Post on 02-Feb-2021
AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ
AVRUPA TARIMSAL YÖNLENDİRME VE GARANTİ FONU VE
BALIKÇILIĞIN YÖNLENDİRİLMESİ MALİ ARACININ HEDEF,
KAPSAM VE YÖNTEMLERİNİN İRLANDA ÖRNEĞİ
ÇERÇEVESİNDE İNCELENMESİ
Uzmanlık Tezi
AHMET ATAY
TARIM VE BALIKÇILIK DAİRESİ
MAYIS 2004
ANKARA
i
ÖZET
Bu çalışmanın amacı, Avrupa Birliğinin ekonomik ve sosyal alanlardaki işleyişinde
çok önemli yere sahip yapısal fonlardan Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu ile
Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracını ayrıntıları ile ortaya koymaktır.
Söz konusu fonlar, ortaya çıkış nedenleri, kullanım alanları, gerektirdikleri idari
yapılanma ve finansal büyüklükleri açısından Topluluk içinde büyük önem taşımaktadır.
Fonların, üye ülkelere net olarak ne katkıda bulunduklarının daha açık olarak
belirtilmesi bakımından İrlanda iyi bir örnektir. Avrupa Birliği fonları sayesinde ekonomik ve
sosyal alanda çok büyük atılım göstermesi sebebi ile İrlanda’nın, Avrupa Tarımsal
Yönlendirme ve Garanti Fonu ile Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracından elde
ettiklerinin ve bu fonların idaresi için oluşturduğu idari yapılanmanın ayrıntıları ile ortaya
konması, bu fonları üyelik sonrası kullanabilecek Türkiye için yararlı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Avrupa Birliği, Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu,
Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı
ii
ABSTRACT
The aim of this study is putting forward the European Agricultural Guidance and
Guarantee Fund and Financial Instrument For Fisheries Guidance of the structural funds
which have a significant role in the functioning of European union in economic and social
areas.
The funds in question have great importance in the Community concerning their
arising reasons, fields of use, administrative structure required and financial amounts.
Ireland constitutes a good example for the purpose of further clarifying the extent of
the net contributions of the funds to the Member States. A detailed analysis of the benefits
gained by Ireland from European Agricultural Guidance and Guarantee Fund and Financial
Instrument For Fisheries Guidance as well as the administrative structure formed by it for the
management of these funds will be fruitful for Turkey, which will be able to make use of the
above-mentioned funds following the accession, due to the significant development in
economic and social areas Ireland has achieved through the European Union funds.
Key Words: European Union, European Agricultural Guidance And Guarantee Fund,
Financial Instrument For Fisheries Guidance
iii
İÇİNDEKİLER
SAYFA
GİRİŞ 1
BÖLÜM:I- AVRUPA TARIMSAL YÖNLENDİRME VE GARANTİ FONU
VE İRLANDA 5
1. Avrupa Tarımsal Yönlendirme Ve Garanti Fonu 5
1.1 FEOGA’nın Tanımı 5
1.2 FEOGA’nın Topluluk Bütçesi İçindeki Önemi 6
1.3 FEOGA Garanti Bölümü 9
1.4 FEOGA Yönlendirme Bölümü 10
1.5 FEOGA’den Yararlanmak için Gerekli İdari Yapılanma 10
1.6 FEOGA’nın İşleyişi 12
1.7 FEOGA’nın Finanse Ettiği Uygulama ve Tedbirler 13
1.8 FEOGA’nın Yararlanıcıları 15
2. İrlanda’nın FEOGA Tecrübesi 15
2.1 İrlanda’nın FEOGA’dan Yararlanmaya Yönelik İdari
Yapılanması 16
2.2 İrlanda’ya Sağlanan AB Yapısal Fon Desteği 16
2.3 İrlanda’ya FEOGA Yönlendirme Bölümünden Sağlanan
Kaynak 18
2.4 İrlanda’ya FEOGA Garanti Bölümünden Sağlanan Kaynak 20
2.5 FEOGA’nın İrlanda Bütçesine Katkısı 27
BÖLÜM:II- BALIKÇILIĞIN YÖNLENDİRİLMESİ MALİ ARACI VE
İRLANDA 31
1. Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı 31
1.1 FIFG’nin Tanımı 31
1.2 FIFG’nin Amacı 32
1.3 FIFG’nin Kullanım Alanları 32
1.4 FIFG’nin OBP’nin Uygulanmasındaki Rolü 33
2. İrlanda’nın FIFG Tecrübesi 35
iv
2.1 İrlanda’daki FIFG Mali Kontrol Yapılanması 36
2.2 1994-1999 Balıkçılık Operasyonel Programı 36
2.3 2000-2006 Operasyonel Programları Kapsamında FIFG 39
SONUÇ 40
KAYNAKÇA 41
EKLER 45
EK 1: Kategori Bazında İrlanda’nın FEOGA Garanti Bölümü
Ödemeleri 1986-2002 46
EK 2: Sektör Bazında İrlanda FEOGA Garanti Bölümü Ödemeleri 1973-
2002 73
EK 3: Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri
1973-2002 76
EK 4: İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümü Gelirleri
1973-2002 108
v
TABLOLAR LİSTESİ SAYFA
Tablo 1. AB Finansal Perspektifi 6
Tablo 2. İrlanda’nın Yapısal Fonlardan Sağladığı Gelirler 16
Tablo 3. İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümü Gelirleri 1973-2002 18
Tablo 4. Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri 1973-2002 20
Tablo 5. Net Bütçe Etkisi (m €) 1973-2002 27
Tablo 6. İrlanda 1994-1999 Balıkçılık Operasyonel Programı 47
vi
KISALTMALAR
AB: Avrupa Birliği
DAFRD: İrlanda Tarım, Gıda ve Kırsal Kalkınma Birimi
DCMNR: İrlanda İletişim, Deniz ve Doğal Kaynaklar Birimi
FEOGA: Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu
FIFG: Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı
GSMH: Gayri Safi Milli Hasıla
GSYİH: Gayri Safi Yurt İçi Hasıla
IACS: Entegre İdare ve Kontrol Sistemi
MCA: Telafi Edici Tutar
OBP: Ortak Balıkçılık Politikası
OTP: Ortak Tarım Politikası
GİRİŞ
Avrupa Birliği (AB) siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda gösterdiği faaliyetlerin
bazılarını, geliştirdiği ortak politikalar çerçevesinde yürütmektedir. AB’de ortak politikalar,
ortaya koydukları ilke, mevzuat ve kurallar ile, üye ülkeler arasında uygulamadan doğacak
farklılıkları ortadan kaldırmakta, böylece “ortak” politika ile düzenlenmiş alanlardaki kurallar,
tüm üye ülkelerde uyumlu hale gelmektedir. Müktesebat konu başlıkları arasında yer alan ve
tam üyelikle birlikte Türkiye’nin de benimseyeceği bu politikalar, müzakere sürecinde
Türkiye-AB ilişkilerinin en ağırlıklı gündemini oluşturacaktır. Bunun temel sebebi,
müktesebat uyumunun, AB’nin işleyişine yönelik bütün bir sistematiğe uyum sağlanmasını
gerektirmesi nedeni ile, ülkemizdeki tüm koşulların yeniden şekillendirilmesini zorunlu hale
getirmesidir.
Bu ortak politikalar arasında Ortak Tarım Politikası (OTP) ve Ortak Balıkçılık
Politikası (OBP) yer almaktadır. Roma Antlaşması1 ile oluşturulan OTP’nin amaçları şu
şekilde sıralanabilir:2
• Teknik ilerlemeyi teşvik ederek ve tarımsal üretimin rasyonel gelişimi ile üretim faktörlerinin -özellikle emeğin- optimum kullanımını sağlayarak tarımsal verimliliği
artırmak;
• Özellikle tarımdan elde edilen kişisel gelirleri artırarak tarım kesimi için adil bir hayat standardı sağlamak;
• Piyasaları dengelemek (stabilize etmek);
• Arzın teminini sağlamak;
• Arzın tüketiciye makul fiyatta ulaşmasını garanti etmek;
OTP üç ilke üzerinde inşa edilmiştir:3
• Ortak pazar,
1 Daha fazla bilgi için bakınız http://www.euturkey.org.tr/abportal/uploads/files/at.pdf 2 http://www.agriculture.gov.ie/index.jsp?file=cap/cap_doc.xml 3 http://www.agriculture.gov.ie/index.jsp?file=cap/cap_doc.xml
2
• Topluluk tercihi,
• Ortak finansman.
OTP finansmanı, AB bütçesinin bir parçası olan Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve
Garanti Fonu (FEOGA/European Agricultural Guidance and Guarantee Fund-EAGGF)
tarafından karşılanmaktadır. FEOGA’nın Yönlendirme Bölümü yapısal gelişime ilişkin
tedbirlerin kısmi finansmanını sağlarken, Garanti Bölümü piyasa destekleri ve doğrudan
ödemelerin tamamen finanse edilmesi ile tarımsal-çevre gelişimi gibi belirli kırsal kalkınma
tedbirlerinin kısmi finansmanı için kullanılmaktadır.
OTP kurulduğu zaman temel olarak, arz yetersizliği olduğu zaman gıda arzını
dengeleyecek dünya piyasa fiyatları üzerindeki fiyatlara dayanmakta idi. Sonraki yıllarda,
teknolojik atılımlarla birlikte bu yaklaşım, birçok üründe üretim fazlasının ortaya çıkmasına
neden olmuştur. Bu üretim fazlalıklarının maliyeti, dış ticaret ortamı, gıda güvenliği ve
hayvan refahı ile çevresel konulara giderek artan ilgi art arda gelen reformlara sebep
olmuştur. 1980’lerde bu reformlar belirli sektörleri hedeflemiş, daha sonraki reformlar ise
daha geniş kapsamlı olmuştur.
1992 yılındaki Mac Sharry reformu4 ile piyasa desteğinden çiftçilere doğrudan
ödemeye geçilmiş ve bazı çevresel tedbirler yürürlüğe konmuştur.
Kasım 1997’de Tarım Bakanları Konseyi Avrupa tarım modelini, “kırsal bölgeye
önem veren, doğayı koruyan, kırsal hayatın canlılığına katkıda bulunan, tüketici taleplerine
cevap veren, çevreyi koruyan, hayvan refahına özen gösteren ve böylelikle çok fonksiyonlu
bir role sahip olan bir model” olarak tanımlamıştır. Bu model Aralık 1997’de Avrupa Birliği
Konseyi tarafından onaylanmıştır.
“Gündem 2000”5 olarak adlandırılan ve Avrupa Birliği Konseyince Mart 1999’da
son şekli verilen ikinci reform, Avrupa tarım modeline dayanmaktadır. Gündem 2000 ile
beraber piyasa desteklerinden doğrudan ödemelere önemli bir geçiş gerçekleşmiştir. Ayrıca,
Gündem 2000’de gıda güvenliği ve çevre konularına daha yoğun önem verilmiş ve 2000-2006
dönemi için geçerli tarım bütçesi belirlenmiştir. 2002’de Avrupa Birliği Konseyi 15 AB üyesi
4 Daha fazla bilgi için bakınız http://www.deltur.cec.eu.int/abtarim.rtf 5 Daha fazla bilgi için bakınız http://www.deltur.cec.eu.int/abtarim.rtf
3
ve Mayıs 2004’te yeni üye olan 10 ülkeye 2007-2013 döneminde uygulanacak tarım
harcamaları sınırlarını belirlemiştir.
Gündem 2000 kırsal kalkınma açısından büyük önem taşımaktadır. Gündem 2000,
kırsal kalkınma politikasını AB’nin tüm kırsal alanlarında uygulanabilir hale getirmiş6 ve
daha önceki dokuz finansal aracı 1257/1999 sayılı AB Konsey Tüzüğü7 ile tek bir yasal
çerçeve içinde toplamıştır. Ayrıca, bu reform ile kırsal kalkınmaya ayrılan kaynaklar
artırılmıştır.
2002’de Gündem 2000’nin Ara Dönem Gözden Geçirilmesi başlamıştır. Haziran
2003’te sona eren gözden geçirme, hayvan üretimi, süt üretimi ve ekilebilir ürünler için
doğrudan ödemeleri, üretimden bağımsız hale getiren (decoupling) temel bir değişiklik
getirmiştir.
Gündem 2000 reformu, bütün kırsal alanların ekonomik ve sosyal durumunu
iyileştirme amacı ile kırsal kalkınmayı OTP’nin ikinci sütunu olarak belirlemiştir.8 Böylelikle
tüm yapısal tedbirler tek bir programlama çerçevesinde birleştirilmiştir. Kırsal kalkınma
programları çiftlik işletmelerine yatırım, genç çiftçileri destek, eğitim, erken emeklilik, az
tercih edilen ve çevresel hassasiyeti olan alanlarda telafi edici ödemeler, diğer tarımsal-çevre
tedbirleri, ormanlaştırma, talep edilen standartları (çevre, halk, hayvan ve bitki sağlığı, hayvan
refahı ve mesleki güvenlik) karşılama ve gıda kalitesini geliştirmek için tedbirleri
içermektedir.
Bu bağlamda OTP ve OBP çok büyük önem taşımaktadır. OTP, hem tarımın son
derece hayati bir işlev olan beslenme ile doğrudan bağlantılı olması, hem de AB bütçesinin en
büyük kısmının OTP’ye ayrılması nedeni ile ayrı bir önem taşımaktadır. AB, en eski ve en
karmaşık politikası olan OTP ile, Birlik içindeki olası gıda yetersizliklerinin önüne geçmeyi,
verimli, sağlıklı ve çevre dostu bir üretim altyapısına kavuşmayı ve AB’nin gıda alanındaki
dışa bağımlılığını ortadan kaldırmayı hedeflemektedir.
6 Avrupa Komisyonu, (2003), Rural Development In The European Union, Almanya, sf.4. 7 http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/1999/l_160/l_16019990626en00800102.pdf 8 OTP’nin Gündem 2000 ile oluşturulan iki sütunu vardır. Birincisi piyasa politikası, ikincisi kırsal kalkınma politikasıdır.
4
OBP ise ekonomik, sosyal ve çevresel boyutları ile öne çıkmaktadır. Amaç, bir
yandan, sınır tanımayan, hareketli ve giderek azalan, kıymetli bir doğal besin kaynağı olan
deniz ürünleri türlerinin devamını sağlamak, bir yandan da balıkçılık sektörünü muhafaza
ederek geliştirmektir. Bununla beraber, tüketicinin söz konusu ürünlere makul fiyatlarla
ulaşması ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerin en aza indirilmesi de hedeflenmektedir.
AB’nin bu ortak politikalarının uygulanmasında ortaya çıkan finansman ihtiyacını
çözmek için Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu (EAGGF) ve Balıkçılığın
Yönlendirilmesi Mali Aracı (Financial Instrument for Fisheries Guidance-FIFG)
geliştirilmiştir. Bu çalışmanın esas amacı, OTP ve OBP için hayati önem taşıyan FEOGA ve
FIFG’yi ayrıntıları ile irdeleyip AB kaynaklarından sağladığı katkılarla ekonomik ve sosyal
alanlarda çok büyük gelişim göstermiş bir ülke olan İrlanda’nın bu fonlardan nasıl ve ne kadar
yararlandığını ortaya koymaktır.
Bu konunun seçilmesindeki asıl neden, tarım ve balıkçılığın hem AB içindeki büyük
önemi ve hem de ülkemiz için taşıdığı hayati roldür. Türkiye için en önemli geçim
kaynaklarından olan tarım ve balıkçılık alanındaki bu fonlar, ülkemiz AB’ye tam üye
olduktan sonra çok büyük kazanımlar sağlayacaktır. Söz konusu fonlardan yararlanan örnek
ülke olarak İrlanda’nın tercih edilmesi ise, İrlanda’nın AB üyeliği ile birlikte yararlanmaya
başladığı yapısal fonlardan9 olan FEOGA ve FIFG’den önemli fayda sağladığı ve bu sayede
önemli kalkınma hamleleri atmış olduğu gerçeğidir.
Bu tezin hazırlanması sırasında karşılaşılan ana güçlük, konu çok spesifik
sayılabileceği için İngilizce ve Türkçe çok fazla kaynağın bulunmayışı olmuştur. Yazılı
kaynaklardaki bilgilerin çoğunun birbirinin aynı ya da çok benzeri olması da büyük sorun
teşkil etmiştir. Tezin yazımında bu nedenlerle İnternet araştırmaları sonucunda ulaşılan
kaynaklardan çok fazla yararlanılmıştır. Özellikle İrlanda ile ilgili yazılı kaynak yoksunluğu,
ayrıca İnternet sitelerinde İrlanda’ya ilişkin istenilen bilgilere ulaşılamaması nedeni ile bu
bilgilerin çoğu İrlanda yetkili kurumlarındaki meslektaşlarımız ile temas kurularak elde
edilmiştir.
9 AB’de dört tane yapısal fon bulunmaktadır. FEOGA ve FIFG dışındaki fonlar, Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ERDF) ve Avrupa Sosyal Fonudur (ESF). Bu fonlar hakkında daha ayrıntılı bilgi için bakınız http://www.europa.eu.int/comm/regional_policy/index_en.htm.
5
BÖLÜM:I- AVRUPA TARIMSAL YÖNLENDİRME VE GARANTİ FONU VE
İRLANDA
1- Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu
1.1- FEOGA’nın Tanımı
Avrupa Birliğine üye ülkelerin OTP’yi benimsemesi, bu politikanın finansmanının
da ortak olarak sağlanması gerektiği fikrini beraberinde getirmiştir. Bu amaca yönelik olarak,
sadece OTP uygulamalarının finansmanını karşılayacak özel bir fon oluşturulmasına Roma
Antlaşması ile karar verilmiştir.10 “Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu
(FEOGA)” Topluluk genel bütçesi prosedürüne göre bu doğrultuda oluşturulmuştur.
1962’de 25/196211 sayılı Tüzük ile kurulmuş olan fon, OTP’nin finansal aracı olup,
tarım piyasasının desteklenmesi ve kırsal sektörün kalkınmasına yardımcı olmak üzere
tasarlanmıştır. FEOGA, Avrupa Birliğinde bulunan dört yapısal fondan birini teşkil etmekte
ve toplam genel bütçenin yarısını tüketmektedir.12
Fonun Garanti Bölümü, tarımsal piyasa düzenleri harcamalarını ve piyasa
desteklemelerine eşlik eden kırsal kalkınma tedbirleri ile beraber Hedef 113 kapsamında yer
alan bölgelerin dışında kalan kırsal tedbirler, bazı hayvan sağlığı harcamalarını ve OTP ile
ilgili bilgi iletişim tedbirlerinin finansmanında kullanılmaktadır. Diğer bir deyişle, OTP’nin
fiyat ve piyasa mekanizmalarıyla bağlantılı tüm giderler bu bölümden karşılanmaktadır.
Ayrıca telafi edici tutarlar (MCA’s)14 da 1993 yılında yürürlükten kaldırılana kadar bu
10 http://www.europa.eu.int/comm/agriculture/fin/index_en.htm 11http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=EN&numdoc=31962R0025&model=guichett. Bu mevzuat daha sonra 728/70 sayılı Tüzük ile değiştirilmiştir. 728/70 sayılı Tüzük için http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=EN&numdoc=31970R0728&model=guichett 12 http://europa.eu.int/scadplus/leg/en/lvb/l60024.htm 13 Hedef 1: “Kalkınmakta geri kalmış olan bölgelerdeki yapısal uyumu ve gelişmeyi teşvik etmek.” olarak tanımlanmıştır. Hedef 1 bölgeleri sağlanan destekler açısından en cazip bölgelerdir. Hedef 1 kapsamında yer alan bölgeler, Avrupa Komisyonu tarafından, kişi başı GSYİH’si AB ortalamasının %75’inden az olan bölgeler kriterine göre belirlenmektedir. 14 Telafi Edici Tutar (Monetary Compensatory Amount-MCA), Ortak Tarım Politikasına konu olan mallara üye ülkeler arasındaki para dalgalanmalarını telafi etmek için uygulanan vergidir.
6
bölümün kapsamında yer almakta idi. Yönlendirme Bölümü ise Garanti Bölümünün kapsamı
dışında kalan kırsal kalkınma tedbirlerinin finansmanında kullanılmaktadır.
Fonun yönetimi, FEOGA Komitesi içinde ortak çalışma yürüten Komisyon ve üye
ülkeler tarafından yapılmaktadır. Fon Komitesi, üye ülkeler ve Komisyon temsilcilerinden
oluşmaktadır.
1.2- FEOGA’nın Topluluk Bütçesi İçindeki Önemi,
Tarımın AB bütçesi içindeki önemi çok büyüktür. 2000-2006 dönemi için AB bütçe
harcamalarının %40-45’i tarım alanına yapılmaktadır: (Bakınız Tablo:1)
Tablo:1- AB Finansal Perspektifi 2000-2006
(milyon Euro) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
1.Tarım 40.920 42.800 43.900 43.770 42.760 41.930 41.660
OTP harcaması
(kırsal kalkınma
hariç)
36.620 38.480 39.570 39.430 38.410 37.570 37.290
Kırsal kalkınma
ve eşlik eden
tedbirler
4.300 4.320 4.330 4.340 4.350 4.360 4.370
2.Yapısal
İşlemler 32.045 31.455 30.865 30.285 29.595 29.595 29.170
Yapısal fonlar 29.430 28.840 28.250 27.670 27.080 27.080 26.660
KAYNAK:
http://europa.eu.int/comm/budget/pdf/financialfrwk/perspfin/tbl20002006eur15_en.pdf
7
Tablo:1- AB Finansal Perspektifi 2000-2006 (devam)
Uyum fonu 2.615 2.615 2.615 2.615 2.515 2.515 2.510
3.İç Politikalar 5.930 6.040 6.150 6.260 6.370 6.480 6.600
4.Dış Eylem 4.550 4.560 4.570 4.580 4.590 4.600 4.610
5.İdare 4.560 4.600 4.700 4.800 4.900 5.000 5.100
6.Rezervler 900 900 650 400 400 400 400
Para rezervi 500 500 250
Acil yardım
rezervi 200 200 200 200 200
200 200
Borç garanti
rezervi 200 200 200 200 200
200 200
7.Katılım Öncesi
Yardım 3.120 3.120 3.120 3.120 3.120
3.120 3.120
Tarım 520 520 520 520 520 520 520
Katılım öncesi
yapısal araç 1.040 1.040 1.040 1.040 1.040
1.040 1.040
PHARE 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560
Taahhütlerin
Tahsisatı
(Toplam) 92.025 93.475 93.955 93.215 91.735
91.125 90.660
Ödemelerin
Tahsisatı
(Toplam) 89.600 91.110 94.220 94.880 91.910
90.160 89.620
Ödemelerin
Tahsisatının
GSMH’deki
payı-% olarak 1,13% 1,12% 1,13% 1,11% 1,05%
1.00% 0,97%
Katılım İçin
Uygun Olanlar
(ödemelerin
tahsisatı) 4.140 6.710 8.890
11.440 14.220
Tarım 1.600 2.030 2.450 2.930 3.400
8
Tablo:1- AB Finansal Perspektifi 2000-2006 (devam)
Diğer giderler 2.540 4.680 6.440 8.510 10.820
Ödemelerin
Tahsisatı (Genel
Tavan) 89.600 91.110 98.360 101.590 100.800
101.600 103.840
Ödemelerin
Tahsisatının
GSMH’deki
payı-% olarak
(Tavan) 1,13% 1,12% 1,18% 1,19% 1,15%
1,13% 1,13%
Öngörülmeyen
giderler sınırı 0,14% 0,15% 0,09% 0,08% 0,12%
0,14% 0,14%
Öz kaynaklar
tavanı
(GSMH’deki
payı-% olarak) 1,27% 1,27% 1,27% 1,27% 1,27%
1,27% 1,27%
Tablo:1’de görüldüğü üzere, tarım harcamaları AB bütçesi içinde çok büyük bir pay
teşkil etmektedir. Topluluğun 2000-2006 dönemlerini kapsayan bütçesinde FEOGA için
ayrılan payın %95’i Garanti Bölümü, geriye kalan %5’lik kısım da Yönlendirme Bölümü
içindir. FEOGA toplam bütçesi, 2000-2006 dönemi için yıllık ortalama 43,39 milyar Euro
olarak belirlenmiştir.15
FEOGA, Topluluk genel bütçesinin bir parçası olmasından dolayı mali anlamda
özerk bir fon değildir. Dolayısıyla Topluluğun genel bütçe prosedürü, bu fonun
finansmanında da geçerlidir. Topluluğun kurulmasından 1970 yılına kadar Topluluk bütçesi,
uluslararası örgütlerde olduğu gibi, üyelerin mali katkılarından meydana gelmekte idi. 1970
yılında oluşturulan ‘öz kaynaklar sistemi’ ile Topluluk, mali özerkliğe kavuşturulmuştur.
Topluluk bütçesinin tamamının öz kaynaklardan karşılanması ise 1978 yılından itibaren
mümkün olabilmiştir.
15 http://europa.eu.int/scadplus/leg/en/lvb/l60024.htm
9
FEOGA, kurulduğundan bu yana Topluluk bütçesinden en fazla pay ayrılan fondur.
Oluşturulduğu ilk yıllarda Topluluk bütçesinin %90’ını teşkil eden FEOGA’nın payı yıllar
içinde azalma eğilimi göstermiş ve 2003 bütçesinde FEOGA’nın Garanti Bölümü için
%44,9’luk bir düzeye inmiştir.16 FEOGA’nın Yönlendirme Bölümü ise AB Yapısal Fonları
çerçevesinde değerlendirilmektedir. FEOGA’nın bütçe payının önemli ölçüde azalmasında
çeşitli etkenlerin rolü olmuştur. Topluluk, ilk kurulduğu dönemden bu yana geçen sürede
sanayi, ticaret ve çevre gibi alanlarda ortak politikalar belirlemiştir. Bu nedenle Topluluk
bütçesinde pay ayrılması gereken alanların sayısı ve çeşidi artmıştır. Bunun yanında OTP’nin
yeniden yapılandırılmasına yönelik reform çalışmaları da FEOGA’nın bütçe payının
azalmasında önemli rol oynamıştır.
FEOGA’ya AB bütçesinden ayrılan payın zamanla azalmasına rağmen bu oranın
halen bütçenin yaklaşık yarısı seviyesinde olması, OTP’nin Topluluk bütçesindeki en büyük
ve önemli kalem olmaya devam ettiğini göstermektedir. Üstelik 2003 yılı bütçesinin
gelirlerinin yalnızca %1,5’inin tarım kaynaklı olması da Topluluk bütçesinin belirlenmesi
sürecinde FEOGA ve OTP ile ilgili yaşanan yoğun tartışmaların nedenini açıklamaktadır.17
1.3- FEOGA Garanti Bölümü
FEOGA Garanti Bölümüne 2003 yılı bütçesinden ayrılan miktar 44.780 milyon
Euro düzeyindedir.18 Bu rakam, AB ülkelerinin toplam gayri safi yurtiçi hasılalarının %0,5’i
gibi bir oranı ifade etmektedir. FEOGA’nın çok büyük bir bölümünü oluşturan Garanti
Bölümü, Ortak Piyasa Düzenleri çerçevesinde fiyat ve piyasa mekanizmalarının uygulanması
ile ilgili tüm zorunlu harcamaların finansmanında kullanılmaktadır. Garanti Bölümü 1992
yılına dek büyük çoğunluğu müdahale alımları, stoklama giderleri ve ihracat iadeleri gibi
yollarla ürünlere fiyat desteği sağlanmasında kullanılıyordu. Ancak 1992 yılında
gerçekleştirilen Mac Sharry reformları ile fiyat desteği sağlamaya yönelik önlemlerin payı
azaltılarak bunun yerine üreticilere yapılan doğrudan ödemelerin Garanti Bölümü içindeki
oranı artırılmıştır.
16 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası, İstanbul, sf.10. 17 http://europa.eu.int/eur-lex/budget/data/D2003_v1/EN/AP2000181_frm.htm 18 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası, İstanbul, sf.11.
10
1.4- FEOGA Yönlendirme Bölümü
FEOGA bütçesinin küçük bir kısmını oluşturan Yönlendirme Bölümü için 2003
yılında ayrılan miktar 3.122 milyon Euro’dur.19 Bu fon, kırsal kalkınma tedbirlerinin
finansmanında ve tarım sektöründe yapısal politikalara ilişkin önlemlerde kullanılmaktadır.
Bu önlemler, tarımsal mekanizmaların iyileştirilmesi için yatırım, altyapı ve eğitim gibi
alanlardaki projeleri içermektedir.
1.5- FEOGA’dan Yararlanmak için Gerekli İdari Yapılanma
Üye ülkeler, fondan yararlanabilmek için para akışından sorumlu olacak kurum ve
otoriteleri belirlemek zorundadırlar. FEOGA Garanti Bölümü için ülkelerinde onaylanmış ve
birçok güvenceye sahip olan Ödeme Ajansları oluşturmaktadırlar. Ödeme Ajansları şu
konularda güvence sağlamakla yükümlüdür:
- Başvuruların kabul edilebilirliği ve ödeme öncesi ilgili Topluluk mevzuatına
uygunluğun kontrol edilmesi,
- Yapılan ödemelerin kayıtlarının tam ve doğru olarak tutulması,
- Gereken dokümanların zamanında ve ilgili Topluluk mevzuatında belirtildiği
şekilde teslim edilmesi.
Ayrıca bütün bu güvencelerin yerine getirildiğine ve gerekli idari ve fiziki
denetimlerin yapılmış olduğuna dair ek dokümanlar da temin edilmelidir. Ödeme ajansına ek
olarak bu bölüm için öngörülen idari yapılar yetkili kurum (competent authority), bağımsız
denetimi gerçekleştirecek organ (certifying body), proje başvurularını kabul edip bunları
inceleyecek, değerlendirecek, onaylayacak ve izleyecek uygulayıcı kuruluştan (implementing
body) oluşmaktadır.20
19 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası, İstanbul, sf.11. 20 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/1999/l_160/l_16019990626en01030112.pdf
11
Üye ülkeler Avrupa Komisyonuna aşağıdaki bilgileri iletmekle yükümlüdürler:
- Giderleri karşılamak için akredite edilmiş kurum ve kuruluşlar hakkında detaylı
bilgi,
- Birden fazla kuruluşun akredite edildiği durumlarda, Komisyona iletilmek üzere
bilgi toplanmasından sorumlu olan kuruluş hakkında detaylı bilgi,
- Ödeme ajanslarının isimleri, statüleri ve akredite işlemleri,
- OTP çerçevesinde AB kurallarının yürütülmesi ile ilgili ödemelerin yapıldığı idare,
muhasebe ve içsel denetim koşullarının detayları.
FEOGA Yönlendirme Bölümünün gerektirdiği idari yapılar ise yönetim otoritesi
(managing authority), ödeme otoritesi (paying authority), izleme komitesi (monitoring
committee), aracı kurumlar (intermediate bodies) ve kontrol biriminden (control service)
oluşmaktadır.21 Ancak üye ülke, yönetim otoritesi ile ödeme otoritesini tek bünyede
toplayabilir.22
Diğer yapısal fonlarda olduğu gibi, FEOGA’nın idaresinin yürümesi için de Entegre
İdare ve Kontrol Sisteminin23 (IACS) kurulması gerekmektedir. Bu sistem bilgisayar destekli
bir veritabanı olup OTP yardımlarına başvuran her çiftçiye ilişkin bilgi toplanmasına
yaramaktadır. IACS’ın amacı:
- OTP reformları çerçevesinde getirilen hükümlerin etkin bir şekilde uygulanmasının
teminat altına alınması,
- Üretime verilecek desteklerde ortaya çıkabilecek sorunların çözümünü sağlayacak
sistemin kurulması,
- Kullanılmayan arazi için yapılacak ödemelerin usulsüz kullanımına karşı cezai
önlemlerin bulunmasıdır.
21 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=EN&numdoc=31999R1260&model=guichett 22 Daha fazla bilgi için bakınız http://www.mfcr.cz/Download/EU/Predvstupni/SAPARD/Guideline_for_switch_from_SAPARD.pdf 23 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=EN&numdoc=31992R3508&model=guichett http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=en&numdoc=32003R1782&model=guichett
12
1.6- FEOGA’nın İşleyişi
FEOGA, Avrupa Komisyonu tarafından yönetilmektedir. Üye ülkeler belirledikleri
kurumlar aracılığı ile fondan yararlanacak projeleri Avrupa Komisyonu ile birlikte seçer ve
FEOGA’nın yönetimini üstlenir. Bölgesel, ulusal ve toplumsal düzeydeki temsilcilerden
oluşan izleme komiteleri, projelerin denetimi ve sonraki aşamalardaki değerlendirmelerden
sorumludur.
Ödeme kuruluşları, ödemeleri AB mevzuatına uygun olarak yapmakla yükümlü
olup sadece akredite olmuş ödeme kuruluşlarının gözetimi altındaki projeler AB
finansmanından yararlanabilmektedir. Üye ülkeler her ay gider bildirimlerini Komisyona
iletmekle yükümlüdürler.
FEOGA kapsamında giderleri karşılayacak finansal kaynakların aktarımı, üye
ülkelere Komisyon tarafından doğan harcamanın tedarikine ilişkin avanslar şekliyle yapılır.
Uygulamada ise ülkelerin, projeler için kendi bütçelerinden yaptıkları ödemeler, daha sonra
Fondan üye ülkeye ödenmektedir.
Her mali yılın sonunda, üye ülkeler gider bildirimlerine ek olarak hesapların doğru
ve tam olduğu ve denetlenebilirliği hakkında resmi kanıt iletmek durumundadırlar.24
Komisyon, ödeme kuruluşlarının hesaplarını mayıs ayından önce kapatır. Verilen
karar hesapların doğruluğu, eksiksizliği ve denetlenebilirliğine bağlıdır. Hatalı ödeme
durumunda, ülkelerden ödeme miktarı kadar tazminat alınır. Her yıl, temmuz ayından önce
Komisyon, fonun idaresi hakkında Avrupa Birliği Konseyine ve Avrupa Parlamentosuna
rapor vermekle yükümlüdür.
Eylem gerektiren bir durumda Komisyon temsilcisi, komiteye alınacak tedbirlerin
taslağını sunar. Komite taslak hakkındaki görüşünü Başkanın belirlediği bir sürede beyan
eder. Komite görüşü, çoğunluk kararına göre belirlenir.
24 http://www.europa.eu.int/comm/agriculture/fin/index_en.htm
13
Komitenin olumlu görüş bildirdiği durumlarda, Komisyon tedbirleri derhal kabul
edip doğrudan yürürlüğe sokabilmektedir.
Komite olumsuz görüş bildirdiği takdirde, Komisyon tedbirleri Konseye iletir.
Böyle bir durumda Komisyon, kararların yürürlüğe girmesini, tedbirlerin Konseye iletildiği
tarihten bir ayı geçmemek suretiyle erteler. Konsey, bir ay içinde nitelikle çoğunluk kararı ile
farklı bir karar alabilme yetkisine sahiptir.
Komite ayrıca aşağıdaki hususlarda da görüş bildirir:
- Fonun bir sonraki yıl için Komisyon tahminlerine dahil edilecek projelerin tayini,
- Fon hakkında Konseye sunulacak rapor taslakları.
1.7- FEOGA’nın Finanse Ettiği Uygulama ve Tedbirler
Garanti Bölümü tarımsal piyasa düzenleme harcamalarını bütünüyle finanse eder.
Bu kapsamda finanse edilen alanlar şunlardır:25
- Üçüncü ülkelere ihracat için geri ödemeler,
- Tarımsal piyasaları dengelemek için yapılan müdahaleler,
- Topluluk kırsal kalkınma inisiyatifi dışında Hedef 1 programları dışında kalan kırsal
kalkınma tedbirleri,
- Topluluğun spesifik hayvan sağlığı tedbirlerine, hayvan sağlığı denetim
tedbirlerine, hayvan hastalıklarının ortadan kaldırılması ve izlenmesi ile bitki sağlığı
tedbirlerine mali katkısı,
- OTP’ye ilişkin bilgi sağlama tedbirleri.
Bu kapsamda, Garanti Bölümünden karşılanılabilen tedbirler şu şekilde sıralanabilir:
25 http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/1999/l_160/l_16019990626en01030112.pdf
14
- Erken emeklilik,
- Az tercih edilen bölgeler,
- Tarım-çevre,
- Tarımsal alanların ağaçlandırılması,
- Standartların karşılanması,
- Gıda kalitesi,
- Doğrudan ödeme katkıları,
- Üretici örgütlerinin kurulması,
- Teknik yardım.
Yönlendirme Bölümü ise, Hedef 1 kapsamına giren kırsal kalkınma çabalarının
teşvik edilmesine yaramaktadır. Bu kapsamda desteklenen tedbirler şu şekilde sıralanabilir:26
- Tarımsal mallara yatırım,
- Genç çiftçiler,
- Eğitim,
- Diğer ormancılık,
- İşleme ve pazarlama,
- Kırsal alanların uyumu ve gelişimi.
Bu tedbirler Hedef 1 dışı alanlar için Garanti Bölümünden finanse edilmektedir.
Ayrıca, LEADER+27 birlik girişimleri ve örnek uygulama projeleri, bilgi paylaşımı,
eğitim gibi özel faaliyetler de Yönlendirme Bölümü tarafından ülke tarafından onaylanmış ve
öncelikli bölge ve sektörlerde yapıldığı takdirde FEOGA Yönlendirme Bölümünden
karşılanır.
26 http://europa.eu.int/eur-lex/en/consleg/pdf/1999/en_1999R1257_do_001.pdf 27 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/grants/grants/leader/leader_en.htm
15
1.8- FEOGA’nın Yararlanıcıları
FEOGA tarafından sağlanan doğrudan yardımlar kişiye yöneliktir. Bunun dışında
kalan durumlarda fondan yararlanan taraf yerel bir grup ve eğitim grubu gibi kurumlar da
olabilir.
2. İrlanda’nın FEOGA Tecrübesi
İrlanda, AB fonlarından yarar sağlama konusunda çok başarılı bir örnek olarak
bilinmektedir. İrlanda örneğinin yapısal fonlardan yararlanma konusunda “en iyi örnek”
gösterilebileceği ve diğer ülkelerin küçük ve başlangıçta fakir bir ülkenin Topluluğun diğer
üyeleri ile arasındaki refah farkını kapatmada çok çarpıcı bir örnek teşkil ettiği
düşünülmektedir.28 Ayrıca, İrlanda sadece AB tarafından sağlanan desteği değil, bundan daha
önemli olarak kendi ulusal kaynaklarını da en verimli şekilde kullanmaktadır.
Tarımın, İrlanda’nın toplam istihdamı içindeki payı 1992’de %13,6 iken, bu oran
her yıl biraz azalarak 2003’te %6.5’e gerilemiştir.29 İrlanda’da tarım sektöründe istihdam
edilen çalışan sayısı 1992’da 157 bin iken, 2003’te 116 bine düşmüştür. Bu düşüşle beraber
istihdamdaki kayma, İrlanda’nın hizmet sektöründeki gelişimine paralel olarak bu sektördeki
istihdamın artmasıdır.30 Ayrıca, çiftlik sayısı 1991’de 170 bin seviyesindeyken, 2000’de 140
bine gerilemiştir. Bunun yanında ise çiftliklerin hacmi 1991’de ortalama 26 hektar iken,
2000’de 31 hektara çıkmıştır. İstihdamdaki bu kayma ve çiftlik yapısındaki bu değişiklik
göstermektedir ki; tarım sektöründe istihdam edilen sayı FEOGA’dan gelen desteğe rağmen
zaman içinde azalma göstermiş, ancak, çiftlikler birleşerek büyüme yoluna gitmişlerdir.31
28 European Commission, A European Success Story, 2001, sf. 3 29http://europa.eu.int/comm/eurostat/newcronos/queen/display.do?screen=detail&language=en&product=THEME3&root=THEME3_copy_491347045042/yearlies_copy_146416886787/cc_copy_767972116772/ccb_copy_933353769791/ccb20240_copy_135388270870 30http://europa.eu.int/comm/eurostat/newcronos/queen/display.do?screen=detail&language=en&product=THEME3&root=THEME3_copy_491347045042/yearlies_copy_146416886787/cc_copy_767972116772/ccb_copy_933353769791/ccb10512_copy_525680497586 31 http://www.cso.ie/principalstats/cenagri00.html
16
2.1- İrlanda’nın FEOGA’dan Yararlanmaya Yönelik İdari Yapılanması
Tarım, Gıda ve Kırsal Kalkınma Birimi (DAFRD) FEOGA’dan asıl sorumlu olan
kuruluştur.32 Birimin Tarımsal Yapılar Bölümü, FEOGA taleplerini koordine eder ve Finans
Bölümüne iletir, ayrıca FEOGA tazmin taleplerini Avrupa Komisyonuna ulaştırır. Bitki
Sağlığı Bölümü, Domuz Eti, Kümes Hayvanları ve Et Ticareti Bölümü ve Tarımsal Yapılar
Bölümü, yararlanıcılar için ödeme işlemleri talimatını Muhasebe Bölümüne iletir. Son
aşamada, Muhasebe Bölümü yararlanıcılara ödemeleri yapar.
2.2- İrlanda’ya Sağlanan AB Yapısal Fon Desteği
Tablo:2- İrlanda’nın Yapısal Fonlardan Sağladığı Gelirler
YIL FEOGA
Garanti
FEOGA
Yönlen-
Dirme
Avrupa
Sosyal
Fonu
Avrupa
Bölgesel
Kalkınma
Fonu
Uyum
Fonu Diğer Toplam
milyon € Milyon € milyon € milyon € milyon € milyon € milyon €
1973 47,1 - - - - - 47,1
1974 81,0 - 4,6 - - - 85,6
1975 129,8 0,8 5,1 2,3 - 0,6 138,5
1976 129,5 3,3 5,8 10,8 - 2,3 151,7
1977 311,2 9,4 10,4 10,8 - 4,7 346,5
1978 464,2 12,3 24,5 14,1 - 5,7 520,9
1979 503,5 23,5 36,6 32,4 - 75,9 671,8
1980 483,9 40,4 59,3 58,9 - 69,3 711,8
1981 386,8 53,2 57,5 69,3 - 76,7 643,5
KAYNAK:http://www.agriculture.gov.ie/publicat/2004comp_update/individuals_list/N2.xls
32 İrlanda Hükümeti Finans Birimi, (2001), European Union Community Support Framework For Ireland 2000-2006, sf. 116.
17
Tablo:2- İrlanda’nın Yapısal Fonlardan Sağladığı Gelirler (devam)
1982 437,2 75,7 92,9 83,9 - 74,8 764,5
1983 560,8 80,9 117,7 73,9 - 90,7 924,0
1984 818,5 62,6 107,0 82,8 - 29,6 1.100,5
1985 1.062,3 70,9 179,4 96,5 - 24,1 1.433,2
1986 1.122,5 59,2 161,8 97,9 - 14,6 1.455,9
1987 939,1 86,2 245,7 111,0 - 15,1 1.397,1
1988 1.064,7 81,8 161,0 164,6 - 2,9 1.474,9
1989 1.223,3 97,4 176,0 143,4 - 4,7 1.644,7
1990 1.633,8 119,2 163,2 285,8 - 8,6 2.210,6
1991 1.694,3 182,0 470,7 434,1 13,8 2.795,0
1992 1.414,0 187,2 352,1 564,5 - 14,1 2.531,9
1993 1.627,6 159,9 395,7 589,7 52,8 25,4 2.850,9
1994 1.490,3 166,2 351,8 223,0 86,7 20,1 2.338,1
1995 1.460,5 181,5 325,3 454,7 129,5 17,5 2.568,9
1996 1.732,6 191,2 321,1 377,2 174,1 22,0 2.818,2
1997 1.929,8 210,7 344,1 452,3 206,6 36,6 3.179,9
1998 1.618,7 235,7 397,6 596,8 143,4 23,9 3.015,9
1999 1.723,0 106,3 265,5 265,0 290,0 29,1 2.678,9
2000 1.681,4 34,7 220,6 513,2 152,2 - 2.602,1
2001 1.584,3 20,7 135,0 359,5 297,1 92,3 2.488,8
2002 1.709,3 11,4 112,3 444,3 206,0 29,9 2.513,2
Toplam
1973-2002 31.064,5 2.563,8 5.300,2 6.612,6 1.738,4 825,0 48.104,5
Görüldüğü üzere, İrlanda, AB yapısal fonlarından 1973-2002 döneminde yaklaşık
48 milyar Euro gelir elde etmiştir. Bu miktarın yaklaşık %70’i FEOGA’dan sağlanmıştır ki;
bu da FEOGA’nın İrlanda’ya ne kadar büyük katkı sağladığının en büyük göstergesidir.
İrlanda’nın FEOGA’dan sonra en çok kaynak sağladığı fon 1973-2002 dönemi için 6,612
18
milyar Euro ile Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonudur ki, bu tutar bile FEOGA’dan sağlanan
kaynağın ancak yaklaşık %20’si kadardır.
2.3- İrlanda’ya FEOGA Yönlendirme Bölümünden Sağlanan Kaynak:
İrlanda’nın Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonundan 1973-2002
döneminde toplam 33,628 milyar Euro destek almıştır. Bu toplamın 2,564 milyar Euro’luk
kısmı FEOGA Yönlendirme Bölümünden elde edilmiştir. Yönlendirme Bölümüne ilişkin
ayrıntılar, Tablo:3’te görülmektedir:
Tablo:3- İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümü Gelirleri 1973-200233
Tedbir 1973-1988 1989 1990 1991 1992
m € m € m € m € €m
Eski Dönem 504,506 73,678 101,901 168,511 166,719
Üretici Grupları 155,453 24,558 17,351 13,461 11,168
Topluluk
Girişimleri (Eski
Dönem) 4,324
Yeni Dönem 1994 –
1999
2000-2006 Dönemi
TOPLAM 659,958 98,236 119,251 181,973 182,211
KAYNAK: http://www.agriculture.gov.ie/publicat/2004comp_update/individuals_list/N2.xls
33 Bu tablonun daha ayrıntılı şekli EK 4’te yer almaktadır.
19
Tablo:3- İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümü Gelirleri 1973-2002 (devam)
Tedbir 1993 1994 1995 1996 1997 1998
m € m € m € m € m € m €
Eski Dönem 154,045 101,255 93,943 9,628 5,129 1,461
Üretici Grupları 1,255 11,209 171 2,364
Topluluk
Girişimleri (Eski
Dönem) 2,193 3,355 1,902 527
Yeni Dönem 1994 –
1999 59,708 171,300 179,262 203,607 233,704
2000-2006 Dönemi
TOPLAM 157,315 175,526 181,413 191,254 210,637 235,693
Tedbir 1999 2000 2001 2002
Toplam
2002
m € m € m € m € m €
Eski Dönem 1,380,776
Üretici Grupları - - 236,990
Topluluk
Girişimleri (Eski
Dönem) - - 12,301
Yeni Dönem 1994 –
1999 106,356 34,661 2,000 990,598
2000-2006 Dönemi 16,090 11,350 27,440
TOPLAM 106,356 34,661 18,090 11,350 2.563,923
İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümünden elde ettikleri incelenecek olursa,
1973-1988 yılları arasında sağlanan 659,958 milyon Euroluk kaynaktan sonra en çok kaynağı
210,637 milyon Euro ile 1998 yılında elde etmiştir. Ayrıca, Tablo:3’te görüldüğü üzere 1999
20
yılından sonra elde edilen kaynak oldukça azalmış ve 2002 yılında 11.350 Euroya kadar
inmiştir.
İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümünden sağladığı gelir sektörel olarak
değerlendirildiğinde, 1973-1999 yılları arasındaki eski dönem tedbirler için, özellikle
1995’ten itibaren büyük ölçüde azalarak toplam 1,38 milyar Euro destek elde ettiği
görülmektedir. Üretici gruplarına ise 1996 senesine kadar toplam 236,990 Euro katkı
sağlanmıştır. 1994-1999 yılları arasını kapsayan yeni dönem tedbirlere ilişkin olarak, 842.018
Eurosu ‘kırsal kalkınma ve ormancılık’ için olmak üzere toplam 990.598 Euro destek
sağlanmıştır.
2.4- İrlanda’ya FEOGA Garanti Bölümünden Sağlanan Kaynak
1973-2002 yılları arasında İrlanda’nın FEOGA Garanti Bölümünden 31.654 milyar
Euro almıştır. (Bakınız Tablo:4)
Tablo:4- Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri 1973-200234
Plan 1973 1974 1975 1976 1977
€ € € € €
Toplam Ekilebilir
Ürünler 1.469.964 419.200 5.073.776 9.637.307 9.238.577
Toplam Şeker 662.984 1.195.997 5.071.036 3.482.144 5.644.420
Toplam Meyve ve Sebze 250.562 955.859 438.133 647.894 488.047
Toplam Süt Ürünleri 40.205.298 37.340.713 29.657.359 57.350.066 156.987.995
KAYNAK:
http://www.agriculture.gov.ie/publicat/2004comp_update/individuals_list/N5.XLS.
34 Bu tablonun daha ayrıntılı şekli Ek 3’te yer almaktadır. Ayrıca “Sektör Bazında İrlanda FEOGA Ödemeleri 1973-2002” ve “Kategori Bazında İrlanda FEOGA Ödemeleri” ekte sunulmaktadır.
21
Tablo:4- Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri 1973-2002
(devam)
Toplam Sığır ve Dana Eti 787.328 34.237.148 82.051.325 50.462.065 112.772.384
Toplam Koyun Eti - - - - -
Toplam Domuz Eti 438.731 4.164.382 -694.817 609.157 7.642.830
Toplam Kümes
Hayvanları ve Yumurta 21.888 6.072 20.232 49.695 167.603
Toplam İşlenmiş Ürünler 3.179.582 2.662.271 3.181.726 6.902.141 17.252.126
Toplam Diğer Tedbirler
Toplam Su Ürünleri - - - 170.833 201.951
Toplam Tüm Sektörler - - - - -
TOPLAM 47.016.336 80.981.641 124.798.769 129.311.302 310.395.932
PLAN 1978 1979 1980 1981 1982
€ € € € €
Toplam Ekilebilir
Ürünler 11.728.596 11.685.049 2.253.163 2.777.001 4.836.129
Toplam Şeker 4.546.905 7.973.828 5.971.795 3.410.536 4.532.343
Toplam Meyve ve Sebze 223.926 219.731 177.225 171.766 616.815
Toplam Süt Ürünleri 231.866.572 295.349.249 249.603.051 169.820.449 167.748.288
Toplam Sığır ve Dana Eti 181.116.970 159.273.489 203.389.888 192.534.792 230.938.474
Toplam Koyun Eti - - - 3.499.950 7.658.330
Toplam Domuz Eti 10.446.705 8.546.066 1.143.082 398.392 1.476.010
Toplam Kümes
Hayvanları ve Yumurta 188.239 120.657 69.075 682 7.288
Toplam İşlenmiş Ürünler 23.973.973 21.681.446 15.657.528 12.486.536 16.499.181
Toplam Diğer Tedbirler
Toplam Su Ürünleri 716.903 424.498 880.185 2.270.782 3.771.414
Toplam Tüm Sektörler - - - (91.165) -
22
Tablo:4- Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri 1973-2002
(devam)
TOPLAM 464.808.789 505.274.012 479.144.991 387.279.721 438.084.271
Plan 1983 1984 1985 1986 1987
€ € € € €
Toplam Ekilebilir
Ürünler 2.522.446 3.391.036 13.211.755 11.551.829 22.534.275
Toplam Şeker 11.250.799 15.026.748 12.831.083 6.267.211 19.003.394
Toplam Meyve ve Sebze 957.459 542.932 1.543.882 1.611.962 2.080.096
Toplam Süt Ürünleri 203.294.583 320.735.883 435.154.989 330.733.985 422.937.440
Toplam Sığır ve Dana Eti 304.705.996 416.357.911 511.946.544 669.588.558 598.912.530
Toplam Koyun Eti 10.396.080 32.657.412 52.195.856 56.619.924 70.981.053
Toplam Domuz Eti 4.942.463 2.673.559 1.049.409 1.651.383 5.041.986
Toplam Kümes
Hayvanları ve Yumurta 7.791 10.315 20.679 29.457 564.156
Toplam İşlenmiş Ürünler 18.421.700 30.964.098 33.480.313 43.648.648 64.570.950
Toplam Diğer Tedbirler
Toplam Su Ürünleri 3.064.336 2.247.927 1.521.841 1.369.475 1.554.153
Toplam Tüm Sektörler 6.331.154 -6.128.924 -740.919 -657.580 -54.279.167
TOPLAM 560.849.914 818.478.898
1.062.215.4
33
1.122.414.8
53
1.153.900.8
68
Plan 1988 1989 1990 1991 1992
€ € € € €
Toplam Ekilebilir
Ürünler 18.612.320 -1.239.803 3.771.545 3.554.582 18.981.586
Toplam Şeker 21.301.455 9.905.981 8.227.863 8.210.597 9.814.813
Toplam Meyve ve Sebze 1.664.972 2.034.675 3.505.010 3.958.853 6.541.390
23
Tablo:4- Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri 1973-2002
(devam)
Toplam Süt Ürünleri 506.579.376 390.930.189 631.120.828 620.051.179 246.253.760
Toplam Sığır ve Dana Eti 648.962.850 592.089.376 840.268.241 876.989.212 907.581.845
Toplam Koyun Eti 79.391.788 88.465.543 177.473.245 155.791.786 145.170.888
Toplam Domuz Eti 4.424.232 2.716.546 1.402.002 1.357.586 1.738.635
Toplam Kümes
Hayvanları ve Yumurta 671.360 411.220 246.671 86.109 28.381
Toplam İşlenmiş Ürünler 67.670.817 42.251.751 37.715.401 39.353.976 43.625.973
Toplam Diğer Tedbirler
Toplam Su Ürünleri 907.515 1.100.821 1.000.199 1.098.930 2.267.707
Toplam Tüm Sektörler -29.692.680 -3.484.955 11.555.058 19.567.311 2.472.796
TOPLAM
1.320.494.0
04
1.125.181.3
44
1.716.286.0
64
1.730.020.1
23
1.384.477.7
72
Plan 1993 1994 1995 1996 1997
€ € € € €
Toplam Ekilebilir
Ürünler 97.712.797 81.364.593 104.295.518 111.639.568 125.427.084
Toplam Şeker 8.077.850 7.453.333 8.874.392 9.682.736 14.125.220
Toplam Meyve ve Sebze 9.486.079 162.807 530.733 200.621 231.636
Toplam Süt Ürünleri 299.268.618 354.063.270 165.570.523 345.718.813 225.006.976
Toplam Sığır ve Dana Eti 887.171.298 888.967.977
1.008.295.0
34
1.190.965.1
69 982.140.919
Toplam Koyun Eti 163.467.886 149.198.870 137.601.131 144.140.372 93.013.276
Toplam Domuz Eti 2.651.790 1.326.659 702.503 951.113 165.763
Toplam Kümes
Hayvanları ve Yumurta 233.231 255.988 136.532 14.456 21.508
Toplam İşlenmiş Ürünler 34.680.690 34.561.985 47.504.406 39.850.700 46.152.573
24
Tablo:4- Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri 1973-2002
(devam)
Toplam Diğer Tedbirler
Toplam Su Ürünleri 2.782.998 2.409.531 2.667.437 2.906.988 1.371.518
Toplam Tüm Sektörler 13.121.283 47.839.430 102.795.766 42.596.170 242.018.722
TOPLAM
1.518.654.5
18
1.567.604.4
44
1.578.973.9
74
1.888.666.7
05
1.729.675.1
96
Plan 1998 1999 2000 2001 2002
€ € € € €
Toplam Ekilebilir
Ürünler 124.285.992 120.439.995 124.684.366 130.820.036 135.566.797
Toplam Şeker 10.423.980 8.188.018 5.475.917 3.684.524 3.363.096
Toplam Meyve ve Sebze 289.391 286.351 529.689 2.042.920 2.983.365
Toplam Süt Ürünleri 218.077.590 273.188.579 158.026.430 147.569.508 250.407.759
Toplam Sığır ve Dana Eti 921.693.903 805.387.124 927.901.156 822.240.490
1.016.295.1
29
Toplam Koyun Eti 119.518.772 125.129.263 104.598.097 80.682.473 111.466.369
Toplam Domuz Eti 72.477 2.585.385 5.964.960 248.800 617.520
Toplam Kümes
Hayvanları ve Yumurta 333 1.336 25.588 141 10.320
Toplam İşlenmiş Ürünler 45.832.746 62.096.189 69.925.231 43.057.696 47.644.775
Toplam Diğer Tedbirler 93.275 31.872 32.018 29.036
Toplam Su Ürünleri 1.325.130 171.426 - - -
25
Tablo:4- Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri 1973-2002
(devam)
Toplam Tüm Sektörler 272.066.147 215.589.457 273.350.017 289.744.385 323.654.907
TOPLAM
1.713.586.4
60
1.613.156.3
97
1.670.513.3
23
1.520.122.9
91
1.892.039.0
72
TOPLAM
Plan 1973-2002
€
Toplam Ekilebilir
Ürünler 1.307.202.188
Toplam Şeker 243.680.997
Toplam Meyve ve Sebze 45.374.781
Toplam Süt Ürünleri 7.980.619.316
Toplam Sığır ve Dana Eti 17.066.025.125
Toplam Koyun Eti 2.109.118.365
Toplam Domuz Eti 76.455.308
Toplam Kümes
Hayvanları ve Yumurta 3.427.001
Toplam İşlenmiş Ürünler 1.016.487.129
Toplam Diğer Tedbirler 186.201
Toplam Su Ürünleri 38.204.496
Toplam Tüm Sektörler 1.767.627.215
TOPLAM 31.654.408.120
FEOGA Garanti Bölümünden 1973-2002 yılları arasında İrlanda’ya sağlanan
kaynak incelendiğinde görülmektedir ki; sağlanan toplam 31.654 milyar Euro içinde en
yüksek miktar 1.892 milyar Euro ile 2002 yılında gerçekleşmiştir. Yıllık ortalama 1 milyar
26
Euro fon sağlanan fondan, 1985 yılından itibaren her yıl ortalamanın üstünde kaynak elde
edilmiştir.
Elde edilen kaynak sektörler bazında değerlendirildiğinde, en yüksek fonun sığır ve
dana eti için ayrıldığı görülmektedir. Sektörler bazında 1973-2002 dönemi için daha ayrıntılı
bir değerlendirme şu şekilde yapılabilir:
• Ekilebilir Ürünler: FEOGA Garanti Bölümünden İrlanda, ekilebilir ürünler için
toplam 1,307 milyar Euroluk gelir sağlamıştır. Sağlanan destek 1979 yılına kadar
arttıktan sonra hızlı bir düşüş yaşamış, 1987’den sonra tekrar yükselişe geçerek
1993’ten itibaren çok büyük artışlarla 2002’de 135,566 milyon Euro ile maksimum
düzeye ulaşmıştır.
• Şeker: 243,68 milyon Euroluk toplam destek 1987-1988 yıllarında zirveye çıkmış,
özellikle 1999-2002 döneminde ise büyük düşüş göstermiştir.
• Meyve ve Sebze: FEOGA Garanti Bölümünden İrlanda’ya sağlanan katkı içinde en
düşük paylardan birine sahip olan meyve ve sebze için 1981’e kadar çok düşük
seviyelerde seyreden katkı, daha sonra artışa geçerek 1993 yılında maksimum
seviyeye ulaşmış (9,486 milyon Euro) ancak 1994’ten itibaren çok düşük miktarlara
gerilemiştir. Ancak 2001-2002 döneminde önemli bir düzelme gözlenmektedir.
• Süt Ürünleri: Yaklaşık 8 milyar Euro ile sığır ve dana etinden sonra en yüksek
katkının sağlandığı süt ürünlerine özellikle 1984-1991 döneminde büyük fon
aktarılmış, ancak daha sonraki dönemde kısmi bir düşüş kaydedilmiştir.
• Sığır ve Dana Eti: Toplam 17,606 milyar Euro ile en yüksek desteği alan sığır ve
dana etinde özellikle 1984 yılıyla başlayan artışla, 1996’da 1,19 milyar Euro ile en
yüksek seviyeye ulaşılmıştır. Sonraki yıllarda da yıllık ortalama 800-900 milyon
Euro gibi yüksek bir katkı sağlanmıştır.
• Koyun Eti: 1981’den itibaren sağlanan koyun eti desteği 1990 yılında maksimum
düzeye ulaşmış ve daha sonra da 80-160 milyon Euro arasında bir seyir izlemiştir.
27
• Domuz Eti: Domuz etinde sağlanan destek çok çalkantılı bir seyir izlemiş olup
1978 senesinde 10,446 milyon Euro ile zirveye ulaşmıştır.
• Kümes Hayvanları ve Yumurta: Ürün grubu olarak toplamda en az desteği alan
kümes hayvanları ve yumurtada en yüksek katkı 671.360 Euro ile 1988’de
gerçekleşirken, en düşük katkı ise 141 Euro ile 2001 yılında olmuştur.
• İşlenmiş Ürünler: Toplam 1,016 milyar Euroluk katkının sağlandığı işlenmiş
ürünlerde en yüksek destek 69,925 milyon Euro ile 2000 yılında gerçekleşmiştir.
• Su Ürünleri: 1976-2000 yılları arasında sağlanan su ürünleri desteği 1982
senesinde 3,771 milyon Euro ile en yüksek seviyeye çıkmıştır.
• Diğer Tedbirler: Bitkisel teşvik ve arıcılık programını kapsayan diğer tedbirler için
2000 yılından itibaren uygulanan destek toplam olarak 186.201 Eurodur.
2.5- FEOGA’nın İrlanda Bütçesine Katkısı:
Tablo:5- Net Bütçe Etkisi (m €) 1973-2002
YIL
Toplam AB
Harcaması
I
Toplam AB
FEOGA
Garanti
Harcaması
II
Toplam AB
FEOGA
Yönlendirme
Harcaması
III
FEOGA'nın
Toplamdaki
Yüzdesi
IV=(II+III)/I
İrlanda
Katkısı
V
M € m € M € m € m €
1973 4.703,5 3.614,4 10,8 77,1% 5,7
1974 5.056,4 3.459,8 37,8 69,2% 7,0
1975 6.101,4 4.327,7 76,7 72,2% 12,4
KAYNAK: http://www.agriculture.gov.ie/publicat/2004comp_update/individuals_list/N6.xls
28
Tablo:5- Net Bütçe Etkisi (m €) 1973-2002 (devam)
1976 7.895,6 5.636,7 112,1 72,8% 17,0
1977 9.076,1 6.587,1 113,0 73,8% 28,1
1978 12.510,1 8.679,3 325,6 72,0% 58,5
1979 14.773,5 10.387,1 286,5 72,2% 77,0
1980 16.454,8 11.291,9 314,6 70,5% 112,9
1981 18.529,4 11.063,7 539,9 62,6% 133,8
1982 21.300,8 12.259,7 650,8 60,6% 173,6
1983 25.432,5 15.785,8 575,3 64,3% 234,5
1984 28.039,6 18.330,4 595,6 67,5% 257,1
1985 28.833,2 19.727,8 685,5 70,8% 270,8
1986 35.820,2 22.118,1 771,2 63,9% 305,1
1987 36.234,0 22.950,1 789,5 65,5% 324,0
1988 42.495,2 26.395,2 1.140,9 64,8% 314,6
1989 42.284,1 24.401,4 1.349,0 60,9% 362,6
1990 45.608,0 25.604,6 1.825,3 60,1% 359,2
1991 55.016,2 31.103,2 2.085,4 60,3% 442,1
1992 60.844,1 31.245,5 2.857,9 56,1% 448,7
1993 66.733,4 34.935,8 2.914,2 56,7% 575,8
1994 61.478,7 32.952,8 2.476,5 57,6% 641,9
1995 68.408,6 34.904,4 2.530,6 54,7% 689,2
1996 78.604,9 39.324,2 3.360,3 54,3% 687,1
1997 81.491,9 40.423,0 3.850,0 54,3% 652,0
1998 82.502,6 39.068,0 3.521,5 51,6% 989,4
1999 84.951,6 39.468,6 3.774,0 50,9% 1.051,0
2000 82.132,1 40.437,3 1.390,7 50,9% 1.075,0
2001 82.567,3 42.182,4 1.343,1 52,7% 1.220,0
2002 89.886,2 43.201,9 1.553,9 49,8% 1.011,7
29
Tablo:5- Net Bütçe Etkisi (m €) 1973-2002 (devam)
YIL
FEOGA'ya
Tahmin Edilen
İrlanda Katkısı
VI
FEOGA
Garanti
Bölümünden
Alınanlar
VII
FEOGA
Yönlendirme
Bölümünden
Alınanlar
VIII
Toplam
FEOGA
IX=VII+VIII
Net Bütçe
Etkisi
X=IX-VI
m € m € m € m € m €
1973 4,4 47,0 0,0 47,0 42,6
1974 4,8 81,0 0,0 81,0 76,1
1975 9,0 124,8 0,8 125,6 116,6
1976 12,4 129,3 3,3 132,6 120,2
1977 20,7 310,4 9,4 319,8 299,1
1978 42,1 464,8 12,3 477,1 435,0
1979 55,6 505,3 23,5 528,8 473,1
1980 79,6 479,1 40,4 519,5 439,9
1981 83,8 387,3 53,2 440,5 356,7
1982 105,2 438,1 75,7 513,8 408,5
1983 150,9 560,9 80,9 641,7 490,9
1984 173,5 818,5 62,6 881,1 707,5
1985 191,7 1.062,2 70,9 1.133,1 941,3
1986 195,0 1.122,4 59,2 1.181,6 986,6
1987 212,3 1.153,9 86,2 1.240,1 1.027,8
1988 203,9 1.320,5 81,8 1.402,3 1.198,4
1989 220,8 1.125,2 98,2 1.223,4 1.002,6
1990 216,0 1.716,3 119,3 1.835,5 1.619,5
1991 266,7 1.730,0 182,0 1.912,0 1.645,3
1992 251,5 1.384,5 182,2 1.566,7 1.315,2
1993 326,6 1.518,7 157,3 1.676,0 1.349,4
1994 369,9 1.567,6 175,5 1.743,1 1.373,2
1995 377,1 1.579,0 181,4 1.760,4 1.383,2
1996 373,1 1.888,7 191,3 2.079,9 1.706,8
30
Tablo:5- Net Bütçe Etkisi (m €) 1973-2002 (devam)
1997 354,2 1.729,7 210,6 1.940,3 1.586,1
1998 510,7 1.713,6 235,7 1.949,3 1.438,5
1999 535,0 1.613,2 106,4 1.719,5 1.184,5
2000 547,5 1.670,5 34,7 1.705,2 1.157,7
2001 643,1 1.520,1 18,1 1.538,2 895,1
2002 503,7 1.892,0 11,4 1.903,4 1.399,6
Tablo 5’te açık olarak belirtildiği üzere, özellikle 80’lerin ortasından sonra
İrlanda’nın FEOGA’dan sağladığı miktar giderek artmaya başlamış, 1990’da o zamana
kadarki en yüksek yardım alınmış, daha sonraki yıllarda elde edilen miktar ise çalkantılı bir
seyir izlemiştir.
31
BÖLÜM:II- BALIKÇILIĞIN YÖNLENDİRİLMESİ MALİ ARACI VE İRLANDA
1. Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı
1.1- FIFG’nin Tanımı
Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı (FIFG)35, Topluluğun kendi sınırları
içerisinde, dayanışmayı ve ekonomik ve sosyal yakınlaşmayı sağlamak ve sürdürmek amacı
ile en çok ihtiyacı olan sanayi sektörlerine, bölgelere veya kişilere mali yardımda bulunmak
üzere yarattığı yapısal fonlardan balıkçılık sektörü için kullanılanıdır. Başlangıçta, balıkçılığın
yapısal harcamaları FEOGA’dan finanse edilmiştir. Ancak, Yapısal Fonlarda 1993 yılındaki
reformu takiben, balıkçılık sektörü için, FIFG olarak adlandırılan ayrı bir fon kurulmuştur.36
FIFG, Hedef 1 Bölgelerinin hem içine hem de dışına yönelik hibe yardımlarını içermektedir.
OBP’nin 1992 yılında gözden geçirilmesi, tüm alt sektörlerde yeniden yapılanmanın
gerekliliğini ortaya koymuştur. Topluluğun daha az gelişmiş bölgelerde kalkınmayı teşvik
etmeyi amaçlayan bütünleştirilmiş ekonomik ve sosyal politikası ile paralel olarak, balıkçılık
sanayiinin geleceğini garanti altına almak için de yeniden yapılanma gerekli görülmüştür.
Balıkçılığın ekonomik ve sosyal anlamda can simidi olduğu kırılgan toplumları korumak için
mali destek sağlanması zorunluluk olmuştur. Bu destek, balıkçılık ve yetiştiricilik sektörleri
için kullanılabilir tüm bütçe kaynaklarını bir araya getirmeyi amaçlayan ve 1993 yılında
oluşturulan “Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı” (Financial Instrument for Fisheries
Guidance-FIFG) fonu ile sağlanabilmiştir. Bu hareket, kendi mali araçlarına sahip olan
kapsamlı bir yapısal politika içindeki çok yıllı programların çok daha tutarlı bir şekilde
uygulanmasına olanak sağlamıştır.
FIFG, avlanma, pazarlama, işleme ve yetiştiricilik sektörlerinde yapısal tedbirlerin
hayata geçirilmesi, sahil suları içerisinde korunmuş bir bölge yaratılması ve liman
35 FIFG’e ilişkin AB mevzuatı olan 1263/1999 sayılı Konsey Tüzüğüne ulaşmak için http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/1999/l_161/l_16119990626en00540056.pdf 36 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul, sf.12.
32
faaliyetlerinin geliştirilmesi için gerekli fonları kullanılabilir hale getirmiştir. Sanayi
tarafından başlatılan girişimler veya yeni pazarların tanıtılması ve teşviki gibi önlemler de bu
mali destekten yararlanabilmektedir. Ayrıca, balıkçılık ile yaşamını sürdüren bölgelerin diğer
Yapısal Fonlardan yararlanmalarını sağlamak amacı ile Topluluğun özel bir girişimi olan
“PESCA”37 oluşturulmuştur.
1.2- FIFG’nin Amacı
Balıkçılık sektörünün bütünleştirilmiş bir yaklaşımla yeniden yapılandırılması ve
yapısal fonların böyle bir sisteme uygulanmasının daha yararlı sonuçlar doğuracağı
düşünülmüştür. Ayrıca, avlanma kapasitesi fazlasının ortadan kaldırılması için de önemli bir
mali destek gerekmiştir. Bu amaç çerçevesinde oluşturulan FIFG’ye 2000-2006 döneminde
tahsis edilen bütçe miktarı 3,7 milyar Euro’dur. Bu miktarın 2,6 milyar Euro’su Hedef 1
kapsamındadır.38
1.3- FIFG’nin Kullanım Alanları
FIFG iki amaç doğrultusunda kullanılmaktadır. Ekonomik ve sosyal bütünleşmenin
güçlendirilmesinde rol oynamak suretiyle, OBP’nin amaçlarına katkıda bulunmaktadır.
Balıkçılık sektörünün değişik dalları için oluşturulan çok çeşitli bütçe kalemleri yerine FIFG
oluşturulmuştur. FIFG, balıkçılık ile ilgili tüm sanayiin yeniden yapılanması için geniş
kapsamlı projelerin finanse edilmesine yardımcı olmakta ve aynı zamanda sosyal önlemleri de
kapsamaktadır. FIFG çerçevesinde alınan başlıca önlemler, Topluluk sularında avlanma
faaliyetlerini azaltmak amacı ile yabancı yatırımcılar ile ortak girişimlerde bulunulması ve
gemi sayısının azaltılmasıdır.
Balıkçılık filosunun rekabet gücü de oldukça önemli olduğu için, FIFG, gemi inşası
ve modernizasyonuna da destek sağlamaktadır. Ancak, bu durum, Çok Yıllı Yönlendirme
37 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/comm/fisheries/doc_et_publ/factsheets/facts/en/pcp5_2.htm 38 http://europa.eu.int/scadplus/leg/en/lvb/l60017.htm
33
Programının izin verdiği amaçlar çerçevesinde ve üye ülkeler ile Komisyon arasında bir
anlaşma sağlandığı takdirde gerçekleşebilmektedir.
FIFG desteği aynı zamanda, yetiştiricilik (akuakültür) sektörü ve korunmuş sahil
bölgelerinin yaratılması için de geçerli olabilmektedir. Liman faaliyetleri, işleme, pazarlama
ve teşvik faaliyetleri de bu fondan yararlanabilmektedir. Özel sektör de, üretici kuruluşları
aracılığı ile avlanma faaliyetleri ve kaynakların yönetimi ile ilgili değişik önlemler için fona
müracaat edebilmektedir. Tüm bunların yanı sıra, söz konusu fondan, işten çıkarılma için
yapılan ödemeler ve erken emekli olan balıkçıların emeklilik ödemeleri için de mali destek
sağlanmaktadır.
1993 yılında balıkçılık sektörünün değişik dallarına ilişkin bütçenin tamamı FIFG
içinde toplanmıştır. FIFG’den kaynaklanan fonlar, işini kaybeden balıkçılar için öngörülen
sosyo-ekonomik tedbirler ve PESCA olarak adlandırılan Topluluk girişimi ile bir araya
getirilmiştir. PESCA, balıkçılık ile geçinen bölgelere, Topluluğun değişik yapısal fonlarından
yararlanma olanağını sağlamıştır. Burada amaç, alternatif faaliyetler, iş ve eğitim programları
yaratılmasına ve geliştirilmesine yardım etmek suretiyle balıkçılık sektörüne olan ekonomik
bağımlılığı azaltmaktır.
1.4- FIFG’nin OBP’nin Uygulanmasındaki Rolü
AB’nin yapısal politikası, balıkçılık sektörünün bugünün ihtiyaçlarına uygun hale
getirilmesine yardımcı olmaktadır. Fonlar, balıkçılık ve yetiştiriciliğin tüm dallarındaki
projeler ile piyasa ve araştırma-geliştirme projeleri için kullanılabilmektedir. Fonlar, ayrıca,
fazla balık kapasitesinin ortadan kaldırılması ile balık filolarının modernizasyonuna olanak
sağlayacak projelerde de kullanılmaktadır. Her bir üye devlet için, hedefleri ve bu hedeflere
ulaşmayı sağlayacak yöntemleri öngören Çok Yıllı Yönlendirme Programı kapsamında
filoların yeniden yapılandırılması da planlanmaktadır.
Kaynağı deniz balıkları veya yetiştiricilik olsa da, tüm balık ve kabuklu deniz
ürünleri, pazarlanabilmeleri için, yakalanmak, temizlenmek ve işlenmek durumundadır.
İşleme; kesme, doğrama, tuzlama, kurutma, tütsüleme, pişirme, dondurma ve konserve
34
yapmayı içermektedir. Toplulukta, bu alana ilişkin yardım programları 1977 yılında
oluşturulmuştur. 1987 yılından itibaren de hijyen koşullarının gelişmesine ve işleme
fabrikalarının değişik işlemeler yapmasına olanak tanıyan yeni teknolojilerin ve yenilikçi
projelerin teşvik edilmesine büyük önem verilmiştir.39
İşleme ve pazarlamaya ilişkin Topluluk harcamaları 1993 yılında oluşturulan
Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı Fonunun sorumluluğu altına alınmıştır. İşlenmiş
balık ürünlerinin tüketimi (özellikle hazır yemek şeklinde) Toplulukta oldukça artış
göstermiştir. Yeni teknolojiler, daha katı bir şekilde uygulanan gıda hijyeni ve çevreye ilişkin
düzenlemeler iş dünyasına ciddi sorumluluklar yüklemektedir. Su ürünleri işleme sektörü son
yıllarda belirgin bir yeniden yapılanma yaşamış, üretim, %4-5 oranında artış gösterirken, iyi
işleme teçhizatı olmayan, küçük işletmelerin kapanması veya büyük işletmelerin kendi
aralarında birleşmeleri nedeniyle istihdamda daralma yaşanmıştır. Balık işleme sektörü,
arzdaki belirsizlik ve fiyatlardaki dalgalanma nedeni ile kırılgan bir yapıya sahiptir. Balık ve
kabuklu deniz ürünlerinin çeşitlerinde düzenli bir stok oluşturabilmek için, Topluluk aynı
zamanda ithalat yapmak zorundadır. İşlenmiş su ürünlerinde AB’nin ticaret açığı 3 milyon
Euro civarındadır.40 Balıkçılık sektöründe Topluluk yapısal fonlarının kullanıldığı alanlar şu
şekildedir: 41
- İşleme: Topluluk fonları, yeni yöntem ve ürünleri içeren projeleri finanse etmekte ve
mallara katma değer yaratılmasında işlevsel olabilmektedir. Destek için işlemenin aşağıdaki
dört aşaması uygun bulunmaktadır:
i) Özellikle işleme ve ambalajlama aşamalarında ürünün hijyen ve
kalitesinin geliştirilmesi,
ii) İşleme sürecinin modernizasyonu ve yeniden yapılanması,
iii) Teknolojik yenilik ve yeni ürünlerin geliştirilmesinin teşviki,
iv) İşleme sürecinde ürünün katma değerinin artırılması.
- Pazarlama: Balık piyasasının yapısı, balık mezatı, soğuk depolama faaliyetleri, toptan satış
piyasaları gibi unsurlardan oluşmaktadır. Topluluk, özellikle hijyene ilişkin düzenlemeleri
39 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği Ortak Balıkçılık Politikası ve Türkiye’nin Uyumu, İstanbul, sf.22. 40 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul, sf.13. 41 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul, sf.14.
35
geliştirmek amacı ile bu faaliyetlerin iyileştirilmesine mali olarak yardım etmektedir. Verileri
elektronik ortamda toplamada ve iletmede kullanılan teçhizat da bu destekten
yararlanmaktadır.
- Liman Faaliyetleri: Liman faaliyetlerinin, balığın avlanması, alınıp satılması ve
pazarlanmasının en uygun koşullarda yapılabilmesini sağlayacak şekilde düzenlenmesi
gerekmektedir. Buna ek olarak, gemiler, limanda bulundukları zaman içinde daha fazla
hizmete ihtiyaç duydukları için, bu ihtiyaçları karşılayacak önemli yatırımlar gerekmektedir.
- Tanıtım ve Teşvik: Fazla kullanımı olmayan veya halk tarafından çok iyi bilinmeyen balık
ve kabuklu deniz ürünlerinin tüketimini desteklemek amacı ile Topluluk, söz konusu
ürünlerin tüketimini teşvik edici faaliyetlerde bulunmaktadır. Balığın popüler bir yemek
olmadığı ülkelerde, balığın gıda olarak yararlarına dikkat çekilen kampanyalar yapılmaktadır.
Bu amaç için 1988 yılından beri Topluluğun desteği mevcuttur. Ayrıca, aynı doğrultudaki
ticaret fuarları ve sergilerinin organizasyonu, bunlara iştirak, kalite sertifikası programları ve
piyasa araştırmaları da bu destekten yararlanabilmektedir.
- Sanayinin Üstlenmiş Olduğu Faaliyetler: Balık ürünlerinin kalitesini veya kotaların
yönetimini teşvik etmek için balıkçıların kuruluşları tarafından üstlenilen faaliyetler de
Topluluk desteğinden faydalanabilmektedir.
2. İrlanda’nın FIFG Tecrübesi
İrlanda için önemli bir sektör olan balıkçılıkta istihdam edilen kişi sayısı 1998 ve
1999 yıllarında sırasıyla 17.598 ve 17.140 iken, 2000’de 17.579 olarak kaydedilmiştir.42
İrlanda’daki kayıtlı tekne sayısı ise 1999’da 1.215, 2000’de 1.196 ve 2001’de de 1.198 olarak
belirlenmiştir. Buna bağlı olarak, teknelerin toplam tonajı 1999’da 61.087, 2000’de 61.451 ve
2001’de 63.111 Groston olarak kaydedilmiştir.43 Bu veriler göstermektedir ki; FIFG’den
sağlanan kaynaklarla beraber, balıkçılık sektöründeki istihdam, filo ve kapasite kullanımı
muhafaza edilmiştir.
42 http://www.oecd.org/dataoecd/16/61/1836922.xls 43 http://www.oecd.org/dataoecd/16/61/1836922.xls
36
2.1- İrlanda’daki FIFG Mali Kontrol Yapılanması
İrlanda’da 438/200144 sayılı Komisyon Tüzüğüne uymak için oluşturduğu FIFG
mali kontrol mekanizması şu şekilde açıklanabilir:45
- Aşama 1: Son yararlanıcı gerekli işlemleri tamamlar ve ödeme taleplerini uygulayıcı ajansa
iletir. Ödeme taleplerini alan uygulayıcı ajans gerekli incelemeleri yapar ve ödemeyi yapar.
Ayrıca, FIFG harcamasına ilişkin uygulayıcı birime raporunu sunar.
- Aşama 2: Uygulayıcı birim, uygulayıcı ajanstan aldığı harcama raporunu inceler ve birer
nüsha ödeme kuruluşuna ve yönetim idaresine sunar.
- Aşama 3: İrlanda’da FIFG sorumlu ödeme kuruluşu İletişim, Deniz ve Doğal Kaynaklar
Birimidir (DCMNR). Ödeme kuruluşu, uygulayıcı birimden gelen FIFG harcama raporunu
inceler ve FIFG fonlarının akışı için ödeme uygulama formunu Avrupa Komisyonuna sunar.
- Aşama 4: Yönetim idaresi,46 FIFG harcama akışında ilerleme bilgisinin bir parçası olarak
ödeme kuruluşundan harcamayı alır. Avrupa Komisyonu, ödeme kuruluşuna FIFG
harcamasının karşılanması amacı ile FIFG fonlarını öder.
2.2- 1994-1999 Balıkçılık Operasyonel Programı
İrlanda’nın 140 milyon Euro bütçeli 1994-1999 Balıkçılık Operasyonel Programı
dahilinde dokuz tedbir yer almaktadır. Bu tedbirlerden altı tanesi FIFG, iki tanesi Avrupa
Bölgesel Kalkınma Fonu ve bir tanesi de Avrupa Sosyal Fonundan finanse edilmektedir.
FIFG tarafından finanse edilen tedbirleri şu şekilde sıralayabiliriz:47
44 http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/2001/l_063/l_06320010303en00210043.pdf 45 Daha fazla bilgi için bakınız European Union Community Support Framework For Ireland 2000-2006, İrlanda Hükümeti Finans Birimi (2001). 46 İrlanda’da FIFG yönetim idaresi İşletme, Ticaret ve İstihdam Birimidir. 47 http://www.eustructuralfunds.ie/htm/operational_prog/fisheries.htm
37
1. Balıkçılığın Düzenlenmesi: 7 milyon Euro bütçeli bu tedbir, AB’de balıkçılık hedefleri doğrultusunda kayıtlı İrlanda filosundan bazı teknelerin geri çekilmesi
amacı taşımaktadır.
2. Balıkçılık Filosunun Yenilenmesi ve Modernizasyonu: Filonun yenilenmesi ve teknelerin modernizasyonu olmak üzere iki plan kapsamında uygulanması
planlanmıştır.
3. Yetiştiricilik: Toplam 36 milyon Euro’luk bütçesinin 11 milyon Euro’luk kısmının FIFG tarafından finanse edilmesi planlanan bu tedbir, yetiştiricilik sektörünün
yeniden yapılandırılması amacını taşımaktadır.
4. Liman İnşası: 18,6 milyon toplam bütçe, yeni liman altyapısının inşası için ayrılmıştır.
5. İşleme ve Pazarlama: Bu tedbir, 31 milyon Euro’luk bütçesi ile yeni işleme tesisleri için gerekli yatırım, ekipman ve ayrıca mevcut tesislerin iyileştirilmesi için
planlanmıştır.
6. Su Ürünlerinin Promosyonu: Yurt içi ve yurt dışı piyasaların İrlanda su ürünleri için geliştirilmesi ve güçlendirilmesi bu tedbirin ana amacını teşkil etmektedir.
7. İnsan Kaynakları/Eğitim: Toplam 6,35 milyon Euro’luk bütçesinin 4,76 milyon Euro’luk kısmının Avrupa Sosyal Fonundan karşılanmasının planlandığı eğitim ve
insan kaynakları alanında balıkçılık ve yetiştiricilik sektörlerindeki istihdamı
desteklemek ve sektör çalışanlarına gerekli eğitimleri vermek amacı taşınmaktadır.
38
8. Araştırma: Bu tedbir, proje bazlı araştırmalar kanalı ile İrlanda’nın balıkçılık ve yetiştiricilik alanlarında gelişim göstermesini ve ayrıca laboratuarların
iyileştirilmesini amaçlamaktadır. 8,17 milyon Euro toplam bütçenin 6,127 milyon
Euro’su AB’den sağlanacaktır.
9. Teknik Yardım: Bu tedbir Balıkçılık Operasyonel Programındaki diğer tedbirleri
desteklemek amacı ile oluşturulmuştur.
Tablo:6- İrlanda 1994-1999 Balıkçılık Operasyonel Programı
Tedbir İrlanda
Katkısı (m €)
I
AB Katkısı
(m €)
II
Diğer Katkılar
(m €)
III
Toplam
(m €)
IV=I+II+III
1. Balıkçılığın
Düzenlenmesi
0,64 1,92 0,02 2,58
2. Balıkçılık Filosunun
Yenilenmesi ve
Modernizasyonu
7,58 15,71 37,24 60,53
3. Yetiştiricilik 2,33 14,27 22,1 38,70
5. İşleme ve Pazarlama 1,76 13,44 18,7 33,90
6. Su Ürünlerinin
Promosyonu
0,85 2,53 3,38
7. İnsan Kaynakları/Eğitim 2,22 6,65 8,87
8. Araştırma 2,61 7,85 10,46
9. Teknik Yardım 0,30 0,89 1,19
TOPLAM 25,38 81,56 78,06 185,00
KAYNAK: Programmation financiére:récapitulation pour chaque état membre.
39
2.3- 2000-2006 Operasyonel Programları Kapsamında FIFG
İrlanda’da, 2000-2006 dönemi yedi operasyonel programından biri olan “üretim
sektörü operasyonel programına” ilişkin tüm bilgilerin koordinasyonunu İşletme, Ticaret ve
İstihdam Birimi yapmaktadır.48 Balıkçılık, üretim sektörü operasyonel programı altında bir
alt-program olarak yer almaktadır. Bu alt-program kapsamında aşağıda sıralanan tedbirler
kısmen FIFG tarafından finanse edilmektedir:49
1. Balıkçılığın İyileştirilmesi: Filodan kayıtlı bazı tekneleri kayıt dışına çıkarılması amacı ile planlanan bu tedbir için ayrılan bütçe 6,5 milyon Euro’dur.
2. Balıkçılığın Geliştirilmesi İçin Destekleyici Önlemler: 26,8 milyon Euro bütçeli söz konusu tedbir altında balıkçılık sektörü kalite geliştirme programları için
kullanılmaktadır.
3. Balıkçılık Filosunun Yenilenmesi ve Modernizasyonu: Bu tedbir kapsamında güvenlik ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi konularındaki projelere destek
verilerek filonun modernize edilmesi ve geliştirilmesi amaçlanmaktadır ve ayrılan
bütçe 126,6 milyon Euro’dur.
2000-2006 Üretim Sektörü Operasyonel Programının Değerlendirme Raporunda
belirtildiği üzere, alt-programlardan olan balıkçılık altındaki tedbirler ulusal ekonominin
gelişimine önemli bir katkıda bulunmamaktadır.50 Balıkçılık sektörü hızlı bir gelişim
göstermemekle beraber, sektörün belirli yerel bölgelerde yoğunlaşmış olması, ilgili tedbirlerin
sadece balıkçılığa değil kırsal kalkınma ve bölgesel gelişime de katkıda bulunmasını
sağlamaktadır.
48 İrlanda Hükümeti Finans Birimi, (2001), European Union Community Support Framework For Ireland 2000-2006, sf. 116. 49 http://www.ndp.ie/newndp/displayer?page=fund_bws3_tmp&relat=fund_tmp_23163 50 Daha fazla bilgi için bakınız İrlanda Ulusal Kalkınma Planı ve 2000-2006 Topluluk Destek Çerçevesi Ara Değerlendirme Raporu, 2003.
40
SONUÇ
OTP ve OBP içinde FEOGA ve FIFG’nin sahip oldukları önemli rol, bu fonların
daha ayrıntılı olarak ele alınması gerektiğini göz önüne sermektedir. Bu nedenle, bu konuları
ele alan bu çalışmada ana olarak FEOGA ve FIFG fonlarını ayrıntıları ile detaylı bir şekilde
açıklamak hedeflenmiştir. Söz konusu fonlar açıklanırken, bütçesel büyüklükleri, kullanım
alanları, gerektirdikleri idari yapılanma ve finansal büyüklükleri gibi unsurlar aydınlatılarak
daha açık bir şekilde ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Fonların ülkelere net olarak ne katkıda bulunduklarının daha açık olarak belirtilmesi
için İrlanda örnek ülke olarak alınmıştır. İrlanda AB yapısal fonlarından yararlandığı sürede
giderek hedef alanlarını daraltarak dikkatini daha öncelikli ihtiyaçlara yöneltmiştir. Bu
yoğunlaşmış yaklaşım ve artan ihtiyaç, Fonların daha verimli kullanılmasını da sağlamıştır.
AB fonları sayesinde ekonomik ve sosyal alanda çok büyük atılım göstermesi sebebi ile örnek
ülke olarak tercih edilen İrlanda’nın FEOGA ve FIFG’den elde ettikleri ayrıntıları ile ortaya
konmuştur. İrlanda’nın bu fonların idaresi için oluşturduğu yapılanmaya da yer verilmiştir.
Bu çalışma, AB’nin ekonomik ve sosyal alanlardaki işleyişinde çok önemli yere
sahip yapısal fonlardan FEOGA ile FIFG hakkında ileride yapılacak çalışmalar için bir
kaynak olma amacı taşımaktadır. Ayrıca, İrlanda’nın FEOGA ve FIFG’den elde ettiği
kazanımlar ve tecrübelere dair ayrıntılı incelemelerin yapıldığı bölümler, bu ülkeye ilişkin
yapılacak daha sonraki çalışmalar için bir referans kaynak olabilecektir.
Bu çalışmada ele alınan İrlanda örneği, her ne kadar İrlanda nüfus ve yüzölçümü ile
ülkemizden oldukça farklı olsa da, FEOGA ve FIFG’ye yönelik yapılanma konusunda
ülkemiz için örnek teşkil etmektedir. İhtiyaç analizlerinin büyük özen içinde yapıldığı ve
fonların bu analiz sonuçları doğrultusunda en rasyonel şekilde kullanıldığı İrlanda, AB süreci
içindeki ülkemiz için deneyimlerinden yararlanmak bakımından çok uygun bir model olarak
değerlendirilebilir. Ülkemiz için yararlanılmaya başlandığı andan itibaren büyük faydalar
sağlayacağı çok açık olan FEOGA ve FIFG’e yönelik gerekli çalışmaların büyük bir süratle
devam ettirilmesi çok büyük önem taşımaktadır.
41
KAYNAKÇA
Kitaplar:
Agrisystems Limited, (2002), Su Ürünleri Mevzuatının AB Müktesebatına Yasal Uyumundan
Sorumlu Türk Otoritelere Destek Projesi 3. nolu Raporu:AB Ortak Balıkçılık Politikasına
Genel Bakış.
Avrupa Komisyonu, (2001), European Success Story, Belçika.
Avrupa Komisyonu Tarım Genel Müdürlüğü, (2003), Agriculture In The European Union-
Statistical And Economic Information 2002, Belçika.
Avrupa Komisyonu, (2003), Overview Of The Implementation Of Rural Development Policy
2000-2006, Almanya.
Avrupa Komisyonu, (2003), Rural Development In The European Union, Almanya.
Avrupa Komisyonu, (2003), Rural Development Programmes 2000-2006-Country Profile
Ireland, Almanya.
İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliğinin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul.
İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliğinin Ortak Balıkçılık Politikası ve Türkiye’nin
Uyumu, İstanbul.
İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliğinin Ortak Tarım Politikası, İstanbul.
İktisadi Kalkınma Vakfı, (2001), Avrupa Birliğinin Ortak Tarım Politikası ve Türkiye’nin
Uyumu, İstanbul.
İrlanda Bilgi Ofisi, (2004), Guide To The Implementation And Administration Of EU
Structural And Cohesion Funds In Ireland, İrlanda.
42
İrlanda Hükümeti Finans Birimi, (2001), European Union Community Support Framework
For Ireland 2000-2006, İrlanda.
İrlanda Hükümeti Finans Birimi, (2003), The Mid-Term Evaluation Of The National
Development Plan And Community Support Framework For Ireland 2000 To 2006.
İnternet Siteleri:
http://www.europa.eu.int/comm/agriculture/fin/index_en.htm
http://europa.eu.int/comm/budget/pdf/financialfrwk/perspfin/tbl20002006eur15_en.pdf
http://europa.eu.int/comm/eurostat/newcronos/queen/display.do?screen=detail&language=en
&product=THEME3&root=THEME3_copy_491347045042/yearlies_copy_146416886787/cc
_copy_767972116772/ccb_copy_933353769791/ccb20240_copy_135388270870
http://europa.eu.int/comm/eurostat/newcronos/queen/display.do?screen=detail&language=en
&product=THEME3&root=THEME3_copy_491347045042/yearlies_copy_146416886787/cc
_copy_767972116772/ccb_copy_933353769791/ccb10512_copy_525680497586
http://europa.eu.int/eur-lex/budget/data/D2003_v1/EN/AP2000181_frm.htm
http://europa.eu.int/eur-lex/en/consleg/pdf/1999/en_1