Co lekarz w roku 2010 Co lekarz w roku 2010 powinien wiedzieć powinien wiedzieć

o genetyce?o genetyce?

Andrzej CiechanowiczAndrzej Ciechanowicz

Krótki kurs historii genetyki...Krótki kurs historii genetyki...

„„Od genów kandydatów …”Od genów kandydatów …”

Laurie Montgomery bada serię dziwnych zgonów w Manhattan General, szpitalu giganta medycznego AmeriCare. Czy działający w szpitalu morderca i jego tajemniczy zleceniodawcy zdążą dopaść Montgomery, czy może przyjaciel, który bardzo skomplikował jej życie, stanie na wysokości zadania?

Niezawodny jak zawsze Cook splata w tej książce w jedną całość ponure zbrodnie, gorącą miłość i diaboliczny spisek!

Przysunąwszy krzesło do biurka, Laurie włączyła komputer i włożyła CD-ROM, po czym zaczęła na chybił trafił przewijać strony, aż zatrzymała się na wynikach badań laboratoryjnych Stephena Lewisa. Przesuwając palec w poziomie, znalazła wynik. Brzmiał: „MEF2A dodatni”.

„„Od genów kandydatów …”Od genów kandydatów …”

„„Od genów kandydatów …”Od genów kandydatów …”

Science 2003, 302: 1578-1581Science 2003, 302: 1578-1581

Science 2003, 302: 1578-1581Science 2003, 302: 1578-1581

„„Od genów kandydatów …”Od genów kandydatów …”

Science 2003, 302: 1578-1581Science 2003, 302: 1578-1581

„„Od genów kandydatów …”Od genów kandydatów …”

„„Od genów kandydatów …”Od genów kandydatów …”

J Clin Invest 2005, 115: 1016-1020J Clin Invest 2005, 115: 1016-1020

William Bateson William Bateson 1861-1926 1861-1926

„„Treasure your exceptions”Treasure your exceptions”

„„Treasure your exceptions”Treasure your exceptions”

Pediatr Nephrol 2005, 20: 837-838Pediatr Nephrol 2005, 20: 837-838

Przyczyny zgonów w PolscePrzyczyny zgonów w Polsce

„„Genocentryzm”Genocentryzm”

Reed PyeritzReed Pyeritz

„„Except for being hit by a car when Except for being hit by a car when crossing the street, all human disease crossing the street, all human disease

is genetic”is genetic”

„Otwórz dowolny katalog ludzkiego genomu, a nie zobaczysz

listy ludzkich możliwości, tylko listę chorób, w większości

nazwanych od par mało znanych lekarzy z Europy Środkowej.

Ten gen powoduje chorobę Niemanna-Picka; tamten powoduje

zespół Wolfa-Hirschhorna. Robi to wrażenie, że geny istnieją po

to, by powodować choroby”

M.Ridley „Genom”M.Ridley „Genom”

„„Genocentryzm”Genocentryzm”

„„Od genów kandydatów …”Od genów kandydatów …”

Nature 1992, 359: 641-644Nature 1992, 359: 641-644

II DD II ID IDII DD II ID ID

Polimorfizm I/D genu Polimorfizm I/D genu ACEACE

„„Od genów kandydatów …”Od genów kandydatów …”

Arch Intern Med 2008, 168: 1077-1089Arch Intern Med 2008, 168: 1077-1089

„„Association study”Association study”

Fenotyp Fenotyp Genotyp Genotyp

AA Aa aaAA Aa aa

„„case”case” f f11 f f22 f f33

p ?p ?

„„control”control” f f44 f f55 f f66

Polimorfizm I/D genu ACEPopulacjaPopulacja Allel IAllel I Allel DAllel D

Afro-AmerykanieAfro-Amerykanie 0.37 0.37 0.63 0.63 JamajczycyJamajczycy 0.41 0.41 0.59 0.59 NigeryjczycyNigeryjczycy 0.46 0.46 0.54 0.54 EuropejczycyEuropejczycy 0.46 0.46 0.54 0.54 JapończycyJapończycy 0.64 0.64 0.36 0.36 Indianie PimaIndianie Pima 0.71 0.71 0.29 0.29 Indianie YanomamoIndianie Yanomamo 0.85 0.85 0.15 0.15 SamoańczycySamoańczycy 0.91 0.91 0.09 0.09 Australijscy AborygeniAustralijscy Aborygeni 0.97 0.97 0.03 0.03

Predisposition Predisposition but not predestination but not predestination

S.B.HarrapS.B.Harrap

Genetyka dla lekarzyGenetyka dla lekarzy

Nature 2001, 409: 822-823Nature 2001, 409: 822-823

William (z) Ockham, 1288-1348William (z) Ockham, 1288-1348

„„Entia non sunt multiplicada Entia non sunt multiplicada praeter necessitatem”praeter necessitatem”

Homo sapiensHomo sapiens17804036 (9468384) SNPs17804036 (9468384) SNPs

cSNPscSNPs pSNPspSNPs iSNPsiSNPs

BUILD 130, 3.05.2009 (www.ncbi.nlm.nih.gov/SNP/)BUILD 130, 3.05.2009 (www.ncbi.nlm.nih.gov/SNP/)

„„HIGH-THROUGHPUT HIGH-THROUGHPUT GENOTYPING”GENOTYPING”

Daniel Cohen, GENSETDaniel Cohen, GENSET

„„Większość leków jest skuteczna tylko Większość leków jest skuteczna tylko u 30-40% populacji. Jedynie aspiryna u 30-40% populacji. Jedynie aspiryna

działa prawie na wszystkich”działa prawie na wszystkich”

Nauka o roli Nauka o roli czynników genetycznychczynników genetycznych

w odpowiedzi na lekw odpowiedzi na lek

FARMAKOGENETYKAFARMAKOGENETYKA

F.Vogel. Ergebn Inn Med Kinderheilk 1959, 12: 52-125F.Vogel. Ergebn Inn Med Kinderheilk 1959, 12: 52-125

Leczenie chorych zLeczenie chorych z tym samym tym samym rozpoznaniem rozpoznaniem tym samymtym samym lekiem w lekiem w tej samejtej samej dawce dawce

Empiryczna strategia farmakoterapiiEmpiryczna strategia farmakoterapii

Empiryczna strategia farmakoterapiiEmpiryczna strategia farmakoterapii

Leczenie chorych zLeczenie chorych z tym samym tym samym rozpoznaniem rozpoznaniem tym samymtym samym lekiem w lekiem w tej samejtej samej dawce dawce

A.B.Chapman. Kidney Int 2002, 61: 1047-1055A.B.Chapman. Kidney Int 2002, 61: 1047-1055

Empiryczna strategia farmakoterapiiEmpiryczna strategia farmakoterapii

DOBRA ODPOWIEDŹDOBRA ODPOWIEDŹBRAK ODPOWIEDZIBRAK ODPOWIEDZI TOKSYCZNOŚĆTOKSYCZNOŚĆ

„Oto moja sekwencja ...”

New Yorker

Hipoteza głębokiego rozdźwięku Hipoteza głębokiego rozdźwięku pomiędzy współczesnym stylem życiapomiędzy współczesnym stylem życiaa starą, genetycznie uwarunkowaną a starą, genetycznie uwarunkowaną

naturą biologiczną człowiekanaturą biologiczną człowieka

S.B. Eaton et al. S.B. Eaton et al.

Am J Med. 1988, 84, 739Am J Med. 1988, 84, 739

W kategoriach genetycznych ludzie W kategoriach genetycznych ludzie są nadal myśliwymi-zbieraczami są nadal myśliwymi-zbieraczami

przeniesionymi w czasie do świata, przeniesionymi w czasie do świata, który całkowicie różni się od tego, który całkowicie różni się od tego, do jakiego nasz profil genetyczny do jakiego nasz profil genetyczny

był przeznaczony.był przeznaczony.

S.B. Eaton et al. S.B. Eaton et al. Am J Med. 1988, 84, 739Am J Med. 1988, 84, 739

Dieta w paleolicie i współcześnieDieta w paleolicie i współcześnie

PALEOLITPALEOLIT USA, 1988 USA, 1988

S.B. Eaton et al. Am J Med 1988, 84, 739S.B. Eaton et al. Am J Med 1988, 84, 739

BIAŁKA (%) 33 12

WĘGLOWODANY (%) 46 46

TŁUSZCZE (%) 21 42

CHOLESTEROL (mg) 520 500

SÓD (mg) 690 6900

WAPŃ (mg) 2000 740

WŁÓKNA (g) 150 20

Zaburzenia glikemii w Polsce w roku 2002

Genetyka cukrzycyGenetyka cukrzycy

www.paleobioticslab.comwww.paleobioticslab.com

Genetyka cukrzycyGenetyka cukrzycy

http://teachpol.tcnj.edu/amer_pol_hist/fi/0000018f.htmhttp://teachpol.tcnj.edu/amer_pol_hist/fi/0000018f.htm

Genetyka cukrzycyGenetyka cukrzycy

www.paleobioticslab.comwww.paleobioticslab.com

Reed PyeritzReed Pyeritz

„„Except for being hit by a car when Except for being hit by a car when crossing the street, all human disease crossing the street, all human disease

is genetic”is genetic”

PREDISPOSITION PREDISPOSITION or or PREDESTINATIONPREDESTINATION

Genetyka dla lekarzyGenetyka dla lekarzy

„„If were not for the great If were not for the great variability among individuals variability among individuals medicine might as well be a medicine might as well be a

science not an art”science not an art”

Sir William Osler, 1892

Caspar David Friedrich, Wędrowiec przed morzem mgły (1818)Caspar David Friedrich, Wędrowiec przed morzem mgły (1818)

„„GENES” vs. „ENVIRONMENT”GENES” vs. „ENVIRONMENT”

„„PREDISPOSITION” vs. „PREDESTINATION”PREDISPOSITION” vs. „PREDESTINATION”

„ „ PUBLIC GENES” vs. „ PRIVATE GENES”PUBLIC GENES” vs. „ PRIVATE GENES”

„„COMMON VARIANT(S)” vs. „RARE ALLELES”COMMON VARIANT(S)” vs. „RARE ALLELES”

„„LUMPERS” vs. „SPLITTERS”LUMPERS” vs. „SPLITTERS”

Genetyka dla lekarzyGenetyka dla lekarzy