มะม่วง

การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว

ศูนย�นวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว

www.phtnet.org มหาวิทยาลัยเชียงใหม 239 ถนนหวยแกว ตำบลสุเทพ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50200 โทรศัพท: 0-5394-1448 โทรสาร: 0-5394-1447

ศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.)

มะมวง มะมวง

È¹·¡ ÈÙ¹Â �¹ÇÑμ¡ÃÃÁà·¤â¹âÅÂÕËÅÑ§¡ÒÃà¡çºà¡ÕèÂÇ

การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว มะมวง มะมวง

ÈÙ¹Â�¹ÇÑμ¡ÃÃÁà·¤â¹âÅÂÕËÅÑ§¡ÒÃà¡çºà¡ÕèÂÇ

PHTIC PHTIC Postharvest Technology Innovation Center

POSTHARVEST

Center TPOECHNOLOGY Iee

OONNOVATION nternter

การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว มะมวง

ศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.)

ธวัชชัย รัตนชเลศ วิลาวัลย คำปวน ธีรนุช เจริญกิจ

บรรณาธิการ

บรรณาธิการ: ธวัชชัย รัตนชเลศ วิลาวัลย คําปวน ธีรนุช เจริญกิจ

พิมพครั้งแรก: มกราคม 2556

จัดพิมพเผยแพรโดย: ศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว

สํานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.)

สถานที่ติดตอ ศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว มหาวิทยาลัยเชียงใหม

239 ถนนหวยแกว ตําบลสุเทพ อําเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50200

โทรศัพท 0-5394-1448 โทรสาร 0-5394-1447

http://www.phtnet.org/

ออกแบบ/พิมพที่ วนิดาการพิมพ โทรศัพท 0-5311-0503-4

การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว มะมวง มะมวง

ขอมูลทางบรรณานุกรมของสํานักหอสมุดแหงชาติ

มะมวง-การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว.-- เชียงใหม : ศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว

สํานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา 2556. 836 หนา.

1. มะมวง. I. ชื่อเร่ือง.

634.44

ISBN 978-974-672-727-3

คํานําความตองการมะมวงของตลาดภายในและตางประเทศมีปริมาณเพิ่มมากขึ้นทุกป

ซึ่งลวนแตตองการมะมวงท่ีมีคุณภาพท้ังสิ้น อาทิ ตองการความสด รสชาติดี สีและผิวสวย

ไมเนาเสีย ปราศจากสารพิษตกคาง เก็บไดนาน เปนตน ทำใหผูผลิตจะตองดูแลอยางใกลชิด

สามารถแขงขันทั้งดานราคาและคุณภาพในตลาดโลกได นอกจากน้ีพระราชบัญญัติกักกันพืช

ของแตละประเทศ ไดกำหนดมาตรฐานสินคาเขาแตกตางกันก็เปนอีกปจจัยหนึ่งที่ประเทศ

ผูสงออกจะตองปฏิบัติ ดังนั้นศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว สำนักพัฒนาบัณฑิต

ศึกษาและวิจัยดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา ซึ่งมี

9 มหาวิทยาลัยไดรวมมือกันวิจัยเพื่อแกปญหาการผลิตมะมวงโดยเฉพาะระยะหลังการเก็บเกี่ยว

ทั้งนี้เพื่อวัตถุประสงค คือ ลดความสูญเสียหลังการเก็บเก่ียวท้ังดานปริมาณและคุณภาพ

ปรับปรุงคุณภาพใหเปนไปตามความตองการของผูบริโภค หาวิธีจัดการชวยลดคาใชจาย

หลังการเก็บเก่ียวและสรางมูลคาเพ่ิม หลังจากมีการวิจัยมาระยะหนึ่ง ศูนยฯ จึงไดเรียนเชิญ

นักวิจัยผูทรงคุณวุฒิ รวบรวมผลงานวิจัย ตรวจเอกสาร ประสบการณ และภูมิปญญาชาวบาน

จัดพิมพเปนรูปเลมเพ่ือเผยแพรแกผูเกี่ยวของโดยมีขอมูลในหลายๆ ดาน ซึ่งผูที่จะนำขอมูล

ไปใชจะตองนำไปประยุกตใหเขากับความตองการของแตละบุคคล ซึ่งนาจะเกิดประโยชนบาง

ไมมากก็นอย

ศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว ขอแสดงความขอบคุณ นักวิจัยผูทรงคุณวุฒิ

ที่รวมกันเขียน รวบรวม ตลอดจนตรวจสอบเนื้อหาทางวิชาการ เพื่อใหหนังสือถูกตอง สมบูรณ

และเกิดประโยชนมากที่สุด ปจจุบันยังมีอีกหลายปญหาที่นักวิจัยจะตองศึกษาตอ เพื่อหาขอมูล

เพ่ิมเติมใหการผลิตมะมวงสมบูรณที่สุดตลอดสายโซการผลิต

รองศาสตราจารย ดร.วิเชียร เฮงสวัสดิ์

ผูอำนวยการศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว


ก

คํานิยมคํานิยมมะมวงเปนไมผลเศรษฐกิจที่มีความสำคัญ ทั้งการบริโภคภายในประเทศ และ

สงออกตางประเทศ เปนไมผลท่ีปลูกงาย และปลูกไดท่ัวทุกภาคของประเทศ ขณะเดียวกัน

มะมวงก็เปนไมผลที่มีแมลงศัตรูพืชหลายชนิด ดวยเหตุนี้การสงมะมวงไปจำหนาย

ตางประเทศจึงมีเงื่อนไข และกระบวนการปฏิบัติภายหลังการเก็บเกี่ยวหลายข้ันตอน

ตามความตองการของประเทศปลายทาง

การที่ศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว มหาวิทยาลัยเชียงใหม

ไดดำเนินวิจัยเกี่ยวกับเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียวมะมวงมาเปนระยะเวลาพอสมควร

มีเทคโนโลยีที่ไดจากผลงานวิจัยจำนวนไมนอย ทั้งยังไดรวบรวมองคความรูจาก

ผูทรงคุณวุฒิ และผูมีประสบการณเกี่ยวกับมะมวงทุกดาน มาจัดพิมพเปนหนังสือ

“มะมวง-การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว” ขึ้นในคร้ังนี้ ถือวาเปนการรวบรวม

องคความรูเกี่ยวกับมะมวงที่ครอบคลุมทุกดาน

กรมวิชาการเกษตร ในฐานะท่ีเปนหนวยงานท่ีมีภารกิจในการวิจัยและพัฒนา

รวมท้ังใหบริการตรวจสอบรับรองมาตรฐานสินคาพืช ทั้งการรับรองแหลงผลิต และ

รับรองดานสุขอนามัยและสุขอนามัยพืชสำหรับการสงออก ตระหนักดีวาผลผลิตทางการ

เกษตรที่มีคุณภาพน้ัน ตองเริ่มตนจากระบบการผลิตที่ดี และถูกตอง จึงจะไดผลผลิต

ที่มีคุณภาพ ปลอดภัย ไดมาตรฐาน เปนที่ยอมรับของตลาดทั้งในและตางประเทศ

“มะมวง-การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว” จะมีประโยชนอยางยิ่งสำหรับ

กลุมบุคคลที่เกี่ยวของกับมะมวงทุกฝาย ทั้งผูสนใจทั่วไป นักวิชาการ นักวิจัย เกษตรกร

ผูผลิต ผูคา ผูประกอบการสงออก ผูประกอบการดานอุตสาหกรรมแปรรูปผลผลิต และ

ผูบริโภค เปรียบเสมือนเปนคูมือสำหรับผูเก่ียวของเหลานั้นไดศึกษา และนำไปสู

การปฏิบัติ อันจะสงผลใหกระบวนการผลิต การเก็บเก่ียว การปฏิบัติภายหลังการเก็บเก่ียว

และการคามะมวงของไทย พัฒนากาวหนาสูการเปนไมผลเศรษฐกิจที่ทำรายไดใหกับ

ประเทศไทยในระดับตนๆ

หวังเปนอยางยิ่งวา “มะมวง-การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว” เลมนี้

จะเปนตนแบบของการประมวลองคความรูอยางครอบคลุมทุกดานสำหรับพืชชนิดอื่นๆ

ตอไปในอนาคต และขอใหศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว มหาวิทยาลัย

เชียงใหม ไดสรางสรรคผลงาน ทั้งงานวิจัยและตำราวิชาการเผยแพรสูสังคม เพื่อพัฒนา

วงการเกษตรของประเทศใหกาวหนาตอไปอยางไมหยุดยั้ง

นายจิรากร โกศัยเสวี

อธิบดีกรมวิชาการเกษตร PHTIC PHTIC Postharvest Technology Innovation Center

ข

คํานิยมมะมวงเปนผลไมเขตรอนท่ีมีความผูกพันและอยูคูกับชีวิตคนไทยมายาวนาน

ตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน ดังจะเห็นไดจากพันธุมะมวงของไทยที่มีการคัดเลือกกันมา

อยางตอเนื่อง จากคนรุนหนึ่งไปยังคนรุนหนึ่งจนทำใหพันธุมะมวงมีมากกวา 200 พันธุ

บางพนัธุกย็งัเปนทีน่ยิมและบางพนัธุแทบจะหาดูไดยากเตม็ท ี อาทเิชน พราหมณขายเมยี

ขายตึก มะปราง สาวกระทืบหอ เปนตน

ในปจจุบันยังคงมีการคัดเลือกพันธุและผสมพันธุ ทำใหมะมวงพันธุใหมเกิดขึ้น

ไดแก เขียวเสวย โชคอนันต เขียวมรกต มหาชนก ขึ้นมาทดแทนทำใหความนิยม

ในการบริโภคมะมวงพันธุดั้งเดิมลดลงไป ในอดีตมะมวงเคยเปนไมผลที่ปลูกไว

บริเวณบาน ปลูกตามหัวไรปลายนา เพื่อการบริโภคในครัวเรือนสวนที่เหลือก็ขายเปน

รายไดเสริม แตปจจุบันมะมวงไดรับการพัฒนาเปนไมผลเศรษฐกิจที่ไดรับความนิยม

จากเกษตรกรที่จะเลือกปลูกเปนการคามากที่สุด เนื่องจากใหผลตอบแทนสูง ผลผลิต

ขายไดราคาแพงเกือบตลอดท้ังป อีกท้ังเกษตรกรมีความเขมแข็งจนเกิดเปนสมาคม

ชาวสวนมะมวงไทย เม่ือป พ.ศ. 2552 มะมวงไมเพียงแตเปนผลไมที่คนไทยช่ืนชอบ

และหลงใหลในรสชาติที่เอร็ดอรอย แตมะมวงยังมีคุณประโยชนทางโภชนาการ และ

สรรพคุณทางยาอีกมากมาย ชาวตางชาติตางก็มีความช่ืนชอบเชนเดียวกัน ทำใหพัฒนาการ

ทั้งดานเทคโนโลยีการผลิต และการตลาดของมะมวงกระจายอยูทั่วไปในภูมิภาคเขตรอน

ของโลก

การรวบรวมขอมูลที่มีอยูมากมายเกี่ยวกับมะมวง ตั้งแตความเปนมา ถิ่นกำเนิด

เทคโนโลยีการผลิต การตลาด คุณประโยชน สรรพคุณทางยา การใชประโยชนจาก

มะมวง และอื่นๆ ที่เกี่ยวของกับมะมวงไดรวบรวมขอมูลเขาไวเปนหมวดหมูใน

มะมวง-การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว ซึ่งจะเปนประโยชนตอเกษตรกร

นิสิต นักศึกษา นักวิชาการ และผูเกี่ยวของ ใหสามารถเขาถึงขอมูลสะดวกตอการคนหา

ความรูเกี่ยวกับมะมวงไดงายและรวดเร็ว อันจะสงผลทำใหการพัฒนาทั้งทางดาน

การผลิตและการตลาดมะมวงของไทยมีความกาวหนาตอไปอยางไมหยุดยั้ง ทัดเทียม

นานาประเทศท่ีผลิตมะมวงในโลกจนมีความแข็งแกรงสามารถแขงขันกับประเทศคูแขง

ในตลาดอาเซียนและตลาดโลกไดอยางยั่งยืน

นางพรรณพิมล ชัญญานุวัตร

อธิบดีกรมสงเสริมการเกษตร


ค

คํานิยมคํานิยมผมนายมานพ แกววงษนุกูล นายกสมาคมชาวสวนมะมวงไทย ขอช่ืนชมและ

ขอขอบคุณ ดร. และอาจารยทุกทาน ทุกมหาวิทยาลัยที่ใหความสำคัญเรื่องมะมวง

นำความรูของทุกทานมาเขียนลงในหนังสือมะมวง-การผลิตและเทคโนโลยีหลังการ

เก็บเกี่ยว เผยแพรความรูของทุกทานใหกับชาวสวนมะมวงและผูสนใจมะมวงไดเรียนรู

และขอบคุณ ดร.ธวัชชัย รัตนชเลศ ดร.วิลาวัลย คำปวน ดร.ธีรนุช เจริญกิจ บรรณาธิการ

หนังสือมะมวง-การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว หนังสือเลมนี้จะมีประโยชน

กับชาวสวนมะมวงและผูสนใจมะมวงเปนอยางมาก

ทางสมาคมชาวสวนมะมวงไทย ขอขอบคุณ มา ณ โอกาสน้ี

นายมานพ แกววงษนุกูล

นายกสมาคมชาวสวนมะมวงไทย


ง

คํานิยมระยะหลังน้ีไดมีโอกาสอานวารสารและหนังสือของสถาบันวิจัยและพัฒนาการ

เกษตรของมาเลเซียหลายๆ เลม ตัวอยางเลม Breeding Horticultural Crops @ MARDI

จะมีเรื่องที่นักวิชาการแตละสาขามาชวยกันเขียนและมีทีมบรรณาธิการอาวุโสที่รูอดีต

เชื่อมตอปจจุบันชวยกันขัดเกลาทำใหได Knowledge Information Technology

ที่ครบถวนและนาเชื่อถือ ประเทศไทยเรามีผูรู ผูชำนาญการเฉพาะทางครบถวน

ไมแพใครในโลก โดยเฉพาะเทคโนโลยีไมผลเมืองรอน แตการรวมพลเพื่อใหเกิด

1 ผลงานในที่เดียว พรอมท้ังเปดใหมีการปรับปรุงทุกๆ 3-5 ป ยังมีนอยมาก

เรื่องของงานบริการความรูที่เรียกวา Service Knowledge & Information

Technology นับเปนงานสำคัญอันยิ่งใหญในการพัฒนาประเทศ ขณะเดียวกันก็ถือวา

เปนจุดออนของสังคมเรา เนื่องจากทุกคนรูไมเทากัน พูดกันไปคนละทาง ปฏิบัติไป

คนละทาง ผูรูไมคอยพูด ผูรูนิดหนอยมักพูดมากกวา ทำใหผูที่มีกำลังหรือชองทาง

เขาถึงขอมูลที่ถูกตองมากกวาก็จะไดเปรียบ แตผูที่ไมเขาถึงหรือไดรับแตขอมูลขยะ

ผิดๆ ถูกๆ ยิ่งเขาปาเขาดงทำใหลมเหลวในอาชีพและชีวิตโดยสงผลกระทบตอสังคม

ประเทศโดยรวมในที่สุด

ผมไดยิน รศ.ดร.ธวัชชัย รัตนชเลศพูดถึงเรื่องหนังสือมะมวง-การผลิตและ

เทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียวมานานพอสมควร และเม่ือไดรับหัวขอที่มีการรวมทีมผูรู

ชวยกันเขียนนับวาไดสาระเกี่ยวกับมะมวงที่ครบถวนอยางมาก ขณะเดียวกันผูรวมทีม

เขียนทั้งหมดดังกลาวเปนท้ังนักวิจัยและผูที่ปฏิบัติงานแตละดานอยางแทจริง ก็นา

จะชวยยกระดับเร่ืองแหลงความรูเก่ียวกับมะมวงของเรา นับตั้งแตสวนจนถึงตลาด

ไดเปนอยางดี

สิ่งที่อยากเห็นนอกจากการจัดพิมพเปนเลมแบบสิ่งพิมพทั่วไปแลว อยากจะใหมี

การนำเสนอในรูปของ e-book เพื่อรองรับเทคโนโลยี Service Information ยุคใหมที่

กาวหนาไปเรื่อยๆ และยังเปนการชวยลดตนทุนใหแกผูใชบริการไดอีกสวนหนึ่ง

นายเปรม ณ สงขลา

บรรณาธิการวารสารเคหการเกษตร


จ

มะมวงไทยมีชื่อเสียงเปนท่ีรูจักของนานาประเทศ ดวยรสชาติอันชวนพิสมัย

ดวยรูปลักษณสีสันที่สวยงามจึงเปนที่ชื่นชอบ และไดรับความนิยมจากตลาดทั้งภายใน

และตางประเทศ สรางรายไดใหแกเกษตรกรไทยมากมายในปจจุบัน

ในฐานะที่กระผมก็เปนบุคคลหนึ่งที่มีความผูกพัน และเกี่ยวของกับผูผลิตมะมวง

โดยตรง ไดสัมผัสกับผูผลิตมะมวงชั้นนำท่ัวประเทศ ไดพบผูผลิตมะมวงที่ประสบ

ความสำเร็จมากมาย หลายคนมีชื่อเสียงในสังคม มีฐานะร่ำรวยจากการผลิตมะมวง

หนังสืออันมีคุณคาสูงสุดเลมนี้ หากทานใดไดมีโอกาสอานกระผมเชื่อเหลือเกินวา

จะเปนเสมือนกุญแจสำคัญดอกหนึ่งที่จะนำไปสูความสำเร็จได หากทานมีการไขวควา

หาความรูเพิ่มเติมอยูเสมอ สาระท่ีบรรจุอยูภายในพรอมที่จะนำทานไปสูการพัฒนา

เปลี่ยนแปลงที่ดี ชวยปรับปรุงแกไขในสวนที่ผิดพลาด

การผลิตมะมวงคุณภาพควรใหความสำคัญในทุกๆ ขั้นตอนของการผลิต ซึ่งทาน

จะหาอานไดจากหนังสือเลมนี้ ซึ่งไดถายทอดความรูจากผูที่มีประสบการณไวอยาง

ครบถวน ตั้งแตการรูจักพันธุเพื่อการคา เทคนิคการผลิตมะมวงเพื่อการสงออก แนวทาง

ภาคปฏิบัติที่ถูกตอง ตลอดจนการตลาดท่ีนาสนใจ กระผมเองเม่ือไดอานองคประกอบ

ของหนังสือมะมวงเลมนี้แลว ก็แทบจะอดใจไมไหว อยากใหหนังสือเลมนี้ไดมีการ

จัดพิมพออกมาสูสายตาของผูอานในเร็ววัน

ทายนี้ขอใหความดีทั้งหมด เปนของทุกทานที่ไดเสียสละเวลา อุทิศทั้งกำลังกาย

กำลังใจ ถายทอดเรียบเรียงองคความรูออกมา คณะผูจัดทำ ผูสนับสนุนการจัดทำ

ตลอดจนผูอานและใชประโยชนจากหนังสือเลมน้ี กระผมขออำนวยพรใหทุกทาน

จงมีแตความสุขความเจริญในหนาที่การงาน คาขายร่ำรวย โชคดีมีชัย คิดหวังสิ่งใด

ใหสมปรารถนาทุกประการเทอญ

MR.CHEN CHIN CHENG (“ชุนฟง”)

บริษัทแสงจิตเครื่องจักรการเกษตร จำกัด

คํานิยมคํานิยม


ฉ

บทบรรณาธิการ

หนังสือ “มะมวง-การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว” เลมนี้ มีการจัดทำ

หลายขั้นตอนกวาจะออกมาเปนรูปเลมเชนนี้ เริ่มจากเม่ือตนป พ.ศ. 2553 มีการสราง

เครือขายซึ่งเปนผูสนใจและมีประสบการณในแวดวงวิชาการที่เกี่ยวของ เพื่อวางทิศทาง

ของหนังสือ จัดทำเปนโครงการ กำหนดเน้ือหาสาระสำคัญของหนังสือไวถึงกวา

400 คำสำคัญ ใน 14 กลุมสาระ พรอมประมาณการคาใชจายในการดำเนินงาน หลังจากน้ัน

ไดเสนอขอผูสนับสนุนทุนในการดำเนินงาน ไดแก ศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการ

เก็บเก่ียว สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) แตดวยขอจำกัดเร่ืองงบประมาณ

สนับสนุน และความตองการที่จะใหมีสาระที่เกี่ยวของกับเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว

ของมะมวงเปนหลัก กองบรรณาธิการจึงเห็นควรปรับเปล่ียนกรอบงาน ใหมีเนื้อหาเนน

ในสวนการผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว ทำใหตองลดจำนวนเนื้อหาสาระสำคัญ

ลงใหเหลือเพียง 70 คำสำคัญ โดยรวบรวมใหอยูในกลุมเน้ือหาเดียวกัน 9 กลุม

ดังปรากฏในสารบัญและแตละกลุมเรียงตามลำดับเนื้อหาเพื่อใหงายตอการติดตาม

คนควา ทั้งนี้ผูอานสามารถสืบคนเนื้อหาไดจากดรรชนีทายเลมอีกทางหนึ่ง

วัตถุประสงคในการจัดทำหนังสือเลมนี้ คือ การรวบรวม “องคความรูรอบดาน”

ของ “มะมวง” ตลอดหวงโซอุปทาน โดยมีจุดเนนที่เทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว จากผูรู

ในเครือขายหลากหลายสาขา อีกดานหนึ่งอาจกลาวไดวาเปนการสรางคลังความรู

ที่ไดจาก “ความรวมมือ” ในหมูประชาคมวิชาการดานมะมวงที่ลวนเกิดจาก “จิตอาสา”

ทั้งสิ้น แมผูที่อุทิศเวลาใหกับงานเขียนและเรียบเรียงสวนใหญ จะเปนคณาจารยจาก

สถาบันการศึกษาระดับอุดมศึกษาตางๆ ทั่วประเทศ แตสวนหน่ึงก็ไดรับความรวมมือ

เปนอยางดีจากนักวิชาการ ผูเชี่ยวชาญ ผูประกอบการ ที่มาจากภาครัฐ (กรมวิชาการ

เกษตรและกรมสงเสริมการเกษตร) และภาคเอกชน มีจำนวนสูงถึง 37 ทาน และ

นอกจากน้ันยังมีผูทรงคุณวุฒิที่ทำหนาที่ในการตรวจพิจารณาคุณภาพบทความ รวมอีก

32 ทาน โดยหวังวาจะเปนสวนหนึ่งของการสนับสนุนเตรียมความพรอมรองรับการ

แขงขันหลังการเขาสูประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนของประเทศไทยในอนาคตอันใกลนี้


ช

กองบรรณาธิการหวังเปนอยางยิ่งวา หนังสือเลมนี้นอกจากจะแสดงเสนฐานระดับ

ฐานความรูของประเทศไทยดานมะมวงในปจจุบันแลว ยังจะเปน “ตนแบบ” ของหนังสือ

ลกัษณะเดียวกันนีส้ำหรับพชืชนิดอืน่ๆ ทีจ่ะเกิดขึน้ตามมาในลำดับตอไป สวนองคความรู

ที่ไดมาน้ีนอกจากจะเปนประโยชนกับผูแสวงหาความรูโดยตรงและชาวสวนผูปลูกมะมวง

เปนอาชีพแลว คาดหวังวายังจะขยายไปยังผูที่มีสวนไดสวนเสียในหวงโซอุปทาน

อตุสาหกรรมมะมวงเพือ่การสงออก ตัง้แตตนนำ้ถงึปลายนำ้ ประชาคมวิชาการซ่ึงรวมทัง้

นักวิชาการ นิสิตนักศึกษา และผูสนใจทั่วไป ตลอดจนสถานศึกษาหรือหนวยงานทั้งภาค

รัฐและเอกชนที่เกี่ยวของ เพื่อใชประกอบการศึกษา หรืออางอิงตอไปในอนาคต

ทายท่ีสุดกองบรรณาธิการใครขอขอบพระคุณ รองศาสตราจารย ดร.วิเชียร

เฮงสวัสด์ิ ผูอำนวยการศูนยนวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว สำนักงานคณะกรรมการ

การอุดมศึกษา ที่เห็นความสำคัญของการจัดทำหนังสือเลมนี้ และไดสนับสนุนทุนในการ

ดำเนินการจัดทำตนฉบับ ขอบพระคุณและซาบซึ้งในความมีน้ำใจของเครือขายภาคี

ผูท่ีเก่ียวของทุกทาน ต้ังแตผูเขียน ผูทรงคุณวุฒิท่ีทำหนาท่ีในการตรวจพิจารณาคุณภาพ

บทความ ผูติดตามงาน และผูตรวจแกไขบทความในชวงสุดทาย โดยเฉพาะคุณนวลลออ

จุลพุปสาสน แหงสำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเชียงใหม ที่ไดชวยตรวจสอบความถูกตอง

ของการเขียนบทความและการอางอิงเอกสารท้ังหมดกอนเขาสูกระบวนการจัดพิมพ

ตลอดจนการจัดทำดัชนีชวยคน อยางไรก็ตามในการจัดทำตนฉบับหนังสือที่มีผูเขียน

เปนจำนวนมากดังกลาว และอยูตางสถานท่ีหางไกลกันและในระยะเวลาท่ีจำกัดนี้

แมทางกองบรรณาธิการไดพยายามเต็มท่ีในการตรวจทานความถูกตองเหมาะสม แต

เช่ือวาคงไมสามารถคัดกรองความผิดพลาดครบถวนเต็มรอยเปอรเซ็นตได จึงใครขออภัย

ในความผิดพลาดที่อาจจะเกิดขึ้น ไว ณ โอกาสนี้ดวย กองบรรณาธิการยินดีรับฟง

ความคิดเห็นและขอเสนอแนะจากทุกทาน หวังเปนอยางย่ิงวาหนังสือเลมน้ีจะกอประโยชน

ใหกับแวดวงการผลิตมะมวงของประเทศไทยไดตรงตามวัตถุประสงคที่ตั้งไว

กองบรรณาธิการ 31 สิงหาคม 2555


ซ

ดร.ธวัชชัย รัตนชเลศ

รองศาสตราจารย ศูนยวิจัยระบบทรัพยากรเกษตร

คณะเกษตรศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม

239 ถนนหวยแกว ตำบลสุเทพ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50200

และที่ปรึกษาสมาคมชาวสวนมะมวงไทย

E-mail: [email protected]

ดร.วิลาวัลย คำปวน

นักวิจัยชำนาญการพิเศษ

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

มหาวิทยาลัยเชียงใหม ตู ปณ. 111 จังหวัดเชียงใหม 50200

E-mail: [email protected], [email protected]

ดร.ธีรนุช เจริญกิจ

ผูชวยศาสตราจารย

คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแมโจ

63 หมู 4 ตำบลหนองหาร อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม 50290


บรรณาธิการEditors

มะมวง มะมวง การผลิตและเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว

ฌ

ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.กอบเกียรติ แสงนิล ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร

มหาวิทยาลัยเชียงใหม

239 ถ.หวยแกว ต.สุเทพ อ.เมือง จ.เชียงใหม 50200


อาจารย� ดร.กัลย� กัลยาณมิตร สาขาวิชาเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว คณะวิศวกรรม

และอุตสาหกรรมเกษตร และ รักษาการในตำแหนง

ผูอำนวยการสถาบันบมเพาะวิสาหกิจ

มหาวิทยาลัยแมโจ

63 ม.4 ต.หนองหาร อ.สันทราย จ.เชียงใหม 50290


ศาสตราจารย� ดร.จริงแท� ศิริพานิช ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร มหาวิทยาลัย

เกษตรศาสตร วิทยาเขตกำแพงแสน

1 ม.6 ต.กำแพงแสน อ.กำแพงแสน จ.นครปฐม

73140 E-mail: [email protected]

ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.จำนงค� อุทัยบุตร ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร



E-mail: [email protected],

[email protected]

รองศาสตราจารย� ดร.จินดา ศรศรีวิชัย 141/4 บานหวยทราย ซอย 6

หมูที่ 4 ต.สุเทพ อ.เมือง จ.เชียงใหม 50200


รองศาสตราจารย� ดร.จิราพร กุลสาริน หัวหนาภาควิชากีฏวิทยาและโรคพืช

คณะเกษตรศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม



¼ÙŒμÃÇ¨¾Ô¨ÒÃ³Ò¤Ø³ÀÒ¾º·¤ÇÒÁ/Peer Reviewers

ดร.ชูชาติ สันธทรัพย� นักวิชาการเกษตรชำนาญการ และ หัวหนาหนวย

หองปฏิบัติการกลางศูนยบริการวิชาการและถายทอด

เทคโนโลยี คณะเกษตรศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม



คุณเฉลิมขวัญ ธะวิชัย บ.ลีโอฟูดส จำกัด 178 ม.9 ถ.เชียงใหม-ฮอด

ต.บานกลาง อ.สันปาตอง จ.เชียงใหม 50120


รองศาสตราจารย�ดลกร ขวัญคำ คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยแมโจ



รองศาสตราจารย� ดร.ธวัชชัย รัตน�ชเลศ ศูนยวิจัยระบบทรัพยากรเกษตร คณะเกษตรศาสตร



และ ที่ปรึกษาสมาคมชาวสวนมะมวงไทย


ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.ธีรนุช เจริญกิจ คณะผลิตกรรมการเกษตร และ ผูอำนวยการ

ศูนยวิจัยและพัฒนาลำไยแมโจ มหาวิทยาลัยแมโจ



ผู�ช�วยศาสตราจารย�นพดล จรัสสัมฤทธ์ิ คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแมโจ




ญ

ศาสตราจารย� ดร.นิธิยา รัตนาปนนท� สถาบันวิจัยเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว




ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.บุศรากรณ� มหาโยธี ภาควิชาเทคโนโลยีอาหาร คณะวิศวกรรมศาสตร

และเทคโนโลยีอุตสาหกรรม และ รองอธิการบดี

มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตพระราชวังสนามจันทร

6 ถ.ราชมรรคาใน อ.เมือง จ.นครปฐม 73000


ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.เบ็ญจวรรณ ชุติชูเดช ภาควิชาเทคโนโลยีการเกษตร คณะเทคโนโลยี

มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ต.ขามเรียง อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม 44150


คุณปริศนา หาญวิริยะพันธุ� ผูเชี่ยวชาญเฉพาะดานการจัดการพืชที่เหมาะสมกับ

สภาพพื้นที่ (ภาคเหนือตอนบน)

สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตท่ี 1

225 ม.3 ถ.เรียบคลองชลประทาน ต.แมเหียะ

อ.เมือง จ.เชียงใหม 50100


ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.ผ�องเพ็ญ จิตอารีย�รัตน� สาขาวิชาเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว คณะทรัพยากร

ชีวภาพและเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี

พระจอมเกลาธนบุรี (วิทยาเขตบางขุนเทียน)

49 ซอยเทียนทะเล 25 ถ.บางขุนเทียน-ชายทะเล

แขวงทาขาม เขตบางขุนเทียน กรุงเทพฯ 10150


อาจารย� ดร.พิชญา บุญประสม พูลลาภ สาขาวิชาวิศวกรรมอาหาร คณะอุตสาหกรรมเกษตร

มหาวิทยาลัยเชียงใหม 155 หมู 2 ต.แมเหียะ

อ.เมือง จ.เชียงใหม 50100


อาจารย� ดร.พิไลรัก อินธิป�ญญา สาขาวิชาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีการอาหาร

คณะอุตสาหกรรมเกษตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม

115 หมู 2 ต.แมเหียะ อ.เมือง จ.เชียงใหม 50100


รองศาสตราจารย� ดร.ยงยุทธ ข�ามสี่ คณะวิศวกรรมและอุตสาหกรรมเกษตร

และ รองผูอำนวยการสำนักวิจัยและสงเสริมวิชาการ

การเกษตร ฝายวิจัย มหาวิทยาลัยแมโจ



ผู�ช�วยศาสตราจารย�ยุทธนา เขาสุเมรุ สถาบันวิจัยเทคโนโลยีเกษตร

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลานนา

ตู ปณ. 89 อ.เมือง จ.ลำปาง 52000


คุณรุ�งทิพย� อุทุมพันธ� นักวิชาการเกษตรปฏิบัติการ

สวนควบคุมพืชภาคเหนือ ต.เวียง อ.เชียงแสน

จ.เชียงราย 57150


ผู�ช�วยศาสตราจารย�เรณู สุวรรณพรสกุล ภาควิชาอารักขาพืช คณะผลิตกรรมการเกษตร และ

ผูอำนวยการศูนยวิจัยควบคุมศัตรูพืชโดยชีวินทรีย

แหงชาติ มหาวิทยาลัยแมโจ 63 ม.4 ต.หนองหาร

อ.สันทราย จ.เชียงใหม 50290


ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.วาริส ศรีละออง สายวิชาเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว คณะทรัพยากร

ชีวภาพและเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี

พระจอมเกลาธนบุรี (วิทยาเขตบางขุนเทียน)

49 ซอยเทียนทะเล 25 ถ.บางขุนเทียน-ชายทะเล

แขวงทาขาม เขตบางขุนเทียน กรุงเทพมหานคร 10150



ฎ

ดร.วิลาวัลย� คำปวน นักวิจัยชำนาญการพิเศษ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร

และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเชียงใหม

ตู ปณ. 111 จ.เชียงใหม 50200


[email protected]

รองศาสตราจารย� ดร.สมศิริ แสงโชติ ภาควิชาโรคพืช คณะเกษตร

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตบางเขน

50 ถ.งามวงศวาน แขวงลาดยาว เขตจตุจักร

กรุงเทพฯ 10900 E-mail: [email protected]

ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.สุธยา พิมพ�พิไล สาขาวิชาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีการอาหาร

คณะวิศวกรรมและอุตสาหกรรมเกษตร




ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.สุภาวรรณ วงค�คำจันทร� สาขาวิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

และ รองผูอำนวยการสถาบันวิจัยและพัฒนา

มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค

398 หมู 9 ถ.สวรรควิถี ต.นครสวรรคตก อ.เมือง

จ.นครสวรรค 60000


รองศาสตราจารย� ดร.สุรพงษ� โกสิยะจินดา 578 ซอย 12 ถ.งามวงศวาน 25 จ.นนทบุรี 11000

ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.อดิศักด์ิ จูมวงศ� ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร




[email protected]

ดร.อภิตา บุญศิริ นักวิจัยเช่ียวชาญ ศูนยเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว สถาบันวิจัยและ

พัฒนากำแพงแสน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร

วิทยาเขตกำแพงแสน

1 ม.6 ต.กำแพงแสน อ.กำแพงแสน จ.นครปฐม

73140 E-mail: [email protected]

ผู�ช�วยศาสตราจารย� ดร.อุษาวดี ชนสุต ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร





ฏ

สารบัญคำนำ ก

คำนิยม ข

บทบรรณาธิการ ช

บรรณาธิการ ฌ

ผูตรวจพิจารณาคุณภาพบทความ ญ

1. ชีววิทยา Biology 1 1. การจัดจำแนกมะมวง Mango Classification 3

2. การออกดอก Flowering 17

3. การติดผล Fruit Set 25

4. พัฒนาการของผล Fruit Development 29

5. สรีรวิทยาหลังการเก็บเกี่ยว Postharvest Physiology 35

6. คุณคาทางอาหาร Nutritional Values 47

7. สารสีและการเปลี่ยนสีผล Pigments and Fruit Color Changes 59

8. การสุกของผล Fruit Ripening 75

9. การออนนุมของผล Fruit Softening 95

10. การหายใจของผล Fruit Respiration 109

11. การผลิตเอทิลีนของผล Ethylene Production in Fruit 119

12. อาการสะทานหนาว Chilling Injury 137

13. การเสื่อมตามอายุของผล Fruit Senescence 149

2. ทรัพยากรพันธุกรรม Genetic Resources 155 14. พันธุมะมวงการคาของประเทศไทย Commercial Thai Mango Cultivars 157

3. เทคโนโลยีการผลิต Production Technology 191 15. การปลิดผล Fruit Thinning 193

16. การหอผล Fruit Bagging 203

17. การวิเคราะหดินและพืช Soil and Plant Analysis 215

18. การจัดการธาตุอาหาร Nutrient Management 227

19. ปุยแคลเซียมและโบรอน Calcium and Boron Fertilizer 239

20. สารควบคุมการเจริญเติบโตของพืช Plant Growth Regulators; PGRs 247


ฐ

21. การจัดการโรค Disease Management 257

22. โรคและอาการผิดปกติ Diseases and Disorders 267

23. โรคหลังเก็บเกี่ยวและการควบคุม Postharvest Diseases and Their Control 289

24. การจัดการแมลงศัตรูพืช Insect Pest Management 307

25. แมลงศัตรูพืชกักกัน Quarantine Insect Pests 317

26. การจัดการความเคนจากสิ่งแวดลอม Environmental Stress Management 327

27. การผลิตนอกฤดู Off-season Production 333

28 . การผลิตลาฤดู Delayed Harvest Production 345

4. การเก็บเก่ียวและเทคโนโลยีหลังการเก็บเก่ียว Harvesting and 359 Postharvest Technology 29. การปฏิบัติหลังการเก็บเกี่ยว Postharvest Handling 361

30. ดัชนีการเก็บเกี่ยว Harvesting Index 375

31. การเก็บเกี่ยว Harvesting 385

32. การลดอุณหภูมิ Precooling 399

33. การคัดคุณภาพผล Fruit Quality Grading 413

34. การลางผล Fruit Washing 423

35. การแชน้ำรอน Hot Water Treatment 437

36. การอบไอน้ำ Vapor Heat Treatment 453

37. การฉายรังสีผลไม Fruit Irradiation 461

38. การเคลือบผิวผล Fruit Coating 477

39. การบรรจุผล Fruit Packaging 487

40 ภาชนะบรรจุผล Fruit Package 497

41. การเก็บรักษาผลสด Fresh Fruit Storage 509

42. การบม Hastening Ripening 519

43. การตรวจสอบแบบไมทำลาย Nondestructive Testing 527

5. ผลิตภัณฑ�สดและแปรรูป Fresh and Processed Products 537 44. มะมวงสดตัดแตง Fresh-cut Mango 539

45. ผลิตภัณฑมะมวงแปรรูป Processed Mango Products 555

46. มะมวงแชเยือกแข็ง Frozen Mango 565

47. มะมวงอบแหง Dehydrated Mango 573

48. มะมวงแชอิ่มและมะมวงกวน Preserved Mango 581

49. น้ำมะมวง Mango Juice 591


ฑ

6. ความปลอดภัยด�านอาหาร Food Safety 603 50. วิธีปฏิบัติที่ดีทางการเกษตรไทย Thai Good Agricultural Practice; ThaiGAP 605

51. วธิปีฏบิตัทิีด่ทีางการเกษตรญ่ีปุน Japan Good Agricultural Practice; JapanGAP 613

52. วธิปีฏบิตัทิีด่ทีางการเกษตรยุโรป Global Good Agricultural Practice; GlobalGAP 621

53. คาระยะเก็บเกี่ยวที่ปลอดภัย Pre-harvest Interval; PHI 629

54. ปริมาณสารพิษตกคางสูงสุด Maximum Residue Limits; MRLs 635

55. วิธีปฏิบัติที่ดีทางการผลิต Good Manufacturing Practice; GMP 645

56. ระบบการตรวจสอบยอนกลับ Traceability 655

57. การวิเคราะหอันตรายและจุดวิกฤตที่ตองควบคุม Hazard Analysis and 665

Critical Control Point; HACCP

7. โลจิสติกส� Logistics 679 58. หวงโซอุปทานมะมวง Mango Supply Chain 681

59. การขนสงระดับประเทศ National Transportation 687

60. ขั้นตอนการสงออกระหวางประเทศ Exporting Procedures 693

61. การขนสงทางทะเล Sea Freight Transportation 701

62. การขนสงทางอากาศ Air Freight Transportation 707

63. การกักกันพืชระหวางประเทศ International Plant Quarantine 717

8. ตลาด Market 735 64. ตลาดญี่ปุน Japan Market 737

65. ตลาดจีน China Market 745

66. ตลาดสหภาพยุโรป European Union Market 753

67. ตลาดรัสเซีย Russian Market 761

68. ตลาดสหรัฐอเมริกา U.S. Market 769

9. อื่นๆ Miscellaneous 779 69. อุตสาหกรรมมะมวงไทย Thai Mango Industry 781

70. คารบอนฟุตพริ้นทในผลิตภัณฑอาหาร Carbon Footprint in Food Products 793

ภาคผนวก 799

ดัชนี 821


ฒ

มะม่วง

Documents

Transcript of มะม่วง