word/PSO/Nowy folder/PRZEDMIOTO… · Web vie
Transcript of word/PSO/Nowy folder/PRZEDMIOTO… · Web vie
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY w Szkole Podstawowej nr 3 w Działdowie.
Przedmiotowy System Oceniania z przyrody określa zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów z tego przedmiotu w Szkole Podstawowej nr 3 w Działdowie zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. ze zmainami w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (DZ. U. Nr 83. poz. 562 ze zm.) oraz Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania w Szkole Podstawowej nr 3 w Działdowie. Wymagania edukacyjne wynikają z Podstawy programowej kształcenia ogólnego opracowanej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej z 28 sierpień 2012 r. oraz realizowanego programu nauczania nr DKW – 4014 – 165/99.
1. Obszary podlegające ocenie.
prace pisemne: sprawdziany godzinne (prace klasowe, testy), sprawdziany krótkie (10-15min.),
odpowiedzi ustne, prace domowe, praca w grupach, praca na lekcji, aktywność, prace długoterminowe (gromadzenie okazów, wykonywanie zielników, plansz, pomocy do lekcji), przygotowanie do lekcji, zeszyt ćwiczeń, prace nieobowiązkowe – będące samodzielną uczniowską propozycja poszerzenia wiadomości i umiejętności, osiągnięcia w konkursach szkolnych i innych, inne formy kontroli ustalone przez nauczyciela i uzgodnione z uczniami.
2. Sposoby sprawdzania
Sprawdziany godzinne – obejmują partię materiału z jednego działu. Zapowiedziane są, co najmniej na tydzień przed planowanym terminem. Wszelkie sprawdziany nauczyciel ma obowiązek sprawdzić i omówić w ciągu dwóch tygodni. Uczeń otrzymuje do wglądu sprawdzoną pracę i ma prawo do zgłoszenia zastrzeżeń, a nauczyciel uwzględnia je w uzasadnionych przypadkach.
Sprawdziany krótkie – mogą być niezapowiedziane i obejmują zakres wiadomości i umiejętności z trzech ostatnich lekcji. Jeżeli są zapowiedziane, to zakres podany jest przez nauczyciela. Sprawdziany nauczyciel przechowuje w szkole do końca roku szkolnego.
Odpowiedzi ustne obejmują tematy z 3 ostatnich lekcji. Uczeń ma obowiązek przystąpienia do wszystkich kontrolnych prac pisemnych i
odpowiedzi ustnej. Praca domowa, przygotowanie do lekcji, posiadanie zeszytu ćwiczeń, oceniane jest na bieżąco. Ocenia się także aktywność ucznia na lekcji, jego pracę indywidualną i w grupie.
3. Sposób oceniania
Prace pisemne (sprawdziany) oceniane są według skali punktowej określonej przez nauczyciela i przeliczane są skalą procentową odpowiadającą skali ocen:
100% – ocena cel (6) 99% - 90% - ocena bdb. (5) 89% - 75% - ocena db (4) 74% - 50% - ocena dst (3) 49% - 31% - ocena dop (2) 30% - 0%- ocena ndst (1)
Dopuszcza się stosowanie przy ocenach cząstkowych plusów(+) i minusów (-). Plus (+) oznacza bardzo dobre opanowanie wiedzy i umiejętności na danym poziomie edukacyjnym, minus (-) zaś bardzo słabe.
Ocenę celującą (6) może otrzymać uczeń za poprawne odpowiedzi na wszystkie pytania i polecenia, wykonanie zadań dodatkowych, trudnych i wykraczających poza program nauczania, ponadto za udział w konkursie przedmiotowym, wykonanie doświadczenia, przygotowanie lekcji lub pomocy dydaktycznej, prace długoterminowe.
Testy poziomowane oceniane będą na zasadzie zaliczania kolejnych poziomów nauczania.
Odpowiedzi ustne oceniane są w następujący sposób: Uczeń otrzymuje dwa pytania z zakresu wiadomości podstawowych. Brak odpowiedzi – uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. Odpowiedź na jedno z nich jest równoznaczne z wystawieniem oceny dopuszczającej, a na dwa pytania- dostatecznej lub z prawem do odpowiedzi na dwa trudniejsze pytania z poziomu ponadpodstawowego. Jeżeli uczeń zaliczy poziom podstawowy i odpowie na jedno pytanie z poziomu ponadpodstawowego- otrzymuje ocenę dobrą, a jeśli na dwa pytania- ocenę bardzo dobrą. Dopuszcza się możliwość krótkich odpowiedzi (1 pyt.). Odpowiedź poprawna „+”, odpowiedź niepoprawna „-”. Trzy plusy
– ocena bdb., trzy minusy – ocena ndst.
Na ocenę mają także wpływ: samodzielność odpowiedzi, znajomość zagadnienia, kultura języka. Nie odpytuje się ucznia bezpośrednio po jego dłuższej nieobecności w szkole, chyba, że uczeń sam zgłosi się do
odpowiedzi. Ocenę za pracę w grupie może otrzymać cała grupa lub indywidualni uczniowie. Ocenie podlegają umiejętności:
-planowania i organizowania pracy grupowej -efektywnego współdziałania -wywiązywania się z powierzonych ról -rozwiązywania problemów w twórczy sposób.
Zeszyt ćwiczeń oceniany jest pod względem poprawności merytorycznej wykonywanych ćwiczeń i staranności. Aktywność na lekcji oceniana jest na bieżąco znakiem (+). Trzy znaki (+) równa się ocenie bdb.
W ciągu semestru uczeń uzyska, co najmniej jedną ocenę za odpowiedź ustną, za prace wykonane w zeszycie ćwiczeń oraz za prace klasowe, po każdym zrealizowanym dziale.
Najważniejsze są oceny : - ze sprawdzianów, zadań klasowych, kartkówek i z odpowiedzi. Druga z kolei kategoria ważności to oceny z : - zadań domowych, aktywności.
4. Poprawa ocen. Uczeń ma prawo do poprawy każdego godzinnego sprawdzianu, z którego otrzymał ocenę dostateczną lub niższą, w
formie i terminie ustalonym z nauczycielem, nie dłuższym jednak niż 14 dni. W szczególnych przypadkach nauczyciel może określić inny termin (np. z powodu choroby ucznia lub nauczyciela). Poprawa jest dobrowolna i odbywa się tylko raz. Ocena z poprawy jest ważniejsza od oceny ze sprawdzianu, ale obie wstawione są do dziennika lekcyjnego.
Sprawdziany krótkie i odpowiedzi ustne nie podlegają poprawie.
Wobec uczniów, którzy posiadają specjalistyczne opinie Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej wymagania edukacyjne będą dostosowane do zaleceń ww. poradni, a w sytuacjach uzasadnionych stworzone zostaną indywidualne warunki poprawy wyników i nadrobienia braków.
5. Informowanie o ocenach
Nauczyciel, na początku roku szkolnego, informuje uczniów i rodziców (opiekunów) o wymaganiach edukacyjnych wynikających z realizowanego programu nauczania oraz o sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów. Każda ocena jest jawna i wystawiana według ustalonych kryteriów. Sprawdziany nie są oddawane do domu ucznia. Jeżeli rodzic zgłosi chęć zapoznania się z pracami swego dziecka, w
ustalonym terminie nauczyciel udostępnia wgląd do nich.
O przewidywanych ocenach rocznych, czy semestralnych oraz zagrożeniu oceną niedostateczną uczeń informowany jest ustnie, a jego rodzice (opiekunowie) w formie pisemnej na miesiąc przed radą pedagogiczną klasyfikacyjną. Za pisemne poinformowanie rodzica (opiekuna) odpowiada wychowawca.
Ocena końcowa nie jest średnią arytmetyczną otrzymanych ocen, największą wagę mają oceny ze sprawdzianów.
6. Inne postanowienia Uczeń ma prawo być nieprzygotowany do lekcji bez podania przyczyny dwa razy w semestrze. Jeżeli uczeń zgłosi ten fakt
przed lekcją, otrzymuje wtedy znak „-„. Nie dotyczy to jednak lekcji, na których nauczyciel zaplanował sprawdzian. Jeżeli uczeń nie zgłosi nieprzygotowania – otrzymuje ocenę niedostateczną.
W przypadku wystąpienia poważnych przyczyn losowych, które przeszkodziły w przygotowaniu się ucznia do lekcji, również nie ponosi żadnych konsekwencji, jeżeli są one potwierdzone pisemnie lub ustnie przez rodzica (opiekuna) przed lekcją.
Nie ocenia się ucznia znajdującego się w trudnej sytuacji losowej i do trzech dni po dłuższej nieobecności w szkole.
Brak pracy domowej ,zeszytu ćwiczeń lub atlasu odnotowuje się znakiem (-). Trzeci równa się ocenie niedostatecznej.
Ogólne kryteria ocen z przyrody:Stopień celujący otrzymuje uczeń, który:- bardzo dobrze opanował wiadomości i umiejętności,- potrafi stosować wiadomości w sytuacjach problemowych,- umie formułować i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk,- proponuje nietypowe rozwiązania,- osiąga sukcesy w konkursach szczebla wyższego niż szkolny.
Stopień bardzo dobry otrzymuje uczeń, który:- w pełni spełnia wymagania z poziomu ponadpodstawowego,- potrafi biegle i samodzielnie używać sformułowań przyrodniczych,- projektuje doświadczenia i je prezentuje,- dostrzega i ocenia związki dotyczące zjawisk przyrodniczych i działalności człowieka,
- przewiduje następstwa i skutki działalności człowieka oraz przebieg procesów naturalnych w przyrodzie,- wyjaśnia je,- rozwiązuje problemy.
Stopień dobry otrzymuje uczeń, który:- spełnia wszystkie wymagania poziomu podstawowego, ponadto podejmuje udane próby rozwiązywania niektórych zadań i problemów z poziomu ponadpodstawowego,- poprawnie używa podręczników z zakresu wiedzy przyrodniczej oraz pomocy naukowych,- właściwie wykorzystuje przyrządy do obserwacji i pomiarów elementów przyrody,- korzysta z różnych źródeł informacji,- dostrzega wpływ przyrody na życie i gospodarkę człowieka,- proponuje działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego,- ocenia relacje miedzy działalnością człowieka a środowiskiem przyrody- dokonuje porównań zjawisk i elementów przyrody, posługując się terminologią przyrodniczą.
Stopień dostateczny otrzymuje uczeń, który:- spełnia wszystkie wymagania z poziomu podstawowego,- rozpoznaje i ocenia postawy człowieka wobec środowiska przyrodniczego,- obserwuje pośrednio i bezpośrednio procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym, potrafi je opisać,- posługuje sie mapa jako źródłem wiedzy przyrodniczej,- poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania przy pomocy nauczyciela typowych zadań i problemów,- potrafi korzystać przy pomocy nauczyciela z innych źródeł wiedzy.
Stopień dopuszczający otrzymuje uczeń, który:- w zakresie przewidzianym podstawą programową wykazuje się znajomością i zrozumieniem podstawowych pojęć,- rozwiązuje przy pomocy nauczyciela typowe zadania o niewielkim stopniu trudności,- przy pomocy nauczyciela potrafi korzystać z różnych źródeł informacji – mapy, globusa,- rozpoznaje i nazywa podstawowe zjawiska przyrody,- posiada, przejawiający sie w codziennym życiu, pozytywny stosunek do środowiska przyrodniczego.
Stopień niedostateczny otrzymuje uczeń , który:- nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej, które są potrzebne do dalszego kształcenia,- nie potrafi rozwiązać problemów przedmiotowych o elementarnym stopniu trudności, nawet przy pomocy nauczyciela,- nie zna podstawowych określeń przyrodniczych.- nie wyraża chęci poprawy oceny niedostatecznej cząstkowej.
Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z przyrody w klasie IV( załącznik nr1 do PSO)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
1. Lekcja organizacyjna. W jaki sposób będziemy pracować na lekcjach przyrody?
określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej; wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; podaje przykłady zajęć, na których będą obowiązywały szczególne zasady bezpieczeństwa
Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie
1. Pierwsza lekcja przyrody
2. Jak będziemy poznawać przyrodę?
wymienia źródła informacji o przyrodzie (B); korzysta z płyty dołączonej do podręcznika (D); omawia podstawowe zasady pracy i bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni przyrodniczej (B)
wymienia elementy tworzące świat przyrody (A); omawia, czym zajmuje się przedmiot przyroda (C); korzysta ze wskazanej przez nauczyciela edukacyjnej strony internetowej (D)
podaje przykłady wykorzystania pomocy dydaktycznych znajdujących się w pracowni przyrodniczej (C); wyjaśnia celowość istnienia regulaminu pracowni przyrodniczej (D)
podaje przykłady zagadnień, które będzie miał możliwość poznać na lekcjach przyrody (C); wyjaśnia zasady, którymi powinni kierować się kolekcjonerzy okazów przyrodniczych (B)
przygotowuje krótką notatkę na temat różnych informacji znajdujących się we wskazanych przez nauczyciela dodatkowych źródłach, np. atlasach, albumach, encyklopediach itp. (D)
2. Dobrze się czujemy w szkole i w domu
3. Co wpływa na dobre samopoczucie w szkole i w domu?
proponuje sposoby bezpiecznego spędzania przerw (C); wyjaśnia, na czym polega zachowanie asertywne (nie używając terminu „asertywność”) (C); podaje przykłady obowiązków domowych, które może wykonywać uczeń 4 klasy (B)
omawia sposób właściwego przygotowania miejsca do nauki (B); wymienia zasady skutecznego uczenia się (B); wymienia osoby, do których może się zwrócić uczeń mający problemy (B); podaje przykłady czynników pozytywnie i negatywnie wpływających na samopoczucie w szkole i w domu (B)
omawia zasady skutecznego uczenia się (B); wyjaśnia, dlaczego w sytuacjach trudnych warto zwrócić się o pomoc do innych (B); podaje przykłady sytuacji, w których może służyć pomocą innym (C)
omawia wpływ hałasu na samopoczucie w szkole (B); charakteryzuje czynniki wpływające na tworzenie dobrej atmosfery w szkole i w domu (C)
analizuje wybrane 2–3 cechy charakteru i zachowania, które ułatwiają lub utrudniają kontakty z rówieśnikami (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
3. Uczymy się planować
4. Dlaczego planowanie zajęć jest ważne?
analizuje przykładowy plan dnia (C); podaje przykłady form wypoczynku aktywnego (B); podaje przykłady form wypoczynku biernego (B)
omawia zasady zdrowego stylu życia (B); wyjaśnia, dlaczego należy planować codzienne czynności (B); planuje formy wypoczynku dostosowane do codziennych czynności (C)
wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia (B); konstruuje własny plan dnia (D); wyjaśnia, dlaczego ważne jest stosowanie różnorodnych form wypoczynku (D)
uzasadnia, że planowanie codziennych czynności jest elementem zdrowego stylu życia (D)
proponuje, wraz z uzasadnieniem, ciekawe formy wypoczynku dla swojej rodziny, możliwe do zrealizowania w dniu wolnym od pracy (D)
Podsumowanie działu 1
5., 6. Podsumowanie i sprawdzian z działu „Poznajemy najbliższe otoczenie”
Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika
1. Przyroda i jej składniki
7. Poznajemy składniki przyrody
wymienia 3–4 elementy przyrody nieożywionej (A); podaje 3–4 elementy przyrody ożywionej (A)
wyjaśnia znaczenie pojęcia „przyroda nieożywiona” (B); wymienia 3 składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia (A); podaje 3 przykłady wytworów działalności człowieka (B)
wymienia cechy ożywionych elementów przyrody (A); wskazuje w najbliższym otoczeniu przykłady wytworów działalności człowieka (C)
podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej (A); klasyfikuje wskazane elementy na ożywione i nieożywione składniki przyrody oraz wytwory działalności człowieka (C)
wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane elementy (B)
2. Jak poznawać przyrodę?
8. Jakimi sposobami poznajemy przyrodę?
wymienia zmysły umożliwiające poznawanie otaczającego świata (B); omawia dowolną cechę przyrodnika (C)
omawia rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata (B); wymienia cechy przyrodnika (B)
porównuje ilość i rodzaj informacji uzyskiwanych za pomocą poszczególnych zmysłów (C); określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody (B); omawia etapy doświadczenia (A)
na podstawie obserwacji podejmuje próbę przewidzenia niektórych sytuacji i zjawisk (np. dotyczących pogody, zachowania zwierząt) (D); wyjaśnia, czym jest doświadczenie (B)
przeprowadza dowolne doświadczenie wraz z zapisem wyników obserwacji (D); wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów (D)
3. Przyrządy i pomoce przyrodnika
9. Przyrządy i pomoce ułatwiające prowadzenie obserwacji w terenie
podaje nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie (A); przeprowadza obserwację za pomocą lupy lub lornetki (C); notuje 2–3 spostrzeżenia dotyczące
przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu (C); proponuje przyrządy, jakie należy przygotować do prowadzenia obserwacji w terenie (D); określa charakterystyczne cechy obserwowanych obiektów
planuje miejsca 2–3 obserwacji (C); dobiera przyrząd do obserwowanego obiektu (C)
planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie (D); uzasadnia celowość zaplanowanej obserwacji (D)
przygotowuje informacje na temat innych przyrządów służących do prowadzenia obserwacji (odległych obiektów, głębin) (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
obserwowanych obiektów (C); wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu (C)
(C)9a. Lekcja w terenie –Przyrządy i pomoce przyrodnika10. Poznajemy budowę i działanie mikroskopu
podaje przykłady obiektów, które można obserwować za pomocą mikroskopu (B); wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu (C)
omawia przeznaczenie mikroskopu (B); przygotowuje mikroskop do prowadzenia obserwacji (C)
podpisuje na schemacie poszczególne części mikroskopu (C); przeprowadza obserwację mikroskopową zgodnie z instrukcją (D)
określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu (C)
samodzielnie wykonuje prosty preparat mikroskopowy (D); przygotowuje informacje na temat mikroskopu elektronowego (D)
4. Określamy kierunki geograficzne
4. Określamy kierunki geograficzne cd.
11. W jaki sposób określamy kierunki geograficzne?
podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela głównych kierunków geograficznych (C)
podaje nazwy głównych kierunków geograficznych (C)
wyjaśnia, co to jest widnokrąg (B); omawia budowę kompasu (B)
podaje przykłady wykorzystania w życiu umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (B)
podaje historyczne i współczesne przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (D)podaje historyczne i współczesne przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (D)
12. Określamy kierunki geograficzne za pomocą kompasu i gnomonu
wyznacza kierunki geograficzne za pomocą kompasu (C)
posługując się instrukcją, wyznacza kierunki geograficzne za pomocą gnomonu (C)
omawia sposób wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą gnomonu (B)
porównuje dokładność wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą kompasu i gnomonu (D)
13. Inne sposoby wyznaczania kierunków geograficznych
rysuje różę głównych kierunków geograficznych (B)
podaje nazwy pośrednich kierunków geograficznych (A); rysuje różę głównych
wyznacza kierunki geograficzne, stosując poznane wcześniej sposoby (C)
omawia sposoby wyznaczania kierunku północnego na podstawie obserwacji obiektów
odszukuje ukryty obiekt, poruszając się według instrukcji podanej przez nauczyciela (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
i pośrednich kierunków geograficznych (B)
przyrodniczych i wytworów człowieka (C)
13a. Lekcja w terenie – Ćwiczenia w wyznaczaniu kierunków geograficznych
5. Mapa –niezbędna pomoc dla przyrodnika
14. Jak czytać mapę?
wymienia rodzaje map (A); odczytuje informacje zapisane w legendzie planu (C)
wyjaśnia pojęcie „legenda” (B); określa przeznaczenie różnych rodzajów map (B); dobiera rodzaj mapy do określonego zadania (C); rozpoznaje obiekty przedstawione na planie za pomocą znaków topograficznych (C/D)
opisuje słowami fragment terenu przedstawiony na planie (D); przygotowuje „zbiór” znaków topograficznych dla najbliższej okolicy (C)
porównuje dokładność poszczególnych rodzajów map (D); odszukuje na mapie wskazane obiekty (C/D)
rysuje fragment drogi do szkoły, np. ulicy, zmniejszając jej wymiary (np. 1000 razy), używając właściwych znaków topograficznych (D)
6. Jak się orientować w terenie?
15. Jak się orientować w terenie?
wskazuje kierunki geograficzne na mapie (C)
określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu (C)
wyjaśnia, na czym polega orientowanie mapy (B); orientuje mapę za pomocą kompasu (C)
orientuje mapę za pomocą obiektów w terenie (C)
dostosowuje sposób orientowania mapy do otaczającego terenu (D)
15a. Lekcja w terenie – Jak się orientować w terenie?
7. Obserwujemy i pielęgnujemy rośliny
16. Poznajemy zasady pielęgnacji roślin
wymienia zasady pielęgnacji roślin (B)
omawia zasady pielęgnacji roślin (B); podaje przykłady roślin stosowanych jako przyprawy do potraw (B)
rozpoznaje wybrane rośliny doniczkowe (C); wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość wymagań życiowych uprawianych roślin (D)
wymienia kilka powodów, dla których uprawiamy rośliny (B); porównuje wymagania dwóch roślin doniczkowych (np. kaktusa i paproci) (D)
prezentuje jedną egzotyczną roślinę (ozdobną lub przyprawową), omawiając jej wymagania życiowe (D)
17. Poznajemy etapy kiełkowania fasoli
na podstawie instrukcji zakłada i prowadzi uprawę fasoli (C); dzieli rośliny na drzewa,
prezentuje wyniki obserwacji rozwoju uprawianej fasoli (D); podaje przykłady drzew,
podaje nazwy etapów rozwoju rośliny (A); rozpoznaje drzewa i krzewy rosnące w najbliższym
określa warunki niezbędne do prowadzenia uprawy roślin (C); porównuje budowę zewnętrzną drzew,
przygotowuje informację na temat roślin leczniczych uprawianych w domu lub w ogrodzie (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
krzewy i rośliny zielne (B); wykonuje zielnik zawierający 5 roślin (D)
krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach (C); wykonuje zielnik zawierający 10 roślin (D)
otoczeniu (C); wykonuje zielnik zawierający rośliny rosnące na określonym siedlisku, np. na poboczach dróg (D)
krzewów i roślin zielnych (C); wykonuje zielnik zawierający rośliny rosnące w kilku różnych siedliskach (D)
17a. Lekcja w terenie –Rozpoznawanie drzew, krzewów i roślin zielnych
8. Obserwujemy i pielęgnujemy zwierzęta
18. Poznajemy zasady opieki nad hodowanymi zwierzętami
podaje przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka (B); omawia wymagania zwierzęcia hodowanego w domu lub w pracowni przyrodniczej (B); opowiada o hodowanym zwierzęciu (D)
wyjaśnia, dlaczego decyzja o hodowli zwierzęcia powinna być dokładnie przemyślana (D); omawia zasady opieki nad zwierzętami (B)
określa cel hodowli zwierząt (B); wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu (B); wskazuje źródła informacji na temat hodowanych zwierząt (C)
formułuje apel do osób mających zamiar hodować zwierzę lub podarować je w prezencie (D)
przygotowuje ciekawostki i dodatkowe informacje na temat zwierząt (np. najszybsze zwierzęta) (D)
Podsumowanie działu 2
19., 20. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika”
Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych
1. Woda występuje w trzech postaciach
21. Poznajemy stany skupienia wody
wymienia stany skupienia wody w przyrodzie (A); podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia (B); odczytuje wskazania termometru (C)
omawia budowę termometru (B); przeprowadza, zgodnie z instrukcją, doświadczenia wykazujące wpływ: – temperatury otoczenia na parowanie wody (C),– wielkości powierzchnina parowanie wody (C);wyjaśnia pojęcia: parowanie i skraplanie wody (B)
wyjaśnia zasadę działania termometru (B); formułuje wnioski do przeprowadzonych doświadczeń (D)
dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu (D)
wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji (D)
2. Kiedy woda 22. Obserwujemy podaje warunki przeprowadza formułuje wnioski dokumentuje uzasadnia, że obieg wody
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
zamarza, kiedy lód się topi?
zmiany stanu skupienia wody w przyrodzie
krzepnięcia wody (B); podaje nazwy przemian stanów skupienia wody (C); przyporządkowuje stany skupienia wody do właściwych przedziałów temperaturowych (B)
doświadczenie wykazujące zmianę objętości wody podczas krzepnięcia (C); przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ temperatury na proces topnienia (C); obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne występujące w Polsce (C)
z przeprowadzonych doświadczeń (D); rysuje schemat przedstawiający zmiany stanu skupienia wody (C)
doświadczenia według poznanego schematu (D)
w przyrodzie pozwala zachować jej stałą ilość na Ziemi (może zaproponować doświadczenie) (D); omawia obieg wody w przyrodzie (B)
3. Obserwujemypogodę
23. Poznajemyskładniki pogodyi sposoby ichpomiaru
wymienia składniki pogody (A);rozpoznaje rodzaje opadów (C)
zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną (C); na podstawie obserwacji określa stopień zachmurzenia nieba (C); omawia sposób pomiaru ilości opadów (B); podaje nazwy osadów atmosferycznych (B); określa jednostki, w których wyraża się składniki pogody (B)
wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych (A); omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu roku (B); omawia sposób powstawania chmur (B); rozróżnia rodzaje osadów atmosferycznych (C)
analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych (C); wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów (D); rozpoznaje rodzaje chmur (D)
wykazuje związek rodzajów chmur z możliwością wystąpienia opadów (B); wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi (D)23a. Lekcja
w terenie – Obserwacja i pomiar składników pogody
4. Skąd się bierzewiatr?
24. Badamy obecność powietrza i ciśnienia atmosferycznego
przyporządkowuje nazwy 3 przyrządów do rodzajów obserwacji meteorologicznych (C)
przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność powietrza (C); podaje nazwę jednostki pomiaru ciśnienia (A); przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność ciśnienia atmosferycznego (C); podaje nazwę jednostki, w której wyraża się prędkość wiatru (A)
wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne (B); formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń (D)
dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu (D); wyjaśnia, jak powstaje wiatr (B)
omawia związek zmian ciśnienia atmosferycznego z aktywnością psychofizyczną człowieka (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
25. Wiatr i jego pomiar
odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody (C); prowadzi kalendarz pogody na podstawie obserwacji wybranych składników pogody (C)
na podstawie instrukcji buduje wiatromierz (C); dokonuje pomiaru składników pogody – prowadzi kalendarz pogody (C)
omawia budowę wiatromierza (B); przygotowuje możliwą prognozę pogody na dzień następny dla swojej miejscowości (C)
na podstawie obserwacji określa kierunek wiatru (C)
przygotowuje informację na temat rodzajów wiatru (C)
5. Słońce zmienia położenie nad widnokręgiem
26. Jak zmienia się położenie Słońca nad widnokręgiem?
wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca (B)
omawia pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem (B); wskazuje zależności między wysokością Słońca a długością cienia (C)
omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia (B); wyjaśnia, czym są górowanie Słońca i południe słoneczne (B)
omawia zmiany długości cienia w ciągu dnia (B)
podaje przykłady praktycznego wykorzystania wiadomości dotyczących zmian temperatury i długości cienia w ciągu dnia (np. wybór ubrania, pielęgnacja roślin, ustawienie budy dla psa) (B)
6. Obserwujemy pory roku
27. Jak zmienia się pogoda i przyroda w ciągu roku?
wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku (A); podaje po 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku (C); proponuje sposoby opieki nad zwierzętami w okresie zimy (C)
wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe (B); omawia cechy pogody w poszczególnych porach roku (B)
omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku (B)
porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia w poszczególnych porach roku (C)
wymienia fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności (A)
27a. Lekcja w terenie – Jak zmienia się pogoda i przyroda w ciągu roku?
Podsumowanie działu 3
28., 29. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych”
Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
1. Wspólne cechy organizmów
30. Poznajemy budowę i czynności życiowe organizmów
wyjaśnia pojęcia: organizm jednokomórkowy, organizm wielokomórkowy (B); odróżnia organizmy jednokomórkowe od wielokomórkowych (C); omawia dwie wybrane czynności życiowe organizmów (B)
podaje charakterystyczne cechy organizmów (B); rozpoznaje na ilustracji wybrane organy/narządy (C); wymienia czynności życiowe organizmów (A)
omawia hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych (B); charakteryzuje czynności życiowe organizmów (C); omawia cechy rozmnażania płciowego i bezpłciowego (B)
podaje przykłady różnych sposobów wykonywania tych samych czynności przez organizmy (np. ruch, wzrost) (C); porównuje rozmnażanie płciowe i bezpłciowe (C)
przygotowuje informacje na temat najmniejszych i największych organizmów żyjących na Ziemi (D)
2. Różnorodność organizmów
31. W jaki sposób uporządkowano organizmy?
omawia cechy przedstawicieli dwóch dowolnych królestw organizmów (B)
podaje nazwy królestw organizmów (A); omawia cechy roślin, zwierząt i grzybów (B); opisuje wybranych przedstawicieli roślin, zwierząt i grzybów, uwzględniając środowisko, w którym żyją (C)
omawia cechy przedstawicieli poszczególnych królestw organizmów (B); charakteryzuje królestwo protistów (B)
porównuje sposoby odżywiania się roślin, zwierząt i grzybów (C)
uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów (C); charakteryzuje wirusy (C); wymienia nazwy jednostek systematycznych (A); omawia zasady nazewnictwa organizmów (B); przygotowuje informacje na temat długości życia wybranych organizmów (żyjących najdłużej i najkrócej) (D)
3. Organizmy różnią się sposobem odżywiania
32. Jak odżywiają się rośliny i dla jakich organizmów są pożywieniem?
przyporządkowuje podane organizmy do grup troficznych (samożywne, cudzożywne) (B); podaje przykłady organizmów cudzożywnych (B)
dzieli organizmy na samożywne cudzożywne (C); podaje przykłady organizmów roślinożernych (B)
wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny (B); wymienia cechy roślinożerców (B)
omawia sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny (B)
przygotowuje informacje na temat pasożytnictwa w świecie roślin (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
33. W jaki sposób zdobywają pokarm zwierzęta mięsożerne i wszystkożerne?
wymienia przedstawicieli mięsożerców żyjących w Polsce (B); wymienia przedstawicieli wszystkożerców (B); wymienia, na podstawie ilustracji, charakterystyczne cechy drapieżników (B)
dzieli mięsożerców na drapieżniki i padlinożerców (B); wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność (B)
podaje przykłady zwierząt odżywiających się szczątkami glebowymi (B); wymienia przedstawicieli pasożytów (B)
określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi (C); wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo (B)
przygotowuje informacje na temat pasożytnictwa w świecie bakterii, grzybów, protistów (D)
4. Zależności pokarmowe w przyrodzie
34. Poznajemy zależności pokarmowe między organizmami
układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów (C)
wyjaśnia, czym są zależnościpokarmowe (B); podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego (A)
wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego (B); wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa (B)
uzasadnia, że rośliny nie mogłyby istnieć bez obecności zwierząt (D)
podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt (C); uzasadnia, że zniszczenie jednego elementu przyrody może doprowadzić do wyginięcia innych (D)
Podsumowaniedziału 4
35., 36. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia”
Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka1. Odżywianie się 37. Poznajemy
składniki pokarmudzieli pożywienie ze względu na pochodzenie (B); podaje przykłady produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (C); omawiaznaczenie wody dla organizmu (B)
wymienia składniki pokarmowe (A); podaje przykłady produktów zawierających duże ilości białek, cukrów, tłuszczów (B)
omawia rolę składnikówpokarmowych w organizmie (B); wymienia produkty zawierające sole mineralne (B)
omawia rolę witamin (B); omawia skutki niedoboru i nadmiernego spożycia poszczególnych składników pokarmowych (B); wymienia wybrane objawy niedoboru jednej z poznanych witamin (B)
przedstawia krótkie informacje na temat sztucznych barwników, aromatów identycznych z naturalnymi, konserwantów znajdujących się w żywności (D)
38. Poznajemy zasady przygotowywania i spożywaniaposiłków
omawia zasady przygotowywania posiłków (B)
wymienia zasady spożywania posiłków (B)
wyjaśnia, na czym polega estetyczne nakrycie stołu (B)
na podstawie analizy piramidy pokarmowej układa dzienny jadłospis dla ucznia 4 klasy (D)
przedstawia krótkie informacje na temat wpływu napojów energetyzujących na organizm człowieka (D); omawia objawy i skutki anoreksji (B)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
2. Trawieniei wchłanianiepokarmu
39. Jak przebiega trawienie i wchłanianie pokarmu?
wskazuje na modelu położenie poszczególnych narządów przewodu pokarmowego (C); wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm (B); uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem (C)
wymienia narządy budujące przewód pokarmowy (B); omawia rolę układu pokarmowego (B); omawia zasady higieny układu pokarmowego (C)
opisuje drogę pokarmu w organizmie (B); omawia, co dzieje się z pokarmem po zakończeniu trawienia (B)
wyjaśnia rolę enzymów trawiennych (B); wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu (B)
omawia rolę narządów wspomagających trawienie (B); wymienia czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki (A)
3. Krążenie krwi 40. Jaką rolęodgrywa układkrwionośny?
wskazuje na schemacie serce naczynia krwionośne (C);mierzy puls (D); liczy ilość uderzeń serca na minutę (D)
omawia rolę serca i naczyńkrwionośnych (B); omawiarolę układu krwionośnegow transporcie substancjiw organizmie (C)
wymienia funkcje układukrwionośnego (B); wyjaśnia,czym jest tętno (B); proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego (D)
wyjaśnia, jak należy dbaćo układ krwionośny (B);podaje przykłady produktów żywnościowych korzystniewpływających na pracę układu krwionośnego (C)
przygotowuje informacjena temat grup krwi lub chorób krwi (D); charakteryzuje rolę poszczególnych składników krwi (B)
4. Jak oddychamy? 41. Jak oddychamy?
na modelu pokazuje położenie narządów budujących układ oddechowy (C); wymienia zasady higieny układu oddechowego (B)
wymienia narządy budujące drogi oddechowe (B); określa rolę układu oddechowego (A); opisuje zmiany w wyglądzie części piersiowej tułowia podczas wdechu i wydechu (C)
określa cel wymiany gazowej (B); omawia budowę płuc (B)
omawia wymianę gazową zachodzącą w płucach (B)
porównuje wielkość płuca lewego i prawego – wyjaśnia przyczynę różnicy (B)
5. Energia jest niezbędna do życia
42. Jak organizm uzyskuje energię niezbędną do życia?
podaje przykłady czynności, do wykonywania których niezbędna jest energia (B)
wymienia produkty oddychania komórkowego (A)
wyjaśnia, na czym polega oddychanie komórkowe (B)
wyjaśnia, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm (C)
uzasadnia konieczność regularnego odżywiania się dla prawidłowego funkcjonowania organizmu (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
43. Jakie substancje powstają w wyniku oddychania i spalania?
wykonuje, zgodnie z instrukcją, doświadczenie wykazujące obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu (C); podaje nazwy substancji powstających w procesie oddychania (B)
poprawnie opisuje przebieg doświadczenia wykazującego obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu (C)
porównuje zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka w zależności od podanych czynników (np. stan zdrowia, wiek, płeć, wysiłek fizyczny) (C)
formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń (D); analizuje wartości energetyczne wybranych produktów spożywczych (D)
przygotowuje informacje na temat dziennego zapotrzebowania energetycznego człowieka w zależności od płci, wieku, rodzaju wykonywanej pracy (D)
6. Szkielet i mięśnie umożliwiają ruch
44. Jakie układy narządów umożliwiają ruch organizmu?
wskazuje na modelu lub planszy elementy szkieletu (C); wyjaśnia pojęcie „stawy” (B); omawia 2 zasady higieny układu ruchu (C)
wymienia elementy budujące układ ruchu (A); podaje nazwy głównych elementów szkieletu (B); wymienia 3 funkcje szkieletu (A); wymienia zasady higieny układu ruchu (B)
rozróżnia rodzaje połączeń kości (C); podaje nazwy głównych stawów organizmu człowieka (A)
na modelu lub planszy wskazuje kości o różnych kształtach (C); omawia pracę mięśni szkieletowych (C)
wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę (B); omawia działanie mięśni narządów wewnętrznych (B)
7. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia
45. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narząd wzroku
wymienia narządy zmysłów (A); na planszy lub modelu wskazuje elementy oka służące jego ochronie przed zanieczyszczeniami: brwi, powieki, rzęsy (C)
omawia rolę poszczególnych narządów zmysłów (B); podaje nazwy elementów budowy oka, służących do jego ochrony (A)
wskazuje na planszy elementy budowy oka (C); wymienia zadania mózgu (B)
wymienia narządy budujące układ nerwowy (B); wyjaśnia, w jaki sposób układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia (B)
podaje przykłady skutków uszkodzenia układu nerwowego (A)
46. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narządy: węchu, smaku, słuchu i dotyku
omawia rolę ucha (B); wymienia zadania narządów smaku i powonienia (A); wymienia rodzaje smaków (A)
wskazuje na planszy małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową (C); omawia rolę skóry jako narządu zmysłu (B); wymienia zasady higieny oczu i uszu (B)
wskazuje na planszy pozostałe elementy wnętrza ucha (C); wskazuje na planszy drogę informacji dźwiękowych (C)
uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów (D)
przygotowuje informacje na temat wad wzroku lub słuchu (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
8. Kobieta i mężczyzna
47. Różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny
przyporządkowuje podane cechy budowy zewnętrznej do sylwetki kobiety lub mężczyzny (C); wskazuje na planszy położenie narządów układu rozrodczego (C)
wymienia narządy tworzące żeński i męski układ rozrodczy (A); określa rolę układu rozrodczego (A); omawia zasady higieny układu rozrodczego (B)
wskazuje różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny (C); omawia rolę poszczególnych narządów układu rozrodczego (C)
wyjaśnia przyczyny różnic w budowie układu rozrodczego żeńskiego i męskiego (D)
przygotowuje przykładowe informacje na temat roli kobiet i mężczyzn w rodzinie i społeczeństwie na przestrzeni kilku pokoleń (np. zajęcia prababci, babci, mamy, starszej siostry, itp.) (D)
9. Od poczęcia do narodzin
48. Od poczęcia do narodzin
rozpoznaje komórki rozrodcze: męską i żeńską (C); wyjaśnia pojęcie „zapłodnienie” (B)
na planszy wskazuje miejsce rozwoju zarodka (C); wyjaśnia pojęcie „ciąża” (B)
na planszy wskazuje miejsce zapłodnienia (C); omawia główne etapy rozwoju dziecka wewnątrz organizmu matki (A)
omawia rozwój zygoty od momentu zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się w macicy (A); wyjaśnia, jaką rolę pełni łożysko (B)
podaje przykłady czynników, które mogą zakłócić rozwój płodu (A)
10. Od narodzin do starości
49. Od noworodka do ucznia
podaje nazwy etapów życia po narodzeniu (A); charakteryzuje dowolny etap rozwojowy (C)
podaje przykłady zmian zachodzących w organizmie w poszczególnych etapach rozwojowych (A)
omawia zmiany zachodzące w dwóch dowolnie wybranych etapach rozwojowych człowieka (A)
omawia zmiany zachodzące w poszczególnych etapach rozwojowych (A)
wykonuje oś czasu przedstawiającą okresy życia człowieka (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
50. Od okresu dojrzewania do starości
podaje przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci (B)
wymienia zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców (B); podaje nazwy kolejnych okresów rozwojowych (A)
charakteryzuje okres wieku dorosłego i okres starości (A)
porównuje funkcjonowanie organizmu w poszczególnych okresach życia (D)
wykonuje oś czasu przedstawiającą okresy życia człowieka (D)
Podsumowanie działu 5
51., 52. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice ciała człowieka”
Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia1. Choroby zakaźne
53. Poznajemy choroby zakaźne
wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych (A); odczytuje informacje umieszczane na opakowaniach żywności (skład, data przydatności do spożycia, sposób przechowywania) (C); wymienia miejsca występowania kleszczy(A); wskazuje sposoby zabezpieczania się przed kleszczami (B)
wymienia przyczyny chorób zakaźnych (A); wyjaśnia, co to jest gorączka (B); omawia przyczyny zatruć (B); określa zachowania zwierzęcia, które mogą świadczyć o tym, że jest ono chore na wściekliznę (C)
wymienia objawy towarzyszące gorączce (A); wymienia sposoby zapobiegania zatruciom pokarmowym (B); omawia zasady przechowywania żywności (C)
opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych (B); omawia sposób postępowania w przypadku chorób zakaźnych (C); wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę (B)
wyjaśnia istotę działania szczepionek (B); przygotowuje informacje na temat objawów boreliozy i sposobów postępowania w przypadku zachorowania (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
2. Choroby pasożytnicze
54. Poznajemy choroby pasożytnicze
wymienia pasożyty wewnętrzne człowieka (A); omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się wybranym pasożytem wewnętrznym (C); wymienia pasożyty zewnętrzne (A)
rozpoznaje wszy i kleszcze (C); omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się pasożytami wewnętrznymi (C); omawia sytuacje sprzyjające zarażeniom pasożytami zewnętrznymi (C)
wyjaśnia pojęcie „pasożyty wewnętrzne” (B); podaje przykłady pasożytów zewnętrznych (B); wyjaśnia pojęcie „pasożyty zewnętrzne” (B); omawia zasady zapobiegania chorobom przenoszonym przez zwierzęta domowe (C)
dzieli pasożyty na zewnętrzne i wewnętrzne, podając przykłady (C); charakteryzuje objawy mogące świadczyć o obecności pasożyta wewnętrznego (C);
przygotowuje informacje na temat pasożytów wewnętrznych, innych niż omówione na lekcji (D)
3. Jak dbaćo higienę?
55. Jak dbaćo higienę?
omawia lub demonstrujesposób mycia rąk (C); wyjaśnia, dlaczego ważna jest czystość rąk (B); omawia sposób mycia zębów (C)
wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry (B); omawia sposób mycia włosów (C); opisuje sposób pielęgnacji paznokci (C); wyjaśnia, na czym polega właściwy dobór odzieży (C)
opisuje sposób pielęgnacjiskóry ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania (C); wyjaśnia, na czym polega higiena jamy ustnej (B)
omawia zmiany, jakie mogą pojawić się na skórze w okresie dojrzewania (B); wyjaśnia,na czym polega higiena osobista (C)
przygotowuje informacjeo znaczeniu filtrów UV,rozsądnym korzystaniu z kąpieli słonecznych i solariów (D)
4. Jak sobie radzićw sytuacjachniebezpiecznychw domu?
56.Niebezpieczeństwa i pierwsza pomoc w domu
wymienia przyczyny upadków (B); wyjaśnia, dlaczego nawet drobne zranienia powinnyzostać zdezynfekowane (B); wymienia numery telefonów alarmowych (A)
omawia skutki upadków (B); omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadkuskaleczeń (C); omawia zasady udzielania pierwszej pomocy przy oparzeniach (C)
charakteryzuje objawy stłuczeń i złamań (C); omawia objawy oparzeń (C)
demonstruje sposób zakładania opatrunków (C); demonstruje sposób unieruchamiania kończyn (C)
wykonuje plakat lub gazetkęze wskazówkami, jak uniknąć niebezpiecznych sytuacjiw domu (D)
57. Jak uniknąćniebezpiecznychsytuacji w domu?
omawia zasady bezpiecznego korzystania z domowych urządzeń elektrycznych (C)
omawia zasady pielęgnacji ozdobnych roślin trujących i silnie drażniących (C)
odczytuje symbole umieszczane na opakowaniach substancji niebezpiecznych (C)
omawia zasady postępowania w przypadku zatruć środkami chemicznymi (C)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
5. Uważaj na siebie i innych również poza domem
58. Jak dbaćo bezpieczeństwo poza domem?
wymienia przyczyny wypadków drogowych (B); omawia zasady poruszania się po drogach (B); objaśnia znaczenie kilku znaków dotyczących bezpieczeństwa na drogach (C)
omawia zagrożenia związane z przebywaniem nad wodą (B); podaje przykłady wypadków, które mogą się zdarzyć na wsi (B); wyjaśnia, na czym polega bezpieczeństwo podczas zabaw ruchowych (B); omawia sposób postępowania w przypadku pożaru (B); wyjaśnia, jak należy postępować z zardzewiałymi przedmiotami niewiadomego pochodzenia (B)
wyjaśnia, czym są niewypałyi niewybuchy (B); omawiazagrożenia ze strony owadówi roślin (B)
charakteryzuje rodzajezagrożeń występującychpoza domem (C); rozpoznaje 2–3 dziko rosnące roślinytrujące (C)
przygotowuje dane statystyczne dotyczące np. liczby pożarów, liczby wypadków drogowych z udziałem pieszych, dzieci itp.(D)
6. Uzależnienia sągroźne
59. Uzależnieniai ich skutki
podaje przynajmniej dwa przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka (B); prezentuje właściwe zachowanie asertywnew wybranej sytuacji (C)
podaje przykłady substancji, które mogą uzależniać (B); podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie (C)
wyjaśnia, na czym polega palenie bierne (B); wymieniaskutki przyjmowania narkotyków (B); wyjaśnia, czym jest asertywność (B)
wyjaśnia, czym jest uzależnienie (B); charakteryzuje substancje znajdujące się w dymie papierosowym (C);uzasadnia koniecznośćzachowań asertywnych (D)
przygotowuje informacje na temat pomocy osobom uzależnionym (D); przygotowuje informacje na temat możliwych przyczyn, postaci i profilaktykichorób nowotworowych (D)
Podsumowaniedziału 6
60., 61. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice zdrowia”
Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie1. Wody słodkie i wody słone
62. Wody słodkie i wody słone
wskazuje na mapie lądy oraz morza i oceany (C); podaje przykłady wód słonych (B)
podaje przykłady wód słodkich (w tym wód powierzchniowych) i wód słonych (B); wyjaśnia, jak powstają rzeki (B); wskazuje różnice między oceanem a morzem (C)
wyjaśnia pojęcia: wody słodkie, wody słone (B); charakteryzuje wody powierzchniowe (C); omawia warunki niezbędne do powstania jeziora (B)
charakteryzuje wody słodkie występujące na Ziemi (C); omawia, jak powstają bagna (B)
wyszukuje i prezentuje informacje typu „naj” (najdłuższa rzeka, największe jezioro, największa głębia oceaniczna) (D)
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
2. Warunki życia w wodzie
63. Warunki życia w wodzie – ruch i opór wody
wymienia przystosowania wybranych zwierząt, np. ryb, delfinów, do życia w wodzie (C); rysuje liście roślin wodnych, np. wywłócznika (C)
charakteryzuje warunki życia w wodzie (B); omawia przystosowania roślin do życia w wodzie (C); wyjaśnia, co to jest plankton (B)
wymienia cechy budowy zwierząt wodnych ułatwiające pokonywanie oporu wody (B); podaje przykłady zwierząt unoszonych przez prąd wody, pływających, przytwierdzonych pod wodą i żyjących na dnie (B)
omawia, popierając przykładami, wpływ ruchu wody na aktywność ruchową organizmów (B)
przygotowuje informacje na temat przystosowań organizmów wodnych (np. żaby) do przetrwania zimy (D)
64. Warunki życia w wodzie –zawartość tlenu, temperatura, naświetlenie
podaje 2–3 przykłady zwierząt oddychających tlenem rozpuszczonym w wodzie (B); podaje przykłady organizmów żyjących na dnie zbiornika wodnego (B)
wymienia źródła tlenu rozpuszczonego w wodzie (B); opisuje sposoby pobierania tlenu przez organizmy żyjące w wodzie (C)
wyjaśnia, dlaczego większość organizmów wodnych może przetrwać zimę (B); omawia warunki świetlne panujące w zbiorniku wodnym (B)
wyjaśnia, dlaczego zbiornik wodny nie zamarza do dna (B); wymienia czynniki wpływające na ilość światła i głębokość, na jaką ono przenika (B)
64a. Lekcja w terenie – Warunki życia w wodzie
3. Obserwujemy rzekę
65. Poznajemy rzekę
na planszy lub schematycznym rysunku przyporządkowuje (lub opisuje): koryto rzeki, obszar zalewowy, dolinę, brzeg prawy i lewy (C); opisuje schemat rzeki, wymieniając: źródło, bieg górny, środkowy, dolny, ujście (C)
na planszy lub schematycznym rysunku podpisuje elementy doliny rzeki (C); podaje nazwy organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki (B)
omawia budowę doliny rzecznej (B); wymienia cechy, którymi różnią się poszczególne odcinki rzeki (C); omawia przystosowania organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki (C)
omawia rzeźbotwórczą działalność rzeki (B)
podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu rzek na życie i gospodarkę człowieka (D)
66. Z jaką prędkością i dokąd płynie rzeka?
wskazuje na mapie rzekę główną i jej dopływy (C)
wskazuje na mapie dorzecze (C); wyjaśnia pojęcia: rzeka główna,
omawia sposób pomiaru prędkości wody w rzece (B)
oblicza prędkość z jaką woda płynie w rzece (C)
przygotowuje informacje na temat rzek, np. największych, najdłuższych, okresowych
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
dopływ, dorzecze (B) (D)66a. Lekcja w terenie – Z jaką prędkością i dokąd płynie rzeka?
4. Mniej znane organizmy wód –glony i pierwotniaki
67. Poznajemy glony i pierwotniaki
rozpoznaje na rysunku glony jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe (C); odróżnia glony jednokomórkowe od pierwotniaków (C); rozpoznaje amebę i pantofelka (C)
wymienia cechy glonów (A); podaje nazwy przedstawicieli glonów jednokomórkowych, kolonijnych i wielokomórkowych (C); wymienia sposoby poruszania się pierwotniaków (B)
wyjaśnia pojęcie „glony” (B); wskazuje poszczególne elementy budowy glonów wielokomórkowych (C); omawia znaczenie glonów (B); omawia znaczenie pierwotniaków (A)
wyjaśnia pojęcie „plecha” (B); omawia odżywianie się pierwotniaków (B); omawia rolę pierwotniaków w łańcuchach pokarmowych (C)
podaje przykłady pozytywnej i negatywnej roli glonów morskich (B)
5. Życie w jeziorze 68. Poznajemy warunki życia w jeziorze
opisuje, np. na schematycznym rysunku, nazwy stref życia w jeziorze (C); odczytuje z ilustracji nazwy 2–3 organizmów żyjących w poszczególnych strefach jeziora (C)
podaje nazwy stref życia w jeziorze (A)
omawia warunki życia w jeziorze w zależności od pory roku (C); wymienia czynniki warunkujące życie w poszczególnych strefach jeziora (A)
wyjaśnia wpływ mieszania się wód jeziora na życie organizmów wodnych (B)
przygotowuje krótki opis najbliższego jeziora (D)
69. Poznajemy strefy życia w jeziorze
uzupełnia brakujące nazwy organizmów tworzących łańcuch
z podanych organizmów układa łańcuch pokarmowy w jeziorze (C); omawia
charakteryzuje roślinność strefy przybrzeżnej jeziora (B); omawia warunki
wyjaśnia, dlaczego w strefie przybrzeżnej jeziora występuje
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
pokarmowy w jeziorze (C); podaje przykłady ryb żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora (B); podaje przykłady innych zwierząt żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora (B); wymienia po 1 przykładzie zwierząt żyjących w strefie toni wodnej i strefie wód głębokich jeziora (B)
warunki panujące w strefie przybrzeżnej jeziora (B); podaje przykłady roślin strefy przybrzeżnej jeziora (B); podaje nazwy organizmów tworzących plankton (B); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie toni wodnej lub strefie wód głębokich jeziora (B)
panujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora (B); wyjaśnia, dlaczego w strefie wód głębokich jeziora nie występują rośliny (B)
bogactwo organizmów żywych (B); charakteryzuje zależności pokarmowe występujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora (C); omawia sposób odżywiania się małży (B)
69a. Lekcja w terenie – Życie w jeziorze
6. Życie w morzu i oceanie
70. Strefy życia w morzu i oceanie
podaje nazwy stref życia w morzach i oceanach (A); podaje nazwy organizmów tworzących plankton (A); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie przybrzeżnej mórz i oceanów (B)
wymienia czynniki wpływające na obecność organizmów żyjących w morzach i oceanach (A); omawia piętrowe rozmieszczenie glonów w morzach i oceanach (B); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie otwartej toni wodnej mórz i oceanów (B)
wyjaśnia, dlaczego glony są rozmieszczone piętrowo w morzach i oceanach (B); omawia warunki panujące w strefie głębinowej mórz i oceanów (B); podaje przykłady zależności pokarmowych występujących w morzach i oceanach (C)
wyjaśnia przyczyny różnic w zasoleniu w mórz i oceanów (C); opisuje cechy przystosowujące organizmy do życia w strefie głębinowej mórz i oceanów (B)
przygotowuje ciekawostki na temat organizmów żyjących w morzach (B); wskazuje na mapie położenie morza najbardziej i najmniej zasolonego (C)
Podsumowanie działu 7
71., 72. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia w wodzie”
Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie1. Czy wszystkie skały są twarde?
73. Czy wszystkie skały są twarde?
na podstawie obserwacji wymienia 2 cechy charakteryzujące skały: lite, zwięzłe i luźne (C); przyporządkowuje podane skały (1–2) do poszczególnych grup (C)
podaje nazwy grup skał (A); podaje przykłady poszczególnych rodzajów skał (B)
omawia budowę skał (B); opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych (C)
opisuje skały występujące w najbliższej okolicy (D)
przygotowuje kolekcję skał z najbliższej okolicy wraz z ich opisem (D)73a. Lekcja
w terenie–Poznajemy skały w najbliższej okolicy
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
2. Od skały do gleby
74. Jak powstaje gleba?
wymienia 2–3 nazwy gleb (A); wymienia organizmy żyjące w glebie (A)
omawia etapy powstawania gleby (B); omawia budowę gleby (B); wymienia rodzaje gleb występujących w Polsce (A); omawia rolę organizmów glebowych (C)
wyjaśnia, w jaki sposób powstaje próchnica (B); omawia żyzność poszczególnych rodzajów gleb (C); wyjaśnia, dlaczego należy dbać o glebę (B)
przyporządkowuje rodzaje skał do rodzajów gleb, które na nich powstały (C)
ocenia żyzność gleb w najbliższej okolicy (D); przygotowuje dokumentację fotograficzną na temat organizmów glebowych występujących w najbliższej okolicy (D)
3. Warunki życia na lądzie
75. Warunki życia na lądzie
omawia przystosowania zwierząt do zmian temperatury (C)
omawia rolę korzeni roślin lądowych (B); wskazuje przystosowania roślin do ochrony przed niekorzystną (zbyt niską lub zbyt wysoką) temperaturą (C)
charakteryzuje przystosowania roślin zabezpieczające przed utratą wody (C); wymienia przykłady przystosowań chroniących zwierzęta przed działaniem wiatru (B); opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych (C)
omawia przykładowe sposoby ograniczania strat wody przez zwierzęta (C); omawia rolę wiatru w życiu roślin (B); charakteryzuje wymianę gazową u roślin (C)
przygotowuje informacje na temat przystosowań 2–3 gatunków zwierząt lub roślin do życia w ekstremalnych warunkach lądowych (C)
4. Poznajemy organizmy żyjące w lesie
76. Poznajemy budowę lasu i warunki w nim panujące
na planszy dydaktycznej lub ilustracji wskazuje warstwy lasu (C); wymienia po dwa gatunki organizmów żyjących w jednej lub dwóch wybranych warstwach lasu (B)
podaje nazwy warstw lasu (A); omawia zasady zachowania się w lesie (B); wymienia nazwy przykładowych organizmów żyjących w poszczególnych warstwach lasu (C)
omawia znaczenie lasu (B); omawia wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu (C)
charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając czynniki abiotyczne oraz rośliny i zwierzęta żyjące w tych warstwach (D)
przygotowuje informacje o życiu wybranych organizmów leśnych (innych, niż omawiane na lekcji) z uwzględnieniem ich przystosowań do życia w danej warstwie lasu (C)
77., 77a. Jakie organizmy spotkamy w lesie? (wycieczka do lasu)
5. Poznajemy różne rodzaje lasów
78. Poznajemy różne rodzaje lasów
podaje po dwa przykłady drzew iglastych i liściastych
podaje charakterystyczne cechy igieł (B); porównuje wygląd igieł
porównuje drzewa liściaste z iglastymi (C); rozpoznaje rosnące w Polsce rośliny
przyporządkowuje rodzaj lasu do typu gleby, na której rośnie (C); podaje
przygotowuje informacje na temat roślin iglastych pochodzących z innych
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
(B); rozpoznaje dwa drzewa iglaste i dwa liściaste (C)
sosny i świerka (C); wymienia cechy budowy roślin iglastych ułatwiające ich rozpoznawanie, np. kształt i liczba igieł, kształt i wielkość szyszek (B); wymienia cechy ułatwiające rozpoznawanie drzew liściastych (B)
iglaste (C); rozpoznaje przynajmniej sześć gatunków drzew liściastych (C); wymienia typy lasów rosnących w Polsce (A)
przykłady drzew rosnących w poszczególnych typach lasów (C)
regionów świata, uprawianych w ogrodach (D), charakteryzuje bory, grądy, łęgi i buczyny
78a. Lekcja w terenie –Poznajemy różne rodzaje lasów
6. Na łące 79. Na łące opisuje wygląd łąki (uwzględnia występowanie traw, drobnych zwierząt) (B); podaje dwa przykłady znaczenia łąki (A); wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw (B)
wymienia cechy łąki (B); wymienia zwierzęta mieszkające na łące i żerujące na niej (B); w formie łańcucha pokarmowego przedstawia proste zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na łące (C)
przedstawia zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku (C); rozpoznaje pięć gatunków roślin występujących na łące (C)
przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki (C); uzasadnia, że łąka jest środowiskiem życia wielu zwierząt (C)
wykonuje zielnik roślin łąkowych (D)
79a. Lekcja w terenie – Na łące
7. Na polu i w sadzie
80. Na polu i w sadzie
podaje nazwy zbóż uprawianych na polach (C); podaje przykłady warzyw uprawianych na
omawia sposoby wykorzystywania roślin zbożowych (B); wymienia nazwy
wyjaśnia, które zboża należą do ozimych, a które do jarych (B); podaje przykłady wykorzystywania
podaje przykłady innych upraw niż zboża, warzywa, drzewa i krzewy owocowe, wskazując sposoby ich
wyjaśnia, czym jest walka biologiczna (B); przygotowuje informacje na temat korzyści
Tytuł w podręczniku
Numer i temat lekcji
Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna). Uczeń:
Wymagania rozszerzające(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra). Uczeń:
Wymagania wykraczające(ocena celująca).
Uczeń:
polach (B); wymienia nazwy drzew uprawianych w sadach (A); wymienia dwa szkodniki upraw polowych (A); uzupełnia brakujące ogniwa w łańcuchach pokarmowych organizmów żyjących na polu (C)
krzewów uprawianych w sadach (A)
uprawianych warzyw (B); wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych (B)
wykorzystywania (B); przedstawia zależności występujące na polu w formie łańcuchów pokarmowych (C)
i zagrożeń wynikających ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki (D)
80a. Lekcja w terenie– Na polu i w sadzie
Podsumowanie działu 8
81., 82. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia na lądzie”
ocena celująca - otrzymuje uczeń, który realizuje wymagania w 100%. Ocenę niedostateczną - otrzymuje uczeń, który nie opanował przynajmniej 30 % wymaganych umiejętności.
Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z przyrody w klasie V( załącznik nr2 do PSO)
Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe (ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające (ocena dobra)
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające (ocena celująca)
Dział 1. Polska – moja ojczyzna
Uczeń:
wymienia państwa
graniczące z Polską;
podaje nazwy:
województwa, powiatu i
gminy, w których
mieszka; rozpoznaje
pospolite drzewa iglaste
i liściaste, a 2 spośród
nich podpisuje nazwami
gatunkowymi; rozpoznaje
i podpisuje
na mapie konturowej
lub na rysunku
schematycznym rzekę
Uczeń:
wymienia stolice państw
graniczących z Polską;
odczytuje informacje
z mapy administracyjnej
Polski; przyporządkowuje
poznanym rodzajom skał
podane nazwy skał;
wyjaśnia, od czego zależy
żyzność gleby;
przyporządkowuje
poznanym typom lasów
po 2 charakterystyczne dla
nich rośliny; podaje nazwy
królestw, na które
Uczeń:
podaje nazwy województw
sąsiadujących
z województwem,
w którym mieszka;
wymienia elementy
krajobrazu
polodowcowego; na mapie
kontuowej Polski zaznacza
pasy rzeźby terenu;
wymienia typy gleb
występujących w Polsce;
podaje przyczyny
zmniejszania się
powierzchni lasów w
Uczeń:
podaje nazwy władz
wojewódzkich,
powiatowych i gminnych;
porównuje budowę skał
litych, zwięzłych i
luźnych;
przyporządkowuje typ lasu
rodzajowi gleby; wyjaśnia
zależność ilości jezior
od czasu zlodowacenia;
przyporządkowuje
wymienione przez
nauczyciela organizmy
poszczególnym
Uczeń:
wskazuje w najbliższej
okolicy ślady działania sił
wewnętrznych
i zewnętrznych
główną, dopływy
i jeziora; wymienia
2 różnice między komórką
roślinną a komórką
zwierzęcą; omawia sposób
zachowania się
na obszarach chronionych
podzielono organizmy;
wyjaśnia znaczenie pojęć:
„rzeka główna”,
„dopływ”; wymienia
czynniki niezbędne do
procesu fotosyntezy;
wymienia formy ochrony
przyrody w Polsce
Polsce; podaje po
1 przykładzie: jeziora
górskiego, jeziora
przybrzeżnego, sztucznego
zbiornika wodnego;
omawia rolę, jaką pełnią
poznane struktury
komórkowe; wyjaśnia, na
czym polega ochrona
całkowita, a na czym –
ochrona częściowa
królestwom; wymienia
formy ochrony przyrody w
Polsce
Dział 2. Morze Bałtyckie – słonowodne środowisko życia
na podstawie rysunków
schematycznych nazywa
glony wielokomórkowe;
na mapie konturowej
Polski zaznacza: mierzeję,
zatokę, jezioro
przybrzeżne; podaje
2 cechy pogody
nadmorskiej; wskazuje na
mapie Polski parki
narodowe: Woliński
wyjaśnia, dlaczego
w strefie przybrzeżnej
morza występuje najwięcej
organizmów; nazywa
części ciała glonów
wielokomórkowych;
wymienia cechy
charakterystyczne
wybrzeża niskiego i
wybrzeża wysokiego;
wymienia główne zajęcia
wymienia przystosowania
glonów do życia w morzu;
charakteryzuje działalność
fal na wybrzeżu wysokim
i wybrzeżu niskim;
wymienia główne cechy
krajobrazu pobrzeży
wyjaśnia, dlaczego Morze
Bałtyckie jest bardzo słabo
zasolone; wyjaśnia
przyczyny piętrowego
rozmieszczenia glonów
w morzu; podaje
przykłady niszczącej i
budującej działalności
morza; rysuje kierunek
bryzy w dzień
i w nocy
ocenia stan czystości
Morza Bałtyckiego;
podaje przykłady
wykorzystania przez
człowieka glonów
morskich
i Słowiński; wymienia
główne miasta pobrzeży
mieszkańców pobrzeży.
Dział 3. Jeziora – słodkowodne środowisko życia
wymienia czynniki
niezbędne do życia
roślinom wodnym;
rozpoznaje na rysunku
glony jednokomórkowe,
kolonijne
i wielokomórkowe;
wymienia nazwy 3 roślin
strefy przybrzeżnej;
odczytuje z mapy
po 2 nazwy jezior
na Pojezierzu Mazurskim
i Pojezierzu Suwalskim
rysuje schematycznie
glony: jednokomórkowy
i kolonijny; omawia
znaczenie glonów;
wymienia cechy
przystosowujące rośliny
do życia w wodzie;
wymienia strefy życia
w jeziorze; podaje
po 2 przykłady roślin
występujących w strefie
przybrzeżnej i w strefie
otwartej toni wodnej;
omawia zależność
temperatury wody
w jeziorze od pory roku
wskazuje na przykładach
przystosowania roślin
do życia w strefie
przybrzeżnej jeziora
i w strefie otwartej toni
wodnej; wymienia rośliny
strefy przybrzeżnej i strefy
otwartej toni wodnej;
wymienia osobliwości
Puszczy Augustowskiej
wyjaśnia związek
występowania
organizmów wodnych
z przenikaniem światła
i temperaturą wody;
wskazuje dowody
działania lądolodu na
Pojezierzu Suwalskim
podaje przykłady wpływu
zanieczyszczeń
na organizmy żyjące
w wodzie
Dział 4. Ląd jako środowisko życia
rozpoznaje na rysunkach: podpisuje części ciała wyjaśnia znaczenie nazw: wyjaśnia, dlaczego mchy na podstawie analizy
mech, paproć, skrzyp,
widłak, roślinę nasienną,
grzyb, porost; podpisuje
części rośliny nasiennej;
wymienia funkcje korzeni
i łodygi; podaje przykłady
owoców suchych
i mięsistych; na rysunku
wskazuje części grzyba
i podaje ich nazwy;
rozpoznaje 3 gatunki
grzybów jadalnych
mchu
i paproci; wskazuje
miejsca występowania
zarodników mchów,
paproci i skrzypów; podaje
po 2 przykłady znaczenia
w przyrodzie: mchów,
roślin nagonasiennych
i roślin okrytonasiennych;
rozpoznaje typy systemów
korzeniowych roślin
nasiennych; wymienia
funkcje liścia; określa
warunki niezbędne
do kiełkowania nasion;
podaje różnicę między
grzybami a roślinami
„rośliny zarodnikowe”,
„rośliny nagonasienne”
i „rośliny okrytonasienne”;
omawia rolę
poszczególnych części
kwiatu; odróżnia kwiat od
kwiatostanu; wskazuje
przystosowania owoców
do różnych sposobów
rozsiewania; podaje po 2
przykłady pozytywnej i
negatywnej roli grzybów
w przyrodzie
i w życiu człowieka;
nazywa kształty plechy
porostów
nazywa się roślinami
pionierskimi; wskazuje
3 różnice między
roślinami zarodnikowymi
a roślinami nasiennymi;
podaje przykłady
przekształceń łodygi;
omawia budowę owocu;
wymienia etapy rozwoju
rośliny okrytonasiennej;
wyjaśnia znaczenie pojęć:
„organizmy
symbiotyczne”
i „wskaźniki czystości
powietrza”; wymienia
objawy, które mogą
świadczyć o zatruciu
grzybami; omawia budowę
porostu
budowy mchów uzasadnia
stwierdzenie, że są one
najprostszymi roślinami
lądowymi; podaje
przykłady przekształceń
korzeni, liści, pędów
Dział 5. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich
wskazuje na mapie
konturowej Polski pas
nizin; odczytuje z mapy
wskazuje i podpisuje na
mapie konturowej Polski:
Nizinę Śląską, Nizinę
wymienia cechy
krajobrazu nizin;
charakteryzuje
omawia rolę lądolodu
w kształtowaniu
krajobrazu nizin; na
wymienia 2 osobliwości
przyrodnicze
Białowieskiego Parku
Polski nazwy głównych
miast położonych
na Nizinie Śląskiej,
Nizinie Mazowieckiej
i Nizinie Podlaskiej
Mazowiecką, Nizinę
Podlaską i Polesie
Lubelskie; nazywa parki
narodowe na Nizinie
Mazowieckiej, Nizinie
Podlaskiej i Polesiu
Lubelskim; wymienia
cechy klimatu nizin
poszczególne niziny
w Polsce, uwzględniając
warunki rozwoju rolnictwa
przykładzie Puszczy
Białowieskiej podaje
przykłady wzajemnych
oddziaływań między
organizmami
Narodowego
Dział 6. Krajobrazy wyżyn
odczytuje z mapy Polski
nazwy głównych miast
Wyżyny Śląskiej
i Wyżyny Lubelskiej;
na mapie konturowej
Polski zaznacza położenie
pasa wyżyn; podaje nazwy
wyżyn polskich
podaje 2 przykłady
bogactw mineralnych
występujących
na Wyżynie Śląskiej;
podaje 2 przykłady roślin
sucholubnych
występujących
na Wyżynie Krakowsko-
-Częstochowskiej,
wymienia 2 przykłady
roślin uprawianych
na Wyżynie Lubelskiej
wymienia cechy
charakterystyczne
krajobrazów wyżyn:
Śląskiej, Krakowsko-
Częstochowskiej
i Lubelskiej; wymienia
przystosowania suchorośli
do warunków życia
opisuje krajobraz krasowy;
wyjaśnia, w jaki sposób
powstają wąwozy;
na podstawie opisu
identyfikuje parki
narodowe na wyżynach
proponuje 3 rodzaje
działań, które mogą się
przyczynić do poprawy
stanu środowiska na
Wyżynie Śląskiej
Dział 7. Krajobrazy gór
na mapie konturowej
Polski wskazuje Góry
Świętokrzyskie, Sudety
i Tatry; odczytuje z mapy
ogólnogeograficznej
wysokość najwyższych
szczytów Gór
Świętokrzyskich, Sudetów
i Tatr; podaje nazwy pięter
roślinnych w Tatrach;
wymienia 2 cechy pogody
w Tatrach
wyjaśnia znaczenie pojęcia
„kotlina”; wymienia
charakterystyczne cechy
krajobrazu
wysokogórskiego;
rozpoznaje na ilustracji
limbę i kosodrzewinę
podaje cechy
charakterystyczne
krajobrazu Tatr Wysokich
i Tatr Zachodnich; oblicza
temperaturę powietrza
na szczycie, mając podaną
temperaturę u podnóża
gór; charakteryzuje piętra
roślinne w Tatrach
wskazuje przyczyny
wymierania jodeł
w Górach Świętokrzyskich
i lasów w Sudetach;
wyjaśnia znaczenie pojęć:
„gołoborza” „turnie”,
„granie”, „żleby”, „stożki
piargowe”, „wiatr halny”
(„halny”); opisuje
przystosowania roślin do
życia w klimacie górskim
na mapie konturowej
Polski zaznacza położenie
3 górskich parków
narodowych:
Świętokrzyskiego,
Karkonoskiego
i Tatrzańskiego;
podaje po 2 przykłady
osobliwości
przyrodniczych parków
narodowych:
Świętokrzyskiego,
Karkonoskiego
i Tatrzańskiego
Dział 8. Budowa i właściwości materii
wyjaśnia, dlaczego
nie spadamy z Ziemi,
mimo że ma ona kształt
kuli; wymienia nazwy
3 przedmiotów
wskazuje w życiu
codziennym
po 1 przykładzie działania
sił: tarcia, sił sprężystości,
sił oddziaływania
wyjaśnia znaczenie pojęć:
„bieguny jednoimienne”
i „bieguny
różnoimienne”; rysuje
schematycznie dźwignię
podaje 2 przykłady
zastosowania maszyn
prostych we
współczesnych
urządzeniach
podaje przykłady sytuacji
potwierdzających
istnienie napięcia
powierzchniowego;
podaje inne niż
przyciąganych przez
magnes; podaje po 1
przykładzie zastosowania:
dźwigni dwustronnej,
dźwigni jednostronnej,
bloku, równi pochyłej i
kołowrotu; rysuje modele
atomów i cząsteczek;
określa podstawowe
(kształt, objętość)
właściwości ciał stałych,
cieczy i gazów; podaje po
1 przykładzie
występowania zjawiska
rozszerzalności
temperaturowej ciał
stałych
i cieczy
elektrostatycznego; podaje
2 przykłady urządzeń,
w których budowie
wykorzystano zasadę
działania dźwigni; określa
właściwości mechaniczne
2 ciał stałych; rysuje
schematycznie ułożenie
cząsteczek w ciałach
stałych, cieczach i gazach
dwustronną
i dźwignię jednostronną;
porównuje właściwości
tej samej substancji
w różnych stanach
skupienia; nazywa siły,
dzięki którym kropla
deszczu ma kształt
zbliżony do kuli; wyjaśnia,
dlaczego przedmioty
zanurzone w wodzie
są mokre; porównuje
parowanie z wrzeniem
technicznych; wyjaśnia
związek właściwości ciał
stałych, cieczy i gazów
z odległościami między
cząsteczkami; porównuje
przewodnictwo cieplne
ciał stałych, cieczy i
gazów
wymienione
w podręczniku przykłady
wykorzystania zjawiska
rozszerzalności
temperaturowej ciał
Dział 9. Przemiany chemiczne wokół nas
podaje po 2 przykłady
pierwiastków
chemicznych
i związków chemicznych;
wymienia właściwości
i zastosowanie
3 wybranych metali;
odróżnia mieszaninę
jednorodną od mieszaniny
niejednorodnej; omawia
2 sposoby rozdzielania
mieszanin
niejednorodnych;
wymienia czynniki
przyspieszające proces
rozpuszczania się
substancji stałej w wodzie;
wymienia
2 sposoby zapobiegania
korozji
dzieli wymienione
substancje na metale i
niemetale; wyjaśnia,
dlaczego gleba jest
mieszaniną niejednorodną;
odczytuje z wykresu skład
powietrza; podaje
przykłady występowania i
znaczenia roztworów
wodnych
w przyrodzie; wymienia
cechy spalania
wyjaśnia, dlaczego
pierwiastki chemiczne
nazywamy substancjami
prostymi, a związki
chemiczne – substancjami
złożonymi; wymienia
sposoby rozdzielania
mieszanin jednorodnych;
wymienia składniki
roztworu (rozpuszczalnik i
substancję rozpuszczoną);
wskazuje przykłady
pozytywnej
i negatywnej roli wody
jako rozpuszczalnika;
wymienia różnice między
utlenianiem
a spalaniem
rysuje modele podanych
przez nauczyciela
pierwiastków
chemicznych
i związków chemicznych;
podaje przykłady
zastosowania stopów
metali; wyjaśnia, na czym
polega utlenianie w
komórkach
omawia znaczenie
3 wybranych metali
i 3 wybranych niemetali
w prawidłowym
funkcjonowaniu
organizmu człowieka
Dział 10. Ochrona przyrody
podaje 3 przykłady działań
człowieka niekorzystnych
dla środowiska; podaje
2 przykłady działań
globalnych służących
ochronie środowiska;
podaje 3 przykłady działań
indywidualnych służących
ochronie środowiska
wymienia po 2 źródła
zanieczyszczeń powietrza,
gleby i wody; uzasadnia
celowość segregacji
odpadów
wyjaśnia, jak powstaje
smog; podaje przykłady
samooczyszczania się
przyrody; wyjaśnia
znaczenie pojęcia
„utylizacja”; podaje
przykłady surowców
wtórnych
wyjaśnia, jak powstają
kwaśne opady; podaje
przykłady odpadów
szczególnie groźnych dla
środowiska
wskazuje na mapie
konturowej najbardziej
zanieczyszczone miejsca
w Polsce
ocena celująca - otrzymuje uczeń, który realizuje wymagania w 100%. Ocenę niedostateczną - otrzymuje uczeń, który nie opanował przynajmniej 30 % wymaganych umiejętności.
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCEN Z PRZYRODY DLA KLASY VI SZKOŁY PODSTAWOWEJDział 1. Ziemia częścią Wszechświata
ocena dopuszczająca –uczeń:odczytuje informacje z kartki z kalendarza , rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej; wyjaśnia, czym jest doba i rok; podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, planeta karłowata, księżyc, kometa, planetoida; wyjaśnia, dlaczego spadają ciała pozbawione podpory; wskazuje z własnego otoczenia przykłady oddziaływań grawitacyjnych,
ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:wskazuje różnice między planetami a gwiazdami ; omawia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu; przyporządkowuje astronautom ich dokonania; wyjaśnia, czym jest siła przyciągania ziemskiego; wymienia imię i nazwisko odkrywcy prawa powszechnego ciążenia ; wyjaśnia znaczenie pojęć: masa i ciężar ciała.
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wymienia założenia teorii heliocentrycznej; wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego, rozpoczynając od znajdującej się najbliżej Słońca; identyfikuje na podstawie opisu rodzaje ciał niebieskich; wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska dla organizmów ; omawia budowę kosmosu ; wyjaśnia, od czego zależy siła oddziaływania grawitacyjnego; rozróżnia masę i ciężar; wymienia jednostki masy i ciężaru
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:wskazuje praktyczne zastosowania wiedzy o ruchach ciał niebieskich; wymienia typy planet (planety typu ziemskiego, planety olbrzymy i karłowate; wymienia przykłady praktycznych korzyści, jakie przynoszą loty kosmiczne; definiuje prawo powszechnego ciążenia ; uzasadnia, dlaczego występują różnice ciężaru tego samego ciała w zależności od jego odległości od środka Ziemi, wyjaśnia, czym spowodowany jest stan nieważkości
Dział 2. Światło i dźwięk w przyrodzie
ocena dopuszczająca –uczeń:wymienia przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła; wymienia po 2 przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych; rysuje schemat odbicia promieni świetlnych od powierzchni gładkiej; rozpoznaje na rysunkach rozproszenie, odbicie i załamanie promienia świetlnego; wymienia barwy światła podstawowe i dopełniające; wymienia źródła dźwięków; wskazuje na rysunku wybrane elementy budowy oka i ucha ludzkiego
ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:rysuje prosty obwód elektryczny; wyjaśnia, jak powstaje cień i półcień; rysuje odbicie promieni świetlnych od powierzchni chropowatej; rysuje odchylenie promienia przy przejściu z powietrza do wody; wyjaśnia, co to jest rozszczepienie światła; wskazuje przykład występowania zjawiska rozszczepienia światła w przyrodzie; wyjaśnia, jak powstaje echo
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny; wyjaśnia znaczenie pojęć: odbicie lustrzane światła, rozproszenie światła, cień, półcień; wyjaśnia, w jakiej sytuacji zachodzi zjawisko załamania światła; wyjaśnia, jak powstają barwy w przyrodzie; omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko; opisuje falę dźwiękową; wyjaśnia, czym jest echolokacja; wymienia przykłady zwierząt posługujących się echolokacją
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia, używając przykładów, znaczenie pojęć: przewodniki prądu elektrycznego, izolatory prądu elektrycznego; rysuje schematycznie zjawisko zaćmienia Słońca i Księżyca; wyjaśnia, w jakiej sytuacji nie zachodzi zjawisko załamania światła; rysuje schemat przejścia światła białego przez pryzmat; wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali; wyjaśnia, czym są ultradźwięki
Dział 3. Ziemia – nasza planeta / 3.1 Położenie geograficzne
ocena dopuszczająca –uczeń:
wymienia przykłady ciał przyciąganych przez magnes; wskazuje na globusie północny i południowy biegun geograficzny; rysuje południki, równoleżniki, równik, koła podbiegunowe, zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca na schemacie przedstawiającym Ziemię; zaznacza na schematycznym rysunku półkule: wschodnią, zachodnią, północną i południową; określa kierunki świata na mapie; zaznacza na mapie punkty, które mają jednakową szerokość lub jednakową długość geograficzną; określa przynajmniej 1 współrzędną geograficzną
ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:rysuje linie sił pola magnetycznego; podpisuje na schematycznym rysunku bieguny magnetyczne i geograficzne Ziemi; wyjaśnia znaczenie pojęcia siatka geograficzna i siatka kartograficzna; określa na mapie współrzędne geograficzne punktów położonych na tej samej półkuli
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia, czym jest oś ziemska; wyjaśnia, co nazywamy polem magnetycznym; wyjaśnia znaczenie pojęć: bieguny jednoimienne, bieguny różnoimienne; opisuje południki i równoleżniki; określa na mapie lub globusie współrzędne geograficzne dowolnego punktu
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia zasadę działania igły magnetycznej; wymienia podstawowe wymiary kuli ziemskiej: obwód Ziemi, średni promień Ziemi, powierzchnię kuli ziemskiej; porównuje południki i równoleżniki; odszukuje na mapie punkt o podanych współrzędnych geograficznych, dokładnie określa (z zastosowaniem minut) położenie geograficzne dowolnego punktu na mapie
3.2 Ruchy Ziemi. Komórka zwierzęca. Odkrycia geograficzne
ocena dopuszczająca –uczeń:wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc; wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku; podpisuje na mapie kontynenty i przynajmniej 3 oceany; wymienia nazwiska przynajmniej 3 podróżników, którzy dokonali istotnych odkryć geograficznych; rysuje schemat komórki zwierzęcej; wymienia po 3 przykłady zwierząt bezkręgowych i kręgowych
ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:zaznacza na rysunku kierunek ruchu obrotowego Ziemi lub demonstruje to na globusie; podpisuje na ilustracji datami łuki, które Słońce zatacza nad widnokręgiem w pierwszym dniu kolejnych pór roku na szerokości geograficznej Warszawy; wymienia cechy ruchu obiegowego Ziemi; podpisuje na mapie świata strefy oświetlenia Ziemi; wyjaśnia, które części oceanów nazywamy morzami; podpisuje na ilustracji elementy budowy komórki zwierzęcej; wyjaśnia, czym zwierzęta bezkręgowe różnią się od zwierząt kręgowych
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:omawia skutki nachylenia osi ziemskiej; wymienia poznane typy mórz; wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych; wymienia wydarzenia, które wpłynęły na liczbę i rozmieszczenie gatunków na Ziemi; charakteryzuje rolę poszczególnych struktur komórkowych; wyjaśnia zasadę nazywania gatunków zwierząt
ocena bardzo dobra- uczeń:
j. w. oraz:spośród 2 wybranych miast Polski wskazuje to, w którym Słońce wcześniej wzejdzie lub zajdzie ; przedstawia na schematach sposób padania promieni słonecznych w dniach rozpoczęcia kalendarzowych pór roku ; charakteryzuje poszczególne typy mórz, zaznacza na mapie świata obszary, które poznawali polscy podróżnicy-badacze, wyjaśnia wpływ zróżnicowania oświetlenia Ziemi przez Słońce na życie organizmów i gospodarkę człowieka
Dział 4. Życie w wodzie 4.1 Ukształtowanie dna mórz i ruch wody morskiej
ocena dopuszczająca –uczeń:wymienia czynniki wpływające na życie w morzu; podpisuje na schematycznym rysunku elementy ukształtowania dna oceanicznego: szelf, podmorski grzbiet górski, rów oceaniczny; podpisuje na rysunku grzbiet i dolinę fali
ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:odczytuje z wykresu zawartość soli we wskazanych morzach; opisuje warunki panujące na szelfie; na schematycznym rysunku podpisuje długość i wysokość fali; wskazuje na mapie skąd i dokąd płynie Prąd Zatokowy
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia, od czego zależy przezroczystość i barwa wody morskiej; opisuje pochodzenie raf koralowych; wymienia przyczyny ruchu wód oceanicznych; wyjaśnia, co to są prądy morskie
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:analizuje na mapie w podręczniku rozkład temperatur wód oceanicznych na kuli ziemskiej; rozpoznaje formy dna oceanicznego; wyjaśnia, co to są przypływy i odpływy; omawia przyczyny i skutki pływów morskich; wyjaśnia wpływ prądów morskich na temperaturę powietrza na przykładzie Prądu Zatokowego, wyjaśnia znaczenie pojęcia tsunami; określa różnice poziomu między przypływem a odpływem wybranych mórz: Śródziemnego, Czarnego, Północnego i Arabskiego
4.2 Życie w morzach i oceanach. Znaczenie oceanów
ocena dopuszczająca –uczeń:wymienia strefy życia w morzu; wymienia 2 różnice między polipem i meduzą; rozpoznaje przynajmniej po 3 gatunki morskich zwierząt bezkręgowych; wymienia zwierzęta kręgowe żyjące w morzach i oceanach ; omawia sposób rozmnażania się ryb; opisuje budowę zewnętrzną ryby; wymienia przynajmniej 3 korzyści, jakie człowiek czerpie z oceanówocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:omawia warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morza lub oceanu ; wyjaśnia znaczenie pojęcia plankton ; wykonuje schematyczny rysunek meduzy i polipa; opisuje budowę meduzy; opisuje budowę koralowców; podpisuje na rysunku części ciała stawonogów na przykładzie homara; wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta zmiennocieplne; wymienia przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie
ocena dobra- uczeń:
j. w. oraz:porównuje warunki panujące w poszczególnych strefach morza; charakteryzuje koralowce ; wyjaśnia rolę płetw parzystych i nieparzystych u ryb; wymienia cechy przystosowujące ssaki do życia w morzach i oceanach ; wyjaśnia znaczenie pojęć: linienie, akwakultura
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:uzasadnia przynależność chełbi, koralowców i ukwiała do parzydełkowców; omawia przystosowania ryb do życia we wszystkich strefach mórz i oceanów ; klasyfikuje morskie organizmy ze względu na sposób poruszania się, wymienia zagrożenia wód oceanicznych będących skutkiem działalności człowieka
4.3 Życie w jeziorze
ocena dopuszczająca –uczeń:wymienia strefy życia w jeziorze; wymienia organizmy cudzożywne żyjące w jeziorze; rozpoznaje przynajmniej po 3 gatunki zwierząt bezkręgowych żyjących w jeziorach; przyporządkowuje nazwy zwierząt kręgowych do środowiska słodko-wodnego
ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:omawia rolę organizmów samożywnych żyjących w jeziorze; podpisuje części ciała pantofelka; wymienia przedstawicieli skorupiaków i mięczaków żyjących w jeziorze; nazywa części ciała raka; wymienia przykłady ryb drapieżnych i roślinożernych żyjących w jeziorze
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:określa rolę wodniczek tętniących u słodkowodnych protistów zwierzęcopodobnych (pierwotniaków); przyporządkowuje poznane gatunki zwierząt do poszczególnych stref życia w jeziorze; przyporządkowuje poznane zwierzęta do poszczególnych grup systematycznych ; rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt żyjących w jeziorze; wymienia przykłady łańcuchów pokarmowych w jeziorze; rozpoznaje gatunki ryb na podstawie opisu
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:porównuje budowę i sposób poruszania się poznanych słodkowodnych protistów zwierzęcopodobnych (pierwotniaków); porównuje budowę stułbi z budową chełbi; omawia środowisko i tryb życia raka stawowego, wymienia zagrożenia jezior będące skutkiem działalności człowieka
Dział 5. Życie w środowisku lądowym. 5.1 Zwierzęta bezkręgowe i kręgowe wodno-lądowe
ocena dopuszczająca –uczeń:wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta bezkręgowe; omawia znaczenie dżdżownic w przyrodzie; podpisuje na schemacie części ciała owada; wymienia po 2 przykłady owadów pożytecznych i owadów, które są szkodnikami; rozpoznaje przynajmniej 2 lądowych zwierząt bezkręgowych; wymienia 3 cechy przystosowujące żabę do życia w środowisku wodno lądowym
ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:
omawia przystosowania dżdżownicy do życia w glebie; omawia budowę owada ; omawia rozwój owadów na przykładzie motyla; wskazuje na schemacie części ciała pająka; określa miejsca występowania wybranych zwierząt bezkręgowych; charakteryzuje cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach; klasyfikuje płazy na bezogonowe i ogoniaste
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:rozpoznaje zwierzęta należące do poszczególnych grup zwierząt bezkręgowych ; wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi ; charakteryzuje typy aparatów gębowych owadów ; charakteryzuje przedstawicieli pajęczaków; omawia budowę i przystosowania ślimaka winniczka do życia na lądzie; omawia etapy rozwoju żaby
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:omawia sposób rozmnażania się dżdżownicy ; opisuje zróżnicowanie budowy zewnętrznej owadów; omawia sposób rozmnażania się ślimaków; omawia cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach; porównuje budowę i czynności życiowe kijanek i dorosłych żab; klasyfikuje płazy, podając ich charakterystyczne cechy, omawia rolę dżdżownic w tworzeniu próchnicy; wyjaśnia znaczenie pojęć: owady społeczne, walka biologiczna
5.2 Zwierzęta kręgowe: gady, ptaki, ssaki
ocena dopuszczająca –uczeń:przyporządkowuje, na postawie opisu, przedstawicieli gadów do grup systematycznych; odróżnia żmiję zygzakowatą od innych węży; wymienia przynajmniej 3 cechy budowy przystosowujące ptaka do lotu; wymienia charakterystyczne cechy ptaków drapieżnych; wymienia po 2 przykłady ptaków występujących cały rok w Polsce, odlatujących na zimę, przylatujących na zimę; przyporządkowuje ssaki do środowiska, w którym żyją; rozpoznaje przynajmniej po 2 gatunki poznanych lądowych zwierząt kręgowych
ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:wymienia przynajmniej 3 gatunki gadów żyjących w Polsce; wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta stałocieplne; nazywa elementy budowy pióra; wyjaśnia znaczenie pojęć: gniazdowniki i zagniazdowniki; omawia przystosowania występujące w budowie kończyn ssaków do życia w różnych środowiskach; wymienia charakterystyczne cechy ssaków
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wymienia cechy gadów przystosowujące je do życia na lądzie; wymienia gady żyjące w Polsce; wymienia przystosowania ptaka do lotu; rozróżnia rodzaje piór u ptaków ; omawia rozwój ptaków; wymienia przykłady gniazdowników i zagniazdowników; wymienia charakterystyczne cechy budowy zwierząt należących do gadów, ptaków i ssaków
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:porównuje budowę płazów i gadów; charakteryzuje poznane grupy gadów; porównuje gady i ptaki; wymienia wytwory skóry ssaków; omawia sposób rozmnażania się ssaków, wyjaśnia znaczenie pojęcia pasożytnictwo lęgowe; wymienia przykładów pasożytów lęgowych
Dział 6. Krajobrazy Ziemi. 6.1 Krajobrazy: wilgotnych lasów równikowych, sawann, pustyń gorących
ocena dopuszczająca –uczeń:wymienia sposoby obserwacji i pomiaru poszczególnych składników pogody; wymienia 2 cechy klimatu na podstawie podanego wykresu klimatycznego; wskazuje na mapie świata strefy: wilgotnych lasów równikowych, sawann i pustyń gorących; przyporządkowuje do poznanych stref krajobrazowych po 1 gatunku zwierząt; wymienia po 2 gatunki roślin występujących w strefie międzyzwrotnikowej; wymienia zajęcia Beduinów
ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia znaczenie pojęć: pogoda, klimat; oblicza średnią temperaturę powietrza; podpisuje na mapie strefy krajobrazowe: wilgotnych lasów równikowych, sawann i pustyń gorących; wymienia przykłady roślinożerców i drapieżców żyjących na sawannach; opisuje zajęcia mieszkańców wilgotnych lasów równikowych
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli wartości najwyższei najniższe temperatury powietrza, najniższą i najwyższą sumę opadów; omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie międzyzwrotnikowej; opisuje zajęcia Beduinów, mieszkańców Sahelu, Pigmejów w Kotlinie Konga, Papuasów w Nowej Gwinei, Indian na Nizinie Amazońskiej
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:oblicza roczną amplitudę temperatury powietrza i średnią roczną sumę opadów na podstawie danych z tabeli lub odczytanych z wykresu klimatycznego; przyporządkowuje strefie krajobrazowej cechy klimatu i roślinności; wymienia przyczyny zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych; rysuje wykres klimatyczny na podstawie danych zawartych w tabeli, wymienia mechanizmy obronne roślin, występujących w strefie sawann i pustyń, przed wysoką temperaturą powietrza i niedostatkiem wody
6.2 Krajobrazy: śródziemnomorski, lasów liściastych, stepów, tajgi
ocena dopuszczająca –uczeń:wskazuje na mapie świata strefy: śródziemnomorską, lasów liściastych, stepów i tajgę; charakteryzuje roczny przebieg temperatury powietrza i opadów w strefach śródziemnomorskiej, lasów liściastych, stepów i w tajdze na podstawie wykresu klimatycznego; wymienia 3 gatunki roślin i zwierząt występujących w strefie śródziemnomorskiej; podpisuje warstwy lasu liściastego; wymienia po 3 przykłady zwierząt żyjących w lasach liściastych, w strefie stepów i w tajdze, wymienia przykłady roślinożerców i drapieżców w poszczególnych strefach krajobrazowych
ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:wymienia rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej; wyjaśnia, dlaczego basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie; porównuje cechy klimatu: śródziemnomorskiego strefy lasów liściastych, stepów i tajgi na podstawie wykresów klimatycznych; rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki roślin i zwierząt występujących w lasach liściastych, w strefie stepów i tajdze; wymienia przykłady roślin, które rosną w stepie; wymienia co najmniej 3 przykłady surowców mineralnych występujących w tajdze
ocena dobra- uczeń:
j. w. oraz:wyjaśnia znaczenie pojęcia roślinność twardolistna; wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać w strefie śródziemnomorskiej; charakteryzuje faunę poszczególnych warstw lasu liściastego; zaznacza na mapie świata występowanie strefy stepów; wymienia przystosowania roślin i zwierząt do życia w stepie; wyjaśnia, dlaczego w tajdze występują rozległe obszary podmokłe; charakteryzuje gospodarkę człowieka w tajdze; charakteryzuje klimat i roślinność omawianych stref krajobrazowych
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:charakteryzuje makię śródziemnomorską; wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów; omawia zmiany w wyglądzie szaty roślinnej stepu w ciągu roku; omawia, w jaki sposób wykorzystuje się stepy do celów rolniczych; porównuje zagospodarowanie przez człowieka obszaru strefy śródziemnomorskiej, lasów liściastych, stepów i tajgi; wskazuje na mapie step, pampę i prerię, porównuje step Euroazji, prerię Ameryki Północnej i pampę Ameryki Południowej
6.3 Krajobrazy: tundry, pustyń lodowych
ocena dopuszczająca –uczeń:wskazuje na mapie świata obszary, na których występuje tundra; rozpoznaje na ilustracjach 5 gatunków zwierząt występujących w tundrze; odczytuje z wykresu temperaturę powietrza i sumy opadów w tundrze; wymienia zajęcia mieszkańców tundry; podpisuje na mapie Antarktydę i Arktykę ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:opisuje, na podstawie wykresu, klimat tundry, Antarktyd i Arktyki; omawia przystosowania zwierząt do życia w tundrze; opisuje dawny sposób życia mieszkańców tundry
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wymienia przystosowania roślin do życia w tundrze; wymienia przystosowania zwierząt do życia w tundrze; omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych; przyporządkowuje poznane zwierzęta tundry do grup systematycznych; charakteryzuje gospodarkę człowieka w tundrze i w strefie pustyń lodowych
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:porównuje Antarktydę i Arktykę; omawia działalność człowieka na Antarktydzie i Arktyce; omawia dokonania odkrywców strefy pustyń lodowych, omawia dokonania polskich naukowców w badaniu strefy pustyń lodowych
Dział 7. Ziemia – nasze wspólne dobro
ocena dopuszczająca –uczeń:
wymienia przykłady zasobów przyrody; wymienia przynajmniej 3 działania człowieka, które stanowią globalne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego; wymienia 2 sposoby zapobiegania powstawaniu „dziury ozonowej”; wymienia przykłady działań, które służą ochronie przyrody; wyjaśnia, czego dotyczy program Unii Europejskiej Natura 2000 ocena dostateczna – uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia znaczenie pojęć: zasoby przyrody ożywionej; zasoby przyrody nieożywionej; wymienia przykłady zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej; wymienia przynajmniej 3 przyczyny zmniejszania się różnorodności biologicznej; wyjaśnia znaczenie pojęcia efekt cieplarniany; wyjaśnia, dlaczego działania służące ochronie przyrody muszą mieć charakter globalny
ocena dobra- uczeń:j. w. oraz:wyjaśnia znaczenie pojęć: zasoby wyczerpywalne, zasoby niewyczerpywalne; wymienia najważniejsze globalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego; wskazuje przyczyny nasilenia się efektu cieplarnianego; wymienia przykłady przeciwdziałania ocieplaniu się klimatu; wyjaśnia, jak powstaje „dziura ozonowa”
ocena bardzo dobra- uczeń:j. w. oraz:rozróżnia wśród zasobów wyczerpywalnych zasoby odnawialne i nieodnawialne; podaje przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych przyrody; charakteryzuje skutki wzrostu temperatury powietrza; rozpoznaje symbole międzynarodowych organizacji zajmujących się ochroną środowiska, omawia skutki istnienia „dziury ozonowej”
ocena celująca - otrzymuje uczeń, który realizuje wymagania w 100%. Ocenę niedostateczną - otrzymuje uczeń, który nie opanował przynajmniej 30 % wymaganych umiejętności.