1

2

3

10 เร่ืองเลา บนเสนทางของความคิดสรางสรรคเลขมาตรฐานสากลประจําหนังสือ 974-506-782-2พิมพครั้ งแรก พฤศจิกายน 2548จํานวน 1,000 เลมผลิตโดยสํานักพัฒนาสุขภาพจิต กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุขโทร. 0-2951-1385 โทรสาร 0-2951-1386สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติหามลอกเลียนแบบสวนหน่ึงสวนใดของหนังสือเลมน้ีโดยไมไดรับอนุญาตจากเจาของลิขสิทธิ์พิมพที่ โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จํากัดศิลปกรรม อติวรรณ พึ่งรอดภาพประกอบ จักรพันธ ุ หงษสวัสด์ิ, ฤทธิรงค อรุณานนทออกแบบตัวการตูน บริษัท อาตาป จํากัด

ขอมูลบรรณานุกรมของหอสมุดแหงชาติพาฝน ศุภวานิช, สุวรรณ ี แซล้ิม, พฤหัส พหลกุลบุตร,เรืองพิลาศ ธรรมวิเศษ, ผ ูสัมภาษณอมรากุล อินโอชานนท, บรรณาธิการ

10 เร่ืองเลา บนเสนทางของความคิดสรางสรรคอมรากุล อินโอชานนท. พิมพคร้ังท่ี 1. นนทบุรี :สํานักพัฒนาสุขภาพจิต. 2548.

182 หนา.1.เด็ก-ความคิด 2.สรางสรรค 3.พรสวรรค 4.ในทุกคน

แมวาบันทึกคําบอกเลาภายในหนังสือเลมนี้เปนเพียงขอมลูท่ีไดจากผ ูมคีวามคดิสรางสรรค เพียง 10 ทานซึ่งเปนจํานวนเพียงนอยนิด แตในจํานวนนี้ก็เปนสวนท่ีทําใหเห็นถึงจดุเร่ิมตนและความเปนไปของเสนทางท่ีทอดยาวไปส ูความงอกงามของกระบวนการเกดิความคดิสรางสรรค ไดเห็นรองรอยของการเสริมสราง และรายละเอยีดในการพัฒนาความคดิอยางแยบยลท่ีผ ูเปนพอแมไดหวานเพาะใหกับลูก

แตละทานมาจากตางท่ีตางถ่ิน ตางสถานะทางครอบครัว แตส่ิงหนึ่งท่ีเหมือนกันของผ ูเดินรวมเสนทางสายนีค้อื ความสามารถในการคนพบศกัยภาพท่ีฝงลึกอย ูภายในตวัตน การตระหนกัร ูวาความสุขและเปาหมายชวีติของตนเองอย ูท่ีไหน และการไดรับการสนับสนุนจากพอแมใหสามารถสานฝนไดสําเร็จ

กรมสุขภาพจติเชือ่วายงัมเีดก็ไทยอกีจาํนวนไมนอยท่ีตองการการสงเสริมและสนับสนุนใหเขาไดคนพบเสนทางสายความคดิสรางสรรคของตนเอง จงึไดจดัพิมพหนังสือเลมนี้ข้ึน โดยหวังวาชวงชีวิตในวัยเยาวของใครบางคน จะเปนรองรอยสําคญัท่ีชวยใหผ ูเปนพอแมสามารถสืบคนและหาแนวทางท่ีเหมาะสมสําหรับลูกๆ ของทานตอไป

ดวยความปรารถนาดีกรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข

ครูชวีัน นักคดินักฝนผ ูเชือ่มั่นในอํานาจของเร่ืองเลา รูปวาด และจินตนาการ ...................... 11

นักเขียนหน ุม ลูกไมหลนใตตน ........................ 25

นายด ีชางหมอ นกัสรางสรรคปนดนิจากจนิตนาการและความร ูสึก .................................................. 83

การตนูกบัการสงเสริมความคดิสรางสรรคในเดก็....................................................................... 93

ผ ูกํากบัภาพยนตรไทยท่ีมีสวนทําใหคนไทยหันกลับมาดหูนงัไทยกันมากข้ึน ความคดิสรางสรรคในหัวผ ูกาํกบัคนนี้ ทุกอยางไมมีผิดถูก และเปนเร่ืองสนุกสนานสําหรับเขา .....................................................107

นักเขียนเรางวัลซีไรต 2 สมัย เขาไดรับรางวัลซีไรตประจาํป 2540 จากนวนยิายเร่ือง ประชาธิปไตยบนเสนขนาน .................................................119

เพราะเลนในวันนั้น...จึงมีวันนี้ .......................129

ดนตรีและการเคล่ือนไหวชวยพัฒนาความคดิสรางสรรคในเด็ก ...........................................137

นกัสืบส่ิงแวดลอม ..........................................149

กวาเพชรจะสองประกาย “เพชรท่ีเจยีระไนไมดมีนัก ็เปนเพชร อาจจะไวใชตดักระจก หรือขุดบอน้าํมนัแตเจยีระไนดีๆ มันข้ึนแหวนได มันคนละความหมาย ของเพชร”.....................................................................161

179

12

13

นกัเขียน นกัเลานทิาน นกัวาดภาพประกอบหนงัสือเดก็ผ ูใหกําเนิดเจาหานจอมหงุดหงิดท่ีชอบรองเสียงดังวา“อีเลงเคงโคง” เจาของผลงานท่ีไดรับรางวัลหลายเลมอาทิ มดสิบตวั เจาหนเูมอืงพิสดาร และผ ูเขียนค ูมอืพอแมเร่ือง “รักววัใหผกู รักลูกใหเลน” คนนี ้เปนคณุพอลูกสองเปนชาวกรุงเทพฯ ท่ีไปตัง้รกรากสรางครอบครัวท่ีจงัหวดั

14

นครปฐม และใชเวลายาวนานรวม 20 ป ท่ีผานมาอย ูกบังานสรางสรรคโลกมหัศจรรยใหกับเด็กๆ ผานนิทานและภาพสวยงามนารักมากมาย

เปนอกีคนหนึ่งท่ีไดรับคําถามจากเราวา ความคิดสรางสรรคท่ีทําใหเขาสามารถสรางงานศิลปะท่ีเด็กอานได ผ ูใหญอานดี ไดไมเวนแตละวันเชนนี้ เกิดข้ึนตัง้แตเมือ่ไร

“สรุปยาก” เขาวา “ตองคอยๆ ลําดบัทีละเร่ือง”

แลวชายหน ุมอารมณดเีจาของนามปากกา “คนัชวี”ูกค็อยๆ ยอนอดตีใหฟงวา

“ภาพแรกท่ีผุดโผลข้ึนมาเวลานึกถึงวัยเด็ก คือตอนท่ีเรากําลังยืนวาดหนาคนอย ูท่ีประตูหอง ตอนนั้นประมาณ 2-3 ขวบยงัไมเขาอนบุาลเลย”

เรียกวา เร่ิมสรางงานศิลปะตั้งแตวัยกอนเรียนเลยเชยีว

“เด็กทุกคนชอบวาดนะ แตไมมี เด็ กคนไหนร ูหรอกวาตัวเองกําลังทํางานศิลปะ แคอยากวาดก็วาดออกมา เปนการตอบสนองความชอบมากกวา ความชอบของผมทําใหในกระดาษ ในสมุด ในหนังสือเรียนมีแตรูปวาด ตอนนั้นพอเปนครู บานพักครูอย ูใกลโรงเรียน

15

พอเดก็มธัยมเขาสอบไลเสร็จ เขาจะท้ิงสมดุเกาๆ ท่ีใชแลวเอาไว เราก็ไปเดินเก็บๆ มาชั่งกิโลขาย แตกอนชั่งเราจะเลือกหนาท่ีเหลือวางๆ ดงึออกมาเยบ็เปนสมดุวาดเลนพกไปโรงเรียนดวย ตอนวางๆ ถาไมเลนกับเพ่ือนก็วาดรูปเลน”

หากยอนวัยเด็กของหลายๆ คนคงพอจําไดวาการวาดภาพไดนัน้เปนเร่ืองสุดแสนมหัศจรรย และถาลองมีเด็กคนไหนในหองเปนคนวาดรูปเกงๆ เด็กคนนั้นมกัจะไดเปนขวญัใจเพ่ือนๆ เดก็ชายชวีนั วสิาสะ กเ็ชนกนั

“เด็กทุกยุคสมัยจะเปนอยางนี้ สังเกตดูไดเลยปจจบัุนกเ็ปน คือจะชอบวาดเลน แลวก็จะมีเพ่ือนท่ีสนใจวาใครวาดรูปเกง ก็จะมามุง บอกใหวาดนั่นวาดนี่ใหดูวาดแลวก็ขอ ซึ่งเราก็วาดเกงไง(หัวเราะ) ตอนนั้นพอมีเพ่ือนชม และอยากไดรูปท่ีเราวาด เราก็จะพยายามวาดใหเหมือน พยายามดูการตูนและจําใหได จะไดเอามาวาดอวดเพ่ือน วาดยอดมนุษย วาดหนูนอย ไดโนเสารห ุนอภินิหาร เพ่ือนก็ตื่นเตน เราก็วาดใหญเลย”

ความปลาบปล้ืมท่ีไดรับคําชมจากเพ่ือนๆ ทําใหเด็กชายชีวันมุมานะฝกฝนฝมือตนเองจนชํานาญยิ่งข้ึน

16

โดยไมร ูตัว เขาแทรกจังหวะการเลาเร่ืองราวในอดีตของตัวเองดวยขอสรุปยิ้มๆ วา ถาอยากใหเด็กทําอะไรดีๆตองใชวิธีชมนีแ่หละ ไดผลแนนอน เรียกวาการสรางแรงจูงใจ

“ถาวิ เคราะหตามหลักจิตวิทยาก็ตรงเลย คือพอเด็กไดรับการชื่นชมในส่ิงท่ีทํา ก็จะอยากทําอีกไมใชเฉพาะคําชมจากผ ูใหญ แตเปนคาํชืน่ชมจากเพ่ือนๆดวย ซึง่กจิกรรมวาดโนนนีเ่ลนในยคุนัน้ ผ ูใหญอาจจะมองไมเ ห็นความสําคัญ มองแคเปนการเลนของเด็กเราทําอะไร เขาก็เฉยๆ แตเพ่ือนๆ จะเปนตัวกระต ุนอยางดี เพราะเราร ูสึกภูมิใจในตัวเองวา เออ ส่ิงท่ีเราทํานีน่ะ เรามคีวามสุข เพ่ือนกม็คีวามสุข เราไดรับคาํเยนิยอเปนพวกบายอ (หัวเราะ)”

ดูเหมือนวาการวาดรูปเลนในระยะแรกๆ ของเด็กชายชีวัน จะเปนการวาดภาพตัวการตูนตามแบบท่ีเด็กๆ ในสมัยนั้นชื่นชอบ โดยมีตนแบบการตูนจากโทรทัศนบาง จากหนงัสือการตนูบาง ยงัเปนความพยายามท่ีจะ “เหมือน” มากกวาท่ีจะ “ตาง”

“ถาถามวาความคิดสรางสรรคเติบโตข้ึ นมาตอนไหน จะวาตั้งแตตอนนั้นเลยมันก็ยังไมถึง มันเปนการส่ังสมมากกวา เปนกระบวนการส่ังสมและสะสม

17

มาเร่ือยๆ ตอนนั้นเราก็เปนเด็กนักเรียน มีวิชาศิลปะจําไดวาครูใหวาดแจกัน วาดดอกชบา ดอกพ ูระหงสวาดกลองชอลกก็ยังมีเลย วาดวนเวียนอย ูอยางนี้ ราวๆประถม ถึง ป.7 เลย บางทีครูจะเอาอง ุนมาตั้งบางสับปะรดบาง ใหวาดตามแบบ เปนการวาดภาพเหมือนแตก็เหมือนบางไมเหมอืนบางนัน่ละนะ (หัวเราะ)”

แมจะเร่ิมตนดวยการวาดภาพตามแบบ แตครูชวีนับอกวา เมื่อถึงเวลา ความคิดสรางสรรคจะมาเองตามธรรมชาต ิ เพราะคนเราจะเกิดความเบ่ือกับส่ิงท่ีทําซ้ําแลวซ้ําอีก และเร่ิมคนหาความพอใจใหมๆ ดวยการพยายามทําใหตางออกไปจากเดมิ

“สมยันัน้ คาํวา ความคดิสรางสรรคยงัไมคอยไดยนิเดก็ ๆ ทุกคนจะเร่ิมท่ีการวาดตามแบบ แตเราวาดบอยๆเขากช็กัจะวาดไมใหเหมอืนแบบ คอืตัง้ใจไมใหเหมอืนกบัท่ีมีอย ูแ ลว จุดนั้นอาจจะพูดไดวาเ ร่ิมตนความคิดสรางสรรคก็ได เพราะเปนการคิดนอกกรอบ คงเปนธรรมชาติของมนุษยทุกคนหรือเปลา ท่ีพอทําอะไร ทําๆไปแลว มันคงจะทนทําอะไรท่ีมันจําเจไมได มันไมเปนตวัของตวัเอง โดยหลักพัฒนาการ คนเรากต็องแสวงหาความเปนตัวของตัวเอง แตก็ตองเร่ิมตนท่ีความจริง

18

หรือส่ิงเกาท่ีมีอย ูกอน ถงึจะพัฒนาตอไปเปนส่ิงใหมไดตัวอยางเชนคนท่ีเรียนศิลปะ คนท่ีวาดภาพนามธรรมหรือ abstract ภาพเหนอืจริง surrealistic พวกนีถ้าเรียนตามวิธีการของเขา เร่ิมตนเลยจะมาวาดภาพ abstractไมได จะ surrealistic เลยก็ไมได ตองเร่ิมจากภาพเหมือนจริงกอน ศึกษาความเปนจริงกอน หลังจากนั้นกค็อยพลิกแพลง อนันีก้เ็ปนกระบวนการธรรมชาตขิองเราเอง” แตสําหรับการเติบโตมาเปนนักสรางสรรคนิทานและภาพสําหรับเด็กอยางทุกวนันี้ เขาวิเคราะหตัวเองวาไมไดมาจากการวาดรูปหรือวชิาศลิปะแตเพียงอยางเดยีวยังมกีิจกรรมอืน่ๆ มาผสมผสานเขาดวยกัน ไมวาจะเปนการเลนหรือการทํางาน

“ตอนเดก็ๆ ผมชอบประดษิฐ ชอบทําของเลน จะมีกลองเคร่ืองมือประจาํตัว เปนกลองแฟซา ในนั้นจะมีคีมมหีลอดกระจกุกระจกิ ท่ีเราเกบ็ไดจากในโรงเรียน เศษนัน่เศษนี่ ปล๊ักไฟ สวิทซ ขดลวดทองแดง มอเตอร เพียบเลยท่ีไปเก็บมาเพราะร ูสึกวาเปนของเลนท่ีมีความทาทายอยากเอามันมาประดิษฐ เพราะเราไมมีของเลน พอแมไมไดซื้อให เราก็ตองทําเลนเอง ไมมีใครสอน เกิดข้ึนเองทดลอง เอานั่นมาตอนี่ เทาท่ีมันจะทําได เราก็เห็นเวลาเด็กมัธยมเขามีนิทรรศการแสดงผลงานวิทยาศาสตร

19

ของนักเรียนของพ่ีโตๆ เราก็ไปดู เขาทําปนจั่นบางทํารถบาง เรากต็ืน่เตน คดิวาจะตองทําใหไดบาง เกดิจากความอยากได เกิดจากความขาดแคลนบางสวน และมีในบางสวน คือขาดแคลนของเลนท่ีสมบูรณแบบ แตก็พอมวีสัดรุอบ ๆตวัท่ีสามารถมาคดิตอทําตอได เรากทํ็าเองไปซื้อรถพลาสติกท่ีไมมีลานอะไรขางในเลย จะใหวิ่งก็จับไถเอาเราก็ซื้อมาแกะออก แลวก็เอามาตอมอเตอรขางใน เอายางเปนสายพาน ตออะไรตอมิอะไรทําเปนรถบังคับ ทําไดยังไง เราก็ทดลองเอาสิ หมุนไปทางนั้นเปนไง หมุนมาทางนี้เปนไง ทดลองตอกับถานไฟฉายสลับข้ัวกันแลวจะเปนไง ลองผิดลองถูก มีเคร่ืองไมเคร่ืองมืออะไรท่ีพอหาได เรากทํ็าไป ”

คงเปนโชคดถีาเด็กคนหนึ่งมีของเลนสําเร็จรูปพร่ังพรอมทุกอยางเทาท่ีอยากมีโดยไมตองดิน้รนใด ๆแตแทจริงแลว กลบัเปนความโชคดกีวา ท่ีความขาดแคลนในบางส่ิงบางอยาง กลายเปนอปุสรรคชัน้เยีย่ม ท่ีสรางโอกาสใหกระบวนการคดิสรางสรรคอยางเปนธรรมชาติเกิดข้ึนในสมองของเด็กๆ และแปลงออกมาเปนการลงมือทําโดยไมมีใครบังคบั

20

“พูดงายๆ วา เกิดความคิดสรางสรรคได เพราะเกิดปญหา เกิดความขาดแคลนบางส่ิงบางอยางจนเราร ูสึ กวาตองทําอะไรบางอยางแลวละ ก็เกิดการสรางสรรคข้ึน เรียกวา ปญหามา ปญญาม”ี ครูชวีนักลาว

“ท่ีบานมีรถมอืสองมอืสาม เสียประจาํ เราตองแกไดเรียนร ูรายละเอียดของเคร่ืองยนตกลไก ร ูว าทุกส่ิงทุกอยางตางก็มีรายละเอียดของมัน วัยเด็กของเรามันไมไดเจอรายละเอียดเร่ืองเดียว รูปท่ีเราวาดข้ึนมาในงานแตละชิ้น ถาลองถอดดู เราจะร ูวาเปนส่ิงท่ีเราส่ังสมมาท้ังส้ิน หลายอยางท่ีผานเขามาในชวีิตตัง้แตเด็กสวนหนึ่งมันจะเปนขอมูล สวนหนึ่งเปนตัวทําใหเกิดความคดิสรางสรรค เพราะความคดิสรางสรรคไมใชส่ิงใหมรอยเปอรเซน็ต เปนการคดิเชือ่มโยงและตอยอดท้ังนัน้

ทักษะของคนในครอบครัวกม็สีวนสําคญั อยางเร่ืองศิลปะ บรรพบุรุษของผมจากเมืองจีนก็เปนคนเขียนลวดลายท่ีศาลเจา ลุงผมคนหนึ่งก็เกงเร่ืองลายไทยพอของผมก็เปนครูศิลปะ จบเพาะชาง มีฝมือทางเปนนักปนและเขียนลายไทย สวนแมเปนชาวนาก็จริงแตแกมีงานอดิเรกท่ีเปนศิลปะคือ เปนนางเอกลิเก(หัวเราะ) รอบตัวผมมีศิลปะ มีรายละเอียด แถมยังมีอิทธิพลภายนอกอีก เราไดมีโอกาสฟงเพลงอยางสุนทราภรณ ไมมี ร็อค ไมมีอัลเทอเนทีฟ มีแต

21

สุ เทพ ชรินทร ฟงเพลงลูกท ุง เพลิน พรหมแดนโรม ศรีธรรมราช พร ภิรมย ซึ่งตรงนั้นส่ิงท่ีไดคือภาษาท่ีไพเราะ มันก็สะสม หลอหลอมเรามาเร่ือยๆ ทําใหเรามทัีกษะทางภาษา มคีวามเจาบทเจากลอนอย ู ซึง่มโีอกาสเอามาใชตอนโตในการเลาเร่ือง ร ูว าภาษาแบบไหนเปนภาษาท่ีมีสุนทรี ภาษาแบบไหนท่ีโดนใจเด็ก เด็กฟงแลวเขาใจได คดิตอได ทุกอยางมนัผสมผสานกนัหมด”

ถึงแมวาธรรมชาติจะใหเมล็ดพันธ ุแหงความคิดสรางสรรคไวในตัวของเด็กทุกคน และพรอมท่ีจะเจริญงอกงามตามโอกาสและสภาพแวดลอมท่ีเหมาะสมแตบางคร้ัง มนัก็อาจจะเห่ียวเฉา แคระแกร็น หรือแมแตหยดุเตบิโตไดดวยมมุมองและทาทีการตอบสนองบางอยางของผ ูใหญ เชนเดยีวกบัท่ีเดก็ชายชวีนัเคยเจอมาแลว

“การวาดภาพสงครูในวิชาวาดเขียน บางคร้ังครูไมเชื่อวาเราวาดเอง คือวาดสวยเกินไปมั้ง (หัวเราะ)แตจริงๆ คือเกิดจากทักษะท่ีเราไดฝกวาด วาดบอยกวาเพ่ือน อะไรท่ีฝกฝนบอยๆ มันก็ยอมจะดีข้ึนเร่ือยๆตามธรรมชาต ิแตครูกไ็มเชือ่วาเปนฝมอืเราจริงๆ ตอนนัน้นาจะเปนจุดพลิกผนัจุดหนึง่ ท่ีอาจจะทําใหเราเลิกไปเลยก็ได โชคดีท่ีไมใชคนใจนอย แตอาจจะมีเด็กท่ีเจอแบบนี้

22

แลวทําใหเขาไมอยากวาดอีกเลยก็ได เราก็อาจจะเคยไดยนิมาวาเดก็บางคนเลิกวาดรูปไปเลยเพราะครูไมเชือ่ถือในตัวเขา

ตอนทํางานประดษิฐสงครู ครูใหทํากลอง เอาแบบมาใหด ูเรากทํ็าซะดอีกีแหละ(หัวเราะ) ทําไมดลีะ กเ็พราะเรามีเคร่ืองมือของพอท่ีสอนศิลปะ เราก็ค ุนและใชเปนมีเล่ือยมีอะไรสารพัด วัดฉาก เขามุม ตอมุม เล่ือยเฉียงทําไดทุกอยาง งานเลยออกมาดีเกินหนาเพ่ือน ครูไมเชือ่อีกแหละ ถามวาทําเองหรือเปลานี่ โอโฮ ไมร ูจะพูดยังไงโชคดีท่ีเราไมทอ แตอยางท่ีบอกคือ ความคิดของผ ูใหญสามารถหยดุความคดิสรางสรรคของเดก็ไดจริงๆ”

และแลว เนื้อท่ีอันจํากัดก็ทําใหเรามาถึงบทสรุปท่ีวา ถาอยากใหเดก็มคีวามคดิสรางสรรค ควรทําอยางไร

ความคดิสรางสรรคมันไมไดเกดิข้ึนปุบปบโดยไมมีท่ีมาท่ีไป มันมาจากการเรียนร ูหลาย ๆดานประกอบกนั ส่ังสมและตอยอดมาเร่ือยๆ จนเกดิเปนความคดิในปจจุบันครูชวีนักลาวย้าํประโยคเดมิท่ีไดเอยไปแลวในตอนตน

23

แลวถามองยอนไปจริงๆ การเรียนร ูในวัยเดก็มาจากการเลนลวนๆ เลย สําหรับเดก็ ทุกอยางคอืเลนวาดรูปก็เปนการเลน เลนวาดรูป การประดษิฐก็เปนการเลน เลนทําของเลน ถามีโอกาสไดเลน มันก็มีโอกาสท่ีจะใชความคิดสรางสรรค เพราะฉะนั้น จะบอกวามันเกิดข้ึนเมื่อไร มันจะ คลิก ตรงจุดไหนท่ีทําใหเราเปนคนมีความคิดสรางสรรค มันระบุชัดเจนอยางนั้นไมไดมนัข้ึนอย ูกบัโอกาส

เดก็ทุกคน ถามโีอกาสเขาจะสรางสรรคทันที ถาเราใหดินน้ํามันเด็กไปกอนหนึ่ง เขาก็จะลงมือกับมันทันทีแตวาอาจจะไมใชคร้ังแรกท่ีหยบิดนิน้าํมนัแลวสรางสรรคอยางนอยตองมกีารวอรม เขาตองทําความร ูจกัดนิน้าํมนักอน ตองเรียนร ูวสัดวุามนัทําอะไรไดบาง เรียนร ูขอจาํกดัเรียนร ูความยดืหย ุนของมนั เรียนร ูคณุสมบัตขิองมนั เมือ่เขาใจแลว ทีนี้ก็เร่ิมละ ถึงตอนนี้ส่ิงท่ีเปนขอมูลขาเขาคือส่ิงตางๆ ท่ีไดร ูมา ก็มีโอกาสนําออกมาใชแลว เชนอยากปนชาง ก็ตองเคยเห็นหรือร ูจักชาง เพราะฉะนั้นความคดิสรางสรรคมนัไมไดเกดิข้ึนมาโดดๆ ไมใชวาปงข้ึนมาแลวเกิดเลย อย ูๆ จะเปนคนพิเศษท่ีปงข้ึนมาเลยไมใช มนัตองมีอะไรมากอนหนานั้นอีก มันจะตองส่ังสมหลายๆ กระบวนการรอบตัว คือตองไมถูกปดกั้น ไมวา

24

การฟง การด ูดทีูวหีรือส่ิงตางๆ รอบตวั คือมขีอมลูรับเขาใหมาก ผ ูใหญตองเปดกวาง ตองร ูทัน บางคนบอกวาเดก็ดูทีวีจะทําใหความคิดสรางสรรคนอยลง มันก็ถูกแคบางสวน แตไมใชท้ังหมด ข้ึนอย ูกบัวาเดก็ไดดอูะไรมากกวา ท่ีสําคัญคือไมใชแคดูเฉยๆ บางรายการดเูฉยๆ ไมได ถาดเูฉยๆ แลวมันเปนพิษ เราตองร ูจักวิธีการด ูเหมือนกนิปลาปกเปา ถาหยบิมากนิเลยมันกมี็พิษ เชฟหรือก ุกเขาตองมีวิธีการแลเอาเนือ้สวนท่ีกนิไดออกมา ผ ูใหญกต็องชวยดแูลขอมูลท่ีเดก็ๆ ไดรับดวย

ความคิดสรางสรรคเมื่อมีแลวมันจะหมดไปไหมก็คงไมถาเราหมั่นเติมขอมูลขาเขาอยางท่ีวา ของผมเองคิดวาก็คงมีตอไปเร่ือยๆ ยิ่งเรายึดเปนหนาท่ี เปนอาชีพกเ็หมอืนเปนตวับังคบัใหเราคดิอะไรใหมๆ เราตองพยายามคดิเมื่อคิดก็ตองศึกษาใหมากข้ึน คิดแลวจะส่ือสารกับเด็กกับพอแมแบบไหน บางทีอาจพูดเร่ืองเดิม แตส่ือสารในรูปแบบใหม ตองคดิและหาขอมลูตลอดเวลา ความคดิสรางสรรคมนักไ็มตาย”

ทุกวันนี้ ชีวัน วิสาสะ ยังคงบอกเลาเร่ืองราวจากจนิตนาการสรางสรรคของเขา ออกมาในรูปของนทิานภาพวาด เพ่ือตอยอดจินตนาการและทะนบํุารุงความคิดสรางสรรคของเด็กใหงอกงามตอไป หากเรากําลังถาม

25

ตัวเองอีกคร้ังวา เราจะชวยใหลูกเปนเด็กท่ีมีความคิดสรางสรรคไดอยางไรกนันะ กล็องยอนกลับไปอานเร่ืองราวของ “คนัชวี”ู รวมท้ังของคนอืน่ๆ อีกสักรอบสองรอบ

26

27

28

คนท่ีมคีวามคดิสรางสรรคสูง แสดงออกทางภาษาท่ีเขาผ ูนัน้ใช วธีิคดิ วธีิการสรางงานท่ีแตกตางจากคนอืน่รวมไปถึงการใชชีวิตท่ีเปนผ ูกําหนดเองมากกวาจะอย ูในระบบ และถาพูดถึงกรอบ คนท่ีมีความคิดสรางสรรคสามารถทําตวัอยใูนกรอบไดโดยท่ีไมร ูสึกวาตดิกรอบ

อานปราบดาหยอกเยากบัภาษาไทย ทดลองความคดิสรางสรรคการสรางเร่ืองแบบเฉยีบพลนั

ถาม คาํแรก “ชม” (ส ุมเปดจากหนงัสือ รานหนงัสือรอบโลก)

ปราบดา มีคนชมวาเธอเปนเดก็ท่ีสวยท่ีสุดในโลก

ถาม คําท่ีสอง “เหลานั้น”ปราบดา แตเธอก็ไมเขาใจวาคนท่ีสวยท่ีสุดในโลก

เปนยงัไง เพราะวาเธอยงัไมเคยพบคนท้ังหมดในโลกเหลานั้น

ถาม คาํท่ีสาม “มอง”ปราบดา เธอคดิวากอนท่ีจะมคีวามร ูสึกกบัคาํชมนัน้ได

เธอตองมองเห็นคนอื่นๆ กอน... ทําไปนานเทาไหรครับเนี่ยะ (เดี๋ยวเราจะร ูเองวาควรจบตอนไหน – ผ ูถาม)

29

ถาม คําท่ีส่ี “ขณะ”ปราบดา แตเธอคดิวาคงเปนไปไมได เพราะวาขณะนัน้

เธอยัง เปนเด็กและไมสามารถเดินทางไปพบคนท้ังโลกได จบครับ

ถาม เร่ืองนีช้ือ่วาปราบดา (หัวเราะ) เร่ืองนีช้ือ่วา...เดก็ท่ีสวยท่ีสุดในโลก

ครับ (จบ)

ถาม “ความคดิสรางสรรค” ในคําจาํกัดความของปราบดามคีวามหมายอยางไร

ปราบดา จริงๆ มันมีคําจํากัดความเยอะมาก แตในขณะเดียวกันเหมือนกับไมนาจะมีคําจํากัดความดวย เพราะวาความสนุกอนัหนึง่ ความพิเศษอันหนึ่งของความคิดสรางสรรค ผมวามันอย ูท่ี มันเปน ส่ิ ง ท่ี เป ล่ียนแปลงอย ูตลอดเวลา และกไ็มมีใครสามารถจะบงบอกไดวามนัคอือะไร ถาจะเอากวาง ๆในความร ูสึกของผม มนัคอืการร ูจักหรือวาเรียนร ูในอะไรบางอยาง เปนการสรางความสัมพันธระหวางตัวเรากับส่ิงนั้น ไมวาจะเปนการวาดรูป คือความคิดสรางสรรคมักจะเร่ิม

30

ตัง้แตเดก็ๆ เพราะฉะนัน้ส่ิงท่ีเปนพ้ืนฐานท่ีสุดกอ็าจจะเปนการวาดรูป การฟงดนตรีการละเลน หรือวามุมมองท่ีไดจากการทํากจิกรรมตางๆ เพราะฉะนัน้มนักเ็หมอืนกับเราทําความร ูจักกับอะไรบางอยาง ไมวาจะเปนของเลน ตอนเด็กๆ มีของเลนอะไรมาให เดก็สวนใหญกม็กัจะไมไดเลนตามหลักหรือไมไดเลนเฉพาะในกรอบวิธีการเลนส่ิงของเหลานั้น เด็กสวนใหญก็มักจะมีความคิดสรางสรรค พลิกแพลง ประยุกตเลนเอง เพราะฉะนั้นมันเหมือนกับเปนการร ูจั ก เปนการเรียนร ู เปนการสรางความสัมพันธท่ีเพ่ิมข้ึนเอง โดยมีท้ังตัวเราแลวก็ส่ิงนั้นมาเชื่อมโยงกัน... ความคิดสรางสรรคคือ เปดใจใหเราไดเรียนร ูมันและเปดใจใหส่ิงนั้นๆ มาเรียนร ูเราดวยเหมือนกัน ไมใชแคเห็นอยางเดียวแลวกผ็านไป คอืความคดิสรางสรรคจะเกดิข้ึนไมได ถาเราไมเอาตัวเองไปผูกพันกับมัน

ถาม ภาพในวยัเยาวของเดก็ชายปราบดาปราบดา ผมเติบโตในสภาพแวดลอมท่ีสงบและ

31

เรียบงาย ผมโตในบริเวณจงัหวดัสมทุรปราการชานเมือง ถึงแมวาจะติดกรุงเทพฯ แตความร ูสึกสวนตวั ผมใชชวีติคอนขางจะเหมอืนเด็กตางจังหวัด เพราะวาไปโรงเรียนก็ใกลๆบาน ซึ่งเปนโรงเรียนไม สมัยกอนนี่ไมมีตึกไมมีอะไรท้ังส้ิน เปนอาคารไมดั้งเดิมเลยคอนขางท่ีจะใกลชิดกับธรรมชาติ เพราะวาบานผมอย ูในซอยลึก ขางหลังก็เปนท่ีนามนัยงัไมมตีกึรามบานชองเยอะเหมอืนสมยันี้เพราะฉะนั้นภาพบานของเราท่ีอย ูในความทรงจํา คือรอบๆ บานก็เปนคลอง เปนปาเราก็ยังตกปลา หยอดเบ็ดลงไปในคลองหลังบานกไ็ดปลา การละเลนของผมในวยัเดก็จึงยงัเปนการเลนของเด็กตางจังหวัดอย ูมากเลนกบัตนไม เลนกบัธรรมชาตริอบตวั วายน้าํในคลอง

ถาม การเลนตกปลาเลนอยางไรปราบดา อยางเบ็ดผมทําเอง ในความร ูสึกเราตอนนั้น

ไมนาเชื่อวามันงายมาก แคเอาเศษขนมปงหรืออะไรกไ็ดมาผกูไวกบัดายแลวหยอนลงไปในคลอง ก็มีปลามาติด ไมร ูวามันงายมาก

32

หรือวาปลาไมฉลาด พอจับไดก็ปลอยไปเพราะมนัคอืการละเลนอยางหนึง่ คอืตอนเดก็ๆเราไมไดนึกหรอกวา มันคือการทํารายสัตวมนัเปนความสนกุของเรา

ถาม เด็กชายปราบดามีบุคลิกนิสัยอยางไร มีการตั้งกวนเพ่ือสรรหาการเลนกันไหม

ปราบดา ผมเปนเด็กท่ีคอนขางอย ูเงียบๆ คนเดียวมากกวา คือจะเลนกับเพ่ือนก็ท่ีโรงเรียน แตพอกลับมาบาน ... อาจจะเปนดวยสภาพครอบครัว ครอบครัวผมคอนขางท่ีจะอย ูเปนสวนตัว ไมคอยไดคบคาสมาคมกับใครมาก ไมชอบสังสรรค ไมมี ลักษณะเพ่ือนเลนในวยัเดยีวกนัท่ีเปนลูกของเพ่ือนพอหรือลูกของญาติ ไมคอยมี เปนครอบครัวท่ีเงียบๆ และสวนใหญจะเปนผ ูใหญ และก็มีผมกับนองสาวท่ีเปนเด็ก เพราะฉะนั้นเวลาเลนก็มกัจะเลนคนเดียว หรือเลนกบัพ่ีๆซึง่อายมุากกวา เพราะวาบานผมอย ูตดิกบัสลัมพ่ีๆ เหลานั้นก็เปนวัยร ุนกันแลว แตผมยังเปนเด็กอย ู ก็จะมาเลนดวยกัน

33

ถาม นอกจากเลนตกปลา ยงัเลนอะไรอกีเทาท่ีจาํไดปราบดา ท่ีจําไดคือเลนกับตนมะพราว การละเลน

หลายๆ อยางจะไดจากชิ้นสวนท่ีไดจากตนมะพราว กจ็ะมคีนท่ีโตหนอย เพ่ือนร ุนพ่ีเขากจ็ะทําดาบจากทางมะพราวเปน กจ็ะทําดาบมาเลนกัน หรือวาสานใบมะพราวเปนปลาตะเพียน โดยมคีนสอน ตอนนัน้กไ็มไดทําไดอยางประณีตอะไรมาก ก็พยายามประยุกตทําเองดวย เลนกับส่ิงท่ีมอีย ูรอบๆ ตวั เพราะวาคอนขางมตีนไมเยอะ มหีญา มอีะไร เยอะ

ถาม การละเลนท่ีมีลักษณะของการจินตนาการเขามาเกีย่วของเร่ิมตอนไหน

ปราบดา ตอนเดก็ๆ เปนคนท่ีชอบดลูะครวทิยายทุธจนีทางทีวี ซึ่งตอนนั้นก็คอนขางเปนท่ีนิยมกันท่ัวไป สรางเร่ืองข้ึนมาเอง เปนตวัละครในเร่ืองแตวาเลนอย ูคนเดียวนะครับ (หัวเราะ) คือเลนทุกบท เลนเปนพระอาจารย เลนเปนพระเอก

ถาม และไดดึงนองสาวเขามามีสวนในการเลนของเราไหม

34

ปราบดา ผมกบันองสาวจะชอบการละเลนท่ีไมเหมอืนกนั นองสาวไมชอบเลนอะไรท่ีมนับ ูลางผลาญมากนกั เขากจ็ะชอบเลนขายของ แตวาส่ิงท่ีเลนดวยกันและเร่ิมเชื่อมโยงกันคือการเลนต ุกตา คอืนองสาวผมจะมตี ุกตาเยอะมาก และผมเปนคนท่ีชอบแตงเร่ือง ชอบสรางละครเพราะฉะนัน้ต ุกตาเหลานัน้ของนองกจ็ะกลายเปนตวัละครใหผม และผมกช็อบดวย เพราะฉะนัน้ต ุกตาแตละตวักจ็ะมคีาแรคเตอรของมนัเองท่ีมาปฏิสัมพันธ และกม็เีร่ืองราวเกดิข้ึน

ถาม นอกจากท่ีเลนกบัส่ิงแวดลอมรอบตวั เลนกบัขาวของท่ีมีอย ู แลวมีการเลนของเลนท่ีเด็กผ ูชายเลนกนั และเปนของเลนท่ีตองซือ้หามาเมือ่ไร

ปราบดา ตอนท่ีผมเปนเดก็ถือวาเปนโชคดอียางหนึง่กไ็ดเพราะวาโดยธรรมชาตขิองเดก็ท่ัวไปกจ็ะรบเราใหผ ูปกครองซื้อของเลนท่ีเห็นในโฆษณาทางทีว ีหรือท่ีเห็นคนอืน่เขามกีนั แตวาพอกบัแมผมใจแข็งมาก ก็ไมซื้อให แตในวัยเด็กผมก็สนใจอยากไดห ุนยนต อยากไดรถแขงอยากไดรถบังคับวทิยุ แตวาพอแมไมเคยซื้อใหเลย

35

ถาม การท่ีคุณพอคุณแมไมซื้อของเลนใหเปนเพราะทานคดิวางแผนลวงหนาแลว

ปราบดา ผมไมแนใจเหมือนกันวา เปนเพราะเขาคิดทบทวนอยางดีแลววาไมควรซื้อของเลนเหลานัน้ให หรือเปนเพราะเหตผุลทางการเงนิหรือวาอะไรกต็าม แตมกัจะไดคาํตอบเสมอวาไมซื้อ แตจะซื้ออยางอื่น เชน ของเลนไมตัวตอไม เปนของเลนท่ีตองใชความคิดมากกวาการไปซื้อห ุนยนตตัวหนึ่งท่ีเราดจูากทางทีวีแลวกม็าเลน เพราะฉะนัน้กจ็ะไมมีของเลนเยอะเทาคนอื่น เรียกวามีของเลนนอยมาก และมันเปนเหตผุลท่ีเราคิดสรางของเลน การเลนข้ึนมาเอง และผมกช็อบเลนเหมือนเลนหนงั ไมไดเลนของแตวาเลนสถานการณ มีอย ูพักหนึง่คอนขางชอบอานนยิายเกีย่วกบันกัสืบ สืบสวนสอบสวน ผมก็จะเลนเปนนักสืบ ตั้งสํานักงานนักสืบข้ึนมาเองในบาน ชอบเลนแบบนี้มากกวา

ถาม เร่ิมชอบการอานหนังสือเมื่อไหร และเร่ิมอานหนังสือเลมแรกๆ เปนแนวไหน

36

ปราบดา คือความทรงจําท่ีวาอานหนังสือไมยอมเลิกและอยากอานไปตลอดท้ังคืน คือการอานเชอรล็อคโฮม แนวนักสืบ ซึ่งมันก็มีอิทธิพลตอการละเลนอื่นๆ ของผมไปท้ังหมด และอิทธิพลท่ีทําใหผมอยากอานหนังสืออื่นๆเพ่ิมข้ึนดวย เพราะมันสนุกมาก มันมีท้ังความตื่นเตน ความลึกลับ คือทําใหเรานอนไมหลับ จากนั้นก็เลยคอยๆ อานอยางอื่นตอไป ซึง่ผมกโ็ชคดอีกีเหมอืนกันท่ีท้ังคุณพอและคณุแมชอบอานหนงัสือมาก เพราะฉะนัน้จะเปนบานท่ีมีหนังสือเยอะ และการอานหนังสือเปนส่ิงท่ีเขาสนับสนุน คือเขาไมเคยสนับสนุนใหทําอยางอื่นเลย นอกจากอานหนังสือ เลนกีฬา ไปเขาคายกับเพ่ือนเรียนดนตรีไมเคยมเีลย แตวาจะสนบัสนนุใหอานหนงัสืออยางเดยีว

ถาม บทบาทของคุณพอคุณแมท่ีวาสนับสนุนการอานของเราเปนอยางไร จัดบรรยากาศทํามุมอานหนังสือให

ปราบดา คือมีชั้นหนังสืออย ูแลว แลวก็จะมีกิจกรรมวันเสารอาทิตย วันท่ีคุณพอคุณแมไมตอง

37

ทํางาน แรกๆ จะเปนคลายแนวแกมบังคับใหอาน อานใหแมฟง เชน ประวตับุิคคลสําคญัของโลก โธมัส เอดิสัน อัลเบิรต ไอนสไตนเปนหนังสือปกแข็งๆ ผมไมไดร ูสึกชอบแตถูกบังคับใหอานมากกวา มันไมบันเทิงตอจากนั้นคุณแมถึงไดใหอานเชอรล็อคโฮมแลวคอยมาอานชดุบานเล็กในปาใหญ ความท่ีคณุพอคณุแมเปนคนท่ีชอบอานหนงัสืออย ูแลวและก็ไมไดชอบเฉพาะหนังสือท่ีเปนผ ูใหญหนักๆ ท่ีบานก็จะมีหนังสือเด็ก หนังสือเยาวชน หนังสืออะไรตางๆ ซึ่งในชวงหนึ่งคณุแมกจ็ะซือ้หนงัสือเหลานีใ้หบอยเปนพิเศษคือของเลนจะไมซื้อ แตถาเปนหนังสือจะซื้อยคุนัน้มหีนงัสือเยาวชนแปลออกมาคอนขางเยอะ ผมจาํชือ่สํานกัพิมพไมคอยได แตจะเปนเลมเล็กๆ เหมือนกับเอานวนิยายสําคัญของฝร่ังมายอความ ทําใหอานงาย โมบ้ี ดิก้อะไรพวกเนีย่ะ ขอดอีกีอยางหนึง่คอื ชัน้หนงัสือไมมกีารแบงแยก ไมหามวาลูกจะอานอะไร หรือไมอานอะไร ผมเปนคนท่ีอย ูบานเยอะมาก และสวนใหญก็อย ูคนเดียว เพราะฉะนั้นก็ไมมีผ ูปกครอง ไมมีผ ูใหญมาสอดสองวากําลัง

38

ทําอะไรอย ู หรือเลือกหนังสือท่ีไมควรอานมาอานหรือเปลา กม็อีสิระพอสมควร เพราะฉะนั้นหนังสือเด็ก หนังสือผ ูใหญท่ีอานแลวไมเขาใจ ผมก็อานหมด คอืผมชอบอาน และผมวาอาจจะเปนธรรมชาติของเด็กท่ีมีความฟ ุงซาน แกแดด คดิวาเราโตแลว เพราะฉะนัน้เรากอ็านหนงัสือของผ ูใหญไปท้ังๆ ท่ีไมเขาใจแตก็สนุก เชน หนังสือของหมอมราชวงศคึกฤทธ์ิ ปราโมช ผมอานตอน ป.5 ป.6อานเร่ืองไผแดง เร่ืองส้ันของหมอมคึกฤทธ์ิก็ชอบ ชอบทุกเลมเลย คือชอบโดยท่ีไมร ูหรอกวา ไผแดงมนัเกีย่วกับคอมมวินสิต ไมร ูคอือานเอาความบันเทิง อานเอาเร่ืองมากกวาและชอบอานของนอย อนิทนนท เร่ืองลองไพรเลมนีก้ทํ็าใหเกดิความชอบการผจญภัยในปาการผจญภัยกบัธรรมชาต ิอะไรแบบนี ้เพราะฉะนั้นผมวาการเลนตอนเด็กๆ ของผมมันหนกัไปในดานจินตนาการในหัวของเราเอง

ถาม พูดไดไหมวาคุณพอคุณแมพยายามใหเราไดเลนกบัจนิตนาการมากกวาเลนกบัของเลนท่ีตองซือ้หามา

39

ปราบดา ผมวามนัคร่ึงๆ คอืมนัไมถึงกับวาผ ูใหญตัง้ใจแตมนัเปนเพราะความเปนอย ู รสนยิมในการใชชวีติของเขาเองท่ีมนับังคบัใหเปนไปแบบนัน้พอกับแมผมไมชอบสังสรรค เพราะฉะนั้นกจ็ะไมใชเฮฮาญาตเิยอะแยะ หรือออกไปเจอเพ่ือนบอยๆ จะไมใชแบบนัน้ จะเปนลักษณะอย ูบานเฉยๆ อานหนงัสือเงียบๆ มากกวา

ถาม และเร่ิมอานหนังสือท่ีเปนภาษาอังกฤษเมือ่ไหร

ปราบดา เร่ิมอานชวงวัยร ุนตนๆ เร่ิมอานจากหนงัสือนิทานภาษาอังกฤษ ชวงมัธยมตนผมทําวารสารท่ีโรงเรียนเทพศิรินทร ชื่อจุลรําเพยซึ่ งมันเปนชวงท่ี เราร ูสึ กวาสนุกกับการทํากิจกรรม แลวก็ความท่ีเราชอบเขียนชอบอาน ก็อยากจะลองแปลบาง ลองแปลนิทานภาษาฝร่ังซึง่มนังาย คําศพัทท่ีเราไมร ูก็เปดดิกฯ เอาได มันไมใชวรรณกรรมยากขนาดนัน้ แปลเร่ืองสองเร่ือง ตอนนัน้ไมไดวาอานเกง คดิวาแปลถูกแปลผดิบาง จนกระท่ังไปเรียนตอท่ีอเมริกาถึงไดอานหนงัสือภาษาองักฤษจริงจงั

40

ถาม ยอนกลับมาถาม “จลุรําเพย” เร่ิมตนอยางไรปราบดา อย ูดีๆ กม็รี ุนพ่ีกล ุมหนึง่คดิจะทําวารสารข้ึนมา

โดยท่ีไมเกีย่วอะไรกบัโรงเรียน คอืร ุนพ่ีอยากทําเอง แตพอดีร ุนพ่ีกล ุมนี้สนิทกับอาจารยสอนภาษาไทยซึ่งเปนครูประจําชั้นของผมอาจารยก็เลยมารีครูทคน มาหาเด็กท่ีสนใจเขียน หรือสนใจทํา ใหไปชวย ผมกเ็ลยเขาไปชวยดวย ไปชวยท้ังหมดทุกข้ันตอน กระท่ังหาโฆษณา ผมจาํไดวาไปเดนิแถวสยามฯ เขาไปตามรานเส้ือบอกวาเราทําวารสารนักเรียนจะมาขอโฆษณา ไปจนถึงออกแบบปก วาดรูปประกอบ เขียนเร่ืองส้ันลง สัมภาษณคน ผมทํายคุเร่ิมแรกเลยพรอมๆ กบัเพ่ือน ซึง่มนัทําใหเราเรียนร ูการทําหนงัสือเลมหนึง่ตัง้แตเดก็เลยตอนนัน้เรากไ็มไดคดิวามนัเปนอาชพีหรืออะไรแตวาเราสนุก และคงเปนเพราะบรรยากาศท่ีบาน ท้ังพอและแมก็ทําหนังสือ มันก็ร ูสึกเหมอืนกบัวาค ุนชนิ

ถาม คลายๆ กับวาการอานท่ีเราสะสมมาไดมาแสดงออกดวยการเขียนตอชมุชนเปนคร้ังแรกเปนจดุเร่ิมตนท่ีเร่ิมเขียนเลยหรือเปลา

41

ปราบดา เปนจดุเร่ิม ไดแสดงออกในส่ิงท่ีเราชอบ ในวยัท่ีชอบฟงเพลง ชอบอานหนังสือ ชอบดหูนังคือมันหนักไปในทางลอกเลียนแบบซะเยอะนะฮะ ตอนวยันัน้ผมชอบอาน ถาเปนแมกกาซนีก็ไปยาลใหญ ฟงเพลงก็อัสนี วสันต เรวัตพุทธินันท

ถาม แลวไดทําจลุรําเพยนานแคไหนปราบดา เร่ิมทําตั้ งแตม.2 ก็ทําไปเร่ือยจนจบม.3

ก็หลายเลมอย ูเหมือน ตอนท่ีผมไปเรียนตออเมริกา เขากย็งัทํากนัตอไป แตวามนันอยลงทุกวันนี้นอยลงมาก เหมือนปละเลม แตเมื่อกอนทําทุกเดือน ทําอย ูสิบกวาเลม คือเขาตั้งใจจะทําทุกเดือนแตบางเดือนก็ไมไดไมมีเงิน ไมมีทุน

ถาม เกือบ 20 ปท่ีแลว สมัยนั้นทําหนังสือดวยวิธีการอยางไร ใชวธีิถายเอกสารหรือเปลา

ปราบดา ออ ไมใช ใชจริงๆ เลย สงอารตเวิรค เขาเรียกอะไร สมยันีไ้มมแีลวมัง้ ท่ีมนัจะมาเปนมวนๆเราตองมาตัด สมมติวาเราพิมพเร่ืองของเราไป เราไปสงรานทําตัวอักษร เขาก็จะทํามา

42

เปนมวนๆ เหมอืนกบัตวัพิมพท่ีเราเห็นอยางนี้เปนแผนกลมยาวๆ นึกภาพไมออกใชไหม(หัวเราะ) และเราก็ตองเอาไอเนี่ยมาตัดอยางเชน สมมตวิา เขาทําอยางนีม้าใชไหมฮะ(ชีท่ี้หนงัสือ) อนันีม้นัจะมาเปนมวน แลวเราตองเอาตดัเองตดิกาวเองลงบนแผนเลยเอาทซึง่อนันีเ้ปนกระบวนการปกตขิองการทํานติยสารในสมยันัน้ ทุกคนตองทําเหมอืนกนัหมด ไมวาจะเปนวารสาร หรือหนงัสือจริง กต็องมาทากาวตดิ อะไรท่ีผดิกต็องมาเอาคตัเตอรกรีดทีละตวัท้ิงไป พอทุกวนันีเ้ราใชคอมพิวเตอรเรานกึไมถึงเลยวา มันทํากันไดอยางไร มันเกงมากเลยแมแตตวัเราเรากเ็คยทํามาแลว เรายงันกึภาพไมออกวา... มนัเปนงานท่ีละเอยีดมาก คอืเสนกรอบเราตองตเีองนะ เราตองซือ้ปากการอตติง้มาตเีอง แลวกบ็อกวาเอาสีนี ้คอืทุกอยางมนัเปนแฮนดเมดหมด

ถาม พอจะเห็นภาพของการอานและการเขียนในวยัเดก็แลว ขอถามในขอบวงของการวาดภาพกระดาษ สี กบัปราบดา เร่ิมตนอยางไร

43

ปราบดา เร่ิมยงัไงไมคอยแนใจ และคดิวาเปนความชอบปกตขิองผ ูชายในวยัเดก็ กจ็ะชอบวาดรูปจากส่ิงท่ีเราดใูนทีว ีชอบวาดรูปไอมดแดง ชอบวาดรูปนนิจา อะไรแบบนี ้ตวัการตนูท่ีเราอาน ชอบวาดรูปโดเรมอน แตมนัจะเร่ิมพัฒนาไปเปนชวงอายุเพราะวาชวงถัดมากเ็ร่ิมอยากวาดรูปเหมอืน เร่ิมอยากวาดรูปคนท่ีเหมอืนจริง ๆเรากจ็ะฝกเอาเอง... ผมมักจะเปนคนท่ีอาจารยมอบหมายใหทําบอรด เชน มวีนัสําคญัเรากจ็ะเปนคนออกแบบโฟมวาจะตดัยงัไง ออกแบบกรอบบอรดขางหลังหองยังไง เพราะวาวิชาศิลปะในการเรียนหลักสูตรของไทย มนัไมสงเสริมใหเราร ูอะไรมากไปกวานั้น มักจะเปนแคซื้อสมุดวาดเขียนมาเลมหนึง่ และทุกอาทิตยอาจารยก็จะส่ังวาไปวาดรูปท่ีเกี่ยวกับวันลอยกระทงอยางเงีย้ะ ซึง่มนัมแีคนัน้จริงๆ ไมไดมาสอนหลักการอะไรท่ีมากไปกวานัน้

ถาม จบม.3 ท่ีโรงเรียนเทพศริินทรแลวไปเรียนตอท่ีอเมริกา เลือกเรียนสายศลิปะเลย

ปราบดา ไมใช คอืตอนไปเราร ูตวัวาเราชอบเรียนศลิปะแตวา... อันนี้เปนสาเหตุหนึ่งเหมือนกันท่ี

44

คณุพอคณุแมสงไปเรียน คอืหนึง่ เขาอยากใหไดภาษา ซึง่ในความคดิของเขามนัอาจจะเกีย่วกบังานของคณุพอ ซึง่ทําหนงัสือพิมพภาษาองักฤษแตวาสําหรับผม ผมเร่ิมร ูตวัวาเราชอบไปทางสายศิลป ขณะเดียวกันตอนท่ีอย ูมัธยมตนผลการเรียนมันเร่ิมแยลงเร่ือยๆ เพราะเราทํากิจกรรมเยอะ และก็แทบจะไมไดสนใจการเรียน กเ็ลยคยุกนัวาถาผมเรียนตอไปยงัไงซะผมก็เรียนสายศิลปแนๆ แลวก็คงจะ...ไมร ูละ เขาศลิปากร หรือเพาะชาง หรืออะไรสักอยาง แตวาความท่ีคุณพอคณุแมมเีพ่ือนท่ีเรียนศิลปากรเยอะ มีเพ่ือนท่ีเรียนมาทางนี้เยอะ ทุกคนก็เหมือนกับออกมาเปนเสียงเดยีวกนัวา การเรียนศลิปะในเมอืงไทยมนัยงัไมไดมาตรฐานท่ีด ีหรือวามนัยงัแคบมาก และมันก็ถูกมองโดยสังคมไมดีดวย หมายถึงวาถาเราเรียนศลิปะก็จะถูกมองวาเปนเด็กเกเรเรียนไมด ี อมื มนัเปนคานยิมเกาๆ ในยคุนัน้ทุกคนก็ออกความเห็นวา ถามีโอกาสไดไปเรียนตางประเทศ และเรียนศิลปะก็นาจะดกีวา อนันีผ้มตดัสินใจในใจไมแนใจวาคณุพอคณุแมจะเห็นดวยหรือเปลา ผมตดัสินใจในใจ

45

คือถาผมจะเรียนศิลปะ ผมก็จะไปเรียนตอตางประเทศดีกวา ในใจคิดม ุงมั่นวา การไปเรียนของเราคอื ถาไมไปเรียนศลิปะ กไ็ปเรียนเกีย่วกบัการเขียน เกีย่วกบัวรรณกรรม แตวากม็คีวามกลัว ความกงัวลในใจ เพราะวาภาษาอังกฤษเราไมไดดีมากตอนนั้น ก็เลยคิดวาเรียนอะไรท่ีเราคิดวาทําไดและถนัด ไมมีกรอบของภาษามาเกีย่วของ กเ็ลยเปนศิลปะ

ถาม พอไปถึงอเมริกา เร่ิมเรียนท่ีไหนเปนแหงแรกปราบดา เร่ิมตนไปเรียนโรงเรียนธรรมดา เรียนโรงเรียน

นานาชาติ เออซึง่หลักสูตรการสอนคลายกบัเมืองไทยมาก เรียนไปสักพักหนึ่งก็ร ูสึกวาแลวจะมาทําไมเนี่ยะ (หัวเราะ) เหมือนอย ูเมืองไทยเลย และก็เรียนไมไดดีข้ึน ก็เลยตัดสินใจใหมอีกคร้ังหนึ่งประกอบกับสาเหตุอืน่ๆ ดวย ไปหาโรงเรียนท่ีเหมาะกบัเราดกีวาท่ีบานก็เลยพาไปดโูรงเรียนประจาํหลายๆ ท่ีและก็ไปเจอท่ีหนึ่งชื่อวา เคมบริดจสคูล เปนโรงเรียนท่ีคอนขางแปลกจากโรงเรียนอืน่ เปนโรงเรียนมธัยมปลาย ไฮสคลู แตวาเนนเร่ืองศิลปะ เปนโรงเรียนท่ีมีการสอนดานศิลปะ

46

ครบสูตรเทามหาวิทยาลัยศิลปะเลย และหลักการสอนของเขาก็มีปรัชญาท่ีตางจากโรงเรียนอื่น คือเขาเชื่อในการไมสอนมากเกินไป ไมใหเด็กเรียนวันละ 8 วิชา ใหเด็กเรียนแควนัละ 3 วชิากพ็อแตใหเรียนแบบเขาใจจริงๆ เรียนแบบลึกซึง้จริงๆ กเ็ลยตัดสินใจเขาเรียนท่ีนัน่ และผมกค็อนขางท่ีจะแนใจแลววาอยากเรียนศลิปะจริงๆ กไ็มควรท่ีจะตองรอเพราะถาเราเรียนท่ีนี่มันเปนการทําพ้ืนฐานใหเราดเีพ่ือใหเราไปสมคัรเรียนในมหาวทิยาลัยศลิปะได

ถาม โรงเรียนเคมบริดจมีสวนชวยหลอหลอมความเปนปราบดาทุกวนันีอ้ยางไร

ปราบดา ท่ีนี่มีสวนเยอะเหมือนกัน หนึ่งมันเปนโรงเรียนท่ีอย ูในปา และก็เปนโรงเรียนท่ีไดปรัชญาการศึกษามาจากยุคฮิปป ยุค 60ของอเมริกา เพราะฉะนัน้มนักอ็อกมาในแนวรักธรรมชาติ แนวคอนขางท่ีจะกบฏนิดๆนะฮะ คือไมใชกระแสหลัก คือคอนขางจะตอตานทุนนยิม ในชวงนัน้ตอนท่ีเราเปนวยัร ุนเราไมไดสนใจขนาดนัน้หรอก แตวามนัซมึซบั

47

ข้ึนมาเอง มันเปนการใชชีวิตการใชมุมมองท่ีจะพยายามกลับส ูธรรมชาติมากข้ึน เออ...เขามวีชิาเดนิในปาอะไรแบบนี ้ตอนท่ีเราเรียนก็ขําๆ เรียนแบบขําๆ (หัวเราะ) แตวามันกห็ลอหลอมใหเราร ูสึกค ุนเคยกบัชวีติแบบนัน้ร ูสึกชอบกับการไดเขาไปสัมผัสธรรมชาติอยางใกลชิดข้ึน และก็ไมใหความสําคัญกับการเรียนเพ่ือแขงขันทางดานเกรด หรือการไตเตาไปส ูวชิาชพีท่ีทําเงนิ อะไรทํานองนี้คอืการเรียนท่ีไมองิกบับริโภคนยิม วตัถุนยิมอยางส้ินเชิง เปนฮิปปท่ีใหความสําคัญกับมมุมองและปรัชญาในการดาํเนนิชวีติมากกวา

ถาม แนวปจเจกนยิมปราบดา คือไมถึงขนาดนั้น ออกไปในแนวโซเชียลิสต

คือออกในแนวเหมือนกับสังคมนิยม คืออย ูดวยกัน และก็พยายามใหสิทธ์ิใหเสียงกับทุกคนอยางเทาเทียมกัน สมมติวามีอาจารยใครคนใดคนหนึง่มพีฤตกิรรมแยจริงๆสอนแยจริงๆ เขามาสอนแลวเมามา นกัเรียนกม็สิีทธ์ิท่ีจะโหวตใหไลอาจารยคนนัน้ออกไดหรือวาใหปรับเปล่ียนพฤติกรรมได มันมี

48

การประชมุทุกๆ อาทิตยรวมกนัของนักเรียนทุกคน ใหสิทธ์ินักเรียนออกไปพูดหนาหองประชุมเร่ืองอะไรก็ได ไมวาจะเปนการประชาสัมพันธใหเขาชมรม หรือจะออกมาตอวาใครก็ได เพราะฉะนัน้มันเปนการเรียนท่ีในมุมมองของคนอื่นก็คอนขางจะรุนแรงเปนโรงเรียนหัวรุนแรงพอสมควร

ถาม ยกตวัอยางวชิาเดนิปา คณุครูมเีจตนาแอบแฝงอืน่ไหม นอกจากท่ีจะใหนกัเรียนไดอย ูใกลชดิกบัธรรมชาติ

ปราบดา วชิาเดนิปาก็เพ่ือพูดคยุ เพราะอาจารยท่ีเปนคนนาํเดนิปา แกเปนคนท่ีหลงใหลและชืน่ชอบงานเขียนและมมุมองชวีติของเดวธิ ธอโรและเชื่อในการศึกษารายละเอียดของธรรมชาติเพราะฉะนัน้การเดนิกจ็ะเปนลักษณะนัน้ คอืเดนิเขาไปเพ่ือพูดคยุ ไมใชเพ่ือไปเกบ็อะไรจากในปามา เดนิแลวกอ็าจจะนัง่ลงเพ่ือพูดคยุเกีย่วกบัชวีติ เกีย่วกบัธรรมชาตมิากกวา

ถาม บุคลิก มมุมองการใชชวีติท่ีปราบดาเปนหรือร ูสึกอย ูทุกวนันีก้เ็รียกไดวาถูกฟอรมข้ึนมาจากโรงเรียนแหงนี้

49

ปราบดา คอืวาตอนท่ีเราเรียนเราไมคดิแบบนี ้เราไมไดมองวาในอนาคตเราจะกลายเปนคนแบบไหนแตวามันเปนการเผชิญกับประสบการณแบบนัน้ คอืเดก็ท่ีนัน่เหมอืนผ ูใหญ เราเขาไปแลวพอเราออกมาเจอโลกแบบคนอืน่ ๆมนักทํ็าใหเราเพ่ิงจะร ูสึกวา เออโรงเรียนเรามันไมเหมอืนชาวบานเขา เพราะวาคนอืน่การเตบิโตทางความคิด การออกความเห็น มันยังอย ูคนละระดบักวาเรา โรงเรียนผมท่ีเรียนจะเรียกวาแกแดดเกินไปก็ได แตวาทุกคนพยายามจะออกความเห็นและกม็ตีวัตนท่ีชดัเจน และกม็ีความเปนผ ูใหญ มกีารตดัสินใจอะไรเองแบบผ ูใหญ เพราะฉะนัน้อะไรบางอยางท่ีมนัเล็กๆนอยๆ อยางเชน กฎเกณฑอะไรบางอยางท่ีโรงเรียนอื่นเขาจะมีกัน หรือแมแตกฎท่ีผ ูปกครองจะมตีอลูกๆ เชน ตองเขาบานเวลาเทานี ้ตองนอนเวลาเทานัน้ โรงเรียนนีจ้ะไมมีทุกคนมีสิทธ์ิท่ีจะตัดสินใจท่ีจะทําอะไรเองเผชญิกบัปญหาเอง เรียนร ูเองวาส่ิงนีท่ี้ตดัสินใจทําลงไปมันผิด แลวส่ิงท่ีถูกคืออะไร มีครูท่ีเขาใจ คอืมนักต็องผานการคดัเลือกครูมาแลวในระดับหนึ่ ง ก็สวนใหญเปนครูท่ีเขาใจธรรมชาติของเด็ก ธรรมชาติของวัยร ุน ครู

50

บางคนเปนเดก็ยิง่กวาเดก็อกี คอืตองปรึกษาเดก็ (หัวเราะ) เพราะฉะนัน้มนัมคีวามสัมพันธท่ีไมเหมอืนครูกบันกัเรียน ท่ีนกัเรียนตองกลัวครู ไมมเีลย ครูอย ูรวมกบันกัเรียนและกป็รึกษากบันกัเรียนวาควรจะเรียนอะไรดวีนันี้

ถาม ใชระบบไชลด เซนเตอร ซึ่งตางประเทศเขาทํากันเปนปกตอิย ูแลว

ปราบดา ใช แตมีนอยโรงเรียนมากท่ีเขาทําแบบนี้ศัพทของเขาเรียกวาโพรเกรซซีฟ สคูล ซึ่งดูเหมือนก็จะมีบางโรงเรียนในประเทศไทยท่ีลองทําแบบนัน้อย ู แตวาของผมไมถึงขนาดปลูกขาว ไมไดสุดโตงขนาดนัน้ ยงัอย ูในขอบขายของการศกึษาปกตอิย ู

ถาม หลังจากจบการศึกษาระดับมัธยมปลายเลือกศกึษาตอในระดบัมหาวทิยาลัยท่ีไหน

ปราบดา การเขามหาวิทยาลัยของผมก็แปลกอย ูนิดหนึ่งตรงท่ี ความท่ีโรงเรียนมัธยมท่ีผมเรียนมันเปดกวางมาก โดยท่ีไมบอกใครผมไปสมคัรเขามหาวทิยาลัยเองตัง้แตยงัเรียนไมจบมธัยม คอืผมลองไปอยางนัน้แหละ เลนๆ

51

เพราะวาผมร ูจกัร ุนพ่ีท่ีเขามหาวิทยาลัย ผมก็สมัครตาม ก็ปรากฏวาเขาได ชวงนั้นเปนวยัร ุนท่ีใจรอนมาก คดิวาเราไมตองเรียนมธัยมจนจบหรอก เราเขามหาวิทยาลัยไดแลวเพราะฉะนั้นผมก็ไปบอกอาจารย ผมเขามหาลัยไดแลว เขารับผมแลว แตยังไมจบไฮสคลู ยงัไมจบมธัยม อาจารยกบ็อกไมเปนไรใหลองไปเรียนได ไปลองเรียนเทอมหนึ่งท่ีมหาวทิยาลัยนัน้ แลวกใ็หกลับมาเรียนไฮสคลูใหมใหจบ ผมก็เลยไดมีประสบการณไปลองเรียนในระดบัมหาวทิยาลัยกอนลวงหนามาหนึง่เทอมท่ี มวิเซยีม สคลู ออฟ ไฟน อารตท่ีบอสตันตอนนั้นเลือกเรียนภาพยนตรเพราะวาอยากทําหนัง ซึ่งเปนประสบการณท่ีดีมาก เพราะทําใหผมร ูว า จริงๆ แลวผมไมอยากเรียนทําหนัง ผมแคชอบหนังชอบดูหนัง ชอบนึกภาพเปนหนัง แตวาการเรียนเบ้ืองหลังการทําหนงัจริงๆ เปนเร่ืองของเทคนิคซึ่งผมไมไดสนใจ มันก็เลยทําใหผมไดกลับมาทบทวนใหมวา จริงๆ แลวผมอยากเรียนศลิปะมากกวา

52

ถาม การใหโอกาสผ ูเรียนไดเลือก ไดเปล่ียนใจลักษณะนี้แทบจะไมเกิดข้ึนเลยในระบบการศกึษาเมอืงไทย

ปราบดา การศึกษาท่ีน ูนไมเครงครัดเทาเรา เขาไมไดบังคับ สมมติวาถาเรามีโอกาส เราไดทุนไดเขาไปเรียนอยางอืน่ ทางโรงเรียนจะเขาใจและเปดโอกาสใหเราทําได มันถึงยังเปนการศึกษาท่ีทุกคนเขาเรียนไดตลอดเวลาอายุ 40 50 ก็ยังมีคนไปสมัครเรียนตลอดมมุมองและความคดิในการเรียนเขาไมเหมอืนของเรา เขาไมไดมองเปนระดับข้ันจะตองจบอันนี้แลวตองอยางนั้น แตวาการเรียนของเขากค็ือการเรียน อย ูดีๆ คุณทํางานแลวคุณเบ่ือ คุณอยากไปเรียนก็กลับไปเรียนไดมนัไมมชีวงอายท่ีุชดัเจน

ถาม ร ูจักความชอบ ความถนัด ความสนใจของตนเองแลว ร ูวาสนใจศิลปะแนๆ แลว ศิลปะก็มีมากมายหลายแขนง เหตุผลอะไรท่ีเลือกเรียนกราฟฟคอารตในระดบัมหาวทิยาลัย

ปราบดา คือสาเหตุท่ีเลือกเรียนกราฟฟคเปนเพราะเกรงใจท่ีบาน เพราะร ูสึกวาถาเราบอกเขาวา

53

เราจะเรียนจิตรกรรม เขาก็คงเปนหวง เปนธรรมดาท่ีพอกบัแมเปนหวงเร่ืองอาชพีของลูกวาลูกเรียนจบจะทําอะไร เพราะฉะนัน้ผมเลยคดิทบทวนวา การท่ีเราเรียนศลิปะมนัโอ.เค.ตรงกบัความตองการของเรา แตเรากไ็มอยากใหผ ูใหญเปนหวง เราก็เลยคิดวา การเรียนอะไรท่ีมันเอียงไปทางพาณิชยศิลปก็จะทําใหเขาสบายใจข้ึน ดูมีอาชีพ ดูเหมือนวาจะกลับมาทําโฆษณาไดอะไรทํานองนั้น(หัวเราะ) เรียนกราฟฟคดีไซน แตในชวงปลายๆ ของการศึกษาก็เอนไปในทางไฟนอารตมากข้ึน... ผมเรียนสองท่ี ท่ีแรก พารสันสคลู ออฟ ดไีซน ( Parson School of Design)ท่ีนิวยอรค เรียนท่ีนี ่2 ป ก็ร ูตัวเลยวาไมชอบพาณิชยศิลป ก็เลยยายไปเรียนท่ี คูเปอรยูเนียน สคูล ออฟ อารต ( Cooper UnionSchool of Arts) ซึ่งเปนไฟน อารตมากกวาเรียนอีก 3 ป

ถาม เวลาท่ีใชเรียนศิลปะอยางจริงจัง 5 ป ในระดับอุดมศึกษา ไดรับอะไรท่ีมีอิทธิพลตอวธีิคดิของเราในเวลาตอมา

54

ปราบดา มันเปนชวงท่ีเราคนพบความชอบท่ีแทจริงของเรา เพราะฉะนั้นผมคิดวาความสําคัญของมนักค็อืการมเีวลาชวง 5 ปนัน้... สมมติวาถาผมอย ูเมอืงไทยไปเรียนในระบบการศกึษาแลวผมกผ็านป 1 ป 2 ป 3 ทุกอยางกาํหนดมาแลววาตองทําอะไร ผมคดิวาผมคงใชเวลานานกวาผมจะคนพบส่ิงท่ีผมชอบเอง เพราะการเรียนท่ีโนนตองเขาเรียนกจ็ริง แตวาเวลาท่ีเหลือในชวีติเขาเปดโอกาสใหกบัความชอบความสนใจสวนตัวมาก ผมร ูสึกเสมอในขณะท่ีเรียนอย ูดวยซ้าํวา ผมไดความร ูจากนอกโรงเรียนมากกวา เพราะวาการท่ีผมอย ูนวิยอรคผมอย ูใกลชดิกบัพิพิธภัณฑ แกลลอร่ี ผมอย ูใกลชิดกับวิถีชีวิตจริงๆ ของการทํางานศิลปะเพราะฉะนัน้ผมเรียนร ูจากส่ิงเหลานีม้ากกวาผมเรียนร ูจากการเขาหองสมุด คอืส่ิงท่ีเราเรียนในหองเรียนกเ็รียนไป แตบางทีมันไมตรงกบัความสนใจของเรา ขณะท่ีการไดเขาหองสมุด รานหนงัสือ พิพิธภัณฑ เราไดเจอส่ิงท่ีเราชอบอย ูตอหนาตอตาเรา และเรากศึ็กษาไดจากส่ิงนัน้ มันกค็อืชวงเวลาของการศึกษาอยางแทจริง แตวาไมใชศึกษา

55

ในมหาวิทยาลัย เปนการศึกษานอกร้ัวโรงเรียนดวย

ถาม เหมอืนกบัวาไดรับโอกาสใหอย ูคนเดยีว ไดอย ูในบรรยากาศท่ีตื่นตัวและเอื้อตอการเรียนร ูโดยเฉพาะดานศลิปะท่ีเราสนใจ

ปราบดา ใช จะเรียกวาแขงขันก็อาจจะมีสวน แตวาทุกคนมีความตองการท่ีจะพัฒนาตัวเองในความสนใจของตนเอง มองดานหนึ่งก็เหมือนคนพยายามจะขมกัน สมมติวาเรามคีวามร ูดานนีก้จ็ะมคีนมาขมวาเขาร ูมากกวาเพราะฉะนัน้มนัจะมคีวามตองการท่ีจะร ูมากข้ึนไปเร่ือยๆ เพ่ือท่ีจะใหทัดเทียมกนัในสังคม

ถาม จริงไหมท่ีวาบรรยากาศในนิวยอรคคอนขางรวดเร็วและแขงขันสูง

ปราบดา อืม...อนันัน้เปนดานไมดท่ีีบางคนประสบมาแตสําหรับผม ผมไมคอยเห็น ผมชอบ ผมไมมีความร ูสึกวามนัมาเรงรัดเรา หรือวาโหดรายกับเรา เพียงแตวามันเปดโอกาสใหเราคนพบอะไรหลายๆ อยาง และถาเราไม... จะพูดวาไง ถาเราไมดี ไมขยัน มันก็อันตรายตอ

56

การสูญเสียโอกาส เพราะฉะนัน้คนท่ีนวิยอรคจะสังเกตเห็นวา จากวันหนึ่งท่ีมีหนาท่ีการงานด ี เขาสามารถพลิกผนัเปนคนจรจัดไดในชัว่ขามคนื หากวาเขากาวพลาด อยางเชนถาบาการพนนัมาก หรือวาเลนห ุนจนไมลืมหูลืมตา กับการท่ีเปนนักธุรกิจมีเงินมากมายอย ูบนวอลล สตรีท วันร ุง ข้ึนเขาอาจจะกลายเปนคนนอนในกลองขางทาง มันมีตวัอยางท่ีเกดิข้ึนจริงในนวิยอรค เพราะฉะนัน้คนมันก็เลยไมอยากใหชีวิตตนเองเปนแบบนัน้ไง ทุกคนกเ็ลยพยายามท่ีจะขวนขวายมากข้ึนๆ ไปเร่ือยๆ

ถาม จะพูดไดไหมวา การอย ูคนเดียวเปนปจจัยท่ีกอใหเกิดกระบวนการสรางสมความคิดสรางสรรคของปราบดา

ปราบดา อืม...ในกรณีผม มันคือปจจัยสําคัญมากในชวีติผมเลย คือการอย ูคนเดยีว แลวแตคนคือบางคนอย ูคนเดียวเยอะ แตเขาไมชอบเขาไมไดปรับความโดดเดีย่วนัน้เปนส่ิงท่ีมคีาสําหรับเขา แตวาสําหรับผม ผมเรียนร ูท่ีจะทําใหมันเปนแบบนั้น ตอนเปนวัยร ุนผมก็เปน

57

วัยร ุนท่ัวไปท่ีอยากอย ูกับกล ุมเพ่ือนท่ีชอบอะไรเหมือนๆ กัน แตวานานๆ ไปเราเร่ิมท่ีจะคนพบวาเพ่ือนท่ีชอบอะไรเหมอืนๆ กบัเรามีนอยมาก และการท่ีออกไปขวนขวายหาแสวงหา มันไมไดประโยชนอะไรกับชีวิตเราทําไมเราไมนําเวลาท่ีเรามีอย ูกบัตนเองมาใชใหเปนประโยชน ในเมือ่คนอืน่เขาอย ูกบัเพ่ือนเขาตองไปสังสรรคกัน ตองไปเท่ียวกลางคืนกัน มันเสียเวลาไปเยอะมาก ในขณะท่ีเราอย ูบาน มีเวลาเยอะ เราควรใชเวลาเหลานั้นไปกับส่ิงท่ีเราชอบและสนใจ เพราะฉะนั้นมันเปนการจุดชนวนใหผมเร่ิมท่ีจะใชเวลากบัตวัเองไปในทางท่ีเราสนใจจริงๆ เมือ่กอนอาจจะคิดวา อาว วางอีกแลว และการท่ีเขาไปในหองสมุดมันนาเบ่ือ ก็พยายามท่ีจะขวนขวายไปหาเพ่ือนแทน แตถึงจุดหนึ่งในชวีติกเ็ร่ิมท่ีจะปรับตวัใหเขากบัตนเองไดวาจริงๆ เราไมไดชอบสังสรรค เราไปแลวเราก็ไมไดสบายใจ ไปปารตี้เสร็จ เราก็ร ูสึกไมดีกับตัวเอง ร ูสึ กเหนื่อย อะไรอยางเนี้ยะก็เลยคิดวา เอาละ จะเอาเวลาท่ีวานาเบ่ือในหองสมุดมาทําใหมันสนุกข้ึน การเขาหองสมุดกเ็ลยกลายเปนเร่ืองสนุก

58

ถาม คิดวาบุคลิก “รักสงบ” จากคุณพอคุณแมมีสวนตอพฤติกรรมของเราไหม บุคลิกภาพอาจจะเปนส่ิงหนึง่ท่ีถูกสงผานมาทางพันธุกรรม

ปราบดา (หัวเราะ) ผมวามนักม็สีวน แตอาจจะไมเปนจริงกับทุกๆ คน ผมก็สังเกตวา ลูกบางคนก็ไมไดเหมอืนกบัพอแม แตวาผมกบันองสาวผมความชอบท่ีไดอย ูในครอบครัวเล็กๆ จะเหมอืนกัน นองผมไมไดสนใจอะไรเหมือนผมเลยแตวาในดานชีวิตของเขาก็เปนแบบนั้นเขาก็พอใจท่ีอย ูกับครอบครัวของเขาเงียบๆแลวก็อย ูในเมืองเล็กๆ ท่ีไมจําเปนตองเปนเมอืงหลวง เพราะฉะนัน้กน็าจะมสีวนท่ีทําใหหลอหลอมมาเปนแบบนีไ้ดเหมอืนกนั

ถาม อานมาวาการสรางสรรคงานของปราบดา คอืการเร่ิมตนระหวางกระดาษเปลากบัตวัเองท่ีเปนผ ูทําการทดลอง โดยไมไดไปกําหนดกฎเกณฑผลลัพธมากนัก ถือวาเปนหลักในการสรางงานของตนเองหรือเปลา

ปราบดา หลักนีม้นัเกดิข้ึนเมือ่เราตองการทําใหตัวเองแปลกใจ คือผมวา ความชอบศิลปะของคนแตละคนก็ไมเหมอืนกัน บางคนก็ชอบศลิปะ

59

ในแงท่ีวาเขาคอนโทรลได เขาสรางในส่ิงท่ีเขาอยากเห็น เขาก็ทํามันอย ูอยางนั้น สมมติวาเปนคนท่ีชอบวาดสีแดง แลวกอ็ยากจะทําแตงานสีแดง เขากส็ามารถคอนโทรลของเขาไดและเขาก็ ไมมีความตองการท่ีจะทํางานอยางอื่น หรือวาไมสนใจอยางอื่น แตการทํางานศิลปะของผมคือการทําใหตัวเองร ูสึกตืน่เตนดวย เพราะฉะนัน้ผมกไ็มอยากทําอะไรท่ีผมทําเปนอย ูแลว หรือวาร ูอย ูแลววามนัเปนอยางไร หรือวาวางแผนได อยางเชน การวาดคนเหมือนเนี่ยะ ผมไมมีความสนใจเลยเพราะผมร ูสึกวากถ็ายรูปเอากไ็ด หรือการไดเจอตวัจริงของคนกด็กีวาการมานัง่วาดรูปเขาเพราะฉะนั้นผมก็จะชอบวาดส่ิงท่ีมันไมมีอย ูจริงในโลกมากกวา ทําใหเราร ูสึกเหมือนไดคนพบส่ิงใหมๆ ไปดวย เพราะวาผมไมตองการทํางานศิลปะเพ่ือแสดงความเกงดานเทคนิคของตนเอง เร่ืองเทคนิคนัน้จําเปนก็จริง แตจาํเปนในอกีลักษณะหนึง่ มนัคอืการเรียนร ูกบัวสัด ุการใชสมาธิในการผลิตอะไรสักอยางหน ึ่งแตวาในส่ิงท่ีถายทอดออกมาผมไมคิดวามันจะตองอย ูในขอบขายของกฎเกณฑท่ีมอีย ูแลว

60

ผมไมไดสนใจความเพอรเฟคมากเทากบัความมีเอกลักษณ หรือความนาสนใจในตวัของมนัเอง

ถาม ในหนึ่งวันใชเวลากับการทํางานสรางสรรคมากนอยแคไหน

ปราบดา ถาเปนรูปธรรมนอยมาก แตวามันเกิดข้ึนขางในอย ูตลอดเวลา ใชๆ อีกอยางหนึ่งคอืวาผมไมใชคนท่ีแอคชัน่ ผมจะไมชอบลงไมลงมือ ผมชอบสะสมความคิดไวกอน สะสมจนิตนาการไวกอน และเมือ่ถึงเวลาผมจะตะบ้ีตะบันทํามนัในชวงเวลาเดยีว ผมจะไมนัง่วาดรูปรูปเดียวท่ีตองใชเวลา 3 เดือนกวาจะวาดจบ (จะใชเวลาคิด 3 เดือน แตลงมือวาด 1วัน - ผ ูถาม) อะ ใช ทํานองนั้น

ถาม ใชวิธีไหนในการสะสมหรือบันทึกความร ูสึกนกึคดิและจนิตนาการ

ปราบดา สะสมดวยวธีิการเกบ็ไวในหัวแลวหวงัวาจะไมลืม (หัวเราะ) ผมคนพบแลววา สําหรับผมมนัเปนวิธีการท่ีลงตัว เพราะผมเคยลองจดแลวและมันไมมีประโยชน เวลาท่ีผมจด เมื่อผมเห็นมันในแผนกระดาษแลวผมมาอานซ้าํ

61

ผมจะไมชอบมนัอกี ผมชอบท่ีจะร ูคราวๆ วา จดุประสงคในการทํา หรือส่ิงท่ีผมอยากเห็นมันคอือะไร แตผมจะไมลงในรายละเอยีดวา ตองเปนสีนี ้หรือวาเร่ืองนีพ้ระเอกตองชือ่นี ้ผมจะรอเวลาท่ีผมลงมอืทําแลวผมจะทํา มนัเลยเปนสาเหตท่ีุผมชอบส่ิงท่ีมนัเกิดข้ึนอยางฉบัพลันมากกวาส่ิงท่ีเตรียมการนานๆ

ถาม ลักษณะการทํางานท่ีเปนเอกลักษณอยางหนึง่ของปราบดา คอืการสรางงานในสถานท่ีจริง บรรยากาศจริง ถือเปนส่ิงจําเปนในการสรางสรรคงาน

ปราบดา ไมเชิง บางคร้ังก็ไมสามารถทําได แตจริงๆแลว ถาเปนไปไดอยากจะทําอยางนัน้มากกวาเพราะวาการท่ีเราสนใจอะไรบางอยางและถายทอดความร ูสึกออกมาไดจริง มีความสัมพันธกับมันจริงๆ ถึงแมวาเราจะสามารถหาขอมูลดวยวธีิอื่น แตวาขอมลูมนัเปนเพียงแคความร ู มนัไมใชความร ูสึก คอืบางที ผมไมไดลงไปอย ูกบัมนัเพราะวาผมอยากจะจบัรายละเอียดได ผมไมไดจด สมมติจะเขียนเร่ืองเกีย่วกับปา ผมจะไมไดเขาไปในปาเพ่ือจดชือ่

62

ตนไม หรืออยากร ูวาดอกไมดอกนี้เติบโตยงัไง บานยงัไง ไมไดเขาไปเพ่ือดอคควิเมนท(document) เพ่ือดูรายละเอียดท่ีแทจริง แตผมเขาไปเพ่ือเอาความร ูสึ กท่ีแทจริงมาถายทอด ผมเชื่อวา ถาเราเขียนอะไรท่ีเราไมร ูสึกจริง มนัจะปรากฏออกมาในงานเขียนนั้น วามันเปนการเสแสรง วามันเปนการท่ีทําตามคนอื่นเขามาอีกทีหนึ่ง แตวาถาเราประสบกับตนเองจริงๆ เราจะร ูคําท่ีเราควรจะใชในการอธิบายอะไรบางอยาง อยางการเขาไปในปาจริงๆ ผมกไ็มร ูหรอกวาตนไมตนไหนมนัชือ่อะไร แตวาผมจะจาํความร ูสึกของตนเองไดวา ตอนตื่นข้ึนมาผมร ูสึกอยางไรหรือวาอะไรท่ีสรางความรําคาญใหกับผมหรือวารายละเอียดไหนของการนอนในปาตอนกลางคืนท่ีมันยังติดอย ูในความทรงจําคอืผมไมไดสนใจงานเขียน งานสรางสรรคในลักษณะของการใหขอมูลนะฮะ ผมอยากใชความร ูสึกมากกวา ยกเคสท่ีฮองกงละกันผมเขียนบทภาพยนตรใหคณุเปนเอก รัตนเรืองและก็เนื้อหาเกิดข้ึนท่ีฮองกงเปนสวนใหญซึง่อนัท่ีจริงแลว ผมไมจาํเปนตองไปฮองกงกไ็ด

63

คือผมเคยไปฮองกงแลว และมันก็ไมมีอะไรลึกซึ้งมากนัก มันก็เปนตึก และก็มีรานคารานแบรนดเนม มีอะไรเยอะแยะไปหมดเหมือนกับเปนเยาวราชใหญๆ ท่ีหนึ่ง แตแคใหผมมานั่ งนึกภาพฮองกงท่ีผมเคยเห็นแลวก็ใหผมเดาๆ เอา ผมก็เขียนไมออก คือขอมูลผิดผมยังไมคิดวาเปนเร่ืองใหญเทากับความร ูสึกผดิ หมายถึงวาถาเราเขียนแลวเราร ูสึกวา เราไมร ูหรอก คือในใจเราเขียนตัวพระเอกเปนคนฮองกงกําลังเดินไปในรานอาหารท่ีฮองกง แตเรานึกไดแคภาพสุขุมวิทนกึไดแคภาพรัชดา คอืมนัไมถูกอะฮะ แลวเราก็ร ูสึกไมดีดวย เราร ูสึกวาเราโกหกคนอานเพราะฉะนั้นผมก็เลยตัดสินใจวาผมจะไปเขียนท่ีนัน่ดกีวา อยางนอยการใชชวีติของผมท่ีนัน่มนักจ็ริง เวลาท่ีเราเขียนมนักน็กึภาพออกนึกภาพออกในท่ีนี้ก็ไมใชภาพในหัวคนอานดวยนะ นึกภาพในหัวผมเอง เวลาท่ีผมเขียนวาตัวเอกเดินไปหาตัวอีกตัวหนึ่งตรงนี้เนี่ยะเขาเดินไปไหน ผมก็นึกภาพออกวา ออถนนเสนนี้ ขางๆ ถนนมีรานรวงแบบนี้ซึ่งไมไดแปลวาผมจะตองเขียนลงไปนะฮะ

64

อาจจะไมไดเขียนกไ็ด เออ...ซึง่การไปคร้ังนัน้กล็งทุนเองหมดเลย ไมไดมกีารชวยเหลือจากทีมโปรดิวเซอรท่ีจะทําภาพยนตรเร่ืองนี้( The Invisible Way) ตอนนีอ้ย ูในชวงตดัตอผมกต็ดัสินวาไปดีกวา ออกเงินเอง และผมก็ไปอย ูเองคนเดยีว ตลอดเวลา 1 เดือน โดยท่ีไมไดติดตอกับเพ่ือนหรือวาอะไรเลย มีแคบางชวงเทานัน้ท่ีมเีพ่ือนไปหา แตวานอยมากผมกใ็ชชวีติอย ูในหองหองหนึง่ โดยท่ีไมคอยไดเกี่ยวของกับโลกภายนอกดวยนะฮะ คือบางทีผมตื่นมา ผมกเ็ขียนหนังสือโดยไมร ูวากีโ่มง ผมไมไดมองไปขางนอก แลวผมกแ็คออกไปเพ่ือกนิขาว ซือ้ของกิน และมันก็เปนชวงท่ีหนาวดวย มันก็เปนอีกบรรยากาศหนึ่งของฮองกงท่ีเราไมคอยเคยไดเห็น

ถาม ค ุมไหมคะปราบดา คอืถามองในแงของอาชพี ในแงของการทํางาน

มนักค็งไมค ุมในแงของการลงทุน เพราะวามนัเทากับวาผมยังไมไดคาตัวในการเขียนเลยแตวาผมก็ออกเงินไปกอนแลว และมันก็ยังไมแนชัดดวยซ้ําวา เขาจะชอบไหม เขาอาจจะไมชอบกไ็ดและเขาอาจจะบอกวาไมเอาละ

65

นั่นแปลวาผมเสียไปแลว โดยท่ีไมไดอะไรกลับมาเลย แตวาในการทํางาน อยางท่ีบอกผมชอบท่ีจะตื่นเตนกับมัน และผมก็ชอบท่ีจะร ูสึกวามนัเปนประสบการณของชวีติ ไมใชแคเราอย ูในหองแลวเรากน็กึเอา แลวกค็ดิวานี่คืองานท่ีจะทําใหเราไดเงินจํานวนเทานี้ๆเพ่ิมข้ึนมาในสมุดบัญชี คือมันดูไมมีคา คือถาผมคดิแบบนัน้ ผมทําธุรกจิอยางอืน่ดกีวาท่ีไมตองใชหัว ไมตองใชจนิตนาการ ไมตองใชอะไรเลย สวนตวัผมถาทํางานสักชิน้หนึง่แลวไมมคีวามสุขกับมัน ผมก็ไมทําดกีวา คอืผมมองวางานของเราจะทํายงัไงใหมันมาเปนประสบการณชีวิตของเราดวย ไมใชแคทําเหมอืนๆ กนัทุกๆ วนั และกเ็รียนร ูอย ูแคส่ิงเดมิๆ ลาสุดผมกเ็พ่ิงไปเขียนหนงัสือมาท่ีเมอืงจนัท ไปอย ูท่ีเมอืงจันทมา 2-3 อาทิตย และกผ็มไมเคยไปอย ูท่ีนัน่มากอน กเ็ปนเหมอืนกบัเราเอาตวัเองเขาไปในสภาพแวดลอมใหม แลวกจ็ดัการชวีติของตนเอง มนัคอืการอย ูคนเดยีวนัน่แหละ ในทายท่ีสุดแลวมนัยอนกลับไปส ูการสรางสรรคในการอย ูคนเดยีว ซึง่ถาผมอย ูในเมอืงอยางนี ้ผมทําไมได

66

ถาม กเ็ลยใชรูปแบบนีใ้นการสรางงานปราบดา คือมันไดผลนะฮะ พอมันไดผลก็เลยอยาก

จะทํา ตอนท่ีกลับจากฮองกงปท่ีแลว ผมกไ็ปท่ีหัวหินมาเดือนหนึ่งเพ่ือท่ีจะเขียนหนังสือเหมอืนกนั คอืมนัทําใหเราไดทํางานอยางท่ีเราอยากจะทําจริง ๆอย ูกรุงเทพฯ โอ.เค. ทํางานไดแตเดี๋ยวๆ ก็มีอะไรสักอยางหนึ่ง ตองไปจายคาน้าํ วันนี้เพ่ือนท่ีไมไดเจอกันมา 3 ป ีแลวอยากจะเจอ มันมีหลายๆ กิจกรรมในเมืองท่ีเราหลีกเล่ียงไมได... การท่ีเราตัดทุกอยางไปท้ังหมดใน 1 เดือน บางทีมันก็เส่ียงนะ มันเส่ียงกับการเสียโอกาสหลาย ๆอยางในขณะท่ีเราไมอย ู แตวาผมกช็อบแบบนัน้มากกวา ไดงานอยางดเียีย่มเลย

ถาม การสรางสรรคงานของปราบดาคือการหนีไปจากรูปแบบท่ีเคยทําแลว หรือพยายามสรางความประหลาดใจดวยวธีิใหมๆ อย ูเสมอ

ปราบดา ก็มีสวน แตในความตองการไมใชคําวา“หนี” มันเหมือนกับเราอยากเรียนร ู หรือทําความร ูจั กกับดานอื่นๆ ดวยท่ีมันอาจจะสะทอนตัวเรา หรือวามันอาจจะทําใหเรา

67

ร ูเพ่ิมเติมเกี่ยวกับส่ิงท่ีเราสนใจ คือผมไมไดเปนคนชอบศิลปะในลักษณะท่ีวา ยึดติดยึดมั่นกับแนวหรือกับสไตลอะไรเปนพิเศษผมแค ผมชอบ หรือผมร ูสึ ก ท่ึงในการสรางสรรคท่ีพลิกแพลง เปล่ียนแปลงของศิลปน เพราะฉะนั้นตัวผมเองก็เหมือนกันอยางท่ีบอกเมื่อกี้วา ถาทําซ้ําๆ เดิมๆ มันก็ไมยาก และมันก็ไมสนุกดวย เหมือนกับอานหนังสือเลมหนึง่จบไปแลว ปกตผิมไมใชคนท่ีจะกลับไปอานซ้ํา ผมกําลังอยากหาส่ิงอื่นๆ มาอานเพ่ิม ก็เหมือนกับการทํางานเหมอืนกัน ผมอยากจะทํางานในส่ิงท่ีเปล่ียนไป แตวาท้ังนี้ ท้ังนั้น จริงๆ แลว มันอาจจะมีแกนสารเดมิ แตโดยรูปแบบหรือวธีิการเปล่ียนไปเพ่ือสะทอนในดานอืน่ๆ บาง

ถาม มวีิธีมองหาวตัถุดบิในงานเขียนอยางไรปราบดา ผมวาโดยคนสวนใหญมักจะมีเร่ืองท่ีคาใจ

หรือตดิใจอย ูแลว แตวาอยางผมเปนคนท่ีชอบเกี่ยวกับเร่ืองความสัมพันธระหวางคน โดยเฉพาะกับครอบครัว ก็ไมร ูเหมือนกัน อาจจะเปนเพราะตอนเดก็ๆ คดิถึงเร่ืองครอบครัว

68

ของตวัเองบอย แตมนัมาสงเสริมวา ผมจะร ูสึกอยากเขียนหรืออยากพูดถึงความพิลึกพิล่ันของความสัมพันธระหวางคนมากกวา และท่ีเปนปจจัยสําคัญท่ีกระต ุนใหอยากเขียนคืออยากพูดถึงความจริงท่ีมันเกิดข้ึนภายใตขนบธรรมเนยีม ความเชือ่ ภายใตกฎระเบียบตางๆ เออ...ผมจะสนใจเร่ืองเหลานี ้ซึง่บางท ีมันอาจจะไมใชประเด็นใหม อยางเชนการบอกวาตาํรวจกอ็าจจะไมใชคนดเีสมอไป หรือวาครูกอ็าจจะไมใชบุคคลท่ีนานบัถือในสายตานกัเรียนเสมอไป อะไรตาง ๆเหลานี ้มนัเหมอืนเปนการสะทอนความจริงในรูปแบบหนึ่งในความร ูสึกของผม ผมมองความเปนมนษุยในแบบตางๆ มากข้ึน ซึ่งมันก็รวมไปหมดไมวาจะเปนเร่ืองโศกนาฏกรรม ไมวาจะเปนเร่ืองมนษุยมคีวามสุข เร่ืองตลกขบขัน เร่ืองนาตืน่เตน อะไรกต็ามท่ีผมเขียนหรือคนอืน่เขียนมนัลวนเปนการบันทึกเกีย่วกบัธรรมชาตขิองมนุษย เพราะวาความท่ีเราเปนมนุษยเราไมสามารถท่ีจะเขียนแทนอยางอืน่ได เราไมสามารถท่ีจะร ูวาสัตวมคีวามร ูสึกยงัไง เพราะฉะนัน้อะไรกต็ามไมวาจะเปนเร่ืองวทิยาศาสตร

69

เร่ืองผ ีเร่ืองสัตว เร่ืองพอมด มนัคอืการสะทอนตวัตนของมนษุยท้ังหมด

ถาม งานเขียนมักจะเขียนเร่ืองความสัมพันธของมนุษย เปนเร่ืองท่ีมอีย ูจริง แตในงานศลิปะปราบดามกัจะสรางงานท่ีไมมอีย ูจริง แบงแยกกนัอยางชดัเจน

ปราบดา มกัจะเปนอยางนัน้ ในงานศลิปะผมชอบงานท่ีเปนรูปทรงท่ีเปนนามธรรมมากกวา ไมไดเจาะจงวาจะคืออะไร ซึ่งอันนี้มันเหมือนกับชองแสดงความคดิความร ูสึกท่ีมนัตางกนั คอืการเขียนหนงัสือ เราวนเวยีนอย ูกบัวฏัจกัรของความเปนมนุษย คนอื่นอาจจะปลดปลอยตวัเองดวยการไปนัง่สมาธิท่ีวดั แตสําหรับผมปลดปลอยดวยการวาดรูปหรือการทํางานศิลปะ มันเปนความตองการท่ีจะไมยึดติดกบัความเปนตวัเองมากเกนิไป ซึง่มองในแงนัน้อาจจะบอกไดวาในงานเขียนคอืการหมกหม ุนอย ูกั บความเปนมนุษย แตงานศิลปะคือการท่ีพยายามจะหนีออกไปจากความเปนมนษุย

70

ถาม งานเขียนกับงานศิลปะดูจะไมสอดคลองกันปราบดา มันไมสอดคลอง แตวาวิธีการและข้ันตอน

มันสอดคลองกัน คือมันเปนการทดลองเหมือนกัน

ถาม ใชเวลาอย ูท่ีอเมริกา 11 ป แลวกลับมาเร่ิมทํางานเขียนท่ีเปนภาษาไทย สามารถเขียนไดอยางคลองแคลวและก็ประสบความสําเร็จอยางดดีวย แสดงวาตลอดเวลาท่ีอย ูตางประเทศอานหนังสือไทยสม่ําเสมอ

ปราบดา ไม ไมไดอานเลย 10 ปนิดๆ เหตุท่ีมันยังอย ูเพราะผมเปนคนท่ีชอบหมกหม ุนกับอะไรเดมิๆ อย ูในหัว มนัยงัอย ูเพราะวาความทรงจาํท่ีดีๆ ท่ีเรามีกับหนังสือของหมอมคึกฤทธ์ิหนังสือของฮิวเมอริสต หนังสือของนอยอินทนนท มันเหมือนกับเปนพ้ืนฐานความร ูท่ีดี และเรามีสันดานของการเลนซุกซนกับคําอยางเนี่ยะ มันจะมาเองโดยธรรมชาติเพราะวาเวลาผมอานหนังสือภาษาอังกฤษหรือเขียนภาษาอังกฤษ ผมก็จะเปนอยางนี้เหมือนกัน ผมวามันไมเกี่ยวกับตัวภาษามันอย ูท่ีบุคลิกนิสัยของเราวาเราชอบแบบนี้

71

คือเวลาท่ีอานหนังสือภาษาอังกฤษ ผมก็ชอบนักเขียนท่ีใชศัพทอยางมีจินตนาการอยางสรางสรรค

ถาม นักเขียนท่ีมีอิทธิพลตอทักษะการใชภาษาความคดิสรางสรรคเชงิภาษาของเรา

ปราบดา ถาเปนในชวงแรก ๆผมชอบอานงานของครูอบไชยวสุ ท่ีใชนามปากกาวาฮวิเมอริสต เปนเพราะวาแกเปนคนท่ีใชอารมณขันกบัการใชภาษา คอืมขุตลกของแกมกัจะเกดิกบัการเลนคาํ มนัไมใชสถานการณท่ีตลก เชน “ผมเคยคลุกคลีกบัวงการส่ิงพิมพมาบาง แตวาไมไดคลุกคลีจนถึงข้ันมอืไมเปรอะหมกึ” “คลุกคลี” แกเอาความหมายวาลงไปคลุกกบัหมกึจริง ๆซึง่มนัเปนอทิธิพลตอนเดก็ท่ีผมตดิใจมาตลอดในการเลนคาํ เหมอืนกบัวาเมือ่เราเห็นคาํใดคาํหนึง่แลวเราตีความไปอีกแบบหนึ่งจากท่ีมันควรจะเปนถาเปนนกัเขียนตางชาต.ิ.. คอือนัท่ีจริงภาษาองักฤษกบัภาษาไทยมคีณุสมบัตท่ีิแตกตางกนัมนัไมสามารถท่ีจะเปรียบเทียบกนัไดในหลายๆกรณี อยางเชนการอานภาษาองักฤษเนีย่ะ ผมก็มกัจะชอบ 2 แบบ แบบท่ี 1 คนท่ีเขียนเรียบๆ

72

งายๆ เพราะวาภาษาอังกฤษมันสรางความสับสนไดงายมากถาเขียนรุงรัง และกก็ารเขียนเรียบงายเปนศิลปะอยางหนึ่งท่ีไมใชวาทุกคนจะทําได เพราะฉะนัน้ผมกช็อบงานเขียนเรียบงายมากจนเห็นภาพแลวเขาใจ กับอีกแบบหนึ่งก็คือ คนท่ีสรางภาษาข้ึนมาใหมเหมอืนกับท่ีครูอบ ไชยวสุทํา แลวกม็าในชวงหลัง งานเขียนของคณุ’รงค วงษสวรรค กเ็ปนแรงบันดาลใจท่ีด ีถึงแมวาผมคงจะเขียนไมไดแบบนั้น แตเวลาท่ีไดอานก็ทําใหร ูสึกสนุกไปดวย เหมือนเปนกําลังใจวาส่ิงท่ีเราทํามนัไมไดประหลาดหลุดโลกจนเกินไป

ถาม นกัเขียนท่ีเขียนไดเรียบงายท่ีชืน่ชอบมใีครเปนพิเศษ

ปราบดา ก็มีหลายคนนะครับ เปนนักเขียนตางชาตินกัเขียนเร่ืองส้ันท่ีผมชอบมากท่ีสุดกค็อื เชอรวดู แอนเดอรสัน ซึง่คนไทยอาจจะไมคอยร ูจกัเปนนักเขียนเกาแลว เสียชีวิตไปนานแลวเปนนกัเขียนชวงยคุตนๆ ศตวรรษท่ี 20 ซึง่ม ีอทิธิพลกบัโฟกคเนอร กบัเฮมมงิเวย กบัอะไรตางๆ เร่ือยมา

73

ถาม ถือวาท้ังภาษาองักฤษกบัภาษาไทยกม็อีทิธิพลตอทักษะทางภาษาของปราบดาพอๆ กนั

ปราบดา มีอิทธิพล แตมีอิทธิพลตางกัน เพราะภาษาองักฤษจะมลัีกษณะของการเปนภาพมากกวาเพราะวาแตละคําถูกแยกออกมา มันไมไดเขียนติดกันเปนพรืดเหมือนอยางภาษาไทยเพราะฉะนั้นภาษาอังกฤษจะมีความเปนทัศนศิลปอย ูมากกวา เออ ซึ่งความชอบของผมจงึหนักไปทางนัน้มากกวา ผมจะมองเห็นภาพจากตวัอกัษร ในขณะท่ีภาษาไทยอทิธิพลหลักๆ ของผมนาจะเปนบทกวี ซึง่ผมไมคอยเขียนเองนะ แตวาตอนเด็กๆ ผมจะชอบแตงกลอน คือการแตงกลอนมันจําเปนท่ีจะตองหาคําใหคลองจอง สัมผัส เพราะฉะนั้นบางคําท่ีถึงแมมันจะไมสัมผัส แตเราตองทําใหมนัสัมผสัใหได มนักค็อืการบวกเอาคํามาเชื่อมกันใหเปนอีกคําหนึ่งเพ่ือใหมันสัมผัสกับวรรคท่ีแลว เพราะฉะนั้นงานเขียนของผมก็จะมีอิทธิพลแบบนี้อย ู ซึ่งถึงแมวาจะไมไดเขียนบทกวี แตมันเปนอิทธิพลของการเลนกับคํา สลับคํา ตอคําในลักษณะแปลกๆ

74

ถาม ปราบดาเปนคนท่ีมคีลังคาํเยอะไหมปราบดา อันท่ีจริงไมมีคลังคําเยอะ แตชอบคิดคําเอง

เยอะมากกวา คอืคลังคาํท่ีถูกตองผมไมคอยร ูคือลองมานั่งนึกดูในภาษาท่ีเราใช คําตางๆท่ีเราใชเพ่ือส่ือสารจริงๆ เลยนะครับ มนัมนีอยมาก แตวาไอคาํเยอะๆ ท่ีเพ่ิมพูนข้ึนมารอบๆมันเปนสําบัดสํานวนท่ีถูกคดิข้ึนมาอีกทีหนึ่งมันไมใชคําท่ีจําเปน อยางเชนบอกวาอะไรบางอยางเปนส่ิงท่ีสวยงาม เรากไ็มจาํเปนตองใชคาํวา “สวยงาม” เพราะวามนัอธิบายความหมายเดียวกนัวาสวยงาม แตใครสักคนหนึ่งในชวงเวลาหนึ่งเขียนข้ึนมาวาสวยงามและทุกคนชอบก็ใชสืบตอกนัมา มันไมไดบัญญัติวานีค่อืส่ิงท่ีถูกตองในการอธิบายอะไรบางอยางเพราะฉะนัน้เรากอ็าจจะเลนกบัมนัได เรากอ็าจจะเปล่ียนมนัไดตามความเหมาะสมในส่ิงท่ีเราเขียนถึง

ถาม ถาตองสรางคําข้ึนมาใหมแบบฉับพลันปราบดาจะเรียกมนัวาอะไร (ผ ูถามชีไ้ปท่ีไมคท่ีตอเขากับเคร่ืองอดัเทป)

75

ปราบดา มนัคอือะไร ผมยงัไมร ูเลยเนีย่ะ เออ ตวัจาํเสียงมัง้ครับ

ถาม (ผ ูถามชีไ้ปท่ีวปิปงครีมในถวยกาแฟ)ปราบดา เมฆกาแฟ

ถาม (ผ ูถามชีไ้ปท่ีคลิปหนบีกระดาษ)ปราบดา ท่ีคาบกระดาษ ท่ีกนิกระดาษ ตวักัดกระดาษ

ถาม นักเขียนจะนึกภาพเปนคํา นักวาดภาพนึกภาพเปนภาพ ปราบดานึกคําเปนภาพ

ปราบดา บางคร้ัง แตไมใชทุกคร้ัง ผมอาจจะเรียกวาฟ ุงซาน อยางสมมติวาเกีย่วกับคํา ผมกจ็ะมานั่งนึกเลนๆ ของผมจนคําคําหนึ่งมันไมมีความหมาย สมมตคิาํวา “พาย”ุ คอืจริงๆ แลวเรากพู็ดกนัตลอด เรากเ็ขาใจกนั เรากาํหนดรวมกนัวาคาํวา “พายุ” แปลวาปรากฏการณแบบนี ้แตวาพอเรามานัง่นกึและพูดคาํนีซ้้าํไปเร่ือยๆ สักพักเราก็จะร ูแลววามนัเปนแคเสียงท่ีตัวมันเองไมมีความหมายอะไร และสักพักเราลืมความหมายของมันไป มันกลายเปนการรองอะไรก็ไมร ู เหมือนกับการสงเสียง

76

เหมอืนไกขัน มนัไมมคีวามหมายท่ีชดัเจน มนัทําใหเราร ูวาภาษามนัเปนกรอบท่ีมาทําใหเราส่ือสารกนัเขาใจ จะเรียกวายงัไง มนัไมใชความจริง มันมีอะไรนอกเหนือไปจากนั้น มันมีธรรมชาต ิมนัมีส่ิงท่ีเราอธิบายเปนคําไมไดเพราะวามนัอย ูนอกความสามารถของมนษุยท่ีจะอธิบายได มนักเ็ลยทําใหเราร ูสึกวา มนัเปนส่ิงท่ีอนญุาตใหเราเลนกบัมนัได อนญุาตใหเราไมกลัวท่ีจะพลิกแพลงมนั เพราะวาในท่ีสุดแลวมนักค็อืส่ิงท่ีมนษุยประยกุตประดษิฐข้ึนอย ูแลว

ถาม ตวัอยางคาํวา “พาย”ุ อากปักริิยาของ “พา”กบั “ย”ุ คอืความหมายออกทางลบ สรางความว ุนวาย ปนปวน เสียหาย กค็ลายๆ กบัอากปักริิยาของ “พาย”ุ ท่ีเปนปรากฏการณธรรมชาติซึง่คนท่ีบัญญัตคิาํวา “พาย”ุ อาจไดไตรตรองกอนแลววามนัมบีางอยางเชือ่มโยงกนัอย ู

ปราบดา (หัวเราะ) แตนั่นหมายความวาเขาคิดอย ูบนพ้ืนฐานของคาํวา “พา” กบัคาํวา “ย”ุ กต็องมีคนคิดคําวา “พา” กับ “ยุ” ข้ึนมากอนมนัถึงมาเปนแบบนีไ้ด

77

ถาม แลวกับการตั้งชื่อสํานักพิมพ “ไตฝ ุน /Typhoon” ถูกคดิข้ึนมาจากอะไร

ปราบดา มันก็บังเอิญดวย และก็เปนความตั้งใจปนๆคอืวาผมเปนคนชอบปรากฏการณธรรมชาติผมชอบเห็นฝนตก (ชี้ออกไปนอกหนาตางท่ีฝนกําลังตกอย ู) ผมชอบเห็นฟารอง ถาไดไปลาทอรนาโดอยางท่ีเขาทํากนัในทีวใีนหนงัผมก็คงไป ผมชอบ แลวคําวาไตฝ ุน มันไมใชคําไทย แตมันก็เหมือนจะเปนคําไทย คือผมอยากจะตัง้ชือ่อะไรท่ีไมใชฝร่ังจาซะทีเดยีวแตในขณะเดียวกันมันก็เขียนเปนภาษาอังกฤษได เออ...คําวาไตฝ ุนเปนส่ิงท่ีผมชอบผมชอบคําวา “ฝ ุน” ดวยเหตุผลอะไรก็ไมร ูเหมือนกัน (หัวเราะ) และฝ ุนมันก็มีสระอุไมเอก กับนอหนู ซึ่งมันคลายๆ ชื่อผม และนามสกุล และในภาษาอังกฤษมันก็นาสนใจเหมือนกัน มันเร่ิมตนดวย typ ซึ่งถาเติม eเขาไป มันก็คือคําวา “type” แปลวาตัวพิมพตัวอักษร และมันก็เกี่ยวกับส่ิงท่ีทําอย ู และมันก็มี “oon” เขามาอีก ซึ่งมันจะเปน “ค ุน”ก็ได “หย ุน” ก็ได คําวา “ไตฝ ุน” มันลงตัวท่ีสุด จะมา “monsoon” มนักพู็ดยากไป

78

ถาม “จินตนาการสําคัญกวาความร ู” ปราบดาเห็นดวยไหม

ปราบดา ผมไมยึดติดกับคําพูดนี้ คนท่ีพูดแบบนี้มักจะเปรียบเทียบ 2 อยางแยกออกจากกันคือเขาจะเปรียบคนท่ีเรียนวิทยกบัคนท่ีเรียนศิลปะ คนเรียนวิทยก็จะบอกวาความร ูเปนส่ิงท่ีสําคัญตองอานหนังสือเยอะๆ ตองร ูทุกอยางท่ีโลกนี้เคยเรียนร ูมาแลว ในขณะท่ีคนทําศิลปะอาจจะบอกวาไมร ูอะไรเลยแตพยายามหาความร ูด วยตนเองจากการวาดรูป จากการมองธรรมชาติอะไรก็ตามแตผมวามนัเปนการแยกท่ีผดิ ผมวามนัไมควรจะแยกออกจากกัน จินตนาการก็เปนสวนหนึ่งของการหาความร ู และผมก็คิดวาความร ูก็มีสวนสงเสริมใหเรามีจินตนาการเพ่ิมข้ึนได... ผมชอบอานหนงัสือวทิยาศาสตรดวยเหตุผลนี้ เหมือนกัน เพราะมันทําใหผมร ูสึกสงสัยมากข้ึน ผมไมไดอานเพ่ือท่ีจะมาอธิบายกบัคนไดวา เออ...ทฤษฎีของไอนสไตลคอือะไร หรือสมการนีค้อือะไร ผมไมไดสนใจแบบนั้น แตวาผมอานแลวผมไดศึกษาวิธีคิดของคนพวกนี้ แลวมันทําใหผมแตกหนอ

79

ในความคิดของตัวเองเพ่ิมข้ึน เพราะฉะนั้นผมคดิวาจินตนาการควรท่ีจะนาํไปส ูความร ูไมใชจินตนาการไปเร่ือยๆ ฟ ุงซานแลวไมเกิดอะไรข้ึนมา (หัวเราะ)

ถาม การอานหนังสือวิทยาศาสตรมีสวนชวยลับคมในกระบวนการคดิอยางไร

ปราบดา คอืผมมกัจะสนใจทฤษฎีท่ีเขาโตแยงกนั หรือวาทฤษฎีใหมๆ อยางพวกเคออส หรือพวกทฤษฎีสัมพันธภาพ อะไรตางๆ ท่ีเขาพยายามจะพูดธรรมชาติโดยรวม พูดถึงจักรวาลโดยรวม อยาง ไอนสไตนเองกพ็ยายามท่ีจะหาทฤษฎีมาอธิบายทุกอยาง เขาบอกวา Theoryof Everything คือส่ิงท่ีมาอธิบายไดตั้งแตพฤตกิรรมของมนษุยไปจนกระท่ังพฤตกิรรมของจกัรวาล ผมไมไดอานเพ่ือท่ีจะเชือ่แบบนัน้แตเราเองก็พยายามจะตีความแบบของเราเราเองก็พยายามท่ีจะมีส่ิงท่ีมาโตแยงกับเขาดวย ในความคดินะฮะ และการทําอยางนี้ผมวาเปนวธีิการสรางความคดิสรางสรรคท่ีดีเพราะวามนักวางมากมนัจะเกิดอะไรข้ึนก็ไดกับทฤษฎีพวกนี้ และมันก็ชวยสอนดวยวา

80

แมกระท่ังวทิยาศาสตรกไ็มใชศาสตรท่ีแนนอนเสมอไป มันก็มีความเปนจินตนาการ เปนตาํนานพอๆ กบัประวตัศิาสตร พอๆ กบัศลิปะพอๆ กบัทุกอยางท่ีมนษุยสรางข้ึนมา ในชวงชวีตินีข้องเรา เราอาจจะเชือ่วาเราอย ูบนโลกนี้ไดดวยแรงโนมถวง แตในอนาคตขางหนาคนอาจจะคนพบวามนัไมใชแบบนัน้เลย แตเราอาจจะถูกแรงอยางอืน่ยดึไวกไ็ด คอืมนัไมใชความแนนอน แตมันทําใหสมองเราไดคิดไปเร่ือยๆ

ถาม พฤตกิรรมชางคดิท่ีตวัเองเปนมอีทิธิพลตอการดาํเนนิชวีติประจาํวนัอยางไรบาง

ปราบดา มอีทิธิพลท่ีดกีบัตวัเอง แตอาจจะไมดกีบัคนอืน่อทิธิพลสําคญัคอื มนัทําใหผมไมเคยร ูสึกเบ่ือกบัการคดิ ผมไมเคยมานัง่กล ุมใจวาทําไมเราเปนคนคดิมากอยางนี ้มนัสนกุฮะ มนัทําใหมีความคิดใหมๆ อย ูตลอดเวลา มีความร ูสึกเหมอืนกบัวาเรามปีระสบการณใหมๆ กบัโลกตลอดเวลา และมนักไ็มไดทําใหชวีติท่ีถึงแมวาหลายๆ คร้ังเราจะอย ูคนเดยีว ถึงแมวาหลายๆคร้ังเราจะโดดเดีย่ว หรือวาเออ... เขาเรียกอะไร

81

อะ ไมมพีรรคพวก มนักไ็มไดเลวราย เรากร็ ูสึกวาเราเหมือนคนคนหนึ่งท่ี...ท่ีบอกไปเมื่อกี้สมมติวาเราเดินเขาไปในปาโดยไมร ูจกัอะไรเลย แลวก็คอยๆ เรียนร ูไปทีละอยาง ตัง้แตส่ิงท่ีมนัอย ูใตเทาเรา แลวมันคอยๆ โตข้ึนมาจากดนิ โตข้ึนมาปกคลุมหัวเรา แตวาการเปนอย ูในสังคมมนักต็างจากพฤตกิรรมนัน้ คลายๆกับม ุงหวงัทางออมวาคนตองอย ูในสังคมและมปีฏิสัมพันธกนัแบบท่ีทุกคนลงมตกินัไว เพราะฉะนัน้ไอความเปนแบบผมมนัทําใหคนอืน่ร ูสึกวาเหมอืนเราไมแครใคร และมนักทํ็าใหดเูหมอืนวาเราไมมีความผูกพันกับอะไรเปนจริงเปนจังสักอยาง เพราะเรายังเปนคนท่ีชอบคดิอะไรใหมๆ เพราะฉะนัน้ผมไมใชเปนคนท่ียดึตดิกบัอดตี ไมใชคนท่ีมานัง่ถวลิหาส่ิงท่ีผานไปแลว หรือนัง่คดิถึงวนัเวลาเกาๆ อะไรทํานองนี ้ผมจาํใครไมคอยได ผมจะไมคดิถึงคน ไมคดิถึงใครเลย

ถาม ในงานเขียน เร่ืองท่ีเขียนถึงมกัจะเกีย่วของกบัความสัมพันธของมนษุยรูปแบบตาง ๆแตในชวีติจริงดูเหมือนจะเปนคนไมคอยสรางความสัมพันธกบัใครเทาไหร

82

ปราบดา สนใจเร่ืองความสัมพันธ มนักอ็าจจะเปนไดวาส่ิงท่ีผมชอบเขียนเกีย่วกบัความสัมพันธ เปนเพราะผมไมคอยมีความสัมพันธ (หัวเราะ)เปนคลายๆ กบัความใหมของเรา เปนโลกของเราเอง คอืผมคอนขางท่ีจะชดัเจนมากวาอะไรผานมาแลว และอะไรเปนปจจุบัน และอะไรเปนอนาคต ผมไมคอยมคีวามร ูสึกผกูพันอยางรุนแรงกับอดีต ผมไมเหมือนกับคนอื่นท่ีสามารถนัง่รองไหไดกบัส่ิงท่ีผานมาแลว กเ็ห็นวามันลืมไปแลว ผมก็ไมสนใจ

83

84

85

หน ุมเหนือคนนีเ้กดิและโตท่ีแพร เรียนท่ีเชยีงใหม

ทํางานมากมายหลายแหง เดินทางมาหลายจังหวัดกอนจะเตรียมตวัไปลงหลักปกฐานท่ีสระบุรี บานเกดิของคนขางกาย และตั้งใจสรางสรรคงานดินปนท่ีเต็มไปดวยอารมณความร ูสึกออกมากํานัลผ ูคน ดินปนรูปเด็กอวนนาเอ็นดูหลากหลายอิริยาบถ หรือเณรนอยศีรษะกลมเกล้ียงท่ีดูจะซอนอารมณหลากหลายไวในทีทาสงบนิ่งเปนงานท่ีหลายคนค ุนตา และหลายคนเสาะหามาสะสมไวในบานและสวน ท้ังยังเปนตนแบบของคนทํางานปนร ุนใหมๆ แตความจริงท่ีหลายคนไมทราบ คือตั้งแตเล็กมา กอนจะมาเปน “นายดี ชางหมอ” เขาไมเคยปน

86

ดิน ไมชอบงานปน วัยเดก็ของเขาไมเคยคลุกคลีอย ูกับการปน ไมวาจะเลนปนดนิเหนยีวหรือดนิน้าํมนั หากอย ูกบัการวิง่เลนซกุซนมากกวา เมือ่โตข้ึน เขากไ็มเคยใฝฝนวาจะมีอาชพีปนดนิ ถึงแมจะผานการเรียนวชิาปนมาบาง แตกเ็ปนการเรียนอยางท่ีพูดไดวา จาํใจ เพราะไมมทีางอืน่ใหเลือก

“แตงานปนเขามาเปนสวนหนึ่งของชีวิตไดยังไงผมมองวางานปนคือความละเอียดออน และความร ูสึกละเอยีดออนนีผ้มคงซมึซบัมาตัง้แตเดก็”

วัยเด็กของนายดีอย ูในสวน แวดลอมดวยธรรมชาติของพืชพันธ ุ ของเลนหรือเร่ืองเลนตางๆนานาเทาท่ีเดก็ชายซนๆ คนหนึง่จะคดิได ลวนมาจากสวน เขาเชื่อวาธรรมชาติมีอํานาจในการกลอมเกลาจิตใจคน ไมวาจะเปนจิตใจของเดก็ซนๆ หรือคนดุๆแคไหนกต็าม

“ยายชอบพาไปสวนเปนประจํา เราไดอย ูกบัใบไมใบหญา ลําคลอง สายน้าํ หิวกป็นตนไมเกบ็ฝร่ัง เกบ็มะมวงชวีติไมมอีะไรเกีย่วของกบัวชิาศลิปะ มแีตความเรียบงายในชวีติประจาํวนั ตอนนัน้ไมคดิอะไรมาก แตเมือ่ผมโตข้ึนแลวมีโอกาสยอนกลับไปท่ีแพร ผมกลับร ูสึกวา ชีวิตท่ี

87

ผานมานัน้ชางเรียบงายเหลือเกนิ ไมมอีะไรซบัซอน บานไมธรรมดาๆ ไมไดทาสี กระบวยตกัน้ําทําดวยมือ การกินการอย ูทุกอยางเรียบงายเปนธรรมชาต ิตอนท่ีอย ูเรากไ็มร ูสึกหรอก แตพอโตข้ึน ไดไปสัมผัสอีกสังคมหนึ่ง มันมีส่ิงเปรียบเทียบชัดเจนวาเราโตมากับอะไร ก็เลยคิดไดวาส่ิงเหลานี้เองท่ีประทับอย ูในใจลึกๆ แลวปรากฏออกมาในงานของผม”

คนแตละคนคงใชเวลาในการคนหาตวัตนท่ีแทจริงของตวัเองไมเทากนั บางคนเร็ว แตบางคนก็ชา เชนเดยีวกบัเดก็ชายดษุฎี ท่ีรักการวาดรูปมาตัง้แตเดก็ และร ูตวัวาสนใจอยางจริงจังเมื่อเรียนม.3 เขาตัดสินใจเลือกเรียนดานศลิปะ จนเรียนจบวจิติรศลิป จากมหาวทิยาลัยเชยีงใหม

“ผมวาเดก็ท่ัวๆ ไปชอบวาดนะ มนัเปนทางออกของจนิตนาการ ขนาดผมโตมาจากบานนอกท่ีเขาทําไรทําสวน ไมไดอย ูในแวดวงท่ีใครสนใจศิลปะหรือการวาดกนัเลยพอแมกเ็ล้ียงไปตามประสา ผมกย็งัชอบวาดเลน เพ่ือนๆกเ็หมอืนกนั อยากวาดกเ็อาสมดุเรียนหนาวางๆ มาวาดตอนนัน้ชอบวาดผ ูชายมกีลาม กไ็มไดวาดเกงนะ วาดแบบเดก็ ๆแคอยากวาดกว็าดเทานัน้ ตอนอย ูม.1 ชอบโดเรมอนชอบอิก๊ควิซงั ชอบแลวกว็าดไปเร่ือยเปอย ม.3 ชกัจะวาดเกงข้ึน คอืดเูหมอืนมหัีวศลิป มฝีมอื คอืไมไดดมีากหรอก

88

นะ แตอาจจะสนใจทางนีม้ากกวาเพ่ือนๆ พอมงีานจดับอรดจดัอะไรของหองครูกใ็หจดั”

แตเมือ่ถามถึงความฝนในอนาคตของเดก็ชายดษุฎีในตอนนั้น กลับเปนอาชีพท่ีแตกตางอยางสุดข้ัวกับส่ิงท่ีเปนอย ูในปจจบัุน

“อยากเปนหมอ (หัวเราะ) แมก็อยากใหเปนหมอผมตอนนัน้เรียนเกงมาก เคยไดคะแนนสูงสุดในโรงเรียนดวยนะ ได 3.9 หรือ 4 เลยละ ก็เลยร ูสึกวาเปนอยางอื่นไมไดแลว ตองเปนหมอเทานั้น(หัวเราะ) แตพออย ู ม.3ยายจากบานนอกไปอย ูโรงเรียนประจาํจงัหวดั เจอของจริงมีแตคนเกงๆ คะแนนก็เลยตก เหลือสัก 3 กวาๆคิดวาหมอไมไหวแลว ขอเปนเภสัชกรก็แลวกัน ชวงนั้นยงัวาดเลนอย ูนะ แตไมวาดโดเรมอนแลว เร่ิมเปดนติยสารวาดหนาคนตามแบบ แตยังไมคิดเร่ืองศิลปะนะ แคชอบวาด แตพอม.5 ม.6 เกรดชักตกใหญแลว เหลือแค 2 กวาตอนนี้ฟสิกสเคมีชีวะคณิตศาสตรไมเขาหัวเลย เภสัชกรนี่เลิกคิดไดเลย คิดวา เฮย เราชอบวาดนี่หวา เร่ิมคิดวาเรียนศลิปะกแ็ลวกนั”

แรงบันดาลใจสําคัญทางศลิปะเกดิข้ึนอยางเขมขนเมือ่ไดฟงการพูดและดภูาพเขียนของถวลัย ดชันท่ีีจดัแสดงท่ีหองสมุดโรงเรียน

“มันอึ้ง และท่ึง วาคนเราสามารถแสดงความคิดความร ูสึกออกมาในภาพไดมหัศจรรยและมีพลังขนาดนี้

89

ผมถึงกับเอางานแกมาลอก มาเขียนตาม มนักไ็มเหมอืนหรอกนะ แตเรามีความสุขท่ีไดทํา เพราะเราชอบ ก็เลยฝกหนกั ฝกเองดวยเพราะเราเรียนสายวทิย ไมใชสายศลิปก็ไปขอฝกกับครูศิลปะของโรงเรียน ครูเห็นเราสนใจแกก็อนุญาตใหไปฝกกบัแกได”

ขณะท่ีฝกวาดรูปอยางขะมักเขมนเพียงเพราะความสนใจมากกวาการม ุงเนนทางอาชีพ ดุษฎียังเปนนักดนตรีประจําโรงเรียนท่ีถนัดดนตรีไทย เชนฆองวงระนาด ซอ ท้ังยังคลองดนตรีสากลอีกดวย

“พอเรียนมหาวิทยาลัยเชียงใหม ดนตรีก็เปนทางทํามาหากินของผมดวย ตอนนั้นเลือกเรียนวาดรูปอยางจริงจงัแลวนะ แตกลับข้ีเกยีจเพราะเอาเวลาไปซอมดนตรีหมด สงสัยยังคนหาตัวเองไมเจอ คือยังแยกแยะไมออกอยากเกงวาดรูป แตก็สนใจดนตรี แลวก็สนุกกับการมีสังคม ไปเลนดนตรีตามผับ แตผมมาคนพบขอดีวาดนตรีก็เปนอีกสวนหนึ่งท่ีประเลาประโลมจิตใจใหละเอยีดออน

ตอนท่ีเขาเรียน เขามีใหเลือก 3 วิชา วาดรูป ปนแลวก็ภาพพิมพ เราชอบวาดรูป ก็เลยเลือกกอนเลย เปนวิชาเอก ทีนี้มันตองเลือกวิชาโท ไมเลือกไมได ไอเราไมอยากปนเลย ไมชอบเลย แตภาพพิมพกย็ิง่ไมอยากท่ีสุดก็จําใจเลือกปน แลวก็เรียนไปตามประสา ไมไดสนใจจริงจงั ตอนเรียนศลิปะ ทุกคนกอ็ยากเปนศลิปน ประกอบ

90

อาชีพศิลปะโดยตรง พูดงายๆ วาดรูปขายนั่นแหละ แตพอเรียนจบ เชือ่ไหมงานแรกท่ีผมไดกลับเปนงานปน”คร้ังนั้นอาจนับเปนกาวแรกท่ีเขาจับงานปนอยางจริงจังในลักษณะท่ีเปนอาชพีเล้ียงตวั เพราะมีร ุนพ่ีมาชวนใหไปในขณะท่ีเขายงัไมมงีานจติรกรรมอยางท่ีอยากจะทํา

“เปนงานสรางบานท่ีเจาของเขาอยากไดบานหรูๆแบบฝร่ัง ๆแบบหลุยสอะไรอยางนัน้ ประตโูคง เสาปูนกลมๆมรูีปปน ประตหูนาตางมลีายเยอะๆ คอืตองไปปนเปนดนิกอนเพ่ือใหเขาหลอเปนปูน ไอเราตอนแรกกค็ดิวา เออยงัดกีวานัง่ทํางานในออฟฟส ท่ีไมไดใชฝมอืทําอะไร ทําอย ูไดหกเดอืนกอ็อก (หัวเราะ) เพราะผมทําไมได พบวาอะไรท่ีซับซอนมากๆ ผมทําไมได งานนั้นมันซับซอนมากสองขางตองเทากนัเปะ อะไรท่ีมนัเนีย้บมาก สองขางตองเทากนั มข้ัีนตอนและเหตผุลมากอย ูในนัน้ คนพบวามนัไมเขากบันสัิยผมเลย ตอนแรกท่ีรับทําเพราะไมร ูตวั ยงัไมพบตวัเองจริงๆ ร ูแตวาอยากทํางานใหด ีแตมนักไ็มดดีงัใจเจานายเขากเ็ลยปลด เสียใจมากนะ ร ูสึกลมเหลว ร ูสึกตวัเองแย”

แตในสภาวะท่ีร ูสึกลมเหลวและมีอุปสรรคใหมๆขวางอย ูขางหนา ดษุฎีกลับคนพบการทํางานบางประการของตวัเอง

“ผมร ูสึกวาอยากจะทําอะไรท่ีสองขางไมจาํเปนตองเทากนัอกีตอไป พอกนัที อยากทํางานท่ีไมตองมแีมพิมพ

91

ไมตองมเีหตผุลในลวดลาย ผมกเ็ลยอยากไประบายความร ูสึกนี้ออก เพราะเราเจอความกดดันมาตลอดหกเดือนตอนนั้นเลยคิดวา จะลองทํางานปนแบบสบายๆ ท่ีมันตรงขามกบัท่ีเจอมา “

เมือ่มคีวามกระหายท่ีจะเรียนร ู นายดจีงึไดเขาไปใชชีวิตอย ูในหม ูบานเหมอืงกุง ท่ีหางดง เชยีงใหม ซึง่เปนชุมชนท่ีชาวบานมีอาชีพหัตถกรรมดินเผา เขาใชเวลาตลอด 7 เดอืนเตม็ในการฝกปนอยางใจตวัเอง

สภาพแวดลอมคอืตวัแปรสําคัญสําหรับคนทํางานสรางสรรค สมัยหนึ่งท่ียังคนหาตัวเองพบยังไมครบถวนเขาเคยไปนัง่ปนดนิขายอย ูขางถนน รถยนตผานไปมาตลอดเวลา รอบตวัมแีตความจอแจว ุนวาย

“สังเกตไดเลยวางานปนของผมชวงนัน้ดเูครียดมากคงเพราะสภาพแวดลอมมันบีบคั้น ปนหนาคนออกมาจะเปนใบหนาท่ีเหมอืนถูกทรมาน คอืดเูจบ็ปวด คิว้ขมวดเหมอืนเปนทุกขตลอดเวลา”

วนัเวลาและประสบการณชวยใหงานของนายดเีขารูปเขารอยและลงตัว พรอมกับแสดงความร ูสึกของตัวเองผานกอนดินออกมาไดชัดเจนข้ึนเร่ือยๆ ขณะเดียวกันเขาก็พบวา งานปนไดชวยถายทอดความคิดความร ูสึกท่ีสรางสรรคออกมาไดตลอดเวลา

92

“ผมวาไมวางานแบบไหน โดยเฉพาะท่ีตองใชความคิดสรางสรรคออกมา ความละเอียดออนเปนคณุสมบัตหินึง่ท่ีสําคญั โชคดท่ีีผมไดส่ังสมส่ิงนีม้าตัง้แตเดก็ๆ และความท่ีไมชอบอะไรท่ีมันมีรูปแบบตายตวัผมกเ็ลยไมตดิกบักรอบ อยากทําออกมายงัไงกทํ็า”

แมจะเติบโตเปนผ ูใหญ สรางงานท่ีนาประทับใจมามากมายนบัชิน้ไมถวน แตการส่ังสมขอมลูความคดิ และประสบการณกย็งัคงดาํเนนิตอไป เพ่ือบํารุงรักษาความคดิสรางสรรคไมใหสูญหาย

“เดินทางบอยมาก บางชวงเดินทางเกือบตลอดไมเคยอย ูกบัท่ีเกนิเจด็วนั พูดแบบชาวบานกว็า ใบตองเหลืองเมือ่ไรกอ็อกเดนิทาง ไปดบูานบาง ไปวาดรูปบาง เดีย๋วกไ็ปปนโอง ไปทําโบสถชวยงานวดั บางทีกไ็ปสัมผสักบัวถีิชวีติของชาวบานในหม ูบาน ไปดูชีวิตความเปนอย ูของเขาไปดเูดก็ๆ ดเูขาเลน ดอูริิยาบถ ส่ิงท่ีเราเห็นมนักก็ลายเปนขอมลูใหเรามาคดิงานตอไปเร่ือยๆ กวางข้ึน ลึกซึง้ข้ึน”

ความคดิสรางสรรคอนังอกงามตลอดเวลาของดษุฎีรักษมณี หรือนายดี ชางหมอ ยังคงจะปรากฏออกมาในความเบิกบานของงานปนรูปเด็กอวนและเณรนอยหลากหลายอิริยาบถ ใหเราไดรวมเสพความสุขตาสุขใจไปอกีนาน

93

94

95

96

ปจจบัุนเปนนายแพทย9 ดานเวชกรรม สาขาจติเวชโรงพยาบาลเชยีงรายประชานเุคราะห จังหวดัเชยีงรายและมงีานวจิารณการตนูลงในนติยสารหลายเลม§ การตนูมีผลตอความคิดสรางสรรคในเด็กอยางไร

คณุสมบัตขิองการตนูมนัคอืเร่ืองลายเสน ลายเสนนั้นมันชวยกระต ุนการทํางานของสมอง มีผลตอพัฒนาการทางสมองของเด็ก ในชวงวัยเด็กระบบความคดิในสมองเดก็จะทํางานแบบ Animism คอือะไรเคลื่อนไหวไดลวนมีชีวิต ฉะนั้นในตอนเด็กผมจึงเลนเอาต ุกตาส ูกันบนหนาอก เพราะผมจบัมนัเคล่ือนไหวไดเคล่ือนไหวไดกม็ชีวีติ การตนูวอลตดสีนยีก็นาํเอาส่ิงท่ีไมมชีวีติทุกชนดิมาทําใหมชีวีติ เชน รถไฟยิม้ได นีเ่ปนความคดิข้ันพ้ืนฐานของเดก็ ในการตนูชองเนีย่ แตละชองจะมีเสนแสดงการเคล่ือนไหว มีเสนแสดงความส่ันสะเทือนมีเสนแสดงควันท่ีลอย ไฟท่ีลุก อะไรท่ีเคล่ือนไหว

97

ลวนเปนส่ิงมชีวีิต เพราะฉะนั้นการอานการตนูดกูารตูนจงึเปนการกระต ุนสมอง ฝกวธีิคดิแบบ animism ท่ีจะเปนพ้ืนฐานการคดิในอนาคต

ความคดิอยางท่ี 2 คอื Magical thinking เปนความคดิเชงิเวทมนตร มนัเปนรากฐานของสมองมนษุยท่ีจะตองเกดิความคดิรูปแบบนีข้ึ้นกอน ซึง่เปนความคดิท่ีเกดิข้ึนตามธรรมชาต ิการตนูสวนใหญกเ็ปนเชงิแฟนตาซ ี ไมมอีะไรจริงสักอยาง ซึง่ทําใหถูกกลาวหาวาไรสาระ แตแฟนตาซีเหลานีเ้ปนรากฐานของเร่ืองมีสาระในอนาคต ไมใชเร่ืองเหลวไหล มันจําเปนตองมี และตองใหเด็กไดไรสาระอยางนีใ้นชวงแรกๆ

ความคดิอยางท่ี 3 คอื Phenomenalistic causalityเหตุการณท่ีเกิดข้ึนสองอยางพรอมกันเปนสาเหตุซึ่งกันและกัน นี่เปนวิธีคิดของเด็กๆ มีเร่ืองขําขันคือเด็กเลนยิงปนฉีดน้ําไปท่ีเคร่ืองบินท่ีบินอย ูบนฟาแลวเคร่ืองบินตกพอด ี จติวทิยาของเดก็จะเจอเร่ืองนีบ้อย พอแมทะเลาะกนัตอนเชา พอดตีนเองเปนไขเลือดออกเขาโรงพยาบาลตอนเยน็ เดก็จงึคดิวาเพราะหนปูวยพอแมจงึทะเลาะกนัหรือเดก็หนโีรงเรียนวนันัน้และพอแมหยารางพอด ี ฉะนัน้การอานการตนูชอง ชองท่ี 2 ตองสัมพันธกบัชองท่ี 1เสมอ

98

ชองท่ี3ตอกับชองท่ี 2 ชองท่ี 4 ตอจากชองท่ี 3นักจิตวิทยาจะมีวิธีการทดสอบเด็กโดยการวางรูป 4 รูปแลวใหเด็กเรียงเหตุการณ นี่คือโครงสรางของการตูน

ความคดิอยางท่ี 4 คอื Egocentric การเห็นตนเองเปนศนูยกลาง เดก็พรอมจะเห็นตนเองเปนศนูยกลางของเร่ืองตางๆอย ูแลว สืบเนื่องจากตัวอยางท่ียกมาเมื่อคร ูพอแมหยารางกนัเพราะหน ู พอแมทะเลาะกันเพราะหนูเอาตนเองเปนศนูยกลางตลอด เวลาอานการตนูกเ็ชนกนัเด็กๆจะสวมรอยพระเอกนางเอกในการตูนไดงายนี่แหละฉัน มันก็จะถูกโฉลกตอวิธีคิดในสมองของเด็กการอานการตูนของเด็กจึงล่ืนไหล หนึ่ งนี่ มันฉันเห็นตนเองเปนศูนยกลาง สอง อะไรเคล่ือนไหวไดลวนมีชีวิต สาม อะไรเกิดข้ึนพรอมกันเปนสาเหตุซึ่งกันและกัน เด็ กจึ งอานการตูนต อชองไดอย างสบายเชื่อมเหตุเชื่อมผลกันเร็วมาก ความคิดเหลานี้จะเปนรากฐานในการคิดท่ีตอยอดไปส ูความคิดสรางสรรคในอนาคต§ 4 ฐานความคิดท่ีกลาวมานี้จะเปนพ้ืนฐานในการพัฒนาความคิดสรางสรรคในเดก็ไดอยางไร

หากความคิดสรางสรรคมันอย ูบนยอดปรามิดคําถามก็คือวา อะไรอย ูท่ีฐาน ฐานท่ีบอกไปแลวคือ

99

ความคิด 4 อยาง ถัดจากฐานความคิดท้ัง 4 คือความคิดท่ีเปนรูปธรรม ตัวอยาง ถาเราถามวาหนูกับแมวตางกันอยางไร เด็กสวนใหญอาจจะตอบวา “ มีขนเหมอืนกนั” ถาถามผ ูใหญอาจจะตอบวา “ เปนสัตวเล้ียงลูกดวยนมเหมอืนกนั” จะเห็นวาความคดิของผ ูใหญเปนนามธรรม เรามคีวามคดิเปนนามธรรมไดเพราะคร้ังหนึง่เรามีความคิดเปนรูปธรรม ถัดสูงจากความคิดรูปธรรมคอืความคดินามธรรม และสูงสุดคอืความคดิสรางสรรคแตฐานความคิด 4 อยางนี้ตองวางอย ูบนตัวตนท่ีชัดเจนและแข็งแรง ซึ่งตัวตนท่ีชัดเจนนี้วางอย ูบนฐานของการเล้ียงดูของพอแมท้ังปริมาณเวลาและคุณภาพ มันจะเกี่ยวเนื่องกัน ท้ังหมดนี้เปนฐาน ถาเราทุบฐานเหลานี้ท้ิง ความคดิสรางสรรคท่ีวางอย ูบนยอดนี้ไมตองพูดถึง§ คุณหมอเลี้ยงดูลูกอยางไร

ผมเล้ียงลูกดวยเวลาอยางเดียวเลยและใหเยอะมากดวย ผมอานหนังสือใหลูกฟงตั้งแต 3 เดือนลูกคนเล็กก็ตั้งแตแรกเกิด เพราะเราอานใหลูกคนโตฟงอานทุกวนั 1 ปนาจะมสัีก 10-20 วนัท่ีไมไดอานหนงัสือใหลูกฟงเพราะผมงวงจัด ผมคิดวาส่ิงนี้เปนส่ิงท่ีหาคาไมได มนัปลูกฝงตวัตนและจริยธรรมใหเขา ผมเปนหมอผมกทํ็าคลีนคิ แตคลีนคิผมปด 1 ท ุมตรงเวลา ถาผ ูปวยมาตอน 1 ท ุม ผมจะขอวาวนันีข้อส้ันๆ วนัหนามาใหม

100

กลับบาน 1 ท ุม 5 นาที เพราะบานกบัคลีนคิอย ูใกลกนักลับบานกเ็ร่ิมเลนกบัลูก เอาลูกเขานอนแลวกอ็านหนงัสือใหลูกฟงทุกวัน ทุกฤดูรอนและปดเทอมกลางเท่ียวเปนครอบครัว ไมมเีวนแมแตรายการเดยีว เสารอาทิตยกลางคนื ไมเคยไปไหน ปริมาณเวลาเยอะมาก ถามผมเร่ืองการเล้ียงดูถาเอาตามเนื้อหามีถูกมีผดิ แตนั่นไมใชประเดน็ ประเดน็คอืเร่ืองเวลา ผมกบัภรรยาคยุกนั วาเราจะทําอยางไร ลูกเกเรแบบนีเ้ราจะอยางไร สามคัคแีลวแกไขบางเร่ืองกผ็ดิ บางเร่ืองกถู็ก และจากการท่ีเราเรียนมาดวยวาพอเดก็เร่ิม 10 ขวบ เขาจะไมเอาเราแลว ในแงพัฒนาการกเ็หมอืนกนั อะไรท่ีสําคญัในแงจิตใจมนุษยมันกอรางสรางตวัใน 10 ขวบท้ังส้ิน ตวัตน อตัลกัษณทางเพศจริยธรรม และความคดิสรางสรรค ท้ังหมดมันจบท่ีปท่ี10 เกอืบทุกเร่ือง เพราะฉะนัน้ตรงนีเ้ปนเวลาท่ีเรียกคนืไมได คุณพอคุณแมท่ีทําแตงานการ พอตวัเองเร่ิมมีฐานะ เร่ิมจะคดิมาดแูลเดก็ แตตอนนัน้เดก็ไมเอาเราแลว กลายเปนโชคราย 2 ตอ ชวิีตคนในสังคมมันตกีลบักัน 10 ขวบปแรกตองท้ิงทุกอยางเพ่ือลูก ท้ิงงานท้ิงความกาวหนา ท้ิงปริญญาโท เพ่ือลกู ทุกวนันีลู้กผมอายุ13 และ 15 กเ็ร่ิมตดิเพ่ือน แตผมมัน่ใจวาเคาไมเปนอะไรเพราะเราวางรากฐานใหเขาสามารถมีภูมิค ุมกันในการไปเผชิญโลกขางนอก ไปเหอะ แตปรากฏวากลับไมไปฉะนัน้ไอรายการเท่ียวดวยกนัทุก 6 เดอืน กย็งัคงตองอย ู

101

§ ปจจุบันคุณหมอไดใชการตูนในการอธิบายถึงพัฒนาการเดก็และจิตวิเคราะหในเดก็ ตองการสรางความเขาใจใหผ ูปกครองและใหมองการตูนมุมใหมใชไหม

ใช แรงบันดาลใจในการวิจารณการตูนคือจ ูๆผมก ็คิดวาการตูนญ่ีป ุนมันดี มันสนุกอยางเหลือเชื่อสรางจินตนาการ วิธีเขียนคือปรับเอาจิตเวชเขามาใชเอามาซอนทับกบัการตนูวามนัใชไดไหม เร่ืองแรกท่ีวจิารณคือ โจโจลาขามศตวรรษ กาวราวมาก ถึงเลือดถึงเนื้อถึงอจุจาระปสสาวะดวย สกปรกมากแตกม็ปีระเดน็ทางดานจริยธรรมเยอะ มีแนวคิดทางนิยายวิทยาศาสตรเยอะอะไรท่ีวากาวราวนัน้มนักอ็ย ูท่ีขนบญ่ีป ุน อจุจาระปสสาวะในขนบญ่ีป ุนเขาไมถือวาแปลก มนักป็รากฏอย ูในนวนยิายหลายเร่ือง มีเร่ืองราวเกี่ยวกับส่ิงคัดหล่ัง ซึ่งเราถือวานารังเกียจ เร่ืองนี้ยาวมาก 60 กวาเลมก็ยังไมยอมจบยิ่ งอานก็ยิ่ งร ูสึ กวามีประเด็นทางจิตวิทยาเยอะมากเร่ืองแรกนี้ไมไดรับการตีพิมพ สวนเร่ืองท่ี 2 ท่ีไดรับการตีพิมพคือเร่ืองโคนัน ซึ่งถูกตีพิมพในป 2539เปนนักสืบจิ๋ ว แนวเหมือนอากาธา คริสตี้ ผสมกับเชอล็อคโฮม

102

§ ถาการตนูมีความกาวราวมาก เดก็จะตดิพฤตกิรรมความกาวราวจากการตนูไหม แมวาจะไดรับการเลีย้งดูท่ีดจีากครอบครัว

เ ร่ืองความกาวราวก็ตามเร่ืองทางเพศก็ตามเรามองไดสองดานเสมอ ดานท่ี 1 คือ กระต ุน ดานท่ี 2คือเปนทางระบาย ตามทฤษฎีถาคุณพอคุณแมใหเวลาเด็กอยางเต็มท่ี ของเหลานี้จะเปนทางระบาย ไมใชตัวกระต ุน เพราะถึงอยางไรมนุษยก็ตองมีความขับดันทางเพศและความกาวราว ถาคุณพอคุณแมมีเวลาเต็มท่ีเดก็กจ็ะมจีริยธรรมตามสมควร ถาเดก็จะสนใจเร่ืองเพศอันนั้นเปนการสนใจเพ่ือระบาย แตไมไดกระต ุนใหไปทําความผิดทางเพศ อะไรท่ีมันไมดีในการตูนอยางไรก็ไมเทียบเทากับเร่ืองท่ีมันเกิดในชีวิตจริง การตูนจะเลวรายอยางไร มันไมเลวรายเทาชวีิตจริงหรอก พอแมสบายใจได ถาทานใหเวลาท่ีเพียงพอกับเด็ก พวกเขากาวขามไปไดอยางแนนอน ยกตวัอยางเชน อานการตนูเจอเร่ืองเลวทรามแลวพอแมเดนิผาน กบัการอานการตนูเจอเร่ืองเลวทรามอย ู 5 ชั่วโมง พอแมยังไมเดินผานการปลูกฝงความเลวทรามมันตางกัน การตีกรอบความคิดวาส่ิงนี้ไมดีตองเซ็นเซอร ผมคิดวานี่เปนตวัการในการขัดความคดิสรางสรรค เรามคีวามจาํเปนอยางมากท่ีจะตองไมเซน็เซอรอะไรรวดเร็วเกนิไป มนัควร

103

มีกลไกอื่นในการควบคุมดวย มนัไมจาํเปนตองใชกลไกการเซ็นเซอรอยางเดียว อยางท่ีเราคุยกันในวันนี้ผมเสนอกลไกวาครอบครัวตองแข็งแรง มันจะไปลบลางความไมดไีมงามของส่ือตางๆเอง ในทางตรงขามท่ีเราชอบใชอาวุธเซ็นเซอร เราตองยอมรับวาอาวุธเซ็นเซอรมันเซ็นเซอรสติปญญาของผ ูคนเสมอ มันอาจจะเซ็นเซอรส่ิงไมดไีมงามได จริงหรือเปลา? ท่ีแนๆคอืมนัเซ็นเซอรสติปญญาของเด็กของเรา มันทําใหเด็กบานเราไมมีความคิดสรางสรรค อยางเร่ืองอุลตราแมนเร่ืองใหมผมอานขาว ยงัไมไดดกูารตนูนะ เร่ืองคอืวานกัเรียนหญิง3 คน ถูกอุลตราแมนเหยียบตาย อุลตราแมนชดใชโดยมอบพลังใหกับผ ูห ญิง ท้ั ง 3 คน เลยมี ฤทธ์ิแบบอลุตราแมนกลายรางเปนคนตวัใหญยกัษ แลวคดิดวูาชดุนักเรียนมธัยมผ ูหญิงเมือ่เปนยกัษ ไอนีม่นัตองลามกแนๆ ยังไมพอมีเวลา 3 นาทีเทาอุลตราแมน ตองไปรับพลังแสงอาทิตย แลวเจานักเรียนผ ูหญิงนี่ครบ 3 นาทีแลวเส้ือผาจะหลุด จึงตองปราบสัตวประหลาดใหไดภายใน 3 นาที ผมถามจริงๆสติปญญาแบบไหนจึงคิดเร่ืองพวกนี้ออกมาได เห็นไหมวาความคิดสรางสรรคมันมาไดอยางไร มันมาจากการไมเซ็นเซอร ผมไมไดบอกวาการตนูแบบนีด้ีนะ แตผมอยากถามวามใีครกีค่นคดิพล็อตแบบนีไ้ด ความคดิมนัอย ูในอากาศ แตนกัเขียน

104

การตูนญ่ีป ุนคิดได ไมมีนักเขียนการตูนไทยคิดไดวาจะเอาอยางนีม้าเขียน ผมวาความคดิสรางสรรคเปนเร่ืองระดบัชาต ิ ผมคดิวาเซนเซอรเปนอาวธุท ูๆท่ีไมคอยไดอะไรถาไมใชเซนเซอรจะใหใชอะไร คาํตอบคอืผมไมร ู แตเรานั่งคุยรวมกันไดวาเราจะใชกลไกอะไรในการจัดการกบัความไมดีไมงามในเร่ืองเหลานี้§ อยากใหคุณหมอแนะนําวาเด็กแตละวัยเหมาะสมกบัการตนูประเภทไหน

ประเภทการตูนผมยังเห็นวาไมใชเร่ืองใหญเร่ืองใหญคือถาเปนเด็กเล็กพอแมอานใหลูกฟง ซึ่งมันคือนิทานประกอบภาพก็ได การตูนก็ได ลายเสนมันชัดนารัก ประเดน็ก็คอืไมใชการโยนหนังสือใหเดก็อานแลวพอแมไปไหนก็ไมร ู ไมใชเนื้อหา จะเปนการตูนฝร่ังการตูนไทย การตูนญ่ีป ุนก็ได ข้ึนชื่อวาเด็กเล็กอยางไรมนักน็ารัก พอแมควรมีเวลารวมกบัลกูใหเยอะท่ีสุด การตูนไลออนคิงจะดีอยางไรก็ไมมีประโยชนถาท้ิงใหลูกดูการตูนคนเดียว องคกรตางๆหนวยงานไหนๆ พยายามหาการตนูท่ีดสํีาหรับเดก็ๆ ผมวาเสียเวลาส่ิงท่ีนาทําคือใหคุณพอคุณแมอย ูกับเด็กใหมากๆ โดยใชการตูนเปนส่ือ ผมวาอนันี้นาสนใจมากกวา

105

§ พอแมกต็องเขาใจในความหมายท่ีการตนูซอนอย ูครับ ตองเขาใจ ไมใชมองวามนัไรสาระอยางท่ีคดิ

คือมันมีสาระและประโยชนตอพัฒนาการเด็กอย ูดวยชวยกระต ุนพ้ืนฐาน 4 ดานอยางท่ีพูดไปแลว ขอย้ําวาทุกเร่ือง ไมเฉพาะการตนูดีๆ เทานัน้ ผมคดิวาการตนูฝร่ังซปุเปอรฮโีรท้ังหลายมนักส็อนจริยธรรม ผมจะไดประเดน็จริยธรรมไดมาก การตูนญ่ีป ุนยิ่งมีจริยธรรมเยอะ คือธรรมะชนะอธรรม ตอยกนัท้ังเร่ือง ฆากนัท้ังเร่ือง จะเห็นวาส่ิงท่ีเด็กคนหนึ่งเชนผมไดมานั้นไมใชความกาวราวผมไดจริยธรรม ซุปเปอรฮีไรตองปองกันคนสวนใหญการตูนทอมแอนดเจอร่ี บ๊ัก บันนี่ มิกกี้เมาท ทุกเร่ืองมนัทุบกนัท้ังเร่ือง แตผมไมไดเอาความกาวราวมา ผมเอาจริยธรรมมา เปนจริยธรรมในบานในครัวเรือน ดารกอนบอลเซนเซยา หมัดเพชฌฆาตดาวเหนือ พวกนี้ตายกันเปนวาเลน ส่ิงท่ีไดไมใชความกาวราว ส่ิงท่ีไดคือธรรมะยอมชนะอธรรม ความดีตองชนะความชัว่เสมอ จริยธรรมนี้สําคญันะ ถาเด็กๆไมเชือ่วาธรรมะยอมชนะอธรรม และความดีตองชนะความชั่วเสมอ ย ุงตายเลย ใครจะไปทําความดี

106

§ คุณหมอคิดวาระบบการศึกษาบานเรามีผลตอความคิดสรางสรรคของเดก็ไทยไหม

ผมไปประเทศฝร่ังเศสเมือ่เดอืนกรกฎาคม มแีมเข็นเดก็ในรถเข็นเขาไปในรถไฟใตดิน ฮ ูดมนัปดตาขางหนึง่ของเด็ก เพ่ือนผมเลนกับเด็ก เด็กยิ้มแตมือไมขยับขยบัหัวไปมายิม้อยางเดยีวผมสงสัยวาทําไมมอืเดก็ไมขยบัหรือวามือเขาขยับไมได ผมก็คิดไปเร่ือย พอถึงสถานีเพ่ือนผมยกมอืบายบาย เดก็ยกมอืบายบายตอบ ถาผมเปนอาจารยผมจะออกขอสอบวาทําไมเดก็ไมเอาฮ ูดออก ท้ังท่ีมือใชได การดูตาเดียวกับ 2 ตามันตางกันไหม เด็กมีความสามารถในการใชมอืแตมอืนัน้ไมเอามาใชดงึฮ ูดออกแตไปใชในการบายบายคนเพราะอะไร ผมไมร ูคําตอบหรอก แตการศึกษาไทยไมเคยสอนใหคดิ เราถกูสอนใหทองอยางเดยีวแลวรอฟง แตเราไมเคยถกูฝกใหคดิวาจุดม ุงหมายในการกระทําบางอยางของมนษุยจริงๆเราไมเคยถูกฝกสมองเร่ืองแบบนี้ เราไดแตอานตําราท่ีบอกวาอายเุทาไหรทําอะไรได อาจารยกส็อนตามตาํราวาอายุเทาไหรทําอะไรได แตไมมีใครสอนใหเราประยุกตมันเกิดกับระบบการศึกษาท้ังประเทศ ในทุกๆ พ้ืนท่ีฉะนัน้ความคดิสรางสรรคเรากไ็มเหลือแนนอน เราไมเคยถูกฝกคดิใหยากข้ึนมาอกีชัน้หนึง่ ประเดน็กค็อืวา คาํตอบไมใชประเด็น ตั้งคําถามใหเปน หัดตั้งคําถามกันบาง

107

บางทีคาํตอบอาจไมจาํเปน ตัง้คาํถามแลวคยุกนั คาํตอบมาเอง ถูกผิดไมร ู ตั้งคําถามวา จีเอ็มโอ มีประโยชนหรือมีโทษอยางไร ทางดวนขามทะเลมีประโยชนหรือมโีทษอยางไร สมารทการดมปีระโยชนหรือมโีทษอยางไรท่ีเราลากมาถึงตรงนีเ้ร่ืองความคดิสรางสรรคเพ่ือท่ีจะพูดวาเราไมควรยึดติดในตําราเรียนมากเกินไป อะไรท่ีอย ูรอบตัวเดก็ใชเปนการเรียนไดท้ังส้ิน รวมท้ังการตูน

108

109

ไมแนใจเหมือนกันวา หากยอนกลับในวัยเด็กของจิระ หากเขามีกวนเพ่ือนแบบแฟนฉัน ชีวิตของผ ูกํากับหนงัไทยคนดงัจะเปล่ียนไปอยางไร แตท่ีแนๆ ของเลนในวัยเดก็ของเขาก็บอกอนาคตของเดก็คนหนึ่งท่ีงวนอย ูกับการเลนเคร่ืองเลนเทปแบบ 2 หัว เปนเคร่ืองเลนเทปท่ีพัง

110

แตซอมจนใชได จริะ มะลิกลุ เลนบันทึกเสียงตวัเองกบัพ่ีปานาอา เลียนแบบรายการสัมภาษณท่ีเห็นในทีวมีกีารตดัตอบทสัมภาษณใหไดความมนัตามประสาท่ีตวัเองคดิวาเด็ด! แถมดวยพากยการตูนพิน็อคคโิอในเวอรชั่นท่ีคิดข้ึนเอง จุดเร่ิมตนของผ ูกํากับหนังไดเปลงประกายข้ึนตัง้แตวยัเดก็แลว ตอนเปนเดก็ผมอย ูกบัยาย ไมไดรับอนญุาตใหออกไปเลนนอกบานเด็ดขาด ท่ีทําไดกค็ือการเลนกับพ่ีชายคนเดยีวอย ูในบริเวณบาน จาํไดวาของเลนชิน้โปรดก็คือ เคร่ืองบันทึกเสียงแบบเกาท่ีเปนมวนเทปสองดานสามารถอดัเสียงไดสองแทร็ค เปนอปุกรณทํางานของพอร ูสึกวามันจะเสีย แตพอผมเอามันกลับมาซอมท่ีบานพอผมสอนวิธีอัดเสียงใหผม ผมจะชอบมาก เท่ียวไปสัมภาษณใครๆ แลวกม็าตดัตอบันทึกเสียงตวัเองลงไปดวยท่ีจําไดคร้ังหนึ่ง เคยไปสัมภาษณคุณปาซึ่งทํางานอย ูกระทรวงเกษตรฯ วา สัญลักษณของกระทรวงเกษตรฯ คอือะไร ปาตอบวา นาคเลนน้าํ ผมกต็ัดเอาเฉพาะเสียงปาตรงท่ีพูดวา นาคเลนน้ํา แลวบันทึกเสียงตัวเองลงไปในตอนตนเปนคาํถามถามวา สัตวท่ีคณุชอบคอือะไร

เลนอย ูกบัมวนเทปและเคร่ืองอดันีน่านมาก บางทีก็บันทึกเสียงตัวเองลงไปเปนเสียงพากยการตูนเร่ืองพินอ็คคโิอ ในเวอรชัน่ของตวัเอง

111

นอกจากจริะ จะเปนผ ูกาํกบัหนงัไทยท่ีใครๆ กย็อมรับวาเปนคนหน ุมมคีวามสามารถแลว ความสามารถในการวาดลวดลายทางภาษาไทยของจิระไมเปนรองใครเขาสนุกกับการนําเสนอมุมมองท่ี ไมเหมือนใครดวยศัพทแสงของคนท่ีเชี่ยวชาญและมีคลังคําจํานวนมากคลังคาํของจริะเร่ิมตนในวยัเดก็อกีเชนกนั เมือ่อานมากก็ยอมอยากจะเอาออกมากดวยเชนกัน ถาจริะไมเอาดีทางการเปนผ ูกํากับ เขาอาจจะเปนนักเขียนเร่ืองส้ันนักเขียนคําโฆษณาท่ีประสบความสําเร็จก็ได แตท่ีแนๆนอกจากเปนผ ูกาํกบัแลว เขายงัเขียนบทภาพยนตรเองดวยบทภาพยนตรท่ีร ูจักกันดีก็คือ เร่ือง ข้ึน 15 ค่ํา และมหาลัยเหมอืงแร ลองยอนกลับไปดวูยัเดก็ของเขาสิครับ

เร่ืองเลนของผ ูกาํกบัชือ่ดงัในวยัเดก็อกีชิน้หนึง่ คอืการทําหนงัสืออานกนัเองกบัพ่ีชาย เปนหนงัสือในวนัพิเศษโอกาสตางๆ วนัปใหม วนัแม และเทศกาลตางๆ กจ็ะเปนนติยสารท่ีรวบรวมขอมลูท่ีหาไดในบาน จากสารานกุรมบางเขียนเองบาง เปนหนงัสือทํามอื บางคร้ังกเ็ลนทําโปสเตอรโฆษณาหนงั ตีต้างวาเราเปนโรงหนงั ตดิประกาศแขงกนัซึง่กไ็มมใีครมาดหูรอก ทําดกูนัเอง ทําเอาสนกุ

ผมไมชอบเลน แตผมชอบนั่งดู เพ่ือนๆ เลนเปนกิจกรรมท่ีชอบมาก เนื่องจากผมเลนกีฬาไมเกงเวลาเลนฟตุบอล หรือเลนกฬีาอะไร มกัจะไดเปนตวัแถม

112

ทุกทีไป แตผมไมเคยร ูสึกวานี่คือปมดอย กลับร ูสึกวาเปนความภูมใิจดวยซ้าํไป

สมัยท่ีผมเปนเด็ก ทีวีมีแคสองชองเทานั้น ส่ิงท่ีมีอิทธิพลกับผมอีกอยางหนึ่งก็คือ ละครวิทย ุผมติดละครวทิยงุอมแงม เปนกจิกรรมท่ีตรึงผมใหอย ูกบัท่ี ไมทําอะไรท้ังส้ิน ไดแตนั่งตาลอยไปลอยมา การฟงวิทยุถือวาเปนพ้ืนฐานในการอานสปอตโฆษณาของผม ผมสังเกตเห็นวาคนร ุนหลังไมมทัีกษะดานการใชเสียง อาจจะเปนเพราะไมมโีอกาสฟงละครวทิย ุ ผมฟงวทิย ุฟงแมกระท่ังรายการเปรียบมวยทางวิทย ุ ซึ่งเปนพ้ืนฐานใหผมไดคิดชื่ออะไรแปลกใหมได เชน พุธ เหล็กไหล

การเรงเรียนเขียนอานในวัยเดก็ไมกอประโยชนสําหรับใครใดๆ ท้ังส้ิน ของท่ีแถมมาดวยก็คือความเครียดครับ หากรับไดกผ็อนปรนกนัไป เดก็บางคนเหลือจะรับ ขอลาจากโลกนี้ไป ตวัอยางมใีหเห็นมากมายเหลือเกนิ พอแมควรเขาใจวา ส่ิงใดท่ีเดก็รักและสนใจเขาจะทําไดดเีปนพิเศษ พอแมควรสงเสริมลูกใหถูกทางความทุกขประการเดยีวของผมในวยัเดก็คอื การท่ีตองนัง่หลังขดหลังแข็งทําการบาน ทําตั้งแตเย็นจนถึงดึกดื่นกไ็มเสร็จ เนือ่งจากผมอย ูในโรงเรียนท่ีเรงเรียน เขียน อาน

113

คร้ันตอนอย ูมั ธยมปลาย ก็บังเอิญเปนคนสุดทายท่ีโรงเรียนเลือกใหไดเรียนตอ เนื่องจากมีแตโปรแกรมวิทยาศาสตรเทานัน้ การสอบไดคร้ังนั้น นับเปนความพินาศของชีวิต เปนความทรมานสุดๆ เนื่องจากความไมร ูจกัตนเองด ี จนกระท่ังมีจดุหักเหในชวีติ เพ่ือนสนทิคนหนึง่เห็นวาไมมหีนทางแหงความกาวหนาในโปรแกรมวทิยาศาสตรสําหรับนายจริะ มะลิกลุ จงึไดแนะนาํใหผมร ูจักกับสาขานิเทศศาสตร โดยยกตํารับตําราของพ่ีสาวท่ีเรียนอย ูท่ีสตรีวทิยา ซึง่เปนหนงัสือและสมดุจดงานท่ีจดัเก็บไวเปนระเบียบ มีการขีดเสนใตขอความสําคัญท่ีผมพบวา มันปรากฎอย ูในขอสอบจาํนวนมาก และในท่ีสุดผมก็ผานสอบเขาไปเปนนิสิต คณะนิเทศศาสตรจฬุาลงกรณมหาวทิยาลัย

ความโชคดีประการหนึ่งของผมคือ ความไมมีพรสวรรคในทางเลวใดๆ เลยท้ังส้ิน เลนไพเลนการพนันก็ไมไหว เพราะคิดเลขชา ไปจีบสาวกค็ิดไมทัน ส่ิงเดียวท่ีทําไดดใีนวยัเดก็กค็อื การถายรูป พอของผมเปนตากลองฝมือดีมาก ขนาดเปนนายกสมาคมถายภาพของ สจม.ผมไดรับการสอนเร่ืองการถายภาพจากพอ ( อาจจะคิดการณไกล วา หากผมเอาดทีางการศกึษาไมได กอ็าจจะมีความสามารถในการถายภาพเปนเคร่ืองมอืเล้ียงชพี)

114

ผมถายรูปเกงเหมือนพอ สามารถถายภาพดวยกลองท่ีตองมีความเชี่ยวชาญในการเปดรูรับแสงปรับโฟกสัดวยมอื สมยัเรียนผมเปนชางภาพของโรงเรียนไดถือกุญแจหองอัดลางรูป เวลาท่ีอย ูในหองนั้น ผมร ูสึกวาตวัเองยิง่ใหญ เพราะไมมใีครทําเปน หองลางอดัรูปนัน้เปนอาณาจกัรท่ีผมรักและหวงแหน

เมื่อบรรยากาศเปล่ียนไป โลกสําหรับคนๆ หนึ่งก็พลอยเปล่ียนไปดวย การไดพบเพ่ือนท่ีมีความคิดใกลเคียงกัน ความสุขท่ีไมตองกังวลกับเร่ืองอื่นใด เรียนเพ่ืออยากร ู เรียนเพราะสนุก ไมใชเรียนเพราะคะแนน ภาวะแหง ท่ีสงเสริมความคิดสรางสรรคไดแผอาณาจักรครอบคลุมจิระ จิระสนุกเกินขีดสุดกับทุกๆ ส่ิง จนไดดี

โลกของผมเปล่ียนไปอยางมาก จากท่ีเคยเครียดเขม คอยกังวลเร่ืองการเรียน กลับกลายเปนความสนุกมอีิสระ ท่ีไดร ูจกัหนทางใหมๆ ท่ีไมไดมคีําตอบเจาะจงไวอยางเดยีว เหมอืนวชิาวทิยาศาสตรท่ีเคยเรียน มคีาํตอบถูกตองมากกวาหนึง่ ไมมคีาํตอบอะไรผดิเลย ยิง่ไดมาเจอเพ่ือนค ูหูอยาง กรอย กิตติพงศ ทุมวิภาต นักเรียนจากโรงเรียนสาธิตจุฬา ท่ีมีประสบการณการเรียน การสอนและความคิดท่ีแตกตางจากท่ีท่ีเขามา ผมจึงสนุกกับการไดคิด ไดทําอะไรท่ีแตกตางออกไป ดวยเหตุผลเดยีว

115

คือ ความสนุกและความพอใจสวนตัว เปนความพอใจท่ีสามารถทําใหเพ่ือนอยางกรอยไดฮือฮา ผมไมแครวาส่ิงท่ีตองตอบในขอสอบจะทําใหไดคะแนนถูกใจอาจารยหรือไม แตผมสนใจวาไดทําตามอยางท่ีตัวเองคิดหรือไมจึงไมนาแปลกใจวาระหวางท่ีอย ูในร้ัวมหาวิทยาลัย 4 ปนั้น ผมสรางผลงานท่ีแปลกใหม และเปนท่ีตื่นตาตื่นใจนาตื่นเตนท้ังกับเพ่ือน ร ุนนองและไมเวนแมกระท่ังอาจารยผ ูสอน บางคร้ังก็เลยเถิด แตผมไดเรียนร ูวาความอยากทําอะไรของเรานั้น ตองไมทําใหคนอื่นเดือดรอน ถึงแมขณะท่ีคิดเราจะไมไดคิดหรือเจตนาจะใหเดอืดรอนก็ตาม

ครีเอทีฟคือคนท่ีมีความคิดสรางสรรค คนเหลานี้ทํางานบนเหตุผลและความเชือ่ของตัวเองมากกวาจะทําเพราะคนอื่นเขาทําตามๆ กัน คนครีเอทีฟไมมีขอจํากัดแตจะทําใหเกินความสามารถของตัวเอง และไมร ูจักคาํวาผดิ ทุกๆ อยางเปนไปไดเสมอ

เมื่อเขาส ูวัยทํางาน ผมไดมีโอกาสทํางานในส่ิงท่ีตนถนัด ไดคิดทําอะไรตามท่ีคิดวาดี มีคนหลายคนบอกวางานของผมนําความแปลกใหมมาส ูว งการยกตัวอยางเชน การทํามิวสิควดิีโอในรูปแบบท่ีไมตองใหนักรองมารองใหเห็นจริงๆ ในมวิสิคนัน้ ผมไมเคยคดิวา

116

ตัวเองมีความคิดสรางสรรค ส่ิงท่ีทําออกมานั้น ทําตามตามความคิดของตวัเองมากกวา ความท่ีผมไมใชคนเกงเคยร ูวาเดก็ไมเกงร ูสึกอยางไร ร ูจกัความผดิหวงั เปนส่ิงท่ีผมแอบทดไวในใจวาจะตองทําใหดีใหได หากถามถึงทัศนะของผมเร่ืองความคิดสรางสรรค ผมวาไมมีผิดถูก หากแตนีค่อืความคดิสรางสรรคของนายจริะ มะลิกลุตางหาก

ผ ูกาํกบัภาพยนตรไทยท่ีมคีวามคดิสรางสรรคอยางจริะ มะลิกลุ กลานาํเสนอมมุมองใหมๆ ของหนงัไทยใหคนดู ทําใหวงการภาพยนตรไทยลุกข้ึนมาปฏิวัติตัวเองใหทันกบัคนด ูชวยใหอตุสาหกรรมภาพยนตรไทยกาวหนาทันประเทศตะวันตก ท่ีสําคัญเขาเปนแรงบันดาลใจใหผ ูกํากับร ุนนองๆ ไดมีท่ีทางของตนเองในวงการภาพยนตรไทย…ความคดิสรางสรรคท่ีดมีพีลังสงตอใหกบัผ ูท่ีไดมโีอกาสเสพงานท่ีผานการสรางสรรคชิน้นัน้ๆ อกีดวย

จริะ เปนคนหนึง่ท่ีไดชือ่วา ปลุกผวีงการภาพยนตรไทยใหฟนคนืชพีข้ึนมา วงการหนงัไทยคกึคกักเ็พราะเขาเขายงัเปนตวัตัง้ตวัตเีปดบริษทัผลิตภาพยนตรไทยใหเปนเร่ืองเปนราว ผลิตหนังไทยออกมาใหคนไทยไดดูกันเปนหนังไทยท่ีอย ูในระดับมาตรฐาน รวมไปถึงบทบาทในการเปนอาจารยสอนวิชาวาดวยภาพยนตร ลูกศษิย

117

ลูกหาของจริะ กไ็ดดงัใจเสียดวย เรียนจบมา จริะกช็วยเชยีรชวยหาทุน เปนแรงบันดาลใจ จนทีมงานสรางชื่อเสียงจากภาพยนตรเร่ืองแรกของพวกเขา “แฟนฉนั”

หาใหเจอวาเด็กคนไหนมีเมล็ดพันธ ุอะไร แลวสงเสริมเขาใหเตบิโตในทางนัน้ๆ …นีค่อื เคล็ดลับการสรางผ ูกาํกบัภาพยนตรไทยหนาใหมของจริิ มะลิกลุ

ถามถึงวธีิการสอน จริะ ตอบวา เขาสอนแบบไมสอนพูดคุยไรสาระไปเร่ือย บางคร้ังก็เอาแบบสอบถามเร่ืองความเปนตัวเองมาทํากนั ทําโนนทํานี ่ เพ่ือใหเด็กร ูจักความเปนตวัเองใหมากท่ีสุด ไดเขาใจวาเราถนดังานแบบไหน แลวคอยสงเสริมกนัไป วธีินีเ้ขาไดรับแรงบันดาลใจจากครูสังคม ทองมี ซึ่งคร้ังหนึ่งเขามีโอกาสไดไปถายทําภาพยนตรโฆษณาท่ีมคีรูสังคมรวมอย ูดวย เขาออกจะแปลกใจท่ีเห็นรางวลั ประกาศนยีบัตรมากมาย ครูสังคมทําไดอยางไร ครูสังคมตอบวา คนเปนครูตองร ูใหไดวานกัเรียนของเราอย ูท่ีเกยีรไหน เดก็ทุกคนมีเมลด็พันธ ุอย ูแลว แตตองทําใหเด็กร ูใหไดวาเขาเปนอะไรจากนั้นคอยสงเสริมเปนคน เด็กคนไหนเกงการตูนกใ็หไปทางนัน้ บางคนถนดัแอบ็สแตร็ค กใ็หวาดแตแบบนัน้เขาเลียนแบบการสอนของครูสังคม ทองม ี ซึง่ในนกัเรียนร ุนแรกๆ นัน้ยังไมประสบความสําเร็จ เพราะสวนหนึ่ ง

118

เด็กก็ยังไมหลุดกรอบวา การทํางานท่ีดี หมายถึงการทํางานใหครูพอใจ เพ่ือใหไดคะแนนมาก พอเขาจับจุดตรงนี้ถูก เขาแจกเกรดเอเด็กทุกคนท่ีสอนตั้งแตวนัแรกท่ีเจอกนั จากนัน้ใหเด็กกาวขามเร่ืองเกรด เพ่ือไปส ูง านท่ีมีคุณภาพท่ีคนทําเองมีความพอใจ ทุกวันนี้เขามีความภาคภูมใิจเล็กๆ ในความเปน ครูจริะ มะลิกุลของตวัเองวาเขาทําสําเร็จแลว

119

120

121

122

นักเขียนรางวัลซีไรต 2 สมัย วัย 49 ปวินทร เลียววาริณเปนนักเขียนท่ีมีแนวทาง

ของตัวเองชัดเจน ดวยความเปนสถาปนิกและมีแนวคิดงานออกแบบเปนพ้ืนฐาน งานของเขาจึงมีแนวคดิรวมท่ีมีพลัง ชดัเจน และเปนระบบ งานเขียนของเขามีหลายแนวมาก เจาตัวบอกวา เปนคนข้ีเบ่ือไมชอบทําอะไรซ้ําซาก อยากทําอะไรท่ีมันสนุกดวยความท่ีไมอยากจําเจ จึงลองผิดลองถูกไปเร่ือยเขาบอกวา ไมใชทุกคร้ังท่ีทําอะไรใหม แลวมันจะดกีวาเดมิเสมอไป แตก็ทํา เพราะถาหยดุเม่ือไร กถ็อยหลงัเขาคลองเม่ือนัน้ …

ขอดีของการไมมีอะไรเพียบพรอม ทําใหมีโอกาสในการคิดคน ประดิษฐของเลนดวยตัวเองตอยอดความคิด ทําใหความคดิเปนระบบ

ตอนเปนเดก็ คณุวินทรเลนอะไรบางก็เหมือนเด็กตางจังหวัดอื่นๆ ในยุคท่ีโทรทัศนยัง

ไมมีบทบาทในชีวิตประจําวัน ผมก็เลนเกมท่ีออกไปทางแบบเด็กผ ูชาย เชน ยงิไมยางสติ๊ก ยิงจิ้งจก จบัแมลงไปตามเร่ืองแตมีจดุหนึ่งท่ีอาจเกิดจากลักษณะของสังคมท่ีบานคือ เนื่องจากพอแมไมมีเงินซื้อของเลนให ดังนั้น

123

ผมจงึตองทําของเลนเอง เชน นําฝากลองรองเทามากรีดบางสวนใหขาด พับใหเปนรูปทรงรถยนต เจาะรูท่ีฐานเสียบไมลูกชิ้นเขาไป โดยรอยแกนดายเขาไปดวยเปนลอก็ไดรถยนตมาเลนหนึ่งคัน บางคร้ังก็ประดิษฐของเลนจากมอเตอรเล็กๆ บางทีกเ็อากาวท่ีทําจากยางพารากาวมาปนเปนรูปทรงตางๆ บางทีกทํ็าวาว ทําจรวดมาเลนเองเปนตน

คณุพอคณุแมมีบทบาทสงเสริมหรือลดทอน มีสวนรวมสรางบรรยากาศท่ีเอื้อใหคุณวินทรไดพัฒนาความสามารถในเชิงความคิดสรางสรรคมากนอยแคไหน

พอแมของผมไมมีเวลามาดูแลกิจกรรมของลูกทุกคน เพราะมีพ่ีนองถึงสิบคน และพอแมตองทํางานตัวเปนเกลียว ดังนั้นแตละคนตองมีวินัยเอง พอแมเพียงแตดุลูกหากเห็นวาเลนมากเกินไป แตเนื่องจากผมเรียนด ีพอแมจงึแทบไมมาย ุงกบักจิกรรมสวนตวัของผมผมจึงฝนไปไดเตม็ท่ี

ความสามารถในเชิงความคิดสรางสรรคของคณุวินทรสัมพันธกบัการเลนและพฤตกิรรมในวัยเดก็อยางไรบาง

ผมเชื่อวาการท่ีตองประดิษฐของเลนเอง นาจะ

124

ชวยพัฒนาจินตนาการและความคิดสรางสรรคไดอยางมาก เพราะเปนการฝกท้ังมือและสมองไปพรอมกันอีกประการหนึ่ง เนื่องจากท่ีโรงเรียนมีวิชาหัตถกรรมซึ่งผมชอบ และมักมีกิจกรรมเชน สรางสรรคงานศิลปมาติดบอรด กทํ็าใหไดพัฒนาความคดิสรางสรรคดข้ึีน

บอยคร้ังท่ีเราจะอานพบวา เด็กท่ีเลนอะไรแผลงๆมักเปนเด็กอัจฉริยะ คณุเปนแบบนีห้รือเปลา

ผมก็ไมถึงกับทําอะไรแผลงๆ เพียงแตเลนไปตามประสาเด็ก เพราะสนุกกับการฝนมาแตเล็ก ชอบมองทองฟา มองดูเม็ดฝน ตนไม ดอกไม การเติบโตของพืชเปนการสังเกตและคดิเงยีบๆ มากกวา

ความสามารถในเชิงภาษาและการคิดของคุณ กอตัวเปนรูปเปนรางจับตองไดชัดเม่ืออายุเทาไร อะไรคือแรงจูงใจท่ีสําคญั

ผมอานเขียนไดตัง้แตเดก็ อานนยิายทุกวนัตัง้แตชัน้ป. 6 ซึง่ผมเชือ่วานาจะมสีวนชวยกอรางความคดิอาน และความสามารถทางการอานการเขียนมาเร่ือย ๆแตความคดิอานแบบผ ูใหญนาจะไดรับการกระต ุนอยางมากเมื่อมีโอกาสไปใชชีวิตในตางประเทศ และเรียนร ูโลกใหมท่ีไมเคยพบมากอน การเปล่ียนบรรยากาศจากเดก็หองแถวใน

125

ตางจงัหวดัมาเรียนตอมหาวทิยาลัยในเมอืง ไปทํางานและเรียนตอในตางประเทศ ชวยพัฒนาการคดิ มมุมอง ไดมากทีเดยีว ความคดิอานของผมนาจะชดัเจนและลึกข้ึนหลังวยั35 ไปแลวการเขียนหนังสือชาหรือเร็วไมใชส่ิงสําคัญเพราะวถีิชวีติของแตละคนแตกตางกัน …แตแนนอนท่ีสุดวา คนท่ีเดนิบนถนนสายนีย้อมมมีลูเหตจุงูใจไมตางกนัคอืการเปนนกัอานมากอน ซึง่สะสมมาจากวยัเดก็จนกระท่ังโต เขาเลาใหฟงวา ตอนยงัเดก็ ชอบอานการตนูภาพ เร่ืองสิงหดํา ของ ราช เลอสรวง และเจาชายผมทอง ของจุก เบ้ียวสกุล จนติดงอมแงม จนถึงข้ันเขียนการตูนเลมละ 1 บาทขาย แลวพัฒนาไปอานนิยายตางๆ โดยเฉพาะนิยายกําลังภายใน ไปจนถึงนิยายวิทยาศาสตรหากเปนเร่ืองส้ัน เขาชอบเร่ืองหักมุมของ โอ.เฮ็นร่ี และปกรณ ปนเฉลียว(…ขอมลูจาก www.winbookclub.com)

คุณสงเสริมทักษะในการอานหรือศิลปะใหลูกคุณอยางไรบาง

ซือ้หนังสือใหอานแบบไมอัน้ พยายามคยุกบัลูกในเร่ืองตางๆ แตกทํ็าไดในระดบัหนึง่เทานัน้ เพราะเดก็ร ูสึกเหมือนถูกเทศน

126

นทิานท่ีด ียอมมผีลตอนสัิยรักการอานท่ีดขีองเดก็ๆได ถาเราไมร ูจักหนังสือเลย มันเหมือนขาดอะไรไปบางอยาง หนงัสือมคีณุคา มส่ิีงดีๆ ความร ูมากมายท่ีซอนอย ู ผมวาอยางนอยเด็กก็ควรมีนิสัยรักการอานอย ูบางแมวาไมไดอานหนังสือเปนหลักเหมือนคนสมัยกอนแตควรมสีวนนีอ้ย ูบาง สําหรับผม นทิานเปนการปูพ้ืนฐานใหรักการอาน ซึ่งผมคิดวาสําคัญกวาเนื้อหาของมันก็คือ หากเราสามารถจับใจใหเด็กสนใจอานเพราะความสนกุสนานของนทิาน มันจะทําใหเดก็โตข้ึนและมีนิสัยรักการอานไปโดยปริยาย ถาเลมแรกเปนเลมท่ียากๆ ถาไมชอบ เกิดภาพลบตอหนังสือนี่ โตข้ึนคงไมเดินเขารานหนังสือ… ผมวาหนังสือมันมีหนาท่ีตรงจุดนี้ท่ีจะทําใหเดก็หันมารักการอาน ทีนีถ้าหากหนงัสือเลมนัน้ม ี“เนือ้หาซอน” ทําใหคนท่ีวยัวฒิุสูงข้ึนมาหนอยไดอะไรมากกวานัน้ กถื็อวาเปนโบนัสไป( ขอมลูจาก www.winbookclub.com )

พอแมควรมีบทบาทในการสงเสริมทักษะทางภาษาและศิลปะอยางไร จึงจะทําใหเด็กมีศักยภาพดานนี้

ผมคิดวาการสงเสริมการอานอยางหลากหลายนาจะเปนทางหนึ่ง การพูดคุยสนทนากันในส่ิงท่ีอานและพบเห็นก็เปนอีกทางหนึ่ง

127

ไมใชคนไทยไมอานนะครับ แตเราอานไมหลากหลายอานไมครบทุกชนดิ คอืเราอานชนดิหนึง่ชนดิใดมากเกนิไปทําใหสมองเราแคบตีบตัน หนงัสือหลากชนิดทําใหเรามองโลกในแงมุมท่ีล ุมลกึกวาเดมิ แลวกต็องเปนหนงัสือในแนวท่ีสอนใหเราคดิ ไมใชสอนใหเราเชือ่ เม่ือคดิเปนแลว เรากเ็อามาใชกบัชวิีต ใชแกปญหา ผมมองทุกอยางในโลกนีเ้ปนเร่ืองเดยีวกนั ปญหาอะไรหลายๆ อยาง ถาเรามองในระยะประชิดอาจจะไมชัดเจน ปญหาหลายอยางแกงายมาก เพียงแตเปล่ียนมมุมองเทานัน้ …ปญหาของคนคอืปญหาเดมิเสมอ มนัไมมอีะไรแปลกใหมอกีแลวในโลก หลายปญหามนัเปนเร่ืองไรสาระจริง ๆตองหัดมองตางมมุ ลองมองปญหาในอกีมมุหนึง่ดบูาง สรางทางเลือกบางไมใชทุกอยางตองมคีาํตอบอย ูแบบเดยีว โลกไปถึงไหนแลว…เราควรจะร ูจกัคดิ ถาเราเปนอสิระอยางแทจริง เราจะไมตกอย ูในอาํนาจอะไร เราจะตามทันทุกอยาง นัน่คอืหัวใจของการมชีวีติอย ูบนโลกนีม้ากกวานะ ผมวา

คําแนะนําของผมกค็ือ หนึง่ ผมคดิวา เราไมควรปลูกฝงใหเดก็อานหนงัสือท่ีเปนรางวลั ตรงกนัขามผมวาหนงัสือท่ีมรีางวลัควรจะหางๆ ออกมากอน เพราะวามนัไมไดเหมาะสมกบัเดก็ทุกคน อยางท่ีสอง ใหพอแมอานกบัลูกดวย จะไดวาเด็กแตละคนตองการอะไรแน และสามอยาบังคบัฝนใจเดด็ขาด

128

ผมดูจากตัวเองเวลาผมใหลูกอาน ผมจะไมบังคับใหอานหนงัสือท่ีผมชอบ หรือหนงัสือท่ีคดิวาด ีใหเขาอานหนังสือท่ีเขาอยากอาน ไมวาจะเปนนิทานหรือเร่ืองราวท่ีเนนความเพลิดเพลินอยางเดียว ผมก็วาไมเปนไรตราบใดท่ีเราสรางพ้ืนฐานการรักการอานใหเขาแลวกโ็อเค เพราะอายุมากข้ึน เขาจะหันไปอานหนงัสือท่ีดีข้ึนโดยปริยาย โดยอัตโนมัต ิ ท่ีสําคัญมีการพูดคุยกันยิ่งดีจะไดแตกหนอทางสตปิญญาไปดวย(…ขอมลูจาก www.winbookclub.com)

คุณไดใชชีวิตอย ูในตางประเทศ สิงคโปรและสหรัฐเห็นความแตกตางในการเลี้ยงลูกของคนไทยกับตางประเทศ มีมุมใดบางท่ีพอแมคนไทยควรจะเปลีย่นวิธีคิด ไมสกัดกั้นจินตนาการของเด็ก หรือคุณคิดวาพอแมไทยเขาใจเร่ืองความคิดสรางสรรคในวัยเด็กเพียงพอหรือไม

เด็กตางประเทศท่ีผมพบเห็นมักกลาแสดงออกเพราะผ ูใหญไมแสดงใหเห็นวาตนฉลาดกวาเดก็ ทําใหเดก็กลาคยุและกลาแสดงออก ปญหาในบานเราท่ีผมมองเห็นคือการท่ีพอแมตัด สินใจแทนลูก และมักบอกวา“เชื่ อพอแมเถอะ พอแมอาบน้ํารอนมากอน” หรือ“มันเปนไปไมไดหรอกลูก” ทําใหเด็กเกิดการตอตานได

129

การพูดคําวา ไม หรือ ไมได บอยๆ ชวยทําลายความคดิสรางสรรคไดอยางชะงดั ความคดิสรางสรรคนาจะมาจากพอแมดวย ท่ีบานควรมีบรรยากาศท่ีมองโลกในแงดี และมองวาทุกอยางเปนไปได ผมจะบอกใหวาอะไรคอืจดุเปล่ียนในชวีิตของผม อยางหนึ่งคือการท่ีชีวิตชวงหนึ่งไดไปทํางานตางประเทศ เราไดเห็นมุมมอง เห็นวิธีคิด ของคนท่ีอย ูในพ้ืนฐานวัฒนธรรมท่ีไมเหมอืนกัน เขาจะจริงจังกับทุกอยาง ซีเรียสเร่ืองงานแตถาถึงเวลาเลนก็เลน ของเราดูเหมือนจะเลนไปหมดทุกเวลา กับอีกอยางคอืการไดร ูจกัหองสมุด(…ขอมลู www.winboolclub.com)

จริงๆ แลวคุณคิดวา ความคิดสรางสรรคเปนเร่ืองท่ีฝกฝนกันได ควรเร่ิมฝกกนัตัง้แตเม่ือไหร

นาจะตัง้แตเกิด สรางบรรยากาศท่ีเปนบวกท่ีบานสงเสริมใหเดก็ซมึซบัศลิปะทุกสายแตเล็ก ตัง้แตภาพวาดหนังสือ ดนตรี

130

131

132

รายการเดก็ “ผึง้นอย” ถือกาํเนดิข้ึนเมือ่ ป 2521ท่ีสถานีโทรทัศนสีกองทัพบกชอง 5 และยืนหยัดผลิตรายการนานถึง 16 ป ในคนร ุนแม คานิยมของสังคมเนนใหลูกเรียนหนัก เด็กไมกลาแสดงออกและผ ูใหญใหความสําคัญกับเด็กนอย รายการสโมสรผึ้งนอยโดยนานิดจึงใสเนื้อหาใหเด็กแสดงถึงสิทธิของตนเอง ใหผ ูใหญและสังคมเห็นความสําคัญของเด็ก“ยุคนั้นไมมีอะไรท่ีเปนของเด็กจริงๆ ผึ้งนอยจึงเปนรายการท่ีเราทําใหเขาจริงๆ ให เดก็ทุกคนมสิีทธ์ิ แกนอย ูตรงนีเ้ลย วานีค่อืเปนรายการของเขา” ในวยัสาวอดุมคติแรงกลา ผึง้นอยจงึเขมขนดวยอดุมการณ ซึง่เมือ่มองยอนกลับไปในวนันัน้ นานดิกค็ดิวามนัออกจะไมคอยจะยตุธิรรมกบัเดก็เทาไรนกั “ เราอยากใหเดก็แกรง เขมแข็ง ตองอย ูดวยตวัเองใหได มเีหตผุล พอแมไมไดอย ูกบัเราตลอดชวีติตองร ูตวัใหเร็วท่ีสุดวาเราจะเปนอะไร จะทําอะไร เชือ่มัน่ในตนเอง มันเหมือนกับเอาตัวเราไปใสในเด็กหมดเลยอะไรท่ีเราอยากจะเปนแลวไมไดเปนเรากใ็สลงไป ชวงนัน้เห้ียมหาญกับเด็กมาก แตเด็กผึ้งนอยเกงเหลือเชื่อทุกวันนี้เอาเทปเกาๆ มาดูแลวกมหัวใหเลย พวกคณุเกงมาก” เปรียบเทียบกบั “ เห็ดหรรษา” ยคุนี ้“ เราเปนคนอายุ50 แลวไง มันเร่ิมมคีวามกระจาง เราก็ไมไดอยากไปปนอะไรเขา ไมไดเปนหวงวาคุณตองแกรงนะ ก็แคใหเขามี

133

ความสุข ไดแสดงออก เคารพเขามากข้ึน เคารพครอบครัวเขามากข้ึน”

แมเขมขนแตกตางกัน แตรูปแบบการนําเสนอรายการของท้ัง 2 รายการ ยังคงความนารักดวยการนําเสนอท่ีใชศิลปะของเพลงและการเตน เนื้อหาถูกแฝงฝงไวในทวงทํานองเหมาะสําหรับเด็กท่ีกลอมเกลาใหคิดและคลอยตามโดยไมร ูสึกวาถูกยัดเยียดหรือส่ังสอนสโมสรผึ้งนอยครองใจเด็กคอนประเทศยืนยาวมาไดถึง16 ป รายการท่ีเด็กในยุคนั้นติดกันงอมแงม “ เมื่อตอนคิดทํารายการ เราคิดวาจะทํารายการท่ีเด็กๆชอบแลวเมื่อตอนเด็กๆเราชอบอะไร พอเร่ิมคิด ความสุขความสนกุในวยัเยาวกก็ลับมาพรึบๆเลย ไมลืมตอนเด็กเลย” ยอนกลับไปเมื่อวัยเด็ก ความสุขของด.ญ.นิด คือการยายมากรุงเทพฯและไดเขาเรียนท่ีโรงเรียนอนุบาลพิบูลเวทย ท่ีนี่คุณครูใชศิลปะและใชเพลงสอน ไดวาดไดตัด ไดประดิษฐ “ มีความสุขมาก คุณครูใชเพลงสอนยงัจาํเพลงอาหาร 5 หม ูไดเลย คณุครูใหทํามงกฎุสวมเองไดวาดรูปเยอะมาก ครูสอนอะไรก็จะใหเด็กวาดรูปตาม เลาเร่ืองอะไรกใ็หเรานกึเปนภาพ” แตกตางจากตอนเรียนอนบุาลท่ีจ.เพชรบุรี ท่ีถูกตถูีกหยกิเปนประจาํเพราะถูกเคี่ยวเข็ญใหบวกลบเลขท่ีในวัยเด็กเล็กท่ียังไมเขาใจ

134

เคร่ืองหมายบวกลบเหลานั้น “ เพ่ือนออกไปวิ่งเลนกันหมดแลว แตครูก็ยังตองการใหเราบวกเลขใหได ก็ไมเขาใจวาขีดๆ แลวมเีคร่ืองหมายบวกหรือลบแลวก็มขีีดๆอย ูข างลาง แลวขีดเสนเพ่ือใหไดผลลัพทมันไมร ูว าหมายความวาอยางไร กร็ ูอย ูอยางเดยีววาอยากออกไปเลนกบัเพ่ือนขางนอก”

เมื่อไดมีโอกาสเรียนอย ูในโรงเรียนในฝน บวกกับนสัิยแสนซนและชอบเลนเปนชวีติจติใจขนาดเลนจนหลับตื่นข้ึนมาเลนตอเลย เปนเซียนปนตนไม วิ่งเลนตามทองรอง เลนสรางบานในจินตนาการ อยากเลนต ุกตากต็องไปเอาลูกตาลท่ีเคาคัน้แลวมาย ี มาแตงผมเขียนหนาเขียนตา “ ส่ิงหนึ่งท่ีจุดไฟการเปนเด็กสรางสรรคในตัว100 เปอรเซ็นต คือหนังขาวดําเร่ือง The Young Rascalเปนสโมสรเดก็ท่ีเดก็มาชมุนุมกนั มาแสดงความคดิเห็นหนั ง เ ร่ืองนั้นเปนส่ิงท่ี เราอยากจะมีอยากจะเปนอยางนั้นเลย เราก็เอากรงไกของพอมามุง มาทําหลังคาใบจาก พอก็ไมวา นารักจังเลย แลวก็ทําบัตรเชิญเขียนหนังสือก็ไมคอยเปนหรอกก็ชวนเพ่ือนมารวมเลนหนังเร่ืองนี้ทําใหฝนอยากมีสโมสรเหมือนในหนังเคยคิดวา ไอความทรงจําในวัยเยาวมันสรางเราใหมีวนันี”้

135

ความสุข 5 ปในร้ัวโรงเรียนของด.ญ.นิดก็ปดฉากลงเมือ่ตองกลับไปเรียนหนงัสือท่ีเพชรบุรีอกีคร้ังดวยความเศราเมื่อข้ึนชั้นป.5 “ ชีวิตมันเหมือนดับ ขาดความสุขเลย ครูเขาไมเลนดวยยังไงคะ เปนวิชาการมากๆเขาไมคอยใหคดิใหแสดงออก เมือ่ไมไดทําอะไรท่ีโรงเรียนเราก็มาทําท่ีบานเรา เอาฝาผนังระเบียงเปนเวทีละครแลวก็ทําโนนทํานี่ เพ่ือนบานเยอะ อยากทําอะไรก็ไดทํา ไปขอตังคพอไปซือ้กระดาษมาตกแตง จะชวนเพ่ือนมางานเล้ียง มีโตะกินขาวตัวใหญก็เอามานั่งกินขาวบนโตะมหีนงัสือสมบัตผิ ูดกีเ็อามาact เลนกนั อานไมคอยร ูเร่ืองหรอก เปนหนงัสือเลมหนาไมร ูวาเอามาจากของใครเบ่ือๆ ก็เอาไปเลนทําเปนบานอย ูใตโตะ ”

เมื่อไดเลน จึงไดคิด ไดฝน ไดจินตนาการ ไดสรางสรรคการเลนหลากหลายและสรางความสนุกใหกับชีวิตของเด็กหญิงนิดแทบทุกวัน “ ตกเย็นก็จะมีเพ่ือนมาเลนตี่จับ ไมห่ึง ห่ึงกันรอบซอย เลนเสร็จจะเมื่อยขาจนเดินไมไหวเลย เลนซอนหาเสียงดังจนคุณยาดา มันเลนไดทุกอยาง พอไมมีเพ่ือนมาเราก็เลนของเราเอง เลนวาดต ุกตา เขียนน ูนเขียนนี่” ซึ่งนานิดมองวาการเลนในวัยเด็กอันมากมายของเธอคือการเรียนร ูชี วิต สะสมประสบการณและบมเพาะ

136

ความคิดสรางสรรคอยางดใีหเธอในวันนี ้ “ มันไดคดิการเลนทุกอยางตองใชความคิดและตองออกแรงอยากเลนอะไรตองทําเอง” ทําใหเราคิดเปน พอเรามาเทียบกับเด็กยุคนี้ท่ีเราคลุกคลี เขาไมคอยคิดอะไรเทาไหรนะ พอใหคดิอะไรเมือ่เทียบกบัเราตอนเดก็ๆ นะอยาบอกใหทําเลย ทําทันที ครูอยาไดอนุญาตเชียวมนัถูกกระต ุนในชวงเวลาท่ีเรากาํลังอยากพอด ี อยางเดก็ๆถาเราไมเปดโอกาสเขาจะทําไดอยางไร ถาเราปอนทุกอยางใหเด็ก เขาก็ไมตองคิดอะไร รายการเห็ดหรรษาเราเลยคิดวาจะทํายังไงใหเด็กมีกระบวนการคดิวเิคราะหเปน คาํถามปลายเปดใชไหม ถางัน้ 1 คาํตอบ5 คาํถาม ถามไดหลายอยาง แตใหตอบมาเพียงคาํตอบเดียว ถามแบบศิลปะ ถามแบบวิทยาศาสตร ถามแบบภาษาอังกฤษ ถามแบบภาษาไทย ถามไดหลายอยางเดก็ชอบมาก เพราะทาทายความคดิเขา”

การเลนอยางเต็มอิ่มของเด็กหญิงนิดในวัยเด็กไดสรางใหเธอเปน “ นานดิ” ของเดก็ๆในวนันี ้ ยอนกลับไปในวันนั้น คุณเปนอีกคนหนึ่งท่ีเคยเฝาหนาจอจดจอดรูายการสโมสรผึง้นอยใชไหม?

137

138

139

140

“ความคิดสรางสรรค เร่ิมตนตั้งแต กําเนิดออกมามีอย ูแลวในตัวมนุษยทุกคน มีอย ูแลวในเด็กทุกคนทุกอยางเปนความคิดสรางสรรค เราลองสังเกตจากเด็กเล็กๆดกูไ็ด เดก็อาจเร่ิมตนจากการเลียนแบบผ ูใหญ เชนไดของเลนมา แลวหาวธีิเลน สรางสรรควธีิเลนของตนเองเชน ถาไดหินมาเดก็อาจทดลองเรียงกอนกรวด เรียงเปนยาวๆ แลวเรียงเปนสูง เปนรูปรางตางๆ เพ่ิมกลไกในการเรียงกอนหิน สรุปก็คือ เขาพยายามท่ีจะทดลองคิดแลวลงมือทํา นั่นแหละเขากําลังใชความคิดสรางสรรค “

ความคิดสรางสรรคนัน้มีความสําคัญกบัทุกอาชพีทุกอาชพีตองใชความคดิสรางสรรคในมมุท่ีแตกตางกนัไปใครท่ีมีความคิดสรางสรรค ก็จะเปนผ ูนําในอาชีพนั้นนักบริหารท่ีหาทางบริหารเฉพาะตัวในแบบของตัวเองหรือ นักวิทยาศาสตรท่ีไมมีความคิดสรางสรรคเปนเพียงนกัพิสูจนสราง แพทยทําอยางไรจะใหแผลผาตดัเล็กท่ีสุดนอยท่ีสุด เปนเงื่อนไขท่ีตองสรางข้ึนมากอน ท่ีสําคัญความคดิสรางสรรค เนนท่ีการลงมอืทํา ไมอยางนัน้จะเปนการคิดอยางเดียว ตองคิดเอง เปนความคิดใหมท่ีเกิดข้ึนจากเงื่อนไขบางอยาง เคร่ืองโทรศัพทท่ีติดอย ูท่ีบาน คิดวาเงื่อนไขท่ีโทรศัพทติดอย ูกับท่ีทําอยางไรใหสามารถเดนิทางไปกบัเราได จงึเกดิเปนโทรศพัทมอืถือ

141

ข้ึน “การใหคุณคากับการคิดอยางเดียวโดยไมยอมทํากจ็ะไมเปนการคดิสรางสรรคแตเปนแคการจนิตนาการ”

เราจะสงเสริมความคดิสรางสรรคในตวัดก็ๆไดยงัไง

“ถาเด็ กได โอกาสและพ้ื นท่ี ได ฝ กการคิ ดสรางสรรค ลองคิด แลวลองทําจะเปนกาวแรกไปส ูการคดิสรางสรรค”

ตามธรรมชาติของมนุษย ความคิดสรางสรรคมีอย ูแลวในตวัเดก็ทุกคน แตผ ูใหญมกัเปนผ ูทําลายเอาออกเด็กควรไดโอกาสในการคิดดวยตนเอง ดีไซนรางกายตัวเองในการเคล่ือนไหว ถาปลอยใหเด็กเลนเองดวยตัวเอง เด็กสามารถคิดไดเอง ไมควรกําหนดกรอบท่ีแคบเกินไปใหเด็ก ถาทําบอยๆ เด็กอาจจะชินไมยอมคิด เพราะฉะนั้นไมจําเปนตองมีการปลูกฝงเร่ืองนี้ แตผ ูใหญควรรักษาไว โดยใหโอกาสในการคิดกบัเดก็

เร่ิมตนท่ีกาวแรก

การฝกตองมกีรอบกวางๆ และ พรอมท่ีจะยดืหย ุนอย ูในตัว ตองสรางเงื่อนไขบางอยางเอาไว เชน เราสราง

142

จงัหวะแลวใหเดก็เคล่ือนไหวเอง แลวเพ่ิมเงือ่นไขดวยการไมใชขาในการเคล่ือนไหวจะใชอะไร เพ่ือเปดโอกาสใหเดก็แตละคนไดมีโอกาสคิดเองอยางมอีสิระ เนนท่ีการสรางเงื่อนไขและ การเปดโอกาส สําคัญท่ียุทธวิธี ตองสนใจ”กระบวนการ”ไมใช”ผลิตผล” ไมใชการทําตามเพ่ือความถูกตอง หรือ ความสวยงามสมจริง แตตองเนนใหเดก็สรางการคดิดวยตนเอง

คุณครูกามีความเห็นเพ่ิมเติมวา พอแมร ุนใหมมกีารศึกษามากข้ึน มส่ืีอตางๆในการใหการศกึษาพอแมมากข้ึน ม ุงชีป้ระเดน็เร่ืองการคดิสําคญักวาความจาํ ทําใหผ ูปกครองจํานวนมากใหความสนใจและรวมมือกับการพัฒนาการดานความคดิของเดก็มากยิง่ข้ึน

สรางความสนใจดวยการใชศิลปะ โจทยสําคัญสําหรับคุณพอคุณแมท่ีตองคํานึงถึง

ก็คือ “ทําอยางไรจึงรักท่ีจะเขียนกอนท่ีจะเขียนเปน”กิจกรรมการเรียนร ูของเด็กๆ ตองเปนไปอยางเปนธรรมชาติสอดคลองกับความสนใจของเด็กเอง เชนการเขียนตามเสนประ เปนการทํางานท่ีประกอบข้ึนดวยความเครียด ไมไดใชความคิดอะไรเลย แตการวาดรูปอยางอสิระชวยได ทําใหเด็กไดเพลิดเพลินกบัการทํางาน

143

ท่ีเขาสนใจในเร่ืองการวาด เร่ืองสีและ เร่ืองเสนอย ูแลวนอกจากนั้นการวาดยังเปนการใชความคิดตอความคิดเราจะเอาอะไรไวตรงไหนของกระดาษ การวาดบานเอาอะไรไวตรงไหน นี่ เปนการฝกการคิด กลามเนื้ อมือสายตา ทํางานสัมพันธกับการส่ังการในสมองของเด็กการเคล่ือนไหวจึงเปนการใชความคิด เชน คิดวาการใชรางกายสวนไหนเอาไวตรงไหน ทําอยางไรท่ีจะไมชนคนอืน่จะอย ูตรงไหน ท่ีไหน เคล่ือนไหวไปพรอมกันไดอยางไรมีความกลาท่ีจะทดลองส่ิงใหม ความกลาท่ีจะคิดดวยตัวเองเปนการกาวพนจากความกลัวในการท่ีจะทําอยางอืน่ได

“ความรัก” ปราการดานสําคญัท่ีตองกาวขามไปใหพนอปุสรรคสําคญั ท่ีจํากดัความคดิสรางสรรคของ

เดก็ คอื ความรัก ท่ี มากเกนิไป เปนหวงลกูมากเกนิไปจนไมเปดโอกาสใหเดก็แกปญหาดวยตวัเอง รักเขามากจึงกลัวเขาไมประสบความสําเร็จเลยลงไปชวย เปนการไมเปดโอกาสในการแกปญหาของเด็ก เพราะเราเนนผลงานท่ีความสําเร็จ เหมอืนการสอนศลิปะท่ีเนนผลงานวาตองสวย แตความจริงตองเนนท่ีกระบวนการ ไมใชของใครสวยกวาใคร เราไมมสิีทธิตดัสิน ส่ิงจําเปนในการเรียนร ู ตองใหเดก็เผชญิความลมเหลว เพ่ือใหสนกุกบั

144

การแกปญหา การสรางมุมมองเชนนีเ้ปนการปลูกฝงความสําเร็จ ความเชือ่ม่ันในตวัเองได แตตองเปดโอกาสใหลมเหลวโดยไมเครียด เชน การตอบลอค เด็กเล็กอาจเร่ิมจากการตอแนวนอน เมื่อพอใจ เขาจะเร่ิมตอแนวตัง้ ถาพอแมเปดโอกาสใหเขาตอแลวลม เร่ิมสรางใหมเอาใหม ตอเปนกลไกมากข้ึน ถาเราเขาไปชวยเขาแกไขปญหาจะทําใหเขาไมมโีอกาสในการแกปญหาดวยตวัเองแบบฝกหัดเหลานี ้ควรเปนกจิกรรมใกลๆ ตวัเนนท่ีการลงมือปฏิบัตเิพ่ือสรางประสบการณ ไมใชเปนกระดาษหรือขอสอบวัดความคิดสรางสรรค แตตองทําอยางสมํ่าเสมอทุกวัน อย ูในชวิีตประจําวันงายๆ เชนการอาบน้าํแตงตัว พยายามท่ีจะติดกระดุม ใสแขนเส้ือเร่ิมตนดวยการท่ีพอแมเขาไปชวยนิดหนอย ดูพัฒนาการจากการใหโอกาสจากเด็ก เปนการฝกทักษะชีวิตชวยเหลือตัวเองใหได หากพอแมเห็นคุณคาเชนนี้ ของรอบตวัจะเปนโอกาสในการสรางความคิดใหเขา ท่ีสุดเขาจะพบดวยตวัเองวาวธีิไหนดท่ีีสุด เร็วท่ีสุด และเหมาะกบัเขามากท่ีสุด แลวเขาจะเปนเดก็ท่ีกลาเผชญิกบัความจริงอยางองอาจ กลายอมรับความผิดพลาด แตมีมุมมองท่ีพยายามจะแกปญหาดวยตัวเอง เมื่อเขาทําไดสําเร็จจะเกดิความภาคภูมิใจ ทําใหเขามีทัศนคติท่ีดีตอตนเอง

145

ดนตรีเกีย่วของกบัความคิดสรางสรรคอยางไรกจิกรรมงายๆ เร่ืองดนตรี ศลิปะ การเขียนอาน เปน

ชองทางการส่ือสารของมนุษยเหมือนกัน เมื่อกอนเราใหความสําคัญกบัการคดัลายมอื การทองจาํ การทําตามพอแม เดก็จงึคดิเองไมเปน เขียนเองไมเปน แตทําตามเปนสังเกตจากการสอนวายน้ํา ถาเขาร ูสึกวาไปเรียนเขาจะไมอยากเรียน แตถาเขาร ูสึกวาไดไปเลน เขาจะไมยอมข้ึน ใหเดก็เปนนกัสรางสรรค ออกแบบการวายน้าํไดทดลองการใชแขนขา สนุกกับการเรียนร ูด วยตัวเองแลวคอยเนนท่ีการคิดไดดวยตัวเอง ไมตองทําตามใครไมมีการผิด เรียนดนตรีก็เชนเดียวกัน เราตองการไดนักแตงเพลง แตไมใชนักกอปปเพลง สรางการคิด และความกลาของเขาเอง ในวยัเดก็เล็ก( 3-5 ป ) การเคล่ือนไหวกับดนตรีและภาษาไปดวยกัน สังเกตจากเด็กทารกจะเคล่ือนไหวทันทีท่ีไดยินเสียงเพลง พอแมตองหัดสังเกตลีลาการเรียนร ู และ จริตของเด็กกอนท่ีจะใหเขาเรียนร ูเด็กวยันี้จะไมนั่งเฉยๆ เขาจะร ูสึกอึดอดัเพราะธรรมชาติในการเรียนร ูของเด็กเปนเชนนั้น การเคล่ือนไหว และดนตรีจึงสอดคลองกับธรรมชาติการเรียนร ูของเขา และยังชวยเร่ืองการออกกําลังกายดวยความคิดสรางสรรค

146

“คดิดวยกาย”: ขยบักายขยายจินตนาการ§ การคิดดวยกาย เร่ิมตนจากการฟงเพลงแลวใช

ความคิด ความร ูสึก ใหสมองส่ังการ เกิดการรับร ูทางหูเกิดความร ูสึก ตีความจากบทเพลง แลวจึงแปรออกมาเปนการเคล่ือนไหวทางกาย เปนกระบวนการเรียนร ูอยางละเอียดละออ เด็กมักเร่ิมตนรองเสียงออๆแอ ๆ กอนแลวเราจงึคอยๆเชือ่มตอไป ทีละนิดทีละนอย อาจใหเดก็คดิจงัหวะประกอบเอง แตไมบอกวาผดิและตองรองเพลงตามท่ีพอแม รองเทานั้น พอแมควรรวมเลนกับลูกสรางความปลอดภัยภายในจติใจใหพวกเขา เปนการสรางความสัมพันธแนวระนาบ ไมใชการส่ังการแบบแนวดิ่งพยายามสรางการยอมรับความคดิเดก็ การไดรับคาํชมเชยยิง่เปนการสรางแรงจูงใจในการคดิของเดก็§ เร่ืองเพลง ควรเลือกเพลงท่ีหลากหลาย ใหเดก็

ไดฟงเพลงหลากหลายประเภท เชนเพลงไทยเดมิ เพลงคลาสสิค เพลงหมอลํา เพ่ือเปนการสรางคานยิมท่ีด ีเปนการเปดกวางในเร่ืองรสนยิม ยอมรับความแตกตางทางวฒันธรรมไดมากข้ึน สุดทายเดก็จะลุกข้ึนมาเลือกเองวา วนันีห้นมูีอารมณนี ้อยากฟงเพลงประเภทไหน ท่ีสําคญัอย ท่ีูทาทีของพอแมท่ีมตีอเพลงนัน้ๆดวยวาเราใหคณุคากบัเพลงประเภทไหน แตมขีอแนะนาํวา ตอนเร่ิมตน อาจเร่ิมตนท่ีเพลงบรรเลงเคร่ืองดนตรีนอยชิน้ จงัหวะไมซบัซอน ชาหรือเร็วจนเกนิไป

147

พอแมควรร ูไววา§ เด็กทุกคนชอบดนตรีและการเคล่ือนไหว

การใชกิจกรรมดนตรีและการเคล่ือนไหว ชวยพัฒนาความเปนมนุษยท่ีสมบูรณแบบของเด็ก เดก็จะมีทัศนคติวา หากเขาไดฝกฝนบอยๆ เด็กจะร ูสึกวาเคร่ืองดนตรีไมใชเร่ืองยากสําหรับฉัน เราสามารถเลนไดดวยความสนุกสนาน§ พยายามพูดใหนอยลง หรือ พูดเฉพาะท่ีจาํเปน

เทานัน้ อยาลืมคาถาท่ีตองทองไวในใจพอแม คอื เราพูดนอยเดก็คดิเยอะ เราพูดเยอะ เดก็คดินอย§ พอแมตองลงไปแหยการเลนของลูก เปนการ

กระต ุน ชวยแนะนําแนวทาง แตไมบอก ไมส่ังสอนพอแมควรชวยตัง้คาํถาม โดยไมหยดุแคคําชม เชน ทําทาสวยจังลูก เกงจังลูก แตควรถามตอไปวา ทําอะไรไดอีกทําเพ่ิมยงัไงไดอกี เนนท่ีการทดลองทําตอจากการคดิดวย§ พอแมตองใจเยน็และอดทนท่ีจะรอได อยาตอบ

คําถามลูกเร็วเกินไป ถาเรามีทุกคําตอบเด็กจะคิดวาเขาไมสามารถคดิเอง แต พอแมคิดได

สุดทายคุณครูกาฝากขอสรุปท่ีนาสนใจสําหรับพอแมไววา “การใหเขากลาทดลองท่ีจะคิด เปนเร่ืองของทัศนคติของพอแม เปนการเรียนร ูรวมกันไป

148

ระหวางพอแมลกู ไมมีอปุกรณสําเร็จรูป ไมจําเปนตองมีเคร่ืองมือราคาแพง การชวยพัฒนาเร่ืองการคิดสรางสรรคของเดก็อย ูในชวิีตประจําวันรอบๆ ตวัเดก็พอแมเปนบุคคลสําคัญท่ีสุดในการเปนเพ่ือนลูกไมตองจางครูสอน พอแมตองกลาท่ีจะเรียนร ูไปพรอมกับลูก เรียกความม่ันใจในการเลี้ยงดูลูกดวยตัวเองกลบัคนืมา” แลวนัน่กจ็ะเปนหนทางการพัฒนาความคดิสรางสรรคใหกับลูก และเรียกสัญชาตญาณความเปนมนษุยของเราไปพรอมกนัอยางแทจริง

149

150

151

152

ดร.ออย บอกวาตนทุนเดิมของเธอมาจากชีวิตในวัยเด็กท่ีไดรับอิทธิพลจากบิดามารดา ผ ูซึ่งเปนเจาของโครงการสารพัดโปรเจ็ค เปนคนทําใหเธอเห็น ทําใหเธอไดมีโอกาสเรียนร ูจากมันโดยตรงผานกิจกรรมสองเร่ืองหลักคือ นิทานและการเลน

ตอนเปนเดก็ส่ิงท่ีมอีทิธิพลกบัตวัเองและพ่ีนองมอีย ูสองเร่ือง คือนิทานและของเลน แมนี่สุดยอด เขาสอนใหเรารักสัตว นอกจากนัน้มันเปนเพราะส่ิงแวดลอมสมยันั้นดวย พอแมไมตองมานั่งรบกับอะไรมากมายเหมือนสมัยนี้ เรียนพิเศษก็ไมตองเรียน สามโมงก็กลับบาน มีเวลาเลนมากมาย เหลือเฟอ ทุกคนมงีานอดเิรก เคยเปดดตูารางเวลาของเดก็สมยันี ้เห็นแลวอึง้ เปนเพราะพอแมกลัวลูกเรียนไมเกง ไมมีความคิดสรางสรรค ใชไหมละนทิานของแมมหีลากหลาย เราชอบท้ังท่ีเปนเร่ืองเจาหญิงเจาชาย และเร่ืองผจญภัยท่ีเปนเร่ืองสารคด ี เร่ืองฉลามเร่ืองจริงของวศิวกรท่ีเขาไปสรางถนนในแทนซาเนยี แลวเจองู แมเปนนักเลานิทานท่ีวิเศษมาก เร่ืองธรรมดาแตเวลาแมเลาจะไมธรรมดา แมทําเสียงสัตวไดทุกชนิดจินตนาการมันจะบรรเจิด แอคติ้งสุดชีวิต เฟมินิสตบางคนแอนตีซ้นิเดอเรลลา แตเราไมเห็นร ูสึกอะไร กช็อบแลวกไ็มมผีลใหเราอยากเปนเจาหญิงสักหนอย ลูกคนเล็ก

153

ชอบสัตวแมก็เลาเร่ืองสัตวใหฟง แมซื้อหนังสือใหดวยแตกไ็มมาก แตเราอานมนัซ้าํๆ ไดไมเบ่ือ

มีพ่ีนองดวยกันท้ังหมด 4 คน แมนี่ตองทํางานแตกต็องแบงเวลาใหลกูทุกคนทุกวัน คนละอยางนอยคร่ึงชั่วโมง ตอนเย็นพอทําอะไรเสร็จ เราก็จะมีเวลาพิเศษนัน้ กค็อืเวลาสําหรับนทิาน อานนทิาน เลานทิานอะไรกแ็ลวแต ทุกคนกจ็ะไดเลือกหนงัสือเลมท่ีอยากใหแมอานหรือเลาใหฟง เรากไ็ดฟงของคนอืน่ๆ ดวยนอกจากนีล้กูทุกคนจะมีเพลงประจําตวั แมจะแตงเนือ้เฉพาะใหลกูแตละคนดวยเลย กเ็ปนเวลาท่ีมีความสุขนอนฟงนิทานเรียงกัน พอเราฟงมากๆ เขา เราก็เร่ิมทําหนังสือนิทานอานเอง วาดภาพเอง เปนเร่ืองปกตมิากเลย

จําไดแมนเลยวา พอเร่ิมอานหนังสือเองเปนตอน 5 ขวบ นทิานเร่ืองแรกท่ีอานเองยาวตัง้ 30 หนาแนะแตก็อานเร่ือง นางพญาสมุทร มีเกาอี้ตองมนตร 5 สีเปนหนังสือท่ีไมมีภาพแตเราก็สนุกและประทับใจมากๆเพราะเราไดจนิตนาการเอง ถึงไดบอกวาหนงัสือท่ีเอามาทําเปนหนงั มนัจะสนกุไมเทากบัตอนท่ีเปนหนงัสือ เพราะมนัตองมาแขงกบัจนิตนาการคน และมนักแ็ขงไมคอยไดนะ

154

เร่ืองของเลน คิดวาจริงๆ แมเองก็ตั้งใจนะท่ีจะไมซื้อของเลนใหลูก คือแมเปนครู เงินเดือนไมมากเราก็จะไมฟ ุมเฟอยกับเร่ืองแบบนี้ยกเวนเฉพาะโอกาสพิเศษ เชน วันเกิด แตคิดวาถึงแมมีตังคมากก็เชื่อวาแมไมซือ้ของเลนให เพราะเขาตองการใหเดก็มีวัตถดุบิสรางข้ึนเอง ไมร ูเหมือนกันวาทําไม แตมันคงเปนเร่ืองธรรมชาติของเด็กปกติท่ัวไปนะ ก็จะชอบ แมจะเนนใหมีกระดาษ สี พรอมพร่ัง สวนพอก็เปนวิศวกรท่ีสรางอะไรข้ึนมาจริงๆ ไมใชแคเขียนแบบในกระดาษ พอก็ชอบทําอะไรจริงๆ เอง ทําเรือใบ เราเห็นพอเราทําอะไรแบบนี้มาตลอด เขาก็จะมีเศษวัสดุเหลือ เราก็เก็บมาเลนกนั เราก็เลนสรางบานจริงๆ เปนบานจริงๆ ท่ีเด็กเขาไปอย ูได เราสรางกันหลายหลังมาก เปนเร่ืองเลนธรรมดาไปเลย พอตอนโตไปอย ูเมืองนอก แมซื้อแฟลตท่ีนัน่ พวกต ู โตะ นีเ่ราตอเองหมดทุกอยาง ซือ้ไมมาเล่ือยมาตอก เพราะเคยเห็น เคยมีทักษะมาตอนเปนเด็กสวนแมนีแ่นนอนวาเปนครูเขากต็องหาอะไรใหมๆ ไปสอนเดก็ หรือบางทีไปสอนเด็กแลวเอากลับมาเลนกับลูกตอมนักเ็ลยมหีลายส่ือมากๆ

แมเปนคนเอน็จอยกบัการทดลองคิดคนตลอดไมเวนวาจะเปนงานศิลปะ เขาก็จะทดลองกับวัสดุแปลก

155

ชนิดท่ีไมติดกรอบ เขาเรียนร ูไปเร่ือย ทดลองใชโนนนี่ไปเร่ือย ถึงไดมเีทคนคิแปลกๆ อยางเชน บาตกิ เขาไมไดใชแคจันติ้ง แตเขาใชทางมะพราว ทัพพีมาเขียน รวมไปถึงวัสดุแปลก พอแมสนุกกับส่ิงท่ีเขาทําจริงๆ ไมใชทําเพ่ือเก นี่เปนส่ิงท่ีเราไดเห็น

สมัยเปนเด็ก เราไมตองเรียนพิเศษ เรามีเวลาเลนมาก และไมไดดูทีวีอะไรมากมาย นอกจากนี้สภาพแวดลอมบานท่ีอย ู ขนาดอย ูกลางสุขุมวทิ ยงัเปนบึงทองนา มชีมุชน มคีนขายขนม เราไมไดเรียนร ูส่ิงธรรมชาติแตเราเดินผานทุกวัน มันไดซึมซับธรรมชาติเหลานั้นโดยอตัโนมตัิ

สมัยนั้นคนมีงานอดิเรก ทุกคนมีงานอดิเรกของตัวเองท้ังนั้น ตางจากทุกวันนี้เราเสพกันมาก เด็กสมัยนี้กอ็ปปเส้ือผายคุสมยัเรากจ็ริง แตมนัเปนการซือ้ ขณะท่ีเราทําเองนะ เส้ือผาบาบออะไร นี่เราทําเองหมด ขณะท่ีปจจบัุนเราใชเงนิซือ้เอามากกวาทําอะไรเอง

คร่ึงหนึ่ งของตนทุนมาจากวัยเด็กท่ีมีพอแมคอยสนับสนุน กลายเปนฐานรากของความคิด ขณะท่ีอีกคร่ึงหนึ่งมาจากการท่ีไดเห็น ไดพบคนท่ีหลากหลาย

156

ประสบการณในชั้นเรียนท่ีอังกฤษ จะวาไปตองขอบคุณระบบการศกึษาของโรงเรียนแนวกาวหนาท่ีนัน่ดวยเชนกนั

ไปเรียนเมอืงนอกตอนอาย ุ14-15 ป เพราะแมกโ็ตท่ีองักฤษ ซึง่จริงๆ ควรจะไปเร็วกวานี ้ไปชวงประถม หรือเขามหาวิทยาลัยไปเลย เพราะท่ีเขาแข็งคือชวงประถมก็เลยไมไดประโยชนจากระบบการศกึษาองักฤษเทาไหรเพราะชวงมัธยมท่ีไหนๆ ก็มีปญหาเหมือนกันคือ เรียนเพ่ือสอบเขามหาลัย แตโรงเรียนท่ีไปก็เปนโรงเรียนแนวกาวหนา เนนกจิกรรมศลิปะ ธรรมชาต ิเพราะโรงเรียนตัง้อย ูในเมอืงทามกลางธรรมชาต ิท่ีโรงเรียนกค็อืเขาจะมีฟรีอาฟเตอรนูนในอาทิตยหนึ่ง สองวันชวงบายจะเปนกิจกรรมพิเศษใหเลือกทําตามจริตของตัวเอง เชน ศลิปะโครงการใหเดก็ไปชวยเหลือสังคม ท่ีเมืองนอกการท่ีเดก็จะลุกข้ึนมาทําโครงการอะไรของตัวเองเปนเร่ืองธรรมดามาก นอกจากสนุกแลว เด็กก็ไดคนพบร ูจักตัวเอง หรืออยางโครงการเพ่ือสังคมบานเราควรจะมีบาง เพราะท่ีตางประเทศประชาคมจะเขมแข็งมากระบบของรัฐจะไมมทีางมีอาํนาจเหนือประชาคม องักฤษเขาเปนท่ีท่ีเกิดสงครามโลกมาแลว 2 คร้ัง เขาไมมีวันใหมนัเกดิอกีแนนอน เขามบีทเรียนท่ีเจบ็ปวดมากมาแลว

พูดถึงหลักสูตรชีววิทยา ตอนแรกอยากเรียนชวีวทิยา แตพอมาดูครูนาเบ่ือ ส่ิงท่ีครูสอนเปนเร่ืองท่ีเล็ก

157

ลงไปในระดับเซลล เลยเรียนเคมีแทน ขอดีของระบบการศึกษาท่ีมหาวิทยาลัยลอนดอนก็คือ เราสามารถเลือกเรียนท่ีไหนก็ได วิชาใดก็ได แตตองสามารถตอบอาจารยท่ีปรึกษาไดวาเราเรียนเพ่ืออะไร มันเกี่ยวของกับสาขาของเราอยางไร ทําใหเราไดเลือกวิชาท่ีสนใจตัวเองชอบภูมิศาสตร เพราะร ูสึกวาภูมิศาสตรคือนิทานของโลก มันเลาเร่ืองของมนุษยกับโลกในแตละยุค ขอดีอีกอยางหนึ่งคือ ท่ีนั่นไมมีขอจํากัดของอายุ คร่ึงหนึ่งของชั้นเรียนจะเปนเด็กอายุ 17-18 อีกคร่ึงเปนผ ูใหญหลากหลายวัยและอาชีพ มันทําใหเกิดบรรยากาศการแลกเปล่ียนท่ีหลากหลายมาก เปนขอดีจริงๆ สําหรับตวัเอง

โครงการนกัสืบสายน้าํไดใจคนจาํนวนหลายแสนคนเพราะมนัสนกุ ไดประโยชน ไดคาํตอบดวย มนัเปนคาํตอบแรก มนัเชือ่มไปถึงแหลงน้าํ และอืน่ๆ ไดอกีมาก การท่ีเราไดทําอะไรท่ีมีคณุคาตอสังคม บางคร้ังมันกช็วยทําใหเราร ูสึกรักชวิีตเรา เห็นชวิีตเปนของมีคา ทําใหเราเชือ่มโยงตวัเรากบัส่ิงแวดลอมเขาดวยกนัไดไมยาก

กจิกรรมนกัสืบสายน้าํ เดก็ศกึษาสงเคราะห พอเขามาศกึษาเขามคีวามร ูสึกวาเขามคีณุคา มนัตลกเราชอบพูด

158

กนัวาบูรณาการ จริงๆ ชวีติประจาํวนัมนับูรณาการอย ูแลวมนัเปนธรรมชาติ

นักสืบชายหาด เรามาทําบริเวณอาวไทยตอนในการเฝาระวังมันตองเฝารอเปนระยะเวลา ฤด ูตองการใหมันไดท้ังระบบ จากตนน้ําถึงทะเล หาดเปนระบบนิเวศท่ีไมคอยไดรับการใสใจเทาไหร ถนนมาเลียบหาดเลยชายหาดท่ีสมบูรณหายากกวาปาดงดิบเสียอีก หาดเลนหาดทราย หาดหิน เปนพ้ืนท่ีแนวน้ําข้ึนน้ําลง เปนดานสุดทายของแผนดนิกบัประตเูชือ่มรอยตอของทะเล

ตอนเดก็เราโตมากบัหาด แตเราไมร ูวามนัคอือะไรท่ีทะเลเราไดเจอบรรพบุรุษของเรา เพรียงหัวหอมบรรพบุรุษของสัตวมกีระดกูสันหลัง

เดก็จะสังเกตเกง ตัง้คาํถามเกง เดก็จะคนหาอะไรหาสัตวเกงกวา คําถามแรกของเขาคือ นี่คืออะไรตอมาเปนอะไร นิสัยเดิมของเด็กคือชินกับการยอมใหผ ูใหญ แตจริงๆ เขาเปนเด็กทองถ่ิน เขาเห็นอย ูแลวยังไมมีการเอาขอมูลเกาออกมาใช หนาท่ีของเราก็คือทําใหเด็กเชื่อมโยงองคความร ูท่ีมีอย ูใหได โรงเรียนเปนศนูยกลางการศกึษาของชมุชน เดก็มเีวลามากกวาในการสืบคนและเกบ็ขอมลูไดมากกวา โรงเรียนมบีทบาทมากข้ึนมีคณุคา ไมใชแคเปนโรงเก็บเดก็เทานัน้

159

ความคดิสรางสรรค ไมคอยร ูสึกวาตวัเองสรางสรรคแตวามันสนุกไปเร่ือยๆ เราไปมองวาเปนเร่ืองของศิลปะแตมันกวางกวานั้น มันข้ึนอย ูกับลักษณะนิสัยมากๆบางคนมคีวามสามารถในการจดัการคนไดดมีาก ถาคณุสรางสรรคกบัการจัดการคนมันกเ็ปนทักษะสุดยอดนะคือ อยากใหเห็นคุณคามากกวา เราเห็นหลายคนอยากเปนคนท่ีถูกมองวามีครีเอทีฟในวงการโฆษณา อาวแลวงานอยางอืน่ไมมคีรีเอทีฟเหรอ อยางบางคนทําขนมสุดยอด จริงๆ ชื่อมันก็บอกวา สรางสรรค คือ คนท่ีสามารถเอ็นจอยกับส่ิงท่ีคุณทําอย ู หรือสามารถพลกิแพลงกบัส่ิงๆ นัน้ได เขาใจธรรมชาตขิองส่ิงท่ีคณุกาํลงัทําอย ู แกปญหามัน หรือสรางมันข้ึนมาใหตอบรับกบัฟงกชัน่ตางๆ นีแ่หละ สรางสรรค คนท่ีสรางสรรคจะสนุกกับโจทยใหม สนุกท่ีจะแกมัน ท่ีตลกก็คือหากเราม ุงแตผลลัพธ มันจะไมเกิด เราไมเอนจอยมันไมมีทางเกิดการสรางสรรค มันไมมีความมันกับการแกปญหา แกโจทย กลายเปนความขมข่ืนมากกวามีเพ่ือนคนหนึ่งเกงอยางหนึ่ง แตเขากลับมองวาส่ิงท่ีเขาทําไดนีเ่ปนของเชยๆ เปนของนาเบ่ือ เขาอยากเปนดไีซนเนอร อยากเปนนักเขียนท้ังๆ ท่ี ทักษะไมมี เลยเปนคนข้ีอิจฉา นาสงสารมาก นี่เปนการใหคุณคาของสังคมใชไหม

160

พ่ีชอบนทิานชอบเร่ืองความสัมพันธ

เพ่ือนสมยัเรียน พอเขาเปนนกัพฤกษศาสตร พอเขาพาไปเท่ียวภูกระดึงตั้งแตเด็ก เขาเปนสาวเมือง แตเขาก็ถูกปลูกฝงมาดีมาก เขาจะไมทํารายธรรมชาต ิเขาจะมีความเขาใจ เวลาไปบานนอก บานปา เขากจ็ะไมเรียกรอง

แมเราจะสอนอาจจะโดยไมตั้งใจ เขาจะใหเราเห็นใจสัตว แตเดก็มคีวามรักสัตวเปนทุน รวมท้ังความโหดอย ูในตวัดวยเชนกนั ข้ึนอย ูกบัผ ูหญดวย ถาผ ูใหญมคีวามคดิอยางไร เด็กก็จะถูกปลูกฝงแบบนั้น ท่ีบานไมตีงู เจอนกปกหัก ก็เก็บมารักษา

ไอเดยีใหมๆ มนัจะมาจากส่ิงตาง ๆนานาท่ีเราไดเห็นชอบเรียนโบราณคด ีกล็งเรียนวิชามนษุยกับส่ิงแวดลอมเราเรียนแลวกช็อบ หลักสูตรมนัเปดกวางใหเราออกแบบหลักสูตรเอง เอาภูมิศาสตรมาผสมกับโบราณคดี แตเรียนแลว ปง สนุกมาก เพราะจริงๆ เปนคนชอบนิทานภูมิศาสตรคือการเชื่อมโยงเร่ืองตางๆ คือนิทานของโลกนทิานของธรรมชาต ิคร้ันจะเรียนชวีวิทยามนัลงลึกไปในเร่ืองเซลลมากกวา แตไมใชส่ิงท่ีอยากเรียน ตอนนั้นหนาตามีความสุขแฮปปมากจนคนทักนึกวาเราอินเลิฟถาเกิดความสนใจมันจะเกิดการเรียนร ูโดยไมร ูสึกตัว

161

ไดเลย เหมาะกบันกัศกึษาท่ีมวีฒิุภาวะ วฒันธรรมการเรียนของฝร่ัง เรียนอายเุทาไหรกไ็ด เดก็ท่ีจบอาจมแีคคร่ึงเดยีว

ความรักธรรมชาติ เปนพ้ืนฐานของเด็กทุกคนถาเขาไดรับการปลูกฝง เขาจะซึมซับ โดยพ้ืนฐานคนมันจูนกับธรรมชาติ เราเปนสวนหนึ่งของธรรมชาติเรากินอะไร เรามีดีเอ็นเอจากธรรมชาต ิ เวลาเหนื่อยๆเห็นธรรมชาตกิจ็ะสบายใจ แตธรรมชาตขิองเรามนัถูกกลบจากดานทีวี การบริโภควตัถุ ทําใหธรรมชาติปกตขิองเรามันถูกฝงลึก

162

163

§ เด็กๆ เลนอะไรฟา- กเ็ลนธรรมดาเหมอืนเดก็ท่ัวไป ไปทะเลกเ็ลน

ทราย คณุพอคณุแมกจ็บัใหวายน้าํ วายจนเปนนกักฬีาของโรงเรียน จาํไดวาทาแรกท่ีวายไดคอืกรรเชยีง วายหงายไปรอบสระ แลวก็เลนยิมนาสติกประมาณ ตอน 3 ขวบคุณแมก็ใหเรียนวาดรูป ครูมาสอนท่ีบาน ก็ไดทํางานเกี่ยวกับศิลปะตางๆ เลนเกม เลนเลโกเยอะมากๆ เลนเกือบทุกวัน ตอนนั้นก็ประมาณ 5 ขวบ

164

§ เลโกถอืวาเปนของเลนโปรดหรือเปลาฟา - เปนของเลนท่ีถือเปนชิ้นเปนอัน ไปเดิน

ตลาดปนัง ก็ขอใหพอซื้อ แลวก็มานั่งตอ ตอเสร็จก็ไปซื้อใหม จนมาตอเปนเมืองใหญมากท่ีหองนอน เคยถายหนงัโดยเอาเลโกมาเลาแลวพูดไปเร่ือยๆ คุณพอเปนคนถาย ผมกเ็ลาเร่ืองไปเร่ือยเปอย ชอบดกูารตนู ของเลนกเ็ปนห ุนยนตมาประกอบ อาจจะแปลกกวาเดก็คนอืน่หนอยนึงตรงท่ีชอบเลนโขน เปดทีวีดูแลวก็เตนตามแมเลยจบัใหเรียนเปนทางการ ใหครูมาสอนท่ีบาน กช็อบตัวหนุมาน ตอนงานสมเด็จยาเขามีโขนถึงเชา ก็ไปนอนดูก็สนุกดี พอเลนเปนแลวก็ดูร ูเร่ืองก็สนุกดี§ ความประทับใจในวัยเดก็เปนเร่ืองเกีย่วกบัอะไรฟา - ลอยกระทงทุกปจะไปทํากระทงท่ีบานครู

สุกญัญา บานครูเปนบานไทยๆ จากโฟม เปนกาบมะพราวสุดทายก็พับใบตองเอง ท่ีบานก็มีพ่ีๆ เลนดวย เลนพลุแลวกล็อยกระทง ผมถูกเล้ียงแบบไทยมากเลย ผมเพ่ิงร ูวาบานอืน่ๆเขาไมไดทํากนั (คุณแมแทรกวาจะพาไปเรียนร ูวฒันธรรมประเพณีไทยทุกอยาง )§ ซนไหมตอนเดก็คุณแม - จะสนใจทุกอยางท่ีเขามา เดินไปก็จะ

ถามไปทุกอยาง แมก็เลาใหฟง เดินไปเห็นเด็กตีกัน

165

เขามองดวยใบหนาคร ุน คิด เขาจะมองและสนใจเขาถามวา แมเขาตีกันเพราะอะไร เขาจะถามมากแตท่ีบานจะตอบคําถามของเขา ใหความร ูกบัเขา§ ทําไมไมร ูสึกรําคาญเวลาเขาถามละคะแม - เราอยากใหเขาคิดดวย เราก็จะตอบให

เหตุผลท่ีมาท่ีไป เพ่ือตอไปเขาจะไดไวคิดแกปญหาของเขาในอนาคต

ฟา - ตอนเด็กผมเคยถามคําถามยอดฮิตไหมวาผมเกดิมายงัไง

พอ- ถาม ก็ตอบวาเกิดมาจากทองแมไง เด็กจะพอใจคําตอบในระดับนึง ฟาถามวาเด็กๆ เกิดมายังไงก็จากทองแมไง จะมายังไงเขาไมสนใจ เขาร ูแตวาเขาอย ูในทองแม§ ไมเคยละเลยท่ีจะตอบเมือ่เขาถามใชไหมพอ - ถาเราไมตอบคําถามเด็ก เราไปปดกั้ น

ความคิดเขา เพราะขณะท่ีเด็กสงสัยเขามีจินตนาการของเขา เชน ทําไมไฟมาจากไหน วิธีตอบงายนิดเดียวพาไปท่ีสวชิต แลวก็กด ไฟมาจากการเปด เขายงัไมตองร ูวามันเปนไฟฟา แตร ูวาสวิชตทําใหเกิดไฟ เวลาลูกถามกจ็ะตอบหมด ทําไมพระอาทิตยข้ึน กม็ีพระจนัทรไงเลยตองมีพระอาทิตย เออใช เขาพอใจมากกับคําตอบ พระ

166

อาทิตยตกกบ็อกพระอาทิตยกลับบาน แลวพระจนัทรกม็าแทนท่ี พอพระจนัทรกลับบาน พระอาทิตยกม็าแทน เขาก็พอใจ เขาก็จินตนาการไดวามันมีวงจร§ ถามมากเกนิเดก็ท่ัวไปไหมพอ - ไมครับ ผมมองวาเขาเหมือนเด็กท่ัวไป

เพียงแตวาโดนเราถามเยอะ เชน เราเห็นปายโฆษณาเราก็จะถามวาเขาเห็นอะไรในปายโฆษณา ใหเขาอธิบายเด็กจะตองถูกฝกใหอธิบายในส่ิงท่ีเห็น ในรายละเอียดวาส่ืออะไรในความร ูสึกของเขา เรากจ็ะร ูวาคนทําโฆษณาเกงหรือไมเกง ท่ีส่ือใหเด็กเห็นไปทางไหน โฆษณาบางปายไมเมกเซนต (make sense) หรือทําใหเกิดอะไรเลย ไมกระต ุนตอมความคดิอะไรเลย จะขายไอเดยีอะไรกด็ไูมออก§ นอกจากลกูถามเราแลว เราใชวิธีถามกลบัดวยพอ - กต็องใชวิธีหลอกถามกลับดวย§ ความโดดเดนของเขาท่ีแตกตางจากคนอืน่พอ - ท่ีสังเกตเห็นคอืความจาํด ี อยางตอน 2 ขวบ

กวาคณุแมอานกลอนแปดสองบท เปนกลอนท่ีพ่ีสาวตองอานในวนัไหวครู คณุแมอานใหฟงสองเท่ียว ฟาจาํไดหมดเลย หูเขาดีมากและจําเร็ว§ สงเสริมดานอืน่ๆ อยางไรพอ - ในพัฒนาการนอกจากสุขภาพแลวเราตอง

เสริมความร ูด านวิชาการ เราสังเกตวาเขาเรียนเร็ว

167

เร็วกวาเพ่ือนในหอง เราจะใหเขาเรียนลวงหนาไปกอนเพราะเขาจะเบ่ือการเรียนในหอง ขณะเดียวกันเราใหทํากิจกรรมวิชาการพิเศษ เชนไปตอบคําถามแขงขันไปทํางานวจิยั ไปคาย ตเีทนนสิ วาดรูป เรียนโขน ศลิปะคือเด็กท่ีเรียนเร็วเราตองใหเขาจบหลักสูตรเร็วท่ีสุดเมื่อมีเวลาเหลือก็ไปทํากิจกรรมอื่น อยางฟาเขาอย ู ม.1เขาจะเรียนเนื้อหาวิชาการจบ ม.3 แลว พอ ม.2 เขามีเวลาเตรียมตัวไปสอบโอลิมปก หรือไปทํางานวิจัยของสวทช. ( สวทช : สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาต ิ)§ สังเกตเห็นวาฟาเรียนร ูเร็วเม่ือไหรพอ- ตอนประถมประมาณ ป.2-ป.5 เราร ูแลวแต

เรายังไมร ูวธีิในการพาเขาไป มาร ูตอนป.5§ ความชางถามกบัชางสังเกตของเขามีผลให

เขาเรียนร ูเร็วไหมพอ- คือเด็กท่ีมีความจําเร็วจะไดเปรียบ ขอมูล

ในสมองเขาเยอะ เมื่อเขามองประสบการณใหมในชีวิตเขาจะเจาะลึกกวาเด็กท่ีมีความจํานอย วิธีจําของคนท่ีมีความจาํเปนเลิศนีเ้ขาเรียกวา photo graphic memory คอืถายเปนรูป เวลาจําอะไรเขาจะจําเปนภาพ เหมือนถายรูป ความจําประเภทนี้จะเปนความจําท่ีใหญมากถาเปนคอมพิวเตอร memory จะใหญมาก

168

§ ตางจากระบบความจําท่ัวไปอยางไรฟา- พวกนั้นตองทองจํา คนท่ีมี photo graphic

memory นีม้ไีมเยอะ อยางผมตอนเดก็ๆ ดคูนซอมรถยนตถาชางทําใหผมดสัูกคร้ังสองคร้ัง ผมสามารถซอมไดเลยเพราะน็อตท่ีเขาถอดมี 10 จุด มันเหมือนถายรูปเปะเลยเมือ่เอานอ็ตกลับเขาไป มนัเหมอืนอตัโนมตั ิ เหมอืนเปดภาพถายเมื่อกี้แลวหยิบใส ตอนอย ู ม.ศ. 3 ครูเขียนสองกระดานยาวมาก ผมกหั็นไปคยุกบัเพ่ือน ครูกทํ็าโทษใหหันหลัง แลวบอกมาซวิาครูเขียนวาอะไร ผมหันหลังใหกระดานผมเห็นภาพเหมอืนกระดานอย ูขางหนา แลวผมก็อานตัวแรกถึงตัวสุดทายท้ังสองหนา เพ่ือนๆ พึมพําแลวบอกวาผมทําไดอยางไร ครูตีไมลง เราหันหลังให แตกระดานท้ังสองมนัอย ูในภาพ มันเหมือนถายรูปไว§ ฟาแสดงส่ิงเหลานีอ้อกมาตอนอายเุทาไหรพอ- ผมไมเห็นครับ เปนครูท่ีอเมริกาเห็น ครูวชิา

ประวัติศาสตรอเมริกัน ครูเขียนในใบ comment วาฟามี photo graphic memory

ฟา- ผมจะจําไดในลักษณะวาประโยคนีม้ันจะอย ูประมาณหนานีท่ี้มรูีปภาพหรือหนาตาประมาณนี ้มนัไมชดัขนาดวาอานไดทุกตวั

พอ- แคหนงัสือเปนรอยๆหนาแลวจาํไดวาอย ูหนาไหนกน็าสนใจ เพราะบางคร้ังการท่ีเขาเปดหนงัสือใหเราดู เขาบอกอย ูหนานี้ครับ เขาเปดใหเราดูแลวก็ชี้

169

§ ส่ิงนีค้ดิวาฝกไดไหม หรือเปนความสามารถพิเศษ

ฟา- ผมวานาจะฝกได ตอนเดก็ๆผมเคยฝกจาํโดยการจะจาํทุกอยางท่ีอย ูในรูปท่ีผมใชฝก ตอนนัน้มคีวามร ูสึกแปลกๆ เดนิไปเจอหนงัสือพิมพกจ็ะหยบิมาอาน วาเขียนอะไร และจะจนิตนาการวาผมเห็นภาพอะไร ทําอยางนี้เร่ือยๆ ปรากฏวา photo graphic memory มนัเกดิ เมือ่กี้ถามวาฝกไดไหม ผมสงสัยวาเกิดจากการฝกตรงนี้อันนี้ผมไมแนใจ ไมเคยทําการทดลองกบัคนอืน่

แลวมปีระโยชนไหม ผมวาการจาํแบบนัน้มนัจาํเปนภาพแลวเราไมไดเอาไปทําอะไรตอ ถาเราจําเปนขอมูลมนัเหมอืนสมองจะจดัแบงเปนกล ุมๆ ไปเอง§ คดิวาการมี photo graphic memory มนัจะทํา

ใหเราม ี visual thinking เห็นส่ิงตางๆหรือคิดเปนภาพฟา - ถาเปรียบเทียบก็เหมือนกับวาท่ีบานเรา

มีหนังสือพิมพอย ูหลายฉบับ photo graphic memoryเหมือนเรามีหนังสือพิมพกองรวมๆกันไว ถาเราเอาขอความในหนังสือพิมพมาพิมพลงบนคอมพิวเตอรแลวจัดหมวดหม ูใหกับมัน มันก็จะเปนขอมูลในแตละชุดแตถาเราเอามาท้ังกอน (photo graphic memory )มันเอามาทําอะไรตอไมได photo graphic memoryเปนความจําระยะส้ัน แตความคิดเปนเหตุเปนผลเปนความจาํระยะยาว

170

§ฟา -แตชวงหลงัผมจําเปนเหตผุลมากกวาพอ - อันนั้นมันเปนความร ูข้ันสูงท่ีไมสามารถ

จําไดในเสต็ปเดียว เวลาอย ูกับเด็กท่ี มีความจําสูงความคดิสรางสรรคเยอะ คาํถามท่ีมาจากเขาจะเยอะถาเราไมเขาใจเราจะหงดุหงดิ§ ตอนเดก็เลนบทบาทสมมุตเิยอะไหมพอ - นอยมาก ความท่ีเปนเด็กฉลาด อะไรท่ี

เปนแฟนตาซจีะแยกออก จินตนาการมนัแยกออกหลายลักษณะ เปนแฟนตาซี ซึ่งมีลักษณะเปนเทพนิยายเขาคอนขางจะหลุดออกจากชุดจินตนาการชุดนี้ เร็วแฟนตาซเีขาส้ัน เลนไอมดแดงส ูกนัสักประมาณเดอืนนงึก็ไมเอาแลว เลิกจนิตนาการนีเ้ร็ว มนัผานตรงนัน้ไปเร็วมาก สวนใหญจะไปทางวายน้ํา เลนโขน วาดรูป

ฟา - วายน้าํมนัเหมอืนเรากระโดดลงสระไปแลวกม็ีเราคนเดียว อย ูกบัตัวเอง

พอ - เดก็วายน้าํเกงนีจ่ะมีสมาธิแมน เพราะมันตองจัดวางจังหวะและทาทางขณะท่ีวาย

ฟา - วายน้าํตองมรีะยะเวลาดวย ไมใชวาย 2 -3 ท ีแลวเลิก แตตองวายจนไมเหนื่อย เชน วายคร่ึงชั่วโมงตดิตอกนัแลวไมเหนือ่ย§ โรงเรียนมีสวนในการเพาะบมเขาไหมพอ - เขาไดเขาเนิสเซอรร่ี เตรียมความพรอม

ตอนเด็ก ครูเปนชาวอังกฤษและนักเรียนสวนใหญเปน

171

ชาวตางชาติ ตอนนั้นวัย 2 ขวบ เปนวัยท่ีไดภาษาท้ังการฟงและการพูด การออกเสียงและการฟงจะไดโดยอัตโนมัติเขาไปในสมองแลวไมลืม ท่ีโรงเรียนเขาก็มีการเลนทราย ซึ่งชวยสรางจินตนาการ การปนแปงโดยการระบายสี การวายน้ํา เลนยิมนาสติก ท่ีนี่เปนท่ีเตรียมความพรอมยอดเยี่ยม เปนมาตรฐานฝร่ังโรงเรียนอนุบาลท่ีเขาเรียนตอจากนั้น ก็เปนการสอนเร่ืองอานเขียนเรียนหนังสือ ซึ่งเขาจะไมมีส่ิงเหลานี้ท่ีนี่เด็กเรียนยิมนาสติก เด็กลมอยางปลอดภัยไดตั้งแตตอน 2 ขวบ

ฟา - มีคร้ังหนึ่งท่ีพ่ีสาววิ่งลมคว่ําหนา เขาเอาสองมอืตบพ้ืนขางหนาปง เสียงดังมาก ตบปง หยดุเลยหนาไมกระแทก ผมมหัศจรรยมาก อกีคร้ังพ่ีสาวตกบันไดลงมา เขามวนหนาลงมา ไมบาดเจ็บเลย เขาเก็บคองอเขาแลวมวนลงมา นี่เปนยิมนาสติกท่ีได§ ตอนประถมฟาเรียนท่ีอสัสัมชญั ทําไมเลอืก

โรงเรียนนี้ ไดขาววาวิชาการแนนมากพอ- หลักความจริงท่ีผมร ู คือผมเรียนโรงเรียน

คาทอลิกมา ตั้งแต ป.1- ป.4 มันทําใหเราเรียนร ูถึงความอดทน แตเราก็ตองเส่ียงกับไมเรียวดวยนะ ฉะนั้นการบานตองทํา หนังสือตองอาน ศัพทตองทอง ทําเลขผิดถูกต ีทําเกินก็ตี ทําขาดก็ตี มันทําใหเด็กเปะ โดยท่ีเรานั่งอมยิ้มอย ู ทําใหเด็กเขาระเบียบเอง เด็กเล็กนี่ถาไมมคีนตไีมทํา

172

§ ไมคิดวาลูกควรเรียนในบรรยากาศเลนๆหรือคะ

พอ - ถาเลนก็เละเลย เด็กท่ีเรียนในแนวสาธิตพอข้ึนมัธยม 1 ไมยอมเรียนเยอะ สําหรับเด็กเล็กแลวคือวินัย ถาในเชิงวิชาการความร ูตองตอนมธัยม 1-6 ซึง่กอนหนานีเ้ดก็ตองมวีนิยั วนิยัมนัมากบัความอดทน ในตอนเล็กๆ เปนการเรียนแบบใชความจาํ แตพอมธัยมมนัเร่ิมคดิแลว ถาเดก็ไมถูกปูพ้ืนฐานมาด ีไมมจีนิตนาการ มนัจะคดิไดไมดี§ ความสามารถของเขาในวันนี ้ มองพัฒนาการ

ทางความคดิของเขาแลว มันมาอยางไรพอ - มนัเปนเร่ืองคอยๆสะสม เราตองสอนใหลูก

เราจบัสังเกตถึงส่ิงท่ีพบเห็น หาเหตผุล จากการท่ีผมเปนนักเรียนแพทย เราถูกฝกใหแกปญหาแบบ problemOriented ตัง้ปญหาข้ึนมาแลวหาคาํตอบ เหมอืนกบังานวจิยัท่ีเราตองตั้งโจทยข้ึนมาแลวตอบโจทยนั้น เราตองทําการวเิคราะหปญหา จากนัน้กไ็ปหาแหลงขอมลู คดิทดลองแกปญหา การบันทึกทํารายงาน นาํเสนอ ถาเล้ียงลูกแบบนี้ก็จะชวยใหความคิดของลูกเราเปนระบบ ผมใชการเรียนแพทยมาประยกุต เดก็เล็กกทํ็าเบา ๆ พอโตหนอยโจทยของเรากย็ากข้ึน

173

§ มีการใชวิธีทาทายใหลกูคดิไหมพอ - ก็เร่ือยๆ เวลาเขามาถามวาโจทยเลขขอนี้

ทํายังไง ผมจะตอบวาพอเองก็ไมร ูเหมือนกัน ลูกลองคิดดูกอน ผมจะไมทําการบานให แตจะแนะนําวามันอย ูในเร่ืองนั้นเร่ืองนี้§ ความร ูทางวิชาการของฟาจะปรากฏชัด

ตอนชวงมัธยมพอ - มันเปนเร่ืองสะสมมา อยางมัธยม 1

เขาจะเรียนวชิาการของ 1-3 พอมเีวลาเหลือ เขาสามารถเตรียมตัวไปแขงขันสอบโอลิมปค หรือเขาโครงการวิจัยของสวทช. พอข้ึนม.2-3 กําลังความร ูท่ีเขามมีันก็ขยายข้ึนไปอีก เหมือนเคร่ืองขยาย ยิ่งใสก็ยิ่งดัง ถาเด็กไมพรอม เราไปใสเคร่ืองขยายเสียงกอ็ ูอี้§ กรณีของฟานี่เปนพรสวรรคหรือพรแสวง

ของเขาพอ - ท้ังสองอยาง คอมพิวเตอรท่ีดีก็ตองมี

โปรแกรมเมอรท่ีดี§ จากงานสัมภาษณฟาดมูคีวามตัง้ใจสูงในการเรียนร ูหรือทําส่ิงใดส่ิงหนึง่

และสามารถประคองความตั้งใจใหอย ูไปจนจบ ไมลมกลางคันเสียกอน

174

ฟา- เรารักเราชอบเราจึงทํา ถาถูกบังคับใหทําในส่ิงท่ีไมอยากทําเรากไ็มทํา เราทําเพราะเราชอบ§ ทักษะทางคณติศาสตรท่ีเลศินีม้ายงัไงพอ- เราอยากใหลูกเกงคณิตศาสตรเรากส็งไปแขง

เขาจะแพอยางมากมาย เรากจ็ะอธิบายวาเขาแพเพราะอะไรเขาแพเพราะวาเขายังร ูนอย จัดสรรการเรียนเพ่ิมเติมแลวไปแขง เมือ่เขาแขงชนะ ตอนนีก้ต็ดิลมแลว มนัเปนกศุโลบาย อยางใหเขาไปเรียนวายน้าํ เรากไ็มไดใหเขาเรียนแควายเปน แตเราจดัสรรโคชใหเขา ทําใหลูกเราวายน้ําสวย วายน้ําเกง วายน้ําเร็ว

ฟา- เดิมท่ีตอนชวงประถมจะมีชวงท่ีผมเรียนคณิตศาสตรไมร ูเร่ือง โชคดไีดพบอาจารยทานหนึ่งทําใหผมเขาใจ เมือ่เขาใจแลวมนักไ็มยาก จากนัน้คณิตศาสตรเรียนแคไหนก็ไมเคยยากเลย ผมทําไดเร่ือยๆ ก็เลยร ูสึกชอบ ทําใหผมอยากร ูมากข้ึนเร่ือยๆ§ เครียดไหมเวลาเรียนฟา- ไมนะครับ ผมเรียนเพราะผมอยากเรียน

มากกวา ครูหมดแรงสอนไปกอน ผมยังอยากเรียนอย ูเลย คือพอเราเขาใจ เราก็สนุก เราก็มีความสุขกับส่ิงท่ีเราร ู เรากอ็ยากร ูเพ่ิม เมือ่ร ูและร ูวาเราทําได กเ็กดิความภาคภูมิใจ พอถึงระดับหนึ่งความภูมิใจเหลานี้มนักไ็มมคีวามหมายแลว แตความหมายท่ีเพ่ิมข้ึนมากกวานัน้ก็คอืความสวยงามของวชิานัน้ในตัวของมนัเอง

175

§ ท่ีมากวาจะมาถงึโครงการกิง้กอืพอ - ท่ีมามันไกลมาก ไมใชส่ิงท่ีสรางกันมา

ภายใน 2 -3 ป ผมโชคดีในเร่ืองความชางสังเกตคดิหาคาํตอบโดยตวัเองผานกระบวนการทางวทิยาศาสตรเปนการทําวจิยั ซึง่ผมทํามาตัง้นานแลว ตัง้แตประถมแลวผมอย ูในกล ุมทําโครงงานเชนการทําเฟรนชฟรายกนิดวยน้ําผลไม หรือการทําโครงงานแมเหล็ก เปนงานเด็กๆงายๆ แตมันเปนจุดเร่ิมตน พอข้ึนมัธยม ทําใหผมคิดแบบหาคาํตอบหรือคดิท่ีจะไปทําโครงงานมากข้ึน โชคดท่ีีตอน ม.2-3 เขาโครงการของสวทช. ไดเขาไปทํางานวจิยัดูวาผ ูใหญเขาทําโครงงานอะไรบาง ทําใหไดเรียนร ูกระบวนการ ทําใหเราตัง้คาํถามมากข้ึน และชางสังเกตมากข้ึน ปแรกทางสวทช. เขาจะจัดสรรงบใหเราไปทําโครงงานข้ึนมา เราก็ตองพยายามคิดวาเราสนใจอะไรเร่ืองท่ีเราชอบและอยากจะทํา มันทําใหเราฝกการคนการคิด มีขอสังเกตคืออาจารยในคายก็จะบอกวาผมเปนคนท่ีถามเยอะ เชน ทําไม เพราะอะไร ท่ีจริงคายนี้ก็คร้ังละ 2 สัปดาห ปหนึ่งเขา 3 คร้ัง แตมันสรางแรงบันดาลใจใหเราอยากทําแบบนกัวจิยัเขาทํางานกนัจริงๆมนัทําใหเราเห็นโลกกวางข้ึน เราร ูวามนัทําอยางนีไ้ดดวยคิดอยางนี้ ทําอยางนี้ก็ได บางงานวิจัยท่ีผมเห็นแลวประทับใจมาก มันงายๆแตผลของมันก็ยิ่งใหญ ซึ่งทําใหผมยอนกลับมาคดิวา เอะ งานแบบนีเ้ราเองกค็ดิไดนีน่า

176

เรากส็ามารถถามคาํถามเหลานัน้ได แตทําไมเราไมถามเร่ิมจับไดวาทุกอยางมันสามารถเปนงานวิจัยไดหมดแมแตเร่ืองใกลตวั§ ใหลองเลากระบวนการคดิของโครงงานนี้ฟา - ส่ิงท่ียากท่ีสุดคือการตั้งคําถามคร้ังแรก

วาเราตองการทําอะไร เมื่อร ูคาํถามแนนอนแลว เราจะร ูวาจะทําอะไรตอ คร้ังแรกท่ีตั้งคําถามนั้น กวาเราจะตั้งคําถามไดมันมีหลายองคประกอบ เราตองฝกการสังเกตจากการทําโครงงาน ( 6 ป) ความจํา (ความร ู)ท่ีเราจัดหมวดหม ูไว วิธีการเรียนผมจะไมจําเปนกอนๆแตจะฟงใหเขาใจแลวจดเทาท่ีตัวเองจะเขาใจได คือเราจะจัดระเบียบความร ูเพ่ือท่ีจะใหมันเก็บอย ูในระบบความคิดของเรา เพ่ือท่ีเราจะดึงออกมาใช มาประกอบกับความคิด ความร ูท่ี เราสนใจ คําถามแรกจึงไมใชเร่ืองงาย มนัจะตองมีพ้ืนฐานท่ีเราสะสมมา§ จากคาํถามแรก แลวเรามีกระบวนการอะไรตอฟา - ก็เฝาคิดเฝาสังเกต เมื่อมันไมพบคําตอบ

ก็เร่ิมถามหรือหาความร ูเขามาเสริม ก็เอาขอมูลเหลานัน้มาคดิตอ จนเกิดเปนโครงงานข้ึน

177

§ จากท่ีเลามาจะเห็นวาทางบานจะเปนกองหนนุท่ีสําคญั

พอ - เพราะไดหาชองทางใหเขาและเลือกสรรส่ิงท่ีดใีหคอืเรามองวาใน 1 ชัว่โมงเทากนัตองดท่ีีสุด คณุภาพดีท่ีสุด§ เด็กอื่นๆจะพัฒนาตนเองใหมีความร ูความ

สามารถนัน้ไดไหมพอ - ได แตตองลงทุนลงแรงเยอะ พอแมตอง

เอาใจใส§ ฟามีความเกงติดตัวมาเปนตนทุน คุณพอ

คดิวาการเลีย้งแบบเลอืกสรรส่ิงท่ีดท่ีีสุดให หรือปลอยใหเขาเรียนตามธรรมชาต ิ

พอ - ถาปลอยตามธรรมชาติไดมากสุดก็เทาผมแตตอนนี้เขาเกงกวาผมหลายสิบเทา เพชรท่ีเจียระไนไมดมีนักเ็ปนเพชร อาจจะไวใชตดักระจก หรือขุดบอน้าํมนัแตถาเจียระไนดีๆมันข้ึนแหวนได มันคนละความหมายของเพชร§ กระบวนการเลีย้งดแูบบไหนท่ีทําใหเขาเผย

ความเปนเพชรในตวัออกมาพอ - เราใหเขามเีวทีแสดงออก ส่ิงท่ีผมชอบมาก

คอืเขาพูดวา ส่ิงท่ีพอพูดเปนความคิดเห็นของพอ ส่ิงท่ีแมพูดเปนความคิดเห็นของแม ส่ิงท่ีทําและเลือกทําเปน

178

ความคดิเห็นของผม ใช ส่ิงท่ีคณุเลือกทําคณุตองรับผดิชอบไมวาจะดหีรือไมด ี อะไรท่ีจะเกดิข้ึนกต็องยอมรับมนั§ พอใจท่ีพอแมเลีย้งดเูราแบบนีไ้หมพอ - ทําไมจะไมพอใจครับ ผมพอใจ พอแมให

ผมไดทําในส่ิงท่ีผมชอบตั้งเยอะ ใหอิสระ ใหผมเลือกตอนผม 9 ขวบ อยากจะบวช พอแมกพ็าไปบวช

ในการเลีย้งดลูกูเราใหประสบผลสําเร็จผมวาเราตองร ูจักลูกของเรากอน สนับสนุนสวนท่ีเขาตองการใหเขามีความคิดเปนของตนเอง เนนการสรางสรรคในส่ิงท่ีเขาอยากทํา การเขาถึงแหลงขอมูล เชนโครงการวิจัยของสวทช. ถาโรงเรียนสนใจก็ตองเปดใหเด็กของตนเขาไปมีโอกาส นาเสียดายคือสวทช.เปรียบเหมือนสถานีโทรทัศนท่ีสงขาวสารออกไป แตทุกคนปดทีวหีมดเลย

ฟา - เปนเร่ืองของระบบจริงๆ สวทช. เปนเร่ืองท่ีไมเกี่ยวกับแนวหลักของโรงเรียน ผมภูมิใจนะท่ีผมบอกกับเพ่ือนๆหลายคนวามีโครงการนี ้ หลายคนก็ตามเร่ืองแลวเขาไดเขาไปซึ่งเขาก็ชอบ และคนพบวาจริงๆ ตัวเองกไ็มไดตองการเปนหมอแลว คอืคนพบวาตวัเองตองการอะไร

พ อ - อยางฟานีต่อนเดก็ๆ อยากเปนหมอ แตพอเขาโครงการนีแ้ลวเปล่ียนใจ อยากใหครูตองทําตรงนีด้วย

179

คือ ชวยใหเด็กไดมีโอกาสเลือกและคนพบศักยภาพของตนเอง

แนนอนวาจารุพลนั้นเกิดมาพรอมอัจฉริยภาพท่ีติดตัวเขามา บางคนอาจจะเรียกมันวาพรสวรรค แตพรสวรรคนีอ้าจไมฉายแววเจดิจรัส หากไมใชเพราะพรแสวงในตวัของจารุพลท่ีอดทนและทํางานหนกัในส่ิงท่ีเขารัก โดยมีครอบครัวและครูบาอาจารยท่ีคอยเจียระไนใหเพชรเมด็งาม “เพชรท่ีเจยีระในไมดมีนักเ็ปนเพชร อาจไวใชตดักระจก หรือขุดบอน้าํมนั แตถาเจยีระไนดีๆ มนัข้ึนแหวนไดมนัคนละความหมายของเพชร”

180

181

ท่ีปรึกษา

นายแพทยสุจริต สุวรรณชพีท่ีปรึกษากรมสุขภาพจิต

นายแพทยหมอมหลวงสมชาย จักรพันธ ุอธิบดกีรมสุขภาพจติ

นายแพทยอภิชยั มงคลรองอธิบดกีรมสุขภาพจติ

นายแพทยวชริะ เพ็งจันทรรองอธิบดกีรมสุขภาพจติ

นายแพทยเสรี หงสหยกรองอธิบดกีรมสุขภาพจติ

แพทยหญิงศุภรัตน เอกอศัวนิผ ูอํานวยการสํานักพัฒนาสุขภาพจติ

นางสุชาดา สาครเสถียรรองผ ูอาํนวยการสํานกัพัฒนาสุขภาพจติ

182

คณะทํางาน

นางสาวสมพร อินทรแกวหัวหนากล ุมงานพัฒนาระบบงานสุขภาพจติประธานคณะทํางาน

นางเยาวนาฎ ผลิตนนทเกียรตินักจิตวิทยา 8คณะทํางาน

นางสาวกาญจนา วณิชรมณียนักจิตวิทยา 8คณะทํางาน

นางสาววิไล เสรีสิทธิพิทักษนักจิตวิทยา 8คณะทํางาน

นางสาวจฑุาธิป วชัรานนทนักวิชาการสาธารณสุข 7คณะทํางาน

183

นางสาวภัคนพิน กิตติรักษนนทนักวิชาการสาธารณสุข 7คณะทํางาน

นางสาวสิริกุล จุลคีรีนักจิตวิทยา 7คณะทํางาน

นางสาวนันทนภัส ประสานทองนักวิชาการสาธารณสุข 6คณะทํางาน

นางสาวพัชริน คณุค้าํชูนักวิชาการสาธารณสุข 6คณะทํางาน

นางสาวอมรากลุ อนิโอชานนทนักจิตวิทยา 8คณะทํางานและเลขานกุาร

184

ผ ูสัมภาษณ

นางสาวพาฝน ศุภวานิช บริษัท จีโอเมทริค จํากัดนางสาวสุวรรณี แซล้ิม บริษัท จีโอเมทริค จํากัดนายพฤหัส พหลกุลบุตร บริษัท จีโอเมทริค จํากัดนางสาวเรืองพิลาศ ธรรมวเิศษ บริษัท จีโอเมทริค จํากัด

185

186