จั�กรวาลในพุ�ทธปร�ชญาเถรวาท

หั�วข้�อในการน�าเสนอ•ความร��เบื้��องต้�นเร�!องจั�กรวาลว"ทยา•จั�กรวาลในพุ�ทธปร�ชญาเถรวาท•โลกในพุ�ทธปร�ชญาเถรวาท•การก�าเน"ดและความเส�!อมข้องจั�กรวาล โลกและ

มน�ษย*

ความร��เบื้��องต้�นเร�!องจั�กรวาลว"ทยา

•“จั�กรวาล ” หัมายถ+ง ▫ปร"มณฑล ประช�ม หัม�. บื้ร"เวณโดยรอบื้ข้องโลก (พุ

จันาน�กรม ฉบื้�บื้ราชบื้�ณฑ"ต้ยสถาน)•“จั�กรวาลว"ทยา ” หัมายถ+ง▫ความร��ท0!ว.าด�วยเร�!องโลกและบื้ร"เวณโดยรอบื้

ข้องโลก หัร�อความร��เก0!ยวก�บื้โลกและสรรพุส"!ง

ความร��เบื้��องต้�นเร�!องจั�กรวาลว"ทยา

๑๑

จั�กรวาลในพุ�ทธปร�ชญาเถรวาท• จั�กรวาลในพุ�ทธปร�ชญาเถรวาท ค�อ•การศึ+กษาเร�!องความเป3นไปข้องโลก จั�กรวาล และ

ส"!งม0ช0ว"ต้ ต้��งแต้.การเก"ดข้+�น ต้��งอย�. และการเส�!อมสลายไป โดยการศึ+กษาจัากค�าสอนท0!ปรากฏในพุระไต้รป6ฎกและค�มภี0ร*ส�าค�ญทางพุ�ทธศึาสนาฝ่:ายเถรวาท เพุ�!อเต้�อนสต้"ใหั�ผู้��ศึ+กษาเข้�าใจัช0ว"ต้ได�อย.างถ�กต้�อง

๒

จั�กรวาลทางพุ�ทธปร�ชญา

จั�กรวาลทางว"ทยาศึาสต้ร*

๒

•“จั�กรวาล ” ต้ามร�ปศึ�พุท*ในภีาษาบื้าล0ท.านใช�ค�าว.า จัก=กวาฬ “ ”

• ซึ่+!งว"เคราะหั*ต้ามศึ�พุท*ว.า ย.อมผู้�นไปราวกะจั�กร อธ"บื้ายว.า เคล�!อนไป ค�อ หัม�นไป ราวกะล�อข้องรถ ค�อ ย.อมเป3นวงกลมราวกะล�อรถ

ล�กษณะข้อง จั�กรวาล“ ”

พุระส"ร"ม�งคลาจัารย*, จั�กรวาฬท0ปน0, หัน�า ๑.

ข้อบื้เข้ต้และจั�านวนข้องจั�กรวาล•ในโรหั"ต้�สสส�ต้ร ท0! ๑ ข้ยายน�ยข้องประเด@นน0�เอาไว�ว.า•“ฤาษ0ต้นหัน+!งช�!อ โรหั"ต้�สสะ ม0ฤทธ"Bเหัาะไปใน“ ”

อากาศึได� ม0ความปรารถนาท0!จัะค�นพุบื้เส�นข้อบื้แหั.งจั�กรวาลท0!ส�ดแหั.งโลก ท.านงดเว�นการก"น การด�!ม การข้�บื้ถ.าย การนอนหัล�บื้พุ�กผู้.อน แล�วเหัาะไปหัาท0!ส�ดแหั.งจั�กรวาล ก@ไม.พุบื้เส�นข้อบื้ข้องโลกและจั�กรวาลส�กท0 พุบื้แต้.ความกว�างไกลหัาท0!ส�ดม"ได�”

ด�รายละเอ0ยดใน อง=. จัต้�ก=ก (ไทย) ๒๑/๔๕/๗๓-๗๕.

๓

ข้อบื้เข้ต้และจั�านวนข้องจั�กรวาล•ในจั�ฬน"กาส�ต้รได�แสดงใหั�เหั@นว.าพุระพุ�ทธเจั�าทรง

หัย�!งร��ว.าม0โลกธาต้�อ�!นๆ อ0กจั�านวนมากมายน�บื้ไม.ถ�วน

ด�รายละเอ0ยดใน อง=. ต้"ก. (ไทย) ๒๐/๘๑/๓๐๖.

“อานนท* (โลก) น0�เร0ยกว.าโลกธาต้� ข้นาดเล@ก ซึ่+!งม0จั�านวน ๑,๐๐๐ จั�กรวาล โลกค�ณด�วยส.วนพุ�นแหั.งโลกธาต้�ข้นาดอย.างเล@ก ซึ่+!งม0 ๑,๐๐๐ จั�กรวาลน��น เร0ยกว.า โลกธาต้�ข้นาดกลาง ซึ่+!งม0จั�านวน ๑,๐๐๐,๐๐๐ จั�กรวาล โลกค�ณด�วยส.วนพุ�นแหั.งโลกธาต้�ข้นาดกลางม0ล�านจั�กรวาลน��น เร0ยกว.าโลกธาต้�ข้นาดใหัญ. ซึ่+!งม0จั�านวน ๑๐๐,๐๐๐ โกฏ"จั�กรวาล”

๔

ข้อบื้เข้ต้และจั�านวนข้องจั�กรวาล•ในท�ศึนะข้องอรรถกถาจัารย*• “จั�กรวาลหัน+!งม0ความยาว ๑,๒๐๓,๔๕๐ โยชน* ว�ด

โดยรอบื้ได� ๓,๖๑๐,๓๕๐ โยชน* แผู้.นด"นน��นม0ความหันา ๒๔๐,๐๐๐ โยชน* น��าส�าหัร�บื้รองแผู้.นด"นน��น ม0ความหันาประมาณ ๔๘,๐๐๐ โยชน* และม0ลมส�าหัร�บื้รองร�บื้น��าน��น ข้ยายอาณาเข้ต้ไปจันถ+งท�องฟ้Lาประมาณ ๙๖,๐๐๐ โยชน* ”

ว".อ. (บื้าล0) ๑/๑/๑๑๐. อ�างใน พุระมหัาหัรรษา, พุ�ทธจั�กรวาลว"ทยา, หัน�า ๑๘

๕

อนน=ต้าน" จัก=กวาฬาน"จั�กรวาลน0� ไม.ม0ท0!

ส"�นส�ด ว"ส�ท=ธ". (บื้าล0) ๑/๑๓๗/๒๒๖.

น�กดาราศึาสต้ร*เหัล.าน0�ก@เช�!อว.า จั�กรวาลม0ความกว�างใหัญ.ไพุศึาลหัาข้อบื้เข้ต้ หัร�อท0!ส"�นส�ดม"ได�

องค*ประกอบื้ข้องจั�กรวาล

๓

• “ในสหั�สส0โลกธาต้�น��น ม0ดวงจั�นทร* ๑,๐๐๐ ดวง ม0ดวงอาท"ต้ย* ๑,๐๐๐ ดวง ม0ข้�นเข้าส"เนร� ๑,๐๐๐ ล�ก ม0ชมพุ�ทว0ป ๑,๐๐๐ ม0อปรโคยานทว0ป ๑,๐๐๐ ม0อ�ต้ต้รก�ร�ทว0ป ๑,๐๐๐ ม0ป�พุพุว"เทหัทว0ป ๑,๐๐๐ ม0มหัาสม�ทร ๔,๐๐๐ ม0ท�าวมหัาราช ๔,๐๐๐ ม0เทวโลกช��นจัาต้�มหัาราช ๑,๐๐๐ ม0เทวโลกช��นดาวด+งส* ๑,๐๐๐ ม0เทวโลกช��นยามา ๑,๐๐๐ ม0เทวโลกช��นด�ส"ต้ ๑,๐๐๐ ม0เทวโลกช��นน"มมานรด0 ๑,๐๐๐ ม0เทวโลกช��นปรน"มม"ต้วสว�ต้ด0 ๑,๐๐๐ ม0พุรหัมโลก ๑,๐๐๐ น0�เร0ยกว.าสหั�สส0โลกธาต้�ข้นาดเล@ก”

ในจั�ฬน"กาส�ต้ร

ด�รายละเอ0ยดใน อง=. ต้"ก. (ไทย) ๒๐/๘๑/๓๐๖-๓๐๗.

องค*ประกอบื้ข้องจั�กรวาล

๓

• “พุระจั�นทร* พุระอาท"ต้ย*ย.อมหัม�นเว0ยนรอบื้เข้าส"เนร�ราช ส.องร�ศึม0สว.างไสวไปท�!วท"ศึโดยก�าหันดท0!เท.าใด”

• ม0เข้าพุระส�เมร�เป3นศึ�นย*กลาง ส.วนดวงอาท"ต้ย* ดวงจั�นทร* และดาวเคราะหั*ท��งหัลาย ค�อ เทหัว�ต้ถ�หัม�นเว0ยนรอบื้เข้าพุระส�เมร� ด�งท0!พุรรณนาไว�ใน ม�นธาต้�ราชชาดก ว.า :

ข้�.ชา.ต้"ก (ไทย) ๒๗/๒๒/๑๒๔.

องค*ประกอบื้ข้องจั�กรวาล

๓๖

องค*ประกอบื้ข้องจั�กรวาล

โลกในพุ�ทธปร�ชญาเถรวาท

โลกค�ออะไร ???

•ความหัมายในเช"งมน�ษย*ศึาสต้ร* ▫“โลก หัมายถ+ง หัม�.มน�ษย*”

“ภี"กษ�ท��งหัลาย พุวกเธอท��งหัลายจังเท0!ยวไป เพุ�!อเก��อก�ล เพุ�!อความส�ข้ และเพุ�!ออน�เคราะหั*ชาวโลก”

ค�าว.าโลก มาจัากค�าว.า โลกาน�ก�มปายะ“ ”

ว".ม. (ไทย) ๔/๓๒/๔๐๔๗

โลกค�ออะไร ???•ความหัมายในเช"งภี�ม"ศึาสต้ร* ▫“โลก หัมายถ+ง แผู้.นด"นอ�นเป3นท0!อย�.อาศึ�ยข้องหัม�.”

ส�ต้ว*

“เพุราะเหัต้�น��นแล ผู้��ร��แจั�งโลก ม0ปNญญาด0 ถ+งท0!ส�ดข้องโลก อย�.จับื้พุรหัมจัรรย*แล�ว เป3นผู้��สงบื้ ร��ท0!ส�ดแหั.งโลกแล�ว

ย.อมไม.ปรารถนาโลกน0� และโลกอ�!น”

ส�.ส. (ไทย) ๑๕/๑๐๗/๑๑๙

โลกค�ออะไร ???•ความหัมายในเช"งจัร"ยศึาสต้ร* ▫“โลก ค�อ ส�งข้าร”

“น0!แนะอาว�โส เราบื้�ญญ�ต้"โลก ความเก"ดแหั.งโลก ความด�บื้แหั.งโลก

ความด�บื้โลก และข้�อปฏ"บื้�ต้"ใหั�ถ+งความด�บื้โลก

ในร.างกายอ�นยาวประมาณ ๑ วา ม0ส�ญญาและใจั”

ส�.ส. (ไทย) ๑๕/๑๐๗/๑๑๙

โลกค�ออะไร ???•ความหัมายในเช"งจั"ต้ว"ทยา ▫“โลก ได�แก. ความแต้กสลาย”

“อานนท* ส"!งใดม0ความแต้กสลายเป3นธรรมดาส"!งน��นเราเร0ยกว.า โลก ก@อะไรเล.าช�!อว.า“ ”ม0ความแต้กสลายเป3นธรรมดาสลาย ค�อ

จั�กข้�....ร�ป...จั�กข้�ว"ญญาณ...จั�กข้�ส�มผู้�สม0ความแต้กสลาย

เป3นธรรมดาแม�ความเสวยอารมณ*ท0!เป3นส�ข้ หัร�อท�กข้* หัร�อ

ม"ใช.ส�ข้ม"ใช.ท�กข้* ท0!เก"ดข้+�นเพุราะจั�กข้�ส�มผู้�ส เป3นปNจัจั�ย

ก@ม0ความแต้กสลายเป3นธรรมดา”

ด�รายละเอ0ยดใน ส�.สฬา. (ไทย) ๑๘/๘๔/๗๗.

กล.าวโดยสร�ปโลกค�อ.....•ค�าว.า โลก จัากความหัมายโดยภีาพุรวมข้อง“ ”

พุระพุ�ทธเจั�าน��นครอบื้คล�มถ+งส"!งท0!เป3นร�ปธรรม และนามธรรม ส"!งท0!ม0ช0ว"ต้ และไม.ม0ช0ว"ต้ น�!นเอง

โลกม0ก0!ประเภีท ????

แบื้.งประเภีทข้องโลกในเช"ง ภี�ม"ศึาสต้ร*

(๑) มน�ษยโลก หัมายถ+ง หัร�อโลกท0!มน�ษย*อาศึ�ยอย�.

(๒) เทวโลก หัมายถ+ง โลกท0!เทวดาอาศึ�ยอย�.

(๓) พุหัรมโลก หัมายถ+ง โลกท0!พุรหัมอาศึ�ยอย�.

แบื้.งประเภีทข้องโลกในเช"ง จัร"ยศึาสต้ร*

(๑) กามโลก หัมายถ+ง โลกข้องหัม�.ส�ต้ว*ผู้��เก0!ยวข้�องอย�.ในกาม ได�แก. อบื้ายภี�ม" ๔ มน�ษยโลก และสวรรค* ๖ ช��น

(๒) ร�ปโลก หัมายถ+ง โลกข้องหัม�.ส�ต้ว*ผู้��เข้�าถ+งร�ปฌาน ได�แก. ร�ปพุรหัม ๑๖ ช��น

(๓) อร�ปโลก หัมายถ+ง โลกข้องหัม�.ส�ต้ว*ผู้��เข้�าถ+งอร�ปฌาน ได�แก. อร�ปพุรหัม ๔ ช��น

แบื้.งโลกต้ามท�ศึนะข้องพุระพุ�ทธโฆษาจัารย*

(๑) โอกาสโลก หัมายถ+ง โลกค�อแผู้.นด"น ซึ่+!งเป3นท0!อย�.ข้องส"!งม0ช0ว"ต้และไม.ม0ช0ว"ต้

(๒) ส�งข้ารโลก หัมายถ+ง โลกค�อส�งข้าร ข้องส"!งท0!ม0ช0ว"ต้และไม.ม0ช0ว"ต้ รวมไปถ+งการปร�งแต้.งทางอารมณ*ด�วย

(๓) ส�ต้วโลก หัมายถ+ง โลกค�อหัม�.ส�ต้ว* ซึ่+!งได�แก.ส�ต้ว*ในภี�ม"ต้.างๆ

•เม�!อกล.าวโดยรวมแท�จัร"งแล�วโลกม0 ๒ ประเภีทเท.าน��น ค�อ

๑. โลกภีายใน ๒. โลกภีายนอก

๘

โลกเก"ดข้+�นได�อย.างไร ???

ม�ลเหัต้�ข้องการเก"ดข้+�นข้องโลก- พุระเจั�าเป3นผู้��สร�าง

- เก"ดข้+�นจัากพุ�ฒนาการข้องธรรมชาต้" และสรรพุส"!งท0!ม0อย�.ในธรรมชาต้"

๕๙

- ทฤษฎ0บื้"Rกแบื้ง

ในท�ศึนะข้องพุ�ทธปร�ชญาโลกเก"ดจัาก ???

เม�!อส"!งน0�ม0 ส"!งน0�จั+งม0เพุราะส"!งน0�เก"ดข้+�น ส"!งน0�จั+งเก"ดข้+�น

ส�.น". (ไทย) ๑๖/๓๗/๗๙.

๑๐

ว"เคราะหั*อ�คค�ญญส�ต้ร•แรกเร"!มน��นโลกถ�กหั�อหั��มด�วยน��าและปกคล�ม

ด�วยความม�ดม"ด ไม.ม0ดวงจั�นทร* และดวงอาท"ต้ย*ส.องแสง

•เม�!อง�วนด"นปรากฏข้+�น เพุราะความหัอมข้องง�วนด"น จั+งท�าใหั�เทวดาท0!ลงมาจั�ต้"เป3นมน�ษย*พุาก�นช"มง�วนด"น

•เป3นเหัต้�ท�าใหั�มน�ษย*ต้"ดใจัในรสชาต้"ข้องง�วนด"น•หัล�งจัากน��น เม�!อดวงอาท"ต้ย* ดวงจั�นทร*ปรากฏ

กลางว�น กลางค�นก@ปรากฏข้+�นด�รายละเอ0ยดใน ท0.ปา. ๑๑/๑๑๑-๑๔๐/๘๔-๑๐๒

๗๑๑

โลกจัะส"�นส�ดอย.างไร ???

•“ม0บื้างสม�ยบื้างคราว โดยล.วงไปแหั.งกาลอ�นย�ดยาว โลกน0�จัะพุ"นาศึไป”

“โลกน0�จัะถ�กท�าลายด�วยไฟ้””

ท0.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๘/๒๘.

อง=.สต้=ต้ก. (ไทย) ๒๓/๖๖/๑๓๒-๑๓๖

๘๑๒

บื้ทสร�ป•จั�กรวาลและโลกเก"ดข้+�นเองต้ามธรรมชาต้" เป3นไปต้าม

เหัต้�และปNจัจั�ย ม"ได�ม0ผู้��สร�างหัร�อบื้�นดาลใหั�เก"ดข้+�น•การแสวงหัาจั�ดก�าเน"ดโลกและจั�กรวาลน��นเป3น

อจั"นไต้ย“ ”

•แต้.จั�ดม�.งหัมายหัล�กในการน�าเสนอเก0!ยวก�บื้โลกและจั�กรวาลข้องพุระพุ�ทธเจั�าน��น ม0เปLาหัมายเพุ0ยงเพุ�!อแง.ม�มทาง จัร"ยศึาสต้ร* เพุ�!อน�าไปส�.การพุ�ฒนาต้นเองไปส�.ความจัร"งส�งส�ดข้องพุระพุ�ทธศึาสนา ค�อ น"พุพุาน “ ”น�!นเอง..... ๙ ๑๓

หัากผู้"ดพุลาดประการใดข้ออภี�ยไว� ณ ท0!น0�

สว�สด0คร�บื้......

ติ�ดติามผลงานอื่��นๆขอื่งเราได�ที่��www.padvee.co

m