เบญจขั�นธ์ (ขั�นธ์ 5)

    ร่�างกาย คื�อ ร่�ป    คืวามร่� �สึ�ก คื�อ เทวนา    การ่จ�าได้�หมายร่� � คื�อ สึ�ญญา    การ่ปร่ งแต่�งทางจ#ต่ คื�อ สึ�งขัาร่    คืวามร่� �ขัองอาร่มณ์ คื�อ ว#ญญาณ์

ขั�นธ์ แปลว�า กอง หร่�อ องคืร่วม (Aggregates) เป&นคื�าท'(บ�ญญ�ต่#ขั�)นเพื่�(อเร่'ยกองคืร่วมแห�งร่�ป เวทนา สึ�ญญา สึ�งขัาร่ และว#ญญาณ์ เป&นการ่ต่อบคื�าถามท'(ว�า “คืวามหมายและก�าเน#ด้ชี'ว#ต่คื�ออะไร่ ชี'ว#ต่คื�ออะไร่” ปร่�ชีญาอ#นเด้'ยโบร่าณ์เชี�(อว�า ร่�ป เก#ด้จากการ่สึร่�างขัองพื่ร่ะเจ�า สึ�วนนาม หร่�อจ#ต่ คื�อสึ�วนท'(แยกอวต่าร่ลงมาจากจ#ต่ใหญ�ขัองพื่ร่ะเจ�า หร่�อ ปร่มาต่ม�น

พื่ร่ะพื่ ทธ์เจ�าทร่งแสึด้งอน�ต่ต่ล�กขัณ์สึ�ต่ร่ (ขั�นธ์ ๕ เป&นอน�ต่ต่า) ซึ่�(งม'ล�กษณ์ะแย�งท�ศนะขัองเทวน#ยม สึาเหต่ ท'(ขั�นธ์เป&นอน�ต่ต่า ก4เพื่ร่าะเก#ด้จากเหต่ ป5จจ�ยท'(เป&นอน�ต่ต่า แนวคื#ด้เร่�(องขั�นธ์ ๕ ถ�อเป&นบทต่�)งแห�งพื่ ทธ์ธ์ร่ร่ม ม'การ่พื่�ด้ถ�ง ขั�นธ์ ถ�ง ๒๒,๖๙๕ คืร่� )งในพื่ร่ะไต่ร่ป9ฎก ซึ่�(งแสึด้งถ�งคืวามสึ�าคื�ญแห�งห�วขั�อธ์ร่ร่มน')

เบญจขั�นธ์หร่�อขั�นธ์ ๕ เป&นสึ#(งท'(ม'จร่#งโด้ยสึภาวะขัองต่น จ�ด้เป&นปร่ม�ต่ถสึ�จจะเชี�นเด้'ยวก�บน#พื่พื่านคืวามแต่กต่�างก�นก4คื�อเบญจขั�นธ์เป&นสึ�งขัต่ธ์ร่ร่ม แต่�น#พื่พื่านเป&นอสึ�งขัต่ธ์ร่ร่ม เบญจขั�นธ์เป&นฝ่=าย

สึ�งสึาร่ว�ฏ สึ�วนน#พื่พื่านเป&นฝ่=ายว#ว�ฏ อาจกล�าวได้�ว�า ในพื่ ทธ์ปร่�ชีญาเถร่วาท ท�)งน#พื่พื่านและสึ�งสึาร่ว�ฏต่�างก4เป&นสึ#(งท'(ม'อย��คื��ขันานก�น

ขั�นธ์ปร่ะกอบด้�วยองคืปร่ะกอบท�)ง ๕ คื�อ ร่�ป เวทนา สึ�ญญา สึ�งขัาร่ และว#ญญาณ์ จะเห4นได้�ว�าเม�(อแบ�งสึ�วนปร่ะกอบขัองชี'ว#ต่ออกเป&นขั�นธ์ต่�างๆน') ก4ไม�ม'สึ�วนท'(เร่'ยกว�า ว#ญญาณ์อมต่ะ หร่�อ อาต่ม�น เลย๑.    ร่�ป (Corporeality)

เป&นองคืปร่ะกอบฝ่=ายว�ต่ถ หร่�อสึสึาร่และพื่ล�งงาน ร่�างกายขัองมน ษยมาจากร่�ปน') ร่�ปม' ๒๘ ปร่ะการ่คื�อ มหาภ�ต่ร่�ป ๔ และอ ปาทายร่�ป ๒๔ ในท'(น') มหาภ�ต่ร่�ป หมายถ�งสึ#(งท'(ม'คื ณ์ภาพื่ปฐมภ�ม# (Primary

Qualities) ๔ ชีน#ด้ คื�อ (๑) ธ์าต่ ด้#น เป&นสึภาวะท'(แผ่�ไปหร่�อก#นท'( (๒) ธ์าต่ น�)า เป&นสึภาวะท'(เอ#บอาบซึ่�มซึ่าบ (๓) ธ์าต่ ไฟ เป&นสึภาวะท'(ให�คืวามร่�อนหร่�ออ ณ์ภ�ม# และ (๔) ธ์าต่ ลม เป&นสึภาวะท'(เคืล�(อนไหว อ ปาทายร่�ปหมายถ�ง ร่�ปท'(สึ�บเน�(องมาจากมหาภ�ต่ร่�ปม'คื ณ์ภาพื่ท ต่#ยภ�ม# (secondary Qualities) อ ปาทายร่�ปม' ๒๔ เชี�น ห� ต่า จม�ก ล#)น กาย ใจ ร่�ป เสึ'ยง กล#(น ร่สึ สึ�มผ่�สึ เป&นต่�น

ม'ขั�อสึ�งเกต่ว�า ร่�ปเป&นขัณ์#กะคื�อเก#ด้ด้�บท กขัณ์ะ ไม�ม'ร่�ปใด้ด้�าร่งอย��คืงท'(ถาวร่ นอกจากน�)น แม�ธ์าต่ ๔ คื�อ ด้#น น�)า ลม ไฟ ม'ล�กษณ์ะต่�างก�นก4จร่#งแต่�ก4เก#ด้ร่�วมก�นเป&นกล �มก�อน (กลาปะ) ต่ลอด้เวลา ไม�ม'ธ์าต่ ใด้เก#ด้ขั�)นอย�างเป&นอ#สึร่ะจากธ์าต่ อ�(น อ�ต่ร่าสึ�วนผ่สึมขัองธ์าต่ เหล�าน�)น ก�าหนด้ล�กษณ์ะขัองผ่ลผ่ล#ต่ เชี�น กล �มท'(ม'ธ์าต่ ด้#นมากจะเป&นขัองแขั4ง กล �มท'(ม'ธ์าต่ น�)ามากจะเป&นขัองเหลว๒.    เวทนา (Feeling)

ได้�แก� คื ณ์ล�กษณ์ะปร่ะการ่หน�(งขัองจ#ต่หร่�อว#ญญาณ์ คื�มภ'ร่ฝ่=ายอภ#ธ์ร่ร่มจ�ด้เวทนาเป&นเจต่สึ#กคื�อ สึ#(งท'(ปร่ะกอบก�บจ#ต่ เวทนาคื�อคืวามร่� �สึ�กสึ ขั ท กขั โทมน�สึ โสึมน�สึ และ อ เบกขัา๓.    สึ�ญญา (Perception)

เป&นเจต่สึ#กเชี�นก�น ท�าหน�าท'(ก�าหนด้ร่� � และจด้จ�าอาการ่และล�กษณ์ะต่�าง ๆ ขัองอาร่มณ์ (สึ#(งท'(จ#ต่ร่�บร่� �) เชี�น สึ' สึ�มผ่�สึ ล�กษณ์ะ ชี�(อเฉพื่าะ และคื ณ์ภาพื่ต่�างๆขัองอาร่มณ์๔.    สึ�งขัาร่ (Mental Formations)

ได้�แก� การ่ปร่ งแต่�งจ#ต่ให�ด้' และเลว หร่�อเป&นกลางๆ ม'เจต่นาเป&นต่�วน�าสึ�าคื�ญ ถ�าเปร่'ยบจ#ต่เหม�อนน�)าสึะอาด้บร่#สึ ทธ์#H สึ�งขัาร่ก4คื�อสึ'ต่�างๆ ท'(เจ�อผ่สึมน�)า คื�มภ'ร่ฝ่=ายอภ#ธ์ร่ร่มจ�ด้สึ�งขัาร่เป&นเจต่สึ#กจ�านวน ๕๐ ชีน#ด้ เม�(อร่�วมก�บเวทนา และสึ�ญญา จ�งม'เจต่สึ#กท�)งสึ#)น ๕๒ ชีน#ด้๕.    ว#ญญาณ์ (Consiousness)

ได้�แก�ธ์ร่ร่มชีาต่#ท'(ร่� �แจ�งอาร่มณ์ ทาง ต่า ห� จม�ก ล#)น กาย และใจ คื�มภ'ร่ฝ่=ายอภ#ธ์ร่ร่มน#ยมเร่'ยกว#ญญาณ์ว�า จ#ต่ขั�นธ์ ๕ ในอภ#ธ์ร่ร่ม

ขั�นธ์ ๕ น')ในอภ#ธ์ร่ร่มลด้ลงเหล�อ ๓ กล �ม คื�อ จ#ต่ เจต่สึ#ก ร่�ป ซึ่�(งเท'ยบก�นได้�ด้�งน')

    ว#ญญาณ์ขั�นธ์ได้�แก� จ#ต่    เวทนาขั�นธ์ สึ�ญญาขั�นธ์และสึ�งขัาร่ขั�นธ์ได้�แก� เจต่สึ#ก    ร่�ปขั�นธ์ได้�แก� ร่�ป

บางคืร่�)ง ท�านย�อขั�นธ์ ๕ ลงเหล�อ ๒ สึ�วน คื�อ

    เวทนา สึ�ญญา สึ�งขัาร่ และว#ญญาณ์ว�า นาม    ร่�ปขั�นธ์ว�า ร่�ป

ปร่ะโยชีนจากการ่ศ�กษาเร่�(องขั�นธ์ ๕

    เพื่�(อให�เขั�าใจเร่�(องขัองกายและใจว�าท'(เชี�(อและย�ด้ว�าเป&นเร่า เป&นกายใจเร่าอ�นเด้'ยวก�นน�)น ท'(แท�เป&นขั�นธ์ท�)งห�า มาปร่ะชี มร่วมก�น (เพื่ร่าะม'เหต่ ป5จจ�ยให�มาปร่ะชี มร่วมต่�วก�น) ขัองร่�ปธ์ร่ร่มก�บนามธ์ร่ร่ม ม#ใชี�สึ�ต่วต่�วต่นเร่าเขัา ม#ใชี�กายใจอ�นเด้'ยวก�นไปหมด้ อย�างท'(เคืยเขั�าใจก�น    เม�(อเขั�าใจคืวามจร่#งขัองขั�นธ์ ๕ ก4จะเร่#(มร่� �เท�าท�นคืวามจร่#งเก'(ยวก�บต่�วต่นขัองต่น เร่#(มเขั�าใจคืวามเก'(ยวขั�องขัองแต่�ละกองขั�นธ์ เขั�าใจเหต่ ป5จจ�ยร่ะหว�างก�นและก�นขัองขั�นธ์ท�)ง ๕ เร่#(มเขั�าใจเก'(ยวก�บท กขั กฏแห�งธ์ร่ร่มชีาต่# (กฏไต่ร่ล�กษณ์) เร่#(มเขั�าใจเก'(ยวก�บก#เลสึ ต่�ณ์หา อ ปาทาน ฯลฯ ซึ่�(งเม�(อเก#ด้คืวามเขั�าใจและร่� �แจ�งก4จะเก#ด้คืวามเบ�(อหน�ายละคืลายในมายาท�)งหลายเหล�าน') เขั�าใจว�าเป&นเพื่'ยงกองร่�ป กองเวทนา กองสึ�ญญา กองสึ�งขัาร่ กองว#ญญาณ์ ท'(มาปร่ะชี มก�นเพื่ร่าะม'เหต่ ป5จจ�ย ฯลฯ ท'(เป&นไปอย�างน�)นอย�างน')อย��ในแต่�ละขัณ์ะๆ ก4เพื่ร่าะม'เหต่ ป5จจ�ยน�(นเอง ไม�ได้�ม'ต่�วม'ต่นแต่�อย�างใด้

the Five Aggregates;the five groups of existence;the five causally conditioned elements ofexistence forming a being or entity, viz.,

corporeality,feeling ,perception,mental formations and consciousness.

The five skandhas

The sutras describe five aggregates:[d]

    "form" or "matter"[e] (Skt., Pāli rūpa; Tib. gzugs): external and internal matter. Externally, rupa is the physical world. Internally, rupa includes the material body and the physical sense organs.[f]    "sensation" or "feeling" (Skt., Pāli vedanā; Tib. tshor-ba): sensing an object[g] as either pleasant or unpleasant or neutral.[h][i]    "perception", "conception", "apperception", "cognition", or "discrimination" (Skt. samjñā, Pāli saññā, Tib. 'du-shes): registers whether an object is recognized or not (for instance, the sound of a bell or the shape of a tree).    "mental formations", "impulses", "volition", or "compositional factors" (Skt. samskāra, Pāli saṅkhāra, Tib. 'du-byed): all types of mental habits, thoughts, ideas, opinions, prejudices, compulsions, and decisions triggered by an object.[j]    "consciousness" or "discernment"[k] (Skt. vijñāna, Pāli viññāṇa,[l] Tib. rnam-par-shes-pa):        In the Nikayas/Āgamas: cognizance,[5][m] that which discerns[6][n]        In the Abhidhamma: a series of rapidly changing interconnected discrete acts of cognizance.[o]        In some Mahayana sources: the base that supports all experience.[p]

The Buddhist literature describes the aggregates as arising in a linear or progressive fashion, from form to feeling to perception to mental formations to consciousness.[q] In the early texts, the scheme of the five aggregates is not meant to be an exhaustive classification of the human being. Rather it describes various aspects of the way an individual manifests.[7]

ร่�ป1. matter; form; material; body; shape; corporeality.2. object of the eye; visible object.

เวทนาfeeling; sensation.

สึ�ญญาperception; idea; ideation.

สึ�งขัาร่1. compounded things; component things; conditioned things; the world of phenomena; all things which have been made up by pre-existing causes; (as in “Sabbe Sankhara anicca-ti).

2. volitional activities; formations; Karma formations; mental formations; mental predispositions; volitional impulses; impulses and emotions; volition; all the mental factors except feeling and perception having volition as the constant factor, (as in the Five Aggregates and in the Law of Causation).

3. essential conditions; the sum of theconditions or essential properties for a given process or result; constructing or formative factors, (as in Ayusankhara, Kayasankhara).

4. conductive factors; instigation (as in Sasankharika, Asankharika).

ว#ญญาณ์consciousness; act of consciousness;(T., mis.) soul, spiri