PREİMPLANTASYPREİMPLANTASYON GENETİK TANION GENETİK TANI

Hazırlayan: E. Sacide Hazırlayan: E. Sacide ÇAĞLAYANÇAĞLAYAN

Genetik Bir Hastalık İçin Risk Taşıyan ÇiftGenetik Bir Hastalık İçin Risk Taşıyan Çift

Noninvazif Prenatal TanıNoninvazif Prenatal Tanı **Ultrasonografi,İTT, ÜTT, Maternal AFP TestiUltrasonografi,İTT, ÜTT, Maternal AFP Testi

İnvazif Prenatal Tanıİnvazif Prenatal Tanı *CVS, Amniyosentez, Kordosentez,*CVS, Amniyosentez, Kordosentez,

Preimplantasyon Genetik Test Sistemleri Preimplantasyon Genetik Test Sistemleri (PGT)(PGT)

*Prenatal genetik tanı (*Prenatal genetik tanı (PGD), Prenatal genetik PGD), Prenatal genetik tarama (PGS)tarama (PGS)

PGT, genetik açıdan hastalıklı çocuk PGT, genetik açıdan hastalıklı çocuk sahibi olma riski sahibi olma riski çokçok yüksek yüksek aileler için aileler için konvansiyonel prenatal tanı konvansiyonel prenatal tanı yöntemlerinden daha avantajlı bir yöntemlerinden daha avantajlı bir uygulamadır.uygulamadır.

Gebelik öncesinde, yardımcı üreme Gebelik öncesinde, yardımcı üreme teknikleri ile elde edilen embriyoların teknikleri ile elde edilen embriyoların genetik analizinin yapılması esasına genetik analizinin yapılması esasına dayanır. dayanır.

PGTPGT

PGD: PGD:

Başvuran çift etkilenmiştir Başvuran çift etkilenmiştir (kendisinde ve ailesinde genetik (kendisinde ve ailesinde genetik hastalık bulunur)hastalık bulunur)

*PCR, FISH,CGH*PCR, FISH,CGH

PGS:PGS:

Başvuran çift etkilenmemiştirBaşvuran çift etkilenmemiştir *FISH*FISH

TarihçeTarihçe 1968 yılında, Edwards ve Gardner, ilk ebriyo 1968 yılında, Edwards ve Gardner, ilk ebriyo

biyopsisini tavşanlar üzerinde denemiştir.biyopsisini tavşanlar üzerinde denemiştir.

İnsanlarda, ilk PGD denemesi 80’li yılların İnsanlarda, ilk PGD denemesi 80’li yılların ortalarında, prenatal tanı yöntemlerine alternatif ortalarında, prenatal tanı yöntemlerine alternatif olarak geliştirilmiştir.olarak geliştirilmiştir.

Başlangıçta, PGD, X’e bağlı kalıtımı önlemek için Başlangıçta, PGD, X’e bağlı kalıtımı önlemek için cinsiyet belirlenmesi ile ilgilenmiştir.cinsiyet belirlenmesi ile ilgilenmiştir.

1989’da Handyside ve ekibinin uyguladığı, X’e 1989’da Handyside ve ekibinin uyguladığı, X’e bağlı kalıtılan bir hastalık için ilk PGD denemesi ile bağlı kalıtılan bir hastalık için ilk PGD denemesi ile sağlıklı bir doğum gerçekleştirilmiştir.sağlıklı bir doğum gerçekleştirilmiştir.

2006 yılına kadar,15.000’den fazla PGD 2006 yılına kadar,15.000’den fazla PGD uygulaması rapor edilmiştir.uygulaması rapor edilmiştir.

Günümüzde PGD ile, bir çok genetik Günümüzde PGD ile, bir çok genetik mutasyon belirlenebilmektedir.mutasyon belirlenebilmektedir.

PGD, günümüzde sağlam bir şekilde PGD, günümüzde sağlam bir şekilde uygulanabilmektedir ancak PGS hala yeni, uygulanabilmektedir ancak PGS hala yeni, yavaş yavaş gelişen ve tartışılan bir yavaş yavaş gelişen ve tartışılan bir yöntemdir.yöntemdir.

PGD’nin ÖnemiPGD’nin Önemi

Genetik bir hastalığı kalıtma riski Genetik bir hastalığı kalıtma riski çok yüksek olan çiftlere uygulanır.çok yüksek olan çiftlere uygulanır.

Sadece etkilenmemiş ve sağlıklı Sadece etkilenmemiş ve sağlıklı embriyoların uterusa transferi embriyoların uterusa transferi yapıldığından erken veya geç yapıldığından erken veya geç dönemde yaşanan abortus veya dönemde yaşanan abortus veya gebeliğin sonlandırılması gibi gebeliğin sonlandırılması gibi travmatik durumlar önlenmektedir.travmatik durumlar önlenmektedir.

PGD 3 temel hastalık grubu için PGD 3 temel hastalık grubu için önerilmektedir.önerilmektedir.

1) Cinsiyete bağlı kalıtılan hastalıklar1) Cinsiyete bağlı kalıtılan hastalıklar

2) Tek gen hastalıkları2) Tek gen hastalıkları

3) Kromozomal Düzensizlikler3) Kromozomal Düzensizlikler

Günümüzde multifaktöriyel hastalıklara ve Günümüzde multifaktöriyel hastalıklara ve nonmendeliyen hastalıklara yönelik PGD nonmendeliyen hastalıklara yönelik PGD uygulamaları de yapılabilmektedir uygulamaları de yapılabilmektedir

Cinsiyete Bağlı Kalıtılan Cinsiyete Bağlı Kalıtılan HastalıklarHastalıklar

X’e bağlı kalıtılan hastalıkların bir sonraki nesle X’e bağlı kalıtılan hastalıkların bir sonraki nesle aktarılmasından taşıyıcı bir anne sorumludur. aktarılmasından taşıyıcı bir anne sorumludur.

Taşıyıcı anne, anormal X kromozomunu erkek Taşıyıcı anne, anormal X kromozomunu erkek çocuğuna aktardığında hastalık ortaya çıkar, çünkü çocuğuna aktardığında hastalık ortaya çıkar, çünkü babadaki normal X’in geçişi olmaz. babadaki normal X’in geçişi olmaz.

Etkilenmiş babanın erkek çocuklarının tamamı Etkilenmiş babanın erkek çocuklarının tamamı normal olurken, kız çocukları taşıyıcı olur. normal olurken, kız çocukları taşıyıcı olur.

Hemofili, frajil X ve birçok musküler distrofi (resesif)Hemofili, frajil X ve birçok musküler distrofi (resesif)

Rett sendromu ve psödohiperparatiroidizm Rett sendromu ve psödohiperparatiroidizm (dominant)(dominant)

Tek Gen HastalıklarıTek Gen Hastalıkları Bu tip hastalıkların tanımlanmasında, PCR temelli Bu tip hastalıkların tanımlanmasında, PCR temelli

moleküler teknikler uygulanmaktadır. moleküler teknikler uygulanmaktadır.

En önemli sorunlardan biri çok sayıda mutasyon içeren En önemli sorunlardan biri çok sayıda mutasyon içeren hastalıkların analizinde yaşanmaktadır.hastalıkların analizinde yaşanmaktadır.

Birçok nadir mutasyon rutin olarak çalışılamamkta ve Birçok nadir mutasyon rutin olarak çalışılamamkta ve klinik belirtisi olmayan bir çiftin taşıyıcı olma riski klinik belirtisi olmayan bir çiftin taşıyıcı olma riski bulunmaktadır bulunmaktadır

Kistik Fibroz (CF), Tay-Sachs, Orak Hücre Anemisi ve Kistik Fibroz (CF), Tay-Sachs, Orak Hücre Anemisi ve Huntington Huntington

BRCA-1 (spesifik bir hastalık nedeni değil ancak bir grup BRCA-1 (spesifik bir hastalık nedeni değil ancak bir grup hastalık için risk artışına yol açan mutasyonlar)hastalık için risk artışına yol açan mutasyonlar)

PGPGTT – – Tek gen hastalılarıTek gen hastalılarıOOTOTOZZOMAL REOMAL RESSESSESSİFİFKiKististikk fibr fibrozozsissis (various mutations) (various mutations)Tay Sachs Tay Sachs hastalığıhastalığı-talassaem-talassaemiiOrak hüreliOrak hüreli anemi anemiRh Rh grubu tayinigrubu tayiniSpinal mSpinal müüsskükülleer atror atrofifiAdrenogenital sAdrenogenital seendromndromKKononjjential adrenal hential adrenal hiiperplaperplazziiEpidermoliEpidermolizizis bs büüllollozzaaGaucherGaucher hastalığı hastalığıFanconi anemiFanconi anemisisiHLAHLA uyumu uyumu

Üçlü tekrar hastalıklarıÜçlü tekrar hastalıklarıFraFrajjile Xile XMMiiyotoniyotonikk d diistrostrofifiHuntingtonHuntington hastalığı hastalığı

OOTOTOZZOMAL DOMINANTOMAL DOMINANTMarfan sMarfan seendromndromuuCharcot-Marie Tooth Charcot-Marie Tooth hastalığıhastalığı (type 1A) (type 1A)Crouzons sCrouzons seendromndromuuNF2NF2Osteogenesis impeerfeOsteogenesis impeerfekkta I and IVta I and IVStickler sStickler seendromndromuuTuberTuberozoz s skklerolerozzFamilFamilyyal adenomatal adenomatözöz polypo polypozzisis koli koliLi Fraumeni sLi Fraumeni seendromndromuuRetinoblastomaRetinoblastoma

XX’e bağlı’e bağlı Lesch Nyhan sLesch Nyhan seendromndromuuDuchenne Duchenne kas distrofisikas distrofisiCharcot-Marie ToothCharcot-Marie Tooth hastalığı hastalığıRetinitis pigmentoRetinitis pigmentozazaOrniOrnittin Transin TranskkarbamarbamiilalazzHemoHemoffiliiliAgammaglobulinemiAgammaglobulinemiAlport sAlport seendromndromuuHunter sHunter seendromndromuu MPSII MPSIIOro-facial-digital sOro-facial-digital seendrom tndrom tiip Ip I

Kromozomal DüzensizliklerKromozomal Düzensizlikler Translokasyon, delesyon, insersiyon gibi Translokasyon, delesyon, insersiyon gibi

yapısal düzensizlikler Floresans In Situ yapısal düzensizlikler Floresans In Situ Hibridizasyon (FISH) tekniği ile belirli bir Hibridizasyon (FISH) tekniği ile belirli bir lokusa spesifik, telomerik problar lokusa spesifik, telomerik problar kullanılarak belirlenmektedir kullanılarak belirlenmektedir

Bazı çiftler, PGD uygulanmadan, Bazı çiftler, PGD uygulanmadan, kendiliğinden oluşan bir gebelikle çocuk kendiliğinden oluşan bir gebelikle çocuk sahibi olamamaktadır, çünkü önceki sahibi olamamaktadır, çünkü önceki konsepsiyonlarda dengesiz kromozomal konsepsiyonlarda dengesiz kromozomal düzensizlik spontan düşüklere yol düzensizlik spontan düşüklere yol açmaktadır.açmaktadır.

PGS ve EndikasyonlarıPGS ve Endikasyonları

Yüksek risk taşıyan hastalarda Yüksek risk taşıyan hastalarda anöploidi taramaları amacıyla anöploidi taramaları amacıyla yapılır.yapılır.

PGS için gerekli endikasyonlar: PGS için gerekli endikasyonlar: I.I. İleri maternal yaşİleri maternal yaşII.II. Tekrarlayan gebelik kaybı öyküsüTekrarlayan gebelik kaybı öyküsüIII.III. Tekrarlayan IVF başarısızlığıTekrarlayan IVF başarısızlığıIV.IV. İnfertilitede erkeğe bağlı faktörlerİnfertilitede erkeğe bağlı faktörler

PGSPGS Embriyoda anöploidi riski, anne 35-39 yaş Embriyoda anöploidi riski, anne 35-39 yaş

arasında ise %20’den daha yüksekken, 40 yaş ve arasında ise %20’den daha yüksekken, 40 yaş ve üzerinde yaklaşık %40 civarındadır.üzerinde yaklaşık %40 civarındadır.

Bu tip olguların birçoğu, gebelikten Bu tip olguların birçoğu, gebelikten kuşkulanmadan önce kaybedildiği için fark kuşkulanmadan önce kaybedildiği için fark edilememektediredilememektedir

PGS uygulaması ile sağlıklı gebelik oluşma PGS uygulaması ile sağlıklı gebelik oluşma ihtimali artarken, düşük veya etkilenmiş embriyo ihtimali artarken, düşük veya etkilenmiş embriyo oluşumu riski düşmektedir.oluşumu riski düşmektedir.

PGD ve Cinsiyet PGD ve Cinsiyet BelirlenmesiBelirlenmesi

Kültürel, etnik, sosyal ve psikolojik Kültürel, etnik, sosyal ve psikolojik nedenlerden dolayı, bazı durumlarda nedenlerden dolayı, bazı durumlarda arzu edilen cinsiyette çocuk sahibi arzu edilen cinsiyette çocuk sahibi olmak için PGD’den yardım almayı olmak için PGD’den yardım almayı taleb eden çiftler olabilmektedir. taleb eden çiftler olabilmektedir.

Bu tip uygulamalara yaklaşım Bu tip uygulamalara yaklaşım toplumdan topluma değişebilmekle toplumdan topluma değişebilmekle birlikte hala yoğun olarak birlikte hala yoğun olarak tartışılmaktadır.tartışılmaktadır.

PGT’nin AŞAMALARIPGT’nin AŞAMALARI

1)1) IVFIVF

2) TEK HÜCRE BİYOPSİSİ2) TEK HÜCRE BİYOPSİSİ

3) GENETİK TESTLER3) GENETİK TESTLER

4) EMBRİYO TRANSFERİ4) EMBRİYO TRANSFERİ

IVFIVF

Ovaryan StimulasyonOvaryan Stimulasyon Foliküler AspirasyonFoliküler Aspirasyon Maturasyon İçin BeklemeMaturasyon İçin Bekleme İntrasitoplazmik Sperm İnjeksiyonu İntrasitoplazmik Sperm İnjeksiyonu

(ICSI)(ICSI) Fertilizasyon Sonrası Embriyonik Fertilizasyon Sonrası Embriyonik

Gelişim İçin Kültür SüreciGelişim İçin Kültür Süreci

TEK HÜCRE BİYOPSİSİTEK HÜCRE BİYOPSİSİ

Polar body biyopsisiPolar body biyopsisi

Yarıklanma aşamasında embriyo Yarıklanma aşamasında embriyo biyopsisibiyopsisi

Blastosit biyopsisi Blastosit biyopsisi

İlk günİlk gün

İnsanİnsan Oo Oosisittii HazırlanmışHazırlanmış Sperm Sperm

IntraIntrasisitoplatoplazzmimikk Sperm Sperm InjeInjeksksiiyyononuu

(ICSI)(ICSI)

22. gün. gün2 hücreli embriyo

4 hücreli embriyo

33. Gün. Gün

8 8 hücreli hücreli embrembriiyo yo (72(72 saat saat))

Yarıklanma Yarıklanma aşamasında aşamasında bibiyyopsopsii (blastomer(blastomerlerler))

5/65/6. günler. günler

BlastoBlastosisistst BiBiyyopsopsii ??

Blastomer biyopsisi (3.gün) Kutup cismi Blastomer biyopsisi (3.gün) Kutup cismi biyopsisibiyopsisi

PGD’DE KULLANILAN PGD’DE KULLANILAN GENETİK TESTLERGENETİK TESTLER

PCRPCR

FISHFISH

CGHCGH

PCR (DNA PCR (DNA Amplifikasyonu)Amplifikasyonu)

Genellikle, dominant veya resesif hastalıkları kapsayan tek Genellikle, dominant veya resesif hastalıkları kapsayan tek gen defektlerinin belirlenmesinde kullanılmaktadır. gen defektlerinin belirlenmesinde kullanılmaktadır.

DNA molekülü, nükleotid bazlara ve primere tutunmayan DNA molekülü, nükleotid bazlara ve primere tutunmayan DNA polimeraz enzimi içeren bir solusyonla muamele edilir. DNA polimeraz enzimi içeren bir solusyonla muamele edilir.

Yüksek ısıda DNA iplikleri arasındaki bağlar yıkılır. Isı Yüksek ısıda DNA iplikleri arasındaki bağlar yıkılır. Isı düşürüldüğünde, DNA polimeraz serbest nükleotid bazları düşürüldüğünde, DNA polimeraz serbest nükleotid bazları primere bağlayarak hızlı bir şekilde yeni iplikler sentezler. primere bağlayarak hızlı bir şekilde yeni iplikler sentezler.

İki primer arasındaki boşluğun tamamlanması ile yeni bir İki primer arasındaki boşluğun tamamlanması ile yeni bir iplik sentezlenmiş olur. iplik sentezlenmiş olur.

Bu işlemin defalarca tekrarlanması ile, birkaç saat içinde Bu işlemin defalarca tekrarlanması ile, birkaç saat içinde DNA’nın küçük bir kısmının milyarlarca kopyası DNA’nın küçük bir kısmının milyarlarca kopyası oluşturulmaktadır.oluşturulmaktadır.

Bu yöntem bir çok PGT protokolünde yer almaktadır. Bu yöntem bir çok PGT protokolünde yer almaktadır.

Burada, yeterli miktarda ve yüksek kalitede saf DNA Burada, yeterli miktarda ve yüksek kalitede saf DNA molekülü elde etmek gerekir ve bazı durumlarda polar molekülü elde etmek gerekir ve bazı durumlarda polar body ve blastomer gibi tek bir hücrede bunu body ve blastomer gibi tek bir hücrede bunu gerçekleştirebilme hususunda güçlükler yaşanabilir gerçekleştirebilme hususunda güçlükler yaşanabilir

Allelik dropout ve laboratuvar kontaminasyonu da Allelik dropout ve laboratuvar kontaminasyonu da yaşanabilecek önemli komplikasyonlardır.yaşanabilecek önemli komplikasyonlardır.

PGD’de tek bir hücre amplifiye edilmelidir. PGD’de tek bir hücre amplifiye edilmelidir.

ICSI işleminde maternal ve paternal kaynaklı ICSI işleminde maternal ve paternal kaynaklı kontaminasyonun mümkün olduğunca önlenmesi kontaminasyonun mümkün olduğunca önlenmesi gerekmektedir. gerekmektedir.

PCR’dan kaynaklanan hatalar, PCR’dan kaynaklanan hatalar, etkilenmiş bir embriyonun transferi etkilenmiş bir embriyonun transferi veya normal bir embriyonun fark veya normal bir embriyonun fark edilememesine neden olabilir (Ör: edilememesine neden olabilir (Ör: allelik dropout). allelik dropout).

Otozomal dominant hastalıklarda Otozomal dominant hastalıklarda etkilenmiş bir embriyonun transfer riski etkilenmiş bir embriyonun transfer riski %11, resesif hastalıklarda ise %2’dir.%11, resesif hastalıklarda ise %2’dir.

PGD’de PCR PGD’de PCR Uygulamaları:Uygulamaları:

Otozomal hastalıklarda tek gen Otozomal hastalıklarda tek gen defektlerinin belirlenmesidefektlerinin belirlenmesi

Erkek infertilitesinde tek gen Erkek infertilitesinde tek gen defektlerinin belirlenmesindedefektlerinin belirlenmesinde

X’e bağlı hastalıklarda cinsiyet X’e bağlı hastalıklarda cinsiyet tayinindetayininde

FISHFISH Özellikle, X’e bağlı kalıtılan hastalıklarda cinsiyet tayini, Özellikle, X’e bağlı kalıtılan hastalıklarda cinsiyet tayini,

kromozomal düzensizlikler ve anöploidi taramalarında kromozomal düzensizlikler ve anöploidi taramalarında kullanılmaktadır. kullanılmaktadır.

Anöploidi taramalarında sağladığı kolaylık nedeniyle Anöploidi taramalarında sağladığı kolaylık nedeniyle PGS’de daha yaygın kullanılır. PGS’de daha yaygın kullanılır.

Bu işelmde, incelenecek kromozomla eşleşmek üzere prob Bu işelmde, incelenecek kromozomla eşleşmek üzere prob (her prob farklı boya ile işaretli) adı verilen küçük DNA (her prob farklı boya ile işaretli) adı verilen küçük DNA molekülleri kullanılmaktadır.molekülleri kullanılmaktadır.

Floresans mikroskobu ile yapılan inceleme sonucu her Floresans mikroskobu ile yapılan inceleme sonucu her kromozom renklere göre ayırdedilir. kromozom renklere göre ayırdedilir.

Analiz edilebilecek kromozomlar 13,16,18, 21, (22),X ve Analiz edilebilecek kromozomlar 13,16,18, 21, (22),X ve Y’dir.Y’dir.

FISH YöntemiFISH Yöntemi

►►DenatürasyonDenatürasyon. 73. 7300 C 5 dakika C 5 dakika

► ►HibridizasyonHibridizasyon. 37. 3700 C 3 saat C 3 saat

► ►Hibridizasyon sonrası yıkamaHibridizasyon sonrası yıkama. 2 dakika 0.4XSSC. 2 dakika 0.4XSSC

► ►AnalizAnaliz

Hangi kromozomlar Hangi kromozomlar analiz ediliyor?analiz ediliyor?

XX, , YY, , 1313, , 1818, , 2121

1313, , 1616, , 1818, , 2121, , 2222

21

21

13

13

16

16

18

18

22

22

NORMAL FISH

Trizomi 13 (Blastomer nükleusu)

CGHCGH Embriyo nükleusu floresans bir boya ile Embriyo nükleusu floresans bir boya ile

işaretlenirken, bir kontrol hücresi farklı bir boya işaretlenirken, bir kontrol hücresi farklı bir boya (genellikle yeşil) ile işaretlenir. (genellikle yeşil) ile işaretlenir.

İki hücrenin daha sonra kontrol metafaz plağında İki hücrenin daha sonra kontrol metafaz plağında kohibridizasyonu gerçekleşir. kohibridizasyonu gerçekleşir.

İki renk yoğunluğu arasındaki fark karşılaştırılır. İki renk yoğunluğu arasındaki fark karşılaştırılır.

Kırmızı renk fazla ise embriyo nükleusu ekstra Kırmızı renk fazla ise embriyo nükleusu ekstra kromozom içermekte, yeşil yoğunluğu fazla ise kromozom içermekte, yeşil yoğunluğu fazla ise embriyoda eksik kromozom bulunmaktadır. embriyoda eksik kromozom bulunmaktadır.

Bu teknik yaklaşık 72 saati almaktadır.Bu teknik yaklaşık 72 saati almaktadır.

PGD UYGULAMALARINDA DİKKAT PGD UYGULAMALARINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAREDİLECEK HUSUSLAR

İnfertilite problemi olmayan hastalar IVF için yönlendirilir ve İnfertilite problemi olmayan hastalar IVF için yönlendirilir ve IVF tedavisi ile ilişkili riskler hakkında bilgilendirilir.IVF tedavisi ile ilişkili riskler hakkında bilgilendirilir.

Hastalara, PGD için yapılacak IVF işlemi hakkında genetik Hastalara, PGD için yapılacak IVF işlemi hakkında genetik danışma mutlaka verilmelidir, ilgili kalıtım paternleri ve danışma mutlaka verilmelidir, ilgili kalıtım paternleri ve hastalığın etkilenmiş çocuk ve aile üzerindeki olası etkileri hastalığın etkilenmiş çocuk ve aile üzerindeki olası etkileri detaylı olarak anlatılmalıdır.detaylı olarak anlatılmalıdır.

PGD veya PGS uygulaması yapılacak olsa bile hastalara PGD veya PGS uygulaması yapılacak olsa bile hastalara prenatal tanı (amniyosentez, CVS, kordosentez) hakkında prenatal tanı (amniyosentez, CVS, kordosentez) hakkında mutlaka bilgi verilmelidir.mutlaka bilgi verilmelidir.

Donör gametlerinin kullanılması gibi alternatif tedavi Donör gametlerinin kullanılması gibi alternatif tedavi stratejileri de tartışılmalıdır.stratejileri de tartışılmalıdır.

Başarılı bir IVF ve PGD gerçekleşse bile transferden sonra Başarılı bir IVF ve PGD gerçekleşse bile transferden sonra gebelik, zamanında veya erken doğum garanti edilmez.gebelik, zamanında veya erken doğum garanti edilmez.

Hücrenin zedelenmeden veya ciddi bir hasara uğramadan Hücrenin zedelenmeden veya ciddi bir hasara uğramadan alınması işlemi teknik olarak oldukça zordur, beceri ve alınması işlemi teknik olarak oldukça zordur, beceri ve deneyim gerektirmektedir. Embriyonun kazaya bağlı olarak deneyim gerektirmektedir. Embriyonun kazaya bağlı olarak yaklaşık %0.1 oranaında hasar görme riski bulunmaktadıryaklaşık %0.1 oranaında hasar görme riski bulunmaktadır

Yeni bir hastalığa yönelik tanısal metodoloji zaman alıcı ve Yeni bir hastalığa yönelik tanısal metodoloji zaman alıcı ve pahalı bir süreçtir.pahalı bir süreçtir.

Tek bir hücrenin analiz ediliyor olması bazı sınırlamaları da Tek bir hücrenin analiz ediliyor olması bazı sınırlamaları da beraberinde getirir. Eğer embriyoda farklı hücre hatları bir beraberinde getirir. Eğer embriyoda farklı hücre hatları bir arada bulunuyorsa mozaisizm belirlenemez.arada bulunuyorsa mozaisizm belirlenemez.

Bu sebeple, özellikle amniyosentez gibi prenatal tanı Bu sebeple, özellikle amniyosentez gibi prenatal tanı testleri ile sonuç doğrulanmalıdır.testleri ile sonuç doğrulanmalıdır.

Bazı durumlarda, çok sayıda yumurta hücresi veya embriyo Bazı durumlarda, çok sayıda yumurta hücresi veya embriyo anormal olarak belirlenebilir. Bu sebeple az sayıda embriyo anormal olarak belirlenebilir. Bu sebeple az sayıda embriyo transfer edilebilir veya embriyo transferi mümkün olmaz.transfer edilebilir veya embriyo transferi mümkün olmaz.

Anöploidi taramalarında, PGD ile tüm kromozomlar Anöploidi taramalarında, PGD ile tüm kromozomlar veya tüm anomaliler tanımlanamamaktadır. Çünkü veya tüm anomaliler tanımlanamamaktadır. Çünkü bir test protokolünde, bir uygulamada sınırlı sayıda bir test protokolünde, bir uygulamada sınırlı sayıda kromozom analiz edilebilir.kromozom analiz edilebilir.

Günümüzde, bir hücre biyopsisinde tek tip genetik Günümüzde, bir hücre biyopsisinde tek tip genetik araştırma uygulanabilmektedir. Çok sayıda genetik araştırma uygulanabilmektedir. Çok sayıda genetik araştırmanın aynı anda yapılması mümkün değildir.araştırmanın aynı anda yapılması mümkün değildir.

Kistik fibroz gibi çok sayıda mutasyonun görüldüğü Kistik fibroz gibi çok sayıda mutasyonun görüldüğü tek gen hastalıklarında PGD, ikna edici olmayabilir. tek gen hastalıklarında PGD, ikna edici olmayabilir. Bu durumda çiftlere yeni probların oluşturulmasını Bu durumda çiftlere yeni probların oluşturulmasını gerektiren spesifik testler uygulanmalıdır . Yeni gerektiren spesifik testler uygulanmalıdır . Yeni probların üretilme süreci birkaç haftayı almaktadır.probların üretilme süreci birkaç haftayı almaktadır.

PPGT’de olası yanlış tanı GT’de olası yanlış tanı nedenlerinedenleri

PCRPCR Allel dropoutAllel dropout KKontaminaontaminasysyonon

sperm/sperm/kkumulus/DNA/umulus/DNA/hücrelerhücreler

MoMozaiklikzaiklik FISHFISH

KontaminasyKontaminasyonon KKumulus umulus hücrelerihücreleri

MoMozaiklikzaiklik

Çözüm: Çözüm:

Prenatal Prenatal TanıTanı

PGS UYGULAMALARINDA DİKKAT PGS UYGULAMALARINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAREDİLECEK HUSUSLAR

““

PGS günümüzde hala tartışılan PGS günümüzde hala tartışılan bir yöntemdir. Başlangıçta maternal bir yöntemdir. Başlangıçta maternal yaşa bağlı risk artışında embriyoda yaşa bağlı risk artışında embriyoda anöploidiyi önlemek için umut verici anöploidiyi önlemek için umut verici bir gelişme olarak kabul edilse de, bir gelişme olarak kabul edilse de, son çalışmalar belirli son çalışmalar belirli populasyonlarda başarının sınırlı populasyonlarda başarının sınırlı olduğunu göstermiştir.olduğunu göstermiştir.

Tekniksel Sınırlılıklar:Tekniksel Sınırlılıklar: Günümüzde, Günümüzde, FISH yöntemi ile 9-11 kromozom FISH yöntemi ile 9-11 kromozom analizi mümkündür. CGH ve FISH ile analizi mümkündür. CGH ve FISH ile yapılan çalışmalarda, embriyodaki yapılan çalışmalarda, embriyodaki anöploidi %25 oranında belirlenir ve anöploidi %25 oranında belirlenir ve normal olarak tanımlanır, anormal normal olarak tanımlanır, anormal kromozomlar belirlenmez. Analiz kromozomlar belirlenmez. Analiz edilen hücrelerin yaklaşık %10’una edilen hücrelerin yaklaşık %10’una sonuç verilemez veya tereddüt yaşanır.sonuç verilemez veya tereddüt yaşanır.

Tek Hücre Analizinin Tek Hücre Analizinin Sınırlılıkları:Sınırlılıkları: Nondisjunction mayoz Nondisjunction mayoz esnasında oluşmuşsa, embriyoya ait esnasında oluşmuşsa, embriyoya ait tüm hücrelerde anöploidi görülür. tüm hücrelerde anöploidi görülür. Ancak, mitoz esnasında oluşmuşsa, Ancak, mitoz esnasında oluşmuşsa, embriyoda iki veya daha fazla hücre embriyoda iki veya daha fazla hücre hattı bulunabilir. Tek hücre hattı bulunabilir. Tek hücre biyopsisi, embriyodaki mozaisizmin biyopsisi, embriyodaki mozaisizmin belirlenmesinde yeterli değildir.belirlenmesinde yeterli değildir.

Self-Correction:Self-Correction: Mozaik bir Mozaik bir embriyonun, anormal hücrelerin embriyonun, anormal hücrelerin proliferasyonunu durdurabilme proliferasyonunu durdurabilme özelliği sonucu, anöploidi özelliği sonucu, anöploidi tanımlanmış çoğu embriyonun tanımlanmış çoğu embriyonun hayatta kalarak, yeniden analiz hayatta kalarak, yeniden analiz edildiğinde normal olarak edildiğinde normal olarak belirlendiğini gösteren kanıtlar belirlendiğini gösteren kanıtlar mevcuttur.mevcuttur.

İleri maternal yaş nedeniyle İleri maternal yaş nedeniyle uygulanan PGS’den alınan sonuçlar uygulanan PGS’den alınan sonuçlar değişkendir. değişkendir.

Tekrarlayan gebelik kaybı görülen Tekrarlayan gebelik kaybı görülen dengeli translokasyon taşıyıcıları da dengeli translokasyon taşıyıcıları da PGS’den yararlanabilmektedir.PGS’den yararlanabilmektedir.

SART (Society of Assisted Reproductive SART (Society of Assisted Reproductive Technology) and ASRM (American Technology) and ASRM (American Society of Reproductive Medicine) Society of Reproductive Medicine) mevcut yayınların, PGS ile ileri yaş mevcut yayınların, PGS ile ileri yaş gebeliği, tekrarlayan gebelik kaybı ve gebeliği, tekrarlayan gebelik kaybı ve implantasyon başarısızlığında canlı implantasyon başarısızlığında canlı doğum şansını yükseldiğini doğum şansını yükseldiğini desteklemediğini belirtmişlerdir ve PGS desteklemediğini belirtmişlerdir ve PGS sonuçlarına dayanarak tedavi seçeneğinin sonuçlarına dayanarak tedavi seçeneğinin belirlenmesini tavsiye etmemektedir. belirlenmesini tavsiye etmemektedir.

PGD veya PGS ile birlikte uygulanan PGD veya PGS ile birlikte uygulanan IVF işlemi neticesinde doğan IVF işlemi neticesinde doğan bebeklerde fetal malformasyon ve bebeklerde fetal malformasyon ve diğer problemlerde artış olduğunu diğer problemlerde artış olduğunu gösteren bir yayına rastlanmamaktadır. gösteren bir yayına rastlanmamaktadır.

Ancak yaşamın ilerleyen dönemlerinde Ancak yaşamın ilerleyen dönemlerinde PGD veya PGS prosedürünün (biyopsi) PGD veya PGS prosedürünün (biyopsi) bir sonucu olarak diğer anomalilerin bir sonucu olarak diğer anomalilerin görülmesi olasılığı bulunmaktadır.görülmesi olasılığı bulunmaktadır.

PGD veya PGS ile birlikte uygulanan PGD veya PGS ile birlikte uygulanan IVF işlemi için başvuru oranı, IVF işlemi için başvuru oranı, transfer edilen embriyo sayısının transfer edilen embriyo sayısının azalması nedeniyle PGD ve PGS azalması nedeniyle PGD ve PGS olmadan uygulanan IVF başvuru olmadan uygulanan IVF başvuru oranına göre daha düşüktür.oranına göre daha düşüktür.

AVANTAJLARAVANTAJLAR Gebeliğin geç dönemlerinde, abortus veya Gebeliğin geç dönemlerinde, abortus veya

gebeliği sonlandırma gibi zor bir seçimle gebeliği sonlandırma gibi zor bir seçimle karşılaşma durumunu ortadan kaldırır.karşılaşma durumunu ortadan kaldırır.

Genetik bir hastalığın taşıyıcısı olduğunu bilen Genetik bir hastalığın taşıyıcısı olduğunu bilen ve çocuk sahibi olmayı düşünmeyen çiftler ve çocuk sahibi olmayı düşünmeyen çiftler için yeni bir umuttur.için yeni bir umuttur.

Günümüze kadar, PGD veya PGS ile çok Günümüze kadar, PGD veya PGS ile çok sayıda bebek dünyaya gelmiş ve fetal sayıda bebek dünyaya gelmiş ve fetal malformasyon veya diğer tanımlanabilir malformasyon veya diğer tanımlanabilir problemlerde bir artış görülmemiştir.problemlerde bir artış görülmemiştir.

GELECEKTEGELECEKTE İnsanda ilk başarılı PGD denemesi 1988’de İnsanda ilk başarılı PGD denemesi 1988’de

uygulanmıştır, ancak yöntemin gelişmesi ve kabul uygulanmıştır, ancak yöntemin gelişmesi ve kabul görmesi, tek hücre biyopsisinin geliştirilmesinin görmesi, tek hücre biyopsisinin geliştirilmesinin zaman alması ve maliyeti nedeniyle yavaş olmuştur. zaman alması ve maliyeti nedeniyle yavaş olmuştur.

PGD yeni bir uygulamadır ve hala yöntemin PGD yeni bir uygulamadır ve hala yöntemin gelişmesi için birçok çalışma devam etmektedir. gelişmesi için birçok çalışma devam etmektedir. Fakat PGD’nin kapsamlı, kabul gören ve yaygın Fakat PGD’nin kapsamlı, kabul gören ve yaygın uygulanan bir yöntem olması için çok daha fazla uygulanan bir yöntem olması için çok daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

PGD veya PGS uygulamalarının sınırlandırılmasının PGD veya PGS uygulamalarının sınırlandırılmasının gerekliliği önemle vurgulanmaktadır. gerekliliği önemle vurgulanmaktadır.

Gelecekte, diabet, hipertansiyon, kardiyovasküler Gelecekte, diabet, hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, endometriyum kanseri gibi hastalıkların hastalıklar, endometriyum kanseri gibi hastalıkların genetik ilişkisi daha iyi anlaşılacaktır. PGD genetik ilişkisi daha iyi anlaşılacaktır. PGD uygulamalarıyla bu hastalıkların kalıtımının uygulamalarıyla bu hastalıkların kalıtımının önlenmesi mümkün olacaktır.önlenmesi mümkün olacaktır.

PGS’nin IVF için başvuran hastalara uygulanması PGS’nin IVF için başvuran hastalara uygulanması hala tartışılan bir durum olsa da önemi, sağladığı hala tartışılan bir durum olsa da önemi, sağladığı fayda ve sonuçları nedeniyle üreme teknolojisinde fayda ve sonuçları nedeniyle üreme teknolojisinde hala çekici bir yöntemdir. hala çekici bir yöntemdir.

Bunun yanı sıra, belki de gelecekte PGS ile ilgili daha Bunun yanı sıra, belki de gelecekte PGS ile ilgili daha çok tartışma ve etik kaygı gündeme gelebilecektir çok tartışma ve etik kaygı gündeme gelebilecektir

KAYNAKLARKAYNAKLAR

Dayal MB, Zarek SM. Preimplantation genetic Dayal MB, Zarek SM. Preimplantation genetic diagnosis. 2008diagnosis. 2008

Black, S.H. Preimplantation genetic diagnosis. Black, S.H. Preimplantation genetic diagnosis. Current Opinions in PediatricsCurrent Opinions in Pediatrics 1994: 1994: 6 6, 712-716. , 712-716.

Harper, J.C., Handyside A.H. The current status of Harper, J.C., Handyside A.H. The current status of preimplantation genetic diagnosis. preimplantation genetic diagnosis. Curr Obstet Curr Obstet Gynecol Gynecol 1994: 1994: 44, 143-149. , 143-149.

Schulman JH, Black SH. Preimplantation Genetic Schulman JH, Black SH. Preimplantation Genetic Testing for Huntington Disease and Certain Other Testing for Huntington Disease and Certain Other Dominantly İnherited Disorders. Clinical Genetics Dominantly İnherited Disorders. Clinical Genetics 19961996