1 รายงานโครงงานวิทยาศาสตร์2557...

โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

รายงานฉบบนเปนสวนประกอบของโครงงานวทยาศาสตรประเภทส ารวจ ระดบมธยมศกษาตอนตน

ในการการประกวดแขงขนกจกรรมวทยาศาสตรและเทคโนโลยเนองในสปดาหวทยาศาสตรแหงชาต

ประจ าป 2557 ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 27 จงหวดรอยเอด

ณ โรงเรยนโพนทองพฒนาวทยาและโรงเรยนโพนทองวทยายน

วนท 7 เดอน สงหาคม พ.ศ. 2557

โครงงานวทยาศาสตรประเภทส ารวจ ระดบมธยมศกษาตอนตน

เรอง : ความหลากหลายของแมงมมในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา

(Diversity of Spiders in Srisomdetpimpattanawittaya School)

โดย

1. เดกหญงณฐชา บวสงห

2. นายสธพงษ สลาโส

3. เดกหญงระพพรรณ โทนะหงษา

ครทปรกษา

1. นายศรวฒ บวสมาน

2. นางสาวพชราภรณ วงศธรรม

โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

รายงานฉบบนเปนสวนประกอบของโครงงานวทยาศาสตรประเภทส ารวจ ระดบมธยมศกษาตอนตน

ในการการประกวดแขงขนกจกรรมวทยาศาสตรและเทคโนโลยเนองในสปดาหวทยาศาสตรแหงชาต

ประจ าป 2557 ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 27 จงหวดรอยเอด

ณ โรงเรยนโพนทองพฒนาวทยาและโรงเรยนโพนทองวทยายน

วนท 7 เดอน สงหาคม พ.ศ. 2557

ชอโครงงาน ความหลากหลายของแมงมมในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา

ผท าโครงงาน เดกหญงณฐชา บวสงห, นายสธพงษ สลาโส, เดกหญงระพพรรณ โทนะหงษา

ครทปรกษา นายศรวฒ บวสมาน, นางสาวพชราภรณ วงศธรรม

สาขา วทยาศาสตรชวภาพ ประเภทโครงงาน ส ารวจ ระดบ มธยมศกษาตอนตน

โรงเรยน ศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ปการศกษา 2557

บทคดยอ

โครงงานเรอง “ความหลากหลายของแมงมมในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา” มวตถประสงค

เพอศกษาความหลากหลายของแมงมมและศกษาความสมพนธของแมงมมในระบบนเวศในโรงเรยนศร

สมเดจพมพพฒนาวทยา อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด สองบรเวณ คอ ปาไผและปาไมของโรงเรยน โดยวาง

แปลงขนาด 40 x 40 เมตร บรเวณละ 2 แปลงโดยใชกระบวนการนกส ารวจ 4 ขนตอน คอ ขนคนหา ส ารวจ

อนรกษและแบงปน จากการส ารวจ พบวา

พบแมงมมทงสน จ านวน 44 ชนด รวม 149 ตว โดยบรเวณปาไผ พบแมงมม จ านวน 7 ชนด รวม 24

ตว ไดแก แมงมมนงซนหลากส (Argiope versicolor),แมงมมเขยวใหญลายประดบ (Leucauge decorate),

แมงมม Crossopriza lyoni , แมงมมสองหาง วงศ Hersiliidae , แมงมมเตนทแดง (Cyrtophora unicolor),

แมงมมกระโดด สกล Rhene, แมงมมสกล Hippasa วงศ Lycosidae และพบทปาไมจ านวน 44 ชนด รวม 125

ตว ชนดทพบมากทสด คอ แมงมมใยทองลายขนาน (ยางซน) (Nephila pilipes) โดยพบบรเวณปาไมมากกวา

บรเวณปาไผ จ าแนกแมงมมได 2 กลมตามวธการจบอาหารหรอการชกใย คอ กลมทลาเหยอโดยวธชกใยหรอ

สรางรงเปนตาขาย (จ านวน 21 ชนด) และกลมทลาเหยอโดยไมชกใย (จ านวน 23 ชนด) และพบวา ลกษณะ

การชกใยและรปรางตาขายใยแมงมมจะแตกตางกนออกไปในแตละชนด ในตาขายของเสนใยมทงเสนใยท

เหนยวและไมเหนยวในรงเดยวกน พบความสมพนธของแมงมมในระบบนเวศในรปแบบภาวะลาเหยอ

(Predation; +,-) ซงเปนทงผลา/ตวห า(predator) และเปนผถกลา/เหยอ (prey) โดยแมงมมบางชนดลาทงแมงมม

และแมลงเปนอาหาร ซงมประโยชนตอเกษตรกร เพราะชวยก าจดแมลงศตรพช จ านวนและชนดของแมงมมพบ

มากทสดทระดบความสงปานกลาง ( 1-2 เมตร) และจ านวนจะลดลงเมอความสงเพมมากขนและจากการส ารวจ

ยงพบวา ประชากรของแมงมมในแตละชวงมจ านวนแตกตางกนไปขนอยกบชวงเวลาหรอฤดกาล อณหภม ถนท

อยอาศย และแมลงทเปนอาหาร พบแมลง 33ชนด ถามแมลงอยมาก แมงมมเพศเมยจะวางไขจ านวนมาก แมงมม

กจะเพมขนอยางรวดเรวและมขนาดใหญขน แสดงวา ความหลากหลายของชนดแมงมมสามารถใชเปนตวบงช

ความหลากหลายของแมลงได และความหลากหลายของแมลงเปนตวบงชความหลากหลายของชนดพชอาหาร

ก

กตตกรรมประกาศ

โครงงานเรอง “ความหลากหลายของแมงมมในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา” ส าเรจลลวง

ไดดวยความกรณา อยางยงจากครศรวฒ บวสมาน และครพชราภรณ วงศธรรม ครทปรกษาโครงงาน ซงได

ใหค าปรกษาอนเปนแนวทางในการท าโครงงานและการแกไขขอบกพรองตางๆ ปลกฝงใหคณะผจดท าม

ความเพยรพยายามและรกการท างาน สนบสนน สงเสรม ใหโอกาส ใหก าลงใจ และเปนแบบอยางทดแก

คณะผจดท ามาโดยตลอดและขอขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณทานสรศกด ศรละมนตร ผอ านวยการโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ทให

ก าลงใจและสนบสนนงบประมาณในการท าโครงงาน และขอขอบพระคณ คณครกลมสาระการเรยนร

วทยาศาสตร โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ทกทาน ทใหก าลงใจและค าแนะน าทดเสมอมา

ขอขอบพระคณ คณพงศพฒนา วรวรรณนาวน ทชวยแนะน าเกยวกบชอและขอมลแมงมมผาน

face book นกส ารวจ ศ.พ.ว. อยางสม าเสมอ คณพสทธ เอกอ านวย และคณเกรยงไกร สวรรณภกด

ทแนะน าหนงสอเกยวกบแมลงชนดตางๆ ในประเทศไทย ขอขอบคณ กลมสาระนารจากแมลง ทใหความร

เกยวกบแมลงชนดตางๆ ขอขอบคณผดแลระบบของเวบไซต www.malaeng.com ทใหขอมลเกยวกบแมลง

ดมาก และขอขอบคณทกทานทเกยวของมา ณ โอกาสน

หวงเปนอยางยงวารายงานฉบบน คงมประโยชนหรอเปนแนวทางในการศกษาดานแมงมมใน

ทองถนตอไป และหวงวาคงมผพฒนาใหดยงขน

คณะผจดท า

ข

http://www.malaeng.com/

สารบญ

หนา บทคดยอ ก กตตกรรมประกาศ ข สารบญ ค บทท 1 บทน า 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของโครงงาน 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 1 1.3 ขอบเขตของการศกษา 2 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 2 บทท 2 เอกสารและทฤษฎทเกยวของ 3

2.1 ความรทวไปเกยวกบแมงมม 3

2.2 ประโยชนของใยแมงมม 8

บทท 3 อปกรณและวธการศกษา 10

3.1 อปกรณและเครองมอ 10 3.2 วธการศกษา 11 บทท 4 ผลการศกษา 16 4.1 ผลการศกษา 16 บทท 5 สรปผล อภปรายผลและขอเสนอแนะ 30 5.1 สรปผลการศกษา 30 5.2 อภปรายผล 30 5.3 ขอเสนอแนะ 31 5.4 ประโยชนทไดรบ 31 บรรณานกรม 32 ภาคผนวก 33-39

ค

บทท 1

บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของโครงงาน

สถานการณของโลกในปจจบนมเปลยนแปลงสภาพทางภมอากาศททวความรนแรงมากขนและมการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ ซงความหลากหลายทางชวภาพมความส าคญตอการด ารงชวตของมนษย และตอบสนองตอการเปลยนแปลงสภาพทางภมอากาศของโลก มนษยจ าเปนจะตองมการเตรยมความพรอมเพอรบมอกบการเปลยนแปลงทจะเกดขน รวมทงจะตองมการสรางความตระหนกในการลดความสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ ประเทศไทยเปนหนงในพนททมความหลากหลายทางชวภาพสงเพราะอยในเขตรอนชน แตยงขาดการส ารวจอยางจรงจง โดยเฉพาะความหลากหลายของสตวไมมกระดก สนหลง ซงแมงมมเปนอกกลมหนงทยงขาดการส ารวจและไดรบความสนใจนอยมาก ทงทแมงมมมบทบาทส าคญท าหนาทเปนผลาในระบบนเวศ และยงเปนอาหารส าหรบคนในบางทองถนของประเทศ ในประเทศไทยมการคาดการณวานาจะพบแมงมมประมาณ 6,000– 10,000 ชนด ซงในปจจบนเทาทมรายงานพบเพยง 600-700 ชนด เทานน สะทอนใหเหนวายงมแมงมมอกหลายชนดทยงรอการคนพบ (ประสทธ วงษพรม , 2555)

จากการทกลมของพวกเราเดนเลนในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา อ าเภอศรสมเดจ จงหวด

รอยเอด ระหวางอาคารจะมสวนหยอมและตนไมขนอยมากมาย พวกเราสงเกตพบวา มแมลงหลายชนดเกาะ

กนใบไมและอาศยอยบนกงไม แตมสงมชวตพวกหนงทมลกษณะพเศษ คอ มแปดขาและมการท ารงโดยชก

ใยสขาวใหแมลงตางๆ มาตดกบดกใยเพอเปนอาหารของมน สงมชวตทมลกษณะพเศษนคอ “แมงมม”

(Spider) ซงมสงทพเศษกวาแมลง/แมงชนดอนๆ ท าใหอยากเรยนรเกยวกบแมงมมและสงมชวตททเกยวของ

ดงนน กลมของพวกเราจงจงสนใจทจะศกษาเกยวกบความหลากหลายของแมงมมและความสมพนธของ

แมงมมในระบบนเวศ ภายในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา

1.2 วตถประสงคของการศกษา 1.2.1 เพอศกษาและเรยนรเกยวกบความหลากหลายของแมงมมในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนา

วทยา

1.2.2 เพอศกษาความสมพนธของแมงมมในระบบนเวศในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา

1.2.3 เพอจดท าฐานขอมลเกยวกบแมงมมสายพนธตางๆ ทพบในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา

1.3 ขอบเขตของการศกษา

1.3.1 ระยะเวลาในการศกษา : 7 เดอน ตงแต 1 กรกฎาคม 2556 ถง 31 มกราคม 2557

1.3.2 พนทด าเนนการส ารวจ : ส ารวจเฉพาะในปาไผดานทศตะวนออกและปาไมดานทศตะวนตก

เฉยงใตของโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ต าบลศรสมเดจ อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด เทานน

1.3.3 ชวงเวลาในการส ารวจ : ส ารวจเฉพาะชวงเวลา 12.30 – 13.00 น. และ 15.30 – 16.30 น.

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.4.1 ไดเรยนรเทคนคการส ารวจความหลากหลายของแมงมม 1.4.2 ไดทราบความสมพนธของแมงมมในระบบนเวศในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา 1.4.3 ไดฐานขอมลเกยวกบแมงมมสายพนธตางๆ ในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา

2

บทท 2

เอกสารและทฤษฎทเกยวของ

ผจดท าโครงงานไดศกษาเอกสาร ทฤษฎและงานวจยทเกยวของโดยน าเสนอในสวนทเกยวของกบ

โครงงาน ดงน

2.1 ความรทวไปเกยวกบแมงมม

2.1.1 ลกษณะทวไปของแมงมม

แมงมมเปนสงมชวตจ าพวกสตวขาขอปลอง (Arthropoda) จดอยในคลาสอะแรชนดา (Class Arachnida) มลกษณะส าคญ คอ ล าตวแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนหวและสวนอกรวมเปนชนเดยวกน (cephalothorax) และสวนทองทไมแบงเปนปลอง ดานหนาของสวนทองทเชอมตอกบสวน cephalothorax มลกษณะเปนกานเลกๆ เรยกวา เพดดเซล (pedicel) มขา 4 ค ไมมขากรรไกร ไมมหนวด หายใจโดยทอลม หรอ แผงปอด (books lung) ปจจบนมแมงมมทถกคนพบแลวประมาณ 40,000 ชนด โดยแมงมมสายพนธทสามารถผลตเสนใยทมคณสมบตพเศษและแตกตางจากเสนใยทสรางจากหนอนไหม คอ แมงมมทมชอวทยาศาสตรวา Araneus diadematus (garden cross-spider) พบมากในแถบยโรปและอเมรกาเหนอ และแมงมม Nephila clavipes (golden orb-web spider) ทมเสนใยเปนสเหลองทองสวยงาม พบไดในทวปอเมรกา แมงมมทง 2 ชนดนเปนแมงมมใยกลม (orb-weaver spider) ซงสรางใยทมลกษณะคลายวงลอ

การสรางเสนใยของแมงมมเกดจากตอมผลตเสนใย (silk gland) ท าหนาทผลตโปรตนทใชสรางเสนใย เมอโปรตนถกหลงผาน spinnerets 1-3 ค ทเชอมตอกบ silk glands จะถกเปลยนสถานะจากของเหลวไปเปนของแขง หลงจากนนแมงมมกจะใชขาในการถกทอโปรตนเหลานใหเปนเสนใยทมขนาดใหญขน เปนใยแมงมมทเราเหนนนเอง

3

ภาพท 1.1

ตอมผลตเสนใยของแมงมม มหลายตอมซงท าหนาทผลตเสนใย โดยแตละตอมจะผลตเสนใยทมคณสมบตตางกนดงน

ตอมผลตเสนใย

Major Ampullate

ผลตเสนใยทเปนโครงสรางหลกของใยแมงมม (dragline silk) ใชส าหรบรบแรง เดนและปลอยตวจากทสง (dragline silk) มความแขงแรงและเหนยวมาก

Flagelliform ผลตเสนใยทใชส าหรบจบเหยอซงมความยดหยนสงมาก (capture silk) ใชสงสญญาณเมอเหยอตดกบ (signal line)

Minor Ampullate

เปนเสนใยชวคราวทแมงมมใชเดนขณะก าลงทอใย (นงรานชวคราวขณะกอสราง)

Piriform ผลตเสนใยส าหรบใชประสานกบจดเชอมโยง เชน กงไม

Cylindrical ผลตเสนใยตรงจดศนยกลางวงลอเพอใชเฝารอเหยอและผลตเสนใยสรางรงชนนอก

Aciniform ผลตเสนใยทใชหอหมไข หอหมเหยอและสรางรงชนใน

Aggregate ผลตเสนใยทมความเหนยวเหมอนกาว (glue silk)

Tubiliformes ผลตเสนใยทใชสรางรงไหมเพอปกปองไข (cocoon silk)

ภาพท 1.2

4

แมงมมเปนสงมชวตทจดอยในชน (Class) Arachnida ซงแตกตางกบแมลงซงจดอยในชน Insecta ดงตารางท 1

ตารางท 2.1 ตารางแสดงลกษณะเปรยบเทยบระหวางแมงมมกบแมลง

ลกษณะ แมงมม แมลง

สวนหลกของรางกาย 2 สวน คอ Cephalothoraxและ Abdomenโดยหวและอกจะรวมเปนสวนเดยว

3 สวน คอ Head Thoraxและ Abdomen

หนวด ( Antennae ) ไมม ม

ขา 4 ค 3 ค

Pedipalps มโดยจะพฒนาไปเปนอวยวะทใชในการผสมพนธของตวผ

ไมม

สวนทปลอยพษ สวนของรยางคปาก ( Chelicerae ) หากมจะอยสวนปลายของทอง

ปก ไมม สวนใหญม

ตา มตาเดยว ( Ocelli ) 6 หรอ 8 ตา ปกตมตาประกอบ 1 คหรอบางชนด

พบตาเดยว 2 หรอ 3 ตา

อวยวะทใชในการสรางใย

แมงมมทกชนดมอวยวะพเศษทใชในการสรางใย (Spinneret)

พบในระยะตวออนหรอในแมลงบางชนด

การยอยอาหาร ยอยโดยใชเอมไซนกอนทจะมการกลนกน โดยทวไปจะยอยหลงกลน

การเจรญเตบโต ไมม Metamorphosis ตวออนคลายพอแม

แมลงหลายชนดม Metamorphosis

ในระยะตวออนและดกแด

องคประกอบทางเคมและโครงสรางของเสนใยแมงมม

องคประกอบทางเคม

เสนใยแมงมมเปนเสนใยโปรตนธรรมชาตทเรยกวา สไปโดรอน (Spidroin) ประกอบดวยกรดอะมโนหลก 2 ชนด คอ ไกลซน (Glycine) รอยละ 40 และอะลานน (Alanine) รอยละ 25 อยในรปของโคพอลเมอรทจดแบบบลอก (Block Copolymer) ในแตละบลอกประกอบดวย อะลานนและไกลซน 4-9 โมเลกล สไปโดรอน ม 2 ชนด คอ สไปโดรอน 1(Spidroin 1) ซงเปนบลอกโคพอลเมอรทมล าดบกรดอะมโนอะ

5

ลานนมากกวา (Alanine-rich) และสไปโดรอน 2 (Spidroin 2) ซงเปนบลอกโคพอลเมอรทมล าดบกรดอะ มโนไกลซนมากกวา (Glycine-rich) องคประกอบทเหลอ คอ กรดอะมโนชนดอน ไกลโคโปรตนเกลออนนทรย สารประกอบซลเฟอร และเอมน ซงปรมาณสารตางๆเหลานจะแตกตางกนตามสายพนธของแมงมม

โครงสรางของเสนใยแมงมม

ลกษณะภาคตดขวางของเสนใยแมงมมเปนวงกลม ชนนอกสดเปนชนไขมน ถดเขามาเปนชนไกลโคโปรตน แกนกลางของเสนใย คอ สวนของโปรตนทเรยกวา สไปโดรอน (Spidroin) สวนโครงสรางโมเลกลของเสนใยแมงมมนนประกอบดวยสวนทมการจดเรยงตวอยางเปนระเบยบหรอสวนทเปนผลก (crystalline region) ทเกดจากการสรางพนธะไฮโดรเจนระหวางC=O กบ N-H ของกรดอะมโนระหวางสายพอลอะลานนทอยคกน เกดเปนโครงสรางแบบแผน เรยกวา แผนพลทบตา(β- pleatedsheet ) บรเวณทเปนผลกเปนสวนทท าใหเสนใยมความแขงแรง สวนทเหลอเปนบรเวณของอสณฐาน (amorphous region) ทมการจดเรยงตวอยางไมเปนระเบยบ เกดจากการสรางพนธะไฮโดรเจนระหวาง C=Oของกรดอะมโนหนงกบ N-H ของกรดอะมโนถดไปอก 4 หนวยในสายพอลไกลซนเดยวกนเกดโครงสรางในลกษณะบดเปนเกลยวขดคลายสปรง เรยกวา เกลยวแอลฟา (α-helix) โครงสรางทบดเปนเกลยวนท าใหเสนใยยดหยนไดเมอมแรงมากระท า จากโครงสรางดงกลาวท าใหเสนใยแมงมมมจดเดนในดานสมบตเชงกลทงในแงของความแขงแรงและความยดหยน

เสนใยแมงมมมความแขงแรง ความยดหยน และความเหนยวมากกวาเสนใยไหมซงเปนเสนใย

ธรรมชาต และเสนใยสงเคราะหอยางไนลอน และเมอเปรยบเทยบกบวสดอน เชน เสนใยคารบอนและเหลก พบวา เสนใยแมงมมกยงมความยดหยน และความเหนยวมากกวาวสดเหลานน จากจดเดนดานสมบตเชงกลของเสนใยแมงมม อาจจะเปนแนวทางทนาสนใจในการน าเสนใยแมงมมมาประยกตใชงานดานตางๆ เชน เสอเกราะกนกระสนน าหนกเบา เขมขดนรภย รมชชพ บรรจภณฑทยอยสลายไดตามธรรมชาต หรอแมแตวสดทางการแพทย (ไหมเยบแผล เสนเอนเทยม) เปนตน อยางไรกตามเนองจากการผลตเสนใยแมงมม

ภาพท 1.3

6

ใหไดปรมาณมากนนเปนเรองยาก การน าแมงมมมาเลยงรวมกนในปรมาณมากท าใหแมงมมกนกนเอง อกท งเสนใยแมงมมมขนาดเลกมาก เราตองใชแมงมมถง 400 ตวในการผลตผาขนาดหนงตารางหลา นอกจากนเสนใยแมงมมยงแขงตวเมอสมผสอากาศ จงจ าเปนตองอาศยการพฒนางานวจยเพอผลตเสนใยแมงมมเลยนแบบธรรมชาต ไมวาจะเปนการสงเคราะหโปรตนเสนใยแมงมม หรอการตดตอยนทเกยวกบการสรางเสนใยของแมงมมเขาไวในรหสพนธกรรมของสงมชวตอน เชน ตวไหม เปนตน คาดวาในไมชาเราอาจจะไดสวมใสหรอใชผลตภณฑทผลตจากเสนใยแมงมมกเปนได

2.1.2 ลกษณะทางกายวภาคของแมงมม รางกายของแมงมมประกอบไปดวย 2 สวนหลก คอ Cephalothorax และ Abdomen โดยมสวนทเชอมทง 2 สวนเขาดวยกนคอ Pedicell ดงภาพท

แมงมมแตกตางจากแมลงทมรางกายแบงออกเปน 2 สวน คอสวนแรกมสวนหวและอกเชอมเปนสวนเดยวกน (cephalothorax) แยกออกจากสวนทสองคอสวนทอง (abdomen) อยางชดเจน มเปลอกแขง (carapage) หมอยท งดานบนและดานลาง เปนทตงของตา ปาก มเพดพลพ (pedipal) ยนยาวออกมาดานหนาใชส าหรบเขยอาหารเขาปาก แมงมมบางชนดมเพดพลพยาวจนคลายขาแตไมไดท าหนาทเกาะหรอเดน ม เขยวทแหลมคมใชกดเหยอได มขา 4 ค แตละขาเปนขอปลองตอๆ กน ทปลายขามเลบเลก

ภาพท 1.4 ลกษณะทางกายวภาคของแมงมม

(ทมา : http://www.siaminsectzoo.com)

7

แหลม มนจะใชน ามนลน ๆ เคลอบเลบนไว ท าใหเดนไปมาบนใยแมงมมเหนยวๆ ได สวนทองไมไดแบงเปนปลอง มลกษณะเปนถงนมๆ มนอยชนดทมเปลอกแขงหม สวนทองในเพศเมยมชองเปดของระบบหายใจ อวยวะขบถาย และรยางคปลอยเสนใย อยางไรกตามแมงมมบางชนดไมสรางเสนใย เชนแมงมมบานสน าตาลมขายาวทอยตามหองน าคอยจบแมลงสาบและสามงามกน รยางคผลตและปลอยเสนใย (spinneret) ของ แมงมมอยทปลายสดของสวนทอง แมงมมจะชกใยเพอสรางทอยอนปลอดภย และใชจบเหยอนอกจากนยงใชใยสรางถงใสไขของมนดวย ทปากของแมงมมมเขยวพษ ใชปองกนตวและฆาเหยอ ปากเลกๆ ของแมงมมใชเคยวเหยอไมได มนจะใชเขยวพษฆาเหยอหรอท าใหเปนอมพาต แลวใชปากดดของเหลวจากเหยอกนเปนอาหาร เมอแมงมมโตขน มนจะสรางรงของตวเอง โดยแมงมมตนไมจะปลอยใยยดไวตามกงไม ใยแมงมมมหลายแบบ ทงแบบกลม สามเหลยมและสเหลยม ใยแมงมมเปนกบดก เมอแมลงบนไปตดใยแมงมมเหนยวๆ มนจะหนไปไหนไมไดและถกแมงมมจบกนเปนอาหาร

2.2 ประโยชนของใยแมงมม

เสนใยทเกดจากธรรมชาต ถอไดวาเปนอกวตถดบทมนษย น ามาใชประโยชนอยางมากมาย มาตงแตครงโบราณกาล ทเราคนเคยกนดก คอ เสนใยจากตวไหม ทน ามาท าเสอผา ตางๆ แตรหรอไมวา ยงมเสนใยอกชนดนงทมคณภาพมากๆ เชนกน ในการน ามาใชประโยชนในชวต ประจ าวนของเราได คอ เสนใยจากแมงมมนนเอง ดวยคณสมบตพเศษของใยแมงมมซงแมเปนเสนใยทบางขนาดแคไมโครเมตรจน เกอบมองไมเหนแตมความเหนยว ทนทาน และยดหยนไดด ท าใหสามารถจบและยดแมลงทบนเขามาหาและตดตามผม ผวหนง และเสอผาของผทเดนเขาไปหาโดยไมไดตงใจ ดงนนนกวทยาศาสตรจงสนใจศกษาคณสมบตพเศษของใยแมงมมเหลาน

1. Ali Dhinojwala Vasav Sahni และ Todd A. Blackledge จากมหาวทยาลย Akron เมอ สองปทผานมาไดศกษากลไกทท าใหใยแมงมมของแมงมมทชกใยเปนรปวงลอ (แมงมม orb) สามารถยดจบเหยอ โดยทดสอบหยดกาวขนาดเลกทอยตามใยแมงมมโดยใชตวตดตาม (probe) แลวพบวาความยดหยนของไกลโคโปรตนท าใหกาวสามารถยดจบเหยอ และกาวมคณสมบตเหมอนของแขงทเหนยวและยดหดได ซงตางจากของเหลวทเหนยวและยดหดไดทสญเสยความยดหยนและความ สามารถในการยดเกาะเรว ตอมาไดเปรยบเทยบผลของความชนทมตอ คณสมบตของกาวของแมงมม orb และแมงมม cobweb (แมงมมทชกใยเปนรปสามมตอยางไมเปนระเบยบ) แลวพบวาความยดหยนและการยดจบของกาวของแมงมม cobweb คอนขางคงทแมความชนเปลยนแปลงไป ในขณะทกาวของแมงมม orb เปลยนแปลงตามความชนอยางมาก โดยกาวของแมงมม orb ขยายตวอยางมากและสญเสยความยดหยนเมอความชนเพมขนและยดจบได ดทสดทความชนระดบปานกลาง เมอตนปนไดเลยนแบบกลวธการ สรางใยแมงมมของแมงมม orb เพอผลตเสนใยสงเคราะหซงมลกษณะและคณสมบตเหมอนเสนใยตามธรรมชาต โดยดงเสนใย

8

ไนลอนขนาดเสนผานศนยกลาง 30 ไมโครเมตร ตามแนวดงจากสารละลาย polydimethylsiloxane (PDMS) แลวเสนใยเกดเปนหยดขนาดเลก และโดยการควบคมความเหนยวและความตงผวของสารละลายและอตราการดงเสนใยจาก สารละลายท าใหสามารถก าหนดเสนผานศนยกลางและระยะหางของหยดขนาดเลก นอกจากนยงพบวาลกษณะของกาวทตดอยตามเสนใยของใยแมงมมของแมงมม orb คลายลกปดในสรอยคอ (a beads-on-a-string morphology) เพมความสามารถในการยดจบโดยการเพมพนทสมผสระหวางแมลงและกาว และยงเพมพลงงานซงใชเพอปลอยแมลงเปนอสระ ขณะนก าลงประยกตใชความรทไดในการออกแบบสงตางๆ เชน ผาพนแผลทนน า สารกนรวใตน า

2. Frederick P. Gosselin จาก Polytechnique Montreal ตงใจ ศกษาความเหนยวอยางมากของใยแมงมม ซงบางสวนถอวาเปนเพราะพนธะไฮโดรเจนระหวางสวนทขดของสายโปรตนของ เสนใย โดยกอนหนานแสดงใหเหนวาการดงเสนใยเพมความยาวโดยท าลายพนธะ ไฮโดรเจนและคลายจากการขดสายทมลกษณะคลายสปรงขนาดนาโนเมตร ทเพงเรมพฒนาคอ วธการเพอเลยนแบบขบวนการระดบโมเลกลของสายนนดวยเสนใยพอลเมอรขด ซงมองเหนดวยตาเปลา ผลปรากฏวาเสนใยนนสามารถแสดงเหตการณคลายจากการขดแตความเหนยวของเสน ใยยงไมไดปรบใหเหมาะสม

3. Peggy Cebe David L. Kaplan Wenwen Huang และ Sreevidhya Krishnaji จากมหาวทยาลย Tufts สงเคราะห โคพอลเมอรทจดแบบบลอก (Block Copolymer) ทบลอกประกอบดวยล าดบกรดอะมโนทสวนใหญเปนอะลานนซงพบในสวนทท า ใหใยแมงมมของแมงมม orb (Nephila clavipes) มความทนทานและความเหนยว และล าดบกรดอะมโนทสวนใหญเปนไกลซนซงท าใหใยแมงมมมความยดหยน และโดยการปรบสวนประกอบของโคพอลเมอรนท าใหสามารถสรางวสดหลากหลาย ชนด เชน disordered films fibrils และ micelles

4. James S. Brook Eden Steven และคณะ จากมหาวทยาลย Florida State ท าใหใยแมงมมมคณสมบตน าไฟฟาและประยกตใชกบเครองใชไฟฟา โดยมความตองการพฒนาลวดขนาดเลกและตวเชอมไฟฟาชนดใหม

5. Xinwei Wang และคณะ จากมหาวทยาลย Iowa State รายงานเมอเรวๆ นวาเสนใยชนด dragline ของแมงมม N. clavipes เปนตวน าความรอนทดกวาวสดสวนใหญมาก โดยคนพบวาหลงจากเสนใยถกยดออกความสามารถในการน าความรอนมมากกวาทอง แดง นอกจากนยงคนพบอกวาในทางตรงขามกบวสดสวนใหญความสามารถในการน าความ รอนของเสนใยเพมขนภายหลงการท าใหตง

6. Shigeyoshi Osaki จากมหาวทยาลยการแพทย Nara ประเทศญปน ท าสายไวโอลนทท าจากเสนใยของใยแมงมมจ านวนพนเสนมาบดเปนเกลยวรวมกน ซงท าใหสายไวโอลนมเสยงทนมและลก ผลงานดงกลาวเพงเผยแพรเรวๆ นในวารสาร Physical Review Letters (ทมา http://kvamsook.com )

9

บทท 3

อปกรณและวธการศกษา

3.1 อปกรณและเครองมอ

(ก) (ข)

(ค) (ง)

(ค) (ง)

(จ) (ฉ)

(จ) (ฉ)

ภาพท 3.1 อปกรณและเครองมอทใชในการส ารวจ (ก) กลองถายรป (ข) เขมทศ, (ค) ไมบรรทด, (ง) เทปวด,

(จ) สายวด, (ฉ) แวนขยาย

10

3.2 วธการศกษา

ด าเนนการส ารวจ/ศกษา โดยใชกระบวนการของนกส ารวจแหงทองทง 4 ขนตอน ดงน

ขนท1 การคนหา

เดนคนหาพนทเปาหมายในการศกษาโดยเดนส ารวจหาพนททมแมงมม ภายในบรเวณพนทตางๆ

ของโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยาโดยรอบ แลวประชมสมาชกในกลมระดมความคดเหนเพอคดเลอก

พนทเปาหมายทเหมาะสมในการศกษา (1 สปดาห) ขนท2 การส ารวจ

ประชมวางแผน ก าหนดปญหา ก าหนดขอบเขตพนทเปาหมาย แบงกลมลงส ารวจพนทเปาหมาย

ครทปรกษาอบรมสมาชกในกลมเกยวกบวธการส ารวจความหลากหลายของแมงมมและแมลงและสงมชวต

อนๆ ทเกยวของ สบคนขอมล คนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของ การเกบตวอยาง วธการถายภาพ

วธการสมภาษณ การบนทกขอมล การวเคราะหขอมล การเขยนรายงาน การน าเสนอขอมล เปนตน จากนน

ลงพนทส ารวจภาคสนามตามก าหนดการทวางแผนไว โดยส ารวจเกยวกบความหลากหลายของแมงมมและ

สงมชวตอนๆ ทเกยงของ สมภาษณภมปญญาชาวบานในการใชประโยชนจากแมงมม แลวน าผลการส ารวจ

มาจดกระท าขอมล วเคราะหขอมล สรปและอภปรายผล เขยนรายงานพรอมเขารปเลมใหสวยงามและจดท า

สงประดษฐ (12 สปดาห)

ระยะเวลาในการส ารวจ 7 เดอน ตงแต 1 กรกฎาคม 2556 ถง 31 มกราคม 2557 ส ารวจเฉพาะ

ชวงเวลา 12.30 – 13.00 น. และ 15.30 – 16.30 น. พนทด าเนนการส ารวจ ส ารวจเฉพาะในปาไผดานทศ

ตะวนออกและ ปาไมดานทศตะวนตกเฉยงใตของโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ต าบลศรสมเดจ อ าเภอ

ศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

11

ภาพท 3.2 แผนทดาวเทยมแสดงต าแหนงพนทส ารวจแมงมมในโรงเรยน

ศรสมเดจพมพพฒนาวทยา (จาก Google Earth)

12

(ก)

(ข)

ภาพท 3.3 (ก)-(ข) พนทศกษา 2 บรเวณ คอ ปาไผดานทศตะวนออกและปาไม ดานทศตะวนตกเฉยงใตของ

โรงเรยน โดยวางแปลงขนาด 40 x 40 เมตร บรเวณละ 2 แปลง

40x40 m2

40x40 m2

40x40 m2 40x40 m2

13

ภาพท 3.4 สภาพปาไผดานทศตะวนออกของโรงเรยน

ภาพท 3.5 สภาพปาไมดานทศตะวนตกเฉยงใตของโรงเรยน

14

ขนท3 การอนรกษ

รณรงคใหเพอนนกเรยน คร ผปกครองนกเรยน ชมชน หนวยงานของรฐและเอกชนเหนคณคาและ

ความส าคญของแมงมมและสงมชวตอนๆ ทเกยวของในระบบนเวศ โดยเนนการมสวนรวมในการชวยกน

ปลกตนไม ดแลสงแวดลอมใหนาอย โดยเชญชวนใหมการจดสวนและจดภมทศนในโรงเรยนและชมชนให

สวยงาม ใหความรเกยวกบการไมตดและท าลายตนไม ตดปายตนไมพดไดเพอใหแนวคดในการรกษาพช/

ตนไมทเปนแหลงทอยอาศยและแหลงอาหารของแมงมม แมลงและสงมชวตอนๆ ในสงแวดลอมและ

ธรรมชาต (3 สปดาห)

ขนท4 การแบงปน

แลกเปลยนประสบการณทไดจากการด าเนนโครงการฯ ใหกบเพอนๆ คร-อาจารย ชมชนหรอผท

สนใจ ในรปแบบ ดงตอไปน

- จดนทรรศการเกยวกบความหลากหลายแมงมม แมลงและสงมชวตอนๆ ทเกยงของ

- แลกเปลยนประสบการณผาน Facebook กลมนกส ารวจ ศ.พ.ว. และพลพรรครกษดอนป ตา

- การแตงบทเพลงเกยวกบแมงมมและการอนรกษพนทปาไมอนเปนแหลงทอยอาศยและแหลง

อาหารของแมงมม แมลงและสงมชวตอนๆ ในสงแวดลอมและธรรมชาต

- จดท าหนงสอการตนเลมเลกเกยวกบความสมพนธระหวางแมงมมกบแมลงในระบบนเวศ

- ประชาสมพนธประโยชนของแมงมมและแมลงทเกยวของกบการเกษตรและดานอนๆ ผาน

วทยชมชน

(4 สปดาห)

15

บทท 4

ผลการศกษา

4.1 ผลการศกษา จากการลงพนทส ารวจความหลากหลายของแมงมมในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา อ าเภอ

ศรสมเดจ จงหวดรอยเอด สองบรเวณ คอ ปาไผและปาไมของโรงเรยน โดยวางแปลงขนาด 40 x 40 เมตร

บรเวณละ 2 แปลงโดยใชกระบวนการนกส ารวจ แหงทองทง พบวา


ตว และพบทปาไมจ านวน 44 ชนด รวม 125 ตว ชนดทพบมากทสด คอ แมงมมใยทองลายขนาน (ยางซน)

(Nephila pilipes) ดงแสดงในตารางท 4.1 โดยพบบรเวณปาไมมากกวาบรเวณปาไผ

จ าแนกแมงมมไดเปน 2 กลม ตามวธการจบอาหารหรอการชกใย คอ กลมทลาเหยอโดยวธชกใยหรอ

สรางรงเปนตาขายเมอแมลงบนไปตดใยแมงมมเหนยวๆ จะไปไหนไมไดและถกจบกนเปนอาหารและกลมทลา

เหยอโดยไมชกใย จะลาเหยอโดยเคลอนทไปรอบๆ เพอคนหาเหยอ

จากการศกษาพบวา ลกษณะการชกใยและรปรางตาขายใยแมงมมจะแตกตางกนออกไปในแตละชนด

ในตาขายของเสนใยมทงเสนใยทเหนยวและไมเหนยวในรงเดยวกน

จ านวนและชนดของแมงมมพบมากทสดทระดบความสงปานกลาง ( 1-2 เมตร) และจ านวนจะลดลง

เมอความสงเพมมากขนและจากการส ารวจยงพบวา ประชากรของแมงมมในแตละชวงมจ านวนแตกตางกนไป

ขนอยกบชวงเวลาหรอฤดกาล อณหภม ถนทอยอาศย และแมลงทเปนอาหาร

พบแมลง 33ชนด ไดแก มดน าผง มดแดง ตกแตนต าขาว ตกแตนฝาย ดวงดอกรกสน าเงน ผเสอหนอน

มะพราว แมลงปอบานไร แมลงวนเลยนตอ แมลงชางหนวดส น จกจนงวงแดง มวนสง แมลงคอมทอง ผเสอ

กลางคน มวนพฆาต มวนล าไย เพลยไกแจ ตกแตนหนวดยาว แมลงวนหวบบ ผเสอเชงลายธรรมดา มวน

ตองแตก แมลงนนเขยวธรรมดา แมลงปอเขม ตกแตนกงไม ผเสอหนอนใบรกธรรมดา ผเสอหางตง ผเสอเณร

แมลงหว ผเสอถงทองธรรมดา ตกแตนขาลายแขงแดง แมลงปอเขมหางแตมหนาสม มวนนกกลาม จงหรด และ

กงกอ ถามแมลงอยมาก แมงมมเพศเมยจะวางไขจ านวนมาก แมงมมกจะเพมขนอยางรวดเรวและมขนาดใหญ

ขน แสดงวา ความหลากหลายของชนด แมงมมสามารถใชเปนตวบงชความหลากหลายของแมลงได และ

ความหลากหลายของแมลงเปนตวบงชความหลากหลายของชนดพชอาหาร

16

ตางรางท 4.1 แมงมมทส ารวจพบในพนทศกษา

ท ชอ/วงศ/สกล/

กลม/ชอ

ทองถน/ชอ

วทยาศาสตร

ภาพถาย จ านวนทพบใน

พนทส ารวจ

(ตว)

การชกใย

ลกษณะใย

(ถาม)/

สงทตดใย

(ถาม)

สงยด

เกาะ/

ตนไมท

อย

ความ

สงจาก

พนดน

(เมตร)

หมาย

เหต

ปาไผ ปาไม พบ ไมพบ

1 แมงมมใยทอง

ลายขนาน(ยาง

ซน) Nephila

pilipes

- 12 - ใยขนาด

ใหญสงทตด

ใย เชน มวน

สง ดวง

ตกแตนต า

ขาว

ตนนนทร 2.50 ชาวบาน

นยมรบ

ประ

ทาน

2 แมงมมนงซน

หลากส

Argiope

versicolor

3 8 - ใยตรงกลาง

มสแฉก

ยง แมลงวน

ไผ มะขาม 1-2 รบประ

ทานได

3

แมงมมหลง

หนามเหลองจด

ด า

Gasteracantra

hasselti

- 2 - ใยไมคอย

เปนตาขาย

นก

ตนไผใน

ปาไมและ

ตนกระถน

1-2.5 -

4

แมงมมปขาว

Thomisus

spectabilis

- 1 - - ตนขอย 1 -

5

แมงมมเขยว

ใหญไขมก

Opadometa

fastigata

- 1 - ใยมลกษณะ

เปนเสน

มากกวาตา

ขาย

มะขามเทศ 2-3 -

17

ตางรางท 4.1 แมงมมทส ารวจพบในพนทศกษา (ตอ)


กลม/ชอ

ทองถน



(ตว)



(ถาม)/


(ถาม)

สงยด

เกาะ/

ตนไมท

อย

ความ

สงจาก

พนดน

(เมตร)

หมาย

เหต


6 แมงมมเขยว

ใหญลาย

ประดบ

Leucauge

decorata

5 7 - ตาขายถ กอไผ

ขอย

0.5-1 -

7 Argyrodes

flavescens

- 7 - - มกพบ

อาศยอย

บนใยของ

แมงมม

วงศ

Nephilidae

1-2 -

8

Cosmophasis

umbratica

- 2 - - ขอย 0-1 -

9

Crossopriza

lyoni

1 4 - ใยยงๆ เสน

เลกๆ

ชอบอยตาม

บานเรอน 0.5-2 -

10

กลมหลงหนาม

Gasteracantha

kuhlii

- 7 - ใยเปนแฉก/

รศม

กระถน

ขเหลก

1-2 -

18



กลม/ชอ

ทองถน



(ตว)



(ถาม)/


(ถาม)

สงยด

เกาะ/

ตนไมท

อย

ความ

สงจาก

พนดน

(เมตร)

หมาย

เหต


11 Gea spinpes

- 7 - - ใบขอย 0.5 เปนเครอ

ญาตกบ

นงซน

12 แมงมมสอง

หาง พวก

Hersiliidae

3 3 - - หลบตาม

เปลอก

ตนไม

ขเหลก

1-3 -

13

Hyllus diardi - 5 - - ใบขอย 0.2-1 -

14

Lynx spider

Oxyopes sp.

- 3 - - เฟองฟา

กระถน

ขอย

0.5-1 -

15

แมงมมเลยนมด

แดง

Myrmarachne

plantaleoides

- 5 - - เปลอก

ตนไม

ยคาลปตส

มะขามเทศ

1-2 -

19



กลม/ชอ

ทองถน



(ตว)



(ถาม)/


(ถาม)

สงยด

เกาะ/

ตนไมท

อย

ความ

สงจาก

พนดน

(เมตร)

หมาย

เหต


16 Oxyopes

javanus

- 3 - - ใบขอย

กระถน

0.2-1 -

17 Parawixia

dehaani

- 5 - ใชใยหอ

ใบไม

นอนนง

โดยใช

ใบไมแหง

หอตวใช

ใยยด

0.5-1 -

18

แมงมมเตนท

แดง

Cyrtophora

unicolor

1 2 - - นอนนง

โดยใช

ใบไมแหง

หอตว

0.5-1 -

19

Telamonia

dimidiata

- 4 - - กงไมเลกๆ

เชน

กระถน

ขอย

0.5-1 -

20

สกล Marpissa

- 2 - - เปลอก

ตนไม

ตะเคยน

0.5-1 -

20



กลม/ชอ

ทองถน



(ตว)



(ถาม)/


(ถาม)

สงยด

เกาะ/

ตนไมท

อย

ความ

สงจาก

พนดน

(เมตร)

หมาย

เหต


21 สกล Olios

- 1 - - ใตใบขอย 0.2-0.5 -

22 แมงมม

กระโดด วงศ

Salticidae

- 1 - - ใบกระถน 0.5-1 -

23

สกล Neoscona - 1 - - ใบอนทนล 0.5-1 -

24

แมงมมนงซน

หลงเงน

Argiope

catenulata

- 1 - ตรงกลางใย

มสขาวส

แฉก

- 1-2 -

25

แมงมม วงศ

Clubionidae

- 1 - ใยยงไมเปน

ระเบยบ

ตน

สาบเสอ

0.5-1 -

21



กลม/ชอ

ทองถน



(ตว)



(ถาม)/


(ถาม)

สงยด

เกาะ/

ตนไมท

อย

ความ

สงจาก

พนดน

(เมตร)

หมาย

เหต


26 แมงมม สกล

Scytodes

- 1 - - ใบชงโค 0.5-1 -

27 แมงมม

กระโดด

Plexippus

petersi

- 1 - - พบได

บอยๆ ตาม

บานเรอน

2-3 เพศผ

28

แมงมม

กระโดด สกล

Cosmophasis

- 1 - - ใตใบขอย 2-3 เพศผ

29

แมงมม

กระโดด สกล

Rhene

1 1 - - ใบไผ 1-2 -

30

แมงมมป นาจะ

เปนสกล

Thomisus

- 2 - - บนใบไม

แหงบน

พนดน

0-1 -

22



กลม/ชอ

ทองถน



(ตว)



(ถาม)/


(ถาม)

สงยด

เกาะ/

ตนไมท

อย

ความ

สงจาก

พนดน

(เมตร)

หมาย

เหต


31 แมงมมปเลยน

มดแดง

Amyciaea

lineatipes

- 2 - - กงไม

กระถน 0-1 -

32 แมงมมใยกลม

Eriovixia

laglaisei

- 1 - - กงไม 0.5-1 -

33

แมงมมใยเตนท

Cyrtophora

moluccensis

- 1 - ใยเปนตาขาย

ขนาดใหญ

ยางนา 2-3 -

34 แมงมมใยเตนท

สกล

Cyrtophora

- 3 - ใยยงขนาด

เลก

ตอไม 0-0.5 -

35

แมงมมสกล

Achaearanea

- 2 - ใชใยหอ

ใบไมเพอหอ

ตวท าเปนรง

ขอย 2-3 -

23



กลม/ชอ

ทองถน



(ตว)



(ถาม)/


(ถาม)

สงยด

เกาะ/

ตนไมท

อย

ความ

สงจาก

พนดน

(เมตร)

หมาย

เหต


36 แมงมมสกล

Chrysso

- 2 - ใยขนาดเลก ขอย 1-2 -


Hippasa วงศ

Lycosidae

10 4 - ใยเสนเลก

ท ารงเปนทอ

ตดพนดน

คลายพวกบง

กอไผ 1-2 -

38

แมงมมสกล

Storenomorpha

- 2 - - กงไม/ใบไม 0.5-1 -


Tetragnatha

- 1 - - ใบกระถน 0.5-1 -

40

แมงมมสะสม

ขยะ Cyclosa

insulana

- 1 - ใยเสนเลกม

ลกษณะยงม

ซากแมลง

และพชเกาะ

เตมรง

ขอย 1-2 -

41

วงศ

Sparassidae

อาจเปนสกล

Heteropoda

- 1 - - เศษผาในปา 0.5 -

24



กลม/ชอ

ทองถน



(ตว)



(ถาม)/


(ถาม)

สงยด

เกาะ/

ตนไมท

อย

ความ

สงจาก

พนดน

(เมตร)

หมาย

เหต


42 สกล Argiope


รปแบบ

เฉพาะตว

ตนตะเคยน 0.5-1 -

43 สกล Argiope

ทยงระบชนด

ไมได


ทมระเบยบ

มาก

ตนขอย 1-2 -

44

สกล

Eurychoera

- 1 - - บนพนดน 0-0.5 -

รวม 44 ชนด

- 24 ตว

7 ชนด

125

44

ชนด

21 23 - - 1-2 -

ปาไผ ส ารวจพบแมงมม 7 ชนด รวม 24 ตว ไดแก แมงมมนงซนหลากส (Argiope versicolor),

แมงมมเขยวใหญลายประดบ (Leucauge decorate), แมงมม Crossopriza lyoni , แมงมมสองหาง พวก

Hersiliidae , แมงมมเตนทแดง (Cyrtophora unicolor), แมงมมกระโดด สกล Rhene, แมงมมสกล Hippasa

วงศ Lycosidae

ปาไม ส ารวจพบแมงมม 44 ชนด รวม 125 ตว ดงตารางขางตน

25

ภาพท 4.2 สายใยอาหาร (Food Web) ของแมงมมในระบบนเวศ

พบความสมพนธของแมงมมในระบบนเวศในรปแบบภาวะลาเหยอ (Predation; +,-) ซงเปนทงผลา/ตว

ห า(predator) และเปนผถกลา/เหยอ (prey) โดยแมงมมบางชนดลาทงแมงมมและแมลงเปนอาหาร ซงม

ประโยชนตอเกษตรกร เพราะ ชวยก าจดแมลงศตรพชทอยในแปลงผก ผลไมและนาขาว

26

ภาพท 4.3 การลาเหยอของแมงมมและแมลงทตดใยแมงมม

27

(ก) (ข)

(ค) (ง)

(จ) (ฉ) ภาพท 4.4 ตวอยางแมลงและแมงทพบในปาไมดานทศตะวนตกเฉยงใตของโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนา

วทยา (ก) ตกแตนสน าตาล, (ข) กระสนพระอนทร, (ค) กงกอ, (ง) ตกแตนขาลายแขงแดง (จ) แมลงวน

ชนดหนง, (ฉ) ตวออนตกแตนต าขาว

28

(ช) (ซ)

(ฎ) (ฏ)

(ฐ) (ฑ) ภาพท 4.4 (ตอ) (ช) ตกแตนหนวดยาว, (ซ) มวนนกกลาม, (ฎ) ดวงดอกรกสน าเงน, (ฏ) จงหรด (ฐ)

ตวออนตกแตนต าขาว , (ฑ) ตวเตมวยตกแตนต าขาว

29

บทท 5

สรปผล อภปรายผลและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการศกษา จากการลงพนทส ารวจความหลากหลายของแมงมมในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา อ าเภอ

ศรสมเดจ จงหวดรอยเอด สองบรเวณ คอ ปาไผและปาไมของโรงเรยน โดยวางแปลงขนาด 40 x 40 เมตร

บรเวณละ 2 แปลงโดยใชกระบวนการนกส ารวจ แหงทองทง


ตว ไดแก แมงมมนงซนหลากส (Argiope versicolor),แมงมมเขยวใหญลายประดบ (Leucauge decorate),

แมงมม Crossopriza lyoni , แมงมมสองหาง วงศ Hersiliidae , แมงมมเตนทแดง (Cyrtophora unicolor),

แมงมมกระโดด สกล Rhene, แมงมมสกล Hippasa วงศ Lycosidae และพบทปาไมจ านวน 44 ชนด รวม

125 ตว ชนดทพบมากทสด คอ แมงมมใยทองลายขนาน (ยางซน) (Nephila pilipes) โดยพบบรเวณปาไม

มากกวาบรเวณปาไผ จ าแนกแมงมมไดเปน 2 กลม ตามวธการจบอาหารหรอการชกใย คอ กลมทลาเหยอโดย

วธชกใยหรอสรางรงเปนตาขายเมอแมลงบนไปตดใยแมงมมเหนยวๆ จะไปไหนไมไดและถกจบกนเปนอาหาร

และกลมทลาเหยอโดยไมชกใย จะลาเหยอโดยเคลอนทไปรอบๆ เพอคนหาเหยอ จากการศกษาพบวา ลกษณะ

การชกใยและรปรางตาขายใยแมงมมจะแตกตางกนออกไปในแตละชนด ในตาขายของเสนใยมท งเสนใยท

เหนยวและไมเหนยวในรงเดยวกน

5.2 อภปรายผล

จากการส ารวจ พบความสมพนธของแมงมมในระบบนเวศในรปแบบภาวะลาเหยอ (Predation; +,-) ซง

เปนทงผลา/ตวห า(predator) และเปนผถกลา/เหยอ (prey) โดยแมงมมบางชนดลาทงแมงมมและแมลงเปน

อาหาร ซงมประโยชนตอเกษตรกร เพราะ ชวยก าจดแมลงศตรพชทอยในแปลงผก ผลไมและนาขาว

จ านวนและชนดของแมงมมพบมากทสดทระดบความสงปานกลาง ( 1-2 เมตร) และจ านวนจะลดลง

เมอความสงเพมมากขนและจากการส ารวจยงพบวา ประชากรของแมงมมในแตละชวงมจ านวนแตกตางกนไป

ขนอยกบชวงเวลาหรอฤดกาล อณหภม ถนทอยอาศย และแมลงทเปนอาหาร

พบแมลง 33ชนด ไดแก มดน าผง มดแดง ตกแตนต าขาว ตกแตนฝาย ดวงดอกรกสน าเงน ผเสอหนอน

มะพราว แมลงปอบานไร แมลงวนเลยนตอ แมลงชางหนวดส น จกจนงวงแดง มวนสง แมลงคอมทอง ผเสอ

กลางคน มวนพฆาต มวนล าไย เพลยไกแจ ตกแตนหนวดยาว แมลงวนหวบบ ผเสอเชงลายธรรมดา มวน

30

ตองแตก แมลงนนเขยวธรรมดา แมลงปอเขม ตกแตนกงไม ผเสอหนอนใบรกธรรมดา ผเสอหางตง ผเสอเณร

แมลงหว ผเสอถงทองธรรมดา ตกแตนขาลายแขงแดง แมลงปอเขมหางแตมหนาสม มวนนกกลาม จงหรด และ

กงกอ ถามแมลงอยมาก แมงมมเพศเมยจะวางไขจ านวนมาก แมงมมกจะเพมขนอยางรวดเรวและมขนาดใหญ

ขน แสดงวา ความหลากหลายของชนด

แมงมมสามารถใชเปนตวบงชความหลากหลายของแมลงได และความหลากหลายของแมลงเปนตว

บงชความหลากหลายของชนดพชอาหาร

5.3 ขอเสนอแนะ 5.3.1 ควรมการส ารวจแมงมมในสถานทอนๆ ดวย จะไดทราบถงความแตกตางของจ านวนและชนด

แมงมมในแตละระบบนเวศ

5.3.2 ควรมการศกษาโดยมการเกบตวอยางแมงมมดวย จะท าใหศกษารายละเอยดทางอนกรมวธานได

5.4 ประโยชนทไดรบ

5.4.1 ไดเรยนรเทคนคการส ารวจความหลากหลายของแมงมม 5.4.2 ไดทราบความสมพนธของแมงมมในระบบนเวศในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา 5.4.3 ไดฐานขอมลเกยวกบแมงมมสายพนธตางๆ ในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา

31

บรรณานกรม เกรยงไกร สวรรณภกด. หนงสอชดสงเกตธรรมชาต ผเสอ. กรงเทพฯ: สารคด, 2540. 149 หนา.

___________. Photographic guide to Moths in Thailand. สมทรปราการ: BNEC., 2555. 64 หนา.

เกรยงไกร สวรรณภกด และจารจนต นภตะภฏ. คมอแมลง. กรงเทพฯ: สารคด, 2551. 224 หนา.

จารจนต นภตะภฏ และเกรยงไกร สวรรณภกด. คมอดผเสอในประเทศไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพวนา,

2544. 320 หนา.

นดดา หงสววฒน. ผเสอแสนสวย. กรงเทพฯ: คต, 2554. 176 หนา.

พรมา ยนตรรกษ. แมลงกนได. กรงเทพฯ: นานมบคส, 2556, 160 หนา.

พสทธ เอกอ านวย. ตกแตนกงไม. กรงเทพฯ: บรษท พลสเพรส จ ากด, 2556, 40 หนา.

___________.ตกแตนตางๆ. กรงเทพฯ: บรษท พลสเพรส จ ากด, 2556, 40 หนา.

___________.ตกแตนต าขาว. กรงเทพฯ: บรษท พลสเพรส จ ากด, 2556, 40 หนา. ___________.ผเสอกลางวน. กรงเทพฯ: สายธรกจโรงพมพ, 2552, 32 หนา.

___________.แมลงปอ. กรงเทพฯ: สายธรกจโรงพมพ, 2552, 32 หนา.

___________.โรคและแมลงศตรพชทส าคญ. กรงเทพฯ: สายธรกจโรงพมพ, 2553(ฉบบแกไขเพมเตม), 591 หนา. ราชบณฑตยสถาน. ศพทพฤกษศาสตร องกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน,

2541. 366 หนา.

___________. อนกรมวธานพช อกษร ก. กรงเทพฯ: อรณการพมพ, 2546, 523 หนา.

___________. อนกรมวธานพช อกษร ข. กรงเทพฯ: อรณการพมพ, 2547, 263 หนา. สมฤทธ พมสวรรณ และคณะ. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนโดยพระราชประสงคในพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว ฉบบเสรมการเรยนร เลม 7. กรงเทพฯ: ดานสทธาการพมพ, 2555, 192 หนา. ส านกงานความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม กรมปาไม.คมอการเรยนรดวยตนเองของชมชนดานความ หลากหลายทางชวภาพ “ดานแมลง”.กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2553.

*********************

32

ภาคผนวก

แบบบนทกการส ารวจแมงมมและแมลงในโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา

วนทส ารวจ…………………………………เวลา……………………สถานท/พนท……………………………..

สภาพปา……………………………………

ผส ารวจ…………………………………………………………………………………………………………….


กลม/ชอ

ทองถน



(ตว)



(ถาม)/


(ถาม)

สงยด

เกาะ/

ตนไมท

อย

ความ

สงจาก

พนดน

(เมตร)

หมาย

เหต


1

2

3

4

5

34

ภาพประกอบโครงงาน

ภาพท 6.1 ลงพนทส ารวจแมงมมและแมลงทเกยวของทปาไมดานทศตะวนตกเฉยงใตของโรงเรยน

ภาพท 6.2 ลงพนทส ารวจแมงมมและแมลงทเกยวของทปาไมดานทศตะวนตกเฉยงใตของโรงเรยน

35

ภาพท 6.3 ประชมและตรวจสอบเพอสรปชนดและรายชอแมงมมและแมลงจากหนงสออางอง

ทหองสมดโรงเรยน

36

ขนอนรกษ (Conserve)

ภาพท 6.4 น าปายอนรกษทอยของแมงมมและแมลงไปตดทตนไมรอบๆ บรเวณทศกษา

ภาพท 6.5 เชญชวนคณะครและนกเรยนรวมกนปลกตนไมในปาและรอบๆโรงเรยน วนท 3 กนยายน 2556

37

ขนแบงปน (Share)

ภาพท 6.6 การพดคยแลกเปลยนประสบการณโดยตรงและผาน Facebook แมงมมชกใยสายใยนเวศ

กลมนกส ารวจ ศ.พ.ว. รวมกบกลมพลพรรครกษดอนป ตา

ภาพท 6.7 แตงนทานและสมดเลมเลกไวใหอานในหองสมด

38

ภาพท 6.8 ภาพวาดแมงมม (ผลงานนกเรยน)

39

1 รายงานโครงงานวิทยาศาสตร์2557...

Environment

Transcript of 1 รายงานโครงงานวิทยาศาสตร์2557...