ព. ស. ២៥៥៨ គ. ស. ២០១៤

ជំនួយ រតី

ស នុ កមរេប បេ ប ក

រ ទូច-គីម ៊ ង ស ជិក កម បឹក ែខរ

ព. ស. ២៥៥៨ គ. ស. ២០១៤

ស នុ កមរេប បេ ប ក េរ បេរ ង : េ ក ទូច-គីម ៊ ង បរ ប ត ន់ខស់អក រ សែខរ ជំនួយ រ : េ ក អ៊ុន-សុ បរ ប តអក រ សែខរ ឧតមទី ឹក : ពះេតជ ពះគុណ យស-ហ៊ុត េខម េ

: ពះេតជ ពះគុណ លីម-េថង េ ភេ

: ឯកឧតម យឧតមេសនីយ៍ េតង- វង : ឯកឧតម ឧតមេសនីយ៍ឯក ម៉ម-ស ំ

: ឯកឧតម ឧតមេសនីយ៍េ េអ - វន : េ ក េអ ង-សុ នមូលនិធិេអ ង ពិនិត អក វិរុទ : ពះម ែវន- បុល : េ ក េអ ង-ពសិ ី

: ក ៃផ- ែអម : ក ន់-នី : ក ធិញ-ធី : េ ក េ គ-ច័ន បុល : េ ក ន់-ផលី : េ ក ប៊ុត-សុផល

រច កប : ក នូ-សុីនួន េ ងពុម JSRC Printing House

ISBN-9 789996 370557 រក សិទិ គប់ ៉ ង º េ ះពុមេលកទី១ : ១៣េកត ែខភ ទបទ ំមមី ឆស័ក ព.ស. ២៥៥៨

: តវនឹងៃថេ រ ទី៦ ែខក គ.ស. ២០១៤

ឧបតមេ ះពុម : សប រសជន សយ នែចក យ : ប ល័យ សកលវទ ល័យ វទ ល័យ អនុវទ ល័យ...

“ រថតចមង ៃដេរ បេរ ងៃនអកនពិនមកេធ ជវីកម អំេព េល សច ប់”

-ក-

រមក េស វេ ស នុ កមរេប បេ ក េនះែដល ពះេតជ ពះគុណ សេមច ទង់ ឯកឧតម ឧក ៉ េ កជំ វ េ ក េ ក សី អក ង ក បិយមិតកំពុងែត ន ខំ នេ បេពលេវ ៉ ងយូរកង រេរ បេរ ងេស វេ េនះេឡងេ យេ លបំណងបំេពញេ មសំណូមពរេ ក គ អក គ និស ិត អកសិក

វ វ ំង យ េដម ីយល់ដឹងពីគំនិតលៗ េ ចនពី ស នុ កមរេប បេ ក

ែដលមនុស ទូេ មិន ន់ នយល់ដឹងេ េល រេ ប ក និងមិនសូវេចះេ បក ំងេ ះឱ ន តឹម តវ មលកណៈេវយ ករណ៍ែខរេ េឡយ។

រ បមូល ៃដរបស់អកនិពន ំង យ ំងពីអតីត ល មកេរ បេរ ងេស វេ េនះេឡង គឺ នេ លបំណង េ លេ វ ល ព និយមន័យ

បទពិេ ធ ទស នៈបុ ណ ទស នៈថីៗ េដម ីចូលរួមចំែណកអភិរក និងអភិវឌ វស័យ ែខរេយង។

កង រសិក កនងេ េគ នកំណត់ អក រ ស ែមក ងសំ ន់ ងេគៃនវប ធម៌ េមៃន េមៃន រសិក េមៃនសិល ៈ និងអតស ណ តិ ៉ ងសំ ន់បំផុត។

បសិនេប នកំហុសឆងខឹម រេ យ ប រ មួយ សូមអកសិកេម អធ ស័យផងចុះ។ ខំរង់ ំទទួលយកកំហុសឆងេ យសុចនៈ មនសិ រ េ មនស គំនិតែកលមពីសំ ក់េ កអកសិក វ វ ំង យ។ ជ នីភំេពញ ១៣េកត ែខភ ទបទ ំមមី ឆស័ក ព.ស. ២៥៥៨

តវនឹងៃថេ រ ទី៦ ែខក គ.ស. ២០១៤ រ ទូច-គីម ៊ ង

ក

កត កតេវទីក កូនសូម ប យបងំេលកហ បណម ឧទិស ៃដេនះ ជូនចំេ ះេ កឳពុក រុ-េយ៉ន និងអក យ អុី- ស ទីេ រពស រៈដ៏ខង់ខស់បំផុតៃនជីវតកូន។ កូនសូមសែមងនូវកត កតេវទិ ធម៌ អេនកប រចំេ ះេ ក នគុណ ំងេទ ែដល នផល់កំេណតដល់រូបកូននិង នចិ ឹមបី ច់ែថរក រ រអប់ររូបកូនឱ ត ក យពីអវ ។ ពះគុណដ៏ម បេសរេនះរូបកូនចង ំអស់មួយជីវតេហយមិន ចរកអីយកមកតបសងសងគុណឱ េស នេឡយ។ េស វេ ែដលកូន នេរ បេរ ងេនះ ន់ែត ៃដតូចមួយបុ៉េ ះ ែតសកី ពមួយប ក់ រូបកូនមិនបេ យេពលេវ ឱ កនងផុតេ េ យ

ឥត បេ ជន៍េ ះេទ េហយក៏មិនេ បេពលេវ េដម ី ប ពឹតអំេពមិនគួរគប ីមួយេ ះែដរ។

កូនសូមេ រពស បណិ ន ប ពឹតែតកុសលកមនិងរស់េ ពលរដលកងសងម តិ េរ ងរហូត។

ជ នីភំេពញ ១៣េកត ែខភ ទបទ ំមមី ឆស័ក ព.ស. ២៥៥៨ តវនឹងៃថេ រ ទី៦ ែខក គ.ស. ២០១៤

រ ទូច-គីម ៊ ង

-ខ-

ឧទិសក សូមឧទិស ៃដេនះេ រព យ េគន ជូនចំេ ះ

បុពបុរសែខរេស តិែដល នេធពលិកម គប់ ៉ ង រ រ តិ តុភូមិ អក ជ បណិត កវ អកនិពនែខរ គប់ជំ ន់ែដល នខិតខំែថរក រ រ

វប ធម៌ អក រ ស តិឱ នរកចេ មនគង់វង រហូតមក សេមច ពះម សុេម ធិបតី ជួន- ត េ ត េ ពះសង ជ ក់ទី១

ៃនគណៈម និ យ ែដល ពះអង នបន ល់ទុក ពះហសដ៏ពិេសសស ប់ ែខរ គប់់ជំ ន់គឺ វច នុ កមែខរ

បុព រជនរបស់ទូល ពះបងំ ខំ ពះករុ ខំ ទ ំងអស់

សូមជួយ ទ ទង់វស័យវប ធម៌ អក រ ស តិឱ ន់ែតរកចេ មន និច។ ជ នីភំេពញ ១៣េកត ែខភ ទបទ ំមមី ឆស័ក ព.ស. ២៥៥៨

តវនឹងៃថេ រ ទី៦ ែខក គ.ស. ២០១៤ រ ទូច-គីម ៊ ង

-គ-

-ឃ-

មសប រសជនអក នឧប រគុណកង រ រធម ន េដម ីដំេណរ រស គម ទ ទង់អក រ សនិងវប ធម៌ែខរ

- មូលនិធិេអ ង មណលព័ត៌ ន សីកម - CCAM-PAINT ពំណ៌ កមហ៊នុ ភំេពញ េលប័រ សបឹ យ

- េ ក េ ម-សម តិ និង េ ក សី អ៊ុក-ច - ម ឧ សិ សុខ-អុីម និង បុ ត ភូ-ៃឆេគ ង - ឧ សក េអ ង-េអ ន និង ឧ សិ េអ ង- គីម - ឯកឧតម េតង- វង និង េ កជំ វ ៊ ង-គីម - ឯកឧតម ម៉ម-ស ំ និង េ កជំ វ អុិត-បុ ផលណ - ឯកឧតម េអ - វន និង េ កជំ វ េ - េរ ន - ឯកឧតម ែបន៉- ចិ ត និង េ កជំ វ េដន-សុភ័ ក រ - ឯកឧតម ង-េហ ង និង េ កជំ វ លី-គីមមួយ - ឯកឧតម ន់- េរត និង េ កជំ វ សុឹម- រ - ឯកឧតម សុនិ-ឌឹម និង េ កជំ វ េប៉ង- ៊ ង - ឯកឧតម េពជ- េវ ន និង េ កជំ វ ឈិម-សុីថន - េ ក នុត- នី និង េ ក សី អ៊ុន-េ - េ ក នុត-វុទី និង េ ក សី ែកន-ប៊ុ - េ ក េអង-យូលមី និង េ ក សី ទន់-ហិចហួយ - េ ក នួន-សុ និង េ ក សី អ៊ូច-វណ - េ ក ឡង-ទិត និង េ ក សី េព ជ- រ - េ ក យិន- រទ និង េ ក សី េឌ ន-សុគ - េ កយិន- រទ និង េ ក សី េឌ ន-សុគ

-ង-

- េ ក គង់-ស រន និង េ ក សី ទិត - - េ ក ង-សុជីវ និង េ ក សី ៊ ង-ឆវ

- េ ក េអង-ហុ ី និង េ ក សី លឹម-េខង

- េ ក ហ៊ង-បូ និង េ ក សី អូម-េ

- េ ក វ-វណ និង េ ក សី មុី-សុខឌ ី- េ ក ចួន-ធូ និង េ ក សី ហ៊ុត- នី - េ ក គុយ- ត និង េ ក សី ទុយ-ភីន

- េ ក អ៊ួង-គឹមេសង និង េ ក សី -លី - េ ក គឹម-ប៊ុនី និង េ ក សី សុក- ស ី- េ ក អន-ប៊ុន និង េ ក លួ- ប ូ- រ ហ៊ុយ-សូ ត និង េ ក សី ត- ន់ - េ ក ង-ច័នរ និង េ ក សី លី- ក់េហ ង - ឧ សក វក់- ៊ ង និង ឧ សិ មុឹង-េស ន

- េ ក បូ-គីម ង និង េ ក សី ឈឹម-សុី ៉ ន - េ ក នួន-ហ៊ន យក ែប៊លធីទ៦ី និង េ ក សី ឈឹម-ចនែកវ

- េ ក ន់-ទី យក ែប៊លធីទី៥ និង េ ក សី ជឹម-សីមេ

- េ ក សូ ត-ភ យក ែប៊លធីទី១ និង េ ក សី ឈឹម- លីន - េ ក គឹម- វរៈ យក ែបល៊ធីទ១ី៣ និង េ ក សី ភូ-ជីន ជីន

- េ ក យូ-រត និង េ ក សី -ំមួយជូ - េ ក ចឹក-សុខនីម និង េ ក សី េហ ង-ឆវ - ឧ សិ េហង- ៊ ង និង កូនេ េហង ចំណលូ

-ច-

េសចកីែថងអណំរគុណ សូមែថងអំណរគុណ អតិបរ ចំេ ះឧតមភរ ែប៉ន-េសងយុ៉ង េ សីចិន និង កម គ រែដល នេ គយល់និងែចករែលកេពលេវ េដម ីឱ ខំច នឱ សសិក វ វ បកបេ យេ គជ័យ។

ពិេសស សូមេ រពសែមង រដឹងគុណដ៏ លេ បំផុតចំេ ះ សប រសជន ែដល នស នចិតសប រសធម៌ឧបតមធម នថវ បំេពញបរមីេ ះពុមេស វេ ស នុ កមរេប បេ ក កងេ លេ សំ ន់ផ ពផ យ

អក រ សែខរ េដម ីឱ ប ពលរដទូេ នយល់ដឹងពីផល បេ ជន៍ៃនគុណតៃមវប ធម៌ អក រ ស តិ ពម ំងេដម ីឱ ដំេណរ រស គមទ ទង់អក រ សនិងវប ធម៌ែខរ។

សូមែថងអំណរគុណឯកឧតម េ កជំ វ សប រសជន និងេ កអកនែដល នជួយេលកសយគុណតៃមេរ បេរ ងេស វេ របស់ខំ និងសូមេម

អធ ស័យកំហុសឆងេ យ ប រេផ ងៗ។ ខំនឹង រក យទទួលយក រែកលមកំហុស េដម ីឱ ខំ នបេ មអស់េ កអក ន ន់ែត បេសរ ងមុនែថមេទ ត។ ជ នីភំេពញ ១៣េកត ែខភ ទបទ ំមមី ឆស័ក ព.ស. ២៥៥៨

តវនឹងៃថេ រ ទី៦ ែខក គ.ស. ២០១៤ រ ទូច-គីម ៊ ង

-ឆ-

អក រសេងប េ កុងស នុ កមរេប បេ ក េនះ

កិ. : កិរ សព កិ. វិ. : កិរ វេសសន៍ គ.ម. : គីឡែម៉ ត

គ.ស. : គិសសក ជ គុ. : គុណសព

ដ.ម. : េដសីុែម៉ ត

.ម. : េដ ែម៉ ត ន. : មសព

និ. : និ ត

. : លី

.សំ. : លីនិងសំ សឹត យ

បុ.ស. : បុរសសព ម

ព. . : ក ព

ព.គ. : ក គួរសម

ព.ច ប់ : ក ច ប់

ព.ទ.បុ. : ក ទំនឹមបុ ណ

ព.បុ. : ក បុ ណ

ព. . : ក េ ប ប ( ក េ បចំេ ះ)

-ជ-

ព.ផ. : ក ផយ

ព.ស. : ពុទសក ជ

ព.ស.ស. : ក ែដលេ បកងសម័យសពៃថេនះ ព. . : ក ម ( ក ធម ឬ ក ផ រ) ម. : ែម៉ ត

ម.២ : ែម៉ ត េរ ម.៣ : ែម៉ តគុបម.ម. : មិលីែម៉ ត

យ. : យួន រ.ស. : ជសព

េវវ. : េវវចនៈ ស. : េស ម ( េស ម)ស.ម. : សង់ទីែម៉ ត

សំ.ស. : សំ សឹតសនត

ហ.ម. : ហិកតូែម៉ ត

អ.ថ. : ន

.និ. : យតនិ ត

ឧ. : ឧ ហរណ៍

1

ស នុ កមរេប បេ ប ក

កងល់់ ន. េសចកីខល់ចិត, េសចកីខល់គំនិត : នកងល់់ (កុំេ ប េសចកកីងល់់ េ ះ ក េនះ ម ម ប់ េសចកីខល ់េ សចេហយ; េបចង់េ ប ក េសចក ី តវ នេសចកីខល់ ក៏គឺ នកងល់់ ហឹងឯង)។ ខំ នកងល់ កុំេ ខំ នេសចកីកងល់។

នកងល់ កុំេ ន រកងល ់ ដូេចះេឡយ។ នកងល ់ កុំេ នកកីងល់ ដូេចះេឡយ។ នកងល ់ កុំេ នេសចកីកងល់ ដូេចះេឡយ។ អស់កងល់ កុំេ អស់ រកងល ់ ដូេចះេឡយ។ អស់កងល់ កុំេ អស់កីកងល ់ ដូេចះេឡយ។ អស់កងល់ កុំេ អស់េសចកីកងល់ ដូេចះេឡយ។ Ø នកងល់ : នកីខល់។

Ø សកេកតកងល់ : សកែដល នេកតសឹកស មឬ នេកតបះេ រច ចលអី។ កំ ត់ ន. អី ែៗដលេគ ត់, អី ែៗដល ច់ ច : កំ ត់េឈ ឫស ីមួយកំ ត់។

2

Ø កំ ត់សំពត់ : សំពត់ ស់ ច់ ចស ប់ជូតអីៗ សំពត់ថយេ ក។ ឯ សំពតថ់ ីែដលេគ ត់េហយ េ ម តេ ះ : សំពត់មួយ វ សំពត់ បែវងពីរែម៉ ត សំពត់មួយត ងឬេ សំពត់មួយែម៉ ត។ េបសំពត់ែវងេ សំពត់មួយកី, សំពត់មួយ ប់, ែខរកងសម័យបុ ណពុំែដលេ សំពត់ថី ែដលេគ ត់េហយេ ះ កំ ត ់េឡយ, េ កំ ត ់ ចំេ ះែតសំពត់ ស់ស ប់ជូតអីៗែដល ប ក់, ែដលេ ហងបុ៉េ ះឯង។ ខួប ន. រ ងេពលៃថែខ ំែដលមកជួប វញ : មួយខួបេពល២៤េ ៉ ង គឺ មួយៃថមួយយប ់ មួយខួបៃថ៧ គឺ មួយស ហ ៍ មួយខួបែខ១២ គឺ មួយ ំ មួយខួប ១ំ២ គឺ មួយជុំ សី ។ំ ខំ១ បុ.ស. សមីែដល មីខនេ ខនឯង : ខំសុំអេ ញបងេ កង ពះសីហនុ មួយនឹងខំ ន៣ៃថ។

3

Ø ខំ ទ : ស ប់និ យ មួយនឹងម នីែដល ន សកិមធ ម ឬមួយនឹងមនុស ឥតយសសកិ េទបុ៉ែនគួរេ រព។ េប សី ងខំ។

Ø ខំ ពះ ទ : ស ប់និ យ មួយនឹងម នីែដល ន សកិធ។ំ េប សី ងខំ។ Ø ខំឯង : ពះ ជឱ រៃន ពះម ក តែដល ទង់ ស័យមួយនឹង ប ពលរដេ យ រគួរសម; េប ពះ ជឱ រពំុគួរសមេទ ដូច

អកបេ មប ស់សទិជិត ពះអង េដម អញ ឬ អញឯង...។ បពជតិ

Ø : ស ប់និ យ មួយនឹង ពុែំមនឥស រជន។ Ø ព : ស ប់និ យ មួយនឹង ឥស រជន។ បុ ណ ចក ី: ចកីពុំសវូសប យ េចះែតវលមុខ។ ខំ២ ន. មនុស ែដលកំដងឹ ទព េគ គមឺនុស ែដលទ័ល កេហយេ ខី ទព េគមកចិ មឹជីវត រកសងេគមិន នយកខនេ េ បេ មេគឬ បិ ជំ ក់ទព េគឱ កូនេ េ បេ មេគ, កូនេ ះក៏េ ះ ខំេគ :

មនុស ខំេគ ( នែតពីេដម, កងសម័យេនះេលកែលងមិនឱ ន; ក គួរសមេ លី , ស ី“ខំ បស, ខំ ស”ី)។

4

ខំ ពះអង (ព.បុ.) បុ.ស. ខំ, ខនខំ។ k ក េ បកង ជសពស ប់បរុសេ ខនឯង និ យ បទូលចំេ ះ ពះម ក ត ឬចំេ ះ ក ត ំងពួង។ ខំ ពះអងេ ម ពះេតជះ (ព.បុ.) បុ.ស. ខំ, ខនខំ។ k ក េ បកង ជសពស ប់បរុសេ ខនឯង និ យ បទូលចំេ ះ ពះម ក ត ឬចំេ ះ ក ត ំងពួង។ ខំ ពះអងេ មលងធូលី ពះ ទ (ព.បុ.) បុ.ស. ខំ, ខនខំ។ k ក េ បកង ជសពស ប់បរុសេ ខនឯង និ យ បទូលចំេ ះ ពះម ក ត ឬចំេ ះ ក ត ំងពួង។

កំណត់ចំ ំ: Ø ខំ ពះអងេ ម ពះេតជះ ក េ រពដ៏ខង់ខស់ ង ខំ ពះអង។ Ø ខំ ពះអងេ មលងធូលី ពះ ទ ក េ រពដ៏ខងខ់ស់ៃ កែលងង ខំ ពះអងេ ម ពះេតជះ េ េទ ត។

ខំ ស់ បុ.ស. ខំ, ខនខំ។ k ក េ បកង ជសពស ប់ សីេ ខនឯង និ យ បទូលចំេ ះ ពះម ក ត ឬចំេ ះ ក ត ំងពួង។ ខំ ស់េ ម ពះេតជះ (ព.បុ.) បុ.ស. ខំ, ខនខំ។ k ក េ បកង ជសពស ប់ សីេ ខនឯង និ យ បទូល

5

ចំេ ះ ពះម ក ត ឬចំេ ះ ក ត ំងពួង។ ខំ ស់េ មលងធូលី ពះ ទ (ព.ប.ុ) បុ.ស. ខំ, ខនខំ។ k ក េ បកង ជសពស ប់ សីេ ខនឯង និ យ បទូលចំេ ះ ពះម ក ត ឬចំេ ះ ក ត ំងពួង។

កំណត់ចំ ំ: Ø ខំ ស់េ ម ពះេតជះ ក េ រពដ៏ខង់ខស់ ង ខំ ស ់។ Ø ខំ ស់េ មលងធូលី ពះ ទ ក េ រពដ៏ខង់ខស់ៃ កែលងង ខំ ស់េ ម ពះេតជះ េ េទ ត។

គ មប់១ កិ. េធឱ គប់, ប ងប់, បំេពញឱ គប់ : ន៣េហយ តវែថម២មកេទ តគ មប់ ៥ (េ ចនេ បប ងប់ ង)។ គ មប់២ គុ. ែដល ទីប ងប់ចំនួន : គ មប់២ គឺ ទី២ គ មប់៣ គឺ ទី៣ គ មប់៤ គឺ ទី៤ ប៉ុែនកុំេ ប គ មប់១ េ ះមួយ បរូណសំខ េ លឯកឯង, តវេ ប ទី១ ឬ បឋម, បថម, ដបំូង។ គ១ឺ និ. ក ស ប់និ យៃខ ក ៃខេសចកីែដល នន័យ នទនំងេសេដម ីឱ ច ស់ :

6

ស ន គឺ េដក មិន ំ គឺ េភច មិនល គឺ កក ់ មិនេចះ គឺ លង់។ k ប់ដំេណរសេ មចអំេពរបស់អកេធ នេសចកី ែដល : Ø រនុ៎ះគឺខំេធ : រន៎ុះែដលខំេធ។ k ស ប់និ យសរុប, បមូលអីៗែដលរួបរួម យេ ះឱេឃញ មចំនួន : ឥរ បថ ន៤ ៉ ងគឺ េដរ ឈរ អងយ េដក; េបមិនេ ប ក គឺ នឹងេ បសរេសរេ គ ងស ល ់ (:) េនះ ជំនួសក៏ ន, ដូេចះឥរ បថ ន៤ : េដរ ឈរ អងយ េដក, នេសចកីដូច នឹង គឺ ែដរ។

7

គឺ២ ន. (យ.) រ ស់ស ប់ ស់ ឧស បេ យ១៦ែម៉ ត ទទឹង១ែម៉ ត កមស់១ែម៉ ត : ឧស១គ។ឺ k ន. ភស ងែដលែមន, កដ, ក់ : ដូច នខនេ ះេ ះេ គឺ ប់ សឹង នឪពុកខំ គឺ។ េគង កិ. បះេដក, បះេដកឱ ឮេ គង; ក ទំេយ, ក ថមស ប់និ យចំេ ះកូនតូចែដលេទបនឹងេចះអងយឬេទបនឹងេចះេដរដួល : ងេគងេ ហ៏កូនែម៉េគងេ !។ ប ់កិ. ឬ គុ. ប់, ំង។

និ យចំេ ះែត អនុ ទិនករូប នេឈនិងេ គ ងច ក េដម : េឈ ប ់ ឫស ី ប ់ ឡិ ប់។ េបចំេ ះ ឧ ទិនករបូ នមនុស េដម គឺ ក ទេ ះ : េ រកំ ចេ ះ ប់េ េហយ។ ចំេ ះសតតិរ ន :

8

េ ប់ កបី ប ់ ជក ប់ ពែព ប់។ Ø ប់គំនិត គឺផុត, ល់អស់ផវគិតតេ េទ ត។

ក គរួសម : ប់គំនិត ផុតគំនិត ល់គំនិត អស់គំនិត។ ចំេ ះ .និ. ឬ កិ. . េ យចំ, េ ះ, តង់, សំេ តង់, សំេ េល, ដល់, : ជូនចំេ ះ កុំេ ជូនដល ់ យចំេ ះ កុំេ យដល ់ បូ ចំេ ះ កុំេ បូ ដល ់ ឧទិសចំេ ះ កុំេ ឧទិសដល់។ k ក ចំេ ះ ស ប់និ យ មួយនឹង ក ត និង ឥស រជន, កុំេ ប ក ដល់ ស ប់និ យ មួយនឹង ក ត និង ឥស រជន េឡយ។

9

ំន. កំណត់េវ មួយខួបែខ១២។ Ø េំ : ំែដលកនងេ េហយប ប់ ំបចប នេនះ។ Ø េំ មួយ : ំែដលកនងេ េហយមុន ំេ ។ Ø េំ មួយ យ : ំែដលកនងេ េហយមុន ំេ មួយ។

Ø ែំភក : ំមុខ, ំ ងមុខ។ វ កិ. លក់ឬទិញ ( ក េ រព) :

វដី វគមីរ វៃ តចីវរ វ ពះពុទរូប។

ជូន១ កិ. បូ , ឱ ( ក េ រព, ក គួរសម) : របស់េនះខំមិនលក់ដូរេទ ខំជូនេ ក។ k េ មក មួយកំដរ : ែសកខំ នរវល់នឹងជូនបនខំេ េខតកំពង់សឺ។ ជូន២ កិ. េលក! ឯងចូរេលកេជងេឡង! ក ែ សកប ប់ឱ ដំរេលកេជងេដម ីនឹង ន់េឡងឬ ន់ចុះ។ ជំនួប ន. រែដលជួប, ដំេណរជួប។ នជំនួប (កុំេ ប រជំនួប, ដំេណរជំនួប េ ះ ក េនះ

10

ម ម ប់ រជួប, ដំេណរជួប េ សចេហយ; េបចង់េ ប ក រ, ដំេណរ តវ ន រជួប, នដំេណរជួប ក៏គឺ នជំនបួ ហឹងឯង)។ នជំនួប កុំេ ន រជំនបួ ដូេចះេឡយ។ នជំនួប កុំេ នកជីំនួប ដូេចះេឡយ។ នជំនួប កុំេ នេសចកីជនំបួ ដូេចះេឡយ។ អស់ជំនួប កុំេ អស់ រជំនួប ដូេចះេឡយ។ អស់ជំនួប កុំេ អស់កីជំនួប ដូេចះេឡយ។ អស់ជំនួប កុំេ អស់េសចកីជនំបួ ដូេចះេឡយ។ ជំនួយ ន. រជួយ, អំេពែដលជួយ; របស់ែដលេគឱ េ យជួយ, អីៗ ែដលេគជួយ; អកជួយ : ខះជំនួយ នជំនួយ។ នជំនួយ (កុំេ ប រជំនួយ, េ ះ ក េនះ ម ម ប់ រជួយ េ សចេហយ; េបចង់េ ប ក រ តវ ន រជួយ

ក៏គឺ នជំនយួ ហឹងឯង)។ ខះជំនួយ កុំេ ខះ រជំនយួ ដូេចះេឡយ។ ខះជំនួយ កុំេ ខះកីជនំួយ ដូេចះេឡយ។ ខះជំនួយ កុំេ ខះេសចកីជំនយួ ដូេចះេឡយ។

11

នជំនួយ កុំេ ន រជំនយួ ដូេចះេឡយ។ នជំនួយ កុំេ នកជីំនយួ ដូេចះេឡយ។ នជំនួយ កុំេ នេសចកីជនំយួ ដូេចះេឡយ។ អស់ជំនួយ កុំេ អស់ រជំនួយ ដូេចះេឡយ។ អស់ជំនួយ កុំេ អស់កីជំនយួ ដូេចះេឡយ។ អស់ជំនួយ កុំេ អស់េសចកីជនំយួ ដូេចះេឡយ។ k េ ប គុ. ក៏ ន : ក់ជំនួយ។ ជំេន ន. េសចកីែដលគួរេជ , ដំេណរេជ ។ នជំេន (កុំេ ប េសចកីជំេន , ដំេណរជំេន េ ះ ក េនះ

ម ម ប់ េសចកីេជ , ដំេណរេជ េ សចេហយ; េបចង់េ ប ក េសចក,ី ដំេណរ តវ នេសចកីេជ , នដំេណរេជ ក៏គឺ នជំេន ហងឹឯង)។ នជំេន កុំេ ន រជំេន ដូេចះេឡយ។ នជំេន កុំេ នកជីំេន ដូេចះេឡយ។ នជំេន កុំេ នេសចកីជំេន ដូេចះេឡយ។ អស់ជំេន កុំេ អស់ រជំេន ដូេចះេឡយ។ អស់ជំេន កុំេ អស់កីជំេន ដូេចះេឡយ។ អស់ជំេន កុំេ អស់េសចកីជំេន ដូេចះេឡយ។

12

ជំនុំ១ កិ. ពិេ ះ កងេវ ជួបជំុ, ពិ ក កងេវ ជួបជំុ : ជំនំុកី ជំរះកី។ Ø ជំនុំជ មះ : ជំនំុឱ ជះ សលះ។ ជំនុំ២ ន. ទី បជំុជន, ភូមិ, តំបន់ែដល នមនុស េ ចន, កង : ទីជំនុ ំ សកជំនំុ ក លជំនុំ។ ជំនុំ៣ .និ. ប ; ក ស ប់េ បដករែលកចំនួននីមួយៗអំពីចំនួនេ ចនឱ ច់េ យែឡក : ជំនំុអកនគរ ំងមូល ពះម ក ត ធំបំផុត ជំនំុមនុស ំង១០ ក់េនះ តវ ត់មនុស ៣ ក់ឱ េ ំផះ។ ប១ កិ. ចូលសព ច់, ហូរ សក់ :

ទឹក ប។

ប២ កិ. ដងឹ : សូម ទង់ ប កុំេ សូម ទង់ដងឹ ដូេចះេឡយ។

សូម ន ប កុំេ សូម នដឹង ដូេចះេឡយ។

សូម ប កុំេ សូមដងឹ ដូេចះេឡយ។

13

ន ប កុំេ នដឹង ដូេចះេឡយ។ កំណត់ចំ ំ ក ប ស ប់េ បចំេ ះែតអកដៃទ។

េ ម បុ.ស. ក ស ប់បពជិតេ បិ បេងតឬ បិ ចិ ឹម : Ø េ ម បស គឺ ឪពុក។

Ø េ ម សី គឺ យ។

k ម ៉ ងេទ តឧ សកឧ សិ ឯេទ ត ែៗដល នចំ ស់ បែហលនឹង បិ របស់ខន បពជិតក៏េ េ ម នែដរ។

Ø តិេ ម ន. ក ស ប់បពជិតេ ពួកឧ សកឧ សិយក យិ េ យរួបរួម :

វតេនះ ន តិេ មេជងវតតិច ស់

សូមឱ តិេ មខំេរ នធម៌ ន់សលី ប ពឹតសចុរត ំងចិតសត តង់ គប់ េឡងនឹង នេសចកីសុខចេ មនេកនេឡងេទ ត។

ំកិ. សុី; និ យ នែតចំេ ះកូនេកងតូច ( ក ទំេយ) : េចះ ំ យខន េហយ។

ដែង កិ. ឬ កិ. . េរ បេរ ង ជួរ មមុនេ យ េមលេ េឃញ នរេប បហូរែហ :

េដរដែង រជយ។

14

ដល់១ .និ. ចំេ ះ, េ ះ តង់, សំេ េ ះ, ែដលផងេ ះ, ...ដចូ :

ខំនឹកដល់ យខំ ស់

េគឱ នដល់ពួកសម

ពីម ិលមិញខំ នឱ ក់មួយមឺុនេរ លដល់ េហយ។ k ស ប់ ពះម ក តនិងឥស រជនឯេទ តៗ, តង់ ក ដល់េនះ តវេ ប ក ចំេ ះ ឬ េ ះ ជំនួស : សូមជូនពរចំេ ះអស់េ ក... សមូ យ ធុ រចំេ ះ ពះករុ អ ស់ជីវតេលត ង...។ k ដ បេ ទល់នឹង : ំដល់ៃថែសកសឹមេយងេ ចុះដល់េ អ ល់? ំដល់េ អ ល់ក៏ ន! ចុះសីុដល់ េ េទ ត?។ មួយេទ ត តង់កែនង ( .និ.) ៃន, កុំេ ប ក ដល់ : ពះអង មប់ដ៏ ត ក់ ដល់ ប ពលរដ ំងពួង។ តវេ ប : ពះអង មប់ដ៏ ត ក់ ៃន ប ពលរដ ំងពួងដូេចះវញ។ ដ ិត ៃន េស នឹង របស់ ( មប់របស់...)។

15

គួរពិនិត ឱ ហត់ចត់កុំេ បេ យ ចឡំ ( .និ.) ដល,់ នងឹ, នវូ, ៃន េ យ ស័យ : សកមកិរ អកមកិរ សក កមកិរ េដម េ លផង ដ ប។ ដល់២ កិ. នសេ មច, នទីែដល តវេ មក : េគ នេ ដល់ សកេគេហយ។ ដី ន. គមីរែកៃខប ក់អតន័យរបស់ លី (បដិក) ខះ, របស់អដកៃន លីខះ, របស់ដី មុនៗខះ, ងដល់អតន័យរបស់គមីរឯេទ តក៏ ន : គមីរ រតទីបនី មូលដី (ដី េដម) គមីរ វមតិវេ ទនី អនុដី (ដី ប ប់) គមីរ វជិរពុទិ អ នុដី (ដី ប ប់ពីអនុដីមកេទ ត) ៃនវនយបិដក។ ឯដី ែដលេកត នថីៗ តៗមកេទ តេ នវដី (ដី ថី)។ ពះៃ តបដិក គឺ នយបិដក, សុតនបិដក, អភធិមបិដក សុទែតនដី នេ ះេផ ងៗ (ព.ពុ.)។

កងបុ ណសម័យេ ពង យ, បេទសកម េ ប ក ដី េនះេ ចនែបប នេដម :

16

Ø ដី េ ះ : លិខិតេ ះេ ...។ Ø ដី េបក : លិខិតេបក ក់ឬវតេផ ងៗ។ Ø ដី ទុក : ស ប់ យ ពះម ក ត អ ស់ជីវត, ដីេ ស...។

Ø សង ដី : លិខិតរបស់េ កេ អធិ រវតឬរបស់េ ក គសូ ត (ចំេ ះែត រេ បកងផវ រ)។ សពៃថេនះេ ះលិខិតរបស់េ កេមគណ, អនុគណនិងម នីសង ឯេទ តក៏សុទែតេ សង ដី ដូច ។ លិខិតរបស់សេមច ពះសង យកេ ពះសង ដី (គួរបេងតក េ ពះសង យកដី វញេដម ីឱ នេ ះេផ ងអំពីលិខិត

របស់ ពះ គណៈទី សេមច ែដល តវេ ពះសង ដី ែដរ)។ លិខិតរបស់សេមច ពះសង ជេ ពះសង ជដី ។ េដក កិ. សេ មចឥរ បថ មួយ េផ ងអំពីឥរ បថ បី :

េដរ ឈរ អងយ។

គឺ ក់ខនេដកេលទី, ប ប់ រមណ៍សំងំឱ លក់។ (ព. ប.) ឈប់េ យ ន ស់ដំេណរ, មិន ប ពឹតេ : េ ង ៉ សុនីនុះឥឡវេដកេ េហយ។

17

ែដល១ .និ. ក ប់ដំេណរៃនអំេពស ប់និ យ ប់ មំុខ មសព, គឺដូច ក : រែដលខំេធ ដំណឹងែដលខំឮ ក ែដលេគនិ យ េរ នែដល ជ រចំ យ ក់ឱ សង់...។ ែដល២ ន. សំណល់, របស់ែដលសល់ឬរបស់ែដលេគេ ប ស់េហយ : សុី យែដលេគ េស កសំពត់ែដលេគ...។ ត ន. ដំេណរេធឱ , េសចកី , ស ពែដលរង : Ø នចិត ត់ត ស : នចិត ជះ េជ ។ ក ត េនះេ បចំេ ះែតចិត កុសល។ េតជះ ន. េតជ, អំ ច, នុ ព, ក ំង; កេ ; េភង...។ េ យេតជះគុណបុណ ជួយឱ នេសចកីសុខ។ Ø សូម ពះេតជះតមល់េលត ង! ក ស ប់េ បកងេសចកីេផមបបងំទូល ពះម ក ត ទង់ ជ :

សូម ពះេតជះតមល់េលត ង!

18

សូម ពះ ជ នទូល ពះបងំ ខំ ឧក ៉ ... សមូ បបងំទូលេ មលងធូលី ពះ ទៃន ពះករុ សជី់វតេលត ង សូម ទង់ ប...។ ទិញ កិ. នអីៗមក របស់ខនេ យឱ ៃថ ក់េ អកលក់ : ទិញសំពត់

ទិញេស វេ ។

Ø ទិញេជ : យករបស់េគមកមុនេ យទិញមិន ន់សងៃថ េ ះអកលក់េជ អកទិញមុខ សងៃថមនិ ន។

ទូល ពះបងំ បុ.ស. ខំ, ខនខំ។ k ក េ បកង ជសពស ប់បរុសេ ខនឯង និ យ បទូលចំេ ះ ពះម ក ត ឬចំេ ះ ក ត ំងពួង។ ទូល ពះបងំ ខ ំបុ.ស. ខំ, ខនខំ។ k ក េ បកង ជសពស ប់បរុសេ ខនឯង និ យ បទូលចំេ ះ ពះម ក ត ឬចំេ ះ ក ត ំងពួង។ ទូល ពះបងំ ខំេ មលងធូលី ពះ ទ បុ.ស. ខំ, ខនខំ។ k ក េ បកង ជសពស ប់បរុសេ ខនឯង និ យ បទូលចំេ ះ ពះម ក ត ឬចំេ ះ ក ត ំងពួង។

កំណត់ចំ ំ: Ø ទូល ពះបងំ ខំ ក េ រពដ៏ខង់ខស់ ង ទូល ពះបងំ។

19

Ø ទូល ពះបងំ ខំេ មលងធូលី ពះ ទ ក េ រពដ៏ខង់ខស់ៃ កែលង ង ទូល ពះបងំ ខំ េ េទ ត។ េទប និ. និ តសព ស នស ប់និ យបនេសចកីេ យែឡក, េ បបនពី េសចកីរបស់ ក លុះែត, ល់ែត, េបលះុែត, លេប..., ដូច : លុះែតេគសួរខំេទបខំេឆយ លុះែតឱ តៃម គប់េ េគេទបេគឱ របស់ ំងេ ះមកេយង យប់មញិ ល់ែតដល់េ ៉ ង៣េទបខំទទួល នដំេណក េបលុះែតបង ពមេ េទបេគេ ំងអស់ លេបេយងអេ ញេគេទបេគនឹងមក ំងអស់ ។ េទបែតនងឹ ឬ េទបនងឹ ស ន ប់អតីត លេ ងចូលមកកងអ គត : េគមកជួបជំុយូរែដរេហយ បងឯងេទបែតនឹងមកដល់េ យេគ ខំេទបនឹងមកពីេខតេ ...។ េទប ន ស ន ប់បចប ន លជិតអ គត : េអ, េធ ៉ ងហឹងេទប នេពញ តវ េបលុះែតេ ក គ ំ មុនេទប នសិស មេកត...។ េ មនស ន. េសចកីតូចចិត, េសចកី ក់អន់ចិត : នេ មនស

20

ចិត បកបេ យេ មនស ។ នេ មនស មិន ច់េ េសចកី ផ ំ េសចកីេ មនស េទ។ នេ មនស កុំេ ន រេ មនស ដូេចះេឡយ។ នេ មនស កុំេ នកីេ មនស ដូេចះេឡយ។ នេ មនស កុំេ នេសចកីេ មនស ដូេចះេឡយ។ អស់េ មនស កុំេ អស់ រេ មនស ដូេចះេឡយ។ អស់េ មនស កុំេ អស់កីេ មនស ដូេចះេឡយ។ អស់េ មនស កុំេ អស់េសចកីេ មនស ដូេចះេឡយ។ ធនប ត ន. ក សនតេ ក សែដលេ ប យ ជំនួស ក់ មប តិរបស់ ជ រ គប់ បេទសកងសម័យសពៃថេនះ ( ក ស ក់)។ គួរេ ប ក េនះ មសម័យនិយម។ ធន់ គុ. ទីៃទពី ល គឺ នទមន ់: អងរមួយ វេនះធន់ ស់ ខំលមីនិរួចេទ។

k ជល, ប ងំ : ជំងឺធន់ របួសធន់។ k យូរ, ក នសេ មចផល : Ø សវធន់ : សវែដលេធយូរែខេទប នែផទុំ។

21

k ថង,់ ប់មិនសូវឮ : ធន់ តេច ក។ k នអំណត់, ែដលសូ៊ ំអត់ធត់មិន យខឹង ចេ តេផស ស : មនុស េនះ នចិតធន់ ស់...។ ធន់ធរ គុ. ែដល នចិតធន់, ែដលេចះអត់េចះ ំ, ែដល នអំណត់, ែដលបិុនអត់បុិន ំ : ចិតធន់ធរ មនុស ធន់ធរ។ k ក ធនធ់រ និ យចំេ ះែតចិតអធ ស័យបុ៉េ ះ េ ពីេនះក ែដលផ ំ មួយនឹង ធន់ េនះ នេ ចន តវផ ំ មគួរដល់ដំេណរេសចកី។

ប .និ. ជំនំុ, អស់ ំង, អំ ល។ k ក ស ប់និ យដករែលកចំនួននីមួយអំពីចំនួនេ ចនឱ ច់េ យែឡកេផ ង : ប មនុស ំង៣០ ក់េ ះ នែតមនុស ៥ ក់េទែដលេចះសរេសរេកត។ k និ. អស់ ំង, អំ ល ៉ ន : ប ជន ប ស

22

ប កមករ ំង យ ។ េបសកកម ន. អំេពរបស់ជនអកេ បឬកិច ររបស់ជនអក ត់ រប ន។ k សពៃថ ក េនះេ បសំេ យកអំ ចឬសិទិែដល បគល់ឱ ដល់បតិភូេដម ីេ បំេពញកិច រអីមួយេ ទីដៃទ; មុខ រ រ នកំណត់ ក់កដ េធ ៉ ងេនះឬេធ ៉ ងេ ះែដលរ ភិ ល ន បគល់ឱ ដល់ក់ រ ជ រពិេសសេដម ីេធឱ នសេ មចមួយដងមួយ :

េបសកកម ងផវទូត េបសកកមៃន រចរ អំពីេសដកិច។ k ក េនះ ប់ នេ បមក យូរែដរេហយ, ែតេបគិតដល់ន័យតង់ៗរបស់ ក េឃញ ដូច មនិសូវសម, េបេ ប “េបសិតកម” ដូច គួរ ង េ ះ នន័យ “អំេពរបស់ជនែដល តវេគេ បឬកិច ររបស់ជនអកទទួលបេ ម”។ េបសកជន ន. ជនអកេ ប, ជនអកប ន។ k ជនែដលទទួល រៈេ បំេពញេបសកកម, ក់ រែដលេគ ត់េ បឱ េ បំេពញេបសកកមអីនីមួយេ ទីដៃទ, េបេ ប “េបសិតជន” គួរ ង។ បំណង ន. េសចកីប៉ង : នបំណង (កុំេ ប េសចកីបំណង េ ះ ក េនះ ម ម

23

ប់ េសចកីបង៉ េ សចេហយ; េបចង់េ ប ក េសចក ី តវ នេសចកីប៉ង ក៏គឺ នបំណង ហឹងឯង)។ នបំណង កុំេ ន របំណង ដូេចះេឡយ។ នបំណង កុំេ នកីបំណង ដូេចះេឡយ។ នបំណង កុំេ នេសចកីបណំង ដូេចះេឡយ។ អស់បំណង កុំេ អស់ របំណង ដូេចះេឡយ។ អស់បំណង កុំេ អស់កីបំណង ដូេចះេឡយ។ អស់បំណង កុំេ អស់េសចកីបណំង ដូេចះេឡយ។ សមដូចបណំង នបំណងនឹងេ នសេ មច មបំណង។ ប ពឹតិ ន. រេធ ម, រ ន់វត បតិបតិ; ដំណងឹ; េហតុ, េដមេហតុ; េរ ង វ; ពង វ : រ ប ពឹតិ េសចកី ប ពឹត។ិ ប ពឹត ិ េនះ មសពេចញពីកិរ សព ប ពតឹ េ យផ ំមួយនឹង -បច័យ ត មត ត ិ( ប ពតឹិ) នលក រដូច

ប ត កិ., ប តិ ន. េ ះែដរ :

24

ជរ ភិ លប តេហយ ... នប តិរបស់ ជរ ភិ ល ... មិន នប ប់ឱ េ ប ក រ, ក,ី ដេំណរ, េសចកី ផ ំ មួយផងេសចកីប តិេទ ពីេ ះ ប ត ិ មសពេចញពីកិរ សព ប ត

(ឱ មសព ប ត ិេ សចេ េហយ); គួរែតេ ប ប ពឹត ិេនះឱ ដូចប តិេ ះែដរ គឺេ ប : អកនុះ ន ប ពឹតិ តឹម តវ ស់ ប ពឹតិរបស់េគ ទិ នុគតិគួរអកផងយកត ប់ ម។ Ø រ ប ពឹត កុំេ រ ប ពឹត ិ ដូេចះេឡយ។ Ø កី ប ពឹត កុំេ កី ប ពឹត ិ ដូេចះេឡយ។ Ø ដំេណរ ប ពឹត កុំេ ដំេណរ ប ពឹត ិ ដូេចះេឡយ។ Ø េសចកី ប ពឹត កុំេ េសចកី ប ពឹត ិ ដូេចះេឡយ។ ប៉ុែនេ យ នទ ប់េ បផ ំ មួយនឹង រ, ក,ី ដំេណរ, េសចក ីផងដូេចះយូរ ស់េ េហយ, េ ះបីខុសពីែបបេវយ ករណ៍ែខរ ៉ ងេនះក៏េ យ អកអក រ សក៏គួរពិ រ ឱ ហត់ចត់លិតលចុះ។ ប សន៍ ន. ក ប ប់, ក ំេផ, ប ំ។ k ែខរេយងេ បចំេ ះែត ក សមីរបស់ឥស រជនេ ពីក ត : Ø ទទួល ប សន៍េ ក គឺ ទទួល ក េ ក

25

Ø េ ក ន ប សន៍ គឺ េ កនិ យ។

k ក ប សន ៍ស ប់េ បចំេ ះ ឥស រជន គហស។

បសូត១ កិ. ស លកូន។

ែខរេយងេ ប រ.ស. ស ប់េ សី ក ត ស លកូន។

បសូ ២ ន. ដំេណរស លកូន, រស លកូន។

ែខរេយងេ ប រ.ស. ស ប់េ សី ក ត ស លកូន។

ក់១ ន. ែរឬរតនវតមួយ បេភទ នសម រ-ស ច់រង នតៃមរងប ប់ពី សមក, របសស់ ប់ យនិង បកប រ នេ ចន ៉ ង... : ក់ដួង ក់សុទ ក់ែណន ក់មួយេរ ល។ Ø ផិល ក់ : ផិលែដលេធេ យ ក់។ Ø បអប់ ក់ : បអប់ែដលេធេ យ ក់។ ក់២ ន. ក សេចញឱ េ បស ប់ យជំនួស ក់ក៏េ ក់ ែដរ :

ក់មួយេរ ល ក់ ំេរ ល (គួរេ ធនប ត ឬ ហរិ ប ត វញ) ...។

26

ពណ៌ ន. (សំ. វណ៌; . វណ “សម រ, ពួក, ក់ តកូល, េភទ, កសរេសរ, គុណែដលគួរសរេសរ, អក រ, ...”) សម រ : ពណ៌ស ពណ៌េ ពណ៌េល ង ពណ៌ បេផះ ពណ៌ កហម...។ ក ពណ៌ េនះែខរេយងេ បចំេ ះែតសម រៃន វត េផ ងៗ នសំពត់ េដម េបចំេ ះ មនុស ឬ សត េ ប ក សម រ, េគនិ យ : េ សម រេ ត មនុស សម រ-ស...។ ពនឹក គុ. ែដលគួរភឹក, ែដលគួរេស ម : ចពនឹក

ភ័យពនឹក

ភ័យដ៏ពនឹក

េភងេឆះផះេពញ ំងភូមិ អគិភ័យដ៏ពនឹក។

កុំ ចឡំេ ប ក ពនកឹ េនះ អរពនឹក, សប យពនកឹ េ ះពំុែមនេហតុគួរឱ ភឹក ឱ េភច ឱ សន់ ភ័នគំនតិេទ។

27

ពួក ន. បន, ចំនួន េ ចនេ យែឡកេផ ងៗ, ចំនួន បជំុេ យ កម : ន់ពួក េ េ យពួក េលក ពួក។ Ø ពួកេកង : បនេកង, េកង ំង យ។ Ø ពួក ៉ ក : គូកន, មិត, សំ ញ់។ ពុំ និ. មិន, ឥត : ពុំសូវល េ ពំុ ន

េធពុំេកត

ពុំ បេសរ ពុំ ប់ចិត

ពុំយូរបុ៉ ន

ន ដ បពំុែដល ច់

េធដូេចះេទ តពំុ នេឡយ...។

k មទ ប់េ ប, េប អកតូច និ យសីកងសំ ក់ ឥស រជនែតងេ ប ក ពុំ ជំនួស ក មិន ដ ប : ទូល ពះបងំ ខំពុំែដល នេឃញ

28

ខំ ពះ ទ ស់ពុំែដល នេ

រេ ះខំ ទេធពុំេកត

េសចកីគួរពំុគួរសូម...អភ័យេ ស។

Ø ពុំ : មិនល, នេ ហង, ំឆង; នជំង។ឺ Ø ពុំ េប : មិន េប។ Ø ពុំ េបប ី : មិន េបប។ី Ø ពុំ បីេប : មិន បីេប។ Ø ពុំសមេប : មិនសមេប។ Ø ពុំសមបីេប : មិនសមបីេប។ Ø ពុំលង់េឡយ : មិនយូរេឡយ...។ ពុំេ ះ ឬ ពុំេ ះេ ត និ. មួយេទ ត, មួយវញេទ ត, មួយវញេ ត, េបមិនដូេ ះ។ k ក និ ត ស នស ប់េ បតស ត់េសចកីប ប់អំពី ក ឬ, ឬក,៏ ឬ ។

េ បេរ ងបន មលំ ប់មុខេ យ គឺ ក : ឬ តវេរ ងមុន ឬក៏ តវេរ ង តង់ទី២ ពុំេ ះ តវេរ ង តង់ទី៣

29

ពុំេ ះេ ត តវេរ ង តង់ទី៤ : តវ ត់បេ មឱ េ ប់ ឬ ំេផនឹងមនុស អកេ មក ឬក៏សរេសរសំបុ តឱ បេ មយកេ ពុំេ ះេផនឹងេគអកេ មក ពុំេ ះេ តបិទែតម បេផ មៃ បសណីយ៍ក៏ ន។ ពហ រ ន. ( .) អក ប ពឹត ពហ រ ។ k ក េនះ មលទិ ហណ៍សំេ យកអកែដលកំពុង ត់េរ នេវទឬអកែដលកំពុងសិក លទិ ស ឬក៏កំពុង ប ពឹតធម៌ មែបប ស ។ k មលទិពុទ ស សំេ យកអក ប ពឹត ពហចរយធម៌ មួយឬសំេ ចំេ ះែតអកែដលេវ រេមថុនធមេ យ ច់ ត ៉ ងដូចបពជិត នភិក, មេណរ េដម។ k មលទិបុ ណសំេ យកកុ រឬកុ រែដលេ លីវសុទ ធ។ k ងលទិែខរែដលេ ប មទ ប់េ ចនែតសំេ យក កុ រ ជទំង់េ សី ពហ រ។ ែតេប មែបប តឹម តវ ពហ រ ស ប់េ បុរស, ឯ សី តវេ ពហ រនី។ មិន និ. ក និ ត បដិេសធស ប់និ យ មំុខ កិ., គុ. ឬ កិ. . នេសចកី “ពុ,ំ ឥត” :

មិនេកត

30

មិនេឃញ មិន ប់ មិនដឹង មិនតូច មិនធំ មិនយឺត មិនយូរ មិនេល ន មិនល មិន កក់...។ Ø មិន : ពុំ ។ Ø មិន េប : ពុំ េប។ Ø មិនសមេប : ពុំសមេប។ Ø មិនសមបីេប : ពុំសមបីេប។ k កងស ត់េសចកី បដិេសធនីមួយ, ល េបេ ប ក មិន, ពុំ ឬ ឥត េនះ ងេដមេហយនឹងេ ប ក ក៏េទ េនះ ងចុងផងពំុនេឡយ, ដចូ :

ខំពុំែដល នឮក៏េទ

31

ខំឥតែដល នដឹងក៏េទ ខំមិនែដល នេឃញក៏េទ។ k េ ប ៉ ងេនះេពញ ខុស ំង សង េ ះ តឡប់ យេសចកីមនិែមន បដិេសធេ វញ, តវេ ប ក េទ, េឡយ ឬ េ ះ េនះវញ : ខំមិនែដល នេឃញេទ ខំពុំែដល នឮេឡយ ខំឥតែដល នដឹងេ ះ។ ឯ ក ក៏េទ េនះ សពបដិេសធ ស ប់េ ប នែត មួយនឹងក នឹង េរ ងេ ងេដម, ដូច :

ខំនឹងែដល នេឃញក៏េទ ខំនឹងែដល នឮក៏េទែដរ ខំនឹងែដល នដឹងក៏េទេ ះ គឺ ខំមិនែដល នេឃញេទ...។ មុឺន ឬ ហនឺ ប.សំ. ចំនួនសំខ ដប់ ន់ (១០ ០០០)។ k ន. ប សកិម នីមុនទីឃុន ប់ មលំ ប់ប សកិពី ក់េ មបំផុតេឡងេរ ងេ ក់េល : មុឺន ឬ ហឺន ឃុន

32

ហង ពះ ឧក ៉ ។ មបេវណី ជ កងកមជរដពី ល ន់បុ ណ, កូន បសរបស់េស បតីឬរបស់េសច ញ់ តវេ មុនឺ ំងពីេ កុ រតូចពំុ ំ ច់ំងេឡយ (េបកូន សីេ អក ង)។

ែម៉ ត ន. េ ះរ ស់ ំង បែវងដប់េដសីុែម៉ តឬមួយរយសង់ទីែម៉ តឬក៏មួយ ន់មិលីែម៉ ត។ k រ ស់ែដលកងសម័យសពៃថេនះែខរេចះេ បេពញ ំងកមជរដ។ k េបេធ បនឹងរ ស់របស់ែខរពីេដម តវ នឹង បែវងពីរហត ងេឈែដលេ ហត ត (ពីរហត ត)។ k េធ បនឹងហតមនុស ប កតី សពៃថេនះេ ចនែតពីរហតមួយទះឬេលសខះពីេ ះបនិចបនច (ែម៉ ត សរេសរ ត់ ម. )។ Ø េដសីុែម៉ ត : បែវងដប់សង់ទីែម៉ ត (ដ.ម.)។ Ø សង់ទីែម៉ ត : ចំនួនឬ បែវងមួយរយ គែដលែចកឬែដលែបងេចញពីកងមួយែម៉ ត (ស.ម.) ។ Ø មិលីែម៉ ត : ចំនួនឬ បែវងមួយ ន់ គែដលែចកឬែដលែបងេចញពីកងមួយែម៉ ត (ម.ម.) ។

33

Ø េដ ែម៉ ត : ច យឬ បែវងដប់ែម៉ ត ( .ម.)។ Ø ហិកតូែម៉ ត : ច យឬ បែវងមួយរយែម៉ ត (ហ.ម.)។ Ø គីឡែម៉ ត : ច យឬ បែវងមួយ ន់ែម៉ ត (គ.ម.)។ Ø ែម៉ ត េរ : នទំហំទបីួន ជងេស គ, ែម៉ តេទគុណ (ម.២); កុំេ ប ក ែម៉ ត ក េ ះ ក គ ស់ពុំសមរម , តវេ ប ក ែម៉ តេទគុណ ឬ ែម៉ ត េរ ( ម ំង) វញក៏ ន។ Ø ែម៉ តគបុ : នកមសម់ួយែម៉ តបួន ជងេស គ, ែម៉ ត តីគុណ (ម.៣)...។ ស់ ន. អក នអំ ច ន់ ប់អីៗែដល របស់ខន, ឥស រជន :

ស់ផះ ស់ ទព ស់បំណលុ...។ Ø ស់ខន : មីខន, ខនរបស់ឯងឬខនរបស់េគ។ Ø ស់ជីវត : ស់ជីវតេលត ង, ស់ែផនដី, ពះ (ក តទង់ ជ ), តវេ ប ក ពះករុ ផ ំ ងេដម ដ បគ ឺ: ពះករុ ស់ជីវត, ... (បុ ណេ ប អ ស)់។ Ø ពះអង ស់ : ពះ ជបុ ត ឬ ពះ ជបុ តី ៃន ក ត ទង់ ជ ឬ ក តទីឧភេ ជ, ក តទីឧប ជ, ក តទឧីបយវុ ជ, ឬក៏ បុ បុ ត ីែដល

34

េកតអំព ី ពះ ជបុ ត រួមនឹង ពះ ជបុ ត។ី Ø អកអង ស់ : បុ បុ ត ី ែដល ន ពះអង ស់ បិ ឬ បុបុ តី ែដលេកតអំព ីអកអង ស់ រមួ បិ ( ក ធម ែដលេ បប កតី ស់) ...។ ក់ គុ. មួយ ក់ :

មនុស ក់ ពីរ ក់ េកង ក់ ស់ ក់។ Ø ក់េទ ត : មួយ ក់េទ ត, អកមួយេទ ត។ Ø ក់ឯង : ក់គត់...។ េយង បុ.ស. ខំ ំង យ, ពួកខំ : េយង តវេ ។ ស ប់និ យ បទូលក ត ព.ប.ុ : េយងខំ ពះអង; ព.ស.ស. ទលូ ពះបងំ ខំ ងំ យ...។ ស ប់និ យនឹងេស បតី : េយងខំ ពះ ទ ស់។ ស ប់និ យនឹងម នីសកិធំចុះពីេស បតីមក : េយងខំ ពះ ទ។ ស ប់និ យនឹង ពះភិកសង :

35

េយងខំ ពះករុ ។ ស ប់និ យនឹងម នីសកិតូចឬនឹង សេ យេ រព : េយងខ។ំ េប សីេ ប មលំ ប់ ន់ ក់ខស់ ប ន តឹមែត : េយងខំ ស់, េយងខំ, េយង ប៉ុេណះ។ រែលក កិ. ែចក គ, ែបក គ, ែញក គ : បមូលមនុស មិនឱ រែលក ។ Ø ែចករែលក : ែចកែបងឱ គេស ឬតិចេ ចន ង ប៉ុែនឱ ន គប់ ។ Ø េដររែលក : េដរែបក សេចញពី ។ ស ន. ែដន, បេទស; អកេ កងែដន, ប ជន។

ែខរេ ប ក េនះសំេ េសចកី “ ប ជនស ប់ែដន (េ ពីពួក ក ត និង ហឺន)” : ពួក ស ែកន ស។ Ø ស ស : ស ខំបេ មេគ, ប សែដលទុក ខំស់ែផនដី។

Ø ស ប : ពួកជនចំណះុែដន, ប ស។

36

Ø ប ស : ពួកជនចំណះុែដន, ស ប ។ Ø ប ស : ស ំង យ, ស គប់ ។ Ø ប ស : ប សកង ច កនីមួយ។ Ø ប នុ ស : ប សធំតូចកង ច កនីមយួ។ រូប ន. ធម តែដលែ ប បលឬ វ សេ យេហតុេផ ងៗ នេ និង ត ក់េដម, អីៗែដល កដដល់ :

ខន

ខន ណ

ទង ់

ទង់ យ

ែភក

ង

លម

ស ន

អង ... : រូបេគ រូបេយង រូបល រូប កក់

37

មនុស សត ល់រូបសុទែតមិនេទ ងដូច ។ k ក រូប ស ប់េ ប ចុងចំនួន ប់បពជិតឱ ដឹង ប៉ុ ន : ភិកមួយរូប មេណរពីររូប បសមួយរូប បរ ជកេ ចនរូប។ k ក ចុងចំនួន ប់ នទ ប់ឱ េ បេផ ង ម ក់បុគល : ពះពុទ ពះបេចកពុទ ពះអរហន េ ធិសត ពហ េទវ សកិធំ ក ត។ k បពជិតអកធំ តវេ ប ក អង គឺេ ប : មួយអង ពីរអង េ ចនអង។

38

k បពជិតធម ឬ ម រូប គឺេ ប : មួយរូប ពីររូប េ ចនរូប។ k គហសេ ពីក ត ក់ គឺេ ប : មួយ ក់ ពីរ ក់ បី ក ់ េ ចន ក់។ រែលក កិ. េធឱ ែញកេចញខះ, បំែបកេចញខះ, េធឱ រលស់េចញខះ, យកេចញខះ, ែចកឱ ខះ ម រគួរ : រែលកមបែចក ។ ឬ និ. ក និ តស ប់និ យេ យេសចកីសង ័យ, មិន កដ, មិន ច់េ សច, មិនអស់មិនេហយ : មិនែមនឬ? នែដរឬ? សឬ ក់? Ø ឬក៏ និ. ពុំេ ះក៏ :

39

ៃថេនះ ឬែសក ឬក៏ នែសក។ Ø ឬ និ. ពុំេ ះ : េឃញ ឬឮ ឬ មិនេឃញមិនឮេទ?។ Ø ឬេទ និ. ែដរេទ? : នឬេទ?។ Ø ឬ...ហ៎? និ. ែដរ...ហ៎? េទដឹងហ៎? បែហល មិនេកតេទឬហ៎?។ Ø ឬអី? និ. ឬដូចេមច?, ឬេមច? : មិនេ េទឬអី?...។ Ø ឬអ?ី និ. ឬដូចេមច?, ឬេមច? : មិនេ េទឬអី?...។ លក់១ កិ. ចំ យទំនិញ, ឱ របស់េ អកទិញេ យយកៃថ :

លក់ទំនិញ។

តវគយលក់៣០០០េរ ល (ពិន័យ មច ប់ប តិ)។ រលក់១ ( ក ច ប់) គឺ កិចសន មួយែដលជន ក់េ អកលក់ តវេផរកមសិទិៃនវត មួយឬសិទិ មួយរបស់ខនឱ េ ជន ក់េទ តេ អកទិញ ែដល អក តវេចញៃថ ក់ មតៃមៃនវតេ ះឱ អកលក់វញ។

40

រលក់២ ( ក ច ប់) គឺ កិចសន ែដលបុគល ក់ នតពកិចេផរកមសិទិៃនវតមួយ ឬសិទិ មួយឱ េ បុគល ក់េទ ត

ែដល ន តពកិច តវ បគល់ ក់ៃថវតឬសិទិេ ះមកវញ។ Ø លក់ខន កិ. ចំ យខនឱ អកេ បេ មេគ។ Ø លក់េជ កិ. លក់ពុំ ន់យកៃថដល់ៃដ មេ េឡយេ យេជ អកទិញនឹងេចញតៃមឱ ពំុ ន។ Ø លក់ដូរ កិ. លក់ខះដូរខះ គឺលក់របស់របិុចរបីុ យរង។ Ø លក់ដុំ កិ. លក់ ំងដំុៗ ទីៃទពីលក់ យ។ Ø លក់ យ កិ. លក់ យៗ មែតេគទិញអីៗ ប៉ុ នៗក៏េ យទីៃទពីលក់ដុំ។ Ø លក់ៃព កិ. ពិន័យលក់េទគុណ ( យមកពី ក លក់ពិនយ័ ឬ ពិនយ័លក់)។ ក លក ់ េនះេបរបស់ែដល ក់ទង ង ពះពុទ ស តវ

វ, អកលក់និងអកទិញ តវ វ ដូច : វគមីរ វ ត វៃ តចីវរ វេស វេ ធម៌...។

41

េបបពជិតនិងអកលក់ តវ ពិ រ ដូច : េ ក គឱ េគពិ រ ែត តមួយេទឬឱ េគពិ រ េ គ ងបរ រអីេទ តែដរ?...។ លក់២ កិ. េដកស៊ប់ ត់ រមណ៍មិនដឹងខន (លក់មយួល ក់)។ Ø លក់លង់ កិ. លក់ ជលដំេណក។ Ø លក់លន ់ កិ. លក់ហសួ ប ណ, លក់េ មិន យ ក់, លន់លក់។ Ø លន់លក ់ កិ. លក់ហសួ ប ណ, លក់េ មិន យ ក់, លក់លន់។

ក ព លក់លន់លង់េ េ ះខនេដកេ កង គឹ ន នេ រកំ ច ច ស់ រ ន លួច ទព េហយ ន របិទដូចេដម។ s Ø លក់ កិ. លក់ពភឹមពែភត គឺេសរលក់េសរ ក់ ( លីេ កបិមិទ “លក់ ” រយល់សបេឃញអី ៗេ ះពិតកី មិនពិតកី េឃញ តង់សបក់េនះឯង ពុំែមនេពញ លក់ ពុំែមនេពញ ក់ គឺ តង់ចេ ះលក់និងក;់ ព. .ពុ.)។

k (ព. ប.) េដកលក់ឬលក់ និច ំគំនិតេ កងដំេណរមិនយល់រខុស តវឬ បែហសេធស និច។

42

លេម ង កិ. េធឱ េល ង, ឱ េផ ងេ រក ង ង ង (ចំេ ះែតផវចិត) : លេម ងចិត លេម ងេសចកី េ កម ត់កីលេម ង។ លុយ ន. េ ហៈស នមូលតូចសំែប៉ត នរូប ពឬ នឹងអក រស ល់, ស ប់េ ប យ ជំនួស ក់។ k កងកមជរដសម័យពីេដម នតៃម ពរីេសន និង មយួេសន, សពៃថេនះ នតៃម មួយេសន នងិ កនះេសន; េ យមកពី ក លី (Louis) ែដល ពះ ម ពះម ក ត បេទស ំងកងសម័យពីេដម...។ k ក ម េ ក់ ែដលស ប់ យ យកងកមជរដសពៃថ : េគ នលុយេ ចន អស់លុយ យរលីង។ ស់ទុំេ ក កំុេ ក់ នម់ុឺន លុយ ពីេ ះ លុយ នតៃមតូច ង ក់ គឺកុំនិ យប បវត នតៃមឱ ថយេ ក ( ស់ៗ ត់សុីអំបលិ ពហក់)។

េ ក១ ន. ស វធម៌ែដលែតងេកតែតងវ សេរ យៗឬែដល ត់ ៗេឃញ ៗគឺែដលេកត នេហយ ត់ ត់េហយ នេឡងវញ ម លសម័យ;

43

េបនិ យេ យ រេរ ប ប់ : ដ ី ទឹក េភង ខ ល់ ស នសួគ ៌ ននរក ន ពហ នេ បត នមនុស មនុស សតទូេ ំងអស់...។ k េ ប ប់ មួយនឹងសពដៃទ ន មគួរដល់ រ បកប។ k េ បេរ ង ងេដម អ.ថ. េ កៈ, ដូច : េ កធម៌ េ ក ល េ កសនិ ស...។

44

k េបេរ ងពី ងចុង អ.ថ. េ ក, ដូច : េទវេ ក ពហេ ក មនុស េ ក...។ េ កក : េរ ង វស ប់េ ក, េរ ងេ ពង។ េ ក ណ ុ : មនុស ែដល ប ពឹតអំេព កក់ៃ កេពកទុកដូចដងត់ឬដូច ច មងកងេ ក, េ ក ណ។ុ េ កគតិ : ដំេណររបស់េ ក គឺកិច ររបស់មនុស ឬសត។ េ កគរុ : េ កគុរុ, អកធន់កងេ កឬែដល គរបស់សតេ កគឺ ពះសព ពុទ; មលទិ ហណ៍ ពះ ពហ។ េ កចក : េ កចក , ែភករបស់េ កគឺ ពះ ទិត ។ េ កចក : េ កចក, ែភករបស់េ កគឺ ពះ ទិត ។ េ កចិ : េសចកីរះគិតអំពីេ ក គឺ ររះគិតរកេហតុរកដំេណរកងេ ក។ េ កជនក : េ កបិ , បិ របស់េ កគឺ ពះសវិៈ ឬ ស ( មលទិ ហណ៍)។ េ កបិ : េ កជនក, បិ របស់េ កគឺ ពះសវិៈ ឬ ស ( មលទិ ហណ៍)។

45

េ កជននី : េ ក , របស់េ កគឺ ង ឧ ឬ លក ី( មលទិ ហណ៍)។ េ កេជដ : េ កេជស, េ កេសដ, អក បេសរឬអកចម ង ងសតេ កគឺ ពះស សមទ; មលទិ ហណ៍ ពះ ពហ។ េ កតចរ : រ ប ពឹតអំេព បេ ជន៍ដល់េ ក (ចររបស់ពុ ទិបណិត)។ េ ក ត័យ : េ កបី គមឺនុស េ ក, េទវេ ក, ពហេ ក; នន័យដៃទេផ ង េមឃ ឬ នសួគ៌, ែផនដ,ី ឱ សក ល (ចេ ះ

េមឃនិងដី) ឬ ល។ េ កធម : ធម របស់េ ក គឺ រមិនេទ ងរបស់េ ក។ េ កធម៌ : ធម៌ស ប់េ ក គឺ រៈ, ស ប់ ប់ឬធមរបស់សតេ ក; មពុទ ស ន៨ ៉ ង : ១- ភៈ : រ ន ២- អ ភៈ : រ ន នឬ តបង់ ៣- យសៈ : រ នយសសកិ ៤- អយសៈ : រមិន នយសសកិឬ រេ ះ ក់យសសកិ ៥- បសំ : រសរេសរ ៦- ន ិ : រតិះេដ ល

46

៧- សខុៈ : រ នសុខ ៨- ទកុៈ : រ នទុក។ េ ក : េ ក ត, អកបេងតេ ក គឺ ពះ ពហ ឬ ពះសិវៈ ( មលទិ ហណ៍)។ េ ក ត : េ ក , អកបេងតេ ក គ ឺ ពះ ពហ ឬ ពះសិវៈ ( មលទិ ហណ៍)។ េ ក តុ : ច ក ល, ទំហំេ កកងមណលច ក លមួយៗ។ េ ក ថ : អកែដល ពំ ក់សតេ កគឺ ពះស សមទ; មលទិ ហណ៍ ពះ ពហ, ពះសវិៈ, ពះ យណ៍។

េ ក យក : អកដឹក សំតេ ក ( ពះសព ពុទ)។ េ កនិ ទ : សូរសពគឹកកងកងេ ក; ដំេណរល ីេលចឮ យសុសកងេ ក។ េ កនិយម : ធម របស់េ ក។ េ កនិស តិ : ែដល ស័យេ កងេ ក, មនុស ឬអីៗ ំងអស់ែដល នេ កងេ ក។ េ កនគូ : អកដល់នូវទបីំផុតេ ក ( ពះខី សព)។ េ កនទស ី : អកេឃញទីបំផុតេ ក គឺអកេឃញ ពះនិ ន ( ពះពុទ, ពះបេចកពុទ, ពះអរហន)។

47

េ កនរ : ទីឬ បេទស ចេ ះេ ក; េ ះនរកេ តង់ចេ ះេ ក (េ េ កនរនរក ក៏ ន)។ េ កបថ : េ កបទ, ផវេ ក គឺស ប់ ប,់ ែបបបទ, ទំេន មរបស់សតេ ក; ទំេន ម សកេទស។ េ កបទ : េ កបថ, ផវេ ក គឺស ប់ ប,់ ែបបបទ, ទំេន មរបស់សតេ ក; ទំេន ម សកេទស។ េ ក ល : អករក េ ក គមឺ ជ៤អង អក គប់ គងរក េ ក។ េ កប វតិ : េ ក បវតិ, ពង វ រេ ក។ េ ក បវតិ : េ កប វតិ, ពង វ រេ ក។ េ ក បទីប : បទីប (ពនឺ) របស់េ ក ( ពះសព ពុទ)។ េ ក បសិទ : ែដល កដ, ក់ច ស់ដល់ពួកមនុស ទូេ , ែដល នេគដឹងឬែដល នេគ ល់េពញ ស។ េ ក : ដំេណរ, រ ប ពឹតេ របស់េ ក; កិច ររបស់មនុស ; ររស់េ របស់សតេ ក។ េ កវឌ នៈ : េ កវុឌ ិ, េសចកីចេ មនរបស់េ ក។ េ ក ទ : េ កេ រ, សមីឬេ របស់េ ក។ េ កវ : េ កវទ , វ ស បេ់ ក។

48

េ កវទ : អកេចះវ ស ប់េ ក។ េ កវទ ូ : អកដឹងច ស់នូវេ ក ( ពះស សមទ)។ េ កវ ស : េសចកី វ សេ ក, រ បល័យេ ក។ េ កសកី : េ ក ក ី, ប ល់របស់េ កគឺ េភង; ពះ ពហ។ េ កស ន : ទង់ យឬែបប ពពិភពេ ក, ភេូ ល។ េ កសនិ ព : េសចកីសបរ់បស់េ ក។ េ កសនិសុខ : ដំេណរសុខ នរបស់េ ក។ េ កសនិ ស : ពពួកសតែដលេ ស័យកងេ ក, ពួកមនុស ; េ ក ំងអស់។ េ កសព : សូរសពរបស់េ ក; សមីរបស់សតេ ក។ េ កសិត ិ : ដំេណរសិតេ របស់េ ក, ដំេណរែដលេ កំងេ ម លកំណត់; យុែផនដី។

េ ក ស : េ ក សៈ, េសចកីរក យរបស់ពួកមនុស ...។ េ ធិបតី : អធិបតីរបស់េ ក (ម ពហ); ស់របស់េ ក, សទ់ីប (េសចច កពតិ)។ េ ធិបេតយ : រ ប ន់យកេ ក ធំ គឺ រ ចចិតពួកមនុស ផង ; រ បង បយ័តមិន ៊ នេធអំេព កក់េ ះ ចេគដឹង នឹង ស់េគទុក មុន។

49

េ ធិប យ : េ ភិ យ, េសចកីអធិប យអំពីេ កស ន។ េ នុវតន៍ : េ នុវតិ, រ ប ពឹត មេ ក គឺ រអនុេ មមែបបរបស់មនុស ផង រយកត ប់ ។

េ នុវតិ : េ នុវតន៍, រ ប ពឹត មេ ក គឺ រអនុេ មមែបបរបស់មនុស ផង រយកត ប់ ។

េ មិស : េ សៈ, នុយរបស់សតេ ក គឺប មគុណ (រូប, សំេឡង, កិន, រស, សមស )។ េ សៈ : េ មិស, នុយរបស់សតេ ក គឺប មគុណ (រូប, សំេឡង, កិន, រស, សមស )។ េ យតៈ : េ យត ស, គមរីសែមងគតិេ កែដលនដំេណរេសចកីរយីករ កមិនគួរេជ ឬគមីរ ែដល នេសចកីបដិេសធ នសួគ៌ ននរក មិន ន។

េ យតិកៈ : អកែដល ត់ជំ ញ ងេ យត ស; េបសី េ យ ។

េ កុតរ : េ កុតរធម៌, ធម៌ចមងសតឱ េចញផុត កេ ក គឺមគ៤, ផល៤, និ ន១; េ នពេ កុតរធម ៌ក៏ ន។

50

េ កុតរធម៌ : េ កុតរ, ធម៌ចមងសតឱ េចញផុត កេ កគឺមគ៤, ផល៤, និ ន១; េ នពេ កុតរធម ៌ក៏ ន។ េ កុតរចិត : ចិតែដលឆងផុត កេ កគឺចិតរបស់អរយបុគលែដល នសេ មចមគផលេហយ។ េ កុតរសម តិ : មគផលនិ ន។ េ កុត ភិសម័យ : រ នសេ មចមគផល។ េ កុត រយមគ : ផវអរយបុគលស ប់ឆង កេ ក។ េ េកស : អក ចម ង ងសតេ កគឺ ពះស សមទ ( មលទិ ហណ៍ ម ពហ)។ េ េកសរៈ : អកែដល ធំកងេ កឬ ងសតេ ក។ មេ ធិសត ែដលពួកពុទ សនិក ងឧតរនិ យឬម នសនតេ យែផ ផ ំ មមតិរបស់ខន, ប សជំេន ធំ ង របី ច់រក សតេ កកង ស របស់ ពះសក មុនីេ តម, ផេធ ប នឹង ម ពហ ឬ ស របស់ពួក ហណ៍ (េ អវេ េកសរៈ ក៏ ន)...។ ជនេ ក : បេទសស ប់សតេ កេ ស័យ, កែនងេកត ប់របស់ពពួកសត។ េទវេ ក : នសួគ ៌។ បរេ ក : េ ក ងមុខ។

51

េបតេ ក : េ បតេ ក, នេ បត , លំេ របស់ពួកេ បត។ េ បតេ ក : េបតេ ក, នេ បត , លំេ របស់ពកួេ បត។ ពហេ ក : ន ពហ។ មនុស េ ក : នមនុស ; មនុស បស សី។ យមេ ក : អ យេ ក, អ យភូមិ។ អ យេ ក : យមេ ក, អ យភូមិ។ សតេ ក : សតេ ក, ពពួកសត។ សតេ ក : សតេ ក, ពពួកសត។ ឥធេ ក : េ កេនះ, តិេនះ។ ឱ សេ ក : គ ស...។ េ ក២ បុ.ស. ពះអង; អក; ត់។ k ក េ រពស ប់និ យ ជំនួសេ ះបុគល ក់ខស់ ងខនឬ ក់េសនឹងខនែដល តវនិ យេ រកឬែដល តវនិ យដល់ : អេ ញេ កពិ ! េ កមិនអេ ញមកេទ។ k ស ប់េ បផ ពំី ងេដម ម ម ែដលគួរ បកបេ យេសចកីេ រព : េ កអកឧក ៉ ...

52

េ កអភិ លេខត េ ក យ េ កឪពុក េ ក គ េ ក េ ក យ េ ក េ កកយ...។ k ស ប់េ បពជិត ំងពួង : និមនេ ក ន់...។ លំេ ន. កែនងែដលេ , កែនងស មប់េ , ទីែដលេ , ទីស ប់េ : ៃ ព លំេ របស់សត ផះ លំេ របស់មនុស ។ គួរកំុេ ប ទីលំេ េ ះ លំេ មសព ប់េសចកី ទី-ស ប់េ េ សចេ េហយ េបែថម ក ទ ីមកេទ ត ឱំ ផន ឱំ ធន់, េប តវ រេ ប ក ទី តវ ទីេ ឬ ទី លំេ កគ៏ ឺលំេ ហឹងឯង។ ប ដិ រ ន. អកែដល នេសចកីេ ក យចិត, អកែដល នេសចកីនឹក យេ យ, អកែដល នេសចកីនឹកតូចចិតេ ះដឹងខន ខុស។

53

េប សី ប ដិ រនី។ ន វប ដិ រៈ (កុំេ ប ន ប ដិ រ េ ះ ក េនះ រក ម មែដល េ ះមនុស ឬ សត អកទទួលសេ មចនូវអំេព

េ យខនឯងេ សចេហយ)។ ស ប១់ ន. ទ ប់ែដលេកត នេ យ ន ប់ឮតៗមក, ទំេន ម, ែបប, ែបបបទ : ស ប់ សក ស ប់ បេទស ស ប់ បិ េធ មស ប់បុ ណពីេ ពង យ។ ស ប់២ ក.ិ (រ.ស.) ប់ “េសច ប់” : Ø ទង់ ពះស ប់ : ទង់ ប់។ សេមច១ ន. េ កអក នេតជះេ ចន, េ កអក នបុណ នអំ ចធំ។ សេមច២ គុ. ខង់ខស់, ឧដុងឧតម, ែដលេថងសកិ ែដលេថងអំ ច, ែដលេថង ន។ k ក ស ប់េ បបែនមេល ពះ ម ឬេល ននរ ក ត ម នី សកិខស់ : ពះ ទសេមច ពះហររក ឥស ធិបតី...

54

សេមច ពះម ក តិ នី សេមច ពះឧបយុវ ជ សេមច ពះឧភេ ជ សេមច ពះវរ ជជននី សេមច ពះម ឧប ជ សេមច ពះសង ជ សេមច ពះេរ ម សេមច ពះអនុជ...។ Ø សេមចេ ព : ននរេស បតីទី១ស ប់េ ( នែតពីកងសម័យបុ ណ) ...។ សម រ ន. ពណ៌ (ស ប់េ បចំេ ះ មនុស និង សតនិករ ំងពួង) : ខំេដរអំ ញ់មិញេនះ បទះមនុស កំេ ះ ក់ ងេសង សម រសែណក យដឹកេ កេ ម វមួយសម រេ ត។ កុំនិ យ : េ ពណ ៌េ ត មនុស ពណ៌ សែណក យ, ...។ ស ន១ កិ. េធឱ ន។ k េដក (ស ប់ គហស ឥស រជនឬ គហសែដលគួរេ រព) :

55

េ កកំពុងស ន

អេ ញែម៉ស ន!។

ស ន២ គុ. ែដលសប់ឥតទុកភ័យ, ែដល នសុខ សល :

Ø សុខស ន : សុខ ន។ ស ប់១ គុ. ែដល ន ប់, ែដលប មង, ែដល តវ បកប ម រ : ក ស របស់ស ប់សរេសរ ែដក របស់ស ប់េ ប រ នេ ចន ៉ ង។ Ø ម នីស ប់ឯក : ម នីស ប់ក ត ទង់ ជ Ø ស ប់េ : ស ប់ក តឧភេ ជ,...(កងសម័យពីេដម)។ ស ប់២ ន. ច ន់ែដល យក យិ េរ បផត់ផង់ប មងឬ ប ំទុកឱនេ សច ប់ េដម ី បេគនបពជិត ល់ៃថ :

េរ បច ន់ពីរស ប ់ េរ បស ប់ បេគនេ ក។ k េ ជ រែដល គហសេរ បផត់ផង់ គហស និចេ ស ប ់ែដរក៏ នែតមិនសូវេ ប។ k វតែដលប មងឱ ន ប់, ប ប់ : េ វមួយស ប ់ ែស កេជងពីរស ប់។

56

ស យ ន. ក ឬេសចកីែដលែ ប យពី ដៃទមកស ប់ ត។ិ េ ចនេ ចំេ ះ ក ឬេសចកីែដលែ បពី លីឬសំ សឹតមក

ែខរ : ក ស យ េសចកីស យ

ស យ នុះ ន លី នស យ។

ង១ កិ. កឱ េកតេឡង, េធឱ េកតេឡង, សង់ឱ េកតេឡង (ចេំ ះ រកុសល) : ង ងេចតិយ ង ពះពុទរូប ងគមីរ ពះៃ តបិដក។ Ø ងសង ់ : សង់សមិតស ងឱ នេកតេឡង រកុសល។ Ø ងសូម : ងេហយ សូមឱ នសេ មច មបំណង។ ង២ ន. េន ទុបករណ៍មួយ បេភទ នែផ៥ឬ៦ ែបង ចែងក ក ង

េធេ យបស ីឬែដក នដងែវង ស ប់ ក់ តីតូចៗឱ េត ត ប់កង

57

ចែងកែផ។ k ប ប់េធេ យបស ី នស នដូច ងស ប់េ តអំេែដល ត់ កង់ខីៗ : អំេ មួយ ង េធ ងេ តអំេ ។ សុី១ កិ. (ព. .) បរេ គេ ជ រ។ k និ យចំេ ះអកបរេ គ, េ ប ម ក់បុគលដូេចះ : ស ប ់ក ត េ យ

ស ប ់បពជិត ន ់

ស ប ់ម នីធ ំ ពិ ក

ស ប ់ម នីតូចែដលគួរេ រព ពិ

ស ប់ រណជនែដលគួរេ រព ពិ

ស ប ់ រណជនធម ហូប

ស ប ់ជនេស ហូប។ k ក ក ល បរេ គ

ស ប់ រណជនអកតូច ង និ យគួរសម ស័យ : េមល ំ ស័យ យេ ! k ក ម :

58

ស ប ់ រណជន សុី (បុ ណ ឆី)។

k ក លំអតុ :

ស ប ់កូនតូច ។ំ k ក ម ទេ ះេមល យ :

ស

ស ចំ

បុះ បុះ ស

សុល

អំពះ។ k និ យចំេ ះខនឯង អកបរេ គ េបនិ យ ម ក់ដូេចះ : កងទីចំេ ះ ពះភ កក ត ទទលួ ពះ ជ ន

កងទីចំេ ះមុខឥស រជនេ ពីក ត ទទលួ ន

កងទីចំេ ះមុខ រណជនែដលគួរេ រព ទទួល ន

កងទីចំេ ះមុខ រណជន ៉ ងក ល បរេ គ

កងទីចំេ ះ េស ស័យ ឬ សុី។

ចំែណក ងបពជិត ន់ (ដូច អកដៃទនិ យចំេ ះមករកខនែដរ) :

59

ន់រួចេហយ។ k ឥស រជននិ យពីខន អកបរេ គេ រក រណជនតូចង សយ័, ឬនិ យេ យគួរសម ទទលួ ន...។

k ក សុី េនះេ បសំេ េសចកីចំេ ះ និង េសចកីេ ប ប នអេនក, ដូច :

Ø សុីកៃ ម : យកកៃ មឬៃគឱ នកៃ មខះ។ Ø សុី រ ក ់ : យក រ ក់, ន រ ក់ បេ ជន៍។

Ø សុីក ងំ : ពឹងក ំងេគឬរស់េ យ រេគចិ ឹម។ ឧ. បិ សីុក ំងបុ ត។

Ø សុីកង : រូង ច់ចលូេ កង, សុីរងូ ។ ឧ. ដំេ សីុកង។

Ø សុី កចក : ប់ តង់ ច់ែក រ កចកេមលមិន ។ ឧ. ែ សងសីុ កចក។

Ø សុីេ មែភក : បំ ត់េ មុខឬលួច បពនេគ នេ យ យ។

Ø សុី វ : ជក់ខ ល់ចំេហ ងឬទទឹង។ ឧ. េ ងសីុ វ។

Ø សុីគនំិត : លួចគំនតិ , េដញគំនិត , សុី ។ Ø សុី : តវ , ដូច , សម ; េលស ។

60

Ø គំនិតសុី : គំនិត តវ ។

Ø សុី យ : យ យសុីផឹក មែត បទះ។

Ø សុីចុក : សុី ចុក ំ; ចិ ឹមជីវត ម ប កតី។

Ø សុីចុកបុកទំ : អត់ ន នសីុ មួយ ។

Ø សុីចំេណញ : យកចំេណញ។

Ø សីុជី : ប់យក តិជី, សបយក តិជី។ ឧ. ដីសុីជី។

Ø សុីេជង : ត់ ច់ចែងក មេជង។ ឧ. ទឹកសីុេជង។

Ø សុីជំេ រ : េឡងបេ រ, សុីបេ រ។ ឧ. មនុស សីុជំេ រ។

Ø សុីបេ រ : េឡងបេ រ, សុីជំេ រ។ ឧ. មនុស សីុជំេ រ។

Ø សុីជេ : ែដល ន តេ , សុីទឹកេ (ចំេ ះែត )។ ឧ. ទូកសីុជេ ។

Ø សុីទឹកេ : ែដល ន តេ , សុីជេ (ចំេ ះែត )។ ឧ. ទូកសីុជេ ។

Ø សុីឈល : េធ រយកឈល, ទទួលជួលឱ េគ។

61

Ø សុីតូច : យ យតូច, សុមីបតិចមុខ។

Ø សុីេ ក : យកតៃមេ ក, យកៃថតិច។

Ø សុីៃថ : យកៃថេ ចន។

Ø សុីទ ក់ : និ យពីទូក-ង ឌរង នែតអំុទ ក់ ច ឱង វមួយៗេទបេល ន, សុី ង វ។

ឧ. ទូកេនះសីុទ ក់អុំ ប់មិនេល នេទ។ Ø សុីធ ំ : សុីមបេ ចនមុខឬ យ យធំ។

Ø សុីនុយ : ត ក់នុយ, េលបនុយ។

Ø សុីេ មុខ : បំ ត់យកេ មុខឬលួចេ មុខ។

Ø សុី ក់ : បំ ត់ ក់ ( នបំ ត់ ក់ ជ រ េដម) ឬយក ក់សំណូក, សុី ក់ ស ។

Ø សុី ក់ ស : បំ ត់ ក់ ( នបំ ត់ ក់ ជ រ េដម) ឬយកក់សំណូក, សុី ក់។

Ø សុី ក់ែខ : ន ក់ែដល តវេបក មកំណត់េពលេរ ងល់ែខ ( សិក)។

Ø សុី ក់ៃថ : ន ក់ែដល តវេបក មកំណត់ តឹមែតៃថែដលេធ រ (ទិនិក)។

62

Ø សុីរុែ តត : ន ក់ែដលខនអក ជ រ ស់ តវ នេរ ងល់ែខ, សុី ក់រុែ តត, សុី ក់កៃ ម (េ យមិន ច់េធ ជ រ គឺចូលនិវតន៍)។

Ø សុី ក់កៃ ម : ន ក់ែដលខនអក ជ រ ស់ តវ នេរ ង ល់ែខ, សុី ក់រុែ តត, សុីរុែ តត (េ យមិន ច់េធ ជ រ គឺចូលនិវតន៍)។ Ø សុីេ បង : បងស់េ បង, ចុះេ បង។ ឧ. រថយនអកសីុេ បងតិច ងរបស់ខំ។

Ø សីុផឹក : សុីផងផឹក ផង។

Ø សុីេផះ! : នអីសុី, សុីែតេផះ!។

Ø សុីែតេផះ! : នអីសុី, សុីេផះ!។

Ø សីុ ច់ សក : យក បេ ជន៍ នពី សកមួយ ំងមលូ។ ព. ប. េលងឈះ យយក ប់អស់ពីរនមិនឱ អក ងេដរ ន (កងែល ង យខំុ)។

Ø សុីែផេ ត : តវេគបេ តឬ ញ់េ កេគ។

Ø សុីែផម : សុីចំណីែផម។ ព. ប. រក នេ យ យៗ, ចំេណញ យៗ, យ ន ក់។

Ø សុីពីមុខ : យក នពីមុខឬបំ ត់យកពីមុខ។

Ø សុីេ ះេ ះក ងំ : មិនេធ រេន យហត់ ពម ំង នសុខសលេ យ រកូនឬកូនសិស ចិ ឹមរក ។

63

Ø សុីមិនមុត : េធ រមិនេកតឬយក បេ ជន៍មិន ន។

Ø សីុមួយចំេហ ង សក : ន បេ ជន៍ពីកង សក ក់ក ល។ ព. ប. េលងឈះ យយក ប់ពីែប៉ក ងេគអស់ ំង៥រន (កងែល ង យខំុ)។

Ø សុីេមកូន : យក ំងេម ំងកូនឬយក ំង យ ំងកូន។ ព. ប. សុីមងពីររន (ែល ង យខំុ)។

Ø សុី ក ់ : ែដល ន ត ក់ (ចំេ ះែត ), សុីទឹក ក់។ ឧ. ទូកសីុ ក់។

Ø សុីទឹក ក់ : ែដល ន ត ក់ (ចំេ ះែត ), សុី ក់ ។ ឧ. ទូកសីុ ក់។

Ø សុីរះសង ង : េចះេរែបរៃលលកយក បេ ជន៍ឱ នពីមនុសំងពីរ ង។

ព.ទ.បុ. ងតី ង សុីរះសង ងមិនឱ េឃសចិត និ យពីអកែដលេចះ ប់ចិតមនុស ំងពីរ ងេល ែដល ស់អធ ស័យ មិនឱ ក់អន់ចិតមកេលខនផង ឱ េកត បេ ជន៍មកេលខនផង ដចូ សីក់េ ះ ត ីែដល នបីពីរេចះ ប់ចិតបី ំងពីរមិនឱ ក់អន់។

Ø សុីេវ : អស់េវ , តេវ ។ ឧ. រនុះសីុេវ េ ចន ស់។

64

Ø សុី ច់ : បរេ គ ច់។ ព.ប. ខឹង ងំ, ខឹង ងំេសរ ៊ នសីុ ច់។ ឧ. ខឹងសីុ ច់។ Ø សុី ប់ : និ យពីទូក-ង ឌទន់ នែតអំុ ប់ឱ ប់ ចេទបេល ន។ ឧ. ទូកេនះសីុ ប់ អុំ ង វមិនេល នេទ។

Ø សុីេ ហ៊យុ : ចុះេ ហុ៊យ, តវ យ ក់ ម រ បកប។ ឧ. រនុះមិនសីុេ ហុ៊យេ ចនបុ៉ នេទ។

Ø សុីសំណកូ : ទទួលយក ក់ឬរបស់ែដលេគសូក។

Ø សុីសំែណន : សុីេ ជនែដលេគែសន។ ព. ប. សុីសំណូក។

Ø សុីឡឹប : កិបបំ ត់យក។

Ø សីុ ចម៍ផឹកទឹក (ព. .) អក ចម៍ េភ នេហយផឹកទឹករេលមេលប មួយនឹងទឹកេ (េលប ចម៍ េភ ន)។ សុី២ ន. ពណ៌, សម រ : សុីនួន (ស. សីនល) សម រ-ស យេល ងខីបនិចៗ សម រ-សេល ងខីប៉ផូរ។

65

សុគត១ កិ. េ េហយេ យ សលឬេ យ បៃព។ k គុ. ែដលេ េហយេ យ សល។ k ែខរេ ប ក េនះសំេ េសចកី “ទទួលមរណ ពេ េកតឯនលេហយ”, និ យចំេ ះែតឥស រជន តិក តេ ពី ពះ :

... ទង់សុគតពីរ ំេហយ។ សុគត២ ន. អកេ េ យល; អក នសេ មចសុនរធម៌ គឺ ពះនិ ន; ពះ ម ពះសព ពុទ :

ពះសុគត។ k េបេរ ង ប់ពី ងេដមសពដៃទ អ.ថ. សុគៈតៈ, ដូច : Ø សុគត : ៃន ពះសុគត (ពុទ សិតឬពុទ ស )។ Ø សុគត វក : វករបស់ ពះសុគត។ Ø សុគេ ទ : ឱ ទៃន ពះសុគត។ សូម កិ. បេ ញ ឬសែមង រៈឱ េគឱ អីៗែដលខន តវ រ :

សូម ន សូម ក់ សូមពរ (ព. . សុំ)។ ក សូម ស ប់េ ប មំុខឬ ជំនួយកិរ សព ន រៈកិរ នុេ ះឬេ ប ជំនួយ មសពក៏ ន េ យេសចកីអងរឬេ យ

66

េសចកីេ រព, េ យេសចកីគួរសម ( ម ក់បុគល) : សូម ពះេតជះតមល់េលត ង សូម ពះ ជ ន... សូម ទង់... សូម ទង់ ប សូម ទង់ ពះេម េ ស... សូម ទង់េម េ ស... សូម ន... សូម ន ប សូម ប សូម ពះ ទ ស់... សូម ពះេតជ ពះគុណ... សូមេ ក... សូម យ... សូមអក... សូមឱ ស សូមកំុ... សូមឱ ...។

67

សូម បបងំទូល កិ. និ យពី ក ស ប់ បទូល ពះម ក ត អ ស់ជី ត េ យ រវ ពដ៏ខង់ខសៃ់ កែលង គឺអកសរេសរចុត យ

េ ះសូម បបងំ ពម ំងសូមយកសិរៈរបស់ខន ទូល ពះ ពះអងផង ប៉ុែនសមូទូលពីេ មលងធូលីែដល ប់េ តង់ ត ពះ េ យេផមេសចកី តង់ប ត់េលបំផុត សូម ពះេតជះតមល់េលត ង; េហយ សរេសរ តង់ប ត់េ មប ត់េ ះ េ យលូកចូលបនិច សូម ពះ ជន បបងទំលូេ មលងធលូី ពះ ទ ៃន ពះករុ អ ស់ជី តេលត ង-

សូម ទង់ ប។ រួចសរេសរលូកប ត់ចូល យេសចកី មដំេណរ រណ៍េ ដ បដល់ចប់។ េនះ ែបបេ ប ងំពបីុ ណ លមក...។ េសចកី ន. ដំេណរ; េហតុ; រណ៍; គតិ; លំ ន; ៃផេរ ង; ម; ដំេណរ ក : ែតងេសចកី មិនយល់េសចកី យេសចកីមិនែបក អស់េសចកី តឹមបុ៉េណះ ធម៌េនះ នេសចកី លេ ។

68

k ក កិរ សពឬគុណសពែដលមិនែបកេចញេ ធនៈឱ ម ម : ដូច កិរ សព : េ កន ចេ មន បេ ស យល ់ សរេសរ ប ់ េដម។ ដូច គុណសព : ល កក់ ជំ ញ ស េដម។ k ល តវ រឱ េ ម ម តវេ ប ក : េសចកី េនះេរ ងពី ងេដម ជំនួយេទបេ ម ម ន (ចំេ ះែតអរូប ម) : េសចកីេ កន (ែដលគួរេ ប កេ មន ន.), េសចកីចេ មន, េសចកី

69

បេ ស, េសចកីយល់, េសចកីសរេសរ, េសចកី ប់; េសចកីល; េសចកីកក់; េសចកីជំ ញ; េសចកី ស។

ឯ ក ែដលែបកេចញពី កិរ សព ឬពី គុណ ម េ យ នគហៈ េចញេ ធនៈ ឱ េកត នេ ម ម (រូប ម ឬ អរូប ម) េ សចេហយេ ះមិន តវេ ប ក េសចកី េនះផ ផំងេទ, ដូច : េកត >> កំេណត ចង > ចំណង ចង់ > ចំណង ់ ចុច > ចំណុច េចះ > ចំេណះ តិះ > ត មះិ ប៉ង > បំណង ម > ប ម សូក > សំណូក ខុស > កំហុស តូច > តំណូច ធំ > ទំហំ អរ > អំណរ េដម។

70

ក ែដល តវេ ប េសចកី ជំនួយេ ះចួន គួរឱ េ ប ក រ, ដំេណរ េដម ជំនួយវញក៏ ន :

រ ក រ ប់ រពន ល់ រ កក់ ដំេណរេ មក...។ េ ក១ ន. េសចកីឈឺផ ចិត; េសចកីសេ ងង; េសចកី យ សេ ះឬ យ ល័យ : នេ ក រ ប់េ ក។ ែខរេ ប កិ. ក៏ ន “ យ សេ ះ, យ លយ័” : េ កកូនែដល ប ់ េ ក ទព ែដល ញ (ព. . េ ប េ ក៏ ន)។ Ø យំេ ក : យំ យ សេ ះ។ Ø េ យេ ក : ទទួលរងេសចកី យ សេ ះ។ Ø េ កេ : េ ក ល់ែតេ សម រ, េ កសេ ងង, េ កជប់ ងំ, េ េ ក, ...។

71

Ø េ េ ក : េ ក ល់ែតេ សម រ, េ កសេ ងង, េ កជប់ ងំ, េ កេ , ...។ េ ក២ ន. េ ះេឈមួយ បេភទ សឹកខីសម រស វៈ សម រកហមេ ប ង កិន សេដ ងនឹង អមិល សឹកខីេ ប អនក់ ន េ បសមរឬ ជក់ ន : េដមេ ក េឈ នលមគួរ កំងវត ម ( . អេ ក; គួរេ ម ម េនះវញ)។ េ មនស ន. េសចកីសប យចិត, េសចកីរក យសប យ; អំណរ។ នេ មនស មិន ច់េ េសចក ីផ ំ េសចកីេ មនស េទ។ ព.ផ. េ មនស ។ Ø េ មនស េវទ : ដំេណរទទួល រមណ៍ េ មនស ។ ព.ផ. េ មនស េវទ ។ សុំ កិ. (ព. .) សូម : សុំ ន សុំេគសីុ។ ក សុំ ស ប់អកធំនិ យេ រកអកតូចេ យេសចកីអងរឬេ យេសចកីគួរសម : សុំឱ ឯង ណិតអញ

72

ជ រសំុឱ អស់ប សយកចិតទុក ក់ខំ បឹងេធ រេនះឱនសេ មច ប់។

សំ ង ន. អំេពែដលក ង, ភ័ពេ ពង, េ ពងពី យ : សំ ងល សំ ងតិច សំ ង កក់។ Ø នសំ ង : នភ័ពេ ពងល, នបុណ ភ័ពពីេ ពង យមក។ សំពត់ ន. របស់េកតអំពី រត ញេ យអំេ ះ, សូ ត, សរៃសវលិ, សំបកេឈ, េ មេច ម េដមស ប់េស ក, ស ប់ដណប់ េដម : សំពត់អំេ ះ សំពត់សូ ត សំពត់សំបកេឈ...។ Ø កំ ត់ ឬ កំ ត់សពំត់ : សំពត់ ស់ឬសំពត់ែដល ប ក់, េ ហងែដលេគែលងេ បេស កដណប់ េហយស ប់ ន់ែតជូតអីៗប៉ុេ ះដូច : កំ ត់ជូត រសរេសរ កំ ត់សំពត់ជូតេជង...។

73

េប សំពត់ថី ឬ សំពត់ ត ែដលេគបត់ ប ់ ឬបត់ ក ី កី េ ះបីេគ ត់ បែវងមួយែម៉ តពីរែម៉ តកី មួយ វពីរ វកី ពុំគួរេ កំ ត ់ឬ កំ ត់សំពត់ េឡយ តវេ តឹមែត សំពត់ៗ ប៉ុេ ះ ដូច : សំពត់មួយែម៉ ត សំពត់មួយត ង សំពត់មួយ វ...។ ែខរកងសម័យបុ ណ មមិនឱ េ បសមី : ធំ កុំ តូច េ ចន កុំ ច ខស់ កុំ ប សំពត់ កុំ កំ ត ់ ក់ កុំ លុយ ៃថ កុំ េ ក េដម។ េ ះ ឱំ ទ័ល ក, េ ះ ឱំ ថយេ ក, េ ះ ឱំ ប់ឱន, េ ះ ឱំ ទន់ ប, េ ះ ឱំ សមី អភ័ព (ែ កងនឹងដូច ត់ )។ ប់ កិ. បង តេច កទទួល ំឮ :

ប់ធម៌ ប់េភង។

74

k ទទួលឱ ទ តង ប់, យក ក , យកសមី, ទទលួេធ ម : សីមិន ប់ ប់ ក បេ ។ Ø េជ ប់ : ប់េហយេជ ម, បេ់ហយទទួល បតិបតិ ម។ Ø ែសង ប ់ : កច់ ស់, ក់ស ន់, ែដលគួរែសង។ ឧ. េធឱ េឃញែសង។ យ (េជង ដ) កិ. នឹក ល័យ, នឹកេឃញេហយមិនអស់ចិត មិនអស់ល័យ, ជំ ក់េ យ ល័យ :

យ ទព ខំ យ ស់េ យមិន នេ ...។ Ø យេ យ : នឹកេឃញេហយ យ ងេ យ, េកតេក យចិត ងេ យ។

Ø យគំនិត : នឹកតូចចិតេ ះេ យហួសេ េហយ។ Ø យ សេ ះ : នឹក េ ះ ល័យ សេ ះដល់...។ េប ន់ែត យ ឥត ន រយំេ កផងេទ កុំេ ប ក េ ក យ តវេ ប តឹមែត យ, នឹក យ, គួរ យ, គួរឱ យប៉ុេណះនេហយ :

ខំនឹក យ ស់។

75

េសច១ ន. ក ត, អកែដលេកតកងវង ក ត : តិេសច ទីែដលេសចគង់។ េសច២ កិ. (រ.ស.) ង, េ , មក, េដរ, ទង់េចញ ពះ ជដំេណរ : ពះករុ ទង់េសចេ េខតេ ។ Ø េសចភំ : ភំែដលធំខស់ចម ង ងភំ (ភំ ពះសុេមរុ, ភំ ហិម ន ឬភំ ហិ ល័យ)។ Ø េសច មឹគ : មឹគែដល ន នុ ព ង មឹគ (សីហៈ)។ Ø េសចសត : សតែដល នអំ ចេលពួករបស់ខន ដូច : េសច េសចពស់ េសចហង ។ Ø េសចែសង : េសច ក់ែសង, អកែដល កដ េសច, េសចសុទ។ Ø ែសងេសច : េសច ក់ែសង, អកែដល កដ េសច, េសចសុទ។ Ø េឡង េសច : េឡងពី សេ េសច...។ វ គុ. ជំទង់ (ចំេ ះែតសតតិរ នេ លពួកខះ) :

េ វ ន់ វ។

76

េស១ កិ. សរួឱ ដឹងសិន, ពិេ ះឬ បឹក មុនសិន (ចេំ ះែត មួយនឹងឥស រជន គឺ បបងំទូល, បទូល, ទូល, ពិត, ជ ប ឱ ដឹង រមុនសិន) : េស រ ទូលេស។ េស២ ន. ស ប់, ស តែ់ដលេសេរេឡង នេ យ យ : េស ក ស េរយក មេស។ k ន. ចំនួនពីរគួប (ចំេ ះែត សនឹក ដូច ៉ ង ម េដម) : Ø ម េំស : មដប់សនឹក។ ប់ កិ. អស់ខ ល់ដេងម, អស់ជីវត។ (េវវ.) :

បរនិ ន េ យទិពជងត េ យទិវងត េ យពិ ល័យ សុគត សុរគត ក ័យ ក ិណក ័យ

77

ទទួលអស កម ទទួលអស ព ទទួលមរណ ព ទទួលអនិចធម ទទួលអនិចកម េធ លកិរ រលត់ រលត់ខន រ ងខន យខន យស រ ែបក យស រ ត់បង់ េដរ ផុត ផុតរលត់ ច់ខ ល់ អស់ដេងម

78

ប ់ យ ក យេ ង សឹង យសឹង េតន េ ប ម ក់ : ក់ខស់ ក់ក ល ក់ ប ក់ ម ។ Ø ទឹក ប់ ន. ទឹកែដលេគលត់ែដកឬលត់េ ហ តិ មួយ។

Ø ឡិ ប់ ន. ឡិ ឈប់េដរ, ឡិ មិនេដរ។ ែហ កិ. េដរ ក នេ មេ មមនុស ឬអីៗែដល តវសែមងេសចកីេ រពេ រក :

ែហសព

ែហ គ

ែហកថិន

79

ែហ ពះពុទរូប។

k រ.ស. ជូនឬ មជូន យសបរ រ, េ ឬមកកំដរ : ែហ ពះអង ស ់

ែហ ពះករុ ឬហង។

k កិ. េដរបេ យ ជួរ : េដរែហៗ ម (េដរដែង )។

k ន. រេដរេ មេ ម រេប ប :

ក នែហ

េ េមលែហ។

ហង ន. ពួក, រ បជំុ (ចំេ ះែតសតតិរ ន) : ហងេ ហងបក ី។ ឡយ គុ. ឬ កិ. . ក ម េ ប ត់ខីមកពី ក ឡយថូយ សំេ េសចកី “ ស, េផស ស” : គំនិតឡយ កុំឡយេពក មនុស ឡយ។

80

ឡយថូយ គុ. ឬ កិ. . (យ.) ែដលមិនយកចិតទុក ក់, េ ះអេងយ; ខី ; ែដល មែត ន, មែតរួចពីៃដ; ែដលឥត បេ ជន៍; េផស ស : គំនិតឡយថូយ េធ រឡយថូយ។ េឡយ និ. ច់ ត។ k ក ស ប់េ បេរ ង ងចុង ក បដិេសធ កុំ, ន, ពុំ, មិន, អងឺ, ឥត, ឥតអងឺ ន, ...ដចូ : កុំេឡយ កុំឱ េឡយ នអីេ ះេឡយ ពុំ នេឡយ មិនែដលេឃញេឡយ។ Ø អងឺខំេឡយ (ព.បុ.) : ឥត នអក ក់េ េឡយ; ឥតអងឺនេឡយ។

k ព. . េឡយ , េទ , េ ះ ។ Ø េឡយៃន : េទៃន Ø េឡយេ ង : េ ះេ ង។

81

ក ព រ ក ព េឡយៃន, េឡយ និង ក េឡយេ ង

កវេ បផ ំ កុំឱ ចួនឆង េបឱ ហត់ហង គួរកំុសូវេ ប។s អញ បុ.ស. ខំ ( អ តសព)។ k ក ស ប់េ ខនឯង សមីកូនេកងនិ យេ រកកូនេកងផង ។ k ក ស ប់េ ខនឯង សមីមនុស ស់និ យេ រកកូនេកង។ k ក ស ប់េ ខនឯង សមីនិ យេ រកមនុស េស ពែដលសិទ ល។ k ក ស ប់េ ខនឯង សមីអកធំនិ យេ រកអកតូចេ យសិទ ល : ឯងេ ចុះ អញមិន ន់េ េទ!។ ែខរបុ ណេ ពង យេ ប ក ខស់, ន ក កងសិ រក

វះក ម ងអញ គឺ ពះេតជ ពះគុណរបស់ខំឬេ កអកធំរបស់ខំ។ ក បុ ណ ក បចបុ ន Ø អញខំ : ខំ

82

Ø អញខំ ពះអង : ខំ ពះអង Ø អញខំ ស់ : ខំ ស ់ Ø អញឯង : ខំឯង។ អធិកអធម គ.ុ ( .សំ. អធកិ “ៃ កែលង, េលសែលង, េលសលន់, រងុេរ ង, ហុឹក ៊ ក់” + អធម “ថយេ ក, េ ក ប, មិនរុងេរ ង, រេម៉ះរេ ៉ ះ, របិុចរបីុ, យរង, ប ប់បន ;ំ ...”)។

k ែខរេ ប ក អធិកអធម េនះចំេ ះែតពិធីបុណ ឬពិធីអីមួយ ែដលរុងេរ ងផងរេម៉ះរេ ៉ ះឬរបិុចរបីុ យរងខះផង : េធបុណ សី អធិកអធម៧យប់គ មប់៧ៃថ គឺេធបុណ សីេ ះ នរេប បេរ បចំរុងេរ ងហឹុក ៊ ក់ផង នែល ងរ ំរេម៉ះរេ ៉ ះនិង រលក់ដរូេចកអំេ នំចំណី េដម របិុចរបីុ យរង េពញ សេ ទីជិតៗេ ះផង; េបមិន នលកណៈដូេ ះេទ ពុំគួរេ អធិកអធមេឡយ។

ក ព េគេធបុណ សព នអី ំង គប់ អធិកអធម ំងៃថ ំងេ ក មេគនិយម អកតូចអកធំ ឈូឆរ មេគ។s បយ័តកុំ ន, កុំនិ យ ចឡំ អធិកអធ័ម។

83

អធិបេតយ ន. ( .<បធិប + វ, េ យអំ ច ឯយ -បច័យ តវលុប ឥ របស់ េចញផ ំ ធិបេតយ , កប៏៉ុែនែខរេយង ប់េ ប អធិបេតយ ម សល ត់យូរេហយ) អធិបតី ព, វៈៃនបុគលអធិបតី, ឥស រ ព, អំ ច ច់ តេលខន មគនងច ប់េបកសិទិឱ : បេទសឯក ជ នអធិបេតយ េពញលកណៈ។ កុំេ ប អធិបេតយ ព េឡយ ដ ិត អធិបេតយ ែ ប “ វៈឬពៃន... អធិបតី” ដូច នឹង អធិប ព ែដរេ សចេ េហយ, េបេ ប

អធិបេតយ ព តវែ ប “ ពៃន ពៃន... អធិបតី”, ប៉ុែនេបេ ប អធិបតី ព ន។ k េបផ ំ មួយនឹងសពឯេទ ត តវេ ប ធិបេតយ មលំ ំេវយ ករណ៍ លី នដូច : ធ ធិបេតយ េ ធិបេតយ ប ធិបេតយ េដម។ អនិចកម ន. កមមិនេទ ង (េសចកី ប)់ : ទទួលអនិចកម (ព.គ. ស ប់ រណជន គហស)។ អនិចធម ន. ធម៌មិនេទ ង (េសចកី ប)់ : ទទួលអនិចធម (ស ប់េ បចំេ ះែតបពជិត)។

84

អបេ ក កិ. ប ស ប់ឱ ដឹង ល់ : ប ស ប់ ឱ ដឹងេដម ី បគល់អីៗឱ ដល់អក មួយ ប សសូមអនុ តអពីំ កមជំនំុកងសនិ ត។ k ែខរេ បចំេ ះែតេសចកី “ ប ស ក សំុេសចកីយល់ ពមអំពីជំនុំសង ឬអំពី កមជំនំុេដម ីបែងរឬ បគល់អីៗឱ ដល់អក មួយ” : ជំនំុសង អបេ ក តចីវរឱ ដល់ភិក ច់វស ។ អុិម ឬ អុឹម កិ. េ េ ះ ( ក ថមេ យទំេយស ប់និ យរកកូនតូច )ៗ : កនូែម៉ ងអុិមេ ។ k និ យ “ ,ំ េំ ះ, ញឹម, បឹម, ”ំ ក៏ ន មេ យទ ប់េ ប។ អឺយ និ. ក ស ប់ែកមែស៊មេ បកង ព ឬស ប់ែ សកបងសសំេឡងឱ ែវងរ ក់រែលក មលំ បំទេ បកង ងេដមស ត់ចេ ម ង, េ បកងងចុងចប់, េ បសំេឡងខស់ អឺយ ក៏ ន មលំ សំំេឡងែដល តវេ ប។

k កិ. (ព. ប.) េទបែតនឹងេផមនិ យ, ំងេផម , េចញ : ន់ែត អឺយ េឡង េគ ចដឹង ន េចះឬលង់េ េហយ (េ ប បបដូចនឹងេគែ សកេ ច ង អឺយ)។

គួរ បយ័តកង រេ ប ក អឺយ និង ក េអយ (េអយ) កងព និងចេ ម ង, គឺកុំ អឺយ េអយ ឬ េអយ អឺយ េឡយ, ដូច

ឺ+

85

ក ព : បងេអយេមចេឡយក៏មនិសី... ( តវ បងេអយ ឬបងេងុយ) េទបចួន នឹង េឡយ, កុំ បងអឺយ ែដល តវចួន នឹង ឡឺយ, េ វញ។

ព ន ក េអយ (េអយ) ឱេ ក េអយ សុំកុំឆងេឆយ េ រក អី េ ះ េ ង ច កំ ចអ បិយ េ យកំុ សដី េ រក េទ ត។s

( តវ េអយ កុំ អឺយ ឬ េរុ យ)។ ព េ ប ក អឺយ ងចងុចប់

ព េនះែ បេចញពី លី ខំ យេសចកី មេជង ព ឱ ប់ចួន ដ ប ប ែចងចប់ប៉ុេណះអឺយ។s

(ដូច នងឹ...ប៉េុណះឯង ឬ ប៉ុេណះេ ង ឬក៏ប៉ុេណះេហយ ែដរ)។ ក អឺយ េនះចួន លេ បសំេឡង អឺយ ក៏ ន ស ប់ែ សកេ ពីច យ, ដូច : បងអឺយ! អឺះបង! បងេឆយ អឺះ!។ េបែ សកេ បងសសំេឡងខស់ែវង តវសរេសរ អឺយ, អឺះ ក៏ ន។

ឺ+

ឺ+

86

េអយ និ. ក ស ប់ែកមែស៊មពី ងចុង ក លបនៈ ែដលគួរ បកបេ បឱ នសំេឡងែវង សល ត់, ដូច : អកេអយ ងេអយ ស ញ់េអយ បនេអយ កមេអយ យេអយ ស់េអយ...។ k ក ែដល នអក រ បកប ៉ ងេនះ នពីរ ៉ ង : អកេអយ ងេអយ យេអយ ស់េអយ...។ k មសំេឡង បកបអក រ ងចុង : អកេកយ ងេងុយ យេយុយ

87

ស់េសយ...ដូេចះក៏ ន។ k ប៉ុែនេបអក រ បកបែដលផ ខំ ល់សំេឡងមិន សល ប់, ដូច : ពះអងេអយ ភិកេអយ ទុកេអយ ពះពុទេអយ ៉ ងេនះ តវ នែត េអយ ច់ ត កុំ : ពះអង់េគយ ភិកេខយ ទុកេខយ ពះពុតេធយ តវ : ពះអង់េអយ ភិកេអយ ទុកេអយ ពះពុតេអយ។ k ឬ ក ែដលឥត នអក រ បកប, ដចូ : េអយ េអយ េអយ

88

ពូេអយ ៉ ងេនះក៏ តវ នែត េអយ ែដរ កុំ : េរុយ េរុយ េរុយ ពូេរុយ ពូេវុយ តវ : េអយ េអយ ពូេអយ។ k េ បសំេឡងខស់ េអយ ក៏ ន មទំនងែដល តវេ បសូរខស់។ តវ បយ័តកុំេ ប ក េអយ “េអយ” អឺយ ឬ អឺយ។ អំណត់ ន. រអត់ ំ, េសចកីខំអត់ : នអំណត់ (កុំេ ប េសចកីអំណត់ េ ះ ក េនះ ម ម ប់ េសចកីអត់ េ សចេហយ; េបចង់េ ប ក រ, េសចក ី តវ ន រអត់ ឬ នេសចកីអត់ ក៏គ ឺ នអំណត ់ហឹងឯង)។

នអំណត ់ កុំេ ន រអំណត់ ដូេចះេឡយ។ នអំណត ់ កុំេ នកីអំណត់ ដូេចះេឡយ។ នអំណត ់ កុំេ នេសចកីអំណត់ ដូេចះេឡយ។

+

89

អស់អំណត់ កុំេ អស់ រអំណត់ ដូេចះេឡយ។ អស់អំណត់ កុំេ អស់កីអំណត់ ដូេចះេឡយ។ អស់អំណត់ កុំេ អស់េសចកីអំណត់ ដូេចះេឡយ។ k គុ. ែដល នេសចកីអត់ ន, ែដលអត់ យ : អំណត ់ សកអំណត់។

ក ព អំណត់ ម កុំ ច់េ ង ម ែថម ក “េសចកី” ពុំេ ះកំុែថម ែស៊ម ក “កី” មកេទ តេធអ ី ឱ ត កែបប។s អំណរ ន. េសចកីអរ : នអំណរ (កុំេ ប េសចកីអំណរ េ ះ ក េនះ ម ម ស ប់ ប់ដំេណររបស់កិរ សព អរ េ សចេហយ; េបចង់េ ប ក

េសចកី តវ នេសចកីអរ ក៏គឺ នអំណរ ហឹងឯង)។ នអំណរ កុំេ ន រអំណរ ដូេចះេឡយ។ នអំណរ កុំេ នកីអំណរ ដូេចះេឡយ។ នអំណរ កុំេ នេសចកីអំណរ ដូេចះេឡយ។ អស់អំណរ កុំេ អស់ រអំណរ ដូេចះេឡយ។

90

អស់អំណរ កុំេ អស់កីអំណរ ដូេចះេឡយ។ អស់អំណរ កុំេ អស់េសចកីអំណរ ដូេចះេឡយ។

ក ព ក អំណរ មៃនអរ កិរ សព េចញមក ម េ ប ម បញបិ េវយ ករណ៍ ប់ ឱ េ បេ សចេហយ។s កុំែថម ក ថី “ នេសចកី- អំណរ” េចះេឡយ េ ះ លេបែថម ែស៊មេលសែបបេហយ នឹងេ េឈយ ខុសពីរេប ប។s អំេ យ ន. រឱ ; អីៗែដលឱ ។ កុំេ ប េសចកីអំេ យ, រអំេ យ, របស់អំេ យ ដូេចះេឡយ; ប៉ុែនេបេ ប របស់ អំេ យ ដូេចះ ន។ Ø អំេ យផល : ផល ន។ ឧ. នអំេ យផល។ Ø ទទួលអំេ យ : ទទួលរបស់ែដលេគឱ េ យស ។ Ø េធអំេ យ : ឱ អីៗេ យស ។ កុំេ ប េសចកីអំេ យ, រអំេ យ ដូេចះេឡយ; ប៉ុែនេបេ បេសរ គុ. របស់អំេ យ ដូេចះ ន ជំនួស របស់ អំេ យ។

91

នអំេ យ កុំេ ន រអំេ យ ដូេចះេឡយ។ នអំេ យ កុំេ នកីអំេ យ ដូេចះេឡយ។ នអំេ យ កុំេ នេសចកីអំេ យ ដូេចះេឡយ។ អស់អំេ យ កុំេ អស់ រអំេ យ ដូេចះេឡយ។ អស់អំេ យ កុំេ អស់កីអំេ យ ដូេចះេឡយ។ អស់អំេ យ កុំេ អស់េសចកីអំេ យ ដូេចះេឡយ។ មួយវញេទ តគួរកំុេ ប កិ. មេស ម េ ះេស មយក កែខរ អំេ យ ន. េនះេ េ ប កិ. នំយ អ.ថ. នំួយ េគែ ប អយ អ.ថ. អួយ “ឱ ” ទីៃទពីែខរ សលះេធង។ អំនួត ន. រេ លអួតឬសមីអួត : Ø មនុស នអំនួត : មនុស អកអួត។ កុំេ ប េសចកីអំនួត, េប តវ រេ ប ក េសចកី តវ េសចកីអួត កគ៏ឺ អំនួត ហឹងឯង។ នអំនួត កុំេ ន រអំនួត ដូេចះេឡយ។ នអំនួត កុំេ នកីអំនួត ដូេចះេឡយ។ នអំនួត កុំេ នេសចកីអំនតួ ដូេចះេឡយ។ អស់អំនួត កុំេ អស់ រអំនួត ដូេចះេឡយ។ អស់អំនួត កុំេ អស់កីអំនួត ដូេចះេឡយ។

92

អស់អំនួត កុំេ អស់េសចកីអំនតួ ដូេចះេឡយ។ ក ព

អំនួត មសព នែបប ប់ កំុេ ប- “េសចកី” ែថមែស៊មេល ំងកំុេ ប “ក”ី ផ េំឡយ។s អំពល់ ន. កងល់ឬេសចកីខល់ចិត, ដំេណរែដល ឱំ នរវល់ខល់ចិត : នអំពល ់ កុំេ ន រអំពល់ ដូេចះេឡយ។ នអំពល ់ កុំេ នកីអំពល់ ដូេចះេឡយ។ នអំពល ់ កុំេ នេសចកីអំពល់ ដូេចះេឡយ។ អស់អំពល់ កុំេ អស់ រអំពល់ ដូេចះេឡយ។ អស់អំពល់ កុំេ អស់កីអំពល់ ដូេចះេឡយ។ អស់អំពល់ កុំេ អស់េសចកីអំពល់ ដូេចះេឡយ។ Ø អំំពល ់ : ឱំ នអំពល់។ Ø កុំអំពល់! និ. កុំរវល់!, កុេំអេព! : កុំអំពល់! មែតេគចុះ!។ Ø អំពល់អី! : រវល់អី។ Ø អំពល់ទុក : នទុក...។ ឱ ស និ. ក េ រពស ប់េផមមុនបងស់កងេវ េរ បនឹងសូមអីៗឬប សេសចកី មួយ, េ យេសចកី :

93

សូមេ រព! សូម ន! សូម នេ រព! សូមេម ! សូមេម េ ស! នេ ស! សូម នេ ស! (ស ប់េ បែត ង ស មេសចកីេពញចិតឬ ប់េ ប)។ ឱ កិ. ( អ តសពេ យអនុវត ម រពិ ក េហយសេ មចៃន គណៈកម រេរ បេរ ង វច នុ កមែខរ ដំបូងបំផុតកង ល ព.ស. ២៤៥៩ គ.ស. ១៩១៥ តវេ ប ឱ ៉ ងេនះ មិនយល់ ពមឱេ ប ឱយ ឬ េ យ េឡយ)។ k េធអំេ យ គឺលះអីៗដល់អកដៃទ : ឱ ក់ ឱ េស ង ឱ ទព របស់ ឱ េ គ ងេស ក ក់។

94

k េ ប, ប ប់, ំង : ឱ េធ ឱ េ ឱ មក។ Ø ឱ ន់ រ : ឱ ទទួល ន់មុខ រ។ Ø ឱ រណ ៍ : ប់េណរ រណ៍, ប់េរ ងេហតុ : ក ីេឆយឱ រណ៍ មពិត។ Ø ឱ េជង : ហុចេជង ងឱ ប់ : អកចំ ប់ឱ េជង មង ក់។ េលកេជងហុចបេ ះឬប ឺចិតចំេ ះមុខេ យេសចកី ពេហនេមល យ : ឧ. ៊ នឱ េជងខំ។ Ø ឱ ៃដ : េបកៃដឱ ៊ នេធ។ ហុចៃដបេ ះេ យេសចកីេមល យឬក៏ហុចៃដចំអកឡក់ឱ : ៊ នឱ ៃដខំ អកេ ច ងតឱ ៃដ (និ យ ហចុៃដឱ ក៏ ន)។ Ø ឱ ដណំឹង : ប់ដំណឹង។ Ø ឱ ត មយ : ប់ត មយ។ Ø ឱ ន័យ : ពន ល់។

95

Ø ឱ ម : សនត មឬ ំង ម។ Ø ឱ េ ះ : សនតេ ះឬ ំងេ ះ។ Ø ឱ ឧ យ : ប់ឧ យ។ Ø ឱ អំ ច : េបកអំ ច, បគល់អំ ច។ k ព. . ប ក់អ តសព : អញ អក េនះ េ ះ ឱ េ ង។ កុំឱ សរេសរ មសូរ : ញ់ ក់ និះ នុះ ឱយ អង។

96

ក ព រ ក អញអក េនះេ ះប ក់ ដល់ឱ និងេ ង េ ល ក ព ឱ យ ំចង សរេសរមងៗ កុំ ត់ មសូរ។s ប៉ុេណះ ទិ េ បកុំឱ ត យកេផ ង ថរ អ តសព មិន តវ ស់បរ េ ះបី នសូរ ឮេផ ងក៏េ យ។s ឯក ជ ន. ឬ គុ. េសចឯក; ែដល នេសចេ យ ជ ឬអក គប់ គងបេទសមួយមិន ចំណះុ បេទស ។ ឯក ជ ន. ជ ឯក, ជ ៃនេសចឯក; ពៃនរដឬ បេទសែដល នសិទិនិងេសរ ពេពញបរបូរកង រ គប់ គងខនឯង មនិែមន ចំណះុរបស់បេទសដៃទ :

រ រឯក ជ គប់ គងឯក ជ ។ អក១ បុ.ស. ( ក ែខរបុ ណេ ពង ពឹទ សពៃថេនះេ ប អ តសព)ក េ ប ជំនួស េ ះបុគល ែដល តវនិ យេ រកកងទីចំេ ះមុខ

ស ប់ ប ពលរដេ េ យេសចកីគួរសម មិនេចញេ ះបុគលេ ះ (េ ប ន ំង បស ំង សី) :

97

អកអេ ញេ ? អេ ញអកចូលអងយេលងសិន! អក សីសុខសប យេទឬ?។ k រណជនេ បងៃថ ក៏េ ប អក ែដរ។ k េ ប ក មំុខេ ះបុគលក៏ ន : អកចន អកេទព អកនន អកសុខ។ k ទំេន ម រណជនែខរកងសម័យពីេដម មុនសម័យបចប នេនះ : េបបុរស នបួស ភិកេហយសឹកមក តវេ អក : អកសម អកេ ម។ េប នបួស មេណរេហយសឹកមក តវេ ជី : ជី ស ជីមិ ត។ េបមិន នបួសេ ះេទ តវេ េ : េ ក់ េ ស។

98

េបេ ជំទង់ឬកំេ ះេ ។ េ យេហតុេនះេទប ន ក ស់ទុំខះនិ យប ប់ បួសឱ ែត ពះពុទឱ រ គឺបសួេហយសឹកមក នេចះអី បួសយកែត រ អក ឬ ជី ប៉ុេ ះ។ អក២ ន. ( អ តសព) បុគល, ជន, មនុស ។ k ក ស ប់ មំុខសពដៃទ, េ ប ន មគួរ, ដូច : Ø អក រ : បុគលែដលេធ រឬ ន់ រ, អក ន់ រ, អកេធ រ។ Ø អកកី : បុគលែដលេលងែល ងកម នចិត។ Ø អក ក : ជនែដល ក ទព ។ Ø អក កង : ជនែដលេ កង កង។ Ø អក ន : បុគល ន។ Ø អក ច : ជនែដល ច។ Ø អកេ : បុគលេ ។ Ø អកខះ : ជនខះ។ Ø អក គ : ជនែដលចមិនេ ជ រ ( លិក, រក)។ Ø អកេចះ : បុគល នចំេណះ។ Ø អកេ ទ : បុគលែដលេ ទ ប ន់ឬអកែដល ក់ចំេ ទ។ Ø អកច រ : មនុស ែដលេធច រ។

99

Ø អកេឆយ : ជនអកេឆយ។ Ø អក : ភុជិស ជន។ Ø អកជំនួញ : ជនែដលេធជំនួញ។ Ø អកឈប : ជនែដលឈប។ Ø អកដឹង : ជនែដលដឹង។ Ø អកតូច : បុគលែដលតូច ងេគ។ Ø អក ប : បុគលែដល បេ ក។ Ø អកេទសន៍ : បពជិតែដលេចះេទសន៍ (ធមកថិក)។ Ø អកធំ : បុគល ធំ (ឥស រជន)។ Ø អកបួស : ជនែដលបួស (បពជិត)។ Ø អក ជ : បុគលែដល ន ល់ខុស តវ។ Ø អកផ រ : ជនែដល នផះលំេ កង បជំុផ រឬជនែដលលក់ទំនិញកងផ រ។ Ø អកៃ ព : ជនែដលេ កង សកៃ ព។ Ø អកេភង : មនុស ែដលេចះេភងឬែដលេលងេភង។ Ø អក ន : អកែដល ន ទព េ ចន។ Ø អករក : ជនែដលរក; ជនែដលខំ បឹងេធ ររកសីុ។ Ø អក ជ រ : មនុស ែដលេធ ជ រ។

100

Ø អកេរ ន : ជនែដលកំពុងេរ ន, សិស េរ ន។ Ø អកេលង : ជនែដលេលងែល ង; ជនែដល ប ពឹតែត ង រេលង...( នេ ចន បេភទ)។ Ø អកេសុប : ជនែដលេសុប រណ៍។ Ø អក សក : ជនែដលេ កង សក; ពួកជនកង សកនីមួយៗ។ Ø អកែ ស : ជនែដលេធែ ស។

7 សូមេ រព បេគន ជនូដំណឹងចំេ ះ

ពះេតជ ពះគុណ ឯកឧតម េ កជំ វ ប វន េ ក គ អក គ និស ិត ំងអស់ េម ជួយែកត មវនិងែកលមអតន័យខឹម រកងគំនិត ប ជះ ម រគួរេ យកីអនុេ ះ!

ខំ ពះករុ ខំ ទសូមេ រពែថងអំណរ ពះគុណ អរគុណ និងកត ធម៌ ៉ ង លេ បំផុត! ចំេ ះទឹក ពះទ័យ ទឹកចិត បកបេ យកុសលេចត ជះ ! ទូរសពេលខ : ០១២ ៦២ ៧០ ៧០

: ០៩២ ៤៧ ៦៦ ២២

101

Ð - - . . -

. . - ,

-

-

-

-

-

- - -

-

- ( )

- ( ) ý

- ( )

Š

102

- ( ) Š : [- ' / -] / [- ' / -] -

- Š- , ,

, . . . .

- - , ,

, . . . .

- - , ,

, . . . .

- - , ,

, . . . .

- - - KKHMER DICTIONARY,

. . . .

-

- ( - - )

- ,

- -

9 7 8 9 9 9 6 3 7 0 5 5 7

13 : 978-99963-705-5-7