DİŞ GELİŞİMİProf. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN

Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı

Diş gelişimi

İki diş grubu normal olarak gelişir.

1- Primer Dişlenme (Süt Dişleri)

2- Sekonder Dişlenme (Kalıcı Dişler)

Gelişim (Odontogenezis)

• Ağız ektodermi

• Mezoderm

• Nöral krista hücrelerinden gelişir.

Gelişim

• Diş minesi, ağız boşluğu ektoderminden gelişirken

• Diğer tüm dokular, mezoderm ve nöral krista hücrelerinden köken alan çevre mezenşiminden farklılaşır.

• Mandibula ve maksilla gelişen dişlere yer sağlamak için büyürken, yüzün şekli değişikliğe uğrar.

Odontogenezis

• Ektodermin üzerini örten nöral krista mezenşiminin uyarısı ile başlar.

• Bütün dişler aynı anda gelişmeye başlamazlar.

• İlk diş tomurcukları,ön alt çenede belirir.

• Sonra üst ön çenede görülür.

• Daha sonra her iki çenede arkaya doğru gelişir.

Odontogenezis

• Diş gelişimi, doğumdan sonra yıllarca devam eder.

• Dental lamina denilen “u” şekilli bantlar ilkel çenelerin kavislerini takip eder.

Odontogenezis

• Tomurcuk Safhası (Bud Stage)

• Kep Safhası(Cap Stage)

• Çan Safhası (Bell Stage)

Tomurcuk Safhası

• Her dental laminada, 10 çoğalma merkezi oluşur.

• Bunlar alttaki mezenşime doğru büyüyen diş tomurcuklarını meydana getirir.

• Bu diş tomurcukları süt dişleri olarak gelişir. Çocukluk döneminde dökülür.

• Her çenede 10 adet diş tomurcuğu olup, her tomurcuk bir süt dişini oluşturur.

Tomurcuk Safhası

• Süt dişi öncülerine sahip olan kalıcı dişlerin tomurcukları, dental laminanın derin bir devamı olarak yaklaşık 10. haftada görülmeye başlar.

• Kalıcı dişlerin tomurcukları, dile doğru süt diş tomurcukları yönünde gelişir.

• Süt dişi öncüleri olmayan kalıcı azı dişleri ise, dental laminaların arka uzantılarından tomurcuklar olarak gelişir.

Tomurcuk Safhası

• Kalıcı dişlerin tomurcukları, çoğunluğu fetal dönemde olmak üzere farklı zaman larda ortaya çıkar.

• 2. ve 3. kalıcı azı dişlerin diş tomurcuk ları,doğumdan sonra gelişir.

Kep Safhası

• Her diş tomurcuğu, dental papillanın ilkeli olan mezenşim tarafından baskılanarak kep şeklini alır.

• Gelişen dişin ektodermal kısmı olan mine organı, ileride mine üretimi yapar.

• Dental papilla denilen kep şekilli her dişin iç kısmı, diş pulpasının gelişmemiş şeklidir.

Kep Safhası

• Dental papilla ve mine organı diş germini oluşturur.

• Mine organının dış hücre tabakası: Dış mine epitelini

• Kebi döşeyen iç hücre tabakası: İç mine epitelini yapar.

Kep Safhası

• Mine epitel tabakaları arasında gevşek olarak dizilmiş hücrelerin merkezi çekirdek kısmına mine retikulumu denir.

• Gelişen dişi saran mezenşim, dental kese denilen damarlanmış kapsüler bir yapı oluşturmak için yoğunlaşır.

Dental Kese

• Sement

• Periodental ligamentin taslağını

Çan Safhası

• Mine organı farklılaşırken, gelişen diş bir çan şekline benzer.

• İç mine epiteline bitişik dental papilladaki mezenşim hücreleri, odontoblastlara farklılaşır.

• Dentin oluşur. Dentin kalınlaştıkça, odontoblast lar dental papillanın merkezine doğru çekilir fakat, odontoblastların parmak benzeri sitoplaz mik uzantıları olan odontoblastik uzantılar dentin içinde gömülü kalır.

İç Mine Hücreleri

• Bu hücreler (iç mine epitel hücreleri), dentinin üzerinde bulunan ve prizma şeklindeki mine üretme işlevine sahip ameloblast hücrelerine farklılaşır.

• Mine yapımı artarken, ameloblastlar dış mine epiteline doğru çekilir.

• Mine ve dentin oluşumu, dişin en tepesin den başlar ve oluşacak köke doğru ilerler.

Dental Kesenin İç Hücreleri

• Sementoblastlara farklılaşırlar sementi üretir.

• Sement, kök dentini üzerinde depolanır ve diş boynundaki mine ile birleşir.

• Dişler gelişip ve çeneler kemikleşirken, dental kesenin dış hücreleri de kemik yapımında aktifleşirler.

Diş Sürme

• Dişler gelişirken, ağız boşluğuna doğru devamlı yavaş bir harekete başlar.

• Alt dişler, üst dişlerden önce çıkar.

• Kızların dişleri erkeklerden önce çıkar.

• Çocuğun dişlenmesi, 20 süt dişini kapsar.

• Erginde ise 32’dir.

Diş Sürme

• Diş kökü büyürken,diş kronu giderek ağız epitelinden dışarı çıkar.

• Süren diş kronu etrafındaki ağız mukozası, diş etini oluşturur.

• Süt dişlerin çıkması 6-24.aylar

• 20 süt dişi 2. yaşın sonuna kadar sürer.

Kalıcı Dişler

• Kalıcı dişler gelişirken, karşılığı olan süt dişinin kökü, giderek osteoklastlar tarafından eritilir.

• Süt dişi düştüğünde, sadece kron ve kökün en üst kısmını içerir.

• 6 yaşında çıkmaya başlar

• Erken ergenlik dönemine kadar devam eder.

Klinik