10.2.Doğanın Varlıkları

8/3/2019 10.2.Doann Varlklar

1/16

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

DOANIN VARLIKLARI2


2/16


ETKNLKLER

1) SU DNGS

Aada su dngs ile ilgili verilen balca kavramlar rnekteki gibi ekil zerine yerletirmeye alnz.

YZEY AKII

YOUNLAMA

BUZ VE KARDAK SU BRKM

ATMOSFERDEK SU BRKM

YAI

TERLEME

BUHARLAMA

SIZMA

ERYEN KARLARIN DERELERE AKII

KAYNAK

TATLI SU BRKM

YERALTI SUYU BOALIMI

YERALTI SUYU DEPOLANMASI

OKYANUSLARDAK SU BRKM

AKARSU AKII

BUHARLAMA


3/16


ETKNLKLER

2) DENZ VE OKYANUSLAR

Aada dnya kara-su dalmlar, su ktlelerinden okyanuslarn dalm oran olarak verilmitir. Bo braklan

yerleri rnekteki gibi tamamlaynz.


4/16


ETKNLKLER

3) SU KTLELER

Aada numaralarla gsterilen dnyann balca su ktlelerini atlasnzdan da yararlanarak yaznz.

1

2

1

2

3

4

6

5 7

8

3

4

5

6

7

8

...................................................

...................................................

...................................................

Akdeniz

...................................................

...................................................

...................................................

...................................................

4) AKARSU REJMLERAada verilen balca akarsu rejimlerini rnekte olduu gibi belirtiniz.

...

Sel rejimli akarsular ...

...

1. Kar ve buz sular ilebeslenen akarsular

2. Karma rejimli akarsular

3. Sel rejimli akarsular

4. Yamur sular beslenenakarsular

3


5/16


ETKNLKLER

5) K BAINA DEN TATLI SU

Aada dnya kii bana den tatl su dalm haritas verilmitir. Bo braklan yerleri rnekteki gibi ta-

mamlaynz.

1000 metrekptenaz olan lkeler

1000-1699 metrekpolan lkeler



10.000 metrekptenfazla olan lkeler

Brezilya

Kazakistan

Trkiye

Gney Afrika Cum.

Cezayir

6) FZKSEL ZLME-KMYASAL AYRIMA

Aada dnyada fiziksel zlmenin ve kimyasal ayrmann grld balca alanlar gsterilmitir. Bo b-

raklan yerleri uygun ekilde tamamlaynz.


6/16


ETKNLKLER

7) KLM BLGELER-HAKM TOPRAK TRLER

Aada verilen iklim blgelerinde hakim olan toprak trlerini rnekteki gibi tamamlaynz.

l klimi

.

Ekvatoral klim

.

Akdeniz klimi

Terra Rossa

Ilman Okyanusal klim

.

Tundra klimi

.Karasal klim

.


7/16


ETKNLKLER

8) TOPRAIN KATMANLARI

Aada topran katmanlarna ait zellikler verilmitir. Bu zellikleri rnekteki gibi uygun yerlere yerletiriniz.

A HORZONU

B HORZONU

C HORZONU

D HORZONU

1. Ana kayadan oluan kat.

2. Topraktan szan sularn tad kil, demir, tuz gibi maddelerin biriktii kat.

3. Organik maddelerin karmas nedeniyle renginin genellikle koyu olduu ve ykanmann gerekletii kat.

4. Mikroorganizma, karnca, solucan vb canllarn yaad kat.

5. Ana kayay oluturan talarn kk bloklar halinde bulunduu kat.

6. Tarm yaplan rnlerin yetitirildii kat.

7. Topran oluum srecini tamamlad kat.

8. Organik madde artklarnn en fazla bulunduu kat.

9. Bitkilerin kkleriyle tutunduu ve yaad kat.

4


8/16


ETKNLKLER

9) BTK TRLER

Aada verilen bitki rtleri ile iklim grafiklerini rnekteki gibi eletiriniz.

Ekvatoral Yamur Ormanlar

l Bitkileri

ne Yaprakl Ormanlar

Muson Ormanlar

Maki

klim

klimi

klimi

klimi

klim

Savan

Muson klimi


9/16


ETKNLKLER

10) KLM-BTK RTS-TOPRAK TR

Aada verilen bitki topluluklarnn hangi iklim ve toprak tr zerinde yetitiini rnekteki gibi doldurunuz.

KLM BTK RTS TOPRAK TR

1 Bozkr

2 ayr

3 l

4 ne Yaprakl Ormanlar

5 Kark Ormanlar

6

Akdeniz klimi

Maki

Terra Rossa

7 Tundra

8 Yamur Ormanlar

11) BTK TRLER

Aada verilen bitki topluluklarnn hangi iklim ve toprak tr zerinde yetitiini rnekteki gibi doldurunuz.

Muson Ormanlar

..

..

..

..

..

..

....

..

..


10/16


K R A T E R Q O K Y A N U S S N V S A T O P R A K S Z W V

D O B R U K A Y K A P L I C A R K A F A Y K A Y N A I

D H A L P N A Y I R K L E U D D E N Z D E N Z

S I O A S D A L G U L Z U A O L M G D L S K T A Y G A Z

I E S U A K S A U X M D L R R V K Z A K R E A K F E R

L P T Z A N D R A N Y O C E I R U O A H L A R M K K T Z F N

I O S G O L A A R D Z G K A V V L Y E R K Y T A O K C V

C D J Z K G V N Z T E Z G H A K N Y V S A A O R P I A A

A Z A A A L A S G E U O R A U S L A A E Y T L S N S R Y R H

Y O T V S L P L S B R Y S M V A N L A D A T A I O T A

A L K O W U G E N T N S E E J U A O S I A L K E L K K S R E L

P L H K U X E R E N C U J S Z E K N S K R A G K R E A Z A

A A U L Z S R K J C W A T E S E A A Y G E T K Y T

Y Y A O P O N A G F Y K R G M I G N E T Y Z R L J G L E E

G M W Z M J P E P O L Y E O V A T G N B I J L A N R

A I S O S T E P V H G U U G L R G A O F M L K

L A K R E V O L K A N K G L L D L K Z M Q L M A TL R A T D T A B A K A K A Y N A I E E L L C K A F X E A Y L

E M N K G L E Y L E M E T O S M R N L E S I D J X G R M N E

R A G H S R K G L L E R B P E R J R I A S A

V B F Z K S E L Z L M E M Z R G L A Y A I M

K A Y N A Q H A B A R A J K A L S F K A S Y O N T I E

AKARSUAKARSU REJM

AKFERALPN AYIR

ALVYAL SET GLLERANTROPOJEN BOZKIRARTEZYEN KAYNAI

AZONALBARAJBOZKIRERMK

ORAKLAMADENZ

DOAL GLDOLN

FAY KAYNAIFZKSEL ZLME

GARG

GAYZER

GDEENGLEYLEME

GL

GL AYAIHEYELAN SET GLLER

HORZONHUMUS

ILICA DENZ

KALDERAKALSFKASYON

KAPLICAKARSTK GL

KARSTK KAYNAKKAYNA

KENAR DENZKIYI SET GLLER

KMYASAL AYRIMAKRATER

LATERTLEMEMAAR

MAK

MOREN SET GLLEROBRUK

OKYANUS

PODZOLLAMAPOLYE

PSDOMAKSAVAN

SET GLLERSRK GLLER

STEPSU DNGS

TABAKA KAYNAITAYGA

TEKTONK GLTOPRAK

TOPRAK REJMUVALA

VAD KAYNAIVAHA

VOKLZVOLKAN SET GLLER

VOLKANK GL

YAPAY GLLER

ETKNLKLER

Aada 2. blmle ilgili verilen balca kavramlar rnekte olduu gibi bulup iaretleyiniz.

12) KAVRAM AVI


11/16


Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri uygun ifadelerle doldurunuz.

1. Dnya zerindeki toplam su miktarnn yaklak % 97si dur.2. Okyanuslarn karalar arasna sokulmu blmlerine denir.3. Karalar zerinde eitli olaylar sonucu olumu durgun su ktlelerine denir.4. Dnyadaki byk apl buzul glleri ABD ile arasnda yer alr.5. Ekvatoral iklim blgesinden doan Nil nehri, savan, l ve iklim blgelerinden geerek denize dklr.6. Akarsuyun tad su miktarnn bir yl iinde aylara gre gstermi olduu deiimlere de-nir.7. Yer alt suyunun yeryzne kt yerlere ad verilir.8. Scak su kaynaklar temiz ve gvenilir bir enerji kayna olan enerjiyi oluturmaktadr.9. Fiziksel zlmenin yeryznde en fazla grld alanlar , kimyasal ayrmann ise blge-dir.10. Podzol topraklar topraklar grubunda yer alr.11. Da yamalarnda iri malzemeden olumu azonal toprak trne topraklar denir.12. Rzgarlarn tayp biriktirdii malzemelerin oluturduu topraklara , buzullarn andrp erime alanlar-

na kadar srkledii malzemeleri biriktirmesiyle oluan topraklara ise denir.13. Bir blgede grlen iklim tipini en iyi yanstan canl dr.14. Ya miktarnn fazla olduu yerlerde daha uzun ve sk grlen makilere veya denir.15. Muson ormanlarnda grlen en yaygn tr aacdr.16. Dnyadaki orman zenginliinin yaklak % 15ini oluturan ormanlar ormanlardr.17. Aalarn oluturduu topluluklara denir.

LME VE DEERLENDRME

DORU YANLIAada verilen ifadeleri deerlendiriniz.

1. Akdeniz, Karadeniz birer i denizken Japon Denizi, in Denizi ise kenar denizdir.

2. Ekvatordan kutuplara doru gidildike denizlerin tuzluluk oran azalr.

3. Atmosferin en nemli nem ve ya kayna akarsulardr.

4. Kuzey Yarmkrenin yaklak % 61i, Gney Yarmkrenin ise % 81i sularla kapldr.

5. Gideeni olan gllerin sular tuzlu, ac veya sodal olabilir.

6. Yeryznde kk apl buzul gllerinin en yaygn olduu blge skandinav yarmada-sdr.

7. Hazar, Aral, Baykal glleri birer tektonik gldr.

8. Yer alt sularnn iinde bulunduu tabakaya Akifer denir.

9. Yer alt sular bakmndan en zengin alanlar volkanik alanlardr.

10. Scaklk farklarnn ok olduu alanlarda kimyasal ayrma, az olduu alanlarda isefiziksel zlme yaygn olarak grlr.

11. Scak ve nemli iklimlerde grlen Laterit topraklar humusa zengin olduundan olduk-a verimlidirler.

12. ntrazonal topraklar ounlukla A ve C katmanlarnn bulunduu topraklardr.

13. Bitki rtleri benzer olan blgelerin iklimleri de benzerdir.

14. Ekvator ile kutuplar arasnda veya da yamalar boyunca bitkilerin kuaklar olutur-mas yan bitki trleri zerindeki etkisini gsterir.

15. al formasyonundaki bitki trlerinin balcalar savan, bozkr ve makidir.

16. Yal geen ilkbahar mevsiminde yeeren, kurak geen yaz mevsiminde sararangenellikle ksa mrl ot topluluklarna Antropojen Step denir.

BOLUK DOLDURMA

DORU YANLI


12/16


1. Samsun'dan Rize'ye giderken yol boyunda grd

bir bitki hakknda, "Bu bitki Trkiye'nin her blgesinde

yetiir." diyen bir kiinin sz konusu bitkiyi hangi bl-

gede grm olmas bu yargsna destek salamaz?

A) Akdeniz

B) Dou Anadolu

C) Anadolu

D) Gneydou Anadolu

E) Marmara

(1984-SS)

2. Kanada'nn baz blgelerinde, doal olarak yeti-en ve

besleyici deeri ok yksek ekerli bir zsu elde edilen

"eker akaaac'n, Orman Aratrma Enstits Dou

Anadolu blgesinde yetitirmeyi planlamaktadr.

Bunun iin neden Dou Anadolu blgesi seilmi ola-

bilir?

A) Tarmda kullanlmayan geni alanlar olmasndan

B) Kanada ile ayn enlemler arasnda yer alma-

sndan

C) Kanada'dakine benzer iklim zelliklerine sahip

olmasndan

D) Bu blgedeki gelir kaynaklarn artrmaya ncelik

tanmasndan

E) Orman yetitirmeye elverili bir blge olma-

sndan

(1983-SS)

3. Anadolu'da, baz yerleim merkezleri evresinde-ki korunmu alanlarda orman aalarnn yetiebilme-

si, bu blgeyle ilgile olarak neyi dndrr?

A) Bulunduu enlemlere gre daha scak olduunu

B) Yllk yalarnn dzenli olduunu

C) Doal bitki rtsnn tmyle gerek bozkr ol-

madn

D) kliminin karasal olmadn

E) Ormann kolayca yetitirilebileceini

(1984-

SS)

CEVAPLI TEST

4. Yazlar lk, klar souk ve her mevsimi yal

geen bir blgenin, doal bitki rts aadakiler-

den hangisine uyar?

A) Savan B) Orman C) BozkrD) Tundra E) Maki

(1986-SS)

5. Yukardaki haritada Trkiye'de orman alanlarnn dal-

grlmektedir.

Buna gre orman daln etkileyen temel etken aa-

dakilerden hangisidir?

A) Akarsu a B) Ykselti

C) Erozyon D) Toprak eidi

E) Nem oran

(1987-SS)

6. Akdeniz Blgesinde yetien otsu bitkilerden birounun

yzeyi kadife gibi tylerle kapldr. Bu durum, bitkinin bl-

ge koullarna uyma abasnn bir sonucudur.

Bitkinin byle bir zellie sahip olmasnn nedeni aa-

dakilerden hangisi olabilir?

A) Erozyonun iddetli olmas

B) Yan genellikle yamur olarak dmesi

C) Yazn buharlamann iddetli olmas

D) Gnlk scaklk farknn yksek olmas

E) Topraktaki kil orannn fazla olmas

(1987-SS)

Doann Varlklar


13/16


7. Aadaki haritada bir doal bitki rtsnn corafi

dal gsterilmitir.

Bu dala dayanarak, bu bitki ile ilgili aadaki yar-

glardan hangisine varlabilir?

A) Ilman iklimlerde yetiir.B) Her mevsim bol yaa gereksinimi vardr.

C) K souklarndan etkilenmez.

D) Souk rzgrlardan olumsuz ynde etkilenir.

E) Her mevsim bol a gereksinimi vardr.

(1994-SS)

8. Bitki corafyas konusunda aratrma yapan bir bilim

adam, aratrma iin gittii yrede kekik, lavanta, zeytin,

zakkum ve defne gibi bitkilerin yaygn olduunu gzlemi-tir. Bu yredeki bitki rts aadakilerden hangisine

uygundur?

A) ayr B) Bozkr C)Tundra

D) Savan E) Maki

(1995-SS)

9. nsanlar tarafndan aa kesilerek, yaklarak ormanlarn

ortadan kaldrlmas sonucunda oluan bozkrlara

"antropojen bozkr" denir.

Buna gre, bir blgenin aadaki zelliklerinden han-

gisi, o blgedeki bozkrn antrpojen olduunun bir

gstergesi olabilir?

A) Topraklarn tarma elverili olmas

B) Farkl otsu bitki trlerinin olmas

C) Yer yer orman aac topluluklarnn grlmesi

D) Yerlemelerin sk olmas

E) Geni dzlklerin yer almas

(1997-SS)

CEVAPLI TEST

10. X blgesinin doal bitki rts maki, Y blgesinin

doal bitki rts bozkrdr.

Bu durum, X ve Y blgelerinin aadakilerin hangisi

bakmndan farkl olmasna balanabilir?

A) Dzlk alanlarn oran

B) Toprak tr

C) Uygulanan tarm yntemleri

D) Yaplan hayvanclk tr

E) klim tipi

(2006-SS) (Sos. Testi-I)

11. Yukardaki grafik, iki deiik kaynak suyunun bir yl

boyunca hava scaklndan etkilenme derecelerini gs-termektedir.

Bu kaynak sular iin aadakilerden hangisi doru

deildir?

A) II.kaynan suyu her mevsimde daha souktur.B) Her iki kaynan su scaklklar yaz aylarnda

yksek, k aylarnda dktr.

C) Yazn daha scak olan kaynak suyu kn daha

souktur.

D) lkbahar ve sonbaharda her iki kaynan su

scaklklar birbirine yakndr.

E) I. kaynan suyu, II. kaynan suyundan da ha erken snmaktadr.

(1981-SS)

12. Aadaki toprak trlerinden hangisi Akdeniz iklim

blgesinde, kalkerli araziler zerinde yaygn olarak

bulunur?

A) Terra rossa B) ernozyom C) Alvyal topraklar

D) Podsol E) Kahverengi orman topraklar

(1995-YS)

Doann Varlklar


14/16


CEVAP ANAHTARI

CEVAP ANAHTARI

DORU-YANLI

1. DORU2. DORU3. YANLI4. DORU5. YANLI

6. DORU7. DORU8. DORU9. YANLI10. YANLI11. YANLI12. DORU13. DORU14. YANLI15. YANLI16. YANLI

BOLUK DOLDURMA

1. TUZLU2. DENZ3. GL4. KANADA5. AKDENZ

6. AKARSU REJM7. KAYNAK8. JEOTERMAL9. LLER-EKVATORAL10. ZONAL-YERL11. LTOSOL12. LS-MOREN13. BTK RTS14. PSDOMAK VEYA YALANCI MAK15. TEAK16. TAYGA17. ORMAN

CEVAPLI TEST

1. E2. C3. C4. B5. E

6. C7. C8. E9.C10.E11.A12.A


15/16


CEVAP ANAHTARI

CEVAP ANAHTARI


16/16


CEVAP ANAHTARI

CEVAP ANAHTARI

10.2.Doğanın Varlıkları

Documents

Transcript of 10.2.Doğanın Varlıkları