วถการไหลเวยนของเสนลมปราณ

1. เสนลมปราณมอไทอนปอด (手太阴肺经 Shǒu-Tài-Yīn-Fèi-Jīng : The lung meridian

of hand-TaiYin)

รปท 2-1 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณมอไทอนปอด

1.1 วถการไหลเวยน : เรมตนจากจงเจยว (中焦 Zhōng-Jiāo) ลงไปเชอมโยงกบลาไสใหญ-

อวยวะคสมพนธ แลววกขนผานกระบงลมเขาเชอมโยงกบปอด-อวยวะตนสงกด จากนนผานขนไปตาม

หลอดลมถงกลองเสยง แลววกลงมาททรวงอกดานบน ออกมาเปนจดแรกของเสนลมปราณปอดทใตตอกระดกไหปลารา ตรงชองซโครงท 1 คอ จดจงฝ (中府 Zhōng-Fǔ, LU1) ไหลเวยนผานไหลดานหนาลงมาตามขอบหนาของแขนดานใน ผานขอมอโดยอยนอกตอเสนเลอดแดงเรเดยล และผานฝามอ ไป

สนสดทมมฐานเลบนวหวแมมอดานโปง ท จดเสาซาง (少商 Shào-Shāng, LU11) จากเหนอขอมอ

เลกนอยตรง จดเลยเชวย (列缺 Liè-Quē, LU7) มเสนลมปราณกงแยกไปตามหลงมอ ถงปลายนวช เขาเชอมโยงกบเสนลมปราณมอหยางหมงลาไสใหญ (รปท 2-1)

1.2 อวยวะทเกยวของ : ปอด หลอดลม กลองเสยง ชองคอ ลาไสใหญ

1.3 อาการทเกยวของ : ไอ ไอเปนเลอด เปนหวด เจบคอ เลอดกาเดาไหล แนนหนาอก หายใจ

ออน หอบ ปวดไหปลาราและขอบหนาของแขนดานใน ปวดเยนทไหลและหลง ปสสาวะออกนอยแตบอยครง

1.4 ขอบงใช : โรคของชองคอ หลอดลม ปอด ทรวงอก และอาการตามแนวเสน

1.5 จานวนจดฝงเขม : 11 จด

2. เสนลมปราณมอหยางหมงลาไสใหญ (手阳明大肠经Shǒu-Yáng-Míng-Dà-Cháng-Jīng : The large intestine meridian of hand-YangMing)

2.1 วถการไหลเวยน : เรมตนจากปลายนวชดานนอก จดซางหยาง (商阳 Shāng-Yáng, LI1) ขนไปตามขอบหนาดานนอกของแขน ผานดานบนของหวไหล จดเจยนยหว (肩髃 Jiān-Yú, LI15)

ไปดานหลง ผานใตตอกระดกสนหลงสวนคอท 7 เพอเชอมโยงกบเสนลมปราณต ท จดตาจย (大椎

Dà-Zhuī, GV14) กลบมาดานหนา วกลงผานเหนอกระดกไหปลารา แยกเปน 2 สวน

สวนแรกผานเขาชองอก ไปเชอมสมพนธกบปอด และลงไปผานกระบงลมเขาสงกดทลาไสใหญ

สวนท 2 จากบรเวณเหนอกระดกไหปลารา มสาขาแยกขนไปผานลาคอ แกม ฟนลาง และ

เหนอรมฝปากบน ขามแนวเสนกลางลาตวดานหนา ไปสนสดทขางปกจมก ดานตรงขาม คอ จดองเซยง (迎香 Yíng-Xiāng, LI20) แลวเขาเชอมโยงกบเสนลมปราณเทาหยางหมงกระเพาะอาหาร

2.2 อวยวะทเกยวของ : ลาไสใหญ ปอด เหงอกและฟนลาง

2.3 อาการทเกยวของ : ปวดศรษะ อมพาตใบหนา ปวดใบหนา ปวดฟน เลอดกาเดาไหล เจบคอ นามกไหล หออหนวก ปวดทอง ทองมเสยงดงโครกคราก ทองเดน ทองผก บด อาการตามแนวเสน

เชน โรคผวหนง ปวด บวม รอนหรอเยน 2.4 ขอบงใช : โรคของศรษะและใบหนา คอหอย โรคจากความรอน และอาการตามแนวเสน 2.5 จานวนจดฝงเขม : 20 จด

3. เสนลมปราณเทาหยางหมงกระเพาะอาหาร (足阳明胃经 Zú-Yáng-Míng-Wèi-Jīng : The stomach meridian of foot-YangMing)

3.1 วถการไหลเวยน : เรมตนจาก จดองเซยง (迎香 Yíng-Xiāng, LI20) ขนไปตามขางดง

จมก และพบกบเสนเทาไทหยางกระเพาะปสสาวะ ตรงหวตา จดจงหมง (睛明 Jīng-Míng, BL1) แลววกผานขางจมกลงมาใตตา เปนจดฝงเขมจดแรกของเสนเทาหยางหมงกระเพาะอาหาร จดเฉงช (承泣

Chéng-Qì, ST1) แลวจะมดเขาไปในจมกลงมาทฟน ออกมาท จดตชาง (地仓 Dí-Cāng, ST4) เขาไปวนรอบปากพบกบ จดเหยนจง หรอสยโกว (水沟 Shuǐ-Gōu, GV26) ดานบนรมฝปากและพบกบ จดเฉงเจยง (承浆 Chéng-Ji ā ng, CV24) ทอยตรงรอยบมระหวางคางและรมฝปากลาง แลวผาน

ขากรรไกรไปดานหลง ผานขนไปหนาหพบปะกบเสนลมปราณถงนาด เลยขนไปเหนอชายผมเลกนอย แลวผานมาทกลางหนาผากเหนอชายผมพบกบ จดเสนถง (神庭 Shén-Tíng, GV24) สนสดเสนทางเดนแรกเพยงแคน

ตรงกงกลางขากรรไกร จะมจดของชพจรเตนอย ตรงนจะมเสนลมปราณแยกลงมาทลาคอดานหนา ถงกงกลางไหปลาราจะมเสนแยกมดลงไปในลาตวผานกระบงลมไปสงกดกระเพาะอาหาร ไปสมพนธกบมาม สวนเสนภายนอกไหลเวยนลงมาทหนาอก หางแนวเสนกลางลาตวดานหนา 4 ชน ผานหวนม ถงชองซโครงท 5 จงเฉยงลงมาผานหนาทองในแนว 2 ชน หางจากเสนกลางลาตวดานหนา จนถงขาหนบตรงทมชพจรคอ จดชชง (气冲 Qì-Chōng, ST30) ซงเปนจดทเสนลมปราณจากอวยวะภายในออกมาบรรจบ แลวไหลเวยนลงมาตนขาดานหนา ผานกลามเนอ quadriceps ลงมาตรงขอบนอกของกระดกสะบา (patella) ผานลงมาดานนอกตอสนหนาแขง ถงขอเทา ผานตอไปทหลงเทาตรงทมชพจร ไปสนสดทปลายนวชของเทา ตรงมมฐานเลบดานนอก คอ จดลตย (厉兑 Lì-Duì, ST45) ตรงจดใตเขาคอ จดจซานหล (足三里 Zú-Sān-Lǐ, ST36) จะมเสนทางเดนภายในผานลงมาขางหนาแขงเปนจดลว คอ จดเฟงหลง (丰隆 F ē ng-Lóng, ST40) ลงมาหลงฝาเทาไปสนสดทดานนอกของนวกลางของเทา ตรงตาแหนงชพจรหลงเทา คอ จดชงหยาง (冲阳 Chōng-Yáng, ST42) มเสนภายในไปทดานในของปลายนวหวแมเทา สงตอใหเสนลมปราณมาม

3.2 อวยวะภายในทเกยวของ : กระเพาะอาหาร มาม ลาคอ

3.3 อาการทเกยวของ : ปวดกระเพาะอาหาร อาเจยน ทองเดน แนนทอง เสยงโครกครากในทอง ปวดศรษะ ปวดฟน อมพาตใบหนา เจบคอ เลอดกาเดาไหล และอาการตามเสนลมปราณผานคอ ปวด กลามเนอออนแรงและฝอลบ ปวดหนาอก โรคของเขาและสะบา

3.4 ขอบงใช : ใชรกษาโรคของกระเพาะอาหารและลาไส ปวดบรเวณศรษะ ใบหนา ตา จมก ปาก และฟน ปวยทางจต และอาการตางๆตามทางเดนของเสนลมปราณ

3.5 จานวนจดฝงเขม : 45 จด

รปท 2-2 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณมอหยางหมงลาไสใหญ

รปท 2-3 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณเทาหยางหมงกระเพาะอาหาร

4. เสนลมปราณเทาไทอนมาม (足太阴脾经 Zú-Tài-Yīn-Pí-Wèi-Jīng : The spleen

meridian of foot-TaiYin) 4.1 วถการไหลเวยน : เรมจากจดสงตอจากเสนลมปราณเทาหยางหมงกระเพาะอาหาร ทสงใหท

มมเลบนวหวแมเทาดานในเปนจดเรมตน คอ จดอนไป (隐白 Yǐn-Bái, SP1) ผานตามขอบดานในของเทาบรเวณทมสผวตดกน ผานกระดกฝาเทา ผานดานหลงตาตมใน ขนไปหลงขอบกระดก tibia ผาน

เขาดานใน ผานขาดานใน มาทขาหนบ เขาชองทอง ไปสงกดมาม และไปสมพนธกระเพาะอาหาร จากนนผานกระบงลม ขนไปดานบนตามหลอดอาหาร ผานคอขนไปถงโคนลนและกระจายในปากและลน ทกระเพาะอาหารมเสนแยกมาบรเวณหวใจสงตอใหเสนลมปราณมอเสาอนหวใจ

เสนทางไหลเวยนภายนอกทตาแหนงขาหนบ ไหลเวยนผานหนาทองหางจากเสนกลางลาตว 4 ชน ขนมาบรเวณเตานมจะเฉยงออกหางแนวกลางตว 6 ชน ขนไปถงบาเขาไปเชอมกบเสนทางภายใน แลววกออกมาทผวหนงลงมาหยดทดานขางลาตวเปนจดสนสดของเสนลมปราณคอ จดตาเปา ( 大包

Dà-Bāo, SP21)

4.2 อวยวะทเกยวของ : มาม กระเพาะอาหาร หวใจ ลาคอ และลน 4.3 อาการทเกยวของ : ปวดกระเพาะอาหาร อาเจยน ทองเดน แนนทอง เสยงดงในทอง บด

อาหารไมยอย ดซาน 4.4 ขอบงใช : ใชรกษาโรคของมาม และกระเพาะอาหาร โรคทางนรเวช โรคของอวยวะสบพนธ

รวมทงอาการหรอความผดปกตตาง ๆ ตามทางเดนของเสนลมปราณ 4.5 จานวนจดฝงเขม : 21 จด

5. เสนลมปราณมอเสาอนหวใจ (手少阴心经 Shǒu-Shǎo-Yīn-Xīn-Jīng : The heart meridian of hand-ShaoYin)

5.1 วถการไหลเวยน : เสนลมปราณนรบตอมาจากเสนลมปราณเทาไทอนมาม ทบรเวณกลางทรวงอก โดยมจดเรมตนทหวใจ ซงเปนอวยวะตนสงกด และมเสนแขนงวกลงไปสมพนธกบลาไสเลก ขณะเดยวกนมแขนงยอยผานขนไปยงหลอดลม หลอดอาหาร สนสดทระบบลกตา (รวมถงสมอง) สวนเสนลมปราณหลกนน ออกมาทางดานขางทรวงอก ผานปอด และออกมาภายนอกทรกแร จดจเฉวยน (极泉 Jí-Quán, HT1) จากนนผานตนแขนดานในเสนหลง ผานบรเวณศอก และปลายแขนดานในเสนหลง ผานบรเวณขอมอตรงกระดก piriform เขาสฝามอทางดานหนา ไปสนสดทปลายนวกอยทางดาน radial side เปนจดสนสดของเสนลมปราณคอ จดเสาชง (少冲 Shào-Chōng, HT9)

ขอสงเกต เสนลมปราณน แตกตางจากเสนลมปราณอน ๆ ดงน 1) ออกจากจดกาเนดของมนเองคอ หวใจ 2) สงกดอวยวะทมากกวาตวเอง คอ หวใจ และระบบหวใจ 3) ไมมเสนสงตอแตมจดสงตออยทปลายนวกอย 4) เสนลมปราณมอเสาอนหวใจ จะมการรบและสงตอโดยตรง

5.2 อวยวะทเกยวของ : หวใจ ลาไสเลก ปอด ลาคอ และระบบตา

5.3 อาการทเกยวของ : ใจสน เจบหวใจ คอแหง กระหายนา ตาเหลอง ปวดชายโครง ปวดแขนดานใน รอนในฝามอ นอนไมหลบ ลมชก

5.4 ขอบงใช : ใชรกษาโรคของหวใจ ทรวงอก โรคของสมองและจตใจ และอาการผดปกตตาง ๆ ตามทางเดนของเสนลมปราณ

5.5 จานวนจดฝงเขม : 9 จด

6. เสนลมปราณมอไทหยางลาไสเลก (手太阳小肠经 Shǒu-Tài-Yáng-Xiǎo-Cháng-Jīng: The small intestine meridian of hand–TaiYang)

6.1 วถการไหลเวยน : เสนลมปราณนเชอมตอจากเสนลมปราณมอเสาอนหวใจ โดยเรมตนทโคนเลบนวกอยทางดานนอก (ulnar side) โดยมจดเรมตนท จดเสาเจอ (少泽 Shào-Zé, SI1) ออกไปทบรเวณสนมอและขอมอดาน dorsal ulnar ผานบรเวณ styloid process ของกระดก ulnar หลงจากนนจะเขาสแขนทางดานนอกของแขนดานหลง เขาสบรเวณศอกตรง medial epicondyle กบ olecranon ทระดบตนแขน เสนลมปราณนจะอยบรเวณดานหลง หรอเรยกวาดานนอกเสนหลง และวงตอมาทหวไหล ซงบรเวณนลกษณะทางเดนจะเปนแบบสลบฟนปลา ไปทสะบกหลง ทบรเวณน จะมการพบปะกบเสนลมปราณเทาไทหยางกระเพาะปสสาวะ 2 ตาแหนง และเสนลมปราณต 1 ตาแหนงท จดตาจย (大椎

Dà-Zhuī , GV14) หลงจากนนจะวงขามบา มาทกงกลางแองไหปลารา เสนลมปราณนกจะแยกเปนวถภายในกบภายนอก วถภายในผานลงไปสมพนธกบหวใจ ผานหลอดอาหาร กระบงลม และสมพนธกบกระเพาะอาหาร และสงกดลาไสเลก นอกจากนยงมพลง (气 Qì) มาทขาท จดเซยจวซว (下巨虚

Xià-Jù-Xū, ST39) อกดวย สาหรบวถภายนอกนนออกจากกงกลางแองไหปลารา กจะวงขนบนศรษะ โดยวงบรเวณขางคอ แกม หางตา และไปสนสดทบรเวณหนาหท จดทงกง (听宫 Tīng-Gōng, SI19) ทบรเวณแกมมแขนงออกมาทหวตาดานในและดงจมก เพอสงตอไปยงเสนลมปราณเทาไทหยางกระเพาะปสสาวะท จดจงหมง (睛明 Jīng-Míng, BL1)

ขอสงเกต : เสนลมปราณนมสมญานามวา “เจยนมาย (肩脉 Jiān- Mài)” แปลวา เปนเสนลมปราณหวไหล

6.2 อวยวะทเกยวของ : ลาไสเลก หวใจ กระเพาะอาหาร หลอดอาหาร ใบหนา ห ตา จมก 6.3 อาการทเกยวของ : หออ หหนวก คางทม เจบคอ ปวดฟน ปวดเกรงบรเวณคอ บรเวณไหล

หลงและตนแขน ปวดทองดานลาง ปวดตามแนวไขสนหลงลงสอณฑะ ตาเหลอง แกมบวม 6.4 ขอบงใช : ใชรกษาโรคและความผดปกตของศรษะ ตนคอ ห ตา ลาคอ ไข โรคสมองและ

จตใจ และความผดปกตตาง ๆ ตามทางเดนของเสนลมปราณ

6.5 จานวนจดฝงเขม : 19 จด

รปท 2-4 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณเทาไทอนมาม

รปท 2-5 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณเสาอนหวใจ

7. เสนลมปราณเทาไทหยางกระเพาะปสสาวะ (足太阳膀胱经 Zú- Tài- Yáng- Páng- Guāng-

Jīng : The bladder meridian of foot-TaiYang) 7.1 วถการไหลเวยน : เรมตนจากหวตาท จดจงหมง (睛明Jīng- Míng, BL1) ขนมาผานหวคว

หนาผาก ไปทสวนบนของศรษะตรงจดยอดกระหมอมไปพบปะ จดไปหย (百会 Bǎi- Huì, GV20) ตรงจดนจะมเสนแยกมาดานขางถงบรเวณห และวนรอบหดานหลงขนานกบเสนลมปราณของถงนาด

ตรงยอดกระหมอมมเสนแยกอกเสนมดเขาในสมองไปเชอมสวนของสมอง และออกมาขางนอกไปบรเวณดานหลงศรษะ บรเวณทายทอยถง จดเทยนจ (天柱 Tiān-Zhù, BL10) ตรงจดนเสนลมปราณแยกเปน 2 เสนไหลเวยนขนานกนลงมา โดยเสนแรกอยดานขางกระดกสนหลงขนานลงมาหางกระดกสนหลง 1.5 ชน พอถงเอวกจะมดเขาไปในเอว ไปสมพนธกบไต ไปสงกดกระเพาะปสสาวะ แลวออกมาทตาแหนงเดม ท จดเซนซ (肾俞 Shèn-Shū, BL23) และลงมาชดรกระเบนเหนบ 2 ขาง ลงมาทแกมกน ดานหลงขาถงกงกลางขาพบ ท จดเหวยจง (委中 Wéi-Zhōng, BL40)

เสนทสองจาก จดเทยนจ (天柱 Tiān-Zhù, BL10) หางแนวกลางกระดกสนหลง 3 ชน ขนานลงมากบเสนแรก ถงกระเบนเหนบจะเฉยงมาดานขาง พบปะเสนลมปราณเทาเสาหยางถงนาด ท จดหวนเทยว (环跳 Huán-Tiào, GB30) แลวตอมาดานหลงของขาอยนอกตอเสนแรก มาหยดทขอพบหลงเขาท จดเหวยหยาง (委阳 WěiYáng, BL39) แลวไปเชอมกบเสนแรกท จดเหวยจง (委中

Wéi-Zh ō ng, BL40) รวมเปนเสนเดยวกนแลวตอลงมากลางนอง เฉออกดานขางนอกเลกนอย ผานดานขางตาตมดานนอก ถงหลงตาตมนอก แลวไปตามขอบนอกของฝาเทา (ตรงทสผวตดกน) มาหยดทปลายนวเทาทหา จดสดทายทโคนนวกอยดานนอก จดจออน (至阴 Zhí-Yīn, BL67)

7.2 อวยวะทเกยวของ : กระเพาะปสสาวะ ไต สมอง 7.3 อาการทเกยวของ : ปสสาวะลาบาก ปสสาวะรดทนอน ลมชก โรคจตชนดบาคลง มาลาเรย

โรคของตา คดจมก เลอดกาเดาไหล ปวดศรษะ ปวดตนคอ ปวดบรเวณเอว ปวดสะโพก ปวดดานหลงขา เปนจดซ (背俞穴 Bèi-Shū-Xué) ของอวยวะภายใน (脏腑 Zàng-Fǔ) สามารถใชรกษาโรคของอวยวะทเกยวของได

7.4 ขอบงใช : ใชรกษาโรคของ ศรษะ ตนคอ ตา เอว ขา และจดซ (背俞穴 Bèi-Shū-Xué) ใชรกษาโรคทเกยวของกบอวยวะ (脏腑 Zàng-Fǔ) นน ๆ ได

7.5 จานวนจดฝงเขม : 67 จด

8. เสนลมปราณเทาเสาอนไต (足少阴肾经 Zú-Shǎo-Yīn-Shèn-Jīng : The kidney

meridian of foot-ShaoYin)

8.1 วถการไหลเวยน : เรมจากเสนลมปราณเทาไทหยางกระเพาะปสสาวะ ทนวกอยเทาดานนอก สงตอใหเสนลมปราณเทาเสาอนไตทจดใตฝาเทาคอ จดหยงเฉวยน (涌泉 Yǒng-Quán, KI1) ขนบน ผานกระดก navicular ผานตาตมใน วนบรเวณขางสนเทาดานใน แลววกขนบน จากนนผานตอมาขาดานหลง ผานเขาเสนเอน membranosus และ tendenosus ผานตนขาดานใน มดเขาชองทองบรเวณอวยวะสบพนธ เขาไปเดนอยในกระดกสนหลง ไปสงกดไต สมพนธกบกระเพาะปสสาวะ ซงจะพบปะกบเสนลมปราณเญนทจดจงจ (中极 Zhōng-Jí, CV3) จดกวานเหยวยน (关元 Guān-Yuán, CV4) จากไตขนมาผานตบ กระบงลม เดนผานหลอดอาหาร หลอดลม มาหยดทโคนลน สวนวถภายนอกจะขนานกบภายในไปพรอมกน ภายนอกหางแนวกลางลาตว 0.5 ชน จนถง จดอวเหมน (幽门 Yōu-Mén, KI21) และหางแนวกลางลาตว 2 ชน ท จดปหลาง (步廊 Bù-Láng, KI22) เมอถงหนาอกเลยขนไปจนถงขอบลางของกระดกไหปลาราจงสนสดท จดซฝ (俞府 Shū-Fǔ, KI27) สวนวถภายในผานหวใจจะมจดสมพนธกบหวใจดวย และจะเปนจดสงตอใหเสนลมปราณมอเจวยอนเยอหมหวใจตอไป

8.2 อวยวะทเกยวของ : ไต กระเพาะปสสาวะ ตบ ปอด หวใจ กระดกสนหลง ลาคอ โคนลน 8.3 อาการทเกยวของ : ปสสาวะรดทนอน ปสสาวะคางในกระเพาะปสสาวะ (retention of urine)

อสจเคลอนโดยไมตงใจ (seminal emission) เสอมสมรรถภาพทางเพศ ประจาเดอนไมปกต หออ ห

หนวก ปวดฟน เจบคอ หอบหด ไอเปนเลอด ปากแหง บวม ทองผก ทองเดน ปวดเอว ปวดขา กลามเนอออนแรง รอนกลางฝาเทา โรคลมแดด (sun stroke) ลมปจจบน (wind stroke)

8.4 ขอบงใช : โรคทางนรเวช โรคของอวยวะสบพนธภายนอก โรคของไต ปอด ลาคอ และ

ความผดปกตตาง ๆ ตามทางเดนของเสนลมปราณ

8.5 จานวนจดฝงเขม : 27 จด

9. เสนลมปราณมอจเหวยอนเยอหมหวใจ (手厥阴心包经 Shǒu-Jué-Yīn-Xīn-Bāo-Jīng :

The pericardium meridian of hand-JueYin)

9.1 วถการไหลเวยน : เรมตนจากบรเวณเยอหมหวใจ ซงเปนอวยวะตนสงกด แลวผานกระบงลมเขาไปในชองทอง ตดตอกบบรเวณซานเจยวทงสามสวน (上焦 Shàng-Jiāo, 中焦 Zhōng-Jiāo, 下焦 Xià-Jiāo) จากทรวงอกสชองทองตามลาดบ สวนทบรเวณทรวงอกจะมสาขาผานชองทรวงอกแลว

ออกมาทผวหนงบรเวณตากวาขอบบนของรกแร 3 ชนตรงราวนมดานนอกหางตาแหนงหวนม 1 ชนทจดเทยนฉอ (天池 Tiān-Chí,PC1) แลวลงไปตามดานในของแขน ระหวางเสนปอดและเสนหวใจ ระหวางเสนเอนของกลามเนอ palmaris longus และ flexer carpi ถงฝามอในแนวกลางฝามอตรงไป

สนสดทปลายนวกลางตรง จดจงชง (中冲 Zhōng-Chōng, PC9)

ทฝามอตรง จดเหลากง (劳宫 Láo-Gōng, PC8) มสาขาแยกลงไปสนสดทปลายนวนางตรง จดกวานชง (关冲 Guān-Chōng, TE1) ซงเปนจดเชอมตอกบเสนลมปราณมอเสาหยางซานจยว (triple energizer)

9.2 อวยวะทเกยวของ : เยอหมหวใจ ซานเจยว

9.3 อาการทเกยวของ : ใจสน หวใจเตนเรว หวใจเตนชา เจบหวใจแบบแองไจนา ปวดกระเพาะ แนนอดอดในทรวงอก กระวนกระวาย จตไมปกต บวมทรกแร กลามเนอแขนและศอกหดรง รอนเพราะไขในฝามอ จตเภท ลมชก วตกกงวล ปวดชายโครง

9.4 ขอบงใช : โรคของหวใจ ทรวงอก กระเพาะอาหาร โรคทางจตใจ และความผดปกตตาง ๆตามทางเดนของเสนลมปราณ

9.5 จานวนจดฝงเขม : 9 จด

10. เสนลมปราณมอเสาหยางซานเจยว (手少阳三焦经 Shǒu-Shǎo-Yáng-Sān-Jiāo-Jīng :

The triple energizer meridian of hand-ShaoYang)

รปท 2-6 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณมอไทหยางลาไสเลก

10.1 วถการไหลเวยน : เรมตนจาก จดกวานชง (关冲 Guān-Chōng, TE1) ทปลายนวนาง

ผานไประหวางกระดกฝามอท 4 และ 5 ของหลงมอ ผานตอไประหวางกระดกปลายแขนทงสอง ทาง

ดานหลงมอ ผานปลายกระดก olecranon ไปตามดานนอกของกระดกตนแขน ถงหวไหล วงตดกบเสน

ลมปราณเทาเสาหยางถงนาด แลวขามไหลลงมาตดตอกบเยอหมหวใจ แลวลงผานกระบงลมตรงไปสงกดซานเจยว (三焦 Sān-Jiāo: Triple energizer)

ททรวงอก มสาขาขนมาทแองไหปลารา ตรงขนไปผานขางคอไปทางหลงห แลววงออมหลงใบห

ขนไปดานบนเหนอใบห แลวเดนตรงไปถงไรผม แลววกลงลาง ผานแกมวกขนดานบนหยดอยทบรเวณ

ใตตา ทใตหจะมสาขาของเสนนแยกเขาหแลวออกมาทางดานหนาห ตดกบเสนทแยกไปทแกม ไปสนสดทหางตา จดซอจคง (丝竹空 Sī-Zhú-Kōng, TE23) เสนนจะเชอมกบเสนลมปราณเทาเสาหยางถงนาด

รปท 2-7 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณเทาไทหยางกระเพาะปสสาวะ 10.2 อวยวะทเกยวของ : ซานเจยว เยอหมหวใจ ห ตา

10.3 อาการทเกยวของ : ปวดศรษะไมเกรน หออ หหนวก ปวดตา ตาบวม เจบคอ คอบวม

แกมบวม อมพาตใบหนา บวมหลงใบห ปวดไหลแขนและศอกดานขาง ทองอดแนน ปสสาวะรดทนอน ปสสาวะลาบาก

10.4 ขอบงใช : ใชรกษาโรคของบรเวณดานขางของศรษะ โรคของตา ห ทรวงอก ชายโครง ไข

และความผดปกตตาง ๆ ตามทางเดนของเสนลมปราณ

10.5 จานวนจดฝงเขม : 23 จด

11. เสนลมปราณเทาเสาหยางถงนาด (足少阳胆经 Zú-Shǎo-Yáng-Dǎn-Jīng : The

gall bladder meridian of foot-ShaoYang)

11.1 วถการไหลเวยน : โดยเรมจากสวนศรษะลงไปถงปลายเทา เรมจากจดเรมตนทหางตาคอจดถงจอเหลยว (瞳子髎 Tóng-Zǐ-Liáo, GB1) ขนมาตรงบรเวณมมของหนาผาก วกลงมาตามชายผมถงบรเวณเหนอใบห แลวผานโคงลงมาตามแนวดานหลงของห พงตรงไปถงจดเฟงฉอ (风池 Fēng-

Chí, GB20) แลววกขนไปบนศรษะลงไปทหนาผากถง จดหยางไป (阳白 Yáng-Bái, GB14) แลววกขนบนผานศรษะลงมาทชายผมดานหลง ลงมาถงตนคอ ไปทางดานหนาตอเสนมอเสาหยางซานเจยว ตรงไปทไหล วกกลบไปทหลง ผานทางดานหลงตอเสนมอเสาหยางซานเจยว

เสนสาขา (เสนหลงห) เรมจากหลงหพงเขาห และออกมาหนาหและพงตรงไปถงขอบควทาง ดานนอก พงตรงลงไปถงจดตาอง (大迎 Dà-Yíng, ST5) พบปะเสนมอเสาหยางซนเจยวทใตขอบตา ตอจากนผานไปถงจดเจยเชอ (颊车 Jiá-Chē, ST6) แลวลงไปถงคอ เขาไปในไหปลารา ไปพบปะกบเสนลมปราณหลก แลวผานเขาทรวงอก ผานกระบงลมไปสมพนธกบตบ และสงกดถงนาด วกลงมาตามแนวชายโครงออกมาทผวหนงบรเวณทองนอยดานลางใกลกบเสนเลอด femoral artery ตรงไปถงสะโพกทจดหวนเทยว (环跳 Huán-Tiào, GB30)

สวนเสนลมปราณหลก จากบรเวณไหปลาราผานรกแรอยในแนวชายโครง ผานกระดกซโครงออนทลอยอย แลวไปถงสะโพกไปพบกบเสนลมปราณทออกมาจากภายในชองทองทจดหวนเทยว (GB30) หลงจากนนผานลงมาทดานขางของตนขา เขา และตรงไปดานขางของนอง โดยขนานไปกบขอบกระดก fibula ดานหนาลงไปถงตาตมดานนอก ไปตามหลงเทาทางดานนอกของกระดกฝาเทาท 4 สนสดทนวเทาท 4 ทจดจเชยวอน (足窍阴 Zú -Qiào-Yīn, GB44) ตรงบรเวณหลงเทาจะมเสนแยกไประหวางกระดกหลงเทาท 1-2 ไปบรรจบกบเสนเทาจเหวยอนตบ ตรงจดตาตน (大敦 Dà-Dūn, LR1)

รปท 2-8 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณเทาเสาอนไต รปท 2-9 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณมอจเหวยอนเยอหมหวใจ

11.2 อวยวะภายในทเกยวของ : คอ ถงนาด ตบ ตา ห 11.3 จานวนจดฝงเขมบนเสนลมปราณ : 44 จด 11.4 อาการผดปกตทสาคญของเสนลมปราณ : ปวดศรษะไมเกรน เวยนศรษะ หออ หหนวก

ปวดตา ปวดฟน เจบคอ ขมในปาก อมพาตใบหนา ปวดบวมไหปลารา ปวดบวมรกแร ปวดชายโครง ปวดตนขา ขาและเทา ถงนาดอกเสบ นวในถงนาด ตบอกเสบ

11.5 ขอบงใชรกษาโรคทสาคญของเสนลมปราณ : ใชรกษาโรคบรเวณดานขางของศรษะ โรคของตา ห ลาคอ ไข และความผดปกตตาง ๆ ตามทางเดนของเสนลมปราณ

12. เสนเทาจเหวยอนตบ (足厥阴肝经 Zú-Jué-Yīn-Xīn-Gān-Jīng : The liver meridian

of foot-JueYin)

12.1 วถการไหลเวยน : เสนเทาเจวยอนตบเรมจากทางหลงเทา บรเวณมมนวหวแมเทาดานใน

ไหลเวยนถงหลงเทา มาถงบรเวณ 1 ชน หนาตาตมในกจะวกขนไป 8 ชน ของขาพบปะเสนเทาไทอนมาม โดยเดนอยดานหลงเสนเทาไทอนมาม อยทางดานในของเขา และตนขา เสนลมปราณตบ เขาไป

บรเวณทองนอย โคงลงรอบอวยวะสบพนธสวนนอก หลงจากนนกวกขนไปตรงทองนอย ขนไปถงบรเวณ

กระเพาะอาหารโคงรอบกระเพาะอาหาร เขาไปสงกดตบ และไปสมพนธกบถงนาด ทะลผานกระบงลม ออกไปทชายโครง ขนไปทคอเขาสบรเวณโพรงจมก ไปตดตอกบระบบตา หลงจากนน เสนลมปราณขนไปบรเวณหนาผากพบเสนลมปราณต ทบรเวณกลางกระหมอมสวนบน โดยมเสนแยกจากตาลงไปทแกม

โคงรอบปากดานใน และยงมเสนแยกจากตบ ผานบรเวณกระบงลม ไปสปอด ตรงนเองทจะเชอมกบเสนลมปราณมอไทอนปอด

12.2 อวยวะทเกยวของ : ตบ ถงนาด กระเพาะอาหาร ปอด ลาคอ จมก ตา

12.3 อาการทเกยวของ : ประจาเดอนไมสมาเสมอ ไมมประจาเดอน ปวดประจาเดอน เลอดออกจากโพรงมดลก ฝนเปยก เสอมสมรรถภาพทางเพศ ปสสาวะรดทนอน ปสสาวะคางในกระเพาะปสสาวะ ปสสาวะลาบาก ไสเลอน คลนไสอาเจยน สะอก ทองเดน ความดนโลหตสง โรคหลอดเลอดสมอง ชกใน

เดก โรคลมชก ปวดบวมทตา ปวดเอว แนนหนาอก

12.4 ขอบงใช : โรคของตบ โรคทางนรเวช โรคของอวยวะสบพนธภายนอก และความผดปกต

ตาง ๆ ตามทางเดนของเสนลมปราณ

12.5 จานวนจดฝงเขม : 14 จด

13. เสนลมปราณเญน (任脉 Rèn-Mài : The conception vessel)

13.1 วถการไหลเวยน : เรมตนจากภายในทองนอยลงไปผานฝเยบ ออกมาดานหนาบรเวณ

อวยวะเพศ เปนจดเรมตนของเสนลมปราณคอ จดหยอน (会阴 Huì-Yīn, CV1) ขนไปตามแนวกลางลาตว ผานหนาทอง อก และลาคอ ถงใตรมฝปาก ออมรอบปาก ไปทสายรงระหวางรมฝปากบนกบเหงอก จดอนเจยว (龈交 Yín-Jiāo, GV28) เชอมกบเสนลมปราณต จากจดอนเจยว (龈交 Yín-Jiāo,

GV28) แยกไปทใตตา 2 ขางเชอมจดเฉงช (承泣 Chéng-Qì, ST1) 13.2 อวยวะทเกยวของ : มดลก ลาคอ รมฝปากและตา 13.3 อาการทเกยวของ : ภาวะมบตรยากในสตร เสอมสมรรถภาพทางเพศ ปสสาวะลาบาก

ปสสาวะรดทนอน กอนในทองนอยของสตร ปวดทอง แนนทอง คลนไสอาเจยน ทองเดน 13.4 ขอบงใช : โรคของชองทอง ทรวงอก คอ ใบหนาและศรษะ โรคของอวยวะภายในท

เกยวของกบเสนลมปราณ โรคของสมองและจตใจ และบางจดเปนจดเสรมพลงชวต

13.5 จานวนจดฝงเขม : 24 จด

14. เสนลมปราณต (督脉 Dū-Mài: The governor vessel)

14.1 วถการไหลเวยน : เรมตนจากกงกลางภายในทองนอยลงไปผานฝเยบมาทผวหนงเปนจด

แรกของเสนลมปราณนคอ จดฉางเฉยง (长强 Cháng-Qiáng, GV1) ออมไปดานหลงขนไป ตามแนวกลางหลง ผานหลงคอถง จดเฟงฝ (风府 Fēng-Fǔ, GV16) เขาไปในสมองแลวกลบออกมาขนขางบนตามแนวกลาง ผานสวนบนของศรษะออมไปขางหนาผานหนาผาก จมก รมฝปากบนไปสดทสายรง

ระหวางรมฝปากบนกบเหงอก จดอนเจยว (龈交 Yín-Jiāo, GV28)

ตรงปลายกระดกกนกบมสาขาตดกบเสนลมปราณเทาเสาอนไต และเสนลมปราณเทาไทหยาง

กระเพาะปสสาวะ แลวผานกระดกสนหลงไปทไต 14.2 อวยวะทเกยวของ : มดลก สมอง กระดกสนหลง

14.3 อาการผดปกตทสาคญของเสนลมปราณ : ภาวะมบตรยากในสตร เสอมสมรรถภาพทางเพศ ปสสาวะลาบาก ปสสาวะรดทนอน ปวดตงหลง ชก สมองพฒนาชา รดสดวงทวาร ภาวะเกรงแอนทงตว

14.4 ขอบงใช : ใชรกษาโรคของสมองและจตใจ ภาวะไข โรคของสวนเอวและสะโพก ศรษะและ

คอ และความผดปกตตาง ๆ ตามทางเดนของเสนลมปราณ

14.5 จานวนจดฝงเขม : 28 จด

รปท 2-10 แสดงเสนทางไหลเวยนของเสนมอเสาหยางซานเจยว

รปท 2-11 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณเทาเสาหยางถงนาด

รปท 2-12 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณเทาจเหวยอนตบ

รปท 2-13 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณเญน

รปท 2-14 วถการไหลเวยนของเสนลมปราณต