(Analysis Flexibility Organizational) سازمانی پذیری انعطاف تحلیل

استراتژیک مدیریت مشاور ،نوریان حسین

www.hosseinnourian.com

و استراتژیک تحلیل های مدل اغلب رو این از است بوده تغییر کم و بینی پیش قابل فضایی گذشته کار و کسب فضای اساسا سنتی، تحلیلی های مدل در دیگر سوی از .اند نداشته سازمانی پذیری انعطاف قابلیت به ای ویژه سازمانی،توجه های قابلیت سازمانی پذیری انعطاف نیز نظر این از و است شده می براورد ناچیز بسیار یا صفر عمال محیط بر سازمان گذاری تاثیر قدرت تطبیق قابلیت از باید ها سازمان جدید متالطم و رقابتی بسیار فضای در اما .است نبوده مطرح هم محیط بر گذاری تاثیر برای کار و کسب محیط بر خود های استراتژی به دستیابی جهت در تا بکوشند حال عین در و باشند برخوردار محیط تغیرات با خود و گیرد قرار توجه مورد بسیار سازمانی پذیری انعطاف مقوله اخیر سالهای در است شده موجب الزامات این گردند واقع موثر نیز

.است آنها از یکی "ولبدرا" "پذیری انعطاف مدل" که گردد تدوین آن تحلیل و شناخت برای مفیدی های چارچوب و ها مدل

آن از هدف که شده تدوین روتردام دانشگاه استاد (Henk Volbedra) ولبدرا هنک توسط سازمانی پذیری انعطاف مدل بسیار ۰۸۹۱ دهه در که مدیرانی .است ودهب سازمانی پذیری انعطاف مختلف های گونه فهم و شناسائی برای مدیران راهنمایی

پایان .یافتند نمی آن تحلیل برای را مناسبی و جامع مدل البته و اند بوده پایدار پذیری انعطاف با سازمانهایی تشکیل به مشتاق مدیریت جایزه مانند زیادی جوایز توانست که گردید منتشر سازمانی پذیری انعطاف درباره ۰۸۸۱ سال در ولبدرا دکترای نامه

.گردید مواجه استراتژیک گران تحلیل جانب از زیادی استقبال با او مدل آن از پس و کند خود آن از را آسوف ایگور استراتژیک این گران تحلیل که سازمانی پذیری انعطاف مقوله به متناقض بعضا و متفاوت بسیار رویکردهای به بود پاسخی او مدل تدوین کاهش در سازمان پذیری انعطاف کننده تعیین نقش به همه -اکنون مانند- زمان آن در .بود ساخته سردرگمی دچار را حوزه هنوز اما دانستند می کار و کسب شده تقسیم بازار تقاضاهای به مناسبی پاسخ را آن و داشتند باور محصول تولید چرخه زمان بر تمرکز از بعد و او تحلیل پیدایش با اما .بود نگردیده حاصل سازمانی پذیری انعطاف های مولفه به راجع مشترکی درک

.گردید مطرح ۰۸۸۱ دهه در رقابت سوم موج عنوان به پذیری انعطاف ، ۰۱دهه در کیفیت و ۰۱ دهه در اثربخشی

مدلی تا است رفته کار به آن در کوشش حداکثر و شده بنا میدانی و ای بخانهکتا تحقیق روشهای پایه بر همزمان تحلیل این دیگر تحلیلی رویکرد چندین با آن از پس چهارچوب این گردد فراهم آن مخاطبان برای زیاد تحلیلی استفاده قابلیت با و معتبر تحلیلی ابزار آن مبنای بر و گردید آزمایی راستی ... و سازمانی چابکی تحلیل سازمانی، نوآوری تحلیل رقابت، تحلیل شامل

.یافت توسعه ("Redesign and Analysis Flexibility )مجدد طراحی و پذیری انعطاف ممیزی" عنوان تحت دیگری

سازمان پذیری انعطاف تحلیل چهارچوب قابلیت شامل که است حل قابل سازمان در پذیری انعطاف تناقض چگونه که دهد می نشان نیرو سه و اصلی بنای سنگ پنج

می شکل را سازمان پذیری انعطاف فعلی وضعیت مدیریت .است رقابتی نیروهای تغییرات اثر و سازمانی طراحی مدیریتی، های سازد می روشن ما برای رقابتی نیروهای و کند می مشخص را پذیری انعطاف برای موجود های پتانسیل سازمانی، طراحی .دهد انعطاف تغییرات زمان، طول در سرعتی چه با و چگونه که کند می بیان پذیری ابرانعطاف سطح .است نیاز مورد تغییراتی چه که

سازمان باشند، داشته یکدیگر روی بر مختلفی اثرات توانند می عوامل این اینکه به توجه با .بیافتد اتفاق تواند می پذیری .کرد خواهد تجربه زمان طول در را پذیری انعطاف به مختلفی رویکردهای

:پذیری انعطاف تناقض

اطالق پذیری طافانع تناقض محیطی تغییرات با مواجهه برای الزم پذیری انعطاف و سازمانی ثبات میان مناسب تعادل ایجاد به با کار و کسب تداوم دهد، انطباق ( آشفته های محیط در مخصوصا ) محیطی تغییرات با را خود نتواند سازمان اگر .گردد می

و نظمی بی باشد نداشته وجود اهداف و ها برنامه اعمال برای الزم ثبات سازمان در اگر و شد خواهد مواجه شکست ریسک بهینه نقطه استراتژیک تحلیل مدیریت، وظایف از یکی رو این از .کرد خواهد مختل را سازمان اثربخشی و کارائی اشفتگی .است گشته معروف پذیری انعطاف تناقض حل به مدل این در که است سازمان در ریپذی انعطاف

:پذیری کنترل

ظرفیت به مدل این در که معنا این به است شده نهاده بنا کنترل تئوری مبنای بر "ولبدرا" سازمانی پذیری انعطاق چارچوب بر موثر عوامل کنترل توانایی .است شده توجه کار و کسب فضای با اجههمو در سازمان پذیری کنترل قابلیت و مدیران کنترلی گردیده تشریح سازمانی طراحی مقوله در نیز سازمانی پذیری کنترل میزان و مدیریتی های قابلیت در سازمانی پذیری انعطاف

مستمر صورت به بتواند که دیریتیم وظایف یکی است، وظایف از بعد دو مستلزم سازمانی پذیری انعطاف ایجاد بنابراین .است مولفه اساس بر سازمان طراحی که دیگر وظیفه و کند اتخاذ را مناسب واکنش آنها با متناسب و نموده رصد را مدیریتی تغییرات

و باشد برخوردار مختلف های موقعیت در پذیری انعطاف برای الزم پتانسیل از سازمان که ای گونه به است، پذیری انعطاف های .گردد برخوردار پذیری انعطاف های پتانسیل آن از مدیریتی وظیفه انجام برای بتواند الزم مواقع در سازمان مدیریت

:مدیریتی وظیفه-۱

انعطاف های رویه و تمهیدات از کافی ترکیبی و مناسب تعداد بتواند مدیریت که است آن در پذیری انعطاف مدیریتی چالش رویه چهارچوب، این در .گردد مواجه منعطف شیوه به کار و کسب مشکالت با بتواند شرکت تا زند رقم سازمان برای را پذیری

انعطاف های رویه است، خارجی و داخلی پذیری انعطاف دسته دو شامل که گردیده تقسیم گونه شش به پذیری انعطاف های گذاری تاثیر نحوه بیانگر خارجی پذیری انعطاف های رویه و سازمان بر محیط اثرات مدیریت نحوه کننده بازگو داخلی پذیری

شامل را پذیری انعطاف رویه شش که گردیده تقسیم زیر دسته سه به خود انواع این از یک هر که است خود محیط بر سازمان خود آنها مبنای بر سازمان که است سازمانی رقابتی های مزیت کردن فراهم معنی به پذیری انعطاف مدیریتی وظیفه .گردند می .دهد وفق محیطی تالطم با را

:عملیاتی پذیری انعطاف-۱-۱

پایداری بر اثری ها رویه این اتخاذ و است سازمان در عملیات انجام به مربوط که کم زمانی دامنه با و کوچک اما متواتر تغییرات سازمان میان مناسب یکپارچگی ایجاد سازمانی پذیری انعطاف کنترلی های رویه این از هدف .ندارد آن محیط و سازمان ارتباط

.است سازمان کار و کسب فرایندهای انجام برای آن محیط و

:ساختاری پذیری انعطاف-۲-۱

با پاسخگوئی و یارتباط فرایندهای و سازمان در گیری تصمیم نحوه و سازمانی ساختار میان بخشی انطباق در مدیریت توانایی چه تا سازمان مدیریت یعنی .است سازمانی پذیری انعطاف آن بر گذاری اثر یا محیط از اثرپذیری رویکرد با محیطی تحوالت

نماید اتخاذ را غیره و ادغام های سیاست و عوامل دیگر با مشارکت مانند کار و کسب ساختار تواند می حد

:استراتژیک پذیری انعطاف-۳-۱

می قرار استراتژیک پذیری انعطاف حوزه در شوند می آن محیط یا سازمان اهداف به مربوط که پذیری انعطاف های رویه مثال است گذار اثر و مهم بسیار تغییرات که است مواردی به مربوط معموال و گردد می اتخاذ ندرت به ها رویه این .گیرند

در رقابت مدل تواند می که محیط در کار و کسب جدید قوانین یا بازار در ماتخد و محصوالت جدید سبد تکنولوژیک، تغییرات .کند تغییر دستخوش داری معنی صورت به را آن

:مدیریتی پذیری انعطاف سطوح

نوع ویژگی سطح

محدود فراهم سازمان های فعالیت تنوع و حجم افزایش برای را زیادی امکان سازمان مدیریت

.است آورده

عملیاتی پذیری انعطاف

متوسط تغییر و ساختار سریع تجدید های قابلیت عملیاتی، پذیری انعطاف براورد ضمن مدیریت

.است نموده ایجاد را ارتباطی و گیری تصمیم فرایندهای

ساختاری پذیری انعطاف

گسترده های استراتژی تواند می ساختاری و عملیاتی های پذیری انعطاف براورد ضمن سازمان

دهد تغییر سرعت به محیطی تغییرات با همسو را کار و کسب طبیعت و بنگاه

استراتژیک پذیری انعطاف

جهت در را ها فعالیت انجام وری بهره یا ببرد باال را تولید حجم تواند می سازمان محدود پذیری انعطاف حالت در مثال عنوان به تغییر جدید، محصوالت ارائه با بازار روی بر گذاری اثر کنندگان، تامین با ادغام و مشارکت توانایی اما دهد افزایش قیمت کاهش

.داشت خواهد مدیریتی پذیری انعطاف از ای گسترده سطح به نیاز ... و مقررات و قوانین بر گذاری اثر ،بازار رقابتی نیروهای

:سازمانی طراحی وظیفه-۲

سازمان پذیری انعطاف ترکیب برای پذیر امکان حدود و است پذیری انعطاف برای سازمان های ظرفیت شامل سازمانی طراحی ترکیب برای پتانسیل این که وقتی یکی کند تغییر باید موقعیت دو در سازمان پذیری انعطاف پتانسیل.کند می مشخص را

که زمانی دیگر و سازد هماهنگ نیاز مورد با را خود بتواند سازمان اینکه برای است کوچک بسیار نیاز مورد پذیری انعطاف مولفه سه چهارچوب این در .شود جلوگیری سازمانی نظمی بی از تا تاس زیاد بسیار نیاز مورد پذیری انعطاف برای پتانسیل این

طول در اما هستند جدا یکدیگر از اگرچه عوامل این است گردیده تشریح سازمان پذیری انعطاف های پتانسیل بر اثرگذار اصلی .بود خواهند اثرگذار یکدیگر بر زمان

:تکنولوژی-۱-۲

را آنها میان یکپارچگی و ارتباطات و مهارتی و دانشی افزاری، سخت افزاری، نرم ناتامکا سازمان، در موجود های تکنولوژی شامل را تولید تنوع در منعطف تا تولید مقیاس در منعطف غیر از ای دامنه تواند می پذیری انعطاف بعد از که گردد می شامل .گردد

:سازمانی ساختار-۲-۲

سازمان در اختیارات و ها مسئولیت تقسیم دهنده نشان که گردیده بنا مراتبی سلسله بندی تقسیم اساس بر سازمانی ساختار مدل از ای دامنه سازمانی ساختارهای .شود می گیری تصمیم برای اطالعات جریان و هماهنگی ریزی، برنامه شامل که .است شوند می شامل را ارگانیکی و مکانیکی های

:سازمانی فرهنگ-۳-۲

از تواند می آن های گونه و است گرفته شکل سازمان کارکنان اذهان در که است ها ایده از یکپارچه سیستمی سازمانی فرهنگ .دهد پوشش را نوآورانه تا کارانه محافظه وضعیت

:سازمانی طراحی پذیری انعطاف سطوح

ویژگی سطح

پایین

در را سازمان پذیری انعطاف های پتانسیل کمبود و است برخوردار محیطی تغییرات به کمی واکنش ظرفیت از سازمان

عادی، تکنولوژی از معموال شرکت حالت این در است داده قرار محیطی تغییرات مقابل در شکننده و پذیر آسیب وضعیت

است برخوردار کارانه محافظه فرهنگ و مکانیکی ساختار

متوسط

از نوع این با وقتی اما است باال آن کنترلی قابلیت است نشده مواجه ای نشده بینی پیش تغییرات با سازمان که زمانی تا

نیست محیطی تغییرات با سرعت هم و راستا هم لزوما که افتد می اتفاق سازمان در تغییراتی شود، می مواجه ها دگرگونی

.است کارانه محافظه سازمانی فرهنگ و مکانیکی سازمانی ساختار معلول عموالم ها شرکت در تصلب حالت این

زیاد

محیطی تحوالت با را خود انتظار مورد کیفیت و سرعت با تواند می شرکت که است ای اندازه به سازمان واکنش قابلیت

پذیر انعطاف تکنولوژی و نوآوری بر مبتنی سازمانی فرهنگ و ارگانیک سازمانی ساختار وضعیت این در .نماید هماهنگ

است

(:Forces Competitive Changing) رقابتی نیروهای تغییر-۳

انعطاف برای موجود نسیلپتا و سازمان پذیری انعطاف ترکیب آیا که بود خواهد آن دهنده نشان محیط تالطم و آشفتگی در اما بود خواهد کافی پذیری انعطاف ترکیب از کمی میزان باشد پایدار محیط وضعیت اگر نه؟ یا است اثربخش و کافی پذیری .باشد کرده ایجاد خود سازمان در پذیری انعطاف سازی نهادینه برای را بیشتری تمهیدات باید مدیریت آن، زیاد تالطم صورت

:گردد می تقسیم سطح چهار به کار و کسب محیط سازمانی، پذیری انعطاف ارچوبچ اساس بر

خرد (Micro:) ( سازمان ارزش زنجیره ) اصلی فرایندهای های خروجی و ها ورودی

وظیفه (Task:) شوند می مند بهره آن های خروجی از یا و کنند می ایجاد سازمان برای را ها ورودی که ذینفعانی مشتریان و کنندگان تامین مانند

تجمیع (nAggregatio:) مثال باشند، اثرگذار سازمان های خروجی و ها ورودی بر بتوانند که محیط در هایی گروه ... و اصناف ها، اتحادیه رقبا، مانند .کنند وضع قانون برایش یا محدود را آن

کالن (Macro:) باشند اثرگذار وظیفه و تجمیع سطح بر توانند می که اجتماعی نیروهای از تری وسیع حیطه

:شود می گیری اندازه زیر معیارهای با نیز محیطی آشفتگی و تالطم ابعاد

پیچیدگی (Complexity:) یکدیگر، بر آنها اثرگذاری میزان و محیطی اثرگذار های آیتم تعداد های شاخص مجموعه .بود خواهد محیطی پیچیدگی دهنده نشان

پویایی (Dynamism:) پویایی شاخص تغییرات شدت میزان و محیط در تغییرات تواتر های شاخص مجموعه بود خواهد محیطی

ناپذیری بینی پیش (Unpredictability:) در تغییرات وقوع توانند می حد چه تا سازمان استراتژیک گران تحلیل تر راحت آنها بینی پیش باشد، اشتهد چرخشی یا خطی روند محیطی تغییرات اگر است طبیعی کنند؟ بینی پیش را محیط .بود خواهد تر مشکل آن پذیری بینی پیش نیست، شفاف یا است کم محیطی وضعیت های داده وقتی اما است

و است برخوردار اهمیت کمترین از پیچیدگی و بیشترین از پذیری بینی پیش متفاوتند، یکدیگر با اهمیت نظر از فوق بعد سه .گردد می مشخص ابعاد این به توجه با سازمان برای الزم پذیری انعطاف میزان طبیعتا

(:MetaFlexibility) پذیری ابرانعطاف-۴

است سازمان در پذیری انعطاف های رویه ایجاد فرایند معنی به پذیری ابرانعطاف سازمانی، پذیری انعطاف تحلیل چارچوب در پذیری ابرانعطاف دیگر عبارت به .گردد می سازمان پذیری انعطاف های مولفه کاربری و سازی یکپارچه خلق، مراحل شامل که منسوخ را قبلی های رویه یا نموده ایجاد پذیری انعطاف برای جدیدی رویه تواند می چگونه سازمان که است آن معنای به

به آن اثربخشی میزان که است استوار سازمانی های (Capability-Meta) ها ابرقابلیت بر مدیریتی پذیری انعطاف .نماید توانایی و برخوردارند الزم محیطی اطالعات از حد چه تا که دارد بستگی سازمان گران تحلیل و مدیران ای حرفه های قابلیت

تمهیدات انجام و مناسب های سیاست اتخاذ با بتوانند باید مدیران .است چقدر سازمان بر تغییرات اثرگذاری سریع تحلیل در آنها سازمانی حالت تغییر توانایی از مقطع هر در و کنند اعمال سازمان پذیری انعطاف ترکیب بر مناسبی مدیریت سازمانی، رهبری

الزم تعادل تواند می چگونه سازمان دهد می نشان پذیری ابرانعطاف دیگر عبارت به .باشند برخوردار محیطی تغییرات با متناسب تغییرات با مناسب مواجهه ضمن شرکت که ای نهگو به نماید حفظ محیطی تغییرات با را سازمان پذیری انعطاف ترکیب میان

سرعت سازمان، در پذیری ابرانعطاف گیری اندازه برای مناسب شاخص .نشود گرفتار نیز سازمانی نظمی بی چمبره در محیطی .است پذیری انعطاف ترکیب تغییر

:سازمانی های حالت-۵

می خود به هایی حالت محیطی تغییرات با مواجهه در و زمان طول در ها شرکت سازمانی، پذیری انعطاف تکنیک اساس بر شرکت پذیری، انعطاف نظر از که دهد می نشان سازمانی های حالت نمودار و است آنها پذیری انعطاف میزان بر ناظر که گیرند

پذیری انعطاف ترکیب که است آن آید می دست به نمودار این از که کلی گیری نتیجه .کنند می طی را روندی چه معموال ها حالت محیطی تغییرات اثر در ها سازمان .شد خواهد تغییر دچار حتما و ماند نمی باقی یکسان زمان طول در معموال سازمان

از تالطم، پر محیط در بتوانند تا دهند می رتغیی آن از زدایی انجماد و سازمانی ساختار انجماد تمهیدات از استفاده با را خود کنترل و پذیری انعطاف ترکیب ابعاد به توجه با سازمانی های حالت گونه چهار مدل این در .کنند محافظت خود بقای استمرار :است شده مجسم زیر نمودار در که گردیده پیشنهاد سازمانی پذیری

:پذیری انعطاف تعارض حل های مسیر

شرکت محیطی، مداوم تغییرات با خود نمودن منعطف یا موجود وضعیت بر تمرکز و سازمانی ثبات حفظ به سازمان نیاز حسب بر معکوس فرایند دو این .نمایند تجربه را بازآفرینی فرایند یا سازی عادی فرایند شامل یکدیگر معکوس مسیر دو توانند می ها

و سازمان عمر چرخه طول در است بدیهی .است سازمان پذیری انعطاف های حالت همان که دارد مشترکی های ایستگاه آن با متناسب را سازمان شرایط و کرده انتخاب را مسیر دو این از یکی مدیریت تغییر، به نیاز و محیطی وضعیت به توجه با

.نماید می تنظیم

:سازی عادی فرایند

مدیریت آن از پس اما .است بنیاد نو سازمان یک ویژگی که کنند می آغاز نظمی بی حالت از را خود زندگی ها، سازمان همه این .نماید همسو شود می مشخص ها تحلیل در که هدفی راستای در را سازمان های مولفه استراتژیک، تمرکز ایجاد با دبای

احساس و اطالعات تحلیل در مدیریت قابلیت .دهد می تغییر پذیر انعطاف حالت به به نظمی بی حالت از را سازمان تمرکز برای رادیکال تصمیمات اتخاذ به نیاز از که آورد فراهم را تری قوی های رویه که دهد می امکان سازمان به محیط در تغییرات سازی بالغ فرایند قالب در تمهید دهداین افزایش را سازمان پذیری بینی پیش قابلیت و نموده جلوگیری اساسی و دفعی تغییرات

آفرینی ارزش موجبات مدت بلند اهداف بر بیشتر تمرکز تا کند می تبدیل شده ریزی برنامه به را سازمانی حالت و شود می انجام می حادث سازمانی ایستایی شود، زیاد تغییر قابل غیر و مدت بلند اهداف بر تمرکز بر وقتی نهایت در و آورد فراهم را سازمان

واکنش نوع هر امکان متصلب حالت است طبیعی یابد می تغییر متصلب حالت به شده ریزی برنامه برنامه حالت از سازمان و شود کرد خواهد صلب سازمان از را تغییرات به

:بازآفرینی فرایند

کرده درصد را محیطی تغییرات از سازمان پذیری آسیب ریسک آن گران تحلیل و قراردارد متصلب حالت در که سازمانی مدیران قرار کار دستور در را محیط با آن پذیری انطباق و انعطاف افزایش منظور به سازمان بازآفرینی فرایندهای بود خواهند ناگزیر اند،

محصول دتولی جدید، بازار به ورود به نیاز صورت در مثال )شود، همراستا و آنهماهنگ پیرامون محیط و سازمان تغییرات تا دهند می قرار کار دستور در را ای حرفه بازآفرینی فرایند سازمان قدممدیریت اولین در ...( و دیگر رقابتی های مزیت ایجاد جدید،

ترکیب ارگانیک، فرهنگ به آن تغییر و کارانه محافظه و سنتی سازمانی فرهنگ رفع و تولید تکنولوژی تغییر با فرایند این .دهد شکل تغییر شده ریزی برنامه به متصلب از سازمانی حالت شود می موجب و دهد می افزایش را انیسازم پذیری انعطاف

تالطم شرایط در معموال که کارافرینانه بازآفرینی .سازد منعطف محیطی تغییرات راستای در را خود بتواند شرکت تا دهد گسترده استراتژیک پذیری انعطاف بر تمرکز و آن تاریساخ تغییر با را سازمان پذیری انعطاف ترکیب گردد، می جاری محیطی

تشدید و افراط صورت در اما گردد تبدیل پذیر انعطاف حالت به شده ریزی برنامه حالت از سازمان شود می موجب و کند می تر نظمی بی به نسازما مدت کوتاه و میان اهداف شدن محو و حذف و استراتژیک دیدگاه از تمرکز شدن برداشته و رویکرد این

.داد خواهد حالت تغییر

استفاده از مطالب فوق با ذکر منبع مجاز است

تماس حاصل h.nourian@irisaco.comجهت دریافت اطالعات بیشتر یا مشاوره تحلیل استراتژیک، با ایمیل

.فرمایید