ΠΩΡΙΚΟΛΟΓΟΣ

Ενδυµίων

ΠΩΡΙΚΟΛΟΓΟΣ

Ενδυµίων

Βασιλεύοντος τοῦ πανενδοξοτάτου Κυδωνίου καὶ ἡγεμονεύ-οντος τοῦ περιβλέπτου Κίτρου, συνεδριάζοντος τοῦ Ροδίουτοῦ ἐπικέρνη , Ἀπιδίου τοῦ πρωτονοταρίου , Μήλου τοῦ Λο-γοθέτου, Νεραντσίου τοῦ Πρωτοβεστιαρίου, Μοσχοκαρυ-δίου τοῦ Μεγάλου Ἄρχοντος, Σύκου, Βατσίνου, Τζιτζίφουκαὶ Κερασίου τῶν γραμματὶκῶν, αὐτῶν δὲ παρισταμένωνπαρέστη καὶ ἡ Στάφυλος ἀναγγέλλουσα ταῦτα:῏Ω δέσποτα βασιλευ Κυδώνιε, γνωστόν ἔστω τῆς ἁγιας σουβασιλείας, ὅτι ὁ πρωτοσέβαστος Πιπέρίος μετὰ Θρίμπου τοῦπρωτοσπαθαρίου , Καναβουρίου τοῦ μεγάλου ἄρχοντος. . .καὶ τῶν σῶν προσταγμάτων καταφρονοῦσιν καὶ τῆς βασι-λείας σου ἄτοπα ἐπιτηδεύουσιν, ὦ δέσποτα βασιλεῦ Κυδώ-νιε.

[7]

᾽Ακούσας δέ ταῦτα ὁ βασιλεὺς Κυδώνιος καὶ θυμοῦ πλησθεὶςἔφη πρὸς αὐτήν:

- ῎Εχεις μάρτυράς τινάς ;

῾Η δὲ ἔφη:

[8]

- Ναὶ δέσποτα βασιλεῦ Κυδώνιε ἔχω ᾽Ελαίαν την κυρανἡγουμένην, φακὴν τὴν κυρα οἰκονόμισσα, Φάσουλον τὸνμαυρόματον. Εὐθὺς δὲ ἐξεπήδησε καὶ ὀ κύρις Κρουμύδιαςμετά κόκκινης στολῆς δισέντυτος, τρισέντυτος, τὸ γένειοναὐτοῦ χάμαι σιρόμενον καὶ μετὰ δριμείας χολῆς τοὺς λόγουςτούτους πρὸς τὸν βασιλέα ἀπεκρίνατο:

[9]

- ῏Ω δέσποτα βασιλεῦ Κυδώνιε, ὁμνύω σε οὔτως, μά τὸνἀδελφόν μου τὸν Σκόρδον καὶ τὸν ἐξαδελφόν μου τὸν Σι-νάπη καὶ τὸν ἀνεψιόν μου τὸν Ρεπάνην καὶ συμπέθερόν μουΠράσον τὸν μακρυγένην καὶ θεῖον μου τὸν Κάρδαμον τονδριμύτατον πάνυ, εἰς τούτους ὅλους σὲ ὁμνύω, δέσποτα βα-σιλεῦ Κιδώνιε, ὅτι ψεῦδος ἀνήγγειλε ἡ Στάφυλος πρὸς τὴνβασιλείαν σου, δέσποτα βασιλεῦ Κυδώνιε.

[10]

Ὁ δὲ βασιλεὺς Κυδώνιος ἔφη πρός τούς παρεστῶτας.

- Σεβαστὲ Μαρούλιε, Φρύγιε πρωτοσπαθάριε καὶ Ἀντεδε πρω-τοκαθήμενε τοῦ βεστιαρίου, Σπάνιε κουροπαλάτη . . . οἱ καὶ τὰςβάβλους κρατεῖτε, κρίνατε πρὸς ἑαυτοὺς καθώς ὁ κύριος Κρομ-μύδιος ἀπεφθέγξατο, τὸ κάτινος ψεῦδη.

Οἱ δὲ εἶπον:

[11]

- ῎Ω δέσποτα βασιλεῦ Κυδώνιε, τὴν δικαίαν κρίσιν θέλομεν,ἱκετεύομεν τοῦ προστάξαι ἑλθεῖν τοὺς ἄρχοντας καὶ ἡγεμό-νας. Προστάξαντος οὖν τοῦ βασιλἑως καὶ ε’ σελθόντων τῶνἀρχόντων, ἔκριναν τὸ ἀληθές. ᾽Εκάθησαν γοῦν τοῦτοι οἱἄρχοντες ἐπὶ θρόνου καὶ ἐξὲταξαν ἀκριβῶς τούτους, ὡς καθὼςτοὺς ὥρισεν αὐτούς καὶ ἀπέστειλεν αὐτοὺς νὰ ἐξετάξουν ὁαὐθέντης βασιλεὺς Κυδώνιος. Λοιπὸν οὐδέν ἐπαρήκουσαντὸν ὁρισμόν του ἁμή ἐδιάβησαν καὶ ἔκριναν αὐτοὺς καὶ ἐγύ-ρευσαν τὸ τίνος ἔν τὸ δίκαιον, ὡς φρόνιμοι. Λοιπὸν ὡς καθώςλόγους ἑξέταξαν ἀκριβως καὶ εἶδαν τίς ἔναι ψεύτης, ἤ ὁΚρομμύδιος ὁ κοκκινοφόρος ἤ ἡ Στάφυλος ἡ μαυροφόρος,καὶ ὡς εἶδαν ἀκριβῶς οἱ κριταί, εἴδασιν καὶ εὑρήκασι καιἔκριναν τὴν Στάφυλον ὡς ψευδήν. . .

[12]

Τότε ὁ βασιλεύς Κυδώνιος μὲ θυμὸν ἐκατηράσθη μεγάλωςτὴν Στάφυλον, ταῦτα λέγων ὁ βασιλεὺς Κυδώνιος:

[13]

- ᾽Εὰν ψεῦδος ἐλάλησας πρὸς τήν βασιλείαν μου,ταῦτα σοῦκαταρῶμεν, Στάφυλος ψεύτρια, καὶ καταρῶ σε νὰ πάθῃς καὶδίδω ἀπόφασιν νὰ τόχης πάντοτε ἀπὸ στραβοῦ ξύλου νὰκρεμασθῆς, ὑπὸ μαχαιρῶν κοπῆς, ὑπό ἀνδρῶν πατηθῇς, καὶτὸ αἷμα σου νὰ πίνουν οἱ ἄνδρες νὰ μεθοῦσιν, νὰ μηδέν ἠξεύ-ρουν τι ποιοῦσιν καὶ νὰ λέγουν λόγια κλωθογύριστα , ὡςδαιμονιζομένοι ἀπὸ τὸ αἷμα σου, Στάφυλε, καὶ ἀπὸ τοῖχον σέτοῖχον νά παραδέρνουν ! Καὶ οἱ ὄρνιθες νὰ τούς τσιμποῦσινκαὶ τοῦτοι μηδέν γνώθουν ἑκ τὸ αἷμα σου, Στάφυλε ψεύτρια.

[14]

᾽Ετοῦτα γοῦν ἐκατηράθην ὁ βασιλεὺς Κυδώνιος τοῦ Στά-φυλος, διατὶ ἐλάλησε ψεῦδος ἔμπροσθεν τῆς βασιλείας του.Εὐθὺς οὔν εἶπον οἱ ἄρχοντες:

- Εἰς πολλά ἔτη, δέσποτα βασιλεῦ Κυδώνιε, εἰς πολλὰ ἔτη,ὄτι ἐσὲ πρέπει τό βασίλειον, ὡς εὐγενικὸς ὄντως ὅλων.᾽Αμήν.

[15]

ΟΟ ΠΠωωρριικκοολλόόγγοοςς είναι ένα σύντομο σατυρικό και διδακτικόλαϊκό βυζαντινό έργο του 12ου ή 13ου αιώνα, στο οποίο πε-ριγράφεται δίκη οπωρικών (φρούτων), στην οποία καταδι-κάζεται το σταφύλι. Στο έργο αυτό, περίπου μιας σελίδας,γίνεται δίκη όπου όλα τα φρούτα έχουν τίτλους βυζαντινώναξιωματούχων. Γραμμένο σε δημώδη μεσαιωνική ελληνικήγλώσσα γνώρισε ευρύτατη διάδοση στα λαϊκά στρώματα,πολλές έντυπες εκδόσεις, μεταφράσεις σε ξένες γλώσσες(σερβικά, ρουμανικά, τουρκικά) και έχουν διασωθεί πολλέςπαραλλαγές του, κάποιες από τις οποίες ήταν ζωντανές ωςπροφορική παράδοση στην Ελλάδα, μέχρι την δεκαετία του1960.

[16]

Ο ΠΩΡΙΚΟΛΟΓΟΣ ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΕ ΨΗΦΙΑΚΑ

ΑΠΟ ΤΟ ΒΑΣΙΛΗ ΛΑΛΙΩΤΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΤΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ

ΤΟΥ 2013

�