Post on 28-Nov-2021
TANI TESTLERİNİN
KULLANIMI VE
DEĞERLENDİRİLMESİ
Dr.Baki DERHEM
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Aile Hekimliği Anabilim Dalı
Laboratuvar testlerinin doğru istenmesi ve
yorumlanması, klinisyenin hastalık tanısına
karar vermesinde önemli bir etkiye sahiptir.
•Tanı koymada ne demek istiyoruz?
•Testin ne kadar güvenilir olduğunu nasıl
biliyoruz?
•Bir testi kullanmayı veya hangi testi
kullanacağımıza nasıl karar veririz?
Tanı testlerinin kullanımı ve
değerlendirilmesi
Tanı Koyma
Kişinin bir hastalığa sahip olduğu olasılığının verilere dayalı belirlemesi
Neden sonuç ilişkilerinin düşünüldüğü hastalıklarda görülen bulguların değerlendirildiği, bilişsel bir eylemdir.
Tanı Koyma
Belli bir hastalık tanısı koyarken testin tanısal doğruluğu ve prediktif değerine göre test istenir.
Hastalık tanısı koyarken olası birçok test isteyip bunları yorumlamak yerine, o hastalık için en etkin testi istemek en doğru yaklaşımdır.
Tanıya ait bilgiler
Aşağıdaki kaynaklardan gelebilir:
Semptomlar (Ağrı, kusma)
Fonksiyonlarla ilgili çalışmalar(Göz , kulak muayeneleri)
Görüntüleme tekniklerinden (X-ray, CT, MRI)
Serum çalışmalarından (glukoz seviyeleri, hücre sayısı gibi)
Doku çalışmalarından (biyopsi materyalı)
Tanı Testleri
Tanı testleri, araştırılan hastalığın kişide olma olasılığını belirleyen araçlardır ve kişide hastalığın varlığı ile ilgili mutlak gerçekliği vermezler; ancak gerçeklikle ilgili sağlam bir görüş oluşturmamıza yardımcı olurlar.
Tanı Testleri
Her tanı testinin gerçekliği belirleme konusunda belirli bir gücü vardır. Bu hem testin tanı koyma gücü, hem de hastalığın o toplumdaki ve testin yapıldığı klinikteki görülme sıklığı ile ilgilidir.
Hekim, hastadan bir laboratuvar testi isterken, diğer tanısal testlerden (anamnez, fizik bakı, v.d.) elde ettiği bilgilere göre belirli bir olasılık düşünür (pretest olasılık, prevalans).
İstediği laboratuvar testinin sonucuna göre yeni olasılık (posttest olasılık) düşünür.
Tanı Testleri
Test öncesi olasılık klinik karar verme sürecinde başlangıç noktası olduğu için son noktada ulaştığımız test sonrası olasılığın doğruluğunu etkilemektedir.
Test öncesi olasılığın doğruluğu önemlidir.
Bir klinikte daha önceki kayıtların incelenmesi ile hastalığa özgü test öncesi prevalanslar elde edilebilir.
Tanı Testleri
Tanısal Yeterlilik
• Olguları klinik açıdan alt gruplara doğru
olarak ayırabilme kapasitesi olarak
tanımlanabilir.
• İki farklı sağlık durumunu birbirinden
ayırabilme yeteneği
Bir tanısal test, tanısal yeterliliği yüksek
olmasına rağmen maliyet ve invaziv olması
gibi nedenlerle kullanılmayabilir.
Tanısal Yeterlilik
Sensitivite (Duyarlılık)
• Gerçekte sağlık problemine sahip olan bireyler
içinde testin sağlık problemlileri bulabilme özelliği
olarak tanımlanabilir.
• Kısaca bir testin hasta bulma yeteneği olarak
tanımlanabilir.
Spesifite (Özgüllük)
• Gerçekte sağlıklı olan bireyler içinde testin
sağlıklı bireyleri bulabilme özelliği olarak
tanımlanabilir.
• Kısaca bir testin sağlıklı bireyleri bulma
yeteneği olarak tanımlanabilir.
Pozitif Prediktif Değer
• Testin sağlık problemli olarak bulduğu bireyler
içinde gerçekten sağlık problemine sahip olan
bireylerin oranıdır.
Negatif Prediktif Değer
• Testin sağlıklı olarak bulduğu bireyler içinde
gerçekten sağlıklı olanların yüzdesidir.
Kusursuz bir Test
Test-negatif
Test-pozitif
100%
0%
Hastalık var Hastalık yok
Sensitivite=100%
Spesifisite=100%
Bir test için duyarlılık % 50 ve özgüllük % 50 ise
test yararsızdır ve testin yapılmasının yazı tura
atmaktan farkı yoktur.
Duyarlılık ve özgüllüğün toplamı > 170 ise klinik
olarak yararlı bir test olduğu söylenebilir. % 95
duyarlılık ve % 95 özgüllüğe sahip bir testin ise
(toplamda > 190) tanısal gücü yüksek bir test
olduğu söylenebilir.
Tanı koyma sürecinde duyarlılık ve özgüllük
değerleri dışında pozitif öngörü değeri, negatif
öngörü değeri, olabilirlik oranı gibi değerler bize
ne gibi yararlar sağlar?
Duyarlılık ve özgüllük sıklıkla testin yararının
abartılmasına yol açabilir.
2x2 tablonun dört gözünün de değerlendirilmesi
daha kesin bir klinik yargıya varmayı sağlar.
Olabilirlik oranları prevalanstan etkilenmezken
prediktif değer prevalanstan etkilenir.
Çok güçlü bir test çok düşük prevalansa sahip bir
hastalık için çok zayıf bir öngörü değeri verebilir.
Bu test pozitif çıksa dahi pozitif çıkan testin
gerçekten pozitif olma durumunun zayıf
olduğunu gösterir.
Görülme sıklığının da (Prevalans) hesaba
katılması ile hastalık konusunda daha doğru
bir varsayıma varılabilir.
PPD = (Prevalans x duyarlılık) x %100
(Prevalans x duyarlılık) + ((1-Prevalans) x (1-özgüllük))
NPD = (1 – Prevalans) x özgüllük x %100
(1 – Prevalans) x özgüllük + ((Prevalans) x (1-duyarlılık))
Tarama testlerinin değerlendirilmesini aşağıda
verilen örnek üzerinde inceleyecek olursak;
toplumda cerviks kanseri taraması için planlanan
bir epidemiyolojik saha çalışmasında
araştırmaya alınan 300 kişiye tarama muayenesi
için Vajinal Smear ve kesin tanı için biyopsi
yöntemi kullanılarak tarama ve tanı testlerinin
sonuçları aşağıdaki 2x2 tabloda verilmektedir.
Prevalansın PPD üzerindeki etkisi
Biri Mozambik’te (AIDS prevalansı % 15)
yaşayan diğeri de Fransa’da (AIDS prevalansı %
0.4) yaşayan 25 – 30 yaşlarında iki farklı kişi HIV
testi yaptırmak istiyorlar. Bu iki kişinin de HIV
testi pozitif çıkıyor. Bu HIV testi pozitif çıkan iki
kişinin AIDS olma olasılıkları birbirinden çok
farklı olacaktır.
Bu verilere göre:
•Duyarlılık : % 99.5
•Özgüllük: % 99.5
•Prevalans: % 0.4
•Pozitif öngörü değeri: % 44.4
•Negatif öngörü değeri: % 99.99
Prevalansın PPD üzerindeki etkisi
Bu verilere göre:
•Duyarlılık : % 80
•Özgüllük: % 80
•Prevalans: % 0.4
•Pozitif öngörü değeri: % 1.6
•Negatif öngörü değeri: % 99.9
Prevalansın PPD üzerindeki etkisi
Prevalansın PPD üzerindeki etkisi
Bu verilere göre:
•Duyarlılık : % 99.5
•Özgüllük: % 99.5
•Prevalans: % 15
•Pozitif öngörü değeri: % 97.2
•Negatif öngörü değeri: % 99.9
BİR ÖRNEK
Alışveriş merkezinin manav reyonunda
çalışıyorken yaşlı bir teyze geliyor ve
kendisinin iyi bir karpuz istediğini söylüyor.
Altın standart test: Kesip Bakma
Tarama testi: Elle yoklama
Kesip Bakma ile Çürük Olanlar
Elle Yoklama
Çürük Normal Toplam
Pozitif 15 35 50
Negatif 5 145 150
Toplam 20 180 200
PPV: %30 Duyarlılık: %75
NPV: %96 Özgüllük: %81
Prevalans %10 (ADANA)
Kesip Bakma ile Çürük Olanlar
Elle Yoklama
Çürük Normal Toplam
Pozitif 75 19 94
Negatif 25 81 106
Toplam 100 100 200
Prevalans %50 (ANKARA)
PPV: %80 Duyarlılık: %75
NPV: %74 Özgüllük: %81
Kesip Bakma ile Çürük Olanlar
Elle Yoklama
Çürük Normal Toplam
Pozitif 90 5 95
Negatif 10 95 105
Toplam 100 100 200
Prevalans %50 (ANKARA)
PPV: %94 Duyarlılık: %90
NPV: %90 Özgüllük: %95