500,000 บาท เปน 350,000 บาทตอรายเชนเดม ขยายระยะเวลาการรบจานาถง 3 ครง (2) เปลยนนโยบายเปนโครงการประกนรายได ปรมาณประกนขาวนาปครวเรอนละ 20 ตน

ทมา : (1) นพนธ และจตรกร 2552 (2) ชยสทธ และคณะ 2552 (3) อสรยา และจารก 2552 และ (4) ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต มก. 2547

พฤตกรรมเหลานลวนตองใชทรพยากรจรงๆ ตราบใดทตนทนสวนเพมของกจกรรมเหลานตากวาราคาทจะไดรบกคมทเกษตรกรแตละคนจะทมทรพยากรเพอแสวงหาผลตอบแทนสวนเกน แตในแงของสงคมการแสวงหาผลตอบแทนสวนเกนดงกลาวไมคมคา นอกจากสงคมตองลดการผลตพชอนเพอโยกยายทรพยากรมาผลตพชทมการแทรกแซงแลว ยงมปญหาอนตามมา เชน ชาวนาพยายามเพมการปลกขาว โดยใชพนธขาวอาย


สนลงเหลอ 70 วน แทนพนธ 100 วน ทงนเพอจะไดนาผลผลตเขาโครงการจานาใหไดมากครงทสดถง 6-7 ครงตอ 2 ป ขาวอายส นจะมเมลดส นและคณภาพตาลง ยงกวาน นการเพมการผลตขาวในเขตชลประทานยงกอใหเกดการแยงน าทขาดแคลน การใชปยและสารเคมกาจดศตรพชกจะสรางปญหามลพษ การเพมความถของการปลกขาวทาใหไมมการพกดน ซงเสยงตอปญหาเพลยระบาด

นอกจากนนเกษตรกรบางรายยงมพฤตกรรมแสวงหาคาเชาทเขาขายการทจรต ไดแก การปลอมแปลงเอกสาร (โดยรวมมอกบเจาหนาท) เพอแจงปรมาณการผลตใหสงเกนจรง การสวมสทธเกษตรกรอน เปนตน (ตารางท 3.9 บรรยายพฤตกรรมของเกษตรกร 6 ประเภท)

ตารางท 3.9 กจกรรมการวงเตนและแสวงหาผลตอบแทนสวนเกนและการทจรต

สนคา/ผเกยวของ กจกรรมวงเตนทเกดผลเสยตอการใช

ทรพยากรของประเทศ กจกรรมการทจรต ผลกระทบ

1. ขาว - เกษตรกร - เพมพนทปลก เพมรอบปลกโดยใชขาว

อายสน 70 วน - จดทะเบยนมากเกนจรง - ผลผลตพชอนลด

- ตนทน และมลภาวะสงขน - คณภาพลดลง - รฐขาดทนมากขน

- โรงส/โกดง - เกดโรงสใหมกาลงการผลตเกน 60 ลานตน/ป ผลผลต 30 ตนตอวน

- ตงโกดงใหม - จางชาวนาบางกลมประทวงและเรยกรอง

- สวมสทธเกษตรกร - โกงนาหนก/ความชน - นาขาวตางประเทศมาสวมสทธ - นาขาวรฐไปหมน - รวมกบโกดง/เซอรเวยเยอร/เจาหนาทรฐ นาสงขาวคณภาพตาเขาคลง

- กาลงการผลตสวนเกน - ขาวคณภาพตา - ขาวหาย

- ผสงออก - นกการเมองตงบรษทใหมเปลยนชอบรษทเพอเขาประมลสตอกรฐบาล

- วงเตนเปลยนนโยบาย/เปลยนเงอนไข การประมล

- วงเตนเปลยนแปลง/กาหนดเงอนไข การประมล

- ฮวประมล - รฐบาลขาดทน - คอรรปชน - แขงขนไดเปรยบพอคาอน

2. มนสาปะหลง - เกษตรกร - เหมอนขาว แตมกจกรรมนอยกวา

เพราะแทรกแซงนอย - เหมอนขาว - เหมอนขาว แตผลกระทบ

นอย - ลานมน - จานวนเพมจาก 400-500 แหงกอนป 2543

เปน 300-8001/ แหงในป 2549-52 - เหมอนขาว - กาลงผลตสวนเกน

- โรงงานแปง - เพมจาก 40 โรงงานกอนป 2540 เปน 75 แหงในป 2552 กาลงการผลต 24,100 ตน/วน (กาลงการผลต 100 ตน ใชเงนทน 150 ลานบาท) และจะมโรงแปงใหมอก 5 โรง

- เหมอนขาว - กาลงผลตสวนเกน




- ผสงออก/ผประมล - พอคาทสมภาษณนกการเมองตงบรษทใหมหลายบรษท เพอเขาประมลสตอกของรฐ

- วงเตนกาหนดเงอนไขการประมล

- ฮวประมล - รฐขาดทน

3. ลาใย - เกษตรกร/สถาบน - เหมอนขาว

- เรยกรองใหรฐเพมปรมาณการจานา 4 ครงในป 2545

- เพมการเพาะปลกลาใย

- แจงปรมาณเทจ/รวมกบเจาหนาทปลอมแปลงเอกสาร

- สวมสทธ/รบซอสทธเกษตรกรอน

- ปรมาณจานาเพมขน

- เอกชนตรวจคณภาพ - เรยกคาลดควจากเกษตรกร - เพมขนาดเกรดลาใยใหสงเกนจรง

- ลาใยสญหาย

- โกดง - คณภาพกลองไมไดมาตรฐาน - ลาใยสญหาย/ลาใยลม - บรษทปอเฮงรบจางอบลาใยแหง

- บรษทเกดใหมทมความสมพนธกบนกการเมอง

- รวมกบนกการเมองและเปลยนนโยบายการแทรกแซงตลาดลาใย

- รวมกบบรษทเครอญาตเขาประมลงานรบจางอบแหง เพอใหดเหมอนวามการแขงขนในงานจดซอจดจาง

- รวมกบบรษทญาตทขาดคณสมบตเสนอราคา

- แอบนาลาใยอบแหงป 2545 เขามาสงมอบให อตก.

- ลาใยสญหาย

- บรษทประมลลาใย - วงเตนเจาหนาทและนกการเมอง - ฮวประมล - รฐขาดทน 4. ยางพารา

- เกษตรกร - การสวมสทธเกษตรกรอน - ใชทะเบยนปลอม - - อสย/สกย. (รบซอยาง และขายยางในสตอก)

- ระยะแรกการรบซอยางไมโปรงใส - ขาดความชานาญในการตรวจคณภาพยาง

- ยางแผนรมควนทรฐขายไปถกนามาเวยนเทยนขายใหรฐอก

- ปญหาบรหารสตอก

- รฐขาดทน

- โรงงานรมควน - เกดโรงรมขนาดเลกใหมๆ โดยเฉพาะโรงรมของสหกรณทรฐมงบใหสราง

- โกดง - เกดโกดงเอกชนใหมๆ - ซอนยางแผนมากชนกวาทรฐกาหนด เพอใหสามารถสตอกยางรฐไดมากขน แตถาสตอกนาน คณภาพจะลดลง

- มการรวไหลของสตอก

- ผประมลสงออก - การฮวประมล - การทาสญญากบบรษท อาพรางแลวนายางทซอในราคาถกจากรฐมาขายใหลกคาโดยไดยกเวน CESS และภาษสงออก

- รฐขาดทน




5. นม - เกษตรกร/สหกรณ - เลยงววเพม/เกดสหกรณใหมขนาดเลก

ทมตนทนสง กวา 100 แหงทวประเทศ

- โรงงานแปรรป - โรงงานนมพาสเจอรไรสขนาดเลกเพมจาก 17 แหงเปน 24 แหงในระหวางป 2535-51 รวม 100 แหงทวประเทศ

- โรงนมเพมจาก 29 แหงเปน 67 แหง และปรมาณรบซอไดเพมจาก 416 ตน/วน เปน 2,186 ตน/วน ในป 2535-51

- ใชนมผงพรองไขมน (เวย) ผลตนมพรอมดน

- นกเรยนดมนมไมมคณภาพ

- นายหนา - เกดอาชพนายหนาประมลงานอปท. ทวประเทศและสมพนธกบนกการเมองทองถน

- ฮวประมล - รเหนเปนใจกบการใชเวยผลตนมพรอมดม

- การทจรตจดจางจดซอในอปท.

- อปท. - บางคนเรยกเงนใตโตะจากผ ประมล

- บางแหงประหยดงบบางแหงซอนมทผลตจากเวย

6. ออยและนาตาล - เกษตรกร/สมาคม ชาวไรออย

- ขยายพนทปลกในเขตทไมเหมาะสม - เผาออยเพอลดคว - สมาคมสรางอาคารสานกงานใหญ - กลมชาวไรกดดนรฐใหขนราคา/กเงนมาจายชดเชย

- ไมม - ผลผลตเพมแตตนทนสงมาก

- โรงงานนาตาล - ขยายกาลงการผลต - กดดนรฐใหขนราคา/กเงนมาจายชดเชย

- บางโรงงานเปดโรงงานเถอนกอน

- กาลงการผลตสวนเกน

- กรรมการออยและนาตาล - ตรวจสอบการขนนาตาลงวดเพอปองกนการสงออกในยามทราคาตลาดโลกสง/หรอลกลอบนานาตาลสงออกมาขายในประเทศ

- ไมมขาว - ตนทนการตรวจสอบของ cartel

หมายเหต: 1/ การเพมขนของลานมนตงแตป 2543-52 เกดจากเหตผล 2 ขอ คอ จนหามนาขาวโพดไปผลตแอลกอฮอล ทาใหอปสงคตอ มนสาปะหลงเพมขน และการจานาหวมนในราคาสงกวาราคาตลาด

ทมา: รวบรวมจาก (1) นพนธ และจตรกร 2552 (2) ชยสทธ 2552 (3) อสรยา และจารก 2552 (4) ปทมาวด 2552 (5) นพนนท 2552 (6) วโรจน 2552 (7) ดารง ลนานรกษ 2550 (8) การสมภาษณผประกอบการ เกษตรกร และกรรมการสมาคมบางแหงโดยผเขยน

โรงส โรงงานแปรรปโกดง และนายหนา ปรากฏการณสาคญในชวง 5-7 ปทผานมาหลงจากรฐบาลเพมระดบการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร คอ เกดโรงส โรงงานแปรรปและโกดงใหมของเอกชนเปนจานวนมาก โรงงานทมอยกอนกขยายกาลงการผลต ตวอยางเชน กาลงการผลตของโรงสขาวมออาชพสงมากกวา 60 ลานตนตอป ขณะทไทยมผลผลตขาวเพยง 30 ลานตน (ดขอมลในตารางท 4.2 ในนพนธและจตรกร 2552) นอกจากโรงสขาว ปรากฏการณนเหนชดเจนในกรณ ลานมน โรงรมควนยางแผน และโรงงานแปรรปนม


เพราะรฐเขาแทรกแซงตอเนองเปนเวลาหลายป และการทาธรกรรมกบรฐบาลมกาไรสง ไมมความเสยง มเพยงขอเสยเรองการรบเงนชาเทานน เจาของโรงสใหมบางแหงเคยมธรกจรวบรวมขาวเปลอกในทองถน (หรอทเรยกวาพอคาคนกลางในทองถน และจดรบซอรวบรวมผลผลตเรยกวาตลาดกลาง) แตเมอรฐบาลเพมราคาจานาขาว ชาวนาสวนใหญนาขาวไปขายใหรฐ พอคาคนกลางและตลาดกลางเหลานหมดอาชพ จงจาเปนตองผนตวไปทาธรกจโรงสรบจางรฐบาลสขาวในโครงการรบจานา โปรดสงเกตวาเจาของโรงสและโรงงานแปรรปหลายรายมกมความสมพนธกบนกการเมอง เชนเปนหวคะแนนและทปรกษา ขณะทเจาของและผจดการโรงงานแปรรปบางคนเปนนกการเมองเอง (นพนธ และจตรกร 2552 และการสมภาษณผประกอบการ)

นอกจากนนโรงสอาชพจานวนมากทไมเคยเขารวมโครงการรบจานากถกสถานการณบบบงคบใหตองเขารวมโครงการ โดยเฉพาะอยางยงในป 2551-52 เมอรฐกาหนดราคาจานาขาวนาปรงป 2551 ท 14,000 บาทตอตน ราคาจานาขาวนาปฤดการผลต 2551/52 ท 12,000 บาทตอตน และราคาจานาขาวนาปรงป 2552 ท 11,800 บาทตอตน ทงๆทราคาขาวในตลาดโลกเรมลดลงหลงเดอนพฤษภาคม 2551 เปนตนมา ผลคอ โรงสอสระไมสามารถซอขาวเปลอกไดเพยงพอตอการอยรอด จงตองเขารวมโครงการรบจานา

นอกจากการขยายกาลงการผลต โรงสและโรงงานแปรรปในโครงการตางกพยายามแสวงหา “ผลตอบแทนสวนเกน” เพมเตม โดยการทจรต นบตงแตการสวมสทธการจานาของเกษตรกร การนาขาวเปลอกและมนสาปะหลง (รวมทงขาวโพด) จากประเทศเพอนบานมาสวมสทธ การลกลอบนาสนคาจานาไปหมนขายกอน การขโมยสนคาจานา การรวมมอกบเจาของโกดง (ซงบางกรณเปนของโรงส และโรงงานแปรรปเอง) และเซอรเวยเยอร เปลยนสนคาจานาจากสนคาคณภาพดเปนสนคาคณภาพตาลง แลวจดวางกองสนคาทมคณภาพตาไวดานในโกดงทาใหตรวจสอบยาก ฯลฯ

ปรากฏการณทนาสนใจอกประการหนง คอ ในตลาดนมโรงเรยนเกดม “นายหนา” คานมโรงเรยนเปนจานวนมาก แตละจงหวดจะมนายหนา 2-3 ราย โดยมกจะมการตกลงแบงเขตกน นายหนาเหลานทาหนาทสาคญแทนโรงงานแปรรป ไดแก การตดตอประมลขายนมใหแก อปท. ทวประเทศ ตดตอขอสทธขายนมโรงเรยนจากชมนมสหกรณ การตดตอขอซอนมจากโรงงานแปรรป ตดตอกบผประกอบการขนสงเพอสงนมพรอมดมไปตามโรงเรยนตางๆ22 การสมภาษณผเชยวชาญในอตสาหกรรมพบวานายหนาเหลานมกมความสมพนธกบนกการเมองและเจาหนาทในองคกรปกครองทองท23

22 เครอขายการรวบรวมและจดสง (distribution network) เปนกจกรรมทตองมตนทนคงทสง และตนทนตอหนวยจะลดลงตามปรมาณสนคาทรวบรวม ดงนนโรงงานแปรรปเลกๆ จะไมสามารถทาหนาทนได เพราะมตนทนสงกวาโรงงานขนาดใหญ จงเกดนายหนาขนมาทาหนาทนแทน 23 นายหนานมโรงเรยนจานวนมากมไดเพยงทาหนาทประมลขายนมโรงเรยนอยางเดยว แตเกยวของกบการจดจางจดซอสนคาอนๆ ของอปท.ดวย การจะเขาถงตลาดจดซอจดจางของอปท. จะตองมการลงทนสรางความสมพนธกบเจาหนาทและนกการเมองทองถน เมอมความสมพนธแลวกสามารถใชความสมพนธในการทาธรกจหลายอยางกบ อปท. (leverage) นอกจากนน การลงทนสรางความสมพนธยงเปนตนทนจม (sunk cost) ทาใหนายหนามอานาจผกขาด เพราะตนทนจมเปนอปสรรคกดกนนายหนารายใหม


ผลกระทบของพฤตกรรมการแสวงหาผลตอบแทนสวนเกนของโรงงานแปรรปสนคาเกษตร คอ อตสาหกรรมแปรรปสนคาการเกษตรมกาลงการผลตสวนเกนจานวนมหาศาล ซงนบเปนการถลงทรพยากร อนมคาของสงคม เปนการลงทนทไมคมคาตอประเทศเพราะปรมาณผลผลตไมไดเพมขน ขณะเดยวกน โรงงานจานวนมากทเกดขนมาเพอรบจางรฐบาลมกจะขาดความสามารถในการแขงขน ผดกบโรงงานแปรรปทเกดขนกอนโครงการแทรกแซง เมอใดทรฐหยดแทรกแซง ธรกจจานวนมากทไมคนเคยกบการแขงขนอาจตองปดกจการ จนอาจเกดปญหาหนทไมกอใหเกดรายได (non-performing loan) กบสถาบนการเงนทใหเงนกได

ผสงออก/ผประมลสตอกสนคาของรฐ : กจกรรมแสวงหาคาตอบแทนสวนเกนทเหนชดเจนทสด คอ ทกครงทมการเปลยนแปลงมาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร มกจะมบรษทหนาใหมทไมเคยมประสบการณทาธรกจสนคาเกษตร หรออาศยบรษทบางบรษททมความสมพนธใกลชดกบนกการเมองทอยในอานาจ ใหเขามาประมลสนคาในสตอกของรฐ บรษทหนาใหมเหลานมกสรางความประหลาดใจใหวงการสงออกหรอวงการคาโดยสามารถชนะการประมลสนคาเปนจานวนมากทสด24 เหตการณนเกดกบการประมล สตอกขาวเพอสงออกในป 2547 เมอบรษท เพรสซเดนทอะกร จากด ชนะการประมลขาว 2 ครงรวมทงสน 2.2 ลานตน ดงกลาวแลว หลงจากทบรษทผดนดการชาระหนกบธนาคารพาณชย และทาผดสญญากบ อคส. กมการตงบรษทใหมขนมาประมลขาวรฐ ไดแก บรษท สยามอนดกา จากด25

สาหรบลาใย ผชนะการประมลรบจางอบแหงลาใยเพยงผเดยว คอ บรษท ปอเฮง อนเตอรเทรด จากด ทงทไมปรากฏหลกฐานวามประสบการณในธรกจลาใยมากอน (อสรยา และจารก 2552)

ในกรณของการประมลสตอกมน ปรากฏวาบรษท ยโรปฟด ซงชนะการประมลมนจานวนมากในป 2548 (ตารางท 3.9) มความสมพนธกบบรษท ทพเค สวนบรษท พ เอส ซ สตารช โปรดกส จากดทชนะการประมลแปงมน 280,000 ตน (รอยละ 80 ของปรมาณการประมล) ในป 2547 เปนบรษททาธรกจผลตน าตาลกลโคสและฟรทโตสทตองซอแปงมน แตไมมโรงงานแปงมนของตน (ชยสทธ และคณะ 2552) ผทเกยวของกบการคามนสาปะหลงระบวาบรษทบางแหงทเขาประมลสตอกมนของรฐบาลอาจมความสมพนธกบนกการเมองบางคน

ทงกรณลาใยและขาวมปรากฏการณดานนโยบายทเหมอนกนอยางหนง ไดแก การเปลยนแปลงมาตรการแทรกแซง ดงทกลาวไวในตอนท 2 วาหลงจากบรษท เพรสซเดนทอะกร จากด ชนะการประมลขาวจานวนมาก รฐบาลกประกาศขนราคารบจานาขาวใหสงขนอก กรณลาใย รฐบาลเปลยนนโยบายจากการประกนลาใยอบแหง หนมาประกนลาใยสด แลววาจางบรษท ปอเฮง อนเตอรเทรด จากด (ดอสรยา และจารก 2552) เขา

24 การประมลขาว ลาใยอบแหง และมนสาปะหลงในป 2547 มลกษณะตามทบรรยาย (ดนพนธ และจตรกร 2552; ชยสทธ และคณะ 2552; และ อสรยา และจารก 2552) 25 บรษทนมทอยเดยวกบบรษท เพรสซเดนทอะกร จากด และมผถอหนหนงคนทมหนอยในบรษททงสอง (ดขอมลการจดทะเบยนของ Business on Line)


มาทาหนาทแปรรป โดยกาหนดราคารบจานาลาใยอบแหงใหสงกวาราคาตลาดเชนเดยวกน ทงสองกรณนเขาขายคอรรปชนทางนโยบาย ฐานเศรษฐกจ (13-18 กรกฎาคม 2548) รายงานวาการประมลลาใยอบแหงในป 2547 เกดจากกลมผลประโยชนทชนะประมลในป 2545 ไดรวมกบทปรกษารฐมนตรรางนโยบายการแทรกแซงลาใยในป 2549 เพอใหบรษททชนะประมลสามารถนาลาใยอบแหงเกามาปลอมปนเปนลาใยอบแหงใหมได (อสรยา และจารก 2552)

คนในวงการคาสนคาเกษตรเชอวาบรษทเหลานมความสมพนธใกลชดกบนกการเมองในรฐบาล บางคนเชอถงขนาดวาเปนบรษทของครอบครวนกการเมอง แตกไมมหลกฐานพสจน ทงนเพราะในวงการธรกจไทยการตง “ตวการแทน” (nominee) เปนเรองงายดาย กอปรกบกฎหมายมจดออนทงดานนยามเกยวกบ “เจาของบรษท” และจดออนในการบงคบกฎหมายดงกลาว

การประมลสตอกรฐบาลมหลกฐานแวดลอมบางอยางทบงชวานาจะมการตกลงรวมกนเสนอราคา26 (ฮว) เชน ราคาทผประมลไดกบประมลไมไดแตกตางกนนอยมาก (นพนธ และจตรกร 2552 ตารางท 4.1) กรณการประมลรบจางอบแหงของบรษท ปอเฮง อนเตอรเทรด จากด มการรวมกบบรษทเครอญาต 4 แหง (คอ บรษท อโกรโปรดกส เนทเวรค จากด บรษท ทอปไฟวโฮลดง จากด หจก. นอรทเธนเอนเตอรไพรสลาพน และ หจก.วศวกรรมลาพน27) ยนซองเสนอโครงการ “โดยรกนอยวาบรษทขาดคณสมบต หรอเจตนาทาผดเงอนไขเพอใหบรษท ปอเฮง อนเตอรเทรด จากด ซงไมมประสบการณดานธรกจลาใยมากอน เขามาดาเนนการตามโครงการ กรณนถอวาเปนกรณตกลงรวมกนเสนอราคา” (อสรยาและจารก 2552)

เงอนไขสาคญททาใหการฮวประมลเกดขนไดงาย กคอ การทรฐกาหนดใหมการประมลแบบลาง สตอก หรอประมลเปนปรมาณมากๆทาใหเหลอผสงออกนอยรายทมศกยภาพจะประมลได เมอมผประมลนอยราย กมโอกาสตกลงรวมกนเสนอราคาไดงายๆ ยงกวาน นการทฝายการเมองจะเขามาเจรจาเรยกรองผลประโยชนจากผประมลกยงราบรน

นอกจากนนการประมลยงไมโปรงใสและมขอครหาตางๆ เชน รฐไมประกาศราคากลางหรอราคาขนตา “แมวาจะเปดโอกาสใหมการเจรจาตอรองราคา ซงเปนวธปฏบตทไมเหมาะสม เพราะถายงไมเหนวามผ ประมลรายใดทเหมาะสมกควรเปดใหมการประมลรอบใหมเพอใหไดผประกอบการทใหขอเสนอทดทสดแกรฐ” (ชยสทธ และคณะ 2552)

บทบาทของนกธรกจการเมอง และทปรกษานกการเมอง : การเปลยนแปลงนโยบายการแทรกแซงทกอใหเกดคาเชาทางเศรษฐกจมลคามหาศาลแกเอกชนบางราย และบางครงเกดการทจรตเชงนโยบายคงจะเปนการรเรมของฝายการเมองโดยมทปรกษานกการเมองเปนผชกใยอยเบองหลง การดาเนนการมกจะเรมจาก

26 การประมลซอนมของ อปท. กมผเขารวมประมลนอยราย ซงมกมการตกลงรวมเสนอราคามากอน 27 ขอมลของ Business on Line ปรากฏวา หจก.นอรทเธนเอนเตอรไพรสลาพน และ หจก.วศวกรรมลาพนมทอยเดยวกน และมผจดการกบผมอานาจทาการทมนามสกลเดยวกน ขณะทบรษท ทอปไฟวโฮลดง จากด กมผถอหนหนงรายทซ ากบ หจก. นอรทเธนเอนเตอรไพรสลาพน


วตถประสงคของนโยบายใหมวารฐตองการแกปญหาราคาพชผลตกตา เพอชวยบรรเทาความเดอดรอนของเกษตรกรโดยเฉพาะเกษตรกรทยากจน เชน ในนโยบายเพมการรบจานาลาใย มการเสนอขอมลประมาณการผลผลตลาใยทสงเกนความเปนจรง28

บางครงเหตผลทใชในการเปลยนแปลง คอ ปญหาการทจรตของโครงการเดม โครงการนมโรงเรยนเปนตวอยางชดเจนทสด เพราะมการเปลยนแปลงมาตรการหลายครงหลงจากมขาวเกยวกบการทจรต เชน (ก) การเปลยนแปลงระบบเบกจายงบประมาณจากสานกคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาตในป 2537 ไปเปนองคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศ (อสค.) ในป 2538 เพราะปญหาบรษทผจาหนายนมใหคาคอมมชชนแกคร และนมไมไดมาตรฐาน (ข) แตการบรหารนมโรงเรยนของอสค. กถกรองเรยนวามการนานมไมไดมาตรฐาน นมหมดอาย นมบดงายมาแจกจายนกเรยน และมขอครหาวาอสค.อาจเปนแหลงแสวงหาผลประโยชนของนกการเมองทกากบดแล ดงนนเมอมพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจในสมยรฐบาลชวน จงมการโอนงบประมาณอดหนนไปยงองคกรปกครองทองถนในป 2544 (ค) แตการจดสรรโควตาใหผประกอบการยงมจานวนมากเกนกวาปรมาณความตองการ ทาใหเกดปญหานมลนตลาด ดงนนตงแตภาคการศกษาท 2 ป 2544 จงเรมเกดระบบโซนนง แตกมปญหาความไมเทาเทยมในการจดสรรโควตา และมการใชอทธพลนอกระบบเรยกรองเงนปากถงจากโรงงานนมรายยอย (ง) ในชวงปลายป 2551 และตนป 2552 เกดปญหานมไมไดมาตรฐานกบนมพรอมดมทจดสงใหโรงเรยนปากเลข อาเภอพะโตะ จงหวดชมพร นมจากโรงงานนมและวทยาลยเกษตรบางแหงไมไดมาตรฐาน นอกจากนจากการตรวจสอบของกระทรวงศกษาธการและสานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตภาครฐ (ป.ป.ท.) ยงพบปญหาการทจรตนมโรงเรยน เชน การหมนเวยนเขาเสนอราคา การสรางการแขงขนเทยมในการประมลซอนม (สภาผแทนราษฏร ท 1159/552 วนท 12 มนาคม 2552) ดงนนรฐบาลอภสทธ เวชชาชวะ จงยกเลกระบบการโซนนงนมโรงเรยน เพราะเชอวาการโซนนงนมพาสเจอรไรสกอใหเกดปญหาผกขาด (ดนพนนท 2552) และ (จ) เมอวนท 14 พฤศจกายน 2552 คณะกรรมการโคนมและผลตภณฑโคนมไดอนมตระบบการบรหารจดการนมโรงเรยนรปแบบใหม โดยใหองคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย (อสค.)29 มารบหนาทบรหารจดการนมโรงเรยน โดยจะเปนตวแทนทาสญญาซอขายกบ อบต.ดวยวธพเศษทงหมด กอนทจะมอบอานาจใหโรงนมเปนผสงนมและรบเงนไป เหตผลของการเปลยนแปลงนโยบายครงน คอ ปองกนการขายนมตดราคากนในพนท ซงทาใหผประกอบการตองลดตนทนแขงกน โดยบางรายอาจหนไปใชหางนม ปลดกระทรวงเกษตรฯ ใหสมภาษณวา “การจดระบบนมโรงเรยนใหมน เพอใหนกเรยนไดดมนมกมคณภาพ” (กรงเทพธรกจออนไลน 14 พฤศจกายน 2552)

28 รายงานของวฒสภาเรอง “นโยบายรบจานาลาใยพบวาในป 2546-47 มการประมาณการผลผลตลาใยสงกวาขอมลของกระทรวงเกษตรฯ 29 แมนโยบายระบบนมโรงเรยนจะอยภายใตการดแลของกระทรวงเกษตรฯ แตคณะกรรมการนมและผลตภณฑโคนมจะมขาราชการประจาเปนผรบผดชอบ ขณะท อสค. เปนรฐวสาหกจ ทฝายการเมองสามารถเขาควบคมไดโดยการแตงตงคณะกรรมการและผอานวยการ


ขอสงเกตจากขอมลเหลานคอ การเปลยนแปลงมาตรการแทรกแซงและผรบผดชอบมไดทาใหการทจรตหมดไป จงชวนใหสงสยวาการเปลยนแปลงเหลานนเกดจากนกการเมองผรบผดชอบคนใหมตองการเขามาเปนผจดการผลประโยชนแทนผมอานาจคนเกาโดยใชปญหาการทจรตเปนขออางเทานน

ลกษณะพเศษของนโยบายทกอใหเกดผลตอบแทนสวนเกนเปนมลคาสง มดงน

ประการแรก เพอใหบรษททเปนของครอบครวนกการเมองหรอมความสมพนธกบนกการเมองสามารถเขามาผกขาดการทาธรกจกบรฐได จะตองมการกาหนดมาตรการททาใหมผเกยวของจานวนนอยทสด เนองจากการแทรกแซงการสงออกจะเปนแหลงทกอใหเกดผลตอบแทนสวนเกนเปนมลคามากทสด นโยบายใหมจงนยมใหมบรษทเอกชนรายใหมเขามาดาเนนการเพยงผเดยว กรณการประมลขาว มนสาปะหลง และลาใยอบแหงในป 2547 ตรงกบลกษณะขอน

ประการทสอง วธการทจะใหมนใจวาบรษทใหมสามารถชนะการประมล คอ การกาหนดเงอนไขการประมล การกาหนดใหผประมลตองประมลสนคาในสตอกเปนจานวนมากแบบลางสตอกทงกรณขาว มนสาปะหลง และยาง30 ทาใหมผทมศกยภาพในการประมลนอยราย ซงกจะชวยการตกลงรวมกนเสนอราคางายขน เพราะตนทนธรกรรมของเจรจา และตนทนการบงคบขอตกลงเสนอราคา (ฮว) ลดตาลง

ประการทสาม หลงการประมล รฐบาลเปลยนแปลงมาตรการบางอยาง เพอประโยชนของผประมลกรณของขาว คอ รฐปรบราคารบจานาขนสงมาก ทาใหราคาขาวในตลาดสงขนผสงออกทวไปจงมตนทนสงขน ทาใหผชนะประมลสามารถแขงขนไดดขน ยงกวานนเจาหนาทของรฐยงยนยอมใหบรษทผชนะประมลเปลยนแปลงเงอนไขสญญา

ปญหาทเกดจากกรณเพรสซเดนอะกรทาใหรฐบาลปรบเปลยนการประมลไปแบบเดม คอ ใหมผชนะการประมลรายใหญ 3-4 ราย (แทนทจะมเพยงรายเดยว) เพอใหสามารถตกลงรวมเสนอราคาได

ประการทส เพอใหการดาเนนงานราบรน นกการเมองจะแตงตงบคคลสาคญทตนไววางใจเขาเปนกรรมการและผบรหารของรฐวสาหกจ เชน องคการคลงสนคา องคการตลาดเพอเกษตรกร และอสค.

ประการทหา คอ การดาเนนงานตามนโยบายตองไมมการเชอมโยงขอมลระหวางหนวยราชการทเกยวของทงระบบ เพอใหการตรวจสอบขอเทจจรงยากลาบาก เชน ขอมลการจดทะเบยนเกษตรกรจะไมสงมอบให ธกส.หรอ อคส. หลกฐานเดยวท ธกส. และ อคส. ไดรบ คอ ใบรบรองการขนทะเบยนจากกระทรวงเกษตร และใบรบรองปรมาณขาวทจานาของเกษตรกรแตละราย ดงนนจะไมมหนวยงานใดทเปนศนยกลางรวบรวมขอมลของทกหนวยงาน รายงานตางๆจะมาจากหนวยดาเนนงานแตละหนวย แมกระทงคณะกรรมการ คชก. ทมหนาทอนมตงบประมาณดาเนนการและทารายงานงบการเงนกไมเคยจดทางบการเงนทสมบรณของแตละ

30 การประมลซอนมของ อปท.กมผเขารวมประมลนอยราย ซงมกมการตกลงรวมเสนอราคามากอน


โครงการภายหลงการปดโครงการ นอกจากนนขอมลทสาคญทสดกจะไมเปดเผยตอสาธารณะ ขอมลน คอ รายละเอยดของผชนะการประมล ไดแก รายชอผประมล ราคาทเสนอ ราคาทตอรองขนสดทาย ปรมาณทเสนอประมล ปรมาณทประมลได ลกษณะและคณภาพของสนคา ฯลฯ การไมเปดเผยขอมลนทาใหประชาชนไมมทางทราบขอมลวาบรษทผชนะการประมลไดรบประโยชนเปนมลคาเทาใด รฐขาดทนเทาใด ฯลฯ

ประการสดทาย ซงเปนเงอนไขสาคญทจะทาใหนโยบายการแสวงหาผลตอบแทนสวนเกนของนกการเมองประสบความสาคญอยางย งยน รฐบาลทกษณไดกาหนดมาตรการตางๆ เพอแบงสรรปนสวน “ผลตอบแทนสวนเกน” ใหผเกยวของทกฝายไดรบอยางนาพอใจ ไมวาจะเปนเกษตรกร โรงงานแปรรป เจาของโกดง ผตรวจสอบคณภาพ และผสงออก อาทเชน การขนราคารบจานา การกาหนดอตราคาจางแปรสภาพ คาเชาโกดง ฯลฯ ในอตราททาใหเอกชนมกาไรมากกวาการทาธรกจตามปรกต

ดงนนการจดสรรผลประโยชนจงลงตว นโยบายรบจานาจงได “ดลยภาพ” ยกเวนกรณลาใยอบแหง ซงเกดความผดพลาดอยางรนแรงจากพฤตกรรมทจรตทโจงแจง

3.5 บทสรป และขอเสนอแนะ

ความเสยหายของมาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร : วตถประสงคและความเชอของรฐบาลในการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร คอ การยกระดบราคาสนคาเกษตรตอนตนฤดใหสงขน เพอชวยเหลอเกษตรกรซงเปนคนยากจน หลกฐานเชงประจกษทนาเสนอในบทความนพบวา

ประการแรก เงนชวยเหลอสวนใหญมไดตกแกเกษตรกร และสวนทเปนประโยชนแกเกษตรกรกจะตกในมอของเกษตรกร ซงมฐานะดมากกวาเกษตรกรยากจน ดงนนความเชอทวาการแทรกแซงเปนการชวยเหลอเกษตรกรยากจนจงเปน “มายาคต”

ประการทสอง ในบรรดาพอคาสงออก โรงงานแปรรป และเจาของโกดง พอคาสงออกจะไดสวนแบงผลตอบแทนสวนเกนมากทสด และจานวนพอคาทไดประโยชนจากโครงการของรฐกเปนเพยงสวนนอยของพอคาทงหมด

ประการทสาม ผลตอบแทนสวนเกนจะกระจกในมอของพอคาเพยง 2-4 ราย เชน พอคาสงออกขาวรายแรกจะไดสวนแบงเกนกวารอยละ 57 ของผลตอบแทนสวนเกนทตกกบผสงออกทงหมด สวนผสงออกมนเสน 2 รายแรกมสวนแบงตงแตรอยละ 23-100 เปนตน

ประการทส การรบจานาพชผลในราคาสงกวาตลาดของสนคา 3 ชนด และการพยงราคายาง ทาใหรฐขาดทนประมาณปละ 35,000 ลานบาท แตภาระขาดทนทงหมดเปนแบบงบประมาณปลายเปด (contingent liability) เพราะการแทรกแซงอาศยงบกงคลงจากเงนกของสถาบนการเงน และรฐยงคางชาระหนทกมาจากสถาบนการเงน โครงการแทรกแซงจงขาดวนยการคลง

ประการทหา หากคานวณการสญเสยสวสดการสงคมจากมาตรการแทรกแซงสนคาเกษตร 6 ชนด จะมมลคาไมตากวาปละสามหมนลานบาทเชนกน แตความเสยหายทสาคญยงกวาเกดจากพฤตกรรมการแสวงหาคา


เชาหรอผลตอบแทนสวนเกน โดยพอคาจะตองถลงทรพยากรลงทนทาตามเงอนไขของรฐเพอใหสามารถเขารวมโครงการ ระบบเศรษฐกจมกาลงการผลตสวนเกนมโหฬารในกจการแปรรปสนคา ตนทนการผลตสงขน การแทรกแซงทาใหพอคาทองนกการเมองไดเปรยบพอคาอนๆ ทาลายระบบการผลตธรกจและการแขงขนในตลาดการเกษตรของไทย และเกดการทจรตอยางกวางขวางทกระดบของการแทรกแซง

ประการสดทาย มาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรกลายเปนเครองมอทนกธรกจการเมองใชในการแสวงหา “ผลตอบแทนสวนเกน” และเครองมอหาเสยง รฐบาลทกยคทกสมยตางกหมกมนกบนโยบายราคาสนคาเกษตร การพฒนาภาคเกษตรถกละทงโดยสนเชง

ดงนน รฐบาลจงควรยตการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร โดยเฉพาะอยางยงการแทรกแซงดานการแปรรปและการคาสนคาเกษตร เพราะนอกจากผลประโยชนสวนใหญจะไมตกถงมอเกษตรกรทยากจน (และนกเรยนในกรณนมโรงเรยน) แลว มาตรการแทรกแซงยงสรางความเหลอมลาในวงการธรกจและความเสยหายใหญหลวงทงทางเศรษฐกจและการเมอง

ขอเสนอแนะ : การเปลยนนโยบายการรบจานามาเปนนโยบายประกนรายไดเกษตรกรของรฐบาลอภสทธ31 ทมงชวยเฉพาะเกษตรกร โดยไมเขาแทรกแซงตลาดการคาสนคาเกษตรเปนการเลอกทศทางนโยบายทถกตอง เพราะสงคมไทยยงมความเหลอมลาทางเศรษฐกจในระดบสง นโยบายชวยเหลอเกษตรกรจงเปนนโยบายสาคญทชวยลดความขดแยง และสรางความเปนธรรม (Khan 2009)

อยางไรกตาม รฐบาลยงมความจาเปนตองปรบปรงแกไขจดออนสาคญของนโยบายประกนรายได และหนมาปฏรปนโยบายพฒนาการเกษตรอยางจรงจง

จดออนของนโยบายประกนรายไดม 6 ประการ ดงน ประการแรก โครงการประกนรายไดเรมตนลาชามาก เชน โครงการประกนรายไดของชาวนาควรเรมตนตงแตเดอนกรกฏาคมหรอสงหาคม 2552 เพราะมขอเสนอทพรอมดาเนนการแลว แตกระแสคดคานทางการเมอง โดยเฉพาะจากพรรครวมรฐบาลบางพรรค ทาใหนโยบายถกเตะถวงจนถงเดอนกนยายน

ประการทสอง การประชาสมพนธเปนจดออนทสด เกษตรกรจานวนมากและเจาหนาททเกยวของบางคนไมเขาใจมาตรการน เนองจากรฐไมไดใชบรษทโฆษณาเอกชนทเปนมออาชพ

31 แมกระแสตอตานการเปลยนแปลงนโยบายจะรนแรงมาก แตมปจจยสาคญ 3 ประการททาใหนายกรฐมนตรตดสนใจเปลยนแปลง คอ การรบจานาในป 2551-52 ทาใหรฐตองกเงนธนาคารพาณชยถง 1.1 แสนลานบาท การรบจานาในราคาสงขณะทราคาขาวในตลาดโลกลดลงตงแตกลางป 2551 ทาใหสตอกขาวของรฐสงถง 5.6 ลานตนในตนป 2552 แตรฐบาลไมกลาระบายขาวออกจากสตอกเพราะขอครหาเรองการประมลขาวในเดอนพฤษภาคม 2552 ทาใหไทยสญเสยสวนแบงตลาดขาวใหแกเวยดนาม ราคาขาวไทยปรบตวสงกวาราคาขาวของสหรฐอเมรกาเปนครงแรก แตรฐบาลกไมกลาขายขาวจนถงเดอนกนยายน 2552 เหตผลสดทาย คอ ความตงใจของนายกรฐมนตรทไมตองการใหรฐคาขายขาวอกตอไป ดรายละเอยดของขอเสนอเรองแนวทางประกนรายไดเกษตรกรในรายงานทดอารไอ ฉบบท 75 เดอนตลาคม 2552 เรอง “แนวทางใหมในการแทรกแซงราคาขาว”


ประการทสาม ความไมพรอมของทรพยากร โดยเฉพาะเวลาและขอมล ตลอดจนการแยกการจดทะเบยนเกษตรกรสาหรบพช 3 ชนด ทาใหพนทจดทะเบยนการเพาะปลกสงกวาพนทเปาหมาย (ซงบางกรณอาจเปนการทจรต) เชน ณ วนท 17 พฤศจกายน 2552 มพนทขาวโพดจดทะเบยนรอยละ 104 ของเปาหมาย มนสาปะหลงรอยละ 113.7 และขาวรอยละ 88.6 (หรอ 3.29 ลานราย) สวนการทาสญญาประกนรายไดของชาวไรขาวโพดกบ ธกส. ทาไดเพยงรอยละ 86.6 มนสาปะหลงรอยละ 65.6 และขาวรอยละ 38 ของเกษตรกรทธกส.รบลงทะเบยน ในปตอๆไปรฐบาลควรจดเตรยมทรพยากรใหกระทรวงเกษตรฯจดทาภาพถายดาวเทยม ภาพถายสทางอากาศ และระบบตรวจสอบภาคพนดนเพอใชเปนเครองมอตรวจสอบพนทการเพาะปลกจรง รวมทงระบบสมตรวจวาเกษตรกรมการเพาะปลกจรง นอกจากนนควรนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการ จดทะเบยนเพอลดตนทนการใหเจาหนาทออกไปจดทะเบยนในสนามปละ 4 ลานครวเรอน เชน การใหเกษตรกรรายงานผาน SMS โดยใชโทรศพทมอถอ

การจดทะเบยนเกษตรกรและจานวนพนทเพาะปลกเปนงานทสาคญมากในการปองกนการทจรตของบคคลบางคน เชน เจาของทดนบางรายมไดมการเพาะปลก แตนาทดนทใชงานอนๆ มาจดทะเบยน ปญหาอกประการหนง คอ เจาของทดนเรยกรองคาเชาจากชาวนาผเชาเพมขนเนองจากขาวมราคาประกนสงขน ดงนน รฐบาลควรคอยๆ ลดราคาประกนใหใกลเคยงกบตนทนการผลต เพราะนโยบายประกนรายไดมเจตนาตองการประกนมใหชาวนาขายขาวขาดทนจากการทราคาตาลงมาก นโยบายนไมตองการยกระดบราคา แตเปนการ “ประกนความเสยงราคา” ใหเกษตรกร

ประการทส รฐบาลควรลดราคาประกนเพอใหคลองกบตนทนการเพาะปลก และลดปรมาณผลผลตทจะทาประกนใหเกษตรกรแตละครวเรอน เชน ควรลดปรมาณประกนรายไดของเกษตรกรทปลกขาวนาปจาก 20 ตนเปน 10 ตนตอครอบครว ทงนเพราะรอยละ 82 ของชาวนาทวประเทศมผลผลตตากวา 10 ตน สวนเกษตรกรทมผลผลตเกนกวา 10 ตน กจะไดรบความชวยเหลอเพยง 10 ตนแรก วธนจะเปนการชวยเหลอเกษตรกรทยากจนจรงๆแบบถวนหนา รวมทงเกษตรกรทไมมผลผลตเหลอขายทไมเคยไดรบประโยชนจากโครงการจานาเลย ผลทไดคอ งบการชวยเหลอเกษตรกรจะลดนอยลงทาใหรฐบาลมงบประมาณเหลอไปใชในการพฒนาดานอน

มาตรการอกประการหนงในการปองกนมใหมการเรยกรองราคาประกนสงขน คอ การใหเกษตรกรมสวนจายเงนเบยประกน เชน หากรฐกาหนดราคาประกนในระดบทใกลเคยงตนทนการผลตท 8,000 บาทตอตน แตบางคนตองการใหรฐประกนในราคาสงขน เชน 9,000 บาท และ 10,000 บาท รฐบาลจะคดเบยประกนจากผททาประกนในราคา 8,000 บาทตาสด โดยรฐชวยอดหนน 70% แตกรณราคาประกน 9,000 บาท รฐจะลดการอดหนนเหลอ 35% และราคาประกน 10,000 บาท รฐจะไมอดหนนเลย แตใหเกษตรกรจายคาประกนเองทงหมด เปนตน

ประการทหา เพอปองกนการเรยกรองเพมราคาประกนและการรกษาวนยการคลง รฐบาลควรจดสรรงบประมาณทจะใชในโครงการประกนรายไดจากงบประมาณประจาป โดยเสนองบประมาณชวยเหลอเกษตรกรทกพชผานรฐสภา ตามพระราชบญญตวธการงบประมาณรายจายพ.ศ. 2502 นอกจากนรฐควรเรม


สนบสนนการพฒนาตลาดสนคาเกษตรลวงหนาเพอจะไดใชเปนเครองมอในการผองถายความเสยงจากสญญาประกนราคาบางสวน รวมทงการหาลทางสนบสนนใหบรษทประกนภยเอกชนเขามาเปนผใหประกนภยความเสยงดานราคาสนคาเกษตร

ประการสดทาย รฐบาลควรพจารณาปรบโครงสรางการกาหนดนโยบายและการบรหารนโยบายการเกษตรใหมเอกภาพ และมประสทธภาพมากขน เชน การพจารณาปรบปรงโครงสรางของคณะกรรมการของพชผลชนดตางๆ ซงอยภายใตการดแลของรฐมนตรกระทรวงตางๆ เชน คณะกรรมการขาวแหงชาต (กขช.) มนายกรฐมนตรเปนประธาน แตมกระทรวงพาณชยเปนฝายเลขานการ คณะกรรมการขาวโพดแหงชาต และคณะกรรมการมนสาปะหลงแหงชาต มรองนายกรฐมนตรฝายเศรษฐกจเปนประธานและกระทรวงพาณชยเปนฝายเลขานการ หากนายกรฐมนตร และรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย ไมไดมาจากพรรคเดยวกน กมกเกดปญหาความขดแยงของผลประโยชนระหวางฝายทตองการเปลยนแปลงนโยบาย กบกลมผลประโยชนทไดประโยชนจากโครงการเดม โครงสรางแบบนเปนอปสรรคตอการเปลยนแปลงนโยบาย

ขอเสนอโครงสรางใหม คอ การจดตงคณะกรรมการนโยบายเกษตรในระดบชาต32 โดยใหฝายการเมองรบผดชอบในการกาหนดนโยบายสนคาเกษตรทกชนด และตดตามความกาวหนาของการดาเนนงานตามนโยบาย คณะกรรมการนโยบายจะมนายกรฐมนตรเปนประธาน มรฐมนตรในกระทรวงทเกยวของเปนกรรมการ และมเลขาธการคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนเลขานการ โครงสรางแบบนจะทาใหฝายเลขานการเปนฝายทมศกยภาพทางวชาการในการวเคราะห และจดทาโครงการสนองนโยบายของฝายการเมอง โดยยดผลประโยชนของประเทศเปนหลก แทนผลประโยชนของกระทรวงเพยงดานเดยว ในการจดทานโยบายฝายเลขานการอาจเสนอใหตงกรรมการผทรงคณวฒทสงคมใหการยอมรบ และจดใหมระบบทเปดโอกาสใหกลมผลประโยชนตางๆ มสวนรวมนาเสนอความเหน จากนนจงแตงตงคณะกรรมการอานวยการการดาเนนงานของโครงการสนคาเกษตรชนดตางๆ ทอยในความรบผดชอบของขาราชการ โดยมปลดกระทรวงของกระทรวงทมหนาทรบผดชอบเปนประธาน โครงสรางแบบนจะเปนการแบงแยกอานาจหนาทและความรบผดชอบของฝายการเมอง ซงมหนาทและความชอบธรรมในการกาหนดนโยบาย กบฝายขาราชการประจาทมหนาทปฏบต นอกจากนนยงเปนการขจด/ลดภาระการบรหารงานของนายกรฐมนตรและรฐมนตร ภายใตโครงสรางคณะกรรมการในปจจบน งานเหลานสวนใหญเปนหนาทความรบผดชอบของขาราชการประจา แตกลบผลกภาระการตดสนใจใหฝายการเมอง

32 ปจจบนมคณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร (คชก.) ซงมรองนายกรฐมตรทนายกรฐมนตรมอบหมายเปนประธาน โดยมรฐมนตรจากกระทรวงหลกเปนกรรมการ แตคณะกรรมการชดนเกดจากระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยกองทนรวมเพอชวยเหลอเกษตรกร พ.ศ. 2534 และเลขานการคอ อธบดกรมการคาภายใน ซงเปนหนวยงานหลกทมหนาทดาเนนงานตามนโยบาย นอกจากนมขอสงเกตวา บทบาทหลกของคชก. คอการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตร สวนงานดานการพฒนาภาคเกษตรถกละเลย


ภาคผนวกท 3-1 การคานวณคาเชาทางเศรษฐกจ

1. อตสาหกรรมออยและนาตาล

ตารางภาคผนวกท 3.1 การคานวณคาเชาทางเศรษฐกจ (Rent) จากการแทรกแซงอตสาหกรรมออย และนาตาล ป 2541/42-2551/52

Rent สดสวน Rent สดสวน Rent

ป Total Rent Rent (ในประเทศ) Rent (ตางประเทศ) ตอรายไดชาวไร ตอมลคานาตาลรวม

(ลานบาท) ชาวไร (%) โรงงาน (%) (%) (%) (%)

2541/42 13,211 70.1 21.2 8.7 33.2 19.2

2542/43 14,065 69.0 21.0 9.9 35.6 19.2

2543/44 12,110 62.8 25.5 11.7 31.1 18.3

2544/45 12,972 62.3 24.5 13.2 32.7 15.9

2545/46 14,409 64.3 20.7 15.0 25.5 14.9

2546/47 12,997 63.2 21.0 15.8 25.7 14.0

2547/48 9,878 58.8 24.4 16.8 24.7 14.4

2548/49 0 0 0 0 0 0

2549/50 7,571 47.3 18.2 34.6 11.2 8.0

2550/51 7,804 43.2 11.2 45.7 9.0 7.1

2551/52 9,307 49.5 18.7 31.8 12.4 6.8

หมายเหต: 1. ในป 2548/49 ราคานาตาลในตลาดโลกสงกวาราคานาตาลในประเทศทาใหมลคา Rent เทากบศนย

2. ดวธคานวณ Rent กรอบภาคผนวกท 1

ทมา: จากการคานวณ


กรอบภาคผนวกท 3.1 วธการคานวณการคาเชาทางเศรษฐกจ (Rent) ทเกดจากการแทรกแซงอตสาหกรรมออยและนาตาล

R = CQPpQPPxW

Dis

W

F

dW

F

d

** ……….(1)

R = RFARM + RMILL + RF ……….(2) S = RFARM / (RFARM + RMILL) 0.7 ……….(3) (1-S) 0.3 ……….(4) R = ผลตอบแทนสวนเกน (Rent) หรอตนทนของผบรโภคทเกดจากการตงราคาใน

ประเทศสงวาราคาตลาดโลก RFARM = ผลตอบแทนสวนเกนทตกแกชาวไรออย RMILL = ผลตอบแทนสวนเกนทตกแกโรงงานนาตาล S = สวนแบงผลตอบแทนสวนเกนของชาวไรออย โดยสมมตใหเทากบอตราการแบง

ผลประโยชนระหวางชาวไรออยกบโรงงานนาตาล ในอตรา 70 : 30 (แตใชตวเลขการแบงผลประโยชนจรง)

Pd = ราคานาตาลในประเทศ (ไมรวมภาษมลคาเพม) PW = ราคาตลาดโลกกรณไมมนโยบายบดเบอนการคา = W

Dis06.1 เพราะการเปดเสรจะทาใหราคานาตาลทรายขาวในตลาดโลกเพมขน 6% (สถาบนเงนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 2543)

Qd = ปรมาณนาตาลในประเทศ QX = ปรมาณนาตาลสงออก C = เงนชดเชยคาออยททาใหราคาออยเพมขน (แตไมขนราคานาตาลในประเทศ)


ตารางภาคผนวกท 3.2 แสดงปรมาณ มลคา ราคาในประเทศและตางประเทศ ของนาตาล ปการผลต 2541/42-2551/52 ป คาความหวาน ราคาชาวไร ผลตอบแทน ผลผลตออย มลคานาตาลรวม มลคานาตาลขาย มลคานาตาลขาย ปรมาณนาตาล ปรมาณสงออก ปรมาณขายใน ราคานาตาลใน ราคานาตาลตลาดโลก

(C.C.S.) ไดจรง โรงงาน (ลานตน) (ลานบาท) ในประเทศ ตางประเทศ ทงหมด นาตาล(ลานตน) ประเทศ (ลานตน) ประเทศ (บาท/ตน) (บาท/ตน)

(บาท/ตน) (บาท/กระสอบ) (ลานบาท) (ลานบาท) (ลานตน) Qx Qd Pd Pfw= (1.06Pdisw)

2541/42 11.7 600.00 227.97 50.06 68,798 21,795 19,075 5.19 3.23 1.64 13,250 6,269

2542/43 11.7 550.00 218.08 53.13 73,141 22,280 23,287 5.52 4.07 1.68 13,250 6,059

2543/44 11.6 688.90 317.27 48.65 66,015 23,981 23,579 4.98 3.21 1.81 13,250 7,781

2544/45 11.7 550.00 253.18 59.49 81,369 24,268 28,477 6.14 4.01 1.83 13,250 7,526

2545/46 11.2 610.74 248.34 74.07 96,720 25,748 35,994 7.30 5.18 1.94 13,250 7,363

2546/47 12.1 580.00 240.44 64.48 92,603 24,530 34,173 6.99 4.66 1.85 13,250 7,777

2547/48 12.7 657.65 319.96 47.82 68,561 26,718 27,727 5.17 3.02 2.02 13,250 9,727

2548/49 11.6 846.50 362.79 46.69 64,064 30,227 30,785 4.84 2.20 2.28 13,250 14,853

2549/50 11.9 800.00 342.86 63.80 94,077 32,094 43,599 6.72 3.68 2.29 14,000 12,549

2550/51 12.1 841.43 288.19 73.31 109,432 32,342 59,391 7.82 4.88 2.31 14,000 12,894

2551/52 12.3 917.00 393.37 66.46 136,543 32,710 49,250 7.19 3.22 1.72 19,000 16,229


ตารางภาคผนวกท 3.2 แสดงปรมาณ มลคา ราคาในประเทศและตางประเทศ ของนาตาล ปการผลต 2541/42-2551/52 (ตอ)

ป ราคานาตาลตลาดโลก เงนชดเชย รวม เงนชดเชยเฉพาะ เงนชดเชยเฉพาะ รายรบชาวไร รายรบโรงงาน

(บาท/ตน) จากเงนก จากเงนกองทน ชาวไร โรงงาน (ลานบาท) (ลานบาท)

Pdisw (ลานบาท) (ลานบาท) (ลานบาท) (ลานบาท) (ลานบาท)

2541/42 5,914 3,954 1,017 4,971 4,760 210 35,021 11,837

2542/43 5,716 5,313 - 5,313 5,313 - 34,189 12,038

2543/44 7,341 - - - - - 38,946 15,807

2544/45 7,100 1,190 236 4,971 1,352 73 38,349 15,548

2545/46 6,946 5,920 - 5,920 5,920 - 50,532 18,128

2546/47 7,337 5,387 - 5,387 5,387 - 45,218 16,804

2547/48 9,176 - 19 19 14 5 39,968 16,556

2548/49 14,012 - 57 57 40 17 45,886 17,541

2549/50 11,838 5,277 4,671 9,948 6,964 2,985 60,787 23,039

2550/51 12,164 12,371 - 12,371 12,371 - 74,576 22,526

2551/52 15,311 - - - - - 74,843 28,269

ทมา: สานกงานคณะกรรมการออยและนาตาลทราย


2. ตลาดนมโรงเรยน

ตารางภาคผนวกท 3.3 การคานวณคาเชาทางเศรษฐกจ (Rent) และการกระจายคาเชา จากการแทรกแซงตลาดนมโรงเรยน ป 2548 – 2551


สวนแบงคาเชา* 2548 2549 2550 2551

คาเชากรณใชนมโค 100% 1.00 280.09 132.86 137.42 408.55 เกษตรกร/สหกรณโคนม 0.46 122.63 54.41 59.53 179.30 โรงงานนม 0.26 69.05 30.64 33.52 100.96 อปท. 0.02 19.35 17.16 10.85 27.32 นายหนา 0.26 69.05 30.64 33.52 100.96

คาเชากรณใชนมผงคนรป 1.00 1,317.17 1,154.55 734.04 1,772.01 โรงงานนม 0.37 488.53 428.22 272.25 657.22 นายหนา รวม 0.42 550.37 482.42 306.71 740.42 ชมนมสหกรณ 0.07 92.76 81.31 51.69 124.79 อปท. รวม 0.14 185.52 162.61 103.39 249.58

รวมคาเชา 2 กรณ (นมสดและนมผง) 1.00 1,597.26 1,287.41 871.47 2,180.56 เกษตรกร/สหกรณโคนม 0.08 122.63 54.41 59.53 179.30 โรงงานนม 0.35 557.58 458.86 305.77 758.19 นายหนา 0.39 619.42 513.06 340.23 841.38 ชมนมสหกรณ 0.06 92.76 81.31 51.69 124.79 อปท. รวม 0.13 204.87 179.78 114.24 276.90

เปรยบเทยบคาเชากบงบประมาณโครงการนมโรงเรยน 7,008.00 6,989.00 6,570.00 8,437.00 หมายเหต: *คานวณจากรอยละของราคากลางป 2551 ทมา : 1) นพนนท วรรณเทพสกล (2552) และกรมศลกากร 2552 2) องคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย (อ.ส.ค.)

กรอบภาคผนวกท 3.2 วธการคานวณคาเชาเศรษฐกจ (Rent) ทเกดจากการแทรกแซงตลาดนมโรงเรยน

rentรวม = rent กรณโรงงานซอนมสดตามขอตกลง + rent กรณโรงงานใชนมผง ……….(1) = (ราคาขายนมพาสเจอรไรส – ตนทนพาสเจอรไรส) k1 + (ราคาขายนม UHT – ตนทน UHT) k2 + (ราคาขายนมพาสเจอรไรส - ตนทนพาสเจอรไรสจากนมผง) k3 + (ราคาขายนม UHT – ตนทน UHTจากนมผง) k4 ……….(2) สดสวนการใชนมสด : สดสวนการใชนมผง = 29.31: 70.69 สดสวนนมพาสเจอรไรส : สดสวนนม UHT = 70: 30

k1+k2 = 29.31 k1 = 20.52 k2 = 8.79 k3+k4 = 70.69 k3 = 49.48 k4 = 21.21


ตารางภาคผนวกท 3.4 แสดงราคาและตนทนการผลตนมโรงเรยน และปรมาณนมโรงเรยน

หนวย 2548 2549 2550 2551

ราคานมดบ บาท/กก. 12.50 12.50 13.75 18.00

ราคากลางพาสเจอรไรส บาท/ซอง 4.55 4.40 4.69 6.57

ราคากลางUHT บาท/กลอง 5.80 5.65 5.94 7.86

ราคานมผงนาเขา บาท/กก. 91.58 82.82 114.42 131.66

ตนทนผลตนมดวยนมผงตอกลอง1/ บาท/กลอง 1.83 1.66 2.29 2.63

คาซอง/กลองและคาบรหารจดการ นมพาสเจอรไรส2/ บาท/ซอง 0.79 0.83 0.85 0.900

คาซอง/กลองและคาบรหารจดการ นมUHT บาท/ซอง 1.84 1.94 1.98 2.100

ตนทนคาขนสงถงโรงเรยน 3/ บาท/ซอง 0.64 0.81 0.76 1.00

ปรมาณนมพาสเจอรไรสผลตจากนานมดบ (k1) ลานกลอง 291.99 300.34 266.17 248.85

ปรมาณนม UHT ผลตจากนานมดบ(k2) ลานกลอง 125.08 128.66 114.02 106.60

ปรมาณนมพาสเจอรไรสผลตจากนมผง (k3) ลานกลอง 704.07 724.22 641.82 600.06

ปรมาณนม UHT ผลตจากนมผง (k4) ลานกลอง 301.81 310.44 275.12 257.22

รวม ลานกลอง 1,422.94 1,463.67 1,297.14 1,212.74

หมายเหต: 1/ คานวณจากราคานมผงขาดมนเนยนาเขา ใชนมผงขาดมนเนย 1 กโลกรม ผลตเปนนมพรอมดมโดยการผสมนาได 10 กโลกรม

2/ ประกอบดวยคาบรรจภณฑ (30 - 40 สตางค/ซอง) คาใชจายในการดาเนนงานและคาเครองจกร (50 สตางค/ซอง) คานวณตนทนป 2548-2550 โดยคดลดจากตนทนป 2551 ดวย CPI

3/ คาจดสงถงโรงเรยน คดลดจากป 2551 ดวยราคานามนดเซลปนนๆ

ทมา: 1) นพนนท วรรณเทพสกล (2552) และกรมศลกากร 2552 2) องคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย (อ.ส.ค.)


3. อตสาหกรรมยางพารา

การคานวณคาเชาทางเศรษฐกจของผเกยวของ

ก) คาเชาทางเศรษฐกจของเกษตรกร

Rentเกษตรกร2535-2545 = สวนตางราคาเฉลย (Pประกน – Pตลาด) x Qประกน

2,470,783,879.7 = (1.83 x 1,000) x 1,351,539.9

Rentเกษตรกร2535-2545 = 2,470,783,879.69 บาท

ข) คาเชาทางเศรษฐกจของผสงออก

Rentผสงออก2535-2545 = สวนตางราคาเฉลย (Pสงออก – Pประมล) x Qประมล

Rentผสงออก2535-2545 = (29.60 – 22.14) x 1,351,539.9

107,786,500.0 = (7.46 x 1,000) x 1,351,539.9

Rentผสงออก2535-2545 = 10,082,487,654.00 บาท

ค) คาเชาทางเศรษฐกจของโรงงานแปรรป

Rentโรงงานแปรรป2535-2545 = สวนตางราคาเฉลย (Pจางรมฯ – Pจางรมฯ (ตลาด)) x Qประกน

Rentโรงงานแปรรป2535-2545 = (1.335 – 0.8175ตนทนสหกรณ) x 1,351,539.9

699,421,898.25 = (0.5175 x 1,000) x 1,351,539.9

Rentโรงงานแปรรป2535-2545 = 699,421,898.25 บาท

ง) คาเชาทางเศรษฐกจทงหมด

Rentรวม2535-2545 = รายจายโครงการ – คาดาเนนการ – ดอกเบย – รายรบโครงการ

Rentรวม2535-2545 = (34 – (3.82-1.335) – 6.24 – 22.14) x 1000 x 1,351,539.9

2,432,771,820.00 = 3.135 x 1000 x 1,351,539.9

Rentรวม2535-2545 = 4,237,077,586.50 บาท


ตารางภาคผนวกท 3.5 แสดงคาเชาทางเศรษฐกจและการกระจายคาเชาของการแทรกแซงตลาดยางพารา

บาท/กก. การกระจายคาเชา ลานบาท บาท/กก.

ราคาประกนยาง 23.94 เกษตรกร 2,470,78 1.83

คาใชจายดาเนนการ 10.06 โรงงานแปรรป 699,42 0.52

คาดาเนนการ (3.82)

ดอกเบย (6.24)

รวมตนทน 34.00

ราคาประมล 22.14 ผสงออก 10,082,49 2.80

ขาดทน 11.86 รวมคาเชา 4,237,08 100.00

ทมา : ปทมาวด ซซก 2552 และคานวณคาเชาทางเศรษฐกจโดยผวจย

หมายเหต: การคานวณคาเชาทางเศรษฐกจของสนคาเกษตรอน เชน ขาว มนสาปะหลง และยางพารา มวธการคานวณทคลายคลงกบกรณสนคาทกลาวมา โดยสามารถดรายละเอยดไดในรายงานวจยฉบบสมบรณ “โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรเพอปองกนการทจรต” โดย นพนธ และจตรกร 2552


ภาคผนวกท 3-2 การคานวณการเปลยนแปลงสวสดการสงคม

รปภาคผนวกท 3.1 ผลกระทบของนโยบายแทรกแซงอตสาหกรรมออยและนาตาล

ก) สตรคานวณการเปลยนแปลงในสวสดการสงคม

WC = CS + PS – subsidy – DWL

WC = ตนทนสวสดการ

CS = PdBAPf = การลดลงของสวนเกนผบรโภค

PS = PfDCPd = การเพมขนของสวนเกนผผลต

subsidy = GHKL = มลคาการอดหนนตางประเทศของตลาดนาตาลในประเทศ

DWL = CDL = มลคาความสญเปลาทางเศรษฐกจ

โดยท

Pd = ราคานาตาลในประเทศ (ไมรวมภาษมลคาเพม)

Px = ราคาตลาดโลกจรง กรณมนโยบายบดเบอนการคา (คานวณโดยใชขอมลป 2547/48)

Pf = ราคาตลาดโลกกรณไมมนโยบายบดเบอนการคา

Qd = ปรมาณนาตาลในประเทศ

Qt = ปรมาณผลผลตนาตาล

Qd = ปรมาณบรโภคนาตาลในประเทศทควรจะเปนกรณไมมนโยบายบดเบอนการคา

Qt = ปรมาณผลผลตนาตาลทควรจะเปนกรณไมมนโยบายบดเบอนการคา

E

0 Q QdfQ t

H B

L

D

S ราคา

A

D

ปรมาณ

Px Pf

Pd

G

R B

K

d f

tQ

C

f

f


ข) วธการคานวณ

ในการหาพนทดงกลาวเราตองทราบคาของตวแปร ปรมาณบรโภคนาตาลในประเทศทควรจะเปนกรณไมมนโยบายบดเบอนการคา และปรมาณผลผลตน าตาลทควรจะเปนกรณไมมนโยบายบดเบอนการคาซงเราสามารถหาคาตวแปรดงกลาวไดผาน Price elasticity of demand และ Price elasticity of supply จากการวจยในอดตของ ถวลย มขจนดา (2533)33 พบวา คาความยดหยนอปสงคตอราคาขายสงนาตาลทรายตลาด กทม. เทากบ – 0.3867 ขณะทคาความยดหยนอปทานตอราคาขายสงนาตาลทรายตลาด กทม. เทากบ 0.2575

จากขอมลตลาดนาตาลป 2547/48

Pd = 13,750 บาทตอตน

Px = 12,520 บาทตอตน

Pf = 13,271 บาทตอตน

Qd = 2.05 ลานตน

Qt = 6.85 ลานตน

จากการคานวณผานคาความยดหยนตอราคาพบวา

Qd = 2.08 ลานตน

Qt = 4.76 ลานตน

ค) ผลการคานวณ

ตารางภาคผนวกท 3.6 แสดงผลการคานวณขนาดการเปลยนแปลงของสวสดการสงคมของการแทรกแซงอตสาหกรรมออยและนาตาล

ลานบาท 1. ขนาดการอดหนนตางประเทศของตลาดในประเทศ - 3,605.76

2. สวนเกนผบรโภค CS - 988.00 3. สวนเกนผผลต PS 2,780.60 4. ความสญเปลาทางเศรษฐกจ DWL -500.55

5. การเปลยนแปลงสวสดการสงคม (ความสญเสย) WC -2,313.90

หมายเหต: การคานวณสวสดการสงคมของสนคาเกษตรอน เชน ลาใย และมนสาปะหลง มวธการคานวณทคลายคลงกบกรณขาว โดยสามารถดรายละเอยดไดในรายงานวจยฉบบสมบรณ “โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรเพอปองกนการทจรต” โดย นพนธ และจตรกร 2552

33 ถวลย มขจนดา . การวเคราะหทางเศรษฐมตของอปทานและอปสงคน าตาลของไทย. วทยานพนธ.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2533.

f

f


บรรณานกรม

ภาษาไทย

จฑาทพย ภทราวาท และคณะ. 2547. ทางเลอกใหมสาหรบการรบจานาขาวเปลอกและลาไยอบแหง. โดย ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. เสนอตอ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร. 31 พฤษภาคม.

เจมศกด ปนทอง. 2527. “การกระจายผลประโยชนและภาระของการแทรกแซงตลาดขาวโดยองคการตลาดเพอเกษตรกร 2525/26.” วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตรฉบบท 2 (มถนายน).

ชยสทธ อนชตวรวงศ และคณะ. 2552. โครงการศกษาการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงเพอปองกนการทจรต. เสนอตอ สานกงานคณะกรรมการปองกนการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) โดย มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 13 เมษายน.

ดารง ลนานรกษ และคณะ. 2550. การสงเคราะหโอกาสการทาธรกจโคนม และความสามารถในการแขงขนของไทยกบประเทศในลมนาโขง (GMS). สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ธาน ชยวฒน. 2540. “การแสวงหาคาเชาทางเศรษฐกจในประเทศไทย” หนา 373-405 ใน การตอสของทนไทย: การปรบตวและพลวต, ผาสก พงษไพจตร (บรรณาธการ). จฬาลงกรณมหาวทยาลย เสนอตอ สานกงานสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

นพนนท วรรณเทพสกล. 2552. โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดนมเพอปองกนการทจรต. เสนอตอ สานกงานคณะกรรมการปองกนการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.). คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กนยายน.

นพนธ พวพงศกร และจตรกร จารพงษ. 2552. โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดขาวเพอปองกนการทจรต. เสนอตอ สานกงานคณะกรรมการปองกนการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.). สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. กนยายน.

ปทมาวด ซซก. 2552. โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดยางพาราเพอปองกนการทจรต. เสนอตอ ส านกงานคณะกรรมการ ปองกนการ ท จ ร ตแห งชา ต (ป .ป .ช . ) . คณะเศรษฐศาสต ร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. กนยายน.

ผาสก พงษไพจตร. 2549. “การตอสของทนไทยการปรบตวและพลวตหลงวกฤตป 2540”. หนา 15-40ใน การตอสของทนไทย: การปรบตวและพลวต, ผาสก พงษไพจตร (บรรณาธการ). จฬาลงกรณมหาวทยาลย เสนอตอ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

วโรจน ณ ระนอง. 2552. รายงานการศกษาฉบบสมบรณโครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดออยและนาตาลทรายเพอปองกนการทจรต. ไดรบทนวจยจากสานกงาน ป.ป.ช.


วโรจน ณ ระนอง และศรชย เตรยมวรกล. 2545. การรวมกลมประเทศผผลตสนคาเกษตร : กรณศกษาเรองยางพาราและขาวของไทย. การสมมนาประจาปของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย จดทโรงแรมแอมบาสซาเดอรซต จอมเทยม ชลบร. 14-15 ธนวาคม.

ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 2547. ทางเลอกใหมสาหรบการรบจานาขาวเปลอกและลาไยอบแหง. ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 2552. “แนวทางใหมในการแทรกแซงราคาขาว.” รายงาน ทดอารไอ ฉบบท 75 เดอนตลาคม.

สมเกยรต ต งกจวานชย . 2549. นายทนสมปทานกบธรรมาธบาลทางเศรษฐกจ. การสมมนาประจาปของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย จดทโรงแรมแอมบาสซาเดอรซต จอมเทยม ชลบร. 9-10 ธนวาคม.

สมบรณ ศรประชย. 2532. การสารวจสถานะความรของ Rent Seeking Activities กบกรณศกษาโควตา การสงออกมนส าปะหล งไทยไปประชาคมยโรป ป 2524 -2525 . คณะเศรษฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สานกงานเลขาธการวฒสภา. 2548. รายงานของคณะกรรมาธการเศรษฐกจ การพาณชยและอตสาหกรรม วฒสภา พจารณาศกษาเรองการสงออกขาวป 2547. สานกงานเลขาธการวฒสภา.

อมมาร สยามวาลา. 2530. “การวเคราะหระบบการจดสรรโควตามนสาปะหลง.” วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร ปท 5 ฉบบท 3 กนยายน: หนา 81-100.

อมมาร สยามวาลา. 2552. นโยบายพยงราคาขาวกระทบใคร. (รางบทความทยงไมเผยแพรตอสาธารณะ) สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

อมมาร สยามวาลา และคณะ. 2536. อนาคตอตสาหกรรมออยและนาตาลไทย. เสนอตอ สานกงานคณะกรรมการออยและนาตาลทราย กระทรวงอตสาหกรรม ไดรบทนอดหนนการวจยจากกองทนออยและนาตาลทราย. 15 ธนวาคม.

อมมาร สยามวาลา และคณะ. 2543. โครงการวจยอตสาหกรรมออยและนาตาลทราย : ลทางการขยายการผลตเพอเพมการสงออก. เลมท 1 และเลมท 2 . สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

อมมาร สยามวาลา และสทศน เศรษฐบญสราง. 2531. “ผลกระทบของการแทรกแซงของรฐทมตอดลการชาระเงนการโอนทรพยากรจากภาคเกษตรกรรมและการกระจายรายได พ.ศ. 2503-2527.” หนา 55 ใน ครบรอบ 60 ป อาจารยอมมาร. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

อสรยา บญญะศร และจารก สงหปรชา. 2552. โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดลาไยเพอปองกนการทจรต. เสนอตอสานกงานคณะกรรมการปองกนการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.).คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กนยายน.


ภาษาองกฤษ

Acemoglu, Daron, and James A. Robinson. 2006. Economic Origins of Dictatorship and Democracy. Cambridge: Cambridge University Press.

Ammar Siamwalla. 1987. The Farmers’ Aid Fund Act of 1974: Its Genesis and Aftermath. An EDI/KDI Seminar on Economic Policy Change and government Process, organized by EDI of the World Bank and KDI, Seoul, South Korea, November 9-13.

Bhagwati, J. 1982. “Directly Unproductive Profit-Seeking (DUP) Activities.” Journal of Political Economy 90: 988-1002.

Bhagwati, Jagdish N. 1987. “Directly Unproductive Profit-Seeking (DUP) Activities.” The New Palgrave Dictionary of Economics. Edited by J. Eatwell. New York.

Bhagwati, Jagdish N., and T.N. Srinivasan. 1982. “The Welfare Consequences of Directly-Unproductive Profit-Seeking (DUP) Lobbying Activities.” Journal of International Economics 13: 33-44.

Jaggers, K., and M. Marshall. 2000. Polity IV Projects. Center of International Development and Conflict Management, University of Maryland.

Khan, Mushtag H. 2008. Vulnerabilities in Market-led Growth Strategies and Challenges for Governance. Department of Economic SOAS, University of London.

Khan, Mushtaq H. 2009. The Damaging Effects of Ignoring Differences in Types of Corruption. Conference on Evidence-Based Anti-Corruption Policy. The Office of the National Anti-Corruption Commission of Thailand.

Krueger, Anne O. 1974. “The Political Economy of the Rent-Seeking Society.” American Economic Review 64 (June): 29*1-303.

Nipon Poapongsakorn. 2009. Rice Price and Export Policies in 2007-2008. Presented at a Workshop on Rice Policies in Asia. IRRI. Centara Duang Tawan Hotel, Chiang mai. February 10-11, 2009. (Forthcoming by FAO).

Nipon Poapongsakorn, and Somporn Isvilanonda. 2008. Key Policy Issues in the Thai Rice Industry: Myth, Misguided Policies and Critical Issues. Presented at the Rice Policy Forum, IRRI, February 18-19. (To be published by IRRI in 2009).


Posner, Richard A. 1975. “The Social Costs of Monopoly and Regulation.” The Journal of Political Economy 83(4): 807-828.

Pramuan Bunkanwanicha, and Yupana Wiwattanakantang. 2006. “Big Business Owners and Politics: Investigating the Economic Incentives of Holding Top Office.” CEI Working Paper Series No. 2006-10.

Tullock, Gordon. 1967. “The Welfare Cost of Tariffs, Monopolies and Theft.” Western Economic Journal (now Economic Inquiry), Vol. 5 (June): 224-232.

Tullock, Gordon. 1980. “Rent Seeking as a Negative-Sum Game.” In Buchanan, J.M., R.D. Tollison and G.Tullock, eds., Toward a Theory of the Rent-Seeking Society. College Station: Texas A&M University Press.

Warr, Peter, and Archanun Kohpaiboon. 2007. Distortions to Agricultural Incentives in Thailand. Agricultural Distortions Research Project Working Paper. The World Bank.

บทท 3 ี่...โครงการ “การปฏ ร ปเศรษฐก จเพ...

Documents

Transcript of บทท 3 ี่...โครงการ “การปฏ ร ปเศรษฐก จเพ...