Kaynaklara Nasıl Atıf Yapılır?

İçerik

• Atıf yapma

• Sayısız kaynak içeren metinler,

yazarın bilgisinin değil, kendine

güvensizliğinin kanıtıdır.

William C. Roberts

• Çalışma alanıyla ilgili bilimsel

yayınlar yapmış bilim adamlarının

kullandıkları metotlardan,

yazdıkları cümlelerden, fikirlerden

ve sonuçlarından bahsederken

atıf yapmak gerekir.

• Atıf yapmanın okuyucuya sağladığı

fayda araştırmacının atıflarla verdiği

bilgileri denetleme imkanıdır.

• Etik açıdan ise, atıf yapma

fikirlerinden, metotlarından ve elde

ettiği sonuçlarından faydalanılan bilim

adamlarına hak ettikleri değeri verme

anlamına gelmektedir.

• Atıf yapma araştırmacıyı bilimsel etik

kurallarına uyan bir bilim adamı

yapacağı gibi intihal gibi suçlamalara

da maruz kalmamasını sağlar.

• En önemli ve en güncel yayınlara atıf

yapılmalıdır.

• Atıf yapılan yayınların hakem

sürecinden geçerek yayınlanan

eserler olması önemlidir

Sadece yayımlanmış olan önemli

kaynakları listelemelisiniz. Yayımlanmamış

verilere, basındaki makalelere, özetlere,

tezlere ve diğer ikincil malzemeye atıflar

kaynaklar bölümünde kalabalık

yapmamalı.

Eğer böyle bir kaynak mutlaka gerekliyse,

metne parantez içinde veya dipnotu olarak

ilave edilebilir.

Basıma kabul edilmiş bir makale,

yanına ‘baskıda’ (in press)ya da

‘yakında basılacak ’(forthcoming)

notu ile kaynaklara eklenebilir

• Metni sunmadan önce ve belki de

tekrar son kontrol aşamasında her

kaynağı teker teker özgün yayın ile

karşılaştırarak kontrol etmelisiniz.

• Bir makalenin kaynaklar

bölümünde, diğer bölümlerden

daha fazla hata yapılır.

Metin içinde atıfta bulunma

Tüm kaynaklar cümlenin sonuna

konmamalıdır. Kaynak, cümlede ilgili

yere koyulmalıdır.

………………………………………………..,

…………………………………………………………….(1,2)

Yerine

…………………………………………………..(1),

……………………(2) ……………………………………………

Doğrudan AlıntıKaynaktan yapılan alıntı doğrudan / hiçbir değişiklik yapılmadan alınır (Yasa/ yönetmelik maddeleri, formüller, özgünlüğünün korunmasında yarar görülen sözler vb.).

Doğrudan yapılan alıntı cümlesi ‘ ……………….’ simgesi arasına yazılır, alıntının sayfa numarası yazılır

Doğrudan Alıntı

• Pekiştirme 'davranışı izleyen ve o

davranışın ilerde yapılma olasılığını

arttıran çevresel düzenlemelerdir' (Selek,

1986, s.67)

Bir araştırma raporunda çok fazla aynen

alıntının yer alması uygun görülmemektedir.

Alıntı yapılan cümlenin öncesi ve sonrası alınmamışsa cümle önüne ve sonuna ‘……….’ simgesi konur.

Dolaylı Alıntı

Kaynağın, belli bir sayfadan veya

bölümünden özet yapılarak ya da

kaynağın kelimeleri değiştirilerek

alınmasıdır.

Ör. (Kırcaali İftar, 2002)

İnceleyiniz (Erdoğan S. 2014, S. 301)

• Çalışmayı yazmaya başlamadan

önce, makalenin gönderileceği

derginin belirlenmesi ve bu derginin

atıf kurallarının öğrenilmesi ilgili

kurallara uymayı kolaylaştıracaktır.

Metinde Kaynak Gösterimi

Metinde Kaynak Gösterimi

Kaynaklar Bölümü

Kaynaklar Bölümü

• Özenli yazılmış makalenin kaynakları;

derginin yazarlara bilgi bölümünde

verilen formatla birebir aynıdır.

• Her derginin Index Medicus’ta yer

alan özgün bir kısaltması vardır.

Kaynaklar yazılırken dergini tam adı

yazılmaz (mümkün mertebe),

kısaltmayı kullanmalısınız.

• Kaynak bilgilerinin sıralaması ve bu

bilgiler arasındaki noktalama işaretleri

çok önemlidir. Bunlar editörler için

makaleye gösterilmiş özenin bir

belirtisidir.

• Metin içinde atıf yapılan kaynakların

tamamının kaynakça bölümünde

verilmesi gerekir.

• Metin içinde orijinal kaynağa atıf

yapan başka bir kaynaktan alıntı

yapılmış olabilir. Metin içinde atıf

yapılsa bile elde edilmeyen orijinal

kaynaklara kaynakça bölümünde yer

vermemek gerekir. Bu konudaki en

doğru uygulama orijinal kaynağı elde

ederek atıf yapmaktır.

• Makale metnine son hali verilirken

intihal sayılabilecek bilgilerin olup

olmadığı araştırılmalıdır. Bu amaçla

yazılım programları kullanılabilir.

• Ör. Turnitin,

• Viper, Plagiarism detector, Academic

Plagiarism, Writecheck

Bilim Etiği

5846 Sayılı FiKiR VE SANAT ESERLERi KANUNU

• 1. Manevi haklara tecavüz: Madde 71 - (Değişik:

1/11/1983-2936/11 md.) Bu Kanunun hükümlerine

aykırı olarak kasten:

• 1. Alenileşmiş olsun veya olmasın, eser sahibi veya

halefinin yazılı izni olmadan bir eseri umuma arz eden

veya yayımlayan,

• 2. Sahip veya halefinin yazılı izni olmadan, bir esere

veya çoğaltılmış nüshalarına ad koyan,

5846 Sayılı FiKiR VE SANAT ESERLERi KANUNU

• 3. Başkasının eserini kendi eseri veya kendisinin

eserini başkasının eseri olarak gösteren veya 15 inci

maddenin ikinci fıkrası hükmüne aykırı hareket eden,

• 4. 32, 33, 34, 35, 36, 37, 39 ve 40 ıncı maddelerdeki

hallerde kaynak göstermeyen veya yanlış yahut

kifayetsiz veya aldatıcı kaynak gösteren, (Değişik:

7/6/1995 - 4110/23 md.)

• Kişiler hakkında üç aydan bir yıla kadar hapis ve 300

milyon liradan 600 milyon liraya kadar ağır para

cezasına hükmolunur.

• Türk hukukunda eser hırsızlığı için kullanılan

ve “kaynak gösterilmeden başkasının

yapıtından alınan parça” anlamına gelen

intihal kelimesi Arapçadan dilimize aynen

geçmiştir.

• İntihal, Türk Hukuk Lügatı’na göre

“başkasına ait bir telifi, güzel sanatlardan bir

eseri, kendisine nispet etmek; bir kitabın

ibarelerini, musiki bestesinin namelerini,

takdim ve tehir ile veya aslının baştan başa

hissolunur derecede ifade tarzını tahrif ile

kendi namına vermek” anlamına gelmektedir

• “Bir başkasının bilimsel eserinin veya çalışmasının tümünü veya bir kısmını kaynak belirtmeden kendi eseri gibi göstermek” “Öğretim Üyeleri Disiplin Yönetmeliği”’nin 11/a-3 maddesi kapsamında üniversiteden uzaklaştırılma nedeni olarak belirtilmektedir .

• Yükseköğretim Kurumları Yönetici, Öğretim Elemanı ve Memurları Disiplin Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete (17789, 21 Ağustos, 1982)

DÜZCE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ

YÖNERGESİ

• DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

• YAPTIRIMLAR

• Madde 11. Etik Kurulun önerisi ile Etik Kurulu tarafından etiğe aykırı davranışta bulunduğu

tespit edilen Üniversite mensuplarına, Etik Kurulun önerisi ve Üniversite Yönetim Kurulu’nun

kararı ile aşağıdaki yaptırımlar uygulanır.

• a) Etiğe aykırı davranışı kanıtlanan araştırmacıların yürütmekte oldukları araştırma ve projeler

iptal edilir veya araştırma ve proje başvuruları işleme alınmaz.

• b) Etiğe aykırı davranışı kanıtlanan ve Üniversite fonlarına destek başvurusu yapmış olan

kişilere, karar tarihinden başlayarak Etik Kurul’un önerisiyle en fazla beş yıl herhangi bir destek

verilmez.

• c) Etiğe aykırı davranışı kanıtlanan kişiler Etik Kurul’un önerisiyle en fazla beş yıl, Üniversite

kitap ve dergilerinde yayın, Üniversite tarafından düzenlenen veya desteklenen toplantılarda

sunum yapamazlar.

• ç) Düzce Üniversitesi dergilerinde yayımlanmış makalelerden yayın etiğine aykırı hususlar

içerdiği kanıtlananlar geri çekilmiş sayılır ve bu husus dergide gerekçesi ile birlikte yayımlanır.

• d) Tespit edilen etik ihlalleri ve bunların niteliği, etiğe aykırı davranışı kanıtlanan

araştırmacı/yazar/destek başvurusu sahiplerinin birim, kurum veya kuruluşlarına Rektörlük

tarafından yazılı olarak bildirilir.

• e) Tespit edilen yayın etiği ihlalleri ve bunların niteliği, ilgili dergilere Rektörlük tarafından yazılı

olarak bildirilir.

• f) Etik ihlali yaptığı kanıtlanan kişilere, idari görev verilmez.

• İntihal, Arapça bir sözcüktür. İngilizce’deki

kavram karşılığı olan plagiarism, Türkçe’ de ise

“aşırmak”, “yağmalamak” olarak

adlandırılmaktadır.

• Bir eserden kaynak göstermeksizin alıntı

yapmak anlamına gelmektedir. Kuşkusuz bu

alıntının boyutları cümle düzeyinden

paragraflara, ya da sayfalardan ana bölümlere

varıncaya kadar çok farklı genişlikte

olabilmektedir. Temel sorun kaynak

gösterilmeksizin alıntı yapılması, dolayısıyla o

eserin sahiplenilmesidir

• Metin sonunda referans verilse bile,

bu kadar doğrudan alıntının hem de

yaygın bir biçimde yapılması doğru

değildir.(Arda B. 2009)

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma

Kurumu (TÜBİTAK)

• Uydurma (Fabrication):

Araştırmada bulunmayan verileri üretmek,

bunları rapor etmek veya yayımlamak.

• Çarpıtma (Falsification):

Değişik sonuç verebilecek şekilde

araştırma materyalleri, cihazlar, işlemler ve

araştırma kayıtlarında değişiklik yapmak

veya sonuçları değiştirmek.

• Aşırma (Plagiarism):Başkalarının

fikirlerini, metodlarını, verilerini,

yazılarını ve şekillerini sahiplerine atıf

yapmadan kullanmak

• Duplikasyon (Duplication): Aynı

araştırma sonuçlarını birden fazla

dergiye yayım için göndermek

veya yayımlamak.

• Dilimleme (Least Publishable Units): Bir

araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın

bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun

olmayan biçimde parçalara ayırarak çok

sayıda yayın yapmak.

• Desteklenerek yürütülen araştırmaların

sonuçlarını içeren sunum ve yayınlarda

destek veren kurum veya kuruluş

desteğini belirtmemek

• Araştırma ve makalede ortak araştırıcı

ve yazarların yazılı görüş birliği

olmadan, araştırmada ve makalede aktif

katkısı bulunanların isimlerini çıkartmak

veya yazarlıkla bağdaşamayacak katkı

nedeniyle yeni yazar(lar) eklemek veya

yazar sıralamasını değiştirmek.

• Araştırma ve yayın etiği ilkeleriyle

bağdaşmayan diğer davranışlarda

bulunmak.

İntihal;

“Başkalarının yazılarından bölümler,

dizeler alıp kendisininmiş gibi gösterme

veya başkalarının konularını

benimseyip değişik bir biçimde

anlatma” olarak tanımlanmaktadır

(Büyük Türkçe Sözlük, 2015).

• plagiarism.org (2015) adresinde verilen

tanıma göre intihal;

• Bir başkasının çalışmasını bir kişinin

kendi çalışması olarak dönüştürmesi,

• Kaynak göstermeksizin başkalarının

kelimelerini ve düşüncelerini

kopyalamak,

• Tırnak işareti içinde alıntıyı verirken hata

yapmak,

• Atıf yapılan kaynak hakkında yanlış bilgi

vermek,

• Kelimeleri değiştirmek, fakat kaynak

göstermeksizin kaynağın cümle yapısını

kopyalamak,

• Kaynak göstererek veya göstermeden,

bir kaynaktan birçok kelimeyi veya

düşünceyi, çalışmanızın büyük bir kısmını

oluşturacak şekilde kopyalamak olarak

tanımlanmıştır.

İntihal Türleri Nelerdir?

1. Klonlama : Başkasının çalışmasını

kelime kelime kendininmiş gibi sunma.

2. Kopyalama : Değişiklik yapmadan tek

bir kaynaktaki metnin önemli bölümleri

içerme.

3. Bulma-Değiştirme: Anahtar kelimeleri

ve cümleleri değiştirme fakat kaynağın

önemli içeriğini koruma.

• Remiks Yapma (Remix): Birbirine uyan

birçok kaynağı başka sözcüklerle

anlatma.

5. Geri Dönüştürme: Yazarın önceki

çalışmalarını kaynak göstermeden fazlaca

alma.

6. Melezleme: Kaynak göstermeden

kopyalanan metinler ile kaynak

gösterilenleri mükemmelce birleştirme.

• 7.Lapa Yapma : Birçok kaynaktan

kopyalanan materyali karıştırma.

8. 404 Hatası Yapma:Var olmayan ya da

kaynaklar hakkında hatalı bilgili kaynaklar

içerme.

9. Toplama: Uygun kaynak içerme fakat

neredeyse hiç orijinal çalışma olmama.

10. Yeniden Tweetleme: Uygun kaynak

içerme fakat orijinal metne ya da yapıya

çok yakından dayanma

Alıntı ve Yorum

• Kaynak belgede yazarların ne demek

istediklerini doğru bir şekilde anlayıp

yorumlayarak aktarmak gerekir.

Anlaşılmayan kelime/cümleler asla

aynen kopyalanarak kullanılmamalı.

• Kaynaktaki temel fikrin sizin

çalışmanız ile ne derecede ilintili

olduğunu iyice düşünün.

• Yorumunuzu kaynak ile

karşılaştırarak,

• İfadeyi ya da yapıyı yeterince

değiştirip değiştirmediğiniz,

• Kaynaktaki ifadenin doğru bir şekilde

aktarıldığından emin olun.

Kaynaklar:

Yrd. Doç. Dr. Nuriye YILDIRIM ŞİŞMAN, «Araştırma Planlama ve Yürütme» Ders

notları, Düzce Sağlık Bilimleri Enst.