1. แผนดนไหว

2. ภเขาไฟ

ปรากฎการณทางธรณวทยา เคยทไหนบางทเดน ๆ ดง ๆ

1. การระเบดของภเขาไฟเวซเวยส พ.ศ.622 ท าลายอาณาจกรโรมน คอ เมองปอมเปอ เมองเฮอรคลานม และเมองสตาเบย

2. -23 ม.ย.44 เกดแผนดนไหวขนาด 8.4 รกเตอร ทเปร -26 ธ.ค. 47 ไหว 9.0 รกเตอร ทเกาะสมาตรา ประเทศ

อนโดนเซย เกดสนามถลมประเทศไทย รอบชายฝงอนดามน และมหาสมทรอนเดย

-12 พ.ค.51 บรเวณตะวนตกเฉยงเหนอของนครเฉงต มณฑลเสฉวน ประเทศจน 8.0 รกเตอร

3. ลาสดทประเทศญป น ป 2554 ซงเสยหายอยางมากจากสนาม

1. แผนดนไหว (Earthquake)

- แผนดนไหวเกดไดอยางไร

- คลนไหวสะเทอน

- คลนในตวกลาง (คลน p , คลน s)

- คลนพนผว (surface waves)

- คลนเลฟ (Love wave หรอคลน L คลายงเลอย)

- คลนเรยล (Rayligh waveหรอคลน R ขนลงคลายคลนน า)

- เครองมอตรวจวดแผนดนไหว (seismograph)

- แผนดนไหวเกดไดอยางไร

เกดจากผลจากการเคลอนทของแผนธรณ ท าใหหนเปลยนลกษณะ เลอนตว แตกหก และถายโอนพลงงานอยางรวดเรวใหกบชนหนทอยตดกนในรปของคลนไหวสะเทอน ซงจะแผกระจายจากจดก าเนดไปทกทศทกทาง และสามารถเคลอนทผานตวกลางตางๆ ภายในโลกขนมาบนผวโลก

- แผนดนไหวเกดไดอยางไร

Epicenter คอจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว

Focus คอ ศนยเกดแผนดนไหว

คลนไหวสะเทอน

รอยเลอน

แบงศนยเกดแผนดนไหวตามระดบความลก ไดเปน 3 ระดบ

1. ไหวระดบตน ทความลกนอยกวา 70 km จากผวโลก

2. ไหวระดบปานกลาง ทความลกระหวาง70 – 300 km

จากผวโลก

3. ไหวทระดบลก ความลกมากกวา 300 km จากผวโลก

คลนในแผนดนไหว

- คลนไหวสะเทอน

- คลนในตวกลาง (คลน p , คลน s)

- คลนพนผว (surface waves)

- คลนเลฟ (Love wave หรอคลน L)

- คลนเรยล (Rayligh waveหรอคลน R )

คลนพนผว (surface waves)

- คลนเลฟ (Love wave หรอคลน L คลายงเลอย)

- คลนเรยล (Rayligh waveหรอคลน R ขนลงคลายคลนน า)

เปนคลนทเคลอนทบนผวโลกหรอใตผวโลกเลกนอย และเคลอนทดวยอตราเรวทชาในตวกลาง ซงม 2 ชนด คอ คลนเลฟ และคลนเรยล

คลนเลฟ (Love wave หรอคลน L คลายงเลอย)

เปนคลนทท าใหอนภาคของตวกลางสนในแนวราบบรเวณใกลผวโลก โดยมทศตงฉากกบทศทางการเคลอนทของคลน เปนคลนทสรางความเสยหายใหกบฐานรากของอาคาร และสงปลกสรางตาง ๆ

คลนเรยล (Rayleigh wave หรอคลน R ขนลงคลายคลนน า

เปนคลนทท าใหอนภาคของตวกลางเคลอนทในแนวระนาบดงเปนวงรในทศทางเดยวกบการเคลอนทของคลน ท าใหผวโลกมการสนขนลง

เปรยบเทยบระหวาง คลน Love และ Rayligh

เรามการเกบหรอบนทกขอมลแผนดนไหวอยางไร

- เครองมอตรวจวดแผนดนไหว (seismograph)

เครองตรวจวดแผนดนไหวในประเทศไทย

1. แนวรอยตอทเกดลอมรอบมหาสมทรแปซฟก เรยก ring of fire รอยละ 80

2. แนวรอยตอภเขาแอลปในทวปยโรปและภเขาหมาลยใน ทวปเอเชย รอยละ 15

3. แนวรอยตอบรเวณแนวสนเขากลางมหาสมทร รอยละ 5

- รกเตอร วดขนาดของแผนดนไหว

- มาตราเมอรคลล แบงเปน 12 ระดบ ความรนแรงของแผนดนไหว

- รกเตอร วดขนาดของแผนดนไหว(1.0 – 9.0 รกเตอร)

ขนาดของแผนดนไหว ก าหนดจาก ปรมาณพลงงานทปลดปลอยออกมาจากศนยเกดแผนดนไหว

นกวทยาศาสตรชาวอเมรกนชอ ชารล เอฟ รกเตอร เปนคนคดคนสตรการวดขนาดของแผนดนไหว - นอยกวา 2.0 รกเตอร ไหวขนาดเลก - 6.0 รกเตอรข นไป ไหวขนาดรนแรง

ขอเสยของรกเตอร จะใชไดเฉพาะไหวระดบตน และตองเปนสถานทอยในระยะ 200 – 300 km เทานน และวดไดเฉพาะคลนแอมพลจดสงสดเทานน ไมละเอยดพอ

- มาตราเมอรคลล แบงเปน 12 ระดบ ความรนแรงของแผนดนไหว

ความรนแรงของแผนดนไหว ก าหนดจากผลกระทบ หรอความเสยหายทเกดบนผวโลก ณ จดสงเกต ก าหนดจากความรสก หรออาการตอบสนองของผคน การเคลอนทของเครองเรอนและของใช

ภายในบาน ตลอดจนความเสยหายถงขนทกสงทกอยางพงพนาศ

เมอรคลล เหมาะส าหรบ บรเวณทไมมเครองตรวจวดความไหวสะเทอนและสามารถแสดงเปนแผนทแสดงความเสยหายจากแผนดนไหวทเกดขนครงใดครงหนง

ป 2520 ฮร คะนะโมร นกฟสกสชาวญป นได เสนอวธการวดพลงงานโดยตรงจากการเคลอนทของรอยเลอน เรยกวา มาตราขนาดโมเมนต

ขนาดแผนดนไหว (รกเตอร)

ความรนแรง (เมอรคลล)

ระยะทาง (กโลเมตร)

3.0 – 3.9 II – III 24

4.0 – 4.9 IV – V 48

5.0 – 5.9 VI – VII 112

6.0 – 6.9 VII – VIII 200

7.0 – 7.9 IX – X 400

8.0 – 8.9 X - XI 720

จากหนงสอ Earthquake Information Bulletin Vol.13,No.14

แผนดนไหวท าใหเกดอะไรบาง

1. ความเสยหาย

2. สนาม (บางครงหรอไมเกดกได)

ดภาพความเสยหายและสนามกนเถอะ

วามนรนแรงขนาดไหน.......

ดภาพเหตการณจรงเลยดกวา 11 มนาคม 2544 (ญปน)

*น ำวนในญปนกอนเกดสนำม 1

*สนำมญปน 2

*สนำมญปน 3

*สนำมญปน 4

*สนำมญปน 5

*แผนดนไหว

จากลกษณะทางธรณวทยา ประเทศไทยไมไดอยในเขตแผนดนไหว และอยนอกแนวรอยตอของแผนธรณภาค โอกาสทจะเกดแผนดนไหวขนาดใหญจงคอนขางนอย แตผลสวนใหญมาจากนอกประเทศสงแรงสนสะเทอนมาถงไทย

- รอยเลอนมพลง(Active Fault) คอ แนวรอยเลอนบนเปลอกโลกทยงสามารถเคลอนทได

ในประเทศไทยแนวรอยเลอนเหลาน สวนมากอยในภาคเหนอและภาคตะวนตกของประเทศ

1. รอยเลอนแมจน130kmชร

2. รอยเลอนแมทา55kmชม

3. รอยเลอนแมอง(เชยงราย)

4. รอยเลอนแมยม(ลป)

5. รอยเลอนปว(นาน)

6. รอยเลอนแมฮองสอน

7. รอยเลอนเถน90km(ล าปาง-แพร

8. รอยเลอนอตรดตถ

9. รอยเลอนทาแขก(นครพนม)

10. รอยเลอนเมย250ตาก-ก าแพง สวรรค -อทย

รอยเลอนในประเทศไทย มชออะไรบาง

11. รอยเลอนศรสวสด500 กาญ-พมา

12. รอยเลอนดานเจดยสามองค250 กาญ-พมา

15. เพชรบรณ 110

14. รอยเลอนคลองมะรย150 ภเกต-พงงา

13. รอยเลอนระนอง270

16. พะเยา

คาบอบตซ า หมายถง ระยะครบรอบของแผนดนไหวทเคยเกดขน ณ ทนนแลวกลบมาเกดซ าในทเดมอก อาจเปนรอยป พนป หรอนอยกวานน

การเคลอนทของชนตะกอน และดนจากบรเวณรอยเลอนสามารถน ามาค านวณหาคาบอบตซ า

ประกาศกฎกระทรวงมหาดไทย เมอป พ.ศ. 2540 เพอใชควบคมการออกแบบอาคารใหสามารถตานแรงสนสะเทอนตอแผนดนไหวได - ขณะนบงคบใชเฉพาะกบอาคารสาธารณะทประชาชนใชสอยมาก เชน โรงพยาบาล หอประชม โรงมหรสพ และโรงแรม - อาคารทเกบวตถอนตราย วตถไวไฟ วตถระเบด - อาคารทวไปใชบงคบกบอาคารทสงเกน 15 เมตร (ประมาณ 5 ชน) ขนไป

พนทซงมความเสยงภยจากแผนดนไหวคอนขางสง ม 10 จงหวด ไดแก - เชยงราย

- แมฮองสอน - เชยงใหม - พะเยา - ล าพน - ล าปาง - แพร - นาน - ตาก - กาญจนบร

-เกดจากการปะทของแมกมา แกส และเถาทอยใตเปลอกโลก แทรกดนออกมาสผวของเปลอกโลก -เสยงทดงเกดจากการเคลอนไหวของแมกมา -หนหนดในโลก เรยกวา แมกมา(มากกวา 1,000 oC) เมอออกมาสผวโลกเรยกลาวา(700 – 1,250 oC) - สวนประกอบของแมกมา ประกอบดวย ซลกา SiO2

แมกมาเหนยวหนดเพราะม แกส และSiO2 ปรมาณมาก

แบงเปน

1. ภเขาไฟทดบแลว เปนภเขาไฟทเกดขนมานานมาก อาจเปนหลายแสนหลายลานป และวตถทพนออกมาจะแขงตวกลายเปนหนภเขาไฟบนพนผวโลก

2. ภเขาไฟทมพลง เปนภเขาไฟทเคยมการระเบดในอดตและปจจบนยงแสดงลกษณะการพนแกส ไอน ารอน จนถงการระเบดเปนคร งคราว และมศกยภาพทจะระเบดในอนาคต

ปจจบนนทวโลกมภเขาไฟมพลงอยประมาณ 1,500 ลก

แนวภเขาไฟอยตรงไหนบาง ?

ภเขาไฟสวนใหญมาจากบรเวณทแผนธรณชนกน โดยเฉพาะอยางยงบรเวณรอบ ๆ มหาสมทรแปซฟก ทเรยกกนวา วงแหวนแหงไฟ

Ring of fire

Ring of fire

ลกษณะของภเขาไฟ

1. ภเขาไฟรปโล(shield volcano)

2. กรวยภเขาไฟสลบชน(composite cone)

3. ภเขาไฟทรงกรวย(cinder cone volcano)

1. ภเขาไฟรปโล(shield volcano)

- รปรางคลายโลคว า

- ความลาดชนนอย - มขนาดใหญทสด - เกดจากการไหลหลากของลาวา - เปนลาวาบะซอลต - แผ ไหลเรว แผบรเวณกวาง - ตวอยาง ภเขาไฟมวนาลวหรอเมานาโลอา บนเกาะฮาวาย - เรยกการระเบดแบบนวา การระเบดแบบฮาวายเอยน (Hawaiian eruption)

2. กรวยภเขาไฟสลบชน(composite cone)

- มการสลบชนระหวางหนลาวาและชนสวนของภเขาไฟ - รอบปลองหรอตามรอยแตกมยอดสงชน - ลาวาหนดเมอเยนตวลงกลายเปนหนแขงอดปากปลอง - ความดนเพมขนเกดการระเบดอยางรนแรง - เรยกการระเบดแบบนวา แบบไพลเนยน (plinian eruption) - ตวอยาง ภเขาไฟเมาทเมยอน บนเกาะลซอน ประเทศฟลปปนส ฟจยามา ญป น วสเวยส อตาล เซนตเฮเลน สหรฐฯ

3. ภเขาไฟทรงกรวย(cinder cone volcano)

-ลาดเขาสงชน - ยอดปลองกวางมาก - ตรงกลางปลองเปนแองตน ๆ - พนแตช นสวนภเขาไฟออกมาเปนชน ๆ รอบปลองหรอตามรอยแตก โดยไมมลาวาไหลออกมา - ความลาดชนอาจ 30 ๐ -40 ๐ - เรยกการระเบดวา การระเบดแบบสตรอมโบเลยน (strombolian eruption) - ตวอยาง ภเขาไฟพารคทน แมกซโก ภเขาไฟในไอซแลนด นวซแลนด และฮาวาย

- หนชนภเขาไฟ (pyroclastic rock)

- หนทฟฟ (tuff) คอ เถาภเขาไฟขนาดเสนผานศนยกลาง 0.06 – 2 มลลเมตร ทแขงตวกลายเปนหน

- ช นสวนภเขาไฟ ทใหญกวา 64 mm ถาเปนเหลยมเรยกวา บลอก (block) ถามรปรางคลายหยดน าเรยกวา บอมบ (bomb) ทงบลอกและบอมบเรยกหนประเภทนวา กรวดเหลยมภเขาไฟ (agglomerate)

- หนพมมซ(pumice) เปนหนแกวภเขาไฟทมรพรนมาก มน าหนกเบา และลอยน าได

- การระเบดของภเขาไฟ ผลของภเขาไฟตอลกษณะภมประเทศ

-การระเบดของภเขาไฟ เกดจากการประทของแมกมา แกสและเถาจากใตเปลอกโลก -สญญาณทบงบอกวาจะระเบด * -แผนดนไหวบรเวณรอบๆ -ภเขาไฟเกดการสนสะเทอน -มเสยงคลายฟารองตดตอกนเปนเวลานาน

ภเขาไฟในประเทศไทย ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย เ ค ย ม ภ เ ข า ไ ฟ ม า ก อ น หนบะซอลตมอายตงแต 1.8 ลานป ถง 10,000 ปทผานมา ตวอยางบรเวณทพบหนภเขาไฟ เชน จงหวดลพบร กาญจนบร ตราด สระบร ล าปาง สรนทร และศรสะเกษ

ภเขาไฟในประเทศไทย เปนภเขาไฟทไมมพลง สวนใหญมรปรางไมชดเจน เชน ภเขาไฟดอยผาหนฟ ล าปาง ภเขาไฟภพระองคาร ภเขาไฟพนมรง บรรมย(กรวยกรวดภเขาไฟ)

-แ ผ น ด น ไ ห วกอใหเกดอนตราย - กล ม ค ว น เ ถ า ธ ล แ ก ส ฝนก รด ก า รเ ป ล ย น แ ป ล งภมอากาศ ฝนตกหนก โคลนไหลถลม อาจกอสนาม

-เกดภ เขา ทร าบสงรปร างตางๆ มแรธาตตางๆทเปนอาหารของพชสะสมในดนมากมาย มแรทมราคาตกผลกอยในเนอหน อญมณ แร พลอย แรเศรษฐกจ - แหลงทองเทยว น าพร อ น แท ง เ ส า หน บ ะซอลต

ขอขอบคณ หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน วทยาศาสตร โลกดาราศาสตรและอวกาศ ส าหรบนกเรยนทเนนวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 4-6 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร สสวท.