6? - cilamag.ir149 يژﺮﻧا ﻞﻠﻤﻟاﻦﻴﺑ قﻮﻘﺣ هﺮﺘﺴﮔ رد...

145 ـ166صفحات / 1392 پاييز ـ زمستان /49شماره / المللي حقوقي بينمجله____________________________________________________________________

توسعه پايدارمفهوم

الملل انرژي در گستره حقوق بين

حجت سليمي تركماني )4/6/1392: ، تاريخ پذيرش مقاله1/3/1392: تاريخ دريافت مقاله(

چكيدهآن را طرح كرد و اكنون در برونتلند توسعه پايدار، مفهومي است كه نزديك به سه دهه پيش، كميسيون

گانه خود يعني توسعه توسعه پايدار با ابعاد سه. الملل رسوخ نموده است هاي مختلف حقوق بين حوزهتأثير قرار تدريج تحت الملل انرژي را نيز بهمحيطي، حقوق بين اقتصادي، توسعه اجتماعي و توسعه زيست

در بستر اين تحوالت، مفهوم انرژي پايدار مطرح شده كه عمدتاً محل چالش توسعه اقتصادي . داده استيابي به توسعه پايدار در حوزه المللي در تضمين دست جامعه بين. محيطي است رعايت مالحظات زيستو

پذير مواجه است؛ چالشي هاي كارآمد و تجديد انرژي با چالش اساسي افزايش ميزان دسترسي به انرژيشرايط پيش . نمايدحال نتوانسته آن را حل تابه،هاي مطلوب رغم توسعه الملل انرژي، علي كه حقوق بين

تواند هاي فسيلي مي جاي سوختپذير به هاي پاك و تجديد رو همگي مؤيد اين است كه استفاده از انرژييابي به اين هدف، مستلزم اتخاذ برخي اصول راهبردي دست. انرژي پايدار را محقق سازدمفهومدر آينده،

صورت طرح المللي، آن را به نهادهاي بينو ترسيم الگوي واحد توسعه در حوزه انرژي است كه بعضي . اندجامع ارائه كرده

واژگان كليدي

الملل انرژيالملل، توسعه پايدار، انرژي، حقوق بين زيست، حقوق بين محيط

آذربايجانالملل دانشگاه شهيد مدني استاديار حقوق بين [email protected]

1392اييز ـ زمستان پ/ 49شماره / المللي حقوقي بينمجله ____________________________________________________________________

146

مقدمهيكي از معيارهاي تشخيص . يابي به توسعه در كليه ابعاد آن، آرمان اصلي هر جامعه است دست

يابي به توسعه، دسترسي به استانداردهاي باال در توليد و مصرف دستميزان موفقيت كشورها درشود و وجود و هاي انرژي باعث رشد و توسعه اقتصادي كشورها مي اگرچه فرآورده. انرژي است

تأمين انرژي از الزامات زندگي امروزي است، توليد و مصرف انرژي اعم از فسيلي و غيرفسيلي، توان تنها زماني مي1.شود زيست و توسعه پايدار قلمداد مي محيطتهديد و چالشي اساسي براي

در . عنوان منبع انرژي پايدار محسوب شودها را برطرف نمود كه انرژي بتواند به اين چالشتوليد و انرژي پايدار عبارت است از مفهوم از توسعه پايدار، 2برونتلندچارچوب تعريف كميسيون

هاي آتي در تأمين هاي حاضر را بدون لطمه به توانايي نسل از نسلمصرف انرژي به روشي كه ني 3.نيازهايشان برآورده سازد

شود كه سه حوزه انرژي پايدار محقق ميمفهوم، زماني برونتلندبنا به تعريف كميسيون در مفهوم مخالف، امكان بروز . پوشاني داشته باشندزيست، انرژي و توسعه با يكديگر هم محيطدر . توسعه پايدار شودمفهومتواند مانع از تحقق ميان مفاد اين سه حوزه وجود دارد و ميتعارض

الملل انرژي عمدتاً در يك الملل توسعه و حقوق بين هاي حقوق بين سياست،المللي سطح بينبراي حل اين مشكل، . زيست است الملل محيط هاي حقوق بين راستا بوده و در مغايرت با سياست

هاي مناسب براي تأمين اهداف سه حوزه مرتبط با هم يعني امنيت حل المللي بايد راه بينجامعهبنابراين چالش اساسي 4.محيطي را تدارك ببيند عرضه انرژي، رشد اقتصادي و حمايت زيست

هاي آتي توسعه پايدار در بخش انرژي، همواره توسعه منافع خدمات انرژي به كل جهان و نسل 5.زيست انساني بوده است ه محيطبدون لطمه ب

المللي براي الملل انرژي و راهكار بين توسعه پايدار در حوزه حقوق بينمفهومبررسي جايگاه الملل حقوق بينمفهوميابي به توسعه پايدار در اين حوزه، مستلزم بررسي روند تكوين دست

يطي در اين حوزه و نهايتاً مح روي پايداري زيست هاي پيش انرژي پايدار، آشنايي با چالشارزيابي شرايط پايداري و ارائه الگوهاي مناسب در اين خصوص است كه در قالب سه مبحث

. مختلف بررسي خواهد شد : ، حقوق انرژي»بررسي يك پيشنهاد طرح و: ها ها و چالش فرصت ـرشته حقوق انرژي در ايران« هللا،نصرا ابراهيمي،. 1

. 80. ، ص1390 زاده، دادگستر، نخستين همايش ملي، به اهتمام الهام امين2. World Commission on Environment and Development (Brountland Commission), 1987.

3. H. Damveld and R. Jan van den Berg, “Nuclear Waste and Nuclear Ethics, Social and Ethical Aspects of the Retrievable Storage of Nuclear Waste”, January 2000, p 26. 4. B. Etherington, “Nuclear Energy and Sustainable Development”, Report of Committee on the Environment, Agriculture and Local and Regional Affairs, Doc. 11914, May 2009, p. 2.

5. Nuclear Energy Agency, Organization for Economic Co-operation and Development, Nuclear Energy in a Sustainable Development Perspective, 2000, p. 13.

الملل انرژي مفهوم توسعه پايدار در گستره حقوق بين ____________________________________________________________________ 147

الملل انرژي پايدار حقوق بينمفهومروند تكوين . 1. بودها مورد اغفال واقع شده زيست، مدت ارتباط و تأثيرات متقابل حقوق انرژي و حقوق محيط

زيست مدت زمان طوالني، تا حد زيادي اهميت توليد و مصرف انرژي را ناديده حقوق محيطاز سوي . شديابي به توسعه پايدار، مهم تلقي نمي كه مقوله انرژي در دستنحوي گرفته بود؛ به

و هاي توليد، انتقال و مصرف نيز در اين د ديگر، روند تحوالت در حوزه انرژي، الگوها و سياست 6.محيطي محروم بوده است ها به مقوالت زيست نحوي از توجه كافي دولت قرن اخير همواره به

زيست الملل محيط درك ارتباط و تأثيرات متقابل مباحث مربوط به حقوق انرژي و حقوق بينزيست براي اولين بار در گزارش چالش ميان انرژي و محيط 7.تازگي صورت گرفته استبه

در » آينده مشترك ما« تحت عنوان برونتلندگزارش كميسيون . مطرح شدتلندبرونكميسيون در اين . را مطرح نمود» زيست و توسعه انتخابي براي محيط: انرژي«فصل هفتم خود، مبحث توسعه و اجتناب از گانه ميان نياز به توسعه اقتصادي كشورهاي درحال گزارش، چالش عظيم دو

صراحت عنوان نمود كه وابستگي دنيا به اين گزارش به. دهوايي مطرح ش و تغييرات آب، برونتلندمطابق گزارش كميسيون 8.هاي فسيلي حاكي از ناپايداري حوزه انرژي است سوختهاي انرژي، يك مجموعه واحد قلمداد اي و بحران هاي توسعه محيطي، بحران هاي زيست بحران

. شوند ميها در اين برهه زماني ، دولت1990 و 1980در دهه رغم تأكيد روي موضوعات انرژي علي

محيطي در حوزه انرژي قائل شدند چرا كه به دليل حجم اهميت كمي براي موضوعات زيستازآنجاكه عمده كشورهاي . هاي سابق ممكن نبوده است منافع در خطر، تغييرات شديد در سياست

تغيير در 9وري پاييني برخوردار بودند،داراي منابع نفت و گاز از توان سياسي، اقتصادي و فنايابي به اهداف توسعه پايدار، مستلزم كاهش اتكاي شديد هاي انرژي در راستاي دست سياست

هاي فسيلي و استفاده از نفت و تغيير در هسته اصلي اقتصاد كشورهاي وابسته به توليد به سوختهاني توليد و مصرف انرژي، با اتكاي با اين برداشت، ماهيت الگوهاي ج10.آن كشورها بوده است

الملل انرژي با تأكيد بر رابطه ميان انرژي و توسعه، ها در چارچوب حقوق بين بررسي حقوق و تعهدات دولت« ،طاليي، فرهاد. 6

. 207. ص1390 دادگستر، نخستين همايش ملي،: حقوق انرژيمجموعه مقاالت ، »زيست و حقوق بشر محيطنامه كارشناسي ارشد پايان ،الملل انرژي بررسي ابعاد حقوقي اوپك گازي و تأثير آن بر حقوق بين ،كماني، سعيدحيدري تر. 7

. 10، ص 1388سياسي دانشگاه تهران، وعلومالملل، دانشكده حقوق رشته حقوق بين8. H. C. Bugge and C. Voigt, “Sustainable Development in International and Natonal Law”, Europa Law Publishing, 2008, p. 15.

، 41 ش، المللي مجله حقوقي بين ،»المللي نفت و گاز شروط داوري در سير تحوالت حقوق قراردادهاي بين« ،رضا ،كيا آريان.9 . 199. ، ص1388

10. R. Lysterand and A. Bradbrook, “Energy Law and the Environment”, Cambridge University Press, 2006, p. xx.


148

يابي به اهدف توسعه پايدار ايجاد هايي جدي در دست هاي فسيلي همواره چالش شديد به سوختكلي و سرانه، گازهاي طور هاي انرژي پايدار اين است كه به يكي از ويژگي 11.كرده است

مصرف انرژي، مشكالت هاي ناپايدار در توليد و رويه12كند، اي كمتري توليد مي گلخانههوايي، باران و تغييرات آب، ترين آن دنبال داشته كه در اين ميان مهم محيطي بسياري به زيست

اي، آلودگي هواي شهري و آلودگي دريايي ناشي از اسيدي، تخريب اليه اوزون، تشعشع هستهيافته، هاي توسعهتوسعه و كشوردر اين بين، كشورهاي درحال. بوده است... حمل و نقل نفت و

توسعه، كشورهاي كه كشورهاي درحال طوري گرفتند به انگشت اتهام را به سمت يكديگر مييافته را به دليل مصرف بيش از حد ناشي از افزايش شدت تقاضاي انرژي، متهم به نابودي توسعهفزايش توسعه را به دليل ايافته، كشورهاي درحال كردند و كشورهاي توسعه زيست مي محيط

هر دو ادعا درست به . دانستند زيست مي مصرف ناشي از افزايش جمعيت، متهم به تخريب محيطتوسعه و اما تحقيقات حاكي از اين است كه نوع مشكالت كشورهاي درحال13.رسد نظر مي

مشكل كشورهاي . زيست و انرژي متفاوت است يافته در ارتباط با محيط كشورهاي توسعهخصوص انرژي، بيشتر كمبود منابع انرژي و ضرورت دسترسي به انرژي بود توسعه در درحال

. توسعه، آلودگي و پسماندهاي انرژي بودكه مشكل اصلي كشورهاي درحال حالي در

يابي به توسعه المللي با درك چنين وضعيتي نهايتاً به اين نتيجه رسيد كه دست جامعه بينزيست، نيست و بدون ادغام حقوق انرژي و حقوق محيطپايدار بدون داشتن انرژي پايدار ممكن

در 1992تواند اهداف توسعه پايدار را كه در كنفرانس سازمان ملل متحد جامعه بشري نمي درج شده است تأمين كند چرا كه فقر انرژي، ريودوژانيرومحيطي در خصوص توسعه زيست

. يابي به اهداف اعالميه هزاره است تهديدي در دستهاي انرژي كشورها زيست مستلزم انطباق برنامه و سياست ام حقوق انرژي و حقوق محيطادغ

جنس اهداف توسعه، باالخص در . المللي است محيطي در سطح داخلي و بين با مالحظات زيستكه مدت بوده و در راستاي تأمين نيازهاي حال يك جامعه است، درحالي بخش انرژي عمدتاً كوتاه

كه در تحليل ازآنجا. گيرد مدت بوده و منافع پايداري را در بر مي يطي عمدتاً بلندمح اهداف زيستمدت اقتصادي در سري اهداف كوتاه هاي اساسي و پايدار بشري نبايد قرباني يك نهايي، اولويت

مدت را يابي به پايداري، اهداف گسترده و بلند حوزه انرژي شود، حقوق انرژي بايد در دست

11. IERD Secretariat CANMET Energy Technology Centre, Ottawa Natural Resources Canada, Energy and Sustainable Development, Energy in the Context of Sustainable Development, 2007, p. IV. 12. National Science Board, Building a Sustainable Energy Future, Draft For Public Comment, April 10, 2009, p. 9. 13. D. Holm and D. Arch, “Renewable Energy Future for the Developing World”, International Solar Energy Agency, 2005, P. 9. available at: http://whitepaper.ises.org


با اين برداشت، هم اهداف اقتصادي حقوق انرژي 14.مدت نمايد هداف اقتصادي كوتاهجايگزين ا. محيطي شود و هم اهداف حمايت زيست در زمينه تأمين انرژي فراوان و امنيت انرژي حاصل مي

توانند از طريق زبان مشترك توسعه پايدار به هم محيطي مي در واقع توليد انرژي و حمايت زيست 15.برسند

پيشرفت فناوري و پيشرفت در زمينه : سي به انرژي پايدار مستلزم دو نوع پيشرفت استدستردر خصوص بعد اول، الزم به ذكر است كه تا زماني به لحاظ فني و فناوري، . گذاري سياست

توان انتظار پايداري در اين حوزه و استفاده از اشكال پايدار انرژي را بخش انرژي توسعه نيابد نمياين مسئوليت ماست كه « برنده جايزه نوبل فيزيك، بورتن ريچر بر اساس گفته .داشتشان را ايي را توسعه دهيم كه به كل مردمان دنيا اجازه ارتقاي استانداردهاي زندگيه فناوري

بر خواهد بود و به هرچند روند توسعه فناوري نسبتاً زمان16.»زيست بدهد بدون تخريب محيطقرن پيشرفت فناوري يابي به يك سيستم جهاني انرژي پايدار، مستلزم نيم اعتقاد برخي، دست

هاي مدت بايد در سياست عنوان يك هدف بلند انرژي پايدار بهمفهوميابي به دست17است، . المللي انرژي گنجانده شود بين

لگوهاي گذاري نيز تعقيب مسير توسعه پايدار نيازمند اعمال تغييرات شديد در ا در بعد سياستيابي به به اينكه اصالح قوانين انرژي، عنصر اساسي دست توجه با18.توليد و مصرف انرژي است

هاي كليه كشورها تالش دارند در برنامه19پايداري در محدوده اقتصادهاي ملي و جهاني است،. نداي را به اين مسئله اختصاص ده جايگاه ويژه،هاي كالن خود گذاري اي و در سياست توسعه

هاي پايدار براي زيست، يكي از چالش بنابراين، امروزه مديريت تعامل ميان انرژي و محيطبراي انجام چنين مديريتي و اصالح كل ساختار بخش . گيرندگان در حوزه انرژي است تصميم

هاي دولتي و خصوصي بايد با يكديگر همكاري نمايند و باالخص سازمان ملل بايد انرژي، بخش

14. L. L. Davies, “Beyond Fukushima: Disasters, Nuclear Energy, and Energy Law”, Brigham Young University Law Review, 2011, p. 1980. 15. J. G. Laitosand J. P. Tomain, “Energy and Natural Resources Law”, West Publishing Company, 1992, p. 434. 16. D. Johnston, “Sustainable Energy for Future Generations”, Nuclear Energy Agency News, No. 19. 1, 2001, p. 1.

17. J. D. Sachs (Director, The U. N. Millennium Project), Challenges of Sustainable Development, Speech at EAG Eurobank, Athens, Greece, May 19th, 2005, p. 7. 18. G. M. Jannuzzi, Public Benefit Charge to Support Energy Efficiency and Research and Development: Lessons from Brazil, University of Campinas, 2003, p. 235.

19. N. A. Robinson, “Foreword, in Adrian J. Bradbrook and Richard L. Ottinger”, Energy Law and Sustainable Development, IUCN, Environmental Law Programme, Environmental Policy and Law Paper No. 47, 2003, p. IIV.


150

در اين راستا سازمان ملل متحد از زمان برگزاري 20.نگي در اين خصوص ايفا كندنقش پرروهوايي، سياست تا به امروز در بستر نگراني فزاينده از تغييرات آب1992 در سال ريوكنفرانس

كه مجمع عمومي سازمان ملل متحد، طوري محيطي را دنبال كرده است؛ به توسعه پايدار زيست . گذاري نموده است نام» المللي انرژي پايدار براي همه ل بينسا« را2012سال

هاي انرژي هاي پايداري سياست چالش. 2برانگيز براي آينده در سرتاسر ترين مسائل چالش اتخاذ يك سيستم انرژي پايدار، يكي از مهم

ر،هاي انرژي اين است كه سياست مزبو معيار كلي براي تشخيص پايداري سياست. جهان است. محيطي و اجتماعي ايجاد نمايد ميان سه بعد توسعه پايدار اقتصادي، زيستيتعادل مطلوب

هاي انرژي، دو نوع معيار ارزيابي وجود توضيح اينكه به لحاظ تاريخي در خصوص اتخاذ سياست و )تك معياري (21اند از هزينه ـ فايده اقتصاديترتيب تاريخي عبارتاين دو معيار به. داشته استهاي انرژي تنها بر پايه مزيت اقتصادي و مالحظات سود و سابقاً انتخاب سياست22.چند معياري

توسعه پايدار بايد در كنار مفهومگرفت ولي امروزه در راستاي فايده اقتصادي صورت ميبان زعم كه به چرا23نظر باشد محيطي نيز مد مالحظات اقتصادي، مالحظات اجتماعي و زيست

زيست را به انرژي يك زنجير طاليي است كه رشد اقتصادي، توسعه اجتماعي و محيط،مون كيمحيطي روي طيف بنابراين ازآنجاكه مقوله انرژي و موضوعات زيست24.دهد هم ارتباط مي

هوايي و بهداشت عمومي تأثيرگذار و اي از موضوعات شامل رشد اقتصادي، تغييرات آب گسترده پايدار در بخش انرژي، هر سه بعد توسعه پايدار لزوماً بايد لحاظ شود براي تحقق توسعه25است،

. مند به وجود آيد هاي نظام تا امكان حل چالش

20. G. R. Grob and Others, “The Global Mechanism for Bundling the Forces towards the Transition to the Clean, Sustainable Energy Age”, International Sustainable Energy Organization (ISEO), March 2004, p. 26.

21. Cost-Benefit Analysis تحليل هزينه ـ فايده اقتصادي مبتني بر اين روش است كه در راستاي اجراي پروژه اقتصادي و قبل از شروع آن، برآورد كلي

ها بر منافع اجراي پروژه، از اجراي آن كه درصورت فزوني هزينه طوري ورت گيرد بهها و درآمدهاي آتي پروژه ص از هزينه . هاي مربوطه، پروژه مذكور عملياتي شود ممانعت شود ولي درصورت فزوني فايده و درآمد بر هزينه

22. Multi-Criteria ديگر يك شود، اين مقولههاي فسيلي نگاه از سوختهم به مقوله استفاده هزينه ـ فايده اقتصادي البته اگر از زاويه معيار. 23 . رود به شمار ميت حيات ر بلكه امروزه ضرونيستمحيطي له صرفاً زيستئمس

See: D. Zillman and Others, Beyond the Carbon Economy: Energy Law in Transition, Oxford Scholarship Online, 2012, p. 75. 24. The Secretary-General’s High-Level Group on Sustainable Energy for All Sustainable Energy for All, A Framework for Action, January 2012, p. 4.

25. J. P. Fershee, “Atomic Power, Fossil Fuels, and the Environment: Lessons Learned and the Lasting Impact of the Kennedy Energy Policies”, 2009, p. 19. available at: http://Ssrn.com/abstract=1476589


المللي داشته و از آن براي اگرچه امروزه انرژي جايگاه رفيعي در توسعه جوامع ملي و بين همچنان 26شود، اده ميكاهش فقر، ارتقاي رشد اقتصادي و تسريع توسعه اجتماعي و بشري استف

، تا سال »توسعه پايدار براي همه«بر اساس گزارش . چالشي اساسي براي توسعه پايدار استهاي سه چالش اساسي در حوزه حقوق انرژي، دسترسي جهاني به انرژي، استفاده از انرژي2030اي حقوق ه بنابراين يكي از چالش 27.و افزايش كارايي انرژي خواهد بود) تجديدپذير(پاك دسترس، پاك و كارآمد هاي دسترسي به انرژي پايدار يعني انرژي قابل الملل، ايجاد زمينه بينهاي انرژي(گانه مطرح در حوزه پايداري انرژي هاي سه در يك نگاه كلي به چالش. است

گانه مكمل هاي سه رسد اين چالش ، به نظر مي)تجديدپذير، كارايي انرژي و دسترسي به انرژي ،براي مثال. ها خواهد بود ها در راستاي حل ساير چالش تك آن يكديگرند و تالش براي حل تك

لذا اين . كندتر مييابي به هدف استفاده از منابع تجديدپذير را آسان ارتقاي كارايي انرژي، دست . پوشان نبايد مانع از كاركرد يكديگر شوند يا در انزوا قرار گيرنداهداف هم

بليت دسترسي به انرژيقا. 1ـ2

كننده در توسعه اقتصادي و اجتماعي بوده است اي، عامل تسريع طور فزاينده دسترسي به انرژي به. و پيشرفت در اين زمينه در تأمين اهداف توسعه هزاره و ترويج توسعه پايدار، نقش اساسي دارد

شرط ضروري براي پيشرغم اينكه دسترسي به خدمات انرژي ارزان، اين درحالي است كه علي درصد از مردم جهان به الكتريسته دسترسي ندارند و 20 هنوز 28يابي به توسعه پايدار است، دست

پز از چوب، زغال سنگ و و ميليارد نفر، براي گرما و پخت3 درصد از جمعيت جهان، معادل 40 . نمايند فضوالت حيواني استفاده مي

يكم با چالش دوجانبه اساسي در حوزه و ر قرن بيست د29المللي با اين حساب، جامعه بين

26. X. Yi-hong, Big Ambitions, Small Returns: Nuclear Energy Development in China and India, Griffith University, Australia, 2007, p. 1

27. The Secretary-General’s High-Level Group on Sustainable Energy for All, op. cit., p. 6. 28. N. Naki´cenovic, Energy Scenarios, Part III, “Are Sustainable Futures Possible?” World Energy Assessment: Energy and the Challenge of Sustainability, 2000, p. 335.

درصد افزايش 57 تا 2025 تا 2002هاي دهد كه ميزان مصرف انرژي جهاني در فاصله سال برآوردهاي اخير نشان مي. 29رغم اينكه علي. خواهد بود) شامل چين و هند(ويژه در آسيا توسعه بهعمده اين افزايش در كشورهاي درحال. خواهد داشت

توسعه است، رشد اقتصادي هزينه باالي خدمات انرژي پيشرفته، مانعي بر سر راه توسعه بسياري از كشورهاي درحال 2/5يافته، ساالنه اين ميزان در كشورهاي توسعه. درصد در سال خواهد بود5/1توسعه درحال شده براي كشورهاي بيني پيش

توسعه نياز به دسترسي به منابع انرژي مطمئن، شده، كشورهاي درحال بيني تأمين بسترهاي رشد پيشمنظور به. درصد است . شود چالشي اساسي محسوب مي،اين مسئله باالخص براي كشورهايي نظير كشورهاي جنوب آفريقا. كافي و ارزان دارند

See: S. Dippenaar and Others, “Developing Countries’ Perspective on Energy and Water Issues”, Council for Scientific and Industrial Research, South Africa, in Integrating Science & Technology into Development Policies an International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2007, p. 271.


152

سو تأمين نيازهاي يك ميليارد نفري كه هنوز از دسترسي به از يك:انرژي مواجه خواهد بودها در حركت جهاني به سمت اند و از سوي ديگر، مشاركت آنخدمات انرژي روز و اساسي محروم

المللي در حوزه انرژي، ش اساسي جامعه بين در واقع چال30.كربن هاي انرژي پاك و كم سيستمحلي براي ايجاد سازش ميان اين ضرورت و تقاضا براي انرژي با تأثيرات آن بر روي يافتن راه

. منابع طبيعي به منظور تحقق اهداف توسعه پايدار استشرطي براي اتكا، پيش قبول، اقتصادي و قابل دسترسي گسترده به خدمات انرژي قابل

درصدي نسبت افرادي 50هاي پيش روي اهداف اعالميه هزاره در كاهش نمودن چالش فطر بربنابراين ازآنجاكه عدم . است2015 سالكنند تا كه با كمتر از يك دالر در روز زندگي مي

ها و ازد، مطلوب است راهس ممكن مي دسترسي به خدمات پيشرفته انرژي، توسعه را غير توسعه بايد كشورهاي درحال31.ها به انرژي فراهم شود اين انسانهاي ارتقاي دسترسي روشمنظور اجراي وظايف مرتبط با انرژي و توسعه هاي سازماني و ظرفيت انساني الزم را به زمينه

. پايدار ايجاد كننديافته در ميزان دسترسي افراد در كشورهاي البته الگوي مصرف انرژي در كشورهاي توسعه

يافته دهد هر فرد در يك كشور توسعه تحقيقات نشان مي. تأثير نيست ه انرژي بيتوسعه بدرحال هشانزدهم از سطح فعلي كاهش دهد تا اجازه توسعبايد ميزان تقاضاي خود به انرژي را به يك

چرا كه اگر از منابع انرژي به روشي استفاده شود كه در 32برابر به كشورهاي فقير را بدهدكه تنها يك كره زمين وجود د دارد، نياز به سه كره زمين خواهد بود درحاليكشورهاي غربي وجو

تواند در بستر افزايش مصرف فزاينده در كشورهاي كه كمبود انرژي مي بنابراين ازآنجا33.دارد همه كشورها بايد نهايت تالش 34توسعه قلمداد شود،يافته، تهديدي براي كشورهاي درحال توسعه

عنوان يابي به اهداف اعالميه هزاره به الكتريسته به ند تا در راستاي دستخود را انجام ده 35.راهگشاي توسعه اقتصادي نائل شوند

30. TWAS (The World Academy of Sciences), Sustainable Energy for Developing Countries: A Report to TWAS, 2008.

31. D. Zillman And Others, op. cit., p. 31.

32. B. Weiss, “Research For Sustainable Development: Experiences in Austria Federal Ministry for Transport, Innovation and Technology”, In Integrating Science & Technology into Development Policies, an International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2005, p. 251.

33. M. Sahlin, “Peak Oil & Sweden: What a Small Country Can Do”, Energy Bulletin, May 12 2006 P. 1. available at: http://www.energybulletin.net/node/15922

34. L. Guruswamy, “Sustainable Energy: A Preliminary Framework”, Indiana Law Review, vol. 38: 671, 2005, p. 675.

35. A. Maiga, “Energy and Sustainable Development in Africa: The Case of Mali”, Mali Folkecenter and University of Bamako, Mali, In Integrating Science & Technology into Development Policies and International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2007, p. 265.


گذاري هاي جديد همكاري عمومي و خصوصي براي جذب سرمايه در اين ارتباط، اتخاذ روشين گذاري سنگ دسترسي به انرژي مستلزم سرمايه. بخش خصوصي در حوزه انرژي ضروري است

المللي مطابق ارزيابي آژانس بين36.گذاري خصوصي صورت گيرد است و در اين حوزه بايد سرمايهگذاري شود سرمايه بايد پنج تريليون دالر2030انرژي، براي توليد، توزيع و مصرف انرژي تا سال

لل متحد، برنامه عمران سازمان م، در اين ارتباط37.توسعه را تأمين كندتا نياز كشورهاي درحالاين نهاد در راستاي . هاي پاك است يك نهاد پيشرو در كمك به افزايش دسترسي به انرژي

ه پروژ2500كند و از ترويج دسترسي جهاني به خدمات انرژي پاك، پيشرفته و ارزان فعاليت ميدر طول دهه گذشته، . توسعه حمايت نموده است كشور درحال150مربوط به انرژي در بيش از

هاي تحت حمايت اين سازمان ها و پروژه ميليون نفر، غالباً افراد فقير، از طريق برنامه10ش از بي 38.اند به خدمات انرژي پيشرفته دسترسي يافته

كارايي انرژي. 2ـ2

. هاي توسعه پايدار قلمداد شود عنوان يكي از شاخصتواند به هاي كارآمد مي برخورداري از انرژيوري منابع جهاني، رشد اقتصادي و كيفيت زندگي شهروندان را افزايش زان بهرهانرژي كارآمد، مي

انرژي كارا مؤثرترين روش براي 39.دهد محيطي منابع انرژي را كاهش مي داده و تأثيرات زيستنمودن مصرف انرژي است و پذيري و ارزان ها، تدارك امنيت انرژي، رقابت كاهش انتشار آالينده

40.قطه آغازي براي مباحث انرژي پايدار باشدبنابراين بايد ن

: توان ارائه كرد تعاريف متعددي از كارايي انرژي مي استفاده از حداقل انرژي براي اجراي كار؛ ترين شيوه براي اجراي كار؛ ارائه مطلوب 41.مفيدترين بازده حاصله

رژي و پروتكل الملل در خصوص كارايي انرژي، ريشه در معاهده منشور ان نظام حقوق بينبنا به تعريف مندرج در معاهده . محيطي مربوطه دارد ضميمه آن در خصوص كارايي و ابعاد زيست

گذاري اند و سرمايه ه عالقه اندكي به موضوع انرژي نشان داد،گذار كشورهاي سرمايه،ده سال اخيردر طول اين . 36

. خصوصي در اين حوزه موفق نبوده است37. P. Van Geel, “A Law of Energy, Housing, Spatial Planning and the Environment in the Netherlands”, 2003, p. 1.

38. UNDP, Environment, Energy and UNDP, p. 1. available at: http://www.undp.org/content/undp/en/home/ ourwork/environmentandenergy/overview.html

39. OECD, “Sustainable Development Critical Issues”, Policy Brief, September 2001, p. 356.

40. M. Keay, “Is Energy Efficiency Sustainable?”, The Oxford Institute for Energy Studies, 2010, p. 2.

41. I. Househam, “Energy Efficiency Metrics”, International Institute for Energy Conservation, South Africa, In Integrating Science and Technology into Development Policies, An International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2007, p. 218.


154

از كاال يا (منشور انرژي، ارتقاي كارايي انرژي، اقدامي است كه براي حفظ همان مقدار از خروجي د آن خروجي بدون كاهش در كيفيت خروجي، در عين كاهش مقدار موردنياز براي تولي) خدمات

يابي به هدف محور، كارايي انرژي يعني دست در چارچوب يك رويكرد هزينه. گيرد صورت ميكلي ارتقاي طور به. ترين منفعت با هزينه معينيابي به بزرگ ترين هزينه يا دست معين با پايين

42.دهد كارايي، خدمات ناشي از يك منبع را بدون افزايش تدارك اوليه توسعه ميها تواند منجر به پايداري انرژي شود كه بتواند از تقاضا، انتشار آالينده ي كارايي انرژي ميزمانهاي فسيلي گزينه اوليه در تدارك انرژي در كه سوختصورتي در. هاي انرژي بكاهد و هزينه

محيطي منفي آن طور كارآمد مورد استفاده قرار گيرد و تأثيرات زيست سطح جهان بماند، بايد بهاين چالش همچنين مستلزم انتقال فناوري از . اي و ملي كاهش يابد بايد در سطح جهاني، منطقه

سازوكار توسعه پاك مندرج در پروتكل . توسعه استكشورهاي صنعتي به كشورهاي درحال . اي براي هدايت صنعتي در اين حوزه است ، انگيزهكيوتو

حفاظت از انرژي يعني . ، پيوند مستقيمي دارد حفاظت از انرژي با مفهوم كارايي انرژيمفهومبراي مثال، اگر تقاضاي . هاي كارآمد كاهش ميزان مصرف انرژي در نتيجه استفاده از سيستم

هاي حفاظت انرژي جامعه براي الكتريسته را بتوان به وسيله مقاديري معين از استفاده از فناوريطور متناظر كاهش يافته شده به اولية استفادهكاهش داد، اين بدين معني است كه مقدار انرژي

شده در تأمين نيازهاي جامعه كارآمد بوده و شده به همان اندازة انرژي ايجاد انرژي ذخيره. استدر تأييد اين . معادل كاهش استفاده از منابع انرژي اوليه است،در اين مفهوم، حفاظت از انرژي

شده در حوزه ارتقاي ، هر يك دالر خرج2006انرژي در سال المللي ادعا بنا به گزارش آژانس بين 43.شده در حوزه توليد انرژي است كارايي انرژي، معادل دو دالر خرج

اي از خدمات انرژي توجه در دو دهه اخير و ارائه طيف گسترده هاي قابل رغم پيشرفت عليهاي برخي موانع، از جمله هزينههاي كارآمد، اغلب به دليل هرصورت استفاده از انرژيپايدار، به

سو خاطر از يك بدين44.ودش اولية باال و فقدان تأمين مالي مطلوب با مشكل مواجه ميتوسعه در راستاي ارتقاي هاي بسيار اندكي در كشورهاي درحال ها و پروژه ها، برنامه سياست

كي در راستاي ايجاد يافتة اند كشورهاي توسعه،گيرد و از سوي ديگر كارايي انرژي صورت مي

42. Un-Energy/Africa, “Energy for Sustainable Development: Policy Options for Africa, A UN Collaboration Mechanism and UN Sub-Cluster on Energy in Support of NEPAD”, Un-Energy/Africa Publication to CSD15, 2008, p. 21. 43. The International Energy Agency’s (IEA’s) World Energy Outlook 2006, p.10. 44. C. Chakroun, “Mediterranean Renewable Energy Programme, Department for Environmental Research and Development”, Integrating Science and Technology into Development Policies, An International Perspective, OECD, 2007. p. 241.


45.شوند توسعه پيشقدم ميمنافع پايدار در حوزه انرژي در كشورهاي درحال

هاي تجديدپذير انرژي. 3ـ2يابي به توسعة پايدار امروزه اين باور شكل گرفته است كه حق دسترسي به انرژي در دست

ديگر مصرف كافي نيست چرا كه از يك سو منابع فسيلي درحال اتمام است و از سوي رسد به نظر مي. سازد زيست وارد مي جبراني به محيط قابل گونه منابع انرژي، لطمات غير اين

پذير هاي تجديد ترين راهكار موجود براي حل اين معضل، استفاده جايگزين از انرژي عمليهاي هاي مطلوبي براي سوخت هاي پاك، جايگزين انرژي. ناپذير است هاي تجديد جاي انرژي به

تواند منجر به كاهش پذير مي هاي تجديد رسد چرا كه افزايش سهم انرژي فسيلي به نظر ميناپذير به هاي جبران هاي محلي شود و از ورود خسارت اي و آلودگي انتشار گازهاي گلخانه

پذير به همين خاطر، حق برخورداري از منابع انرژي تجديد. زيست جلوگيري نمايد محيطاين بدين معني است كه حق برخورداري از . رخورداري از انرژي مطرح شده استجاي حق ب به

انرژي، زماني در راستاي ساير حقوق بشري باالخص حق توسعه پايدار خواهد بود كه در ،پذير هاي تجديد به اينكه انرژي توجه با. پذير باشد راستاي حق برخورداري از منابع انرژي تجديد

توجهي كاهش طور قابل محيطي را به هاي زيست اي و آالينده ي گلخانهميزان انتشار گازها از اين طريق فرصت كافي براي حذف تأثيرات منفي استفاده از انرژي بر 46دهند، كشورها مي

. كنند زيستي را پيدا مي روي مسائل محيطه هر يافت توسعه و توسعههاي تجديدپذير، كشورهاي درحال در ترويج استفاده از انرژي

توسعه كه فاقد منابع انرژي كافي هستند بايد كشورهاي درحال. ايفا نمايند كدام بايد نقشيهاي بينانه وضعيت خود را ارزيابي و براي ايجاد محيطي كه دسترسي به انرژي طور واقع به

يافته نيز بايد به كشورهاي توسعه. تجديدپذير بتواند براي همه فراهم شود، تالش نمايندهاي مالي و فني روزافزوني به موجب اعالميه هزاره عمل كرده و كمك دات خود بهتعه

هاي بنابراين ايجاد زمينه. هاي تجديدپذير ارائه نمايند كشورهاي فاقد امكانات براي انرژيهاي موجود انرژي، مسئوليتي مشترك توسعه به بهترين فناوريدسترسي كشورهاي درحال

رغم موانع در اين راستا، علي. يافته است عه و كشورهاي توسعهتوس بين كشورهاي درحال

45. D. Holm and D. Arch, “Renewable Energy Future for the Developing World”, International Solar Energy Agency, 2005, p. 10. available at: http://whitepaper.ises.org

هاي انرژي تجديدپذير دارد براي استقرار سيستمرا هاي جهان ترين برنامهدر اين ارتباط كشور هند يكي از بزرگ. 46 Ministry of Non-Conventional Energy منابع انرژي جديد وزارتي تحت عنوان وزارتي است كهكه تنها كشور ييتاجا

Sources (MNES)ايجاد كرده است . See: P. Meisen, Overview of Sustainable Renewable Energy Potential of India, Global Energy Network Institute (GENI), 2010, p. 3.


156

توسعه هاي تجديدپذير در كشورهاي درحال استفاده از انرژي،هاي اخير در سال47رو، پيش 48.اي يافته است افزايش قابل مالحظه

كنند اي تالش مي اي و فرامنطقه المللي متعددي در سطح جهاني، منطقه هاي بين سازمانها، برنامه نمونه بارز اين گونه سازمان. گانه مزبور در حوزه انرژي را حل نمايند هاي سه الشتا چ

توسعه سازمان ملل متحد، دپارتمان امور اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل و پروژه اعالميه اين نهادها همواره اهميت خدمات انرژي و دسترسي فزاينده به . ستاهزاره سازمان ملل

عنوان اهداف بنياديني كه بايد در راستاي اعالميه هزاره محقق شود، مورد رژي را بهخدمات ان . اند تأكيد قرار داده

اي نيز ابتكارهايي براي ترويج توسعه پايدار در بخش انرژي شكل گرفته در سطح منطقهبه اهميت تأمين نيازهاي انرژي را 49»مشاركت جديد براي توسعه آفريقا«در آفريقا، . است

رسميت شناخته و اهدافي را براي توسعه دسترسي به انرژي الكتريسته در مناطق روستايي آفريقا محيطي جزء اهداف اتحاديه در اروپا، توسعه پايدار و ادغام مالحظات زيست. تعيين نموده است

ف در يابي به اين اهدافرايند دست. معاهده مؤسس اتحاديه اروپاست6 و 2اروپا مندرج در ماده ها در اين اجالس از شوراي انرژي و ساير بخش. گذاري شد پايهكارديف در اجالس 1998سال

محيطي اهداف زيست. محيطي و راهبرد توسعه پايدار را ارائه نمايند خواسته شد كه وحدت زيست : اند ازهاي انرژي اتحاديه اروپا، عبارت خاص سياست

رف انرژي؛محيطي توليد و مص كاهش تأثيرات زيست ترويج ذخيره و كارايي انرژي؛ 50.هاي پاك افزايش سهم توليد و مصرف انرژي

، شوراي اروپا نيز سياست منسجمي براي انرژي و تغييرات 2007در نشست مارس امنيت فزاينده در عرضه انرژي، قابليت : كرد هوايي اتخاذ نمود كه سه هدف را دنبال مي و آب

: شود پذير قلمداد مي هاي تجديد ده از انرژي موانعي بزرگ در زمينه استفا،موارد زير. 47 فقدان دسترسي به اطالعات در خصوص هزينه و مزاياي منابع تجديدپذير توسط عموم و حتي دولت؛ هاي انرژي؛ فقدان دانش الزم از سوي مديران و مسئوالن اجراي پروژه هاي تجاري؛ بخشي به منابع انرژي فسيلي توسط دولت و بخش اولويت پذير؛ هاي تجديد و توسعه محدود در خصوص انرژيتحقيق هاي تجديدپذير گذاري اندك در زمينه انرژي سرمايه.

48. R. L. Ottinger, “Experience with Promotion of Renewable Energy: Successes and Lessons Learned”, Parliamentarian Forum on Energy Legislation and Sustainable Development, Cape Town, South Africa 5-7 October, 2005, p. 3. 49. New Partnership for Africa's Development (NEPAD)

50. European Environment Agency, Energy and Environment in the European Union, Environmental issue report, No 31, 2002, p. 9.


سران كشورها و . وهوايي توسعه پايدار در عين مبارزه با تغييرات آبدسترسي به انرژي ارزان و اي را در مقايسه با ميزان هاي عضو اتحاديه اروپا تعهد نمودند ميزان انتشار گازهاي گلخانه دولت

. درصد كاهش دهند20 حداقل تا 1990آن در سال ستفاده از منابع انرژي ا51،»زيست مشاركت انرژي و محيط«در آمريكاي مركزي نيز برنامه

برنامه مشاركتي مزبور از طريق 52.كند پذير را در هشت كشور آمريكاي مركزي ترويج مي تجديدهاي دولتي، ها، همكاري ميان ارگان تدارك يك چارچوب ابتكاري براي شروع و تصويب پروژه

برنامه «نهايتاً . سازد گذاران و نهادهاي جامعه مدني را در حوزه انرژي ممكن مي ها، سرمايه شركتجمعي است كه به اي، تالشي دسته منطقه عنوان ترتيباتي فرا به53»انرژي تجديدپذير مديترانه

ژوهانسبورگ در نشست جهاني در خصوص توسعه پايدار در 2002ابتكار دولت ايتاليا در سال تدارك خدمات دو هدف اصلي اين برنامه،. مطرح و با مشاركت تونس، مراكش و مصر همراه شد

وهوايي از طريق ويژه براي جامعه روستايي و مشاركت در كاهش تغييرات آب انرژي پايدار به 54.پذير در مجموعه انرژي منطقه است هاي تجديد افزايش سهم انرژي

هاي توسعه پايدار در بخش انرژي و ارائه الگو براي آيندهندازا چشم. 3

الملل، با توسعه پايدار در بخش انرژي در چارچوب حقوق بينگفته، آينده هاي پيش در بستر چالشتوان در طور قاطع نمي هاي فعلي به كه بر اساس داده نحويقطعيت زيادي همراه است به عدم

اين، بر اساس باوجود. نظر نمود خصوص جايگاه آتي توسعه پايدار در حوزه انرژي اظهارلفي از سوي نهادهاي متفاوت ارائه شده كه تا هاي مختاندازهاي متفاوت، چشم فرض پيش

توان الگوي مطلوبي براي ها مي حدودي مسير روندهاي آتي را روشن نموده است و بر اساس آن . ارتقاي جايگاه توسعه پايدار در بخش انرژي ارائه نمود

اندازهاي توسعه پايدار چشم. 1ـ3

هاي پيچيده ي آتي و يادگيري عملكرد سيستماندازها ابزارهاي مفيدي براي ارزيابي روندهاچشماندازهاي متعددي در خصوص جايگاه ها و مراكز تحقيقاتي، چشم سازمان. گيرنده است و تصميم

. كند اند كه چارچوبي براي يافتن دورنماي انرژي ارائه مي ارائه نموده2100انرژي تا پايان سال

51. The Energy And Environment Partnership (EEP)

. كاستاريكا، جمهوري دومينيكن، گواتماال، هندوراس، نيكاراگوئه و پاناما بليز، السالوادور، : اند ازاين هشت كشور عبارت. 5253. Mediterranean Renewable Energy Programme (MEDREP)

54. A. Mignone, “Summary of the Energy Session”, Italian National Agency for New Technologies, Energy and the Environment (ENEA); In Integrating Science & Technology into Development Policies, An International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2006, p. 213.


158

جمعيت جهان، توليد ناخالص ملي، همچنين درآمد دهد كه اندازها نشان ميتقريباً همه اين چشماندازها همچنين چشم55.اي افزايش خواهد يافت مالحظه طور قابل سرانه و مصرف انرژي به

چگونگي تأثيرگذاري مقوله توسعه انرژي روي موضوعات جهاني نظير توسعه پايدار را نشان هاي قاي كارايي انرژي و اتخاذ فناوريبرخي بر اين باورند كه آينده انرژي از طريق ارت. دهد مي

در » ج«و » ب«، »الف«سه مدل اصلي . پيشرفته منطبق با مفهوم توسعه پايدار خواهد بودالمللي نشان خصوص توسعه انرژي وجود دارد كه روندهاي آتي پايدار انرژي را در سطح بين

. دهد مي. در سراسر جهان استانداز بر اساس رشد اقتصادي باالشامل سه چشم» الف«مدل

بازگشت » 2الف ـ«انداز مبتني بر استفاده فزاينده از نفت و گاز و چشم» 1الف ـ«انداز چشمهاي فسيلي انداز منجر به وابستگي بيشتر به سوختاين دو چشم. دوباره به زغال سنگ است

هاي ه متكي بر سوختك» 3الف ـ «انداز اما چشم. ساز شده و نهايتاً ناپايدار خواهند بود كربنمحيطي و از طريق فسيلي است، در پرتو رشد اقتصادي سريع همراه با جهش ماليم زيست غير

اي و فسيلي پاك، به تعدادي از پذير، هسته هاي تجديد هاي جديد انرژي شامل انرژي فناوريست، بهبود انداز كه واجد ويژگي پايداري ادر اين چشم. اهداف توسعه پايدار نائل خواهد شد

پذير هاي فسيلي مثل گاز طبيعي در كنار منابع تجديد كارايي انرژي اهميت داشته و سوخت ،اندازدر اين چشم. انرژي، سهم بيشتري در تأمين نيازهاي انرژي جهاني خواهد داشت

هاي فسيلي از طريق برخي فرايندهاي پااليشي و تبديلي از اهميت زيادي كردن سوخت كربنيزه . دار استبرخور

با فرض رشد اقتصادي مداوم و متوسط و . انداز داردفقط يك چشم» ب«مدل سطح متوسط شدن و محيطي شامل اسيده نداز منجر به تأثيرات منفي زيستتوسعه متوسط فناوري، اين چشم

انداز نسبت به وضعيت موجود، پيشرفت بنابراين اگرچه اين چشم. هوايي خواهد شد و تغييرات آب . شود يابي به توسعه پايدار با مشكل مواجه مي شود، در دست لمداد ميق

محيطي و رشد اقتصادي باال در انداز است كه از مالحظات زيستشامل دو چشم» ج«مدل مبتني ) منابع تجديدپذير جديد(» 1ج ـ«ها يكي از آن. است توسعه ناشي شده كشورهاي درحال

و مطابق با غالب شرايط 2100اي تا پايان سال ي هستهبر كنارگذاري تدريجي جهاني انرژكند و دربردارنده توسعه آتي ارائه مي يافته اي سبز و توسعه آينده،اندازاين چشم. توسعه پايدار است

المللي هاي بين هاي اساسي در فناوري و همكاري كامالً متفاوتي است كه شامل پيشرفتانداز مذكور همچنين در بردارنده حمايت چشم. ي استمحيط سابقه در خصوص مسائل زيست بي

نمايد و در محيطي گسترده در كليه ابعاد بوده و اغلب معيارهاي توسعه پايدار را رعايت مي زيست

55. U. Steger, Sustainable Development and Innovation in the Energy Sector, Springer, 2005, p. 82.


انداز مستلزم اين چشم. هوا دارد و اندازها تأثيرات منفي كمتري روي آبمقايسه با ساير چشمانداز ديگر در چشم. پذير است منابع انرژي تجديدهاي فسيلي به سمت حركت از سمت سوخت

است كه نتيجة كامالً مطلوبي براي ) اي پذير و انرژي هسته منابع تجديد(» 2ج ـ«، »ج«مدل هاي تجديدپذير، بهبود كارايي و بر ترويج انرژي» ج«انداز مدل هر دو چشم. نداردزيست محيط

برانگيز بوده و در كنار اندازها چالش تحقق اين چشم.حفاظت از انرژي در سطح جهاني تأكيد داردتوسعه، تحقيق و پژوهش در اين خصوص مستلزم تحميل ماليات بر انرژي و كربن و توسعه

. هاي فسيلي است كارايي انرژي و حذف تدريجي سوختمنجر به سطح باالتري از توسعه اقتصادي » ج«و » الف«، دو مدل ديگر، »ب«برخالف مدل

، در »ج«ها، باالخص مدل هر دوي آن. هاي انرژي خواهد شد تقاي بيشتر در فناوريبا ارهاي با لحاظ چالش» ج«مدل . تر خواهد بود محيطي موفق يابي به توسعه پايدار زيست دستزيست حمايت نموده و منجر به انتقال ثروت و فناوري زمان از محيطمحيطي و انرژي، هم زيست

اين مدل از طريق كاهش ميزان . شود توسعه ميافته به كشورهاي درحالي از كشورهاي توسعهيابي به توسعه پايدار را بيشتر از مصرف انرژي و تضمين رشد اقتصادي باال، شرايط براي دست

سطوح مختلف انطباق ميان » 3الف ـ«و » 2ج ـ«، »1ج ـ«. سازد هاي قبلي فراهم مي مدلترين سطح سازگاري با عالي» 1ج ـ«. كند دار را ترسيم ميهاي انرژي آتي و توسعه پاي سيستمهاي منابع انرژي اوليه و سطوح دهد، اگرچه ساير تركيب هاي توسعه پايدار را نشان مي ويژگي

تواند مطابق با نيز مي» 3الف ـ«و » 2ج ـ«اندازهاي مختلف استفاده از انرژي در چشممستلزم » 2ج ـ«و » 1ج ـ«، »3الف ـ«اندازهاي چشمكلي طور به. هاي توسعه پايدار باشد ويژگي

. يابي به توسعه پايدار بيشتر است مشي در چند دهه آينده براي دست ايجاد تغييرات در رفتار و خطتوجه و افزايش تحقيق، توسعه و تالش در زمينه استقرار و استفاده از قابل هاي فني پيشرفت

هاي توسعه پايدار برخوردار اندازهايي است كه از ويژگيشرط تحقق چشم هاي جديد، پيش انرژياندازها، دسترسي تقريباً جهاني يابي به پايداري در چشمشرط اساسي ديگر براي دست پيش. است

توسعه اقتصادي سريع و . به خدمات انرژي كافي و ارزان و تخصيص منصفانه منابع انرژي است . اندازهاي مطروحه استشمهاي كارآمد و پاك، اجزاي اصلي چ انرژي

ارائه الگويي براي توسعه پايدار در بخش انرژي. 2ـ3المللي براي پيشبرد جايگاه مقوله ترين موضوعاتي كه كشورها در سطح ملي و بين يكي از مهم

الملل توسعه پايدار به آن نياز دارند، اتخاذ راهبرد جامع انرژي و انرژي در گستره حقوق بينيابي هايي قابل اتخاذ است كه در دست در پرتو موضوعات مطروحه، سياست. استزيست محيط


160

اگرچه وضعيت كشورها قطعاً مثل . به توسعه پايدار، پيشرفت را براي كشورها به دنبال داشته باشدتواند زمينه كه مي56ها وجود دارد اي مشترك ميان آن هاي توسعه هم نيست، برخي ويژگي

اي از هاي توسعه كه اجراي سياست حالي واقع در در. پايدار را فراهم سازديابي به توسعه دستهاي كلي در همه كشورها تقريباً از الگوي يكساني كشوري به كشور ديگر متفاوت است، سياست

: اند ازهاي كلي عبارت اصول راهنما براي اتخاذ اين سياست. كند پيروي مي و خطر قطع رشد اقتصادي از طريق ايجاد محيطي ايجاد تعادل ميان خطرات زيست

اهداف مناسب؛

ها؛ محيطي توليد و مصرف انرژي از طريق تبيين واضح مسئوليت تبيين آثار زيست محيطي؛ ترين استانداردهاي ايمني زيست هاي انرژي بر اساس عالي اجراي زيرساخت وضوح ظرفيت ه بههايي ك هاي جديد انرژي در حوزه ترويج توسعه و پژوهش روي فناوري

يابي به توسعه پايدار دارد؛ مشخصي در دست حمايت مالي از تلفيق يادگيري و انتشار اطالعات در موضوعات مرتبط با توسعه پايدار با

تأييد پيچيدگي ذاتي مسئله توسعه پايدار؛ گانه يابي به تعادل ميان ابعاد سه گيري جامع و واضح كه دست ايجاد فرايندهاي تصميم

. سازد توسعه پايدار را ممكن مي

يابي به توسعه پايدار، چالش عظيمي بوده و نيازمند اتخاذ تصميمات بديهي است كه دستيابي به عنوان اصول راهنما در دسترو، اين اصول كلي بهازاين. سياسي قوي در اين باره است

. رژي مورد استفاده قرار گيردهاي ان تواند در ترسيم الگوي آتي براي راهبرد توسعه پايدار، مي

است كه 57»منشور جهاني انرژي براي توسعه پايدار«الگوي مطلوب براي راهبرد انرژي پايدار، ارائه كرده است و 59»المللي اتحاديه انرژي پايدار بين« و 58»المللي انرژي پايدار بين«سازمان

ار هدف اساسي دارد و براي تحقق اين منشور، چه. گفته است نحوي دربردارنده اصول كلي پيش بهدر مقدمه اين منشور بر نقش مهم انرژي در عرصه توسعه . كند اهداف مزبور، هشت اصل ارائه مي

توسعه و ويژه براي كشورهاي درحال اقتصادي و اجتماعي جهاني و بر لزوم افزايش خدمات انرژي بهابراز اميدواري اين نهادها . ه استهاي صحيح انرژي براي توسعه پايدار تأكيد شد اتخاذ سياست

المللي يا عنوان مبنايي براي يك كنوانسيون بينسازمان ملل متحد، منشور مزبور را بهكنند كه مي

56. S. Dippenaar and Others, “Developing Countries’ Perspective on Energy and Water Issues”, Council for Scientific and Industrial Research, South Africa, In Integrating Science and Technology into Development Policies, An International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2004, p. 271. 57. Global Energy Charter for Sustainable Development

58. International Sustainable Energy Organization 59. World Sustainable Energy Coalition


المللي عنوان پروتكلي منضم به يك كنوانسيون ساختاري سازمان ملل يا حداقل يك اعالميه بينبهاهداف چهارگانه . صول اين منشور را در سطح ملي بپذيرندها ا ها انتظار دارند كه دولتآن. بردبكار به

تهيه چارچوبي براي راهبرد انرژي جهاني؛ استفاده منطقي از انرژي، كارايي : اند ازاين منشور عبارتيابي به توسعه؛ ايجاد يك تجديد و كارآمد؛ دست هاي انرژي پايدار، سالم، قابل انرژي و فناوري

60.يالملل سازمان انرژي بينهاي بخش انرژي به كاهش انتشار آالينده: اند ازگانه اين منشور نيز عبارت اصول هشت

هاي چرخه اتمسفر، تصويب و تهيه رهنمودهايي براي تعيين تأثيرات خارجي و خطرات و هزينههزينه، تخصيص منابع مالي براي گذاري تمام كامل انرژي، كارايي انرژي، انرژي پايدار، قيمت

61.گذاري و همكاري جهاني هاي سرمايه توسعه، تهيه اسناد مالي و سازوكاري درحالكشورهاالمللي براي تهيه يك سند در نويس بين ترين طرح پيش عنوان جامعاين دستورالعمل، به

محيطي در تواند در راستاي ارتقاي جايگاه مالحظات زيست خصوص حقوق انرژي پايدار ميالمللي قرار گرفته و زيربناي نظام ژي مورد استفاده نهادهاي ملي و بينالملل انر گستره حقوق بين

. المللي قلمداد شودحقوقي انرژي پايدار در سطح بين

عنوان چارچوبي براي راهبرد انرژي جهاني مطروحه در اقدام به) 1: اهداف چهارگانه اين منشور به شرح زير است. 60هاي گونهيمنظور تضمين بقااي و ملي براي توسعه يكپارچه و پايدار اقتصادي و اجتماعي به المللي، منطقه هاي بين برنامههاي انرژي پايدار، سالم، ايمن و تجديدپذير در يفناورها به استفاده منطقي از انرژي، كارايي انرژي و غيب دولتتر) 2؛ حيواني يترويج طرحي براي اقدام در راستاي تضمين اينكه خدمات) 3المللي؛ اي و بين ترين سطوح ممكن در توسعه ملي، منطقه عالي

پيشنهاد ايجاد يك )4 كافي است؛ اي همه افراد بشر تأمين نيازهاي توسعهي براي تواند تدارك ببيند به لحاظ كم كه انرژي ميسازي يابي به اهداف منشور در كنار اقدامات ديگر تحقيق و توسعه و تجاري المللي در راستاي دست سازمان انرژي بين

.افيها و جريان منابع مالي ك تبادل اطالعات آموزش، كنترل برنامه،هاي مربوطه فناوريهاي ها و ساير اقدامات براي كاهش انتشار آالينده ايجاد اهداف، برنامه )1: گانه اين منشور به شرح زير است اصول هشت .61

تهيه )2المللي؛ ي براي خدمات و سيستم انرژي مبتني بر بهترين رويه بينيي و استانداردهايانرژي به اتمسفر و تصويب قوانين اجراهاي كل چرخه انرژي براي همه المللي ارزيابي براي تعيين تأثيرات خارجي و هزينه ي استاندارد بينها رهنمودها و روش

ايجاد يك )3هاي مرتبط با انرژي؛ بهداشتي ايجادشده توسط فعاليت ومحيطي هاي انرژي با امعان نظر به صدمات زيست سيستم مديريت پسماندها و كاهش انتشار در توليد، ، كنترل ايمني،رايي انرژي كاي ملي و محلي براي ارتقا،اي المللي منطقه برنامه بين

اي، ملي و محلي براي جايگزيني منابع المللي، منطقه هاي بين ايجاد برنامه )4ونقل و مصرف همه انواع انرژي؛ نگهداري، حمل براي انعكاس هزينه تمامگذاري سيستم قيمتكارگيري به)5محيطي؛ زيست هاي انرژي پايدار مطلوب يفناورپذير با انرژي تجديدايجاد يك )6؛ 2شده در اصل رهنمودهاي تهيه اساس بر محيطي و اجتماعي توليد و مصرف انرژي هاي زيست صحيح هزينه

محيطي با به لحاظ زيستموجودهاي فناوري انرژي و بهترين ييصندوق انرژي پايدار براي تأمين مالي در زمينه افزايش كارا انرژي جهانيي بر اساس منشوريهاي اجرا ارتقا و كنترل اصول و راهبرد )7توسعه؛ تخصيص منابع خاص براي كشورهاي درحال

افزايش )8ري شامل بخش عمومي و خصوصي؛ اگذ هاي سرمايهسازوكاربراي توسعه انرژي پايدار و توسعه اسناد مالي جديد و موجود به هاي فناوري در خصوص بهترين يهاي اطالعاتي و آمار وزش برنامههمكاري جهاني و تبادل اطالعات تخصصي، آم

سازي گذاري انرژي و ابزارهاي ملي هاي قيمت ي، كدهاي ايمني، روشي انرژي، استاندارهاي اجراييمحيطي، كارا لحاظ زيست .هاي خارجي هزينه


162

نتيجه

محيطي و الملل در تحول از سمت مفهوم توسعه اقتصادي به سمت توسعه زيست حقوق بينفهوم كه حاصل تغيير الگو در حوزه اين م. توسعه پايدار نائل شده استمفهوماجتماعي نهايتاً به

جمله حقوق الملل از بينهاي مختلف حقوق توجهي بر حوزه الملل است، تأثيرات قابل حقوق بينرو هاي هر جامعه بوده و ازاين امروزه دسترسي به انرژي پايدار، يكي از اولويت. گذارد انرژي ميجاي تثبيت حق بر دسترسي به انرژي، كه بهالملل انرژي نيز بايد به سمتي رهنمون شودحقوق بين

در اين راستا افزايش دسترسي به انرژي . حق دسترسي به انرژي پايدار را تثبيت و تضمين نمايديابي به پايداري در الملل در راستاي دستكارآمد و پاك تجديدپذير، چالشي است كه حقوق بين

. اري و سازماني اين چالش را حل نمايدصورت هنجحوزه انرژي با آن مواجه است و بايد بهتدريج زيست به الملل، حقوق انرژي و حقوق محيط رغم اينكه در گستره حقوق بين امروزه علي

شده نشان اندازهاي ارائهچشم. ند استكنند، اين حركت تا حدودي كُ در راستاي هم حركت ميچنان در ابعاد مختلف مطرح خواهد زيست در آينده نيز هم دهد كه چالش ميان انرژي و محيط ميالمللي منجر به هايي در سطح بين اندازها حاكي از اين است كه سياستبررسي اين چشم. بود

هاي پاك، هاي فسيلي با انرژي پايداري انرژي خواهد شد كه مبتني بر جايگزيني سوختيابي دي در حوزه دستبر مبناي اين رهيافت كلي، برخي اصول راهبر. تجديدپذير و كارآمد باشد

الملل انرژي قابل طرح است كه نهايتاً منجر به برقراري تعادل به پايداري در گستره حقوق بينبر مبناي اين اصول راهبردي كلي، الگوي . شود محيطي مي ميان رشد اقتصادي و حفاظت زيستاست كه توسط » منشور جهاني انرژي براي توسعه پايدار«مطلوب براي راهبرد انرژي پايدار،

نحو تواند به المللي ارائه شده و دربردارنده اهداف و اصولي است كه مي برخي نهادهاي بين . الملل انرژي را فراهم سازد يابي به توسعه پايدار در گستره حقوق بين هاي دست مطلوبي زمينه


:منابع فارسي ـ المللي نفت و گاز ادهاي بينشروط داوري در سير تحوالت حقوق قرارد « رضا،،كياآريان«،

. 1388، 41، ش المللي مجله حقوقي بين الملل بررسي ابعاد حقوقي اوپك گازي و تأثير آن بر حقوق بين، سعيد، تركمانيحيدري

سياسي دانشگاه وعلومالملل، دانشكده حقوق نامه كارشناسي ارشد رشته حقوق بين پايان ،انرژي . 1388تهران،

التين ـ

Chedli C, “Mediterranean Renewable Energy Programme”, Department for Environmental Research and Development, integrating science and technology into development policies, an international perspective, OECD, 2007.

Bugge H. N, and Voigt C, “Sustainable Development in International and Natonal Law”, Europe Law Publishing, 2008.

Damveld, H. and Van den Berg R. J, “Nuclear Waste and Nuclear Ethics, Social and Ethical Aspects of the Retrievable Storage of Nuclear Waste”, January 2000.

Davies, L L, “Beyond Fukushima: Disasters, Nuclear Energy, and Energy Law”, Brigham Young University Law Review, 2011.

Dippenaar, S. and Others, “Developing Countries’ Perspective on Energy and Water Issues, Council for Scientific and Industrial Research, South Africa, in Integrating Science & Technology into Development Policies, An International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2007.

Etherington, B, “Nuclear Energy and Sustainable Development”, Report of Committee on the Environment, Agriculture and Local and Regional Affairs, Doc. 11914, 13 May 2009.

Grob, G R. and Others, “The Global Mechanism for Bundling the Forces towards the Transition to the Clean, Sustainable Energy Age”, International Sustainable Energy Organization (ISEO), March 2004.

Guruswamy, L, “Sustainable Energy: A Preliminary Framework”, Indiana Law Review,vol. 38: 671, 2005.

Holm, D. and Arch D, “Renewable Energy Future for the Developing World”, International Solar Energy Agency, 2005. Available at: http:\\whitepaper.ises.org


164

Househam, I, “Energy Efficiency Metrics, International Institute for Energy Conservation”, South Africa, in Integrating Science and Technology into Development Policies, An International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2007.

International Energy Agency (IEA) (2011): World Energy Outlook 2011 (WEO).

Jannuzzi, G M., Public Benefit Charge to Support Energy Efficiency and Research and Development: Lessons from Brazil, University of Campinas, 2003.

Johnston, D., “Sustainable Energy for Future Generations”, Nuclear Energy Agency News, No. 19. 1, 2001.

Fershee J P., “Atomic Power, Fossil Fuels, and the Environment: Lessons Learned and the Lasting Impact of the Kennedy Energy Policies”, 2009. Available at: http:\\ssrn. Com/Abstract=1476589

Keay, M., “Is Energy Efficiency Sustainable?” The Oxford Institute for Energy Studies, 2010.

Laitos, J G. and Tomain J P., Energy and Natural Resources Law, West Publishing Compony, 1992.

Lyster, R. and Bradbrook A, Energy Law and the Environment, Cambridge University Press, 2006.

Maiga, A, “Energy and Sustainable Development in Africa: the Case of Mali”, Mali Folke Center and University of Bamako, Mali, in Integrating Science & Technology into Development Policies, An International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2007.

Meisen, P, “Overview of Sustainable Renewable Energy Potential of India”, Global Energy Network Institute (GENI), 2010.

Mignone, A, “Summary of the Energy Session, Italian National Agency for New Technologies”, Energy and the Environment (ENEA); in Integrating Science & Technology into Development Policies, An International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2006.

Nakicenovic, N, Energy Scenarios, Part III “Are sustainable futures possible?” World Energy Assessment: Energy and the Challenge of Sustainability, 2000.

Ottinger, R L, “Experience with Promotion of Renewable Energy: Successes and Lessons Learned”, Parliamentarian Forum on Energy Legislation and Sustainable Development, Cape Town, South Africa 5-7 October, 2005.

Research and Development: Lessons from Brazil, University of Campinas, UNICAMP, Brazil, and International Energy Initiative (IEI), Integrating Science & Technology into Development Policies an


International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2003.

Robinson, N A, “Foreword, in Adrian J. Bradbrook and Richard L. Ottinger”, Energy Law and Sustainable Development, IUCN Environmental Law Programme, Environmental Policy and Law Paper No. 47, 2003.

Sachs, J D, (Director, the U. N. Millennium Project), Challenges of Sustainable Development, Speech at EAG Eurobank, Greece, may 19th, 2005.

Sahlin, M., “Peak Oil & Sweden: What a Small Country Can Do”, Energy Bulletin, May 12, 2006.

Steger, U, Sustainable Development and Innovation in the Energy Sector, Springer, 2005.

Van Geel, P, “A Law of Energy, Housing, Spatial Planning and the Environment in the Netherlands”, 2003.

Weiss, B, “Research for Sustainable Development: Experiences in Austria Federal Ministry for Transport, Innovation and Technology”, Austria, in Integrating Science & Technology into Development Policies an International Perspective, Organization for Economic Co-operation and Development, 2005.

Yi-hong X, Big Ambitions, Small Returns: Nuclear Energy Development in China and India, Griffith University, Australia, 2007.

Zillman, D, and Others, Beyond the Carbon Economy: Energy Law in Transition, Oxford Scholarship Online, 2012.

Nuclear Energy Agency, Organization for Economic Co-operation and Development, Nuclear Energy in a Sustainable Development Perspective, 2000.

IERD Secretariat CANMET Energy Technology Centre, Ottawa Natural Resources Canada, Energy and Sustainable Development, Energy in the Context of Sustainable Development, 2007.

National Science Board, Building a Sustainable Energy Future, Draft for Public Comment, April 10, 2009.

The Secretary-General’s High-Level Group on Sustainable Energy for All Sustainable Energy for All, A Framework for Action, January 2012.

TWAS (The World Academy of Sciences), Sustainable Energy for Developing Countries: A Report to TWAS, 2008.

European Environment Agency, Energy and environment in the European Union, Environmental Issue Report, No 31, 2002.

Un-Energy/Africa, Energy for Sustainable Development: Policy Options for Africa, A UN Collaboration Mechanism and UN Sub-Cluster on Energy in Support of NEPAD, Un-Energy/Africa


166

Publication to CSD15, 2008. OECD, “Sustainable Development Critical Issues”, Policy Brief, September

2001.

6? - cilamag.ir149 يژﺮﻧا ﻞﻠﻤﻟاﻦﻴﺑ قﻮﻘﺣ هﺮﺘﺴﮔ رد...

Documents

Transcript of 6? - cilamag.ir149 يژﺮﻧا ﻞﻠﻤﻟاﻦﻴﺑ قﻮﻘﺣ هﺮﺘﺴﮔ رد...