คู่มือการจำแนกชนิดสัตว์ทะเล...

คมอการจ�าแนกชนดสตวทะเลเลยงลกดวยนมและเตาทะเลในประเทศไทย

Field Guide to Marine Mammals and Sea Turtles of Thailand

ผเขยน กาญจนาอดลยานโกศลสรศกดทองสกดธรวตรเปรมปร

และเผาเทพเชดสขใจ

จดพมพโดย ศนยวจยและพฒนาทรพยากรทางทะเลและชายฝง

อาวไทยตอนบน

สวนสอสารองคกรกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

พมพครงท1 สงหาคม2557

จ�านวน 1,500เลม

พมพท โรงพมพส�านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

ISBN 978-616-316-187-1


FieldGuidetoMarineMammalsandSeaTurtlesofThailand

2



ค�าน�า

โลมาวาฬพะยนและเตาทะเล เปนสตวทะเลหายากและใกลสญพนธ ใน

ประเทศไทยมพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 ทคมครองสตว

เหลาน โดยพะยนจดเปนสตวปาสงวนสวนโลมา วาฬ และเตาทะเลจดเปนสตวปา

คมครองซงมบทลงโทษทแตกตางกนภยคกคามของสตวเหลานลวนมสาเหตทเกดจาก

มนษยทงทางตรงและทางออม เชนมลพษทางทะเลขยะทะเลตลอดจนการตดเครองมอ

ประมงโดยไมไดตงใจซงเปนสาเหตท�าใหสตวทะเลดงกลาวลดจ�านวนลงอยางรวดเรว

ปจจบนประเทศไทยพบสตวทะเลเลยงลกดวยนม (Marinemammals)

ทงหมด 28 ชนด เปนโลมาและวาฬ 27 ชนด โดยชนดทมขนาดใหญทสด คอ

วาฬสน�าเงน(Bluewhale)และพบพะยน1ชนดสวนเตาทะเลมทงหมด5ชนด

การจดท�าค มอจ�าแนกชนดสตวทะเลเลยงลกดวยนมและเตาทะเลใน

ประเทศไทยฉบบนเพอเผยแพรความรทจ�าเปนในการจ�าแนกชนดของสตวเหลานซงจะ

เปนประโยชนอยางยงตอชาวประมงชายฝง และบคคลทวไปทสนใจศกษาเรองสตว

ทะเลหายาก เพอเปนสวนส�าคญของการอนรกษสตวเหลานใหอย ค นานน�าไทย

ตอไป

3

(นายชลธศสรสวด)

อธบดกรมทรพยากรทางทะเลชายฝง

ค�าขอบคณ

ผเขยนขอขอบคณDr.LouisaPonnampalam,Malaysiaสถาบนวจยและ

พฒนาทรพยากรทางทะเลชายฝงทะเลและปาชายเลนภาพวาดโดยคณชวนมนตร

วฒนประสานงานในการจดพมพโดยคณปรานตดลกคณากล

อนเคราะหภาพถายโดย LP= Louisa Ponnampalam, DMCR =

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง (สรศกด ทองสกด, เผาเทพ เชดสขใจ,

กาญจนาอดลยานโกศล,กองเกยรตกตตวฒนาวงศ,สนตนลวตน,อตชาตอนทองค�า,

สระชยภาสดา,ชลาทพจนทรชมพ),JirayuEkkul,SNY=สมยศและแนงนอยยศ

สนทร,NutSumanatemeya



4



5สารบญ

ค�าน�า

บทน�า

ตารางจ�าแนกชนดสตวทะเลเลยงลกดวยนมและเตาทะเลในประเทศไทย

แผนภาพแสดงชนดสตวทะเลเลยงลกดวยนมและเตาทะเลในประเทศไทย

ขอสงเกตในการจ�าแนกชนดสตวทะเลเลยงลกดวยนม

โลมาและวาฬ

วาฬสน�าเงน(Bluewhale)

วาฬฟน(Finwhale)

วาฬบรดา(Bryde’swhale)

วาฬโอมรา(Omura’swhale)

วาฬหลงคอม(HumpbackWhale)

วาฬหวทย(Spermwhale)

วาฬหวทยเลก(PygmySpermwhale)

วาฬหวทยแคระ(DwarfSpermwhale)

วาฬคเวยร(Cuvier’sBeakedwhale)

วาฬเบลนวลล(Blainville’sBeakedwhale)

วาฬฟนสองซ(Ginkgo-toothedbeakedwhale)

วาฬเพชฌฆาต(Killerwhale)

วาฬเพชฌฆาตด�า(Falsekillerwhale)

วาฬเพชฌฆาตเลก(Pygmykillerwhale)

วาฬน�ารองครบสน(Short-finnedpilotwhale)

วาฬหวแตงโม(Melon-headedwhale)

หนา

3

7

9

12

16

22

24

26

28

30

32

34

36

38

40

42

44

46

48

50

52

54

หนา

56

58

60

62

64

66

68

70

72

74

76

78

82

84

86

88

90

92

94

96



โลมาเผอก,โลมาหลงโหนก(Indo-PacificHumpbackdolphin)

โลมาปากขวด(Indo-PacificBottlenosedolphin)

โลมาฟนหาง(Rough-tootheddolphin)

โลมาปากยาว(Long-beakedcommondolphin)

โลมากระโดด(Spinnerdolphin)

โลมาลายแถบ(Stripeddolphin)

โลมาลายจด(PantropicalSpotteddolphin)

โลมาฟราเซอร(Fraser’sdolphin)

โลมารสโซ(Risso’sdolphin)

โลมาอรวด,หวบาตร(Irrawaddydolphin)

โลมาหวบาตรหลงเรยบ(Finlessporpoise)

พะยน(Dugong)

เตาทะเล

เตาตน(Greenturtle)

เตากระ(Hawksbillturtle)

เตาหญา(Oliveridleyturtle)

เตาหวฆอน(Loggerheadturtle)

เตามะเฟอง(Leatherbackturtle)

อภธานศพท

บรรณานกรม

6



7บทน�า

โลมาวาฬพะยนและเตาทะเลเปนสตวทะเลหายากใกลสญพนธซงเปนท

รจกของชาวประมงและชมชนชายฝงทะเลมานาน โลมาและวาฬเปนสตวทมความ

นารกไมดรายชาวประมงจงมกใหปลาเปนอาหารและปลอยออกจากอวนหรอเครอง

มอประมงทตดโดยบงเอญ พะยนนนกมต�านานความเชอตางๆ เชน การท�ายาเสนห

จากน�าตา เปนตน สวนเตาทะเลนนมความเชอในเรองเปนสตวทมอายยนจงท�าใหม

ประเพณนยมเชนเดยวกบเตาน�าจดเชนการปลอยเตาทะเลตามเทศกาลวนเกดหรอ

สะเดาะเคราะหปจจบนประเทศไทยไมมการลาสตวเหลานซงการตายเกดจากการ

เจบปวย ขยะ และมลพษทางทะเล ตลอดจนการตดเครองมอประมงโดยไมไดตงใจ

เปนเหตใหลดจ�านวนลงอยางรวดเรว

ประเทศไทยพบสตวทะเลเลยงลกดวยนม(Marinemammals)ทงหมด28

ชนด เปนโลมาและปลาวาฬ27ชนดพะยน1ชนดสวนเตาทะเล (Sea turtles)

ม5ชนดสตวทะเลหายากเหลานถกคมครองโดยพระราชบญญตสงวนและคมครอง

สตวปา พ.ศ. 2535 โดยพะยนเปนสตวสงวนเพยงชนดเดยว สวนทเหลอเปนสตว

คมครอง

การจ�าแนกชนดสตวทะเลเหลานเปนกญแจส�าคญในการพฒนาองคความร

เกยวกบชนด และการแพรกระจาย คมอจ�าแนกชนดสตวทะเลเลยงลกดวยนมและ

เตาทะเลในประเทศไทยฉบบนจะเปนประโยชนอยางยง ตอนกวจย นกศกษา ชาว

ประมง และผทสนใจ ซงเปนก�าลงส�าคญของการอนรกษจะไดเรยนรและสามารถ

จ�าแนกชนดไดถกตอง

การใชคมอ การใชคมอแยกชนดสตวทะเลเลยงลกดวยนมและเตาทะเลนน เปนเรองท

ตองอาศยความช�านาญใชความรวดเรวในระยะเวลาสนๆในการประมวลผลจากการ

ใชลกษณะพเศษของแตละชนดต�าแหนงทพบและพฤตกรรมเปนเครองมอหลกในการ

บอกชนดโดยเฉพาะพวกทมลกษณะเดนใกลเคยงกนเราใชขอสงเกตดงน

1.เรยนรและจดจ�าลกษณะตางๆทส�าคญของโลมาวาฬพะยนและเตาทะเล

จากคมอกอนการส�ารวจเพอทราบลกษณะเดนของแตละชนด

2. มความสงบและอดทน ในการส�ารวจทตองใชเวลานานทงวน และตอง

สงเกตพนททรบผดชอบอยางตอเนองตลอดเวลา

3.อยาละทงสายตาจากตวอยางประมวลขอมลลกษณะเดนและพฤตกรรม

กอนทจะมาเปรยบเทยบกบคมอในภายหลง

4. อยาดวนสรปชนด โดยอาศยเพยงพฤตกรรมเทานน เพราะสตวเหลาน

หลายชนดอาจแสดงพฤตกรรมทคลายคลงกนท�าใหเราเขาใจผดไดควรใชลกษณะทาง

กายภาพอยางนอย2ลกษณะขนไปเพอใหการจ�าแนกถกตอง

ความหมายของสญลกษณทแสดงในแผนท

จดทพบในธรรมชาต/แหลงวางไข

จดทพบการเกยตน

แหลงอาศยในธรรมชาต



8

(Rorquals)

Family (วงศ) ชอไทย ชอสามญ ชอวทยาศาสตร

Balaenopteridae วาฬสน�าเงน(Bluewhale) Balaenoptera musculus

วาฬฟน(Finwhale) Balaenoptera physalus

วาฬบรดา(Bryde’swhale) Balaenopera edeni

วาฬโอมระ(Omura’swhale) Balaenopera omurai

วาฬหลงคอม(Humpbackwhale) Megaptera novaeangliae

Suborder Odontoceti(Toothedwhales)

(Spermwhale)

Family (วงศ) ชอไทย (ชอสามญ) ชอวทยาศาสตร

Physeteridae วาฬหวทย(Spermwhale) Physeter macrocephalus

Kogiidae วาฬหวทยเลก(Pygmyspermwhale) Kogia breviceps

วาฬหวทยแคระ(Dwarfspermwhale) Kogia sima

(Beakedwhale)


Ziphiidae วาฬคเวยร(Cuvier’sbeakedwhale) Ziphius cavirostris

วาฬเบลนวลล(Blainville’sbeakedwhale) Mesoplodondensirostris

วาฬฟนสองซ(Ginkgo-toothedbeakedwhale) Mesoplodon ginkgodens



ตารางจ�าแนกชนดสตวทะเลเลยงลกดวยนมและเตาทะเลในประเทศไทย

Order Cetacea (Whales,Dolphins,andPorpoises)Suborder Mysticeti (Baleenwhales)

9

(Blackfish)


Delphinidae วาฬเพชฌฆาต(Killerwhale) Orcinus orca

วาฬเพชฌฆาตด�า(Falsekillerwhale) Pseudorca crassidens

วาฬเพชฌฆาตเลก(Pygmykillerwhale) Feresa attenuata

วาฬน�ารองครบสน(Short-finnedpilotwhale) Globicephala

macrorhynchus

วาฬหวแตงโม(Melon-headedwhale) Peponocephala electra

(Dolphin)


Delphinidae โลมาหลงโหนก,โลมาเผอก(Indo-Pacific Sousa chinensis

humpbackdolphin)

โลมาปากขวด(Indo-Pacificbottlenose Tursiops aduncus

dolphin)

โลมาฟนหาง(Rough-tootheddolphin) Steno bredanensis

โลมาปากยาว(Long-beakedcommon Delphinus capensis

dolphin)

โลมากระโดด(Spinnerdolphin) Stenella longirostris

โลมาลายแถบ(Stripeddolphin) Stenella coeruleoalba

โลมาลายจด(Pantropicalspotteddolphin) Stenella attenuata

โลมาฟราเซอร(Fraser’sdolphin) Lagenodelphis hosei

โลมารสโซ(Risso’sdolphin) Grampus griseus

โลมาอรวด,โลมาหวบาตร(Irrawaddydolphin) Orcaella brevirostris

(Porpoise)


Phocoenidae โลมาหวบาตรหลงเรยบ(Finlessporpoise) Neophocaena

phocaenoides



10

Order Sirenia(seacows,Sirenian) (Dugong)


Dugongidae พะยน(Dugong) Dugong dugon

Order Testudines(Turtle)Suborder Cryptodira

Superfamily Chelonioidea(Seaturtles)

(Seaturtle)


Cheloniidae เตาตน(Greenturtle) Chelonia mydas

เตากระ(Hawksbillturtle) Eretmochelys imbricata

เตาหญา(Oliveridleyturtle) Lepidochelys olivacea

เตาหวฆอน(Loggerheadturtle) Caretta caretta

Dermochelyidae เตามะเฟอง(Leatherbackturtle) Dermochelys coriacea



11

แผนภาพแสดงชนดสตวทะเลเลยงลกดวยนมในประเทศไทย

ขนาดประมาณ 3 ม.



วาฬหวทยเลก(Pygmyspermwhale)

2.7-3.8ม.

โลมาฟนหาง (Rough-tootheddolphin)

2.65-2.8ม.

วาฬหวทยแคระ

(Dwarfspermwhale)2.7ม.

วาฬเพชฌฆาตเลก

(Pygmykillerwhale)2.6ม.

โลมาลายแถบ(Stripeddolphin)

2.56ม.

วาฬหวแตงโม

(Melon-headedwhale)

2.78ม.

โลมาหลงโหนก,โลมาเผอก

(Indo-Pacifichumpbackdolphin)

2.6-2.8ม.

โลมาปากขวด

(Indo-Pacificbottlenosedolphin)

2.7ม.

โลมารสโซ

(Risso’sdolphin)

2.6-3.8ม.

โลมาอรวด(Irrawaddydolphin)2.75ม.

โลมาฟราเซอร

(Fraser’sdolphin)

2.7ม.

โลมาลายจด

(Pantropicalspotteddolphin)

1.6-2.6ม.

พะยน(Dugong)

2.5-3ม.

โลมาหวบาตรหลงเรยบ

(Finlessporpoise)

2-2.27ม.

โลมาปากยาว

(Long-beakedcommondolphin)

2.6ม.

โลมากระโดด

(Spinnerdolphin)

2-2.35ม.

3 M

12

ขนาดเกน 3 เมตร ถงไมเกน 10 เมตร



วาฬคเวยร(Cuvier’sbeakedwhale)7ม.

วาฬเบลนวลล

(Blainville’sbeakedwhale)

4.7ม.

วาฬฟนสองซ

(Ginkgo-toothedbeakedwhale)

4.5-5.3ม.

วาฬน�ารองครบสน

(Short-finnedpilotwhale)

5.5-7.2ม.

วาฬเพชฌฆาตด�า(Falsekillerwhale)

5-6ม.

วาฬเพชฌฆาต(Killerwhale)

8.5-9.8ม.

5 M

13



ขนาดมากกวา 10 ม.

10 M

วาฬสน�าเงน(Bluewhale)29ม.

วาฬบรดา(Bryde’swhale)14-15ม.

วาฬโอมระ(Omura’swhale)11.5ม.

วาฬหวทย(Spermwhale)18ม.

วาฬหลงคอม

(Humpbackwhale)17ม.

วาฬฟน(Finwhale)27ม.

14

แผนภาพแสดงชนดเตาทะเลในประเทศไทย



เตาตน,เตาแสงอาทตย

(Greenturtle)120ซม.

เตากระ(Hawksbillturtle)

95ซม.

เตาหวฆอน

(Loggerheadturtle)

95ซม.เตาหญา

(Oliveridleyturtle)

80ซม.

เตามะเฟอง

(Leatherbackturtle)

210ซม.1 M

15



ขอสงเกตพนฐานทใชในการจ�าแนกชนดสตวเลยงลกดวยนมในทะเล

การจ�าแนกโลมาและวาฬในภาคสนามควรสงเกตจดจ�าลกษณะตางๆดงน

ไมเกน3ม.เชนโลมาหวบาตรหลง

เรยบ โลมาอรวด โลมาหลงโหนก

และโลมาปากขวดเปนตน

ขนาด3-10ม. เชนวาฬฟนเขยว

วาฬน�าร องครบสน และวาฬ

เพชฌฆาตด�าเปนตน

มากกวา10ม.เชน

วาฬบรดา วาฬหวทย และวาฬ

สน�าเงนเปนตน

1.ขนาด


วาฬน�ารองครบสน

วาฬหวทย

16



2.จะงอยปาก

ไมมจะงอยปากเชนโลมาหวบาตร

หลงเรยบ โลมาอรวด และวาฬ

บรดาเปนตน

จะงอยปากสนไดแก


จะงอยปากชดเจนเชน

โลมาปากขวดโลมาหลงโหนก

โลมากระโดด และโลมาปากยาว

เปนตน

โลมาอรวด



17



3.รหายใจ

มรเดยวอยตรงกลาง เชน โลมาปากขวดโลมาฟน

หางและโลมากระโดดเปนตน

มรเดยวเยองไปดานซายของหว ไดแก วาฬหวทย

วาฬหวทยเลกและวาฬหวทยแคระ

มสองรอยกลางหวเชนวาฬฟนวาฬบรดา

วาฬโอมระเปนตน

มสองรอยปลายหวไดแกพะยน

โลมาลายแถบ

วาฬหวทยแคระ

วาฬบรดา

พะยน

18



4.ฟน

ไมมฟนแตมซกรองอาหารเชน

วาฬฟน วาฬหลงคอม และวาฬ

บรดาเปนตน

ฟนทรงกรวย เชน โลมาฟนหาง

โลมาลายจด และโลมาหลงโหนก

เปนตน

ฟนคเดยวรปรางพเศษเชนวาฬคเวยร

วาฬฟนสองซและวาฬเบลนววลเปนตน

ฟนเปนรปใบพายไดแก


ฟนเปนหนาตดไดแกพะยน

พะยน


วาฬบรดา

โลมาหลงโหนก

วาฬฟนสองซ

19

5.ครบหลง 6.หาง



ไมมครบหลงไดแกโลมาหวบาตร

หลงเรยบและพะยน

มครบหลง เชน โลมาอรวด โลมา

หลงโหนก โลมารสโซ และวาฬ

น�ารองครบสนเปนตน

ผวเรยบ พบในโลมาและ

วาฬเกอบทกชนด

มรอยยนบนล�าตวไดแก


มขนไดแกพะยน

แพนหางกวางคอดหางขนาดใหญ

ไดแกพะยน

มรองกงกลางระหวางแพนหาง

ไดแกโลมาและวาฬเกอบทกชนด


โลมาหลงโหนก


พะยน

7.ผวหนง

20



21

Cetaceans

Sea turtles

Sea cows

โลมาและวาฬ (Dolphin and Whale, Cetaceans)

ตามอนกรมวธานแยกโลมาและวาฬออกเปน2Suborderคอ1)

SuborderMysticetiเป นวาฬทมฟ น(Baleenwhale)จะมแผงกรอง

(Baleenplate)ท�าหนาทกรองอาหารเปนพวกกรองกนอาหารพวกแพลงกตอนสตว

หรอฝงปลาเลกและ2)SuborderOdontocetiเปนวาฬทมฟน(Toothedwhale)

อาหารสวนใหญไดแกปลาและหมกหากพจารณาตามแหลงทอยอาศยของโลมาและ

วาฬสามารถแบงออกเปน2กลมไดแก

กลมของชนดทอาศยอยบรเวณชายฝง(Coastalspecies)เปนกลมทสามารถ

พบเหนไดบอยครงในธรรมชาต โดยเฉพาะผทท�าการประมงและเพาะเลยงสตวน�า

ชายฝงและในบางพนทยงเปนกลมทอาศยอยประจ�าถน(Resident)ชนดทพบอาศย

อยบรเวณชายฝงของประเทศไทย ไดแก วาฬบรดา โลมาหลงโหนก โลมาปากขวด

โลมาอรวดและโลมาหวบาตรหลงเรยบกลมทอาศยอยบรเวณชายฝงบางชนดมแหลง

อาศยอยประจ�าทซงบางแหงมการใชประโยชนในการทองเทยวสรางรายไดใหกบชมชน

ทองถน

กลมของชนดทอาศยอยในทะเลเปด (Offshore species) ชนดทพบใน

ประเทศไทยสวนใหญเปนการเขามาเกยตนบรเวณชายฝง โอกาสพบเหนในธรรมชาต

มไมบอยนกและพบเพยงบางชนดเทานนส�าหรบชนดทพบอาศยอยในทะเลเปดไดแก

วาฬฟน วาฬหลงคอม วาฬหวทย วาฬหวทยเลก วาฬหวทยแคระ วาฬฟนสองซ

วาฬคเวยรวาฬเพชฌฆาตวาฬเพชฌฆาตด�าวาฬเพชฌฆาตเลกวาฬน�ารองครบสน

วาฬหวแตงโมโลมาฟนหางโลมาปากยาวโลมากระโดดโลมาแถบโลมาลายจดโลมา

ฟราเซอรและโลมารสโซโลมาและวาฬเหลานบางชนดมการเดนทางและแหลงอาศย

คอนขางกวางมกรวมกนเปนฝงใหญและมการอพยพยายถนตามฤดกาลเพอหาแหลง

อาหารผสมพนธและออกลก



22



การจ�าแนกเพศโลมาและวาฬ

โลมาและวาฬตวเตมวย บางชนดสามารถจ�าแนกเพศไดจากลกษณะภายนอกเมอ

พบเหนในธรรมชาต อยางไรกตามสวนใหญจ�าแนกไดโดยลกษณะของชองเพศ โดย

ทวไปเพศเมยจะมรองนมอยสองขางของชองเพศสวนเพศผรองนมเลอนไปอยระหวาง

ชองเพศและรกนในบางชนดอาจมการลดรปและเพศผบางชนดไมมรองนม

วาฬบรดา:หนงสอปลาวาฬบรดาในประเทศไทย

23

วาฬสน�าเงน (Blue Whale)

Balaenoptera musculus(Linnaeus,1758)



ขนาด :เปนวาฬชนดทใหญทสดโตเตมทยาว

29ม.หนก72-135ตนหนกทสด180ตน

ตวเมยใหญกวาตวผ ลกแรกเกดยาว 7-8 ม.

รปราง :ล�าตวเพรยวยาวสวนหวกวางคลาย

ตวย(U-shaped)เมอมองจากดานบนมสน

1สนรองใตคาง60-88รองยาวถงสะดอ

ส:ดานหลงมสน�าเงนเทาสวนทองสจางกวา

เลกนอย สวนหวสน�าเงน ดานหลงและดาน

ขางมลายสน�าเงนหรอเทาออนเปนดวงๆ

ambassador.is

ซกรอง :จ�านวน260-400ซมสด�า

สวนฐานกวางยาวประมาณ1ม.

ครบหลง :มขนาดเลกมากตงอย

ประมาณ3/4ของความยาวล�าตว

www.cascadiaresearch.org

24



ชวประวต :อายยน80-90ปหยานมเมออาย

8เดอน

อาหาร : กนสตวไมมกระดก

สนหลงขนาดเลก เช น Krill

โดยกนแบบ Lunging ทงตง

ส วนหวขนมาเหนอผวน�า กน

แบบดานขาง และหงายทอง

พฤตกรรม :พบตวเดยวหรอเปนคแตอาจจะอยกระจายเปนบรเวณกวางมากกวา

10ตวในแหลงอาหาร

ถนอาศยและการแพรกระจาย : พบทวไปใน

เขตรอนถงเขตหนาวบางกลมอยประจ�าถนบาง

กล มมการอพยพเพอหาอาหารและผสมพนธ

ประเทศไทยพบบรเวณหมเกาะสรนทรจ.พงงา

ในปพ.ศ.2553และพบเกยตนเพยงครงเดยวท

บรเวณเกาะลบงจ.ตรงในปพ.ศ.2556

wallchips.com

misterjogja.

LouisaPonnampalam

25

วาฬฟน (Fin Whale)

Balaenoptera physalus (Linnaeus,1758)



ambassador.is

ขนาด :โตเตมทยาว27ม.โดยทวไปมน�าหนกนอยกวา90ตนตวเมยใหญกวาตวผ

ถง5ม.ลกแรกเกดยาว6-6.5ม.มน�าหนก1-1.9ตนขนาดใหญเปนล�าดบสองรอง

จากวาฬสน�าเงน

รปราง :ล�าตวยาวเพรยวสวนหวมสน1สนและม

ลายรปตววทหลงมรองใตคาง50-100รองยาวถง

แนวสะดอแพนหางขนาดเลก

ส :ล�าตวสเทาด�าทองสออนหรอจางขากรรไกร

ลางดานซายสด�าสวนดานขวาสขาวครบหลง :โคงปลายทท�ามม45oกบ

ล�าตวอยต�าแหนง2/3ของความยาว

ล�าตว

ซกรอง : จ�านวน 260-480 ซ สวน

หนาของซกรองดานขวามสขาว สวน

อนทงหมดมสเทาด�าขนาดยาว0.7ม.

en.wikipedia.org

www.hurleybooks.co.uk

26



ชวประวต:อายยน80-90ปหยานม8เดอน

พฤตกรรม:พบตวเดยวหรอเปนคแตอาจจะพบกระจายเปนบรเวณกวางมากกวา

10ตวในแหลงอาหาร

อาหาร :กนสตวไมมกระดกสนหลงขนาดเลก

เชน Euphausiids และ Copepods ฝงปลา

ตางๆและปลาหมกเปนอาหาร

ถนอาศยและการแพรกระจาย :อยในเขตอบอน

ถงขวโลกหากนในเขตน�าลกในประเทศไทยพบ

โครงกระดกเกามากอย ท จ.ฉะเชงเทรา และ

ซากเกยตนทจ.จนทบรส�ารวจพบหนงครงนอก

ชายฝงจ.สราษฎรธานปพ.ศ.2556

ชวประวต :วยเจรญพนธ6-12

ป ตงทองนาน 11-12 เดอน

ออกลกในเขตน�าอนครงละ1ตว

ทก2-3ปลกหยานมอายนอย

กวา6-7เดอนอายยน90ป

พฤตกรรม :พบตวเดยวหรอรวมฝง2-7ตวอาจรวมกลมกนหาอาหารกนแบบ

พงงบฝงเหยอครงละมากๆ(Lungefeeder)

scrippsblogs.ucsd.edu

switchboard.nrdc.org

27

วาฬบรดา (Bryde’s Whale)

Balaenopera edeniAnderson,1879



ขนาด :โตเตมทยาว14-15ม.หนก12-20ตน

ตวเมยใหญกวาตวผเลกนอยลกแรกเกดยาว4ม.

รปราง :คอนขางเพรยวสวนหวมแนวสนนน3

สน ครบหลงเลกและปลายแหลม มรองใตคาง

40-70รองยาวเกอบถงหรอพนแนวสะดอ

ส :ล�าตวสเทาด�าทองสออนหรอชมพขากรรไกร

ลางสเทา

ซกรอง:สเทาจ�านวน250-370คมขนาดสน

โดยยาวสงสด0.4ม.

ครบหลง : อยคอนไปทาง

หางเปนรปสามเหลยมคอน

ขางตงตรงปลายครบแหลม

พฤตกรรม :สวนใหญหากน

ตวเดยวแตอาจพบได10-20

ตวในแหลงอาหาร


DMCR

DMCR

28



อาหาร :ฝงปลาขนาดเลกปลาหมก

และKrillพบหากนใกลชายฝ งท

ความลก4-10ม.กนปลากะตก

ปลาไส ตน และเคย กนแบบ

Lunging โดยตงส วนหวขนมา

เหนอผวน�าและแบบตะแคงดานขาง

ชวประวต :วยเจรญพนธ8-13ปออกลกครงละ1ตวทก2ปตงทองนาน11-12

เดอนระยะเวลาเลยงลกประมาณ2ปอายยนประมาณ50ป

ถนอาศยและการแพรกระจาย : เขตรอนถง

อบอนระหวางเสนรงท40oN-40oSพบไดใกล

ฝ งและนอกฝงประเทศไทยพบซากเกยตนได

ตลอดแนวชายฝง มประชากรหลกในอาวไทย

ตอนบนประมาณ45ตวพบไดเกอบตลอดป

โดยเฉพาะบรเวณจ.สมทรสาครสมทรสงคราม

และเพชรบรฝงทะเลอนดามนพบบรเวณจ.พงงา

และเกาะราชาจ.ภเกต


JirayuEkkul

DMCR

29

วาฬโอมระ (Omura’s Whale)

Balaenopera omurai Wada,Oishi,andYamada,2003



ส :ล�าตวเทาด�าทองสออนหรอชมพ

ซกรอง :จ�านวน180-210คขนาด

สนและกวางมสขาวเหลองถงด�า

ครบหลง :คลายวาฬบรดาแตโคงงอ

มากกวาอยคอนไปทางหาง


ขนาด :โตเตมทยาว9-11.5ม.หนกนอยกวา20ตนตวเมยมขนาดใหญกวา

ตวผเลกนอย

รปราง :คอนขางเพรยวสวนหวมสนนน1สนมรองใตคางสออนจ�านวน80-90

รองยาวพนสะดอกรามดานซายมสด�าสวนขางขวามสจางหรอสขาว

DMCR

DMCR

30



พฤตกรรม:พบเพยงล�าพงตวเดยว

หรอเปนคแตอาจมพฤตกรรมการ

รวมกลมจ�านวนมากในแหลงอาหาร

อาหาร :ปลาทรวมฝงกนแบบพงงบฝงเหยอ

ครงละมากๆ(Lungefeeder)

ถนอาศยและการแพรกระจาย : เขตรอนถง

อบอนพบทงเขตนอกฝงและชายฝงสวนมาก

พบบรเวณตะวนออกของมหาสมทรอนเดยและ

ฝงตะวนตกของมหาสมทรแปซฟก

ใ นประ เทศ ไทยพบซากบร เ วณชายฝ ง

ทะเลอนดามน ส วนฝ งอ าวไทย พบตงแต

จ.ประจวบครขนธลงไปถงจ.สงขลาภาพถาย

ในธรรมชาตถายไดจากฝงทะเลอนดามนพบ

ใกลเกาะราชาจ.ภเกตฝงหนงจ�านวน4ตว

ชวประวต : วยเจรญพนธ 8-13

ปหรอความยาวไมนอยกวา9ม.


SNY

SNY

31

วาฬหลงคอม (Humpback Whale)

Megaptera novaeangliae (Borowski,1781)




ขนาด :โตเตมทยาว11-17ม.

หนกประมาณ 40 ตน ตวเมยใหญกวาตวผเลก

นอยลกแรกเกดยาว4.3ม.หนก680กก.

รปร าง : หวเลกแบน มป มกลมๆ ทส วนหว

(Knobbly-markedrostrum)แนวสนนนกลาง

หว1แนวครบขางยาวถง1/3ของความยาวล�า

ตวเหนไดชดใตผวน�ามสนหยกเปนลอนคลายฟน

เลอยจากครบหลงไปถงโคนหาง

ครบหลง : มความแตกตางกนมากในแตละตว มลกษณะคลายปมสามเหลยม

เลกๆจนถงมขนาดใหญลกษณะคลายตะขอเหนไดชดเจนตงอยต�าแหนง2/3

ของความยาวล�าตว

ส :ล�าตวสด�าหรอเทาด�าทอง

สขาวขากรรไกรลางสเทา

ซกรอง :จ�านวน270-400

ซสด�าหรอเขยวมะกอกม

รองใตคาง จ�านวน 14-35

รอง ยาวถงแนวสะดอหรอ

หลงสะดอ

whalesightings.blogspot.com whalesightings.blogspot.com

32




ป(ขนาดยาว11.5-12ม.)โตเตม

วยเมออายมากกวา10ปตงทอง

นาน 11-12 เดอน ลกจะอยกบ

แม1-2ปอายยนเกนกวา50ป

อาหาร :Krillฝงปลาปลาหมก

และEuphausiidsหากนล�าพง

หรอรวมฝงหากน

พฤตกรรม : รวมฝง 10-20 ตวในแหลง

อาหาร พบบอยคอค แม-ลก สอสารกนโดย

การbreaching,lobtailingและflipper-

slappingกอนด�าน�าจะยกแพนหางขนเหนอ

น�าแพนหางมลวดลายใชระบอตลกษณไดโผล

สวนหวและด�าลงรวดเรวจนเหนสวนหลงโคง

ถนอาศยและการแพรกระจาย :ทวโลกจาก

ขวโลกเหนอจรดขวโลกใตหากนในเขตหนาว

และเดนทางไปยงเขตรอนเพอผสมพนธ และ

ออกลก ส�าหรบประเทศไทย พบเพยงครง

เดยวทอาวปอจ.ภเกตปพ.ศ.2552



en.wikipedia.org

en.wikipedia.org

33

วาฬหวทย (Sperm Whale)

Physeter macrocephalus Linnaeus,1758



รปราง : ล�าตวแบนดานขางเลกนอยสวนหว

ยาวเกอบ40%ของความยาวล�าตวผวหนงม

รอยยนตลอดล�าตวขากรรไกรลางแคบยาวและ

เลกมากมหางรปสามเหลยมขนาดใหญ

ฟน :ซกลมใหญ18-26คเฉพาะบนขากรรไกร

ลางสวนขากรรไกรบนมรองใหฟนลางสบ

ส:ล�าตวสเทาด�าเทาน�าตาลทองสออน

ครบหลง : เลก ปลายมน ม

สนลอนๆ จากครบหลงไปจน

เกอบถงโคนหาง(เรยกBump

หรอCrenulation)

ช อ งห าย ใจ : ม ร เ ด ย ว

(S-shaped blowhole) อย

ดานซายบนหวท�าใหBlowไป

ดานซายเลกนอยBlowปกต

สง1-2ม.สงสด5ม.

ขนาด :เปนวาฬมฟนทใหญทสดโตเตมทตวผยาว18.3ม.หนก57ตนตวเมย

มความยาว12ม.หนก13.5-20ตนลกแรกเกดยาว3.5-4.5ม.และหนก1ตน

uk.whales.org

JirayuEkkul

34



ชวประวต :วยเจรญพนธตวผ

อายอยางนอย18ป(ยาว11-

12ม.)สวนตวเมยอาย7-13ป

(ยาว8.3-9.2ม.)ตงทอง14-16

เดอนอายยนอยางนอย70ป

พฤตกรรม :ตวเมยและลกออนอยรวมกนเปนฝง10-80ตวตวผทอายมากมก

อยตวเดยวบางครงมการลอยตวอยคลายกบทอนซงลอยน�า(Logging)

อาหาร :กนปลาหมกน�าลกเปนอาหารหลกอาจกนมากถงวนละ1ตนและบางครง

กกนปลาน�าลกซากเกยตนมกพบเขยวปลาหมก(Squidbeak)ในกระเพาะอาหาร

ถนอาศยและการแพรกระจาย : อาจพบใกลฝ ง

ทมน�าลกหรอใกลกบเขตน�าลกมกพบอยล�าพงตว

เดยวทบรเวณขวโลกและพบกลมเลกๆถง20ตว

ในทะเลเขตรอนบางครงแพรกระจาย10-50ตว

ในบรเวณกวางหลายกโลเมตรประเทศไทยพบการ

เกยตนในจ.พงงาภเกตตรงและสตล



JirayuEkkul

LouisaPonnampalam

35

วาฬหวทยเลก (Pygmy Sperm Whale)

Kogia breviceps (Blainville,1838)



รปราง : หวท และเหลยมสน

(Squraish, short head) ขา

กรรไกรล างเลกแคบคล ายๆ

ปากปลาฉลาม

ส : หลงสน�าตาลเขม เทา หรอด�า ทองสขาว

หรอชมพ ดานขางสวนหวมแนวสเขม รปโคง

คลายแกมปดเหงอกของปลา (False gill) ซง

พบเฉพาะในวงศKogiidaeเทานน

ฟน : ยาวและแหลมโคงเขาดานใน จ�านวน

10-16คบนขากรรไกรลางเทานน

ชองหายใจ : รหายใจอย เยองไปทางซายเลก

นอยBlowต�าและไมชดเจน

ขนาด :ยาว2.7-3.8ม.หนก450กก.ลกแรกเกดยาว1.2ม.หนก53กก.

www.flickr.com

www.flickr.com

www.flickr.com

36



ชวประวต :วยเจรญพนธอาย

4-5 ป ตวเมยวยเจรญพนธ

ยาว2.6-2.8ม.สวนตวผยาว

2.7-3.0 ม. ตงทองประมาณ

9-11 เด อน หย านมอาย

ประมาณ1ปอายยน23ป

พฤตกรรม :อยตวเดยวหรอ

ฝงขนาดเลก5-6ตวมกเหน

ลอยตวทผวน�าและวายน�าอยาง

ชาๆ ภาวะตกใจอาจปลอย

ของเหลวสน�าตาลแดงออกมา

ทางชองขบถาย(Squidtactic)

ครบหลง :ขนาดเลกปลายมนเวาคลายตะขออยคอนไปทางทายของกลางหลง

อาหา ร : ใ นน� า ล ก ไ ด แ ก ป ล าหม ก แ ละ

Crustaceans(ในแอฟรกาพบอาหารในกระเพาะ

มากกวา67ชนด)

ถนอาศยและการแพรกระจาย :อยในมหาสมทร

เขตอบอนถงเขตรอนในประเทศไทยพบเกยตนท

จ.ระยองประจวบครขนธชมพรสงขลานราธวาส

พงงาและภเกต


www.flickr.com

whaleopedia.org

37

วาฬหวทยแคระ (Dwarf Sperm Whale)

Kogia sima(Owen,1866)



ครบหลง :เหนชดเจนคลายสามเหลยมปลาย

แหลมอาจเวาเลกนอยขนาดใหญและตงตรง

มากกวาวาฬหวทยเลกอยเกอบกงกลางหลง

ฟน:7-13คยาวแหลมโคงเขา

ดานในอยบนขากรรไกรลางอาจ

พบฟนบนดวย3ค

marinebio.org

38

ขนาด :โตเตมทยาว2.7ม.หนกถง272กก.ลกแรกเกดยาว1ม.หนก14กก.

รปราง :คลายวาฬหวทยเลกแตขนาดเลกกวาและปลายหวแหลมกวา

ส :หลงสน�าตาลเทาทองสขาวหรออมชมพดานขางของสวนหวมแนวสเขมเปน

รปโคงคลายแกมปดเหงอกของปลา(Falsegill)




2.5-5ปตวเมยยาว2.6-2.8

ม. ตวผ ยาว 2.7-3.0 ม. ตง

ทองประมาณ11เดอนระยะ

ใหนมนอยกวา12เดอนอาย

มากสด22ป

พฤตกรรม :อยโดดเดยวหรอฝงขนาด6-10ตวมกจะเหนลอยทผวน�า(Logging)

และวายน�าอยางชาๆภาวะตกใจอาจปลอยของเหลวสน�าตาลแดงออกมาจากชอง

ขบถาย(Squidtactic)

อาหาร :ในบรเวณน�าลกไดแกปลาหมกปลา

และCrustaceans

ถนอาศยและการแพรกระจาย : อยน�าลก เขต

รอนถงเขตอบอน ในประเทศไทยพบซากเกยตน

ทจ.พงงาภเกตกระบและสตล



marinebio.org

marinebio.org

39

วาฬคเวยร (Cuvier’s Beaked Whale)

Ziphius cavirostris G.Cuvier,1823



ขนาด :ยาว7ม.หนก3ตนลกแรกเกดยาว2.7ม.หนก250-300กก.

รปราง :อวนกวาวาฬฟนเขยวชนดอนๆจะงอยปากสนมากเหนไมชดเจนสวน

หวมmelon(เหนชดมากในเพศผ)หนาผากลาดลงเสนรมฝปากโคงขนมรอง

รปตววใตคาง1คแพนหางคอนขางใหญ

ส :สเทาด�าหรอน�าตาลมสจาง

บรเวณหวและทอง มสเขมรอบ

ดวงตา ตวเตมวยมรอยขดขวน

และจดสจางตามล�าตวนาจะเกด

จากLampreyหรอCoookie-

cutershark

ฟน :มฟนกลมปลายแหลม1

คทปลายขากรรไกรลางและมก

เหนชดเจนในเพศผ

ครบหลง :เลกและโคงตงอย2/3ของความยาวล�าตว



40



พฤตกรรม : ปกตไมพบอย ตวเดยวจะรวมฝง

2-7ตวด�าน�านาน40นาท


ปตงทอง12เดอนออกลกทก

2-3ปใหนมนานกวา1ปอาย

มากกวา35ปอาหาร :ปลาหมกน�าลกปลาและCrustaceans

ทใกลพนและกลางน�าโดยดดอาหารทอยใกลๆ

เขาปากบางครงกนสงทไมใชอาหารเขาไปดวย

ถนอาศยและการแพรกระจาย :อยน�าลกการ

แพรกระจายคอนขางกวางบรเวณไหลทวปและ

ทน�าลกถง1,000ม.ในเขตรอนและเขตอบอน

60oN-60oSประเทศไทยพบเพยงตวอยางเดยว

เกยตนทเกาะสาหรายบานบากนใหญต.เกาะ

สาหราย อ.เมอง จ.สตล เมอเดอนสงหาคม

พ.ศ.2542



www.flickr.com www.eoearth.org

41

วาฬเบลนวลล (Blainville’s Beaked Whale)

Mesoplodon densirostris(Blainville,1817)



รปราง :ทรงกระสวยยาวสวนหวมขนาดเลก

มรองตนๆใตคาง1คตวเตมวยมจะงอยปาก

ยาวขากรรไกรลางโคงขนคลายซมประตในทก

เพศทกวยในเพศผตวเตมวยจะมขนาดใหญ

ส :ล�าตวสน�าตาลหรอน�าเงนเทาสวนทองม

สจาง รอบดวงตาเปนวงสด�าเขม ตวเตมวยม

รอยวงรหรอวงกลมสขาวกระจายไปทว มรอย

ขดขวนเปนคๆซงมกจะเปนเพศผ

ฟน : เพศผ ม เขยวงอกทขา

กรรไกรลางตรงจดทสงสดของ

สวนโคง และปลายของเขยว

จะยนยาวเหนอขากรรไกรบน

ครบหลง : มขนาดเลก ตงอย

2/3ของความยาวล�าตว

ชองหายใจ : รปเสยวปลายช

ดานหนาอยตรงกลางหว

Aadultmale:whaleapp.wildiaries.com


DMCR

42

ขนาด : โตเตมทยาว4.7ม.หนกประมาณ1ตน เพศเมยใหญกวาเพศผเลก

นอยลกแรกเกดยาว2.0-2.5ม.



พฤตกรรม:ปกตไมพบอยตวเดยวจะรวมฝง2-7

ตวด�าน�านาน40นาท

ชวประวต :ไมทราบอายขยเพศเมยเขาสวยเจรญพนธอาย9ปมขนาด4.5ม.

พฤตกรรม :ปกตอยเพยงล�าพงหรอเปนคแต

อาจรวมฝง3-7ตวเหมอนกบฮาเรมโดยมเพศ

ผเพยงตวเดยวและเพศเมยหลายตว

อาหาร :อาหารหลกคอปลาหมกแตกกนปลา

น�าลกเปนอาหารดวยเชนกนโดยการดดอาหาร

ทอยใกลๆเขาไปในปาก(Suctionfeeder)

ถนอาศยและการแพรกระจาย :การแพรกระจาย

คอนขางกวาง ในเขตรอนและเขตอบอ น พบ

ไกลฝงบรเวณทมน�าลกประมาณ200-1,000ม.

ประเทศไทยพบเพยงตวอยางเดยวเกยตนทบาน

อาวน�าบออ.เมองจ.ภเกตเมอเดอนพฤศจกายน

พ.ศ.2554



www.holoholokauaiboattours.com

www.cascadiaresearch.org swfsc.noaa.gov

43

วาฬฟนสองซ (Ginkgo-toothed Beaked Whale)

Mesoplodon ginkgodens NishiwakiandKamiya,1958



ฟน : ฟน 1 ค อย กงกลางขา

กรรไกรลาง โผลยนออกมานอก

รมฝปากและอาจมแผนหนงปดอย

(ในตวเมยฟนงอกไมพนรมฝปาก)

ครบหลง : เลกและเวา ตงอย

2/3ของความยาวล�าตว

ขนาด :โตเตมทยาว4.5-5.3ม.และหนก1.5-2.03ตนลกแรกเกดยาว2-2.5ม.

รปราง : ทรงกระสวย สวนหวเลก หนาผาก

คอนขางลาดเหนฟนสองซโผลพนเหงอกออก

มาครบขางมขนาดเลกครบหางแบบไมมคอด

ครบหาง(Un-notchedfluke)มรองตนใตคาง

1คเสนปากโคงเลกนอย

HansStoffregen

NishiwakiandKamiya(1958)

44



ส :ล�าตวสเทาด�าตวเมยสออนกวาปลายจะงอยปากสขาวมจดสจางประปราย

บนหลงและทองซงนาจะมาจากLampreyหรอCookie-cuttersharkพบ

รอยแผลลกษณะเปนทางยาวนอยกวาวาฬฟนเขยวชนดอน

ชวประวต :ยงไมทราบ

พฤตกรรม :ยงไมทราบ

อาหาร : ปลาหมกและปลา หากนใกลฝ ง แต

บางครงกหากนใกลพน

ถนอาศยและการแพรกระจาย :เขตอบอนถงรอน

ในมหาสมทรอนโด-แปซฟกในประเทศไทยพบ

เพยงตวอยางเดยวเกยตนทหาดปาตองจ.ภเกต

เมอเดอนมถนายนพ.ศ.2531



HansStoffregen

45

วาฬเพชฌฆาต (Killer Whale)

Orcinus orca (Linnaeus,1758)



ฟน : ขนาดใหญ กลม และโคงเลก

นอยจ�านวน10-14คบนขากรรไกร

บนและลาง

ครบหลง :ตงอยกลางหลงครบหลง

ใชแยกเพศได ในเพศผ มครบหลงสง

และตงตรง(สงสด2ม.)สวนในเพศ

เมยครบหลงจะสนและโคง

รปราง :สวนหวกลมและจะงอยปากสนครบขาง

ใหญคลายใบพายปลายท

ส : ล�าตวดานหลงสด�า คางและทองสขาว มวงร

สขาวหลงลกตาฐานครบหลงมแถบสจางรปอานมา

ขนาด :ตวผยาว9.8ม.หนก10ตนตวเมยยาว8.5ม.หนก7.5ตนลกแรก

เกดยาว2.1-2.6ม.และหนก160-180กก.

seattletimes.com

barbarashdwallpapers.com

46




ปตงทอง15-18เดอนลกอยกบ

แม2ปแมทงชวงตงทอง3-8

ปตอครงอายยนมากตวผอาย

50-60ปและตวเมย80-90ป

อาหาร : กนได ต งแต ปลา

ปลาหมก นก เตา และสตว

เลยงลกดวยนมในทะเลชนดอนๆ

พฤตกรรม :เปนสตวสงคมชอบอยรวมฝงตงแต

1-55 ตว มกอย ผวน�าและพนอากาศหายใจ

เสมอวายน�าเรวและรวมมอกนในการลาเหยอ

ถนอาศยและการแพรกระจาย :แพรกระจาย

กวางตงแตเสนศนยสตรถงขวโลกและชายฝง

ไปจนถ งมหาสมทร ในประเทศไทยพบท

จ.สราษฎรธานพงงาและภเกต


switchboard.nrdc.orgNatSumanatemeya

en.wikipedia.org

en.wikipedia.org

47

วาฬเพชฌฆาตด�า (False Killer Whale)

Pseudorca crassidens(Owen,1846)



ฟน: ขนาดใหญ กลม และโคงเลก

นอยจ�านวน10-14คบนขากรรไกร


รปราง : คลายกบวาฬน�ารองครบสนตางกนท

ครบหลงตงอยกงกลางล�าตวและสวนหวไมโหนก

มากหนาผากกลมมนไมมจะงอยปากครบขาง

เรยวยาวโคงหกมมตรงกลาง

ส :ล�าตวสด�าสวนคางและทองสเทาจาง

ฟน :กลมซใหญ7-12คบน

ขากรรไกรบนและลาง

ครบหลง:โคงปลายมน

เลกนอยตงอยกงกลาง

ล�าตว

ขนาด :เพศผยาว6ม.เพศเมยยาว5ม.หนก2ตนลกแรกเกดยาว1.5-2.1ม.

oceana.org

ngm.nationalgeographic.com

48




8-14ปตงทองนาน12-14

เดอนและทงระยะหางทกๆ

3-4ปตวผอายยน57ปสวน

ตวเมย62ป

อาหาร :ปลาและปลาหมก

พฤตกรรม :อยรวมฝงตงแต10-60ตวแตบาง

ครงอาจจะมากกวานชอบกระโดดและมกรวม

ฝงอยกบโลมาปากขวดหรอโลมาชนดอน

ถนอาศยและการแพรกระจาย : พบในเขตน�า

ลกและอบอ น ระหวางเสนร งท 50oN-50oS

ประเทศไทยพบในธรรมชาตบรเวณเกาะสรนทร

เกาะสมลนจ.พงงาและเมอปพ.ศ.2554พบ

บรเวณเกาะเตา จ.สราษฎรธาน พบซากเกย

ตนท จ.ตราด จนทบร ระยอง สราษฎรธาน

นครศรธรรมราชสงขลาปตตานภเกตและกระบ

และการเกยตนหมประมาณ30ตวทเกาะราชา

ใหญจ.ภเกตเมอเดอนมถนายนพ.ศ.2551






49

วาฬเพชฌฆาตเลก (Pygmy Killer Whale)

Feresa attenuata Gray,1875



ครบหลง:โคงปลายมน

เลกนอยตงอยกงกลาง

ล�าตว

ขนาด: โตเตมวยยาว2.6ม.เพศผใหญกวาเพศเมยเลกนอยน�าหนก225กก.

ลกแรกเกดยาว80ซม.

รปราง :รปรางเพรยวหวกลม

มน ไมมจะงอยปากคลายวาฬ

เพชฌฆาตด�าและวาฬหวแตงโม

ส :ล�าตวสเทาด�าถงด�ามสเขมใตฐานครบหลง

มแถบสขาวบรเวณรอบชองเพศและรมฝปาก

ฟน : จ�านวน 8-11 ค บนขากรรไกรบนและ

11-13คบนขากรรไกรลาง

carnivoraforum.com


50



ชวประวต :ไมทราบแนชดขนาดมากกวา2ม.

นาจะเขาสวยเจรญพนธแลว

พฤตกรรม :รวมฝง12-50ตว

บางครงอาจจะมากกวา 100

ตว วายน�าเรวและมกพบในวน

ทมแดดจา กลมใหญๆ จะวาย

น�าเรยงกนเปนแนว


ถนอาศยและการแพรกระจาย : น�าลกในเขต

รอนถงอบอนอยระหวางเสนรงท40oN-35oS

ไมคอยพบใกลฝงยกเวนชายฝงทมน�าลกและใส

ประเทศไทยพบซากเกยตนทจ.เพชรบรและตรง




51

วาฬน�ารองครบสน (Short-finned Pilot Whale)

Globicephala macrorhynchusGray,1846



รปราง : ล�าตวกลมยาว หนาผากโปงนนชดเจน

ครบขางหกโคงขนานกบล�าตวปลายเรยวแหลม

ส : น�าตาลด�าหรอเทา แถบสจางทคางและทอง

แถบสจางรปอานทหลงครบหลง

ฟน :ซใหญสนปลายแหลม

จ�านวน7-9คบนขากรรไกร


ครบหลง :โคงลาดและฐาน

กวางอยคอนมาทางสวนหว

ส: ล�าตวสเทาด�าถงด�า มสเขมใตฐานครบหลง

มแถบสขาวบรเวณรอบชองเพศและรมฝปาก

ฟน : จ�านวน 8-11 ค บนขากรรไกรบน และ

11-13คบนขากรรไกรลาง

ขนาด :ตวผยาว7.2ม.หนก2-3.6ตนตวเมยยาว5.5ม.หนก1.2ตนลก

แรกเกดยาว1.4-1.9ม.หนก60กก.


www.divephotoguide.com

52



ชวประวต:วยเจรญพนธเพศเมยเมออาย8-9ปและเพศผเมออาย13-17ปตง

ทองนาน15เดอนทงระยะหางทกๆ3-4ปอายยนอยางนอย63ป

พฤตกรรม : รวมกลมครงละ

หลายรอยตวชอบลอยตวทผวน�า

มกพบรวมฝงกบชนดอนๆเชน

โลมาปากขวดโลมารสโซและ



ถนอาศยและการแพรกระจาย :ชายฝงเขตรอน

อาวและไหลทวปหรอรองน�าลกระหวางเสนรง

ท50oN-40oSประเทศไทยพบฝงวาฬนอกชายฝง

จ.พงงา2ครง โดยเรอส�ารวจประมงจฬาภรณ

ในปพ.ศ.2552และพ.ศ.2553พบซากเกย

ตนทจ.นครศรธรรมราชในปพ.ศ.2544และ

เกยตนมชวตทจ.นราธวาสในปพ.ศ.2536และ

จ.นครศรธรรมราชพ.ศ.2553


www.whoi.edu

53

วาฬหวแตงโม (Melon-headed Whale)

Peponocephala electra (Gray,1846)



รปราง : คอนขางใหญ เมอมองจากดานบนเหน

สวนหวรปสามเหลยม ครบขางเรยวปลายแหลม

ตงตรงออกจากล�าตว

ส :ล�าตวสด�าคางและใตทองแนวสะดอและชอง

เพศสขาวแถบสจางตงแตชองหายใจไปจนถงปลาย

ปากขอบปากขาวหนามสด�ารปสามเหลยม

ฟน : ซเลก เรยวแหลม ม

20-25ค บนขากรรไกรบน

และลาง

ครบหลง :สง เวาและอย

เกอบกงกลางล�าตว

ขนาด :โตเตมทยาว2.78ม.และหนก275กก.ลกแรกเกดยาวประมาณ1ม.



54



อาหาร :ปลาขนาดเลกและปลาหมกบางครงกนกงเปนอาหาร

ชวประวต :ตวเมยเขาสวยเจรญ

พนธเมออาย11.5ป(ยาว2.35

ม.)สวนตวผอาย16.5ป(ยาว

2.44ม.)ออกลกระหวางเดอน

กรกฎาคมถงสงหาคม ระยะ

หยานม9-12เดอน

พฤตกรรม : วายน�าเรว ชอบรวมกล มเปนฝง

ใหญจ�านวน100-500ตวอาจมากถง2,000

ตวพบรวมกบโลมาชนดอนเชนโลมาฟราเซอร

เปนตน โลมาชนดนมกมการเกยตนหม (Mass

strandings) และพบการเกยตนหม มากทสด

ถง250ตว

ถนอาศยและการแพรกระจาย : เชนเดยวกบ

วาฬเพชฌฆาตเลกน�าลกในเขตรอนและกงรอน

ระหวางเสนรงท40oN-35oSประเทศไทยพบท

ซากเกยตนทจ.ชลบรและสงขลา



55

โลมาหลงโหนก หรอ โลมาเผอก (Indo-Pacific Humpback Dolphin)

Sousa chinensis(Osbeck,1765)



รปราง :หวกลมมนมปากยาวเรยวลกษณะเดนคอสวนหลงโหนกเปนแนวยาว

1ใน3ของความยาวล�าตว

ส : ล�าตวมสตางกนมากตามอาย วยเดกจะม

สเทาด�า และจางลงเมอโตขน ตวเตมวยบาง

ตวมสเทาประขาว เมออายมากขนจะมสออก

ขาวเผอกหรอชมพ

ฟน :มฟนจ�านวน28-38คบน

ขากรรไกรบนและลาง (เฉลย

33-35ค)

ขนาด :ตวผยาว2.8ม.ตวเมย2.6ม.หนกถง280กก.ลกแรกเกดยาว1ม.

DMCR

DMCR

56

ครบหลง :สนเลกทเดนชดคอสวนของฐานครบเปนสนโหนกรบกบครบหลง



ชวประวต: ตวเมยเขาสวยเจรญพนธเมออาย 9-10 ป และตวผอาย 11-13 ป

ผสมพนธตลอดทงป ตงทองนาน 10-12 เดอน และหยานมเมออาย 2 ป อาย

ยนมากกวา40ปพฤตกรรม:ชอบรวมกลมตงแต

10-40 ตวและมกวายน�าชาๆ

เมออยใกลชายฝง

อาหาร:ปลาและปลาหมกหลาย

ชนดตามชายฝงและแนวปะการง

ถนอาศยและการแพรกระจาย :อาศยตามชายฝง

แมน�าปากแมน�าและปาชายเลนในเขตรอนม

การแพรกระจายตงแตตอนใตของจนอนโดนเซย

ออสเตรเลยมหาสมทรอนเดยและตอนใตของ

แอฟรกา ประเทศไทยพบในธรรมชาต เช น

จ.ตราดระยองเพชรบรประจวบครขนธชมพร

สราษฎรธานนครศรธรรมราชกระบและตรง

DMCR

DMCR

57

โลมาปากขวด (Indo-Pacific Bottlenose Dolphin)

Tursiops aduncus (Ehrenberg,1833)



ส : สน�าเงนเขมอมเทา ดานทองมสจางหรอ

อมชมพเมอเขาวยเจรญพนธจะมจดสเทาเขม

ประปรายตามดานขางล�าตวและดานทอง ม

แถบสด�าพาดจากหางตาไปยงครบขาง

ฟน :มฟนกลมขนาดเลกปลาย

แหลมจ�านวน21-29คบน

ขากรรไกรทงสองขาง

ครบหลง :คอนขางใหญและ

โคงอยกงกลางหลง

ขนาด :โตเตมทยาว2.7ม.น�าหนก230กก.ลกแรกเกดขนาด0.85-1.12ม.

และหนก9-21กก.

รปราง : คลายโลมาปากขวดธรรมดา (T. truncatus ยาว 3.8 ม.) แตขนาด

เลกกวาจะงอยปากคอนขางสนใหญรปรางอวนหวกลมมนครบขางเรยวยาว

www.eoearth.org

students.umf.maine.edu

58



ชวประวต : วยเจรญพนธ อาย

ราว 12 ป (ยาว 2.3-2.35 ม.)

ตงทอง 12 เดอน ระยะหยานม

1.5-2ปออกลกทก4-6ปอาย

ยนกวา40ป

อาหาร : ปลา ปลาหมก และ

Crustaceans ทวไปอาหารม

ความยาวนอยกวา20ซม.

พฤตกรรม : ชอบวายน�าแขงกบเรอเดนทะเล

และมกแยงปลาจากเรอประมง ปกตรวมฝง

ประมาณ20ตวบางครงพบถงรอยตวหรอพน

ตวพบพฤตกรรมBreaching,lobtailingและ

Spyhoppingหรอวายน�าเอยงตวและตครบขาง

ถนอาศยและการแพรกระจาย : ใกลชายฝง

ในเขตอบอนและเขตรอน บางครงอาจเขามา

ในแมน�าปาชายเลนแพรกระจายกวางในเขต

อนโดแปซฟกประเทศไทยพบมากทางฝงทะเล

อนดามน เชนจ.ระนองอาวพงงาและภเกต

ประชากรราว20-30ตวหากนระหวางเกาะ

ไขจ.พงงาและเกาะไมทอนเกาะเฮเกาะแอว

จ.ภเกตตงแตกอนปพ.ศ.2530สวนในอาว

ไทยพบนอยมากแตเชอวาแพรกระจายตามหม

เกาะตางๆพบเกยตนในหลายพนท

JirayuEkkul

LouisaPonnampalam

59

โลมาฟนหาง (Rough-toothed Dolphin)

Steno bredanensis (G.CuvierinLessen,1828)



ส :ล�าตวสเทาด�าทองสจางเลกนอยตวทอาย

มากมแตมดางสขาวเปนดวงๆตามล�าตวและ

มดางขาวหรอสชมพทขอบปากลาง

ฟน :ฟนซใหญเรยงกนหางๆผว

ของฟนมลกษณะขรขระมจ�านวน

19-28คบนขากรรไกรบนและ

ลาง

ครบหลง :สงเวาและจะตงท�า

มม45oกบหลง

ขนาด :โตเตมทยาว2.65-2.8ม.หนก155กก.ตวผใหญกวาตวเมยเลกนอย

ลกแรกเกดยาว1ม.

รปราง :คอนขางเรยวยาวจะงอยปากยาวและลาดโคงขนสวนหวโดยไมมรอย

หยกระหวางหวกบจะงอยปาก


DMCR

60



พฤตกรรม :ทวไปรวมกลม10-20ตวบางครง

อาจมากกวา100ตวมกพบอยรวมกบวาฬน�ารอง

โลมากระโดดและโลมาปากขวด


ถนอาศยและการแพรกระจาย :อาศยในทะเล

เปดทมความลกไมคอยพบตามชายฝงอยระหวาง

เสนร งท 40oN-35oS ประเทศไทยพบเกยตน

ทจ.ชลบรฉะเชงเทรานครศรธรรมราชภเกต

และสตล(เกยตนหม3ตวทอาวน�าบอจ.ภเกต

ในปพ.ศ.2551)

ชวประวต : วยเจรญพนธ

10-14ป(2.1-2.25ม.หนก

มากกวา90กก.)อายยน36ป

DanielWebster

61

โลมาปากยาว (Long-beaked Common Dolphin)

Delphinus capensis Gray,1828



ขนาด :โตเตมทยาว2.6ม.หนก235กก.ลกแรกเกดยาว0.8-1ม.และหนก

10กก.

รปราง :เพรยวโคนหางคอดปากยาวแหลมครบขางเรยวแหลมถาจะงอยปาก

ยาว6.9-7.6%ของความยาวล�าตวเปนD.c. capensisหากยาว9.4-9.7%ของ

ความยาวล�าตวเปนชนดD.c. tropicalis

ส :ดานหลงสเทาเขมมแถบสขาวอมเหลองตดขางล�าตวแบงสชดเจนโดยมแนว

สเหลองจางตดเปนเสนโคงจากหนาผากไปทกงกลางล�าตว และอกแนวโคงจาก

กงกลางล�าตวลงไปตรงโคนหาง ท�าใหเหนแถบด�าขางล�าตวเปนรปตววชดเจน

และดานทองสจางมแนวเขมไขวกนกลางล�าตวคลายนาฬกาทรายมแถบสด�าตด

จากใตคางมาจรดโคนครบขาง

www.flickr.com

62



ฟน :D.c. tropicalisมฟนบน54-67คและ

ฟนลาง52-64คสวนD.c. capensisมฟนบน

47-60คและฟนลาง48-57ค

อาหาร :สวนใหญเปนปลาและปลาหมก

ถนอาศยและการแพรกระจาย :โลมาชนดนอาศย

อย ใกลฝ งในระยะหางไมเกน 180 กม. พบใน

เขตรอนประเทศไทยพบเกยตนทจ.ชลบรเพชรบร

ประจวบครขนธ และพงงาพบฝงจ�านวน 6 ตว

ในธรรมชาตโดยเรอSEAFDECบรเวณกลางอาว

ไทยนอกฝงจ.ชมพรเดอนเมษายนพ.ศ.2556

ครบหลง :สงเวาและมสด�า

ตงอยทกลางหลง

พฤตกรรม : เปนสตวสงคม

ชอบรวมฝงตงแต10ตวจนถง

2,000-3,000ตว

ชวประวต : วยเจรญพนธ เพศผ ยาว 2-2.5 ม. เพศเมยยาว 1.9-2.2 ม.

หนก80-150กก.ระยะตงทองนาน10-11เดอน

uk.whales.org

63

โลมากระโดด (Spinner Dolphin)

Stenella longirostris (Gray,1828)



ขนาด :โตเตมทยาว2-2.35ม.ตวผใหญกวาตวเมยเลกนอยและหนก82กก.

ลกแรกเกดยาว75-80ซม.

รปราง :เพรยวล�าตวยาวปากคอนขางเลกยาว

ส : ล�าตวสน�าเงนเขม ดานหลงมแนว

แบงสจางขางล�าตวแถบสเขมพาดจาก

ตาจรดครบขาง

ครบหลง :สงและตงชนมตงแตทรง

เวาไปจนถงเปนรปสามเหลยม

LouisaPonnampalam

64

ฟน :ฟนขนาดเลกปลายแหลมจ�านวน40-62คทขากรรไกรบนและลาง



พฤตกรรม:มพฤตกรรมกระโดด

แลวหมนตวเปนเกลยวมกหากน

เวลากลางคนรวมฝงตงแต10

ตวจนถง2,000-3,000ตวมก

พบรวมกบวาฬน�ารองและวาฬ

หวแตงโม

ชวประวต :วยเจรญพนธ4-7ปในเพศเมยและ7-10ปในเพศผยาว1.7ม.

ตงทองนาน10เดอนระยะเวลาการเลยงลก1-2ปออกลกทก3ป

อาหาร :สวนมากหาอาหารในเวลากลางคนกน

ปลากลางน�ากงและปลาหมก

ถนอาศยและการแพรกระจาย : บรเวณทน�า

ลกมากกวา 200 ม. นอกไหลทวป ในเขตเสน

ร งท 40oN-40oS ประเทศไทยพบซากเกยตน

ในฝงอาวไทยท จ.ชลบรและระยองฝงทะเล

อนดามนพบซากเกยตนเกอบตลอดแนวชายฝง

ยกเวนจ.สตล

LouisaPonnampalam

LouisaPonnampalam

65

โลมาลายแถบ (Striped Dolphin)

Stenella coeruleoalba (Meyen,1833)



ส :หลงสน�าเงนเขมจางลงขางล�าตวแถบสเขมจากตาตรงไปถงโคนครบขางแนว

สน�าเงนเขมและจางตดกนเปนลายแหลมขางล�าตวเปนลายรปตววแถบสเขมเปน

แนวจากลกตาไปตามขางล�าตวและโคงลงตรงบรเวณชองกนดานทองขาวจงมอง

จากขางตวเหนมลายเปนแนวหลายแนว

รปราง : คลายโลมากระโดด แตล�าตวอวนปอม

กวาจะงอยปากใหญสนกวาเลกนอยโคนหางเลก

เปนสนแบนครบขางคอนขางเลกปลายแหลม

ฟน : แหลมเลก ม 40-55

คบนขากรรไกรบนและลาง

ครบหลง:คอนขางโคงลาด

เอยง

ขนาด :โตเตมทยาว2.56ม.หนก156กก.ลกแรกเกดยาวประมาณ1ม.

DMCR

www.planetwhale.com

66



พฤตกรรม:มพฤตกรรมกระโดด

แลวหมนตวในแนวตงมกหากน

เวลากลางคนรวมฝงตงแต10

ตวจนถง2,000-3,000ตวมก

พบรวมกบวาฬน�ารองและวาฬ

หวแตงโม

ชวประวต :วยเจรญพนธเพศ

ผอาย7-15ปเพศเมย5-13ป

ตงทองนาน 12-13 เดอน ลก

หยานมเมออาย18เดอนอาย

ยน58ป

อาหาร : ปลาหมก และปลา

ทวไปทงปลาผวน�า ปลากลาง

น�าและปลาหนาดน

พฤตกรรม :ชอบรวมฝงตงแต100-1,000ตว

ล�าดบชนในฝงโดยอายและเพศ ด�าน�าได ลก

200-700ม.เพอหาอาหาร

ถนอาศยและการแพรกระจาย : บรเวณน�าลก

ไหลทวปลงไปไมอยใกลฝงแพรกระจายระหวาง

เสนรงท 50oN-40oS ประเทศไทยพบเกยตน

ตลอดแนวชายฝงอนดามน

www.lucalamoni.com

schoolofwhales.com

67

โลมาลายจด (Pantropical Spotted Dolphin)

Stenella attenuata (Gray,1846)



ขนาด :โตเตมทตวเมยยาว1.6-2.4ม.ตวผยาว1.6-2.6ม.หนก119กก.ลก

แรกเกดยาว0.8-0.85ม.

รปราง:คลายโลมากระโดดล�า

ตวเพรยวปากเรยวเลกหนาผาก

คอนขางลาดจงดหวเลก

ส :สเทาด�าตลอดตวครบหลงสด�า

มจดประดางสเทาประปรายทปาก

ลางและล�าตวซงเหนไดชดในเพศ

ผตวเตมวย

ฟน :ซเลกคมปลายแหลมจ�านวน

34-48คทขากรรไกรบนและลาง

ครบหลง :ตงตรงเวาเลกนอยอยทกลางหลง

BrendaRone

JessicaAschettino

68

ชวประวต :ตงทองนาน11.5เดอนเขาสวยเจรญพนธเมออาย9-11ปในเพศ

เมยและ12-15ปในเพศผออกลกทก2-3ปอายยน46ป

พฤตกรรม :วายน�าเรวและปราดเปรยวชอบกระโดดแตไมหมนตวบางแหงพบ

วาชอบวายน�าตามหลงเรอประมงเพอแยงปลา



อาหาร :ปลาปลาหมกและCrustaceans

ถนอาศยและการแพร กระจาย : ไหล ทวป

พบเหนไดทวโลกในนานน�าเขตรอน ระหวาง

เสนรงท 40oN-40oS ประเทศไทยพบซากเกย

ตนในฝงทะเลอาวไทยทจ.ชลบรสมทรปราการ

ประจวบครขนธชมพรและนครศรธรรมราชฝง

ทะเลอนดามนพบเกอบตลอดแนวชายฝงยกเวน

จ.ระนองและสตล

SEFSC

69

โลมาฟราเซอร (Fraser’s Dolphin)

Lagenodelphis hoseiFraser,1956



ขนาด :โตเตมทตวผยาว2.7ม.ตวเมยยาว2.6ม.หนก210กก.ลกแรกเกด

ยาว1.0-1.1ม.และหนก19กก.

ส :มแถบหนาสเขมพาดจากหนาไปยงกนและอกแถบพาดจากกลางขากรรไกร

ลางไปยงโคนครบขางแถบสนตางกนตามเพศและวยอาจเหนไมชดเจนในวยเดก

รปราง :ล�าตวอวนจะงอยปากมขนาด

ใหญสนแตเหนไดชดเจนครบหางและ

ครบขางมขนาดเลกปลายแหลม

ครบหลง :ขนาดเลกรปสามเหลยม

ตงอยกลางล�าตว

ฟน : มฟนทขากรรไกรบนและลาง

จ�านวน38-44ค

ChrisJohnson

70

ชวประวต : วยเจรญพนธ เพศผ อายประมาณ 7-10 ป (ขนาด 2.2-2.3 ม.)

เพศเมย5-8ป(ขนาด2.1-2.2ม.)อายยน18ป

พฤตกรรม :รวมกลมกนขนาดใหญจ�านวน400-500ตวและพบรวมกลมกบ

ชนดอนเชนวาฬหวแตงโมวาฬน�ารองโลมารสโซโลมาลายจดและโลมากระโดด

มนสยขอายเขาใกลไดยากและจะวายน�าหนเรอ



อาหาร : ปลาขนาดเลก ปลาหมก และ

Crustaceans

ถนอาศยและการแพรกระจาย : บรเวณน�า

ลกในเขตรอน ระหวางเสนร งท 30oN-30oS

ประเทศไทยพบเกยตนทจ.ภเกตตรงและสตล

C.Oedekoven

71



ขนาด :โตเตมทยาว3.8ม.น�าหนก500กก.

ลกแรกเกดมความยาว1.1-1.5ม.

ฟน:มเฉพาะสวนหนาของขากรรไกรลางจ�านวน

2-7คทวไปขากรรไกรบนไมมฟนหรอบางครง

อาจพบ1-2ค

ส :บรเวณอกและหนาโคนครบขางมสจางเปนรปสมอเรอหนปลายแหลมไปทาง

หางหลงมสเทาด�าและมสเทาจางดานทอง

รปราง : หวท มองจากดาน

ขางเปนรปสเหลยม และดาน

หนาของหวจะมร องอย ไม ม

จะงอยปากทชดเจน ครบขาง

โคงยาวและแหลม บรเวณล�า

ตวมรอยแผลซงเกดจากฟนของ

ปลาหมกหรอรอยฟนทเกดจาก

การตอสกนเอง

โลมารสโซ (Risso’s Dolphin)

Grampus griseus(G.Cuvier,1812)

www.sanctuarycruises.com

DMCR

72

ครบหลง :ครบหลงขนาดใหญ

ตงอยกลางล�าตว

ชวประวต : วยเจรญพนธ ม

ขนาด2.6-2.7ม.อายยน35ป

พฤตกรรม :อยตวเดยวหรอเปนฝง10-100

ตว แตบางครงอาจจะมากถง 4,000 ตว มก

พบอยรวมกบโลมาปากขวด



www.kaskus.co.id

www.nmfs.noaa.gov

J.Cotton

อาหาร :ปลาหมกและCrustaceans

ถนอาศยและการแพรกระจาย :ทวโลกตงแต

เขตรอนจนถงเขตหนาวอาศยอยในเขตน�าลก

ในประเทศไทยพบเกยตนทจ.ประจวบครขนธ

นครศรธรรมราชและภเกต

73



ขนาด :ตวเตมวยยาว1.73-2.75ม.เพศผใหญกวา

เพศเมยเลกนอยน�าหนกเฉลย115-130กก.ลกแรก

เกดยาว0.83-1ม.น�าหนก10-12กก.

ฟน :ฟนบน8-19คและฟนลางม11-18ค

ครบหลง :โคงมนมขนาดเลกและอยกงกลาง

ล�าตวคอนไปทางหาง

ชวประวต :ตงทองประมาณ

14เดอนอายยน30ป

รปราง :ไมมจะงอยปาก

หวกลมมนคลายโลมาหว

บาตรหลงเรยบมาก

ส :สน�าเงนเทาดานหลง

และสเทาจางดานทอง

โลมาอรวด หรอ โลมาหวบาตร (Irrawaddy Dolphin)

Orcaella brevirostris (OweninGray,1866)

DMCRDMCR

74

พฤตกรรม:พบเปนกลม2-15

ตวสามารถโผลสวนหวขนมอง

เหนอผวน�าได(Spyhopping)

บางครงพนน�าเพอไลตอนปลา

อาหาร :ปลากงและปลาหมกโดยเฉพาะบรเวณปากแมน�าบางปะกงจ.ฉะเชงเทรา

กนปลาดกทะเลเปนอาหารโดยกดกนเฉพาะสวนของล�าตวทอยดานหลงของครบหลง



DMCR

DMCR DMCR

75

ถนอาศยและการแพรกระจาย : แพรกระจาย

ในเขตอนโดแปซฟก ทงในทะเล น�ากรอย และ

น�าจด ประเทศไทยพบทวไปตามชายฝ งทะเล

อาวไทย พบมากทอาวตราด จ.ตราด อาวไทย

ตอนบน ในบรเวณใกลปากแมน�า และอาวไทย

ตอนกลางฝงทะเลอนดามนพบทจ.กระบและ

ตรง กลมประชากรทเสยงตอการสญพนธอาศย

ในบรเวณตอนบนของทะเลสาบสงขลา



ขนาด :ตวเตมวยยาว2.27ม.แตโดยทวไปยาวนอยกวา2ม.น�าหนก70-100

กก.เพศผใหญกวาเพศเมยเลกนอยลกแรกเกดยาว0.75-0.85ม.หนก7กก.

รปราง : คลายโลมาอรวดมาก แตขนาดเลก

กวาหวกลมมนไมมจะงอยปากครบขางคอน

ขางใหญปลายแหลม

ฟน :ปลายฟนแบนคลายใบ

พายจ�านวน15-22คบนขา

กรรไกรบนและลาง

ส :หลงสน�าเงนเทาและทอง

สขาวครบหลง :ไมมครบหลงมต มเลกๆ10-25แถวเรยงเปนแถบรปใบหอกเวาลง

เปนแองตนๆ ทกลางหลง ความกวาง 3.5-12 ซม. แถบนจะแคบลงและสนสด

ทบรเวณคอดหาง สายพนธ เดยวกนทพบเหนอเกาะไตหวนขนไปถงเกาหลและ

ญปนแถบของตมบนหลงจะคอยๆยกตวขนเปนสนและมลกษณะแคบกวามาก

โลมาหวบาตรหลงเรยบ (Finless Porpoise)

Neophocaena phocaenoides (G.Cuvier,1829)

DMCR

DMCR

76

ชวประวต :เขาสวยเจรญพนธเมออาย3-6ป(ความยาว1.3-1.5ม.)อายยน33ป

พฤตกรรม : มกอย ตวเดยว

หรอ2ตวอาจรวมฝง10-20

ตวในบรเวณทมแหลงอาหาร

สมบรณ

อาหาร :ปลาขนาดเลกตงแต

ผวน�าถงพนทองน�า ก งและ

ปลาหมก



DMCR

DMCR

DMCR

77

ถนอาศยและการแพรกระจาย : บรเวณใกล

ชายฝงหรอตามแมน�าขนาดใหญทมทางเชอมตอ

ลงทะเลในเขตอนโดแปซฟกประเทศไทยพบได

เกอบตลอดแนวชายฝงของอาวไทยสวนฝงทะเล

อนดามนพบบรเวณเกาะยาวนอยและเกาะยาว

ใหญจ.พงงารวมทงตอนใตของจ.ตรงและสตล



พะยนเปนสตวเลยงลกดวยนมทอาศยอย ในทะเล มบรรพบรษทใกล

เคยงกบบรรพบรษของชางสายพนธของพะยนไดววฒนาการลงไปอยในน�าและ

ไมกลบขนมาอย บนบกอกเลยเชนเดยวกบพวกโลมาและวาฬ พะยนจดอย ใน

Order Sirenia มอย ด วยกน 2 Family คอ Dugongidae คอ Dugong

(พะยนหางแฉก)และTrichechidaeคอManatee(พะยนหางกลม)ปจจบน

สตวในOrderนมอย4ชนด

พะยน Dugong dugon (Müller, 1776) พะยนชนดนอาศยอยตามชายฝงใน

ทะเลเขตรอนและเขตกงรอนพบไดในมหาสมทรอนเดยและแปซฟก ล�าตวรป

กระสวย สเทาอมชมพหรอน�าตาลเทาสวนทองสออนกวา มขนประปรายทวล�า

ตวความยาว3ม.และน�าหนก300กก.หางแฉก(Fluketail)พะยนวยออนม

ล�าตวสเทาอมชมพ

พะยน (Sea cows, Sirenian)

DMCR

78

อาหารหลกของพะยนคอหญาทะเลอาจหากนอยตวเดยวหรออยรวมเปนฝง3-25

ตว ในบรเวณทมแหลงอาหารสมบรณ หากหญาทะเลขาดแคลนจะกนสาหราย

ทะเลทดแทนหรอยายถนเพอหาแหลงหญาทะเลใหม

สวนหวยาวประกอบตาและหขนาดเลก

รมฝปากบนใหญและหนา ดานบนม

รจมกอยชดกนหนงครจมกจะปดขณะ

อยใตน�าสวนครบขางล�าตว(Flippers)

ภายในประกอบดวยนว5นว

หวนม(Nipples)จะอยดาน

หลงของฐานครบในทงสอง

เพศ เพศเมยระยะโตเตม

วยมหวนมใหญชดเจนยาว

3-5ซม.(ลกศรช)สวนเพศ

ผหวนมเปนเพยงตมเลกๆ

พะยนเพศผ(บน)ชองเปด

เพศจะอยกงกลางระหวาง

สะดอและชองกนในขณะ

ทพะยนเพศเมย(ลาง)ชอง

เปดเพศจะอย ใกลกบชอง

กนมาก



DMCR

DMCR

DMCR

79



รปราง : ไมมครบหลงล�าตว

อวนกลม แพนหางและคอด

หางมขนาดใหญมขนทวล�าตว

มขนเสนใหญอยางหนาแนน

บรเวณรมฝปาก

ฟน : มฟน 6 ค ทงขากรรไกรบนและลางลก

แรกเกดมฟน4คฟนจะสกกรอนและหลดไปเมอ

อายมากขนและเหลอเพยง2-3คเทานนพะยน

มเขยว 2 ค เขยวค หนาจะหายไป สวนคหลง

คงอยตลอดชวต ตวผ เขยวงอกพนรมฝปากเมอ

อาย13-14ป

พะยน หมน�า หมดด ดหยง หรอ ตหยง (Dugong)

Dugong dugon(Müller,1776)

ขนาด :ตวเตมวยยาว2.5-3ม.ยาวสด4.1ม.และหนก250-420กก.ลกแรก

เกดยาว1-1.5ม.หนก20-35กก.ประเทศไทยพบขนาดใหญสด3ม.(วดตรง)

และตวทมน�าหนกมากสด388กก.ลกขนาดเลกสดยาว97ซม.หนก14กก.

DMCR

DMCR

80

ชวประวต :เขาสวยเจรญพนธอาย9-10ปตง

ทองนาน13-14เดอนออกลกครงละ1ตวทก

3-7 ป โดยแมและลกจะอยดวยกนเกอบ 2 ป

อายยนทสด73ป

พฤตกรรม : หายใจทก 2-3 นาท โดยโผล

รจมกขนมาเหนอผวน�าเลกนอยบางครงอาจโผล

สวนหลงและหางด�าน�านาน8นาทวายน�าเรว

1.8-2.2กม./ชม.

ถนอาศยและการแพรกระจาย :บรเวณชายฝง

ทมแนวหญาทะเลในเขตรอนและกงรอนแถบอน

โดแปซฟก ประเทศไทยพบในฝงทะเลอนดามน

มากกวาฝงอาวไทยจากจ.ระนองถงสตลพบมาก

ทสดทเกาะตะลบง และเกาะมก จ.ตรง ในอาว

ไทยพบทจ.ชลบรระยองจนทบรตราดชมพร

สราษฎรธานและปตตานพ.ศ.2557ค�านวณ

ประชากรไวทงสนราว230ตว

อาหาร :หญาทะเลชนดตางๆ

ในประเทศไทยมกพบรอยกน

(Feeding trails) บนหญา

อ�าพน(Halophila ovalis)

กนหญาทะเล5-10%ของน�า

หนกตวตอวน



DMCR

DMCR IFeedingtrails

81



เตาทะเล (Sea turtles)

เตาทะเลเปนสตวเลอยคลาน(Raptillia)จดอยในอนดบTestudines

วงศ Cheloniidae และ Dermochelyidae มกระดองแขงเปนเกราะปองกน

อนตรายกระดองเปนโครงสรางผวหนงทมประสาทความรสกสามารถวายน�าได

รวดเรว โดยมล�าตวทล น�าและขาคหนาคลายใบพายมตอมเกลอ (Salt gland)

บรเวณหลงดวงตาท�าหนาทขบเกลอแรสวนเกนปจจบนทวโลกมเตาทะเล8ชนด

แพรกระจายในเขตรอนและเขตอบอน ประเทศไทยพบ 5 ชนด ไดแก เตาตน

เตากระ เตาหญา เตาหวฆอน และเตามะเฟอง พบเตาหวฆอนนอยและไมพบ

แหลงวางไขสวนเตามะเฟองไมพบแหลงวางไขในฝงอาวไทยเคยพบเตาหญามา

วางไขในฝงทะเลอนดามนจ�านวนมากแตปจจบนเหลออยนอยมากเตามะเฟอง

กอยในสถานภาพเดยวกน

การจ�าแนกเพศสามารถจ�าแนกไดเมอเขาสชวงโตเตมวย

เพศผหางยาวพนขอบกระดองมาก เพศเมยหางพนขอบกระดองเลกนอย

82



83



เตาตน หรอเตาแสงอาทตย (Green Turtle)Chelonia mydas(Linneaus,1758)

ลกษณะทวไป :จะงอยปากคอนขางทเมอเปรยบ

เทยบกบเตากระ มรอยหยกขนาดเลกอยบนรม

ฝปากทงบนและลาง เกลดบนสวนหวตอนหนา

มจ�านวน1คมเกลดกลางหลงจ�านวน5เกลด

เกลดแถวขางคแรกสดไมตดกบเกลดขอบคอม

จ�านวน 4 ค ลกษณะขอบของเกลดจะเชอมตอ

กนไมซอนกน กระดองสน�าตาลเหลอบขาวและ

ด�าโตเตมทยาว120ซม.หนก150กก.

ชวประวตและพฤตกรรม :

เตาตนเพศเมยเตมวยวางไข

ทก2ปโดยเรมวางไขไดตงแต

ชวงอาย 14-25 ป สามารถ

วางไขไดตลอดทงปแตมชวง

สงสดระหวางเดอนมถนายน-

สงหาคมเตาตนเพศผสามารถ

ผสมพนธ กบเพศเมยไดหลาย

ตวและเตาตนเพศเมยสามารถ

ผสมพนธกบเพศผไดหลายตว

เชนกน

DMCR

DMCR

84



อาหาร :วยเดกกนทงพชและ

สตวน�าเลกๆเปนอาหารสวน

เตาโตเตมวยกนพชเปนหลก

ไดแกสาหรายทะเลและหญา

ทะเล

ถนอาศยและการแพรกระจาย :

พบในเขตรอนและกงรอนตาม

แนวชายฝง แหลงหญาทะเล

และเกาะประเทศไทยพบการ

แพรกระจายในธรรมชาต ทง

ฝ งทะเลอาวไทยและฝงทะเล

อนดามน

แหลงวางไข : ฝ งอาวไทย ไดแก เกาะคราม

จ.ชลบร และเกาะกระ จ.นครศรธรรมราช

สวนฝงอนดามนไดแกเกาะสมลนเกาะสรนทร

(เกาะตอรลลาเกาะสตอก)เกาะระเกาะพระทอง

เกาะคอเขาจ.พงงาและหมเกาะอาดงราวจ.สตล

DMCR

DMCR

85



เตากระ (Hawksbill Turtle)Eretmochelys imbricata(Linneaus,1766)

ลกษณะทวไป :จะงอยปากคอนขางแหลมงมคลายปากเหยยวเกลดบนสวนหว

ตอนหนาม2คมเกลดกลางหลงจ�านวน5เกลดเกลดหลงแถวขางคแรกสดไม

ตดกบเกลดขอบคอมจ�านวน4คลกษณะเดนชดคอเกลดบนกระดองมลวดลาย

รวใสสวยงามและลกษณะเกลดซอนกนเหนไดชดเจนแตเมอโตเตมวยลกษณะการ

ซอนกนของเกลดสงเกตไดยากกวาวยออนลกเตากระแรกเกดไปจนถงเตากระวย

รนมสนแหลมตามความยาวกระดอง3แถวมเลบทขาหนาและหลงขางละ2อน

และคอยๆหายไปเมอโตขนโตเตมทยาว95ซม.หนก60กก.


เพศเมยตวเตมวยวางไขทก

2-3 ป ระหวางชวงฤดรอน

และฤดฝน

อาหาร :กนฟองน�าและสตว

น�าเลกๆในแนวปะการงสะสม

สารพษในตวท�าใหคนทบรโภค

เนอเตามอนตรายถงตายไดDMCR

86




มแหลงอาศยและแหลงวางไข

ในเขตรอนระหวางเสนละตจด

ท25ºN-35ºSในบรเวณน�าตนท

เปนแนวปะการงแนวหญาทะเล

และแนวสาหราย ประเทศไทย

พบเขามาหากนใกลชายฝ งทง

สองดาน

แหลงวางไข : พบเฉพาะในฝ งทะเลอาว

ไทยเกาะครามและเกาะอราจ.ชลบรเกาะ

เสมดจ.ระยองเกาะทะลจ.ประจวบครขนธ

หาดทองทราย จ. ชมพร และเกาะกระ

จ.นครศรธรรมราช

DMCR

DMCR

87



เตาหญา (Olive Ridley Turtle)Lepidochelys olivacae(Eschscholtz,1829)

ลกษณะทวไป :กระดองเรยบสเทาอมเขยวสสนไมสวยงามเทาเตากระและเตา

ตนสวนหวคอนขางโตจะงอยปากมนกวาเตาตนและทแตกตางกนชดเจนคอ

เตาหญามเกลดบนสวนหวตอนหนา 2 ค และเกลดบนกระดองหลงแถวขาง ม

จ�านวน6-8แผนโดยคแรกชดตดกบเกลดขอบคอในขณะทเตากระและเตาตน

มเพยง4แผนขนาดโตเตมท75-80ซม.น�าหนก50กก.ขนาดทสามารถแพร

พนธไดความยาวกระดอง60-65ซม.จดเปนเตาทะเลทมขนาดเลกทสด

ชวประวตและ

พฤตกรรม :ตวเตมวย

หากนอยชายฝงน�าตน

แตสามารถด�าน�าไดถง

300เมตรวางไขทกๆ

1-3ปฤดวางไขตงแต

เดอนตลาคม-มนาคม

DMCR

88



แหลงวางไข :พบเฉพาะฝงทะเลอนดามนไดแก

เกาะระ เกาะพระทอง เกาะคอเขา และหาด

ทายเหมองจ.พงงาและหาดไมขาวหาดกมลา

หาดราไวย จ.ภเกต ปจจบนพบเตาวางไขนอย

มากจนนาจะใกลสญพนธ


ถนอาศยหลกอยในเขตซกโลก

เหนอบรเวณทมอณหภมของน�า

20ºCประเทศไทยพบมากใน

ฝงทะเลอนดามนส�าหรบการ

เกยตนพบทวไปดานฝงทะเล

อนดามนดานฝงอาวไทยพบ

การเกยตนเพยงบางแหงเทานน

อาหาร:จะงอยปากใหญและ

แขงแรงกนสตวน�าตางๆไดแก

ก งหอยปและปลา

DMCR

JasonIsley

89



เตาหวฆอน (Loggerhead Turtle)Caretta caretta(Linneaus,1758)

ลกษณะทวไป :ลกษณะทวๆไปคลายเตาหญาและเตาตนมากตางกนทเกลดบน

สวนหวตอนหนามจ�านวน2คเทากบเตาหญาแตเกลดบนกระดองหลงแถวขาง

มจ�านวนขางละ 5 เกลด และเกลดคแรกอยชดตดกบเกลดขอบคอ ลกษณะรป

ทรงของกระดองหลงจะเรยวเลกลงมาทางสวนทาย ล�าคอหนาและสน เพศเมย

ตวเตมวยโตเตมทยาว95ซม.น�าหนก120กก.


ลกเต าแรกเกดอาศยอย ใน

กระแสน�าอ นในมหาสมทร

จนกระทงถงวยใกลสบพนธ

จงกลบส ชายฝ งทเปนแหลง

ฟกตว

DMCR

90



แหลงวางไข :ไมพบแหลงวางไขในประเทศไทย

แมในอดตเคยมรายงานพบเตาหวฆอนวางไขทาง

ฝ งทะเลอนดามน แตปจจบนไมพบเตาหวฆอน

ขนมาวางไข

ถนอาศยและการแพรกระจาย

: อาศ ย ใกล ชายฝ งน� าต น

ม กอ าศ ย ใน เขตท น� า ทะ เล

ม อณหภม มากกว า 20ºC

ประเทศไทย พบการเกยตน

ทงฝ งอ าวไทยและฝ งทะเล

อนดามน ซ ง เข า ใจว า เป น

ประชากรเตาทะเลจากแหลง

อนของประเทศเพอนบานท

เขามาอาศยหรอหาอาหารใน

นานน�าไทย

อาหาร :หอยปและหมก

MartinSpragg

U.S.FishandWildlife

91



เตามะเฟอง (Leatherback Turtle)Dermochelys coriacea(Vandelli,1761)

ลกษณะทวไป : ลกษณะกระดองไมเปนเกลด แตเปนแผนหนงหนาสด�า อาจม

แตมสขาวประๆทวตวกระดองเปนสนนนตามแนวความยาวจากสวนหวถงทาย

จ�านวน7สน(รวมขอบขาง)ไมมเกลดปกคลมสวนหวจะงอยปากบนมลกษณะ

เปนหยก3หยกครบหนาใหญลกษณะเหมอนใบพายตวเตมวยยาว210ซม.

หนก900กก.เปนเตาทะเลทมขนาดใหญทสดในโลก


เขาส วยเจรญพนธ เมออาย

13-14ปขนาดทขนมาวางไข

มความยาวไมนอยกวา150

ซม. มกวางไขในแนวหาด

ทรายโลงทไมมพชปกคลม

DMCR

92



ถนอาศยและการแพรกระจาย :อาศยในเขตทะเลเปดทอณหภมน�า10-20ºC

ประเทศไทยพบเตามะเฟองไดนอยมากในปจจบน พบการเกยตนเพยงบางแหง

ในชายฝงอาวไทยและฝงอนดามน

แหลงวางไข : พบเฉพาะฝ งอนดามน ไดแก

หาดประพาส จ .ระนอง เกาะระ เกาะ

พระทองและเกาะคอเขาจ.พงงาหาดบางเทา

และหาดไมขาวจ.ภเกตและเกาะลนตาจ.กระบ

อาหาร : กนแมงกะพรนเปน

อาหารหลก

DMCR

DMCR

DMCR

93



อภธานศพท

ซกรอง(Baleenplate)อยทขากรรไกร

บน ท�าหนาทกรองอาหารขนาดเลกไว

ภายในชองปาก และปลอยใหน�าไหล

ออกภายนอกได

Melonสวนหนาผากของโลมาและ

วาฬทนนออกมาอยางชดเจน

คอดครบหางรอยเวาเลกๆกลางขอบ

ดานหลงของแพนหาง

รองใตคางรอยพบทผวหนงใตคางของ

วาฬไมมฟนสามารถขยายออกไดชวย

เพมความจชองปากขณะฮบกนเหยอ

Crustaceansสตวน�ากลมกงปก งม

เปลอกหมและขามขอปลอง

Euphausiidsแพลงกตอนสตวใน

กลม“เคย”มหลายชนดดวยกน

Krill“เคย”แพลงกตอนสตวลกษณะ

คลายกงมขนาดเพยง1.5ซม”

Copepodsแพลงกตอนสตวในกลมกง

ปก งอกกลมทส�าคญตอหวงโซอาหาร

Breachingการพงตวขนเหนอผวน�า

Lunging / lunge feederการกนดวย

การฮบเหยอเขาไปคราวละมากๆพบใน

วาฬไมมฟนท มร องใตคางจ�านวนมาก

(Rorquals)

Suction feederการกนเหยอทอยใน

น�าโดยการดดเขาไปในปาก

Lobtailingการยกแพนหางขนเหนอผวน�า

วาฬบางชนดใชหางฟาดน�าเพอตอนเหยอ

Flipper-slappingการใชครบขางตน�า

พบพฤตกรรมนในวาฬหลงคอม

Spyhopping การส�ารวจรอบตวดวย

การโผลหวขนมองเหนอผวน�า

วยเจรญพนธ วยทสามารถสบพนธ ได

หรอเตบโตเตมท(Mature)

ระยะการเจรญวยของสตว

Newborn วยแรกเกด,ทารก

Juvenile วยเดก

Subadult วยรน,วยหนมสาว

Adult เตบโตเปนผใหญ

94



การแบงเขตภมอากาศรอบโลก (Climate zones) ตามละตจดเหนอและใตเขตรอนTropicalzone(0°–23.5°)เขตอบอนTemperateZone(40°–60°)

เขตกงรอนSubtropics(23.5°–40°)เขตหนาวColdZone(60°–90°)

ทะเลเปดทะเลทมเขตตดตอและเปดออกสมหาสมทรหมายรวมถงมหาสมทร

ไหลทวปสวนทตดกบทวปไดรบอทธพลไดมากจากแมน�าลมและกระแสน�า

ทมา:www.meteoblue.com

ทมา:www.marine.tmd.go.th

DMCR

95



บรรณานกรม

มคมนทร จารจนดา และ ก องเกยรต กตตวฒนาวงศ . 2551. เต าทะเล

ชววทยาและการอนรกษ.ภเกต:สถาบนวจยและพฒนาทรพยากรทาง

ทะเลชายฝงทะเลและปาชายเลนกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง.

สถาบนวจยและพฒนาทรพยากรทางทะเลชายฝงทะเลและปาชายเลน.2555.

สถานภาพทรพยากรทางทะเลและชายฝงพ.ศ. 2550-2554 กรงเทพฯ

:กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง.

Jefferson,T.A. ,Webber,M.A.,Pitman,R.L. ,Jarrett,B.2008.

MarineMammalsoftheWorld:AComprehensiveGuideto

theirIdentification,London:AcademicPress.

MárquezM.,R.1990.FAOspeciescatalogue.Vol11:Seaturtlesofthe

world.Anannotatedandillustratedcatalogueofseaturtle

speciesknowntodate.FAOFisheriesSynopsisNo.125,

Vol.11.Rome,FAO.81p.

Shirihai,H.andJarrett,B.2006.Whales,DolphinsandSeals.AField

GuidetotheMarineMammalsoftheWorld.London:A&C

Black.

Nishiwaki, M. and Kamiya, T. 1958. A beakedwhaleMesoplodon

strandedatOisoBeach,Japan.ScientificReportsofthe

Whales Research Institute, Tokyo, 13:53-83 [plus plates].

96

คู่มือการจำแนกชนิดสัตว์ทะเล...

Environment

Transcript of คู่มือการจำแนกชนิดสัตว์ทะเล...