AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ±k Tezleri/ahmet_atay.pdf · 2011. 1. 26. · avrupa...

AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ

AVRUPA TARIMSAL YÖNLENDİRME VE GARANTİ FONU VE

BALIKÇILIĞIN YÖNLENDİRİLMESİ MALİ ARACININ HEDEF,

KAPSAM VE YÖNTEMLERİNİN İRLANDA ÖRNEĞİ

ÇERÇEVESİNDE İNCELENMESİ

Uzmanlık Tezi

AHMET ATAY

TARIM VE BALIKÇILIK DAİRESİ

MAYIS 2004

ANKARA

i

ÖZET

Bu çalışmanın amacı, Avrupa Birliğinin ekonomik ve sosyal alanlardaki işleyişinde

çok önemli yere sahip yapısal fonlardan Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu ile

Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracını ayrıntıları ile ortaya koymaktır.

Söz konusu fonlar, ortaya çıkış nedenleri, kullanım alanları, gerektirdikleri idari

yapılanma ve finansal büyüklükleri açısından Topluluk içinde büyük önem taşımaktadır.

Fonların, üye ülkelere net olarak ne katkıda bulunduklarının daha açık olarak

belirtilmesi bakımından İrlanda iyi bir örnektir. Avrupa Birliği fonları sayesinde ekonomik ve

sosyal alanda çok büyük atılım göstermesi sebebi ile İrlanda’nın, Avrupa Tarımsal

Yönlendirme ve Garanti Fonu ile Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracından elde

ettiklerinin ve bu fonların idaresi için oluşturduğu idari yapılanmanın ayrıntıları ile ortaya

konması, bu fonları üyelik sonrası kullanabilecek Türkiye için yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Avrupa Birliği, Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu,

Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı

ii

ABSTRACT

The aim of this study is putting forward the European Agricultural Guidance and

Guarantee Fund and Financial Instrument For Fisheries Guidance of the structural funds

which have a significant role in the functioning of European union in economic and social

areas.

The funds in question have great importance in the Community concerning their

arising reasons, fields of use, administrative structure required and financial amounts.

Ireland constitutes a good example for the purpose of further clarifying the extent of

the net contributions of the funds to the Member States. A detailed analysis of the benefits

gained by Ireland from European Agricultural Guidance and Guarantee Fund and Financial

Instrument For Fisheries Guidance as well as the administrative structure formed by it for the

management of these funds will be fruitful for Turkey, which will be able to make use of the

above-mentioned funds following the accession, due to the significant development in

economic and social areas Ireland has achieved through the European Union funds.

Key Words: European Union, European Agricultural Guidance And Guarantee Fund,

Financial Instrument For Fisheries Guidance

iii

İÇİNDEKİLER

SAYFA

GİRİŞ 1

BÖLÜM:I- AVRUPA TARIMSAL YÖNLENDİRME VE GARANTİ FONU

VE İRLANDA 5

1. Avrupa Tarımsal Yönlendirme Ve Garanti Fonu 5

1.1 FEOGA’nın Tanımı 5

1.2 FEOGA’nın Topluluk Bütçesi İçindeki Önemi 6

1.3 FEOGA Garanti Bölümü 9

1.4 FEOGA Yönlendirme Bölümü 10

1.5 FEOGA’den Yararlanmak için Gerekli İdari Yapılanma 10

1.6 FEOGA’nın İşleyişi 12

1.7 FEOGA’nın Finanse Ettiği Uygulama ve Tedbirler 13

1.8 FEOGA’nın Yararlanıcıları 15

2. İrlanda’nın FEOGA Tecrübesi 15

2.1 İrlanda’nın FEOGA’dan Yararlanmaya Yönelik İdari

Yapılanması 16

2.2 İrlanda’ya Sağlanan AB Yapısal Fon Desteği 16

2.3 İrlanda’ya FEOGA Yönlendirme Bölümünden Sağlanan

Kaynak 18

2.4 İrlanda’ya FEOGA Garanti Bölümünden Sağlanan Kaynak 20

2.5 FEOGA’nın İrlanda Bütçesine Katkısı 27

BÖLÜM:II- BALIKÇILIĞIN YÖNLENDİRİLMESİ MALİ ARACI VE

İRLANDA 31

1. Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı 31

1.1 FIFG’nin Tanımı 31

1.2 FIFG’nin Amacı 32

1.3 FIFG’nin Kullanım Alanları 32

1.4 FIFG’nin OBP’nin Uygulanmasındaki Rolü 33

2. İrlanda’nın FIFG Tecrübesi 35

iv

2.1 İrlanda’daki FIFG Mali Kontrol Yapılanması 36

2.2 1994-1999 Balıkçılık Operasyonel Programı 36

2.3 2000-2006 Operasyonel Programları Kapsamında FIFG 39

SONUÇ 40

KAYNAKÇA 41

EKLER 45

EK 1: Kategori Bazında İrlanda’nın FEOGA Garanti Bölümü

Ödemeleri 1986-2002 46

EK 2: Sektör Bazında İrlanda FEOGA Garanti Bölümü Ödemeleri 1973-

2002 73

EK 3: Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri

1973-2002 76

EK 4: İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümü Gelirleri

1973-2002 108

v

TABLOLAR LİSTESİ SAYFA

Tablo 1. AB Finansal Perspektifi 6

Tablo 2. İrlanda’nın Yapısal Fonlardan Sağladığı Gelirler 16

Tablo 3. İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümü Gelirleri 1973-2002 18

Tablo 4. Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri 1973-2002 20

Tablo 5. Net Bütçe Etkisi (m €) 1973-2002 27

Tablo 6. İrlanda 1994-1999 Balıkçılık Operasyonel Programı 47

vi

KISALTMALAR

AB: Avrupa Birliği

DAFRD: İrlanda Tarım, Gıda ve Kırsal Kalkınma Birimi

DCMNR: İrlanda İletişim, Deniz ve Doğal Kaynaklar Birimi

FEOGA: Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu

FIFG: Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı

GSMH: Gayri Safi Milli Hasıla

GSYİH: Gayri Safi Yurt İçi Hasıla

IACS: Entegre İdare ve Kontrol Sistemi

MCA: Telafi Edici Tutar

OBP: Ortak Balıkçılık Politikası

OTP: Ortak Tarım Politikası

GİRİŞ

Avrupa Birliği (AB) siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda gösterdiği faaliyetlerin

bazılarını, geliştirdiği ortak politikalar çerçevesinde yürütmektedir. AB’de ortak politikalar,

ortaya koydukları ilke, mevzuat ve kurallar ile, üye ülkeler arasında uygulamadan doğacak

farklılıkları ortadan kaldırmakta, böylece “ortak” politika ile düzenlenmiş alanlardaki kurallar,

tüm üye ülkelerde uyumlu hale gelmektedir. Müktesebat konu başlıkları arasında yer alan ve

tam üyelikle birlikte Türkiye’nin de benimseyeceği bu politikalar, müzakere sürecinde

Türkiye-AB ilişkilerinin en ağırlıklı gündemini oluşturacaktır. Bunun temel sebebi,

müktesebat uyumunun, AB’nin işleyişine yönelik bütün bir sistematiğe uyum sağlanmasını

gerektirmesi nedeni ile, ülkemizdeki tüm koşulların yeniden şekillendirilmesini zorunlu hale

getirmesidir.

Bu ortak politikalar arasında Ortak Tarım Politikası (OTP) ve Ortak Balıkçılık

Politikası (OBP) yer almaktadır. Roma Antlaşması1 ile oluşturulan OTP’nin amaçları şu

şekilde sıralanabilir:2

• Teknik ilerlemeyi teşvik ederek ve tarımsal üretimin rasyonel gelişimi ile üretim faktörlerinin -özellikle emeğin- optimum kullanımını sağlayarak tarımsal verimliliği

artırmak;

• Özellikle tarımdan elde edilen kişisel gelirleri artırarak tarım kesimi için adil bir hayat standardı sağlamak;

• Piyasaları dengelemek (stabilize etmek);

• Arzın teminini sağlamak;

• Arzın tüketiciye makul fiyatta ulaşmasını garanti etmek;

OTP üç ilke üzerinde inşa edilmiştir:3

• Ortak pazar,

1 Daha fazla bilgi için bakınız http://www.euturkey.org.tr/abportal/uploads/files/at.pdf 2 http://www.agriculture.gov.ie/index.jsp?file=cap/cap_doc.xml 3 http://www.agriculture.gov.ie/index.jsp?file=cap/cap_doc.xml

2

• Topluluk tercihi,

• Ortak finansman.

OTP finansmanı, AB bütçesinin bir parçası olan Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve

Garanti Fonu (FEOGA/European Agricultural Guidance and Guarantee Fund-EAGGF)

tarafından karşılanmaktadır. FEOGA’nın Yönlendirme Bölümü yapısal gelişime ilişkin

tedbirlerin kısmi finansmanını sağlarken, Garanti Bölümü piyasa destekleri ve doğrudan

ödemelerin tamamen finanse edilmesi ile tarımsal-çevre gelişimi gibi belirli kırsal kalkınma

tedbirlerinin kısmi finansmanı için kullanılmaktadır.

OTP kurulduğu zaman temel olarak, arz yetersizliği olduğu zaman gıda arzını

dengeleyecek dünya piyasa fiyatları üzerindeki fiyatlara dayanmakta idi. Sonraki yıllarda,

teknolojik atılımlarla birlikte bu yaklaşım, birçok üründe üretim fazlasının ortaya çıkmasına

neden olmuştur. Bu üretim fazlalıklarının maliyeti, dış ticaret ortamı, gıda güvenliği ve

hayvan refahı ile çevresel konulara giderek artan ilgi art arda gelen reformlara sebep

olmuştur. 1980’lerde bu reformlar belirli sektörleri hedeflemiş, daha sonraki reformlar ise

daha geniş kapsamlı olmuştur.

1992 yılındaki Mac Sharry reformu4 ile piyasa desteğinden çiftçilere doğrudan

ödemeye geçilmiş ve bazı çevresel tedbirler yürürlüğe konmuştur.

Kasım 1997’de Tarım Bakanları Konseyi Avrupa tarım modelini, “kırsal bölgeye

önem veren, doğayı koruyan, kırsal hayatın canlılığına katkıda bulunan, tüketici taleplerine

cevap veren, çevreyi koruyan, hayvan refahına özen gösteren ve böylelikle çok fonksiyonlu

bir role sahip olan bir model” olarak tanımlamıştır. Bu model Aralık 1997’de Avrupa Birliği

Konseyi tarafından onaylanmıştır.

“Gündem 2000”5 olarak adlandırılan ve Avrupa Birliği Konseyince Mart 1999’da

son şekli verilen ikinci reform, Avrupa tarım modeline dayanmaktadır. Gündem 2000 ile

beraber piyasa desteklerinden doğrudan ödemelere önemli bir geçiş gerçekleşmiştir. Ayrıca,

Gündem 2000’de gıda güvenliği ve çevre konularına daha yoğun önem verilmiş ve 2000-2006

dönemi için geçerli tarım bütçesi belirlenmiştir. 2002’de Avrupa Birliği Konseyi 15 AB üyesi

4 Daha fazla bilgi için bakınız http://www.deltur.cec.eu.int/abtarim.rtf 5 Daha fazla bilgi için bakınız http://www.deltur.cec.eu.int/abtarim.rtf

3

ve Mayıs 2004’te yeni üye olan 10 ülkeye 2007-2013 döneminde uygulanacak tarım

harcamaları sınırlarını belirlemiştir.

Gündem 2000 kırsal kalkınma açısından büyük önem taşımaktadır. Gündem 2000,

kırsal kalkınma politikasını AB’nin tüm kırsal alanlarında uygulanabilir hale getirmiş6 ve

daha önceki dokuz finansal aracı 1257/1999 sayılı AB Konsey Tüzüğü7 ile tek bir yasal

çerçeve içinde toplamıştır. Ayrıca, bu reform ile kırsal kalkınmaya ayrılan kaynaklar

artırılmıştır.

2002’de Gündem 2000’nin Ara Dönem Gözden Geçirilmesi başlamıştır. Haziran

2003’te sona eren gözden geçirme, hayvan üretimi, süt üretimi ve ekilebilir ürünler için

doğrudan ödemeleri, üretimden bağımsız hale getiren (decoupling) temel bir değişiklik

getirmiştir.

Gündem 2000 reformu, bütün kırsal alanların ekonomik ve sosyal durumunu

iyileştirme amacı ile kırsal kalkınmayı OTP’nin ikinci sütunu olarak belirlemiştir.8 Böylelikle

tüm yapısal tedbirler tek bir programlama çerçevesinde birleştirilmiştir. Kırsal kalkınma

programları çiftlik işletmelerine yatırım, genç çiftçileri destek, eğitim, erken emeklilik, az

tercih edilen ve çevresel hassasiyeti olan alanlarda telafi edici ödemeler, diğer tarımsal-çevre

tedbirleri, ormanlaştırma, talep edilen standartları (çevre, halk, hayvan ve bitki sağlığı, hayvan

refahı ve mesleki güvenlik) karşılama ve gıda kalitesini geliştirmek için tedbirleri

içermektedir.

Bu bağlamda OTP ve OBP çok büyük önem taşımaktadır. OTP, hem tarımın son

derece hayati bir işlev olan beslenme ile doğrudan bağlantılı olması, hem de AB bütçesinin en

büyük kısmının OTP’ye ayrılması nedeni ile ayrı bir önem taşımaktadır. AB, en eski ve en

karmaşık politikası olan OTP ile, Birlik içindeki olası gıda yetersizliklerinin önüne geçmeyi,

verimli, sağlıklı ve çevre dostu bir üretim altyapısına kavuşmayı ve AB’nin gıda alanındaki

dışa bağımlılığını ortadan kaldırmayı hedeflemektedir.

6 Avrupa Komisyonu, (2003), Rural Development In The European Union, Almanya, sf.4. 7 http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/1999/l_160/l_16019990626en00800102.pdf 8 OTP’nin Gündem 2000 ile oluşturulan iki sütunu vardır. Birincisi piyasa politikası, ikincisi kırsal kalkınma politikasıdır.

4

OBP ise ekonomik, sosyal ve çevresel boyutları ile öne çıkmaktadır. Amaç, bir

yandan, sınır tanımayan, hareketli ve giderek azalan, kıymetli bir doğal besin kaynağı olan

deniz ürünleri türlerinin devamını sağlamak, bir yandan da balıkçılık sektörünü muhafaza

ederek geliştirmektir. Bununla beraber, tüketicinin söz konusu ürünlere makul fiyatlarla

ulaşması ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerin en aza indirilmesi de hedeflenmektedir.

AB’nin bu ortak politikalarının uygulanmasında ortaya çıkan finansman ihtiyacını

çözmek için Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu (EAGGF) ve Balıkçılığın

Yönlendirilmesi Mali Aracı (Financial Instrument for Fisheries Guidance-FIFG)

geliştirilmiştir. Bu çalışmanın esas amacı, OTP ve OBP için hayati önem taşıyan FEOGA ve

FIFG’yi ayrıntıları ile irdeleyip AB kaynaklarından sağladığı katkılarla ekonomik ve sosyal

alanlarda çok büyük gelişim göstermiş bir ülke olan İrlanda’nın bu fonlardan nasıl ve ne kadar

yararlandığını ortaya koymaktır.

Bu konunun seçilmesindeki asıl neden, tarım ve balıkçılığın hem AB içindeki büyük

önemi ve hem de ülkemiz için taşıdığı hayati roldür. Türkiye için en önemli geçim

kaynaklarından olan tarım ve balıkçılık alanındaki bu fonlar, ülkemiz AB’ye tam üye

olduktan sonra çok büyük kazanımlar sağlayacaktır. Söz konusu fonlardan yararlanan örnek

ülke olarak İrlanda’nın tercih edilmesi ise, İrlanda’nın AB üyeliği ile birlikte yararlanmaya

başladığı yapısal fonlardan9 olan FEOGA ve FIFG’den önemli fayda sağladığı ve bu sayede

önemli kalkınma hamleleri atmış olduğu gerçeğidir.

Bu tezin hazırlanması sırasında karşılaşılan ana güçlük, konu çok spesifik

sayılabileceği için İngilizce ve Türkçe çok fazla kaynağın bulunmayışı olmuştur. Yazılı

kaynaklardaki bilgilerin çoğunun birbirinin aynı ya da çok benzeri olması da büyük sorun

teşkil etmiştir. Tezin yazımında bu nedenlerle İnternet araştırmaları sonucunda ulaşılan

kaynaklardan çok fazla yararlanılmıştır. Özellikle İrlanda ile ilgili yazılı kaynak yoksunluğu,

ayrıca İnternet sitelerinde İrlanda’ya ilişkin istenilen bilgilere ulaşılamaması nedeni ile bu

bilgilerin çoğu İrlanda yetkili kurumlarındaki meslektaşlarımız ile temas kurularak elde

edilmiştir.

9 AB’de dört tane yapısal fon bulunmaktadır. FEOGA ve FIFG dışındaki fonlar, Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ERDF) ve Avrupa Sosyal Fonudur (ESF). Bu fonlar hakkında daha ayrıntılı bilgi için bakınız http://www.europa.eu.int/comm/regional_policy/index_en.htm.

5

BÖLÜM:I- AVRUPA TARIMSAL YÖNLENDİRME VE GARANTİ FONU VE

İRLANDA

1- Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu

1.1- FEOGA’nın Tanımı

Avrupa Birliğine üye ülkelerin OTP’yi benimsemesi, bu politikanın finansmanının

da ortak olarak sağlanması gerektiği fikrini beraberinde getirmiştir. Bu amaca yönelik olarak,

sadece OTP uygulamalarının finansmanını karşılayacak özel bir fon oluşturulmasına Roma

Antlaşması ile karar verilmiştir.10 “Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu

(FEOGA)” Topluluk genel bütçesi prosedürüne göre bu doğrultuda oluşturulmuştur.

1962’de 25/196211 sayılı Tüzük ile kurulmuş olan fon, OTP’nin finansal aracı olup,

tarım piyasasının desteklenmesi ve kırsal sektörün kalkınmasına yardımcı olmak üzere

tasarlanmıştır. FEOGA, Avrupa Birliğinde bulunan dört yapısal fondan birini teşkil etmekte

ve toplam genel bütçenin yarısını tüketmektedir.12

Fonun Garanti Bölümü, tarımsal piyasa düzenleri harcamalarını ve piyasa

desteklemelerine eşlik eden kırsal kalkınma tedbirleri ile beraber Hedef 113 kapsamında yer

alan bölgelerin dışında kalan kırsal tedbirler, bazı hayvan sağlığı harcamalarını ve OTP ile

ilgili bilgi iletişim tedbirlerinin finansmanında kullanılmaktadır. Diğer bir deyişle, OTP’nin

fiyat ve piyasa mekanizmalarıyla bağlantılı tüm giderler bu bölümden karşılanmaktadır.

Ayrıca telafi edici tutarlar (MCA’s)14 da 1993 yılında yürürlükten kaldırılana kadar bu

10 http://www.europa.eu.int/comm/agriculture/fin/index_en.htm 11http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=EN&numdoc=31962R0025&model=guichett. Bu mevzuat daha sonra 728/70 sayılı Tüzük ile değiştirilmiştir. 728/70 sayılı Tüzük için http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=EN&numdoc=31970R0728&model=guichett 12 http://europa.eu.int/scadplus/leg/en/lvb/l60024.htm 13 Hedef 1: “Kalkınmakta geri kalmış olan bölgelerdeki yapısal uyumu ve gelişmeyi teşvik etmek.” olarak tanımlanmıştır. Hedef 1 bölgeleri sağlanan destekler açısından en cazip bölgelerdir. Hedef 1 kapsamında yer alan bölgeler, Avrupa Komisyonu tarafından, kişi başı GSYİH’si AB ortalamasının %75’inden az olan bölgeler kriterine göre belirlenmektedir. 14 Telafi Edici Tutar (Monetary Compensatory Amount-MCA), Ortak Tarım Politikasına konu olan mallara üye ülkeler arasındaki para dalgalanmalarını telafi etmek için uygulanan vergidir.

6

bölümün kapsamında yer almakta idi. Yönlendirme Bölümü ise Garanti Bölümünün kapsamı

dışında kalan kırsal kalkınma tedbirlerinin finansmanında kullanılmaktadır.

Fonun yönetimi, FEOGA Komitesi içinde ortak çalışma yürüten Komisyon ve üye

ülkeler tarafından yapılmaktadır. Fon Komitesi, üye ülkeler ve Komisyon temsilcilerinden

oluşmaktadır.

1.2- FEOGA’nın Topluluk Bütçesi İçindeki Önemi,

Tarımın AB bütçesi içindeki önemi çok büyüktür. 2000-2006 dönemi için AB bütçe

harcamalarının %40-45’i tarım alanına yapılmaktadır: (Bakınız Tablo:1)

Tablo:1- AB Finansal Perspektifi 2000-2006

(milyon Euro) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

1.Tarım 40.920 42.800 43.900 43.770 42.760 41.930 41.660

OTP harcaması

(kırsal kalkınma

hariç)

36.620 38.480 39.570 39.430 38.410 37.570 37.290

Kırsal kalkınma

ve eşlik eden

tedbirler

4.300 4.320 4.330 4.340 4.350 4.360 4.370

2.Yapısal

İşlemler 32.045 31.455 30.865 30.285 29.595 29.595 29.170

Yapısal fonlar 29.430 28.840 28.250 27.670 27.080 27.080 26.660

KAYNAK:

http://europa.eu.int/comm/budget/pdf/financialfrwk/perspfin/tbl20002006eur15_en.pdf

7

Tablo:1- AB Finansal Perspektifi 2000-2006 (devam)

Uyum fonu 2.615 2.615 2.615 2.615 2.515 2.515 2.510

3.İç Politikalar 5.930 6.040 6.150 6.260 6.370 6.480 6.600

4.Dış Eylem 4.550 4.560 4.570 4.580 4.590 4.600 4.610

5.İdare 4.560 4.600 4.700 4.800 4.900 5.000 5.100

6.Rezervler 900 900 650 400 400 400 400

Para rezervi 500 500 250

Acil yardım

rezervi 200 200 200 200 200

200 200

Borç garanti

rezervi 200 200 200 200 200

200 200

7.Katılım Öncesi

Yardım 3.120 3.120 3.120 3.120 3.120

3.120 3.120

Tarım 520 520 520 520 520 520 520

Katılım öncesi

yapısal araç 1.040 1.040 1.040 1.040 1.040

1.040 1.040

PHARE 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560

Taahhütlerin

Tahsisatı

(Toplam) 92.025 93.475 93.955 93.215 91.735

91.125 90.660

Ödemelerin

Tahsisatı

(Toplam) 89.600 91.110 94.220 94.880 91.910

90.160 89.620

Ödemelerin

Tahsisatının

GSMH’deki

payı-% olarak 1,13% 1,12% 1,13% 1,11% 1,05%

1.00% 0,97%

Katılım İçin

Uygun Olanlar

(ödemelerin

tahsisatı) 4.140 6.710 8.890

11.440 14.220

Tarım 1.600 2.030 2.450 2.930 3.400

8

Tablo:1- AB Finansal Perspektifi 2000-2006 (devam)

Diğer giderler 2.540 4.680 6.440 8.510 10.820

Ödemelerin

Tahsisatı (Genel

Tavan) 89.600 91.110 98.360 101.590 100.800

101.600 103.840

Ödemelerin

Tahsisatının

GSMH’deki

payı-% olarak

(Tavan) 1,13% 1,12% 1,18% 1,19% 1,15%

1,13% 1,13%

Öngörülmeyen

giderler sınırı 0,14% 0,15% 0,09% 0,08% 0,12%

0,14% 0,14%

Öz kaynaklar

tavanı

(GSMH’deki

payı-% olarak) 1,27% 1,27% 1,27% 1,27% 1,27%

1,27% 1,27%

Tablo:1’de görüldüğü üzere, tarım harcamaları AB bütçesi içinde çok büyük bir pay

teşkil etmektedir. Topluluğun 2000-2006 dönemlerini kapsayan bütçesinde FEOGA için

ayrılan payın %95’i Garanti Bölümü, geriye kalan %5’lik kısım da Yönlendirme Bölümü

içindir. FEOGA toplam bütçesi, 2000-2006 dönemi için yıllık ortalama 43,39 milyar Euro

olarak belirlenmiştir.15

FEOGA, Topluluk genel bütçesinin bir parçası olmasından dolayı mali anlamda

özerk bir fon değildir. Dolayısıyla Topluluğun genel bütçe prosedürü, bu fonun

finansmanında da geçerlidir. Topluluğun kurulmasından 1970 yılına kadar Topluluk bütçesi,

uluslararası örgütlerde olduğu gibi, üyelerin mali katkılarından meydana gelmekte idi. 1970

yılında oluşturulan ‘öz kaynaklar sistemi’ ile Topluluk, mali özerkliğe kavuşturulmuştur.

Topluluk bütçesinin tamamının öz kaynaklardan karşılanması ise 1978 yılından itibaren

mümkün olabilmiştir.

15 http://europa.eu.int/scadplus/leg/en/lvb/l60024.htm

9

FEOGA, kurulduğundan bu yana Topluluk bütçesinden en fazla pay ayrılan fondur.

Oluşturulduğu ilk yıllarda Topluluk bütçesinin %90’ını teşkil eden FEOGA’nın payı yıllar

içinde azalma eğilimi göstermiş ve 2003 bütçesinde FEOGA’nın Garanti Bölümü için

%44,9’luk bir düzeye inmiştir.16 FEOGA’nın Yönlendirme Bölümü ise AB Yapısal Fonları

çerçevesinde değerlendirilmektedir. FEOGA’nın bütçe payının önemli ölçüde azalmasında

çeşitli etkenlerin rolü olmuştur. Topluluk, ilk kurulduğu dönemden bu yana geçen sürede

sanayi, ticaret ve çevre gibi alanlarda ortak politikalar belirlemiştir. Bu nedenle Topluluk

bütçesinde pay ayrılması gereken alanların sayısı ve çeşidi artmıştır. Bunun yanında OTP’nin

yeniden yapılandırılmasına yönelik reform çalışmaları da FEOGA’nın bütçe payının

azalmasında önemli rol oynamıştır.

FEOGA’ya AB bütçesinden ayrılan payın zamanla azalmasına rağmen bu oranın

halen bütçenin yaklaşık yarısı seviyesinde olması, OTP’nin Topluluk bütçesindeki en büyük

ve önemli kalem olmaya devam ettiğini göstermektedir. Üstelik 2003 yılı bütçesinin

gelirlerinin yalnızca %1,5’inin tarım kaynaklı olması da Topluluk bütçesinin belirlenmesi

sürecinde FEOGA ve OTP ile ilgili yaşanan yoğun tartışmaların nedenini açıklamaktadır.17

1.3- FEOGA Garanti Bölümü

FEOGA Garanti Bölümüne 2003 yılı bütçesinden ayrılan miktar 44.780 milyon

Euro düzeyindedir.18 Bu rakam, AB ülkelerinin toplam gayri safi yurtiçi hasılalarının %0,5’i

gibi bir oranı ifade etmektedir. FEOGA’nın çok büyük bir bölümünü oluşturan Garanti

Bölümü, Ortak Piyasa Düzenleri çerçevesinde fiyat ve piyasa mekanizmalarının uygulanması

ile ilgili tüm zorunlu harcamaların finansmanında kullanılmaktadır. Garanti Bölümü 1992

yılına dek büyük çoğunluğu müdahale alımları, stoklama giderleri ve ihracat iadeleri gibi

yollarla ürünlere fiyat desteği sağlanmasında kullanılıyordu. Ancak 1992 yılında

gerçekleştirilen Mac Sharry reformları ile fiyat desteği sağlamaya yönelik önlemlerin payı

azaltılarak bunun yerine üreticilere yapılan doğrudan ödemelerin Garanti Bölümü içindeki

oranı artırılmıştır.

16 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası, İstanbul, sf.10. 17 http://europa.eu.int/eur-lex/budget/data/D2003_v1/EN/AP2000181_frm.htm 18 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası, İstanbul, sf.11.

10

1.4- FEOGA Yönlendirme Bölümü

FEOGA bütçesinin küçük bir kısmını oluşturan Yönlendirme Bölümü için 2003

yılında ayrılan miktar 3.122 milyon Euro’dur.19 Bu fon, kırsal kalkınma tedbirlerinin

finansmanında ve tarım sektöründe yapısal politikalara ilişkin önlemlerde kullanılmaktadır.

Bu önlemler, tarımsal mekanizmaların iyileştirilmesi için yatırım, altyapı ve eğitim gibi

alanlardaki projeleri içermektedir.

1.5- FEOGA’dan Yararlanmak için Gerekli İdari Yapılanma

Üye ülkeler, fondan yararlanabilmek için para akışından sorumlu olacak kurum ve

otoriteleri belirlemek zorundadırlar. FEOGA Garanti Bölümü için ülkelerinde onaylanmış ve

birçok güvenceye sahip olan Ödeme Ajansları oluşturmaktadırlar. Ödeme Ajansları şu

konularda güvence sağlamakla yükümlüdür:

- Başvuruların kabul edilebilirliği ve ödeme öncesi ilgili Topluluk mevzuatına

uygunluğun kontrol edilmesi,

- Yapılan ödemelerin kayıtlarının tam ve doğru olarak tutulması,

- Gereken dokümanların zamanında ve ilgili Topluluk mevzuatında belirtildiği

şekilde teslim edilmesi.

Ayrıca bütün bu güvencelerin yerine getirildiğine ve gerekli idari ve fiziki

denetimlerin yapılmış olduğuna dair ek dokümanlar da temin edilmelidir. Ödeme ajansına ek

olarak bu bölüm için öngörülen idari yapılar yetkili kurum (competent authority), bağımsız

denetimi gerçekleştirecek organ (certifying body), proje başvurularını kabul edip bunları

inceleyecek, değerlendirecek, onaylayacak ve izleyecek uygulayıcı kuruluştan (implementing

body) oluşmaktadır.20

19 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası, İstanbul, sf.11. 20 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/1999/l_160/l_16019990626en01030112.pdf

11

Üye ülkeler Avrupa Komisyonuna aşağıdaki bilgileri iletmekle yükümlüdürler:

- Giderleri karşılamak için akredite edilmiş kurum ve kuruluşlar hakkında detaylı

bilgi,

- Birden fazla kuruluşun akredite edildiği durumlarda, Komisyona iletilmek üzere

bilgi toplanmasından sorumlu olan kuruluş hakkında detaylı bilgi,

- Ödeme ajanslarının isimleri, statüleri ve akredite işlemleri,

- OTP çerçevesinde AB kurallarının yürütülmesi ile ilgili ödemelerin yapıldığı idare,

muhasebe ve içsel denetim koşullarının detayları.

FEOGA Yönlendirme Bölümünün gerektirdiği idari yapılar ise yönetim otoritesi

(managing authority), ödeme otoritesi (paying authority), izleme komitesi (monitoring

committee), aracı kurumlar (intermediate bodies) ve kontrol biriminden (control service)

oluşmaktadır.21 Ancak üye ülke, yönetim otoritesi ile ödeme otoritesini tek bünyede

toplayabilir.22

Diğer yapısal fonlarda olduğu gibi, FEOGA’nın idaresinin yürümesi için de Entegre

İdare ve Kontrol Sisteminin23 (IACS) kurulması gerekmektedir. Bu sistem bilgisayar destekli

bir veritabanı olup OTP yardımlarına başvuran her çiftçiye ilişkin bilgi toplanmasına

yaramaktadır. IACS’ın amacı:

- OTP reformları çerçevesinde getirilen hükümlerin etkin bir şekilde uygulanmasının

teminat altına alınması,

- Üretime verilecek desteklerde ortaya çıkabilecek sorunların çözümünü sağlayacak

sistemin kurulması,

- Kullanılmayan arazi için yapılacak ödemelerin usulsüz kullanımına karşı cezai

önlemlerin bulunmasıdır.

21 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=EN&numdoc=31999R1260&model=guichett 22 Daha fazla bilgi için bakınız http://www.mfcr.cz/Download/EU/Predvstupni/SAPARD/Guideline_for_switch_from_SAPARD.pdf 23 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=EN&numdoc=31992R3508&model=guichett http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=en&numdoc=32003R1782&model=guichett

12

1.6- FEOGA’nın İşleyişi

FEOGA, Avrupa Komisyonu tarafından yönetilmektedir. Üye ülkeler belirledikleri

kurumlar aracılığı ile fondan yararlanacak projeleri Avrupa Komisyonu ile birlikte seçer ve

FEOGA’nın yönetimini üstlenir. Bölgesel, ulusal ve toplumsal düzeydeki temsilcilerden

oluşan izleme komiteleri, projelerin denetimi ve sonraki aşamalardaki değerlendirmelerden

sorumludur.

Ödeme kuruluşları, ödemeleri AB mevzuatına uygun olarak yapmakla yükümlü

olup sadece akredite olmuş ödeme kuruluşlarının gözetimi altındaki projeler AB

finansmanından yararlanabilmektedir. Üye ülkeler her ay gider bildirimlerini Komisyona

iletmekle yükümlüdürler.

FEOGA kapsamında giderleri karşılayacak finansal kaynakların aktarımı, üye

ülkelere Komisyon tarafından doğan harcamanın tedarikine ilişkin avanslar şekliyle yapılır.

Uygulamada ise ülkelerin, projeler için kendi bütçelerinden yaptıkları ödemeler, daha sonra

Fondan üye ülkeye ödenmektedir.

Her mali yılın sonunda, üye ülkeler gider bildirimlerine ek olarak hesapların doğru

ve tam olduğu ve denetlenebilirliği hakkında resmi kanıt iletmek durumundadırlar.24

Komisyon, ödeme kuruluşlarının hesaplarını mayıs ayından önce kapatır. Verilen

karar hesapların doğruluğu, eksiksizliği ve denetlenebilirliğine bağlıdır. Hatalı ödeme

durumunda, ülkelerden ödeme miktarı kadar tazminat alınır. Her yıl, temmuz ayından önce

Komisyon, fonun idaresi hakkında Avrupa Birliği Konseyine ve Avrupa Parlamentosuna

rapor vermekle yükümlüdür.

Eylem gerektiren bir durumda Komisyon temsilcisi, komiteye alınacak tedbirlerin

taslağını sunar. Komite taslak hakkındaki görüşünü Başkanın belirlediği bir sürede beyan

eder. Komite görüşü, çoğunluk kararına göre belirlenir.

24 http://www.europa.eu.int/comm/agriculture/fin/index_en.htm

13

Komitenin olumlu görüş bildirdiği durumlarda, Komisyon tedbirleri derhal kabul

edip doğrudan yürürlüğe sokabilmektedir.

Komite olumsuz görüş bildirdiği takdirde, Komisyon tedbirleri Konseye iletir.

Böyle bir durumda Komisyon, kararların yürürlüğe girmesini, tedbirlerin Konseye iletildiği

tarihten bir ayı geçmemek suretiyle erteler. Konsey, bir ay içinde nitelikle çoğunluk kararı ile

farklı bir karar alabilme yetkisine sahiptir.

Komite ayrıca aşağıdaki hususlarda da görüş bildirir:

- Fonun bir sonraki yıl için Komisyon tahminlerine dahil edilecek projelerin tayini,

- Fon hakkında Konseye sunulacak rapor taslakları.

1.7- FEOGA’nın Finanse Ettiği Uygulama ve Tedbirler

Garanti Bölümü tarımsal piyasa düzenleme harcamalarını bütünüyle finanse eder.

Bu kapsamda finanse edilen alanlar şunlardır:25

- Üçüncü ülkelere ihracat için geri ödemeler,

- Tarımsal piyasaları dengelemek için yapılan müdahaleler,

- Topluluk kırsal kalkınma inisiyatifi dışında Hedef 1 programları dışında kalan kırsal

kalkınma tedbirleri,

- Topluluğun spesifik hayvan sağlığı tedbirlerine, hayvan sağlığı denetim

tedbirlerine, hayvan hastalıklarının ortadan kaldırılması ve izlenmesi ile bitki sağlığı

tedbirlerine mali katkısı,

- OTP’ye ilişkin bilgi sağlama tedbirleri.

Bu kapsamda, Garanti Bölümünden karşılanılabilen tedbirler şu şekilde sıralanabilir:

25 http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/1999/l_160/l_16019990626en01030112.pdf

14

- Erken emeklilik,

- Az tercih edilen bölgeler,

- Tarım-çevre,

- Tarımsal alanların ağaçlandırılması,

- Standartların karşılanması,

- Gıda kalitesi,

- Doğrudan ödeme katkıları,

- Üretici örgütlerinin kurulması,

- Teknik yardım.

Yönlendirme Bölümü ise, Hedef 1 kapsamına giren kırsal kalkınma çabalarının

teşvik edilmesine yaramaktadır. Bu kapsamda desteklenen tedbirler şu şekilde sıralanabilir:26

- Tarımsal mallara yatırım,

- Genç çiftçiler,

- Eğitim,

- Diğer ormancılık,

- İşleme ve pazarlama,

- Kırsal alanların uyumu ve gelişimi.

Bu tedbirler Hedef 1 dışı alanlar için Garanti Bölümünden finanse edilmektedir.

Ayrıca, LEADER+27 birlik girişimleri ve örnek uygulama projeleri, bilgi paylaşımı,

eğitim gibi özel faaliyetler de Yönlendirme Bölümü tarafından ülke tarafından onaylanmış ve

öncelikli bölge ve sektörlerde yapıldığı takdirde FEOGA Yönlendirme Bölümünden

karşılanır.

26 http://europa.eu.int/eur-lex/en/consleg/pdf/1999/en_1999R1257_do_001.pdf 27 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/grants/grants/leader/leader_en.htm

15

1.8- FEOGA’nın Yararlanıcıları

FEOGA tarafından sağlanan doğrudan yardımlar kişiye yöneliktir. Bunun dışında

kalan durumlarda fondan yararlanan taraf yerel bir grup ve eğitim grubu gibi kurumlar da

olabilir.

2. İrlanda’nın FEOGA Tecrübesi

İrlanda, AB fonlarından yarar sağlama konusunda çok başarılı bir örnek olarak

bilinmektedir. İrlanda örneğinin yapısal fonlardan yararlanma konusunda “en iyi örnek”

gösterilebileceği ve diğer ülkelerin küçük ve başlangıçta fakir bir ülkenin Topluluğun diğer

üyeleri ile arasındaki refah farkını kapatmada çok çarpıcı bir örnek teşkil ettiği

düşünülmektedir.28 Ayrıca, İrlanda sadece AB tarafından sağlanan desteği değil, bundan daha

önemli olarak kendi ulusal kaynaklarını da en verimli şekilde kullanmaktadır.

Tarımın, İrlanda’nın toplam istihdamı içindeki payı 1992’de %13,6 iken, bu oran

her yıl biraz azalarak 2003’te %6.5’e gerilemiştir.29 İrlanda’da tarım sektöründe istihdam

edilen çalışan sayısı 1992’da 157 bin iken, 2003’te 116 bine düşmüştür. Bu düşüşle beraber

istihdamdaki kayma, İrlanda’nın hizmet sektöründeki gelişimine paralel olarak bu sektördeki

istihdamın artmasıdır.30 Ayrıca, çiftlik sayısı 1991’de 170 bin seviyesindeyken, 2000’de 140

bine gerilemiştir. Bunun yanında ise çiftliklerin hacmi 1991’de ortalama 26 hektar iken,

2000’de 31 hektara çıkmıştır. İstihdamdaki bu kayma ve çiftlik yapısındaki bu değişiklik

göstermektedir ki; tarım sektöründe istihdam edilen sayı FEOGA’dan gelen desteğe rağmen

zaman içinde azalma göstermiş, ancak, çiftlikler birleşerek büyüme yoluna gitmişlerdir.31

28 European Commission, A European Success Story, 2001, sf. 3 29http://europa.eu.int/comm/eurostat/newcronos/queen/display.do?screen=detail&language=en&product=THEME3&root=THEME3_copy_491347045042/yearlies_copy_146416886787/cc_copy_767972116772/ccb_copy_933353769791/ccb20240_copy_135388270870 30http://europa.eu.int/comm/eurostat/newcronos/queen/display.do?screen=detail&language=en&product=THEME3&root=THEME3_copy_491347045042/yearlies_copy_146416886787/cc_copy_767972116772/ccb_copy_933353769791/ccb10512_copy_525680497586 31 http://www.cso.ie/principalstats/cenagri00.html

16

2.1- İrlanda’nın FEOGA’dan Yararlanmaya Yönelik İdari Yapılanması

Tarım, Gıda ve Kırsal Kalkınma Birimi (DAFRD) FEOGA’dan asıl sorumlu olan

kuruluştur.32 Birimin Tarımsal Yapılar Bölümü, FEOGA taleplerini koordine eder ve Finans

Bölümüne iletir, ayrıca FEOGA tazmin taleplerini Avrupa Komisyonuna ulaştırır. Bitki

Sağlığı Bölümü, Domuz Eti, Kümes Hayvanları ve Et Ticareti Bölümü ve Tarımsal Yapılar

Bölümü, yararlanıcılar için ödeme işlemleri talimatını Muhasebe Bölümüne iletir. Son

aşamada, Muhasebe Bölümü yararlanıcılara ödemeleri yapar.

2.2- İrlanda’ya Sağlanan AB Yapısal Fon Desteği

Tablo:2- İrlanda’nın Yapısal Fonlardan Sağladığı Gelirler

YIL FEOGA

Garanti

FEOGA

Yönlen-

Dirme

Avrupa

Sosyal

Fonu

Avrupa

Bölgesel

Kalkınma

Fonu

Uyum

Fonu Diğer Toplam

milyon € Milyon € milyon € milyon € milyon € milyon € milyon €

1973 47,1 - - - - - 47,1

1974 81,0 - 4,6 - - - 85,6

1975 129,8 0,8 5,1 2,3 - 0,6 138,5

1976 129,5 3,3 5,8 10,8 - 2,3 151,7

1977 311,2 9,4 10,4 10,8 - 4,7 346,5

1978 464,2 12,3 24,5 14,1 - 5,7 520,9

1979 503,5 23,5 36,6 32,4 - 75,9 671,8

1980 483,9 40,4 59,3 58,9 - 69,3 711,8

1981 386,8 53,2 57,5 69,3 - 76,7 643,5

KAYNAK:http://www.agriculture.gov.ie/publicat/2004comp_update/individuals_list/N2.xls

32 İrlanda Hükümeti Finans Birimi, (2001), European Union Community Support Framework For Ireland 2000-2006, sf. 116.

17

Tablo:2- İrlanda’nın Yapısal Fonlardan Sağladığı Gelirler (devam)

1982 437,2 75,7 92,9 83,9 - 74,8 764,5

1983 560,8 80,9 117,7 73,9 - 90,7 924,0

1984 818,5 62,6 107,0 82,8 - 29,6 1.100,5

1985 1.062,3 70,9 179,4 96,5 - 24,1 1.433,2

1986 1.122,5 59,2 161,8 97,9 - 14,6 1.455,9

1987 939,1 86,2 245,7 111,0 - 15,1 1.397,1

1988 1.064,7 81,8 161,0 164,6 - 2,9 1.474,9

1989 1.223,3 97,4 176,0 143,4 - 4,7 1.644,7

1990 1.633,8 119,2 163,2 285,8 - 8,6 2.210,6

1991 1.694,3 182,0 470,7 434,1 13,8 2.795,0

1992 1.414,0 187,2 352,1 564,5 - 14,1 2.531,9

1993 1.627,6 159,9 395,7 589,7 52,8 25,4 2.850,9

1994 1.490,3 166,2 351,8 223,0 86,7 20,1 2.338,1

1995 1.460,5 181,5 325,3 454,7 129,5 17,5 2.568,9

1996 1.732,6 191,2 321,1 377,2 174,1 22,0 2.818,2

1997 1.929,8 210,7 344,1 452,3 206,6 36,6 3.179,9

1998 1.618,7 235,7 397,6 596,8 143,4 23,9 3.015,9

1999 1.723,0 106,3 265,5 265,0 290,0 29,1 2.678,9

2000 1.681,4 34,7 220,6 513,2 152,2 - 2.602,1

2001 1.584,3 20,7 135,0 359,5 297,1 92,3 2.488,8

2002 1.709,3 11,4 112,3 444,3 206,0 29,9 2.513,2

Toplam

1973-2002 31.064,5 2.563,8 5.300,2 6.612,6 1.738,4 825,0 48.104,5

Görüldüğü üzere, İrlanda, AB yapısal fonlarından 1973-2002 döneminde yaklaşık

48 milyar Euro gelir elde etmiştir. Bu miktarın yaklaşık %70’i FEOGA’dan sağlanmıştır ki;

bu da FEOGA’nın İrlanda’ya ne kadar büyük katkı sağladığının en büyük göstergesidir.

İrlanda’nın FEOGA’dan sonra en çok kaynak sağladığı fon 1973-2002 dönemi için 6,612

18

milyar Euro ile Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonudur ki, bu tutar bile FEOGA’dan sağlanan

kaynağın ancak yaklaşık %20’si kadardır.

2.3- İrlanda’ya FEOGA Yönlendirme Bölümünden Sağlanan Kaynak:

İrlanda’nın Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonundan 1973-2002

döneminde toplam 33,628 milyar Euro destek almıştır. Bu toplamın 2,564 milyar Euro’luk

kısmı FEOGA Yönlendirme Bölümünden elde edilmiştir. Yönlendirme Bölümüne ilişkin

ayrıntılar, Tablo:3’te görülmektedir:

Tablo:3- İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümü Gelirleri 1973-200233

Tedbir 1973-1988 1989 1990 1991 1992

m € m € m € m € €m

Eski Dönem 504,506 73,678 101,901 168,511 166,719

Üretici Grupları 155,453 24,558 17,351 13,461 11,168

Topluluk

Girişimleri (Eski

Dönem) 4,324

Yeni Dönem 1994 –

1999

2000-2006 Dönemi

TOPLAM 659,958 98,236 119,251 181,973 182,211

KAYNAK: http://www.agriculture.gov.ie/publicat/2004comp_update/individuals_list/N2.xls

33 Bu tablonun daha ayrıntılı şekli EK 4’te yer almaktadır.

19

Tablo:3- İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümü Gelirleri 1973-2002 (devam)

Tedbir 1993 1994 1995 1996 1997 1998

m € m € m € m € m € m €

Eski Dönem 154,045 101,255 93,943 9,628 5,129 1,461

Üretici Grupları 1,255 11,209 171 2,364

Topluluk

Girişimleri (Eski

Dönem) 2,193 3,355 1,902 527


1999 59,708 171,300 179,262 203,607 233,704

2000-2006 Dönemi

TOPLAM 157,315 175,526 181,413 191,254 210,637 235,693

Tedbir 1999 2000 2001 2002

Toplam

2002

m € m € m € m € m €

Eski Dönem 1,380,776

Üretici Grupları - - 236,990

Topluluk

Girişimleri (Eski

Dönem) - - 12,301


1999 106,356 34,661 2,000 990,598

2000-2006 Dönemi 16,090 11,350 27,440

TOPLAM 106,356 34,661 18,090 11,350 2.563,923

İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümünden elde ettikleri incelenecek olursa,

1973-1988 yılları arasında sağlanan 659,958 milyon Euroluk kaynaktan sonra en çok kaynağı

210,637 milyon Euro ile 1998 yılında elde etmiştir. Ayrıca, Tablo:3’te görüldüğü üzere 1999

20

yılından sonra elde edilen kaynak oldukça azalmış ve 2002 yılında 11.350 Euroya kadar

inmiştir.

İrlanda’nın FEOGA Yönlendirme Bölümünden sağladığı gelir sektörel olarak

değerlendirildiğinde, 1973-1999 yılları arasındaki eski dönem tedbirler için, özellikle

1995’ten itibaren büyük ölçüde azalarak toplam 1,38 milyar Euro destek elde ettiği

görülmektedir. Üretici gruplarına ise 1996 senesine kadar toplam 236,990 Euro katkı

sağlanmıştır. 1994-1999 yılları arasını kapsayan yeni dönem tedbirlere ilişkin olarak, 842.018

Eurosu ‘kırsal kalkınma ve ormancılık’ için olmak üzere toplam 990.598 Euro destek

sağlanmıştır.

2.4- İrlanda’ya FEOGA Garanti Bölümünden Sağlanan Kaynak

1973-2002 yılları arasında İrlanda’nın FEOGA Garanti Bölümünden 31.654 milyar

Euro almıştır. (Bakınız Tablo:4)

Tablo:4- Sektör ve Plan Bazında İrlanda FEOGA Garanti Ödemeleri 1973-200234

Plan 1973 1974 1975 1976 1977

€ € € € €

Toplam Ekilebilir

Ürünler 1.469.964 419.200 5.073.776 9.637.307 9.238.577

Toplam Şeker 662.984 1.195.997 5.071.036 3.482.144 5.644.420

Toplam Meyve ve Sebze 250.562 955.859 438.133 647.894 488.047

Toplam Süt Ürünleri 40.205.298 37.340.713 29.657.359 57.350.066 156.987.995

KAYNAK:

http://www.agriculture.gov.ie/publicat/2004comp_update/individuals_list/N5.XLS.

34 Bu tablonun daha ayrıntılı şekli Ek 3’te yer almaktadır. Ayrıca “Sektör Bazında İrlanda FEOGA Ödemeleri 1973-2002” ve “Kategori Bazında İrlanda FEOGA Ödemeleri” ekte sunulmaktadır.

21


(devam)

Toplam Sığır ve Dana Eti 787.328 34.237.148 82.051.325 50.462.065 112.772.384

Toplam Koyun Eti - - - - -

Toplam Domuz Eti 438.731 4.164.382 -694.817 609.157 7.642.830

Toplam Kümes

Hayvanları ve Yumurta 21.888 6.072 20.232 49.695 167.603

Toplam İşlenmiş Ürünler 3.179.582 2.662.271 3.181.726 6.902.141 17.252.126

Toplam Diğer Tedbirler

Toplam Su Ürünleri - - - 170.833 201.951

Toplam Tüm Sektörler - - - - -

TOPLAM 47.016.336 80.981.641 124.798.769 129.311.302 310.395.932

PLAN 1978 1979 1980 1981 1982

€ € € € €

Toplam Ekilebilir

Ürünler 11.728.596 11.685.049 2.253.163 2.777.001 4.836.129

Toplam Şeker 4.546.905 7.973.828 5.971.795 3.410.536 4.532.343

Toplam Meyve ve Sebze 223.926 219.731 177.225 171.766 616.815


Toplam Sığır ve Dana Eti 181.116.970 159.273.489 203.389.888 192.534.792 230.938.474

Toplam Koyun Eti - - - 3.499.950 7.658.330

Toplam Domuz Eti 10.446.705 8.546.066 1.143.082 398.392 1.476.010

Toplam Kümes

Hayvanları ve Yumurta 188.239 120.657 69.075 682 7.288



Toplam Su Ürünleri 716.903 424.498 880.185 2.270.782 3.771.414

Toplam Tüm Sektörler - - - (91.165) -

22


(devam)

TOPLAM 464.808.789 505.274.012 479.144.991 387.279.721 438.084.271

Plan 1983 1984 1985 1986 1987

€ € € € €

Toplam Ekilebilir

Ürünler 2.522.446 3.391.036 13.211.755 11.551.829 22.534.275

Toplam Şeker 11.250.799 15.026.748 12.831.083 6.267.211 19.003.394

Toplam Meyve ve Sebze 957.459 542.932 1.543.882 1.611.962 2.080.096



Toplam Koyun Eti 10.396.080 32.657.412 52.195.856 56.619.924 70.981.053

Toplam Domuz Eti 4.942.463 2.673.559 1.049.409 1.651.383 5.041.986

Toplam Kümes




Toplam Su Ürünleri 3.064.336 2.247.927 1.521.841 1.369.475 1.554.153

Toplam Tüm Sektörler 6.331.154 -6.128.924 -740.919 -657.580 -54.279.167

TOPLAM 560.849.914 818.478.898

1.062.215.4

33

1.122.414.8

53

1.153.900.8

68

Plan 1988 1989 1990 1991 1992

€ € € € €

Toplam Ekilebilir

Ürünler 18.612.320 -1.239.803 3.771.545 3.554.582 18.981.586

Toplam Şeker 21.301.455 9.905.981 8.227.863 8.210.597 9.814.813

Toplam Meyve ve Sebze 1.664.972 2.034.675 3.505.010 3.958.853 6.541.390

23


(devam)



Toplam Koyun Eti 79.391.788 88.465.543 177.473.245 155.791.786 145.170.888

Toplam Domuz Eti 4.424.232 2.716.546 1.402.002 1.357.586 1.738.635

Toplam Kümes




Toplam Su Ürünleri 907.515 1.100.821 1.000.199 1.098.930 2.267.707

Toplam Tüm Sektörler -29.692.680 -3.484.955 11.555.058 19.567.311 2.472.796

TOPLAM

1.320.494.0

04

1.125.181.3

44

1.716.286.0

64

1.730.020.1

23

1.384.477.7

72

Plan 1993 1994 1995 1996 1997

€ € € € €

Toplam Ekilebilir

Ürünler 97.712.797 81.364.593 104.295.518 111.639.568 125.427.084

Toplam Şeker 8.077.850 7.453.333 8.874.392 9.682.736 14.125.220

Toplam Meyve ve Sebze 9.486.079 162.807 530.733 200.621 231.636


Toplam Sığır ve Dana Eti 887.171.298 888.967.977

1.008.295.0

34

1.190.965.1

69 982.140.919

Toplam Koyun Eti 163.467.886 149.198.870 137.601.131 144.140.372 93.013.276

Toplam Domuz Eti 2.651.790 1.326.659 702.503 951.113 165.763

Toplam Kümes



24


(devam)


Toplam Su Ürünleri 2.782.998 2.409.531 2.667.437 2.906.988 1.371.518

Toplam Tüm Sektörler 13.121.283 47.839.430 102.795.766 42.596.170 242.018.722

TOPLAM

1.518.654.5

18

1.567.604.4

44

1.578.973.9

74

1.888.666.7

05

1.729.675.1

96

Plan 1998 1999 2000 2001 2002

€ € € € €

Toplam Ekilebilir

Ürünler 124.285.992 120.439.995 124.684.366 130.820.036 135.566.797

Toplam Şeker 10.423.980 8.188.018 5.475.917 3.684.524 3.363.096

Toplam Meyve ve Sebze 289.391 286.351 529.689 2.042.920 2.983.365


Toplam Sığır ve Dana Eti 921.693.903 805.387.124 927.901.156 822.240.490

1.016.295.1

29

Toplam Koyun Eti 119.518.772 125.129.263 104.598.097 80.682.473 111.466.369

Toplam Domuz Eti 72.477 2.585.385 5.964.960 248.800 617.520

Toplam Kümes

Hayvanları ve Yumurta 333 1.336 25.588 141 10.320


Toplam Diğer Tedbirler 93.275 31.872 32.018 29.036

Toplam Su Ürünleri 1.325.130 171.426 - - -

25


(devam)

Toplam Tüm Sektörler 272.066.147 215.589.457 273.350.017 289.744.385 323.654.907

TOPLAM

1.713.586.4

60

1.613.156.3

97

1.670.513.3

23

1.520.122.9

91

1.892.039.0

72

TOPLAM

Plan 1973-2002

€

Toplam Ekilebilir

Ürünler 1.307.202.188

Toplam Şeker 243.680.997

Toplam Meyve ve Sebze 45.374.781

Toplam Süt Ürünleri 7.980.619.316

Toplam Sığır ve Dana Eti 17.066.025.125

Toplam Koyun Eti 2.109.118.365

Toplam Domuz Eti 76.455.308

Toplam Kümes

Hayvanları ve Yumurta 3.427.001

Toplam İşlenmiş Ürünler 1.016.487.129

Toplam Diğer Tedbirler 186.201

Toplam Su Ürünleri 38.204.496

Toplam Tüm Sektörler 1.767.627.215

TOPLAM 31.654.408.120

FEOGA Garanti Bölümünden 1973-2002 yılları arasında İrlanda’ya sağlanan

kaynak incelendiğinde görülmektedir ki; sağlanan toplam 31.654 milyar Euro içinde en

yüksek miktar 1.892 milyar Euro ile 2002 yılında gerçekleşmiştir. Yıllık ortalama 1 milyar

26

Euro fon sağlanan fondan, 1985 yılından itibaren her yıl ortalamanın üstünde kaynak elde

edilmiştir.

Elde edilen kaynak sektörler bazında değerlendirildiğinde, en yüksek fonun sığır ve

dana eti için ayrıldığı görülmektedir. Sektörler bazında 1973-2002 dönemi için daha ayrıntılı

bir değerlendirme şu şekilde yapılabilir:

• Ekilebilir Ürünler: FEOGA Garanti Bölümünden İrlanda, ekilebilir ürünler için

toplam 1,307 milyar Euroluk gelir sağlamıştır. Sağlanan destek 1979 yılına kadar

arttıktan sonra hızlı bir düşüş yaşamış, 1987’den sonra tekrar yükselişe geçerek

1993’ten itibaren çok büyük artışlarla 2002’de 135,566 milyon Euro ile maksimum

düzeye ulaşmıştır.

• Şeker: 243,68 milyon Euroluk toplam destek 1987-1988 yıllarında zirveye çıkmış,

özellikle 1999-2002 döneminde ise büyük düşüş göstermiştir.

• Meyve ve Sebze: FEOGA Garanti Bölümünden İrlanda’ya sağlanan katkı içinde en

düşük paylardan birine sahip olan meyve ve sebze için 1981’e kadar çok düşük

seviyelerde seyreden katkı, daha sonra artışa geçerek 1993 yılında maksimum

seviyeye ulaşmış (9,486 milyon Euro) ancak 1994’ten itibaren çok düşük miktarlara

gerilemiştir. Ancak 2001-2002 döneminde önemli bir düzelme gözlenmektedir.

• Süt Ürünleri: Yaklaşık 8 milyar Euro ile sığır ve dana etinden sonra en yüksek

katkının sağlandığı süt ürünlerine özellikle 1984-1991 döneminde büyük fon

aktarılmış, ancak daha sonraki dönemde kısmi bir düşüş kaydedilmiştir.

• Sığır ve Dana Eti: Toplam 17,606 milyar Euro ile en yüksek desteği alan sığır ve

dana etinde özellikle 1984 yılıyla başlayan artışla, 1996’da 1,19 milyar Euro ile en

yüksek seviyeye ulaşılmıştır. Sonraki yıllarda da yıllık ortalama 800-900 milyon

Euro gibi yüksek bir katkı sağlanmıştır.

• Koyun Eti: 1981’den itibaren sağlanan koyun eti desteği 1990 yılında maksimum

düzeye ulaşmış ve daha sonra da 80-160 milyon Euro arasında bir seyir izlemiştir.

27

• Domuz Eti: Domuz etinde sağlanan destek çok çalkantılı bir seyir izlemiş olup

1978 senesinde 10,446 milyon Euro ile zirveye ulaşmıştır.

• Kümes Hayvanları ve Yumurta: Ürün grubu olarak toplamda en az desteği alan

kümes hayvanları ve yumurtada en yüksek katkı 671.360 Euro ile 1988’de

gerçekleşirken, en düşük katkı ise 141 Euro ile 2001 yılında olmuştur.

• İşlenmiş Ürünler: Toplam 1,016 milyar Euroluk katkının sağlandığı işlenmiş

ürünlerde en yüksek destek 69,925 milyon Euro ile 2000 yılında gerçekleşmiştir.

• Su Ürünleri: 1976-2000 yılları arasında sağlanan su ürünleri desteği 1982

senesinde 3,771 milyon Euro ile en yüksek seviyeye çıkmıştır.

• Diğer Tedbirler: Bitkisel teşvik ve arıcılık programını kapsayan diğer tedbirler için

2000 yılından itibaren uygulanan destek toplam olarak 186.201 Eurodur.

2.5- FEOGA’nın İrlanda Bütçesine Katkısı:

Tablo:5- Net Bütçe Etkisi (m €) 1973-2002

YIL

Toplam AB

Harcaması

I

Toplam AB

FEOGA

Garanti

Harcaması

II

Toplam AB

FEOGA

Yönlendirme

Harcaması

III

FEOGA'nın

Toplamdaki

Yüzdesi

IV=(II+III)/I

İrlanda

Katkısı

V

M € m € M € m € m €

1973 4.703,5 3.614,4 10,8 77,1% 5,7

1974 5.056,4 3.459,8 37,8 69,2% 7,0

1975 6.101,4 4.327,7 76,7 72,2% 12,4

KAYNAK: http://www.agriculture.gov.ie/publicat/2004comp_update/individuals_list/N6.xls

28

Tablo:5- Net Bütçe Etkisi (m €) 1973-2002 (devam)

1976 7.895,6 5.636,7 112,1 72,8% 17,0

1977 9.076,1 6.587,1 113,0 73,8% 28,1

1978 12.510,1 8.679,3 325,6 72,0% 58,5

1979 14.773,5 10.387,1 286,5 72,2% 77,0

1980 16.454,8 11.291,9 314,6 70,5% 112,9

1981 18.529,4 11.063,7 539,9 62,6% 133,8

1982 21.300,8 12.259,7 650,8 60,6% 173,6

1983 25.432,5 15.785,8 575,3 64,3% 234,5

1984 28.039,6 18.330,4 595,6 67,5% 257,1

1985 28.833,2 19.727,8 685,5 70,8% 270,8

1986 35.820,2 22.118,1 771,2 63,9% 305,1

1987 36.234,0 22.950,1 789,5 65,5% 324,0

1988 42.495,2 26.395,2 1.140,9 64,8% 314,6

1989 42.284,1 24.401,4 1.349,0 60,9% 362,6

1990 45.608,0 25.604,6 1.825,3 60,1% 359,2

1991 55.016,2 31.103,2 2.085,4 60,3% 442,1

1992 60.844,1 31.245,5 2.857,9 56,1% 448,7

1993 66.733,4 34.935,8 2.914,2 56,7% 575,8

1994 61.478,7 32.952,8 2.476,5 57,6% 641,9

1995 68.408,6 34.904,4 2.530,6 54,7% 689,2

1996 78.604,9 39.324,2 3.360,3 54,3% 687,1

1997 81.491,9 40.423,0 3.850,0 54,3% 652,0

1998 82.502,6 39.068,0 3.521,5 51,6% 989,4

1999 84.951,6 39.468,6 3.774,0 50,9% 1.051,0

2000 82.132,1 40.437,3 1.390,7 50,9% 1.075,0

2001 82.567,3 42.182,4 1.343,1 52,7% 1.220,0

2002 89.886,2 43.201,9 1.553,9 49,8% 1.011,7

29


YIL

FEOGA'ya

Tahmin Edilen

İrlanda Katkısı

VI

FEOGA

Garanti

Bölümünden

Alınanlar

VII

FEOGA

Yönlendirme

Bölümünden

Alınanlar

VIII

Toplam

FEOGA

IX=VII+VIII

Net Bütçe

Etkisi

X=IX-VI

m € m € m € m € m €

1973 4,4 47,0 0,0 47,0 42,6

1974 4,8 81,0 0,0 81,0 76,1

1975 9,0 124,8 0,8 125,6 116,6

1976 12,4 129,3 3,3 132,6 120,2

1977 20,7 310,4 9,4 319,8 299,1

1978 42,1 464,8 12,3 477,1 435,0

1979 55,6 505,3 23,5 528,8 473,1

1980 79,6 479,1 40,4 519,5 439,9

1981 83,8 387,3 53,2 440,5 356,7

1982 105,2 438,1 75,7 513,8 408,5

1983 150,9 560,9 80,9 641,7 490,9

1984 173,5 818,5 62,6 881,1 707,5

1985 191,7 1.062,2 70,9 1.133,1 941,3

1986 195,0 1.122,4 59,2 1.181,6 986,6

1987 212,3 1.153,9 86,2 1.240,1 1.027,8

1988 203,9 1.320,5 81,8 1.402,3 1.198,4

1989 220,8 1.125,2 98,2 1.223,4 1.002,6

1990 216,0 1.716,3 119,3 1.835,5 1.619,5

1991 266,7 1.730,0 182,0 1.912,0 1.645,3

1992 251,5 1.384,5 182,2 1.566,7 1.315,2

1993 326,6 1.518,7 157,3 1.676,0 1.349,4

1994 369,9 1.567,6 175,5 1.743,1 1.373,2

1995 377,1 1.579,0 181,4 1.760,4 1.383,2

1996 373,1 1.888,7 191,3 2.079,9 1.706,8

30


1997 354,2 1.729,7 210,6 1.940,3 1.586,1

1998 510,7 1.713,6 235,7 1.949,3 1.438,5

1999 535,0 1.613,2 106,4 1.719,5 1.184,5

2000 547,5 1.670,5 34,7 1.705,2 1.157,7

2001 643,1 1.520,1 18,1 1.538,2 895,1

2002 503,7 1.892,0 11,4 1.903,4 1.399,6

Tablo 5’te açık olarak belirtildiği üzere, özellikle 80’lerin ortasından sonra

İrlanda’nın FEOGA’dan sağladığı miktar giderek artmaya başlamış, 1990’da o zamana

kadarki en yüksek yardım alınmış, daha sonraki yıllarda elde edilen miktar ise çalkantılı bir

seyir izlemiştir.

31

BÖLÜM:II- BALIKÇILIĞIN YÖNLENDİRİLMESİ MALİ ARACI VE İRLANDA

1. Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı

1.1- FIFG’nin Tanımı

Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı (FIFG)35, Topluluğun kendi sınırları

içerisinde, dayanışmayı ve ekonomik ve sosyal yakınlaşmayı sağlamak ve sürdürmek amacı

ile en çok ihtiyacı olan sanayi sektörlerine, bölgelere veya kişilere mali yardımda bulunmak

üzere yarattığı yapısal fonlardan balıkçılık sektörü için kullanılanıdır. Başlangıçta, balıkçılığın

yapısal harcamaları FEOGA’dan finanse edilmiştir. Ancak, Yapısal Fonlarda 1993 yılındaki

reformu takiben, balıkçılık sektörü için, FIFG olarak adlandırılan ayrı bir fon kurulmuştur.36

FIFG, Hedef 1 Bölgelerinin hem içine hem de dışına yönelik hibe yardımlarını içermektedir.

OBP’nin 1992 yılında gözden geçirilmesi, tüm alt sektörlerde yeniden yapılanmanın

gerekliliğini ortaya koymuştur. Topluluğun daha az gelişmiş bölgelerde kalkınmayı teşvik

etmeyi amaçlayan bütünleştirilmiş ekonomik ve sosyal politikası ile paralel olarak, balıkçılık

sanayiinin geleceğini garanti altına almak için de yeniden yapılanma gerekli görülmüştür.

Balıkçılığın ekonomik ve sosyal anlamda can simidi olduğu kırılgan toplumları korumak için

mali destek sağlanması zorunluluk olmuştur. Bu destek, balıkçılık ve yetiştiricilik sektörleri

için kullanılabilir tüm bütçe kaynaklarını bir araya getirmeyi amaçlayan ve 1993 yılında

oluşturulan “Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı” (Financial Instrument for Fisheries

Guidance-FIFG) fonu ile sağlanabilmiştir. Bu hareket, kendi mali araçlarına sahip olan

kapsamlı bir yapısal politika içindeki çok yıllı programların çok daha tutarlı bir şekilde

uygulanmasına olanak sağlamıştır.

FIFG, avlanma, pazarlama, işleme ve yetiştiricilik sektörlerinde yapısal tedbirlerin

hayata geçirilmesi, sahil suları içerisinde korunmuş bir bölge yaratılması ve liman

35 FIFG’e ilişkin AB mevzuatı olan 1263/1999 sayılı Konsey Tüzüğüne ulaşmak için http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/1999/l_161/l_16119990626en00540056.pdf 36 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul, sf.12.

32

faaliyetlerinin geliştirilmesi için gerekli fonları kullanılabilir hale getirmiştir. Sanayi

tarafından başlatılan girişimler veya yeni pazarların tanıtılması ve teşviki gibi önlemler de bu

mali destekten yararlanabilmektedir. Ayrıca, balıkçılık ile yaşamını sürdüren bölgelerin diğer

Yapısal Fonlardan yararlanmalarını sağlamak amacı ile Topluluğun özel bir girişimi olan

“PESCA”37 oluşturulmuştur.

1.2- FIFG’nin Amacı

Balıkçılık sektörünün bütünleştirilmiş bir yaklaşımla yeniden yapılandırılması ve

yapısal fonların böyle bir sisteme uygulanmasının daha yararlı sonuçlar doğuracağı

düşünülmüştür. Ayrıca, avlanma kapasitesi fazlasının ortadan kaldırılması için de önemli bir

mali destek gerekmiştir. Bu amaç çerçevesinde oluşturulan FIFG’ye 2000-2006 döneminde

tahsis edilen bütçe miktarı 3,7 milyar Euro’dur. Bu miktarın 2,6 milyar Euro’su Hedef 1

kapsamındadır.38

1.3- FIFG’nin Kullanım Alanları

FIFG iki amaç doğrultusunda kullanılmaktadır. Ekonomik ve sosyal bütünleşmenin

güçlendirilmesinde rol oynamak suretiyle, OBP’nin amaçlarına katkıda bulunmaktadır.

Balıkçılık sektörünün değişik dalları için oluşturulan çok çeşitli bütçe kalemleri yerine FIFG

oluşturulmuştur. FIFG, balıkçılık ile ilgili tüm sanayiin yeniden yapılanması için geniş

kapsamlı projelerin finanse edilmesine yardımcı olmakta ve aynı zamanda sosyal önlemleri de

kapsamaktadır. FIFG çerçevesinde alınan başlıca önlemler, Topluluk sularında avlanma

faaliyetlerini azaltmak amacı ile yabancı yatırımcılar ile ortak girişimlerde bulunulması ve

gemi sayısının azaltılmasıdır.

Balıkçılık filosunun rekabet gücü de oldukça önemli olduğu için, FIFG, gemi inşası

ve modernizasyonuna da destek sağlamaktadır. Ancak, bu durum, Çok Yıllı Yönlendirme

37 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/comm/fisheries/doc_et_publ/factsheets/facts/en/pcp5_2.htm 38 http://europa.eu.int/scadplus/leg/en/lvb/l60017.htm

33

Programının izin verdiği amaçlar çerçevesinde ve üye ülkeler ile Komisyon arasında bir

anlaşma sağlandığı takdirde gerçekleşebilmektedir.

FIFG desteği aynı zamanda, yetiştiricilik (akuakültür) sektörü ve korunmuş sahil

bölgelerinin yaratılması için de geçerli olabilmektedir. Liman faaliyetleri, işleme, pazarlama

ve teşvik faaliyetleri de bu fondan yararlanabilmektedir. Özel sektör de, üretici kuruluşları

aracılığı ile avlanma faaliyetleri ve kaynakların yönetimi ile ilgili değişik önlemler için fona

müracaat edebilmektedir. Tüm bunların yanı sıra, söz konusu fondan, işten çıkarılma için

yapılan ödemeler ve erken emekli olan balıkçıların emeklilik ödemeleri için de mali destek

sağlanmaktadır.

1993 yılında balıkçılık sektörünün değişik dallarına ilişkin bütçenin tamamı FIFG

içinde toplanmıştır. FIFG’den kaynaklanan fonlar, işini kaybeden balıkçılar için öngörülen

sosyo-ekonomik tedbirler ve PESCA olarak adlandırılan Topluluk girişimi ile bir araya

getirilmiştir. PESCA, balıkçılık ile geçinen bölgelere, Topluluğun değişik yapısal fonlarından

yararlanma olanağını sağlamıştır. Burada amaç, alternatif faaliyetler, iş ve eğitim programları

yaratılmasına ve geliştirilmesine yardım etmek suretiyle balıkçılık sektörüne olan ekonomik

bağımlılığı azaltmaktır.

1.4- FIFG’nin OBP’nin Uygulanmasındaki Rolü

AB’nin yapısal politikası, balıkçılık sektörünün bugünün ihtiyaçlarına uygun hale

getirilmesine yardımcı olmaktadır. Fonlar, balıkçılık ve yetiştiriciliğin tüm dallarındaki

projeler ile piyasa ve araştırma-geliştirme projeleri için kullanılabilmektedir. Fonlar, ayrıca,

fazla balık kapasitesinin ortadan kaldırılması ile balık filolarının modernizasyonuna olanak

sağlayacak projelerde de kullanılmaktadır. Her bir üye devlet için, hedefleri ve bu hedeflere

ulaşmayı sağlayacak yöntemleri öngören Çok Yıllı Yönlendirme Programı kapsamında

filoların yeniden yapılandırılması da planlanmaktadır.

Kaynağı deniz balıkları veya yetiştiricilik olsa da, tüm balık ve kabuklu deniz

ürünleri, pazarlanabilmeleri için, yakalanmak, temizlenmek ve işlenmek durumundadır.

İşleme; kesme, doğrama, tuzlama, kurutma, tütsüleme, pişirme, dondurma ve konserve

34

yapmayı içermektedir. Toplulukta, bu alana ilişkin yardım programları 1977 yılında

oluşturulmuştur. 1987 yılından itibaren de hijyen koşullarının gelişmesine ve işleme

fabrikalarının değişik işlemeler yapmasına olanak tanıyan yeni teknolojilerin ve yenilikçi

projelerin teşvik edilmesine büyük önem verilmiştir.39

İşleme ve pazarlamaya ilişkin Topluluk harcamaları 1993 yılında oluşturulan

Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı Fonunun sorumluluğu altına alınmıştır. İşlenmiş

balık ürünlerinin tüketimi (özellikle hazır yemek şeklinde) Toplulukta oldukça artış

göstermiştir. Yeni teknolojiler, daha katı bir şekilde uygulanan gıda hijyeni ve çevreye ilişkin

düzenlemeler iş dünyasına ciddi sorumluluklar yüklemektedir. Su ürünleri işleme sektörü son

yıllarda belirgin bir yeniden yapılanma yaşamış, üretim, %4-5 oranında artış gösterirken, iyi

işleme teçhizatı olmayan, küçük işletmelerin kapanması veya büyük işletmelerin kendi

aralarında birleşmeleri nedeniyle istihdamda daralma yaşanmıştır. Balık işleme sektörü,

arzdaki belirsizlik ve fiyatlardaki dalgalanma nedeni ile kırılgan bir yapıya sahiptir. Balık ve

kabuklu deniz ürünlerinin çeşitlerinde düzenli bir stok oluşturabilmek için, Topluluk aynı

zamanda ithalat yapmak zorundadır. İşlenmiş su ürünlerinde AB’nin ticaret açığı 3 milyon

Euro civarındadır.40 Balıkçılık sektöründe Topluluk yapısal fonlarının kullanıldığı alanlar şu

şekildedir: 41

- İşleme: Topluluk fonları, yeni yöntem ve ürünleri içeren projeleri finanse etmekte ve

mallara katma değer yaratılmasında işlevsel olabilmektedir. Destek için işlemenin aşağıdaki

dört aşaması uygun bulunmaktadır:

i) Özellikle işleme ve ambalajlama aşamalarında ürünün hijyen ve

kalitesinin geliştirilmesi,

ii) İşleme sürecinin modernizasyonu ve yeniden yapılanması,

iii) Teknolojik yenilik ve yeni ürünlerin geliştirilmesinin teşviki,

iv) İşleme sürecinde ürünün katma değerinin artırılması.

- Pazarlama: Balık piyasasının yapısı, balık mezatı, soğuk depolama faaliyetleri, toptan satış

piyasaları gibi unsurlardan oluşmaktadır. Topluluk, özellikle hijyene ilişkin düzenlemeleri

39 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği Ortak Balıkçılık Politikası ve Türkiye’nin Uyumu, İstanbul, sf.22. 40 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul, sf.13. 41 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul, sf.14.

35

geliştirmek amacı ile bu faaliyetlerin iyileştirilmesine mali olarak yardım etmektedir. Verileri

elektronik ortamda toplamada ve iletmede kullanılan teçhizat da bu destekten

yararlanmaktadır.

- Liman Faaliyetleri: Liman faaliyetlerinin, balığın avlanması, alınıp satılması ve

pazarlanmasının en uygun koşullarda yapılabilmesini sağlayacak şekilde düzenlenmesi

gerekmektedir. Buna ek olarak, gemiler, limanda bulundukları zaman içinde daha fazla

hizmete ihtiyaç duydukları için, bu ihtiyaçları karşılayacak önemli yatırımlar gerekmektedir.

- Tanıtım ve Teşvik: Fazla kullanımı olmayan veya halk tarafından çok iyi bilinmeyen balık

ve kabuklu deniz ürünlerinin tüketimini desteklemek amacı ile Topluluk, söz konusu

ürünlerin tüketimini teşvik edici faaliyetlerde bulunmaktadır. Balığın popüler bir yemek

olmadığı ülkelerde, balığın gıda olarak yararlarına dikkat çekilen kampanyalar yapılmaktadır.

Bu amaç için 1988 yılından beri Topluluğun desteği mevcuttur. Ayrıca, aynı doğrultudaki

ticaret fuarları ve sergilerinin organizasyonu, bunlara iştirak, kalite sertifikası programları ve

piyasa araştırmaları da bu destekten yararlanabilmektedir.

- Sanayinin Üstlenmiş Olduğu Faaliyetler: Balık ürünlerinin kalitesini veya kotaların

yönetimini teşvik etmek için balıkçıların kuruluşları tarafından üstlenilen faaliyetler de

Topluluk desteğinden faydalanabilmektedir.

2. İrlanda’nın FIFG Tecrübesi

İrlanda için önemli bir sektör olan balıkçılıkta istihdam edilen kişi sayısı 1998 ve

1999 yıllarında sırasıyla 17.598 ve 17.140 iken, 2000’de 17.579 olarak kaydedilmiştir.42

İrlanda’daki kayıtlı tekne sayısı ise 1999’da 1.215, 2000’de 1.196 ve 2001’de de 1.198 olarak

belirlenmiştir. Buna bağlı olarak, teknelerin toplam tonajı 1999’da 61.087, 2000’de 61.451 ve

2001’de 63.111 Groston olarak kaydedilmiştir.43 Bu veriler göstermektedir ki; FIFG’den

sağlanan kaynaklarla beraber, balıkçılık sektöründeki istihdam, filo ve kapasite kullanımı

muhafaza edilmiştir.

42 http://www.oecd.org/dataoecd/16/61/1836922.xls 43 http://www.oecd.org/dataoecd/16/61/1836922.xls

36

2.1- İrlanda’daki FIFG Mali Kontrol Yapılanması

İrlanda’da 438/200144 sayılı Komisyon Tüzüğüne uymak için oluşturduğu FIFG

mali kontrol mekanizması şu şekilde açıklanabilir:45

- Aşama 1: Son yararlanıcı gerekli işlemleri tamamlar ve ödeme taleplerini uygulayıcı ajansa

iletir. Ödeme taleplerini alan uygulayıcı ajans gerekli incelemeleri yapar ve ödemeyi yapar.

Ayrıca, FIFG harcamasına ilişkin uygulayıcı birime raporunu sunar.

- Aşama 2: Uygulayıcı birim, uygulayıcı ajanstan aldığı harcama raporunu inceler ve birer

nüsha ödeme kuruluşuna ve yönetim idaresine sunar.

- Aşama 3: İrlanda’da FIFG sorumlu ödeme kuruluşu İletişim, Deniz ve Doğal Kaynaklar

Birimidir (DCMNR). Ödeme kuruluşu, uygulayıcı birimden gelen FIFG harcama raporunu

inceler ve FIFG fonlarının akışı için ödeme uygulama formunu Avrupa Komisyonuna sunar.

- Aşama 4: Yönetim idaresi,46 FIFG harcama akışında ilerleme bilgisinin bir parçası olarak

ödeme kuruluşundan harcamayı alır. Avrupa Komisyonu, ödeme kuruluşuna FIFG

harcamasının karşılanması amacı ile FIFG fonlarını öder.

2.2- 1994-1999 Balıkçılık Operasyonel Programı

İrlanda’nın 140 milyon Euro bütçeli 1994-1999 Balıkçılık Operasyonel Programı

dahilinde dokuz tedbir yer almaktadır. Bu tedbirlerden altı tanesi FIFG, iki tanesi Avrupa

Bölgesel Kalkınma Fonu ve bir tanesi de Avrupa Sosyal Fonundan finanse edilmektedir.

FIFG tarafından finanse edilen tedbirleri şu şekilde sıralayabiliriz:47

44 http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/2001/l_063/l_06320010303en00210043.pdf 45 Daha fazla bilgi için bakınız European Union Community Support Framework For Ireland 2000-2006, İrlanda Hükümeti Finans Birimi (2001). 46 İrlanda’da FIFG yönetim idaresi İşletme, Ticaret ve İstihdam Birimidir. 47 http://www.eustructuralfunds.ie/htm/operational_prog/fisheries.htm

37

1. Balıkçılığın Düzenlenmesi: 7 milyon Euro bütçeli bu tedbir, AB’de balıkçılık hedefleri doğrultusunda kayıtlı İrlanda filosundan bazı teknelerin geri çekilmesi

amacı taşımaktadır.

2. Balıkçılık Filosunun Yenilenmesi ve Modernizasyonu: Filonun yenilenmesi ve teknelerin modernizasyonu olmak üzere iki plan kapsamında uygulanması

planlanmıştır.

3. Yetiştiricilik: Toplam 36 milyon Euro’luk bütçesinin 11 milyon Euro’luk kısmının FIFG tarafından finanse edilmesi planlanan bu tedbir, yetiştiricilik sektörünün

yeniden yapılandırılması amacını taşımaktadır.

4. Liman İnşası: 18,6 milyon toplam bütçe, yeni liman altyapısının inşası için ayrılmıştır.

5. İşleme ve Pazarlama: Bu tedbir, 31 milyon Euro’luk bütçesi ile yeni işleme tesisleri için gerekli yatırım, ekipman ve ayrıca mevcut tesislerin iyileştirilmesi için

planlanmıştır.

6. Su Ürünlerinin Promosyonu: Yurt içi ve yurt dışı piyasaların İrlanda su ürünleri için geliştirilmesi ve güçlendirilmesi bu tedbirin ana amacını teşkil etmektedir.

7. İnsan Kaynakları/Eğitim: Toplam 6,35 milyon Euro’luk bütçesinin 4,76 milyon Euro’luk kısmının Avrupa Sosyal Fonundan karşılanmasının planlandığı eğitim ve

insan kaynakları alanında balıkçılık ve yetiştiricilik sektörlerindeki istihdamı

desteklemek ve sektör çalışanlarına gerekli eğitimleri vermek amacı taşınmaktadır.

38

8. Araştırma: Bu tedbir, proje bazlı araştırmalar kanalı ile İrlanda’nın balıkçılık ve yetiştiricilik alanlarında gelişim göstermesini ve ayrıca laboratuarların

iyileştirilmesini amaçlamaktadır. 8,17 milyon Euro toplam bütçenin 6,127 milyon

Euro’su AB’den sağlanacaktır.

9. Teknik Yardım: Bu tedbir Balıkçılık Operasyonel Programındaki diğer tedbirleri

desteklemek amacı ile oluşturulmuştur.

Tablo:6- İrlanda 1994-1999 Balıkçılık Operasyonel Programı

Tedbir İrlanda

Katkısı (m €)

I

AB Katkısı

(m €)

II

Diğer Katkılar

(m €)

III

Toplam

(m €)

IV=I+II+III

1. Balıkçılığın

Düzenlenmesi

0,64 1,92 0,02 2,58

2. Balıkçılık Filosunun

Yenilenmesi ve

Modernizasyonu

7,58 15,71 37,24 60,53

3. Yetiştiricilik 2,33 14,27 22,1 38,70

5. İşleme ve Pazarlama 1,76 13,44 18,7 33,90

6. Su Ürünlerinin

Promosyonu

0,85 2,53 3,38

7. İnsan Kaynakları/Eğitim 2,22 6,65 8,87

8. Araştırma 2,61 7,85 10,46

9. Teknik Yardım 0,30 0,89 1,19

TOPLAM 25,38 81,56 78,06 185,00

KAYNAK: Programmation financiére:récapitulation pour chaque état membre.

39

2.3- 2000-2006 Operasyonel Programları Kapsamında FIFG

İrlanda’da, 2000-2006 dönemi yedi operasyonel programından biri olan “üretim

sektörü operasyonel programına” ilişkin tüm bilgilerin koordinasyonunu İşletme, Ticaret ve

İstihdam Birimi yapmaktadır.48 Balıkçılık, üretim sektörü operasyonel programı altında bir

alt-program olarak yer almaktadır. Bu alt-program kapsamında aşağıda sıralanan tedbirler

kısmen FIFG tarafından finanse edilmektedir:49

1. Balıkçılığın İyileştirilmesi: Filodan kayıtlı bazı tekneleri kayıt dışına çıkarılması amacı ile planlanan bu tedbir için ayrılan bütçe 6,5 milyon Euro’dur.

2. Balıkçılığın Geliştirilmesi İçin Destekleyici Önlemler: 26,8 milyon Euro bütçeli söz konusu tedbir altında balıkçılık sektörü kalite geliştirme programları için

kullanılmaktadır.

3. Balıkçılık Filosunun Yenilenmesi ve Modernizasyonu: Bu tedbir kapsamında güvenlik ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi konularındaki projelere destek

verilerek filonun modernize edilmesi ve geliştirilmesi amaçlanmaktadır ve ayrılan

bütçe 126,6 milyon Euro’dur.

2000-2006 Üretim Sektörü Operasyonel Programının Değerlendirme Raporunda

belirtildiği üzere, alt-programlardan olan balıkçılık altındaki tedbirler ulusal ekonominin

gelişimine önemli bir katkıda bulunmamaktadır.50 Balıkçılık sektörü hızlı bir gelişim

göstermemekle beraber, sektörün belirli yerel bölgelerde yoğunlaşmış olması, ilgili tedbirlerin

sadece balıkçılığa değil kırsal kalkınma ve bölgesel gelişime de katkıda bulunmasını

sağlamaktadır.

48 İrlanda Hükümeti Finans Birimi, (2001), European Union Community Support Framework For Ireland 2000-2006, sf. 116. 49 http://www.ndp.ie/newndp/displayer?page=fund_bws3_tmp&relat=fund_tmp_23163 50 Daha fazla bilgi için bakınız İrlanda Ulusal Kalkınma Planı ve 2000-2006 Topluluk Destek Çerçevesi Ara Değerlendirme Raporu, 2003.

40

SONUÇ

OTP ve OBP içinde FEOGA ve FIFG’nin sahip oldukları önemli rol, bu fonların

daha ayrıntılı olarak ele alınması gerektiğini göz önüne sermektedir. Bu nedenle, bu konuları

ele alan bu çalışmada ana olarak FEOGA ve FIFG fonlarını ayrıntıları ile detaylı bir şekilde

açıklamak hedeflenmiştir. Söz konusu fonlar açıklanırken, bütçesel büyüklükleri, kullanım

alanları, gerektirdikleri idari yapılanma ve finansal büyüklükleri gibi unsurlar aydınlatılarak

daha açık bir şekilde ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Fonların ülkelere net olarak ne katkıda bulunduklarının daha açık olarak belirtilmesi

için İrlanda örnek ülke olarak alınmıştır. İrlanda AB yapısal fonlarından yararlandığı sürede

giderek hedef alanlarını daraltarak dikkatini daha öncelikli ihtiyaçlara yöneltmiştir. Bu

yoğunlaşmış yaklaşım ve artan ihtiyaç, Fonların daha verimli kullanılmasını da sağlamıştır.

AB fonları sayesinde ekonomik ve sosyal alanda çok büyük atılım göstermesi sebebi ile örnek

ülke olarak tercih edilen İrlanda’nın FEOGA ve FIFG’den elde ettikleri ayrıntıları ile ortaya

konmuştur. İrlanda’nın bu fonların idaresi için oluşturduğu yapılanmaya da yer verilmiştir.

Bu çalışma, AB’nin ekonomik ve sosyal alanlardaki işleyişinde çok önemli yere

sahip yapısal fonlardan FEOGA ile FIFG hakkında ileride yapılacak çalışmalar için bir

kaynak olma amacı taşımaktadır. Ayrıca, İrlanda’nın FEOGA ve FIFG’den elde ettiği

kazanımlar ve tecrübelere dair ayrıntılı incelemelerin yapıldığı bölümler, bu ülkeye ilişkin

yapılacak daha sonraki çalışmalar için bir referans kaynak olabilecektir.

Bu çalışmada ele alınan İrlanda örneği, her ne kadar İrlanda nüfus ve yüzölçümü ile

ülkemizden oldukça farklı olsa da, FEOGA ve FIFG’ye yönelik yapılanma konusunda

ülkemiz için örnek teşkil etmektedir. İhtiyaç analizlerinin büyük özen içinde yapıldığı ve

fonların bu analiz sonuçları doğrultusunda en rasyonel şekilde kullanıldığı İrlanda, AB süreci

içindeki ülkemiz için deneyimlerinden yararlanmak bakımından çok uygun bir model olarak

değerlendirilebilir. Ülkemiz için yararlanılmaya başlandığı andan itibaren büyük faydalar

sağlayacağı çok açık olan FEOGA ve FIFG’e yönelik gerekli çalışmaların büyük bir süratle

devam ettirilmesi çok büyük önem taşımaktadır.

41

KAYNAKÇA

Kitaplar:

Agrisystems Limited, (2002), Su Ürünleri Mevzuatının AB Müktesebatına Yasal Uyumundan

Sorumlu Türk Otoritelere Destek Projesi 3. nolu Raporu:AB Ortak Balıkçılık Politikasına

Genel Bakış.

Avrupa Komisyonu, (2001), European Success Story, Belçika.

Avrupa Komisyonu Tarım Genel Müdürlüğü, (2003), Agriculture In The European Union-

Statistical And Economic Information 2002, Belçika.

Avrupa Komisyonu, (2003), Overview Of The Implementation Of Rural Development Policy

2000-2006, Almanya.

Avrupa Komisyonu, (2003), Rural Development In The European Union, Almanya.

Avrupa Komisyonu, (2003), Rural Development Programmes 2000-2006-Country Profile

Ireland, Almanya.

İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliğinin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul.

İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliğinin Ortak Balıkçılık Politikası ve Türkiye’nin

Uyumu, İstanbul.

İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliğinin Ortak Tarım Politikası, İstanbul.

İktisadi Kalkınma Vakfı, (2001), Avrupa Birliğinin Ortak Tarım Politikası ve Türkiye’nin

Uyumu, İstanbul.

İrlanda Bilgi Ofisi, (2004), Guide To The Implementation And Administration Of EU

Structural And Cohesion Funds In Ireland, İrlanda.

42

İrlanda Hükümeti Finans Birimi, (2001), European Union Community Support Framework

For Ireland 2000-2006, İrlanda.

İrlanda Hükümeti Finans Birimi, (2003), The Mid-Term Evaluation Of The National

Development Plan And Community Support Framework For Ireland 2000 To 2006.

İnternet Siteleri:

http://www.europa.eu.int/comm/agriculture/fin/index_en.htm

http://europa.eu.int/comm/budget/pdf/financialfrwk/perspfin/tbl20002006eur15_en.pdf

http://europa.eu.int/comm/eurostat/newcronos/queen/display.do?screen=detail&language=en

&product=THEME3&root=THEME3_copy_491347045042/yearlies_copy_146416886787/cc

_copy_767972116772/ccb_copy_933353769791/ccb20240_copy_135388270870

http://europa.eu.int/comm/eurostat/newcronos/queen/display.do?screen=detail&language=en

&product=THEME3&root=THEME3_copy_491347045042/yearlies_copy_146416886787/cc

_copy_767972116772/ccb_copy_933353769791/ccb10512_copy_525680497586

http://europa.eu.int/eur-lex/budget/data/D2003_v1/EN/AP2000181_frm.htm

http://europa.eu.int/eur-lex/en/consleg/pdf/1999/en_1

AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ±k Tezleri/ahmet_atay.pdf · 2011. 1. 26. · avrupa...

Documents

Transcript of AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ±k Tezleri/ahmet_atay.pdf · 2011. 1. 26. · avrupa...