สรุปผลการประชุมระดมความคิด · Web viewในท...

Post on 16-Jan-2020

4 views 0 download

Transcript of สรุปผลการประชุมระดมความคิด · Web viewในท...

นำ��แลงททงหวช�ง ลำ�พนสมชย เบญจชย*

เกรนนำ�นำ��แลงทอำ�เภอทงหวช�ง จงหวดลำ�พน เปนขอเสนอง�นศกษ�วจย

ด�นป�ไม เกยวกบก�รประเมนสถ�นภ�พและจดทำ�ฐ�นขอมลก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไมอย�งยงยนแบบบรณ�ก�ร

คว�มสำ�คญและทม�ของปญห�ททำ�ก�รวจยทรพย�กรป�ไมเปนหนงในทรพย�กรธรรมช�ตทสำ�คญของ

มนษยช�ต คณค�ของทรพย�กรป�ไมอยทคว�มจำ�เปนตอก�รดำ�รงชวตของมนษยท�งท�งตรงและท�งออม ในอดตทรพย�กรป�ไมถกมงเนนในมลค�ของตนไม ของป� สตวป� และก�รบกเบกเปนทดนเพอก�รเกษตรและทอยอ�ศย ซงในปจจบนยงคงดำ�รงอยพรอมผนวกก�รบรก�รด�นระบบนเวศหรอก�รทองเทยวเชงอนรกษ อย�งไรกต�มคณค�ของทรพย�กรป�ไมในท�งออมทสำ�คญคว�มคอเปนแหลงตนนำ��ลำ�ธ�รและแหลงพนธกรรมหรอคว�มหล�กหล�ยท�งชวภ�พ ปญห�ทสำ�คญคอก�รดำ�รงอยอย�งสมดลของทรพย�กรป�ไมกบก�รใชประโยชนใหไดอย�งยงยน ท�งน�กเพอเอ�ออำ�นวยประโยชนตอก�รดำ�รงชวตของมนษยนนเอง

ก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไมในทน� หม�ยถง ก�รใชประโยชนตนไม ของป� สตวป� และทศนยภ�พหรอคว�มรนเรงบนเทงใจในระบบนเวศป�ไม โดยเฉพ�ะในพ�นททจะศกษ�วจยหรอพ�นทตนนำ��ล� จงหวดลำ�พน ซงเปนตนนำ��ของลมนำ��ล� คอ อำ�เภอทงหวช�ง จงหวดลำ�พน สภ�พป�ไมโดยทวไปครงหนงเปนป�เบญจพรรณ อก 40% เปนป�เตง-รง สวนทเหลอเปนป�ดบเข� รวมแลวมเน�อท 284,821.45 ไร หรอ 455.71 ต�ร�งกโลเมตร มประช�กร 18,259 คน ประกอบไปดวยคนไทยพ�นเมองสวนใหญ และชนเผ�กระเหรยงประม�ณไมเกน 20%

ปจจบนแมนำ��ล�ไมมนำ��ไหลในชวงฤดแลงแลวกว� 5 ป ทำ�ใหปญห�ข�ดแคลนนำ��นบวนจะรนแรงเพมข�น ก�รแกงแยงเกบกกนำ��ต�มลำ�นำ��ยอย

กอนลงนำ��ล�แมว�จะยงไมชดเจน แตกแสดงแนวโนมม�กข�น ส�เหตทสำ�คญคอก�รบกรกทำ�ล�ยป�ตองก�รพ�นทเพอทำ�กนท�งยดถอครอบครองถ�วรและก�รทำ�ไรเลอนลอยปร�กฏโดยทวไป

ดงน�นก�รศกษ�วจยเพอก�รประเมนสถ�นภ�พและจดทำ�ฐ�นขอมลก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไมอย�งยงยนแบบบรณ�ก�ร จะแสวงห�คว�มเหม�ะสมสมดลของก�รปกปองคมครอง ฟ� นฟ และเพมพนทรพย�กรป�ไม โดยก�รมสวนรวมของชมชนเปนสำ�คญ จะชวยใหก�รบรห�รจดก�รเชงอนรกษสมฤทธผล ชวยฟ� นคนสภ�พป�ไมใหเปนแหลงนำ��กลบม� พรอมๆ กบคว�มจำ�เปนในก�รดำ�รงชวตของร�ษฎรทยงตอง-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------*เจ�หน�ทบรห�รง�นป�ไม 7 กลมง�นวช�ก�ร สำ�นกบรห�รพ�นทอนรกษท 16 (เชยงใหม) กรมอทย�นแหงช�ต สตวป� และพนธพช e-mail : benjachaya@hotmail.com

พงพงทรพย�กรป�ไม และใหส�ม�รถพฒน�ไปสสมม�อ�ชพด�นก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไมไดอกดวย ไมว�จะเปนก�รใชประโยชนไม ของป� สตวป� ตลอดจนก�รทองเทยวเชงอนรกษ

แนวคว�มคดของโครงก�รวจย 1. แนวคดก�รใชประโยชนจ�กตนไม

โดยหลกก�รด�นอตส�หกรรมไม ตนไมส�ม�รถนำ�ม�ใชประโยชนไดต�งแตร�กไมจนถงปล�ยยอดไม โดยก�รแปรรปไมเพอใชในก�รกอสร�งบ�น ทอยอ�ศย โรงเรอน ร�นค� ศ�สนสถ�นหรอวดว�อ�ร�ม โบสถ วห�ร ศ�ล� พวกเครองเรอน เครองมอ หรอผลตภณฑไมต�งๆ ก�รใชไมเปนเช�อเพลงท�งฟนและถ�น และก�รแกะสลกไม ซงส�ม�รถสงเสรมพฒน�เปนอตส�หกรรมไมในระดบทองถนไดดวยโดยจดใหมโรงเลอย ไมว�จะเปนก�รใชแรงคนหรอเครองจกรกต�ม ท�งน�เพอแปรรปไมใชในก�รกอสร�ง ผลตเครองเรอน เครองมอเครองใชหรอผลตภณฑไมอนๆ ใหมก�รผงและอบ

2

ไม ห�กก�วหน�ข�นกจดใหมโรงอบไมและอ�บหรออดนำ��ย�รกษ�เน�อไม นอกจ�กน�อ�จนำ�ไมทอนกลมขน�ดเลกไปอ�บนำ��ย�ไมเพอคว�มคงทนถ�วรยงข�นในก�รใชง�น (สมชย, 2542)

สำ�หรบปกและเศษไม นำ�ไปผลตเครองมอเครองใชหรอผลตภณฑไมอนๆ ทำ�ไมพ�นไมป�รเก (Parquet) ตลอดจนเปนไมฟนเช�อเพลงและเผ�เปนถ�น หรอนำ�ไปทำ�เปนช�นไมสบ (Chip) สำ�หรบสงข�ยหรอผลตเปนไมประกอบหรอเยอกระด�ษไดอกดวย

สำ�หรบกงก�นตอร�ก นำ�ไปใชเปนไมเช�อเพลงหรอช�นไมสบ โดยใหมโรงง�นสบช�นไม ซงช�นไมสบนำ�ไปใชในกลมโรงง�นอตส�กรรมไมขน�ดใหญ คอ ผลตภณฑเคมจ�กไม (Wood Chemical Products) เยอกระด�ษและกระด�ษ (Pulp & Paper) แผนใยไมอด (Fiberboard) ซงตองผ�นกระบวนก�รยอยช�นไมใหเปนเยอไม (Fiber) สำ�หรบช�นไมสบทยอยใหเลกลงไมตองผ�นโรงผลตเยอนำ�ไปผสมก�วเปนแผนช�นไมอด (Particleboard) หรอผสมปนซเมนตเปนแผนช�นไมอดซเมนต (Wood Cement Board) สำ�หรบมลค�สงสดของไมทอน คอ ฝ�นหรอปอกเปนไมบ�ง (Veneer) หรอแผนไมอด (Plywood) สวนเศษทเหลอคอใสไมทอนทปอกหรอเศษไมบ�งทเหลอนำ�ไปทำ�เปนช�นไมสบ นอกจ�กน�ทอนไมขน�ดเลกนำ�ไปเปนไมเส�เขมหรอไมคำ��ยนไดโดยตรง

ดงกล�วแลวท�งหมดน�นบว�เปนก�รใชประโยชนไมอย�งคมค�และช�ญฉล�ดไดประโยชนสงสด โดยโรงง�นอตส�หกรรมไมต�งๆ ทเกยวเนองหรอตอเนองรบชวงวตถดบไมในก�รผลตอย�งเปนข�นตอน มไดท�งเน�อไมโดยสญเปล�ไปในข�นตอนหนงข�นตอนใด ซงรวมเรยกว� อตส�หกรรมไมตอเนอง (Integrated Wood Industries)

2. แนวคดก�รใชประโยชนจ�กของป�นอกจ�กเน�อไมทใชในอตส�หกรรมดงกล�วแลว เร�ยงไดเปลอกไม

นำ�ม�ผลตเปนปย ส�รเคมพวกแทนนน (Tannin) และสธรรมช�ต หรอทำ�กระด�ษเชนเปลอกปอกระส� ซงอ�จรวมอยในอตส�หกรรมของป� ไดแก ชน/ย�ง สมนไพร/เครองเทศ พชอ�ห�ร (ผกป� เหด ฯลฯ) แมลง (ครง ผ�ง ฯลฯ) เปลอกไม แทนนนและสธรรมช�ต นอกจ�กน�ของป�ทคอน

3

ข�งโดดเดนในชวตประจำ�วนของทองถนชนบท คอ ไมไผ ใชในก�รจกส�น ทำ�ไมจ�มฟน ไมอด เยอกระด�ษ ไมรวก เขงไมไผ ตะเกยบ และไมซก เปนตน และยงมหว�ย ทมลกษณะเดนทแปลกต�ในก�รผลตเครองเรอนหว�ยต�งๆ อกดวย (สมชย, 2542)

ของป�แมจะมอยม�กม�ยหล�ยชนด แตมเพยงไมกชนดเท�น�นทไดมก�รพฒน�จนมนยสำ�คญท�งด�นเศรษฐกจ อ�ท ไผ หว�ย ไมหอม ครง ผ�ง สมนไพรบ�งชนด เชน ประคำ�ดคว�ย บก ระยอม เปนตน ดงน�นจงมของป�อกหล�ยชนดทน�สนใจ รวมท�งของป�ทพฒน�แลวใหยงยนตอไปท�งท�งด�นก�รเกบห� ก�รแปรรป ก�รใชประโยชน ก�รตล�ดและก�รจดก�ร (ยรรยง และพรรณ, 2542)

องคคว�มรเกยวกบของป�ทตองศกษ�คนคว�และดำ�เนนกจกรรมสงเสรมใหแพรหล�ยมหล�ยประก�ร คอ ก�รรวบรวมชนดของป�ทมอยในแตละทองท ชนดและชวงเวล�ทมก�รเกบห�ของป�ม�ใชประโยชน วธก�ร และปญห�ในก�รเกบห� ก�รแปรรป และก�รเกบรกษ�ของป� ชองท�งก�รตล�ดของป�แตละชนด คว�มสำ�คญของของป�ตอสภ�พเศรษฐกจสงคมของชมชน สถ�นะภ�พท�งด�นเศรษฐกจ แรงจงใจและคว�มส�ม�รถในก�รตอบสนองตอคว�มตองก�รของป�ของช�วบ�นทอยในและบรเวณร�ยรอบป�

วธก�รศกษ�ของป� จะใชก�รสมภ�ษณ ก�รสงเกตแบบมสวนรวม ก�รสมภ�ษณโดยมแนวคำ�ถ�ม (guide line) ก�รสมภ�ษณแบบกลม (focus group) พรอมก�รว�งแปลงเพอสำ�รวจแจงนบชนดและปรม�ณของป� ขน�ด 20x20 เมตร แลวประเมนชนดของป�ทมศกยภ�พในก�รพฒน�ต�มดชนตวช�วด ไดแก ปรม�ณคว�มม�กนอย ก�รใชประโยชนในครวเรอน คว�มรคว�มเข�ใจในก�รจดก�ร ก�รสร�งง�นและร�ยได โอก�สทจะทำ�เปนก�รค� คว�มสนใจและก�รยอมรบของชมชน แรงจงใจในท�งเศรษฐกจ ขอจำ�กดท�งด�นสงแวดลอม และก�รพฒน�ไปสอตส�หกรรมขน�ดเลก ท�งน�เพอจดลำ�ดบศกยภ�พของป�ในแตพ�นทเพอก�รสงเสรมพฒน�ก�รใชประโยชนของป�ในแตละพ�นทตอไป

3. แนวคดก�รใชประโยชนจ�กสตวป�

4

โดยทวไปสตวป�ถกคกค�มจ�กก�รตดไมทำ�ล�ยป�อนเปนแหลงทอยอ�ศยของสตวป�ถกทำ�ล�ยไปนนเอง นอกจ�กน�ยงถกล�โดยตรงทำ�ใหลดจำ�นวนลงอย�งรวดเรวและอ�จจะสญพนธไปในทสดได ตลอดจนภยจ�กส�รเคมและย�ฆ�แมลงตกค�ง หรออนๆ โดยรเท�ไมถงก�รณ เชน ก�รยงนกเลนของเดกๆ เปนตน ดงน�นก�รคมครองดแลผนป�หรอปองปร�บปร�มจงเปนภ�รกจทจำ�เปนตองรวมมอรวมใจกนดำ�เนนก�ร อกด�นหนงก�รสงเสรมก�รเพ�ะเล�ยงสตวป�จะชวยปองกนก�รสญพนธของสตวป�ไดดวยอกวถท�งหนง (จระ, 2528)

ในก�รประชมก�รป�ไมเมอป 2545 ไดมก�รเสนอว� ก�รเพ�ะเล�ยงสตวป� ตองคำ�นงถงขอตกลงของอนสญญ� CITES ดวย คอ ขอห�มต�งๆ ก�รควบคมชนดพนธ เพอไมใหเปนปญห�แกผเพ�ะเล�ยง ก�รทำ�คว�มเข�ใจระหว�งรฐและร�ษฎรผเพ�ะเล�ยง ซงปจจบนรฐเนนก�รควบคมเปนหลก เชน ควบคมก�รลกลอบค�ข�ยสตวป� ในขณะน�ป�ไมถกทำ�ล�ยอย�งม�ก ทำ�ใหกระทบกระเทอนตอก�รดำ�รงอยของสตวป� ก�รล�สตวในขณะมลกออนหรอว�งไข ดงน�นก�รควบคมจำ�นวนของสตวป�ใหอยในปรม�ณทเหม�ะสมจงจำ�เปนอย�งยง (ก�รประชมก�รป�ไม, 2545)

นอกจ�กน�ยงกล�วถงก�รเพ�ะเล�ยงสตวป�ว� ตองดำ�เนนก�รใหถกตองไมละเมดกฎหม�ย เปนไปต�มพระร�ชบญญตสตวป� พ.ศ.2535 นอกจ�กน�ตองพจ�รณ�ใหตรงกบคว�มตองก�รของตล�ด เชน เพอเปนอ�ห�ร เปนสตวสวยง�ม หรออ�จไวเปนเครองประดบ นอกจ�กน�อ�ห�รสำ�หรบเล�ยงสตวยงเปนสงจำ�เปน จะเหนไดว�ประเทศไทยเหม�ะสมทจะเล�ยงนก เนองจ�กมสภ�พอ�ก�ศและอ�ห�รทห�ไดต�มทองถน และมร�ค�ถก เชน กลวย ฟกทอง ฝรง มน มะละกอ นอกจ�กน�ก�รใหคว�มรกบผเพ�ะเล�ยง เชน ก�รขย�ยพนธนก พนธปล�ต�งๆ เปนตน และก�รผสมพนธสตวใหเปนสตวเศรษฐกจหรอสตวเพอก�รค� เชน ปล�สวยง�ม เสอ หมป� กว�ง เปนตน ซงตองศกษ�สตวแตละชนดตองก�รสภ�พสงแวดลอมทเหม�ะสมกบมนอย�งไรดวย ห�กเพ�ะเล�ยงขย�ยพนธสตวป�ห�กมจำ�นวนม�กเพยงพอกอ�จนำ�ไปปลอยอยในป�ธรรมช�ตไดดวย

4. แนวคดก�รใชประโยชนจ�กก�รทองเทยวเชงอนรกษ

5

ก�รทองเทยวเชงอนรกษ (สฤษฎ, 2548) เปนแนวคว�มคดทพงปร�กฏข�นเมอไมน�นม�น� และยงมก�รใชคำ�ภ�ษ�องกฤษอนๆ ทใหคว�มหม�ยเชนเดยวกน ทสำ�คญไดแก Nature Tourism, Biotourism, Green Tourism เปนตน อย�งไรกต�ม ก�รทองเทยวดงกล�วลวนแตเปนก�รบงบอกถง ก�รทองเทยวแบบยงยน (sustainable tourism) ซงจ�กก�รประชม Globe 1990 ณ ประเทศแคน�ด�ไดใหคำ�จำ�กดคว�มของก�รทองเทยว แบบยงยนว� "ก�รพฒน�ทส�ม�รถตอบสนองคว�มตองก�รของนกทองเทยวและผเปนเจ�ของทองถนในปจจบน โดยมก�รปกปองและสงวน รกษ�โอก�สต�งๆ ของอนชนรนหลงดวย ก�รทองเทยวน�มคว�มหม�ยรวมถงก�รจดก�รทรพย�กรเพอตอบสนองคว�มจำ�เปนท�งเศรษฐกจสงคม และคว�มง�มท�งสนทรยภ�พ ในขณะทส�ม�รถรกษ�เอกลกษณท�งวฒนธรรมและระบบนเวศดวย" โดยมลกษณะทสำ�คญคอ เปนก�รทองเทยว ทดำ�เนนก�รภ�ยใตขดจำ�กดคว�มส�ม�รถของธรรมช�ต และตองตระหนกถงก�รมสวนรวมของประช�กร ชมชน ขนบธรรมเนยม ประเพณ ทมตอขบวนก�รทองเทยว อกท�งตองยอมรบใหประช�ชนทกสวนไดรบผลประโยชนท�งเศรษฐกจทเกดจ�กก�รทองเทยวอย�งเสมอภ�คเท�เทยมกน และตองช�นำ�ภ�ยใตคว�มปร�รถน�ของประช�ชนทองถนและชมชนในพ�นททองเทยวน�นๆ (สถ�นบนวจยวทย�ศ�สตรและสงแวดลอม แหงประเทศไทย, 2539 อ�งใน สฤษฎ, 2548)

ก�รทองเทยวเชงอนรกษ หรอก�รทองเทยวเชงนเวศ ม�จ�กคำ�ภ�ษ�องกฤษว� Ecotourism (กรมป�ไม, 2548) หม�ยถง ก�รทองเทยวรปแบบหนงทเกยวของกบก�รเดนท�งไปยงแหลงธรรมช�ตและแหลงวฒนธรรมอย�งมคว�มรบผดชอบ โดยไมกอใหเกดก�รรบกวนหรอคว�มเสยห�ยแกทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอม แตมวตถประสงคอย�งมงมน เพอชนชม ศกษ�เรยนร และเพลดเพลนไปกบทศนยภ�พ พชพรรณและสตวป� ตลอดจนลกษณะท�งวฒนธรรมทปร�กฏในแหลงธรรมช�ตน�น อกท�งชวยสร�งโอก�สท�งเศรษฐกจทสงผลใหก�รอนรกษทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอมเกดประโยชนตอชมชนอกดวย

6

สำ�หรบแนวโนมก�รเปลยนแปลงอตส�หกรรมก�รทองเทยวน�น พบว�ในชวง 7-8 ปทผ�นม� มนษยมคว�มตองก�รก�รทองเทยวในรปแบบผจญภยม�กข�น รวมท�งก�รไดเข�ไปมสวนรวมและสมผสธรรมช�ตอย�งแทจรง นอกจ�กน�นกทองเทยวธรรมช�ตมคว�มตองก�รทจะศกษ�เรยนรเกยวกบสถ�นททไดไปเยอนท�งในด�นระบบนเวศ ชนดพนธพชและสตวทไดพบเหน รวมถงประเดนปญห�ด�นก�รอนรกษ ก�รเปลยนแปลงดงกล�วน�มส�เหตสำ�คญจ�กก�รตนตวและใหคว�มสนใจในเรองคณภ�พสงแวดลอมและก�รอนรกษทรพย�กรธรรมช�ตทเปนปญห�ในประเทศต�งๆ ทวโลก

1. เปนพ�นทธรรมช�ตทมก�รอนรกษไว รวมถงแหลงประวตศ�สตร โบร�ณคดและวฒนธรรมทปร�กฏในพ�นทธรรมช�ตน�นๆ

2. มงเนนทคณค�ของทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอมในแหลงทองเทยวม�กกว�ก�รพฒน�สงอำ�นวยคว�มสะดวกต�งๆ

3. เนนใหทกฝ�ยมคว�มรบผดชอบตอสภ�พแวดลอมธรรมช�ต และวฒนธรรมของแหลงทองเทยว

4. ใหนกทองเทยวไดสมผสเรยนร หรอมประสบก�รณโดยตรงกบสภ�พแวดลอมธรรมช�ต นอกจ�กจะไดรบคว�มพงพอใจแลว ยงเปนก�รสร�งเสรมประสบก�รณด�นสงแวดลอม

5. เปนก�รทองเทยวทคนประโยชนสธรรมช�ตและชมชนทองถน ท�งท�งตรงและท�งออม

6. เปนก�รทองเทยวแบบยงยน5. องคประกอบสำ�คญของก�รทองเทยวเชงอนรกษ

ก�รทองเทยวเชงอนรกษมองคประกอบสำ�คญทควรพจ�รณ�อย 3 ประก�ร คอ ก�รสร�งจตสำ�นกเกยวกบก�รอนรกษทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอม คว�มพงพอใจของนกทองเทยว และก�รมสวนรวมของชมชนก�รสร�งจตสำ�นกเกยวกบก�รอนรกษทรพย�กรธรรมช�ต ธรรมช�ตและสงแวดลอมเปนปจจยพ�นฐ�นสำ�คญของแหลงทองเทยวธรรมช�ตและระบบนเวศ ห�กปจจยข�งตนไดรบผลกระทบกระเทอนจ�กก�รใชประโยชนในรปแบบใดกต�ม โอก�สทจะเกดคว�มเสอมโทรมหรอถก

7

ทำ�ล�ยจนดอยคณค�ไปกมอยสง ดงน�นก�รใหคว�มรคว�มเข�ใจใหแกนกทองเทยว พรอมท�งก�รสร�งจตสำ�นกในก�รปกปองรกษ�ธรรมช�ตแวดลอมระหว�งก�รเดนท�งทองเทยวจงเปนสงจำ�เปน รวมถงก�รสร�งจตสำ�นกด�นก�รอนรกษใหกบร�ษฎรทองถน มคคเทศก และเจ�หน�ทของรฐทดแลรบผดชอบแหลงทองเทยวน�นดวย วธก�รสร�งจตสำ�นกในด�นก�รอนรกษสำ�หรบก�รทองเทยวเชงอนรกษทนยมใชกนโดยทวไปไดแก ก�รจดทำ�โปรแกรมสอคว�มหม�ยธรรมช�ต เชน ก�รจดต�งศนยสอคว�มหม�ยธรรมช�ตในแหลงทองเทยว ก�รจดเอกส�รสงพมพทจำ�เปนตอก�รศกษ�เรยนร ก�รจดนทรรศก�ร/แผนป�ยบรรย�ยต�มจดทองเทยวต�งๆ ก�รจดทำ�เสนท�งเดนป�ศกษ�ธรรมช�ต รวมถงก�รฝกอบรมมคคเทศกและเจ�หน�ทใหส�ม�รถช�แนะและอธบ�ยเกยวกบธรรมช�ตและนเวศวทย�ของสงต�งๆ ทนกทองเทยวพบเหน

ก�รมสวนรวมของชมชนทองถน ก�รทองเทยวมบทบ�ทสำ�คญตอก�รพฒน�เศรษฐกจและสงคมของชมชนทองถนในระยะย�ว และขณะเดยวกนก�รทองเทยวมผลตอก�รคงอยของธรรมช�ตแวดลอม ดงน�นก�รเปดโอก�สใหชมชนทองถนมสวนรวมในกจกรรมก�รทองเทยวเชงอนรกษจะชวยใหชมชนไดรบผลประโยชนจ�กก�รทองเทยวท�งท�งตรงและท�งออม และทำ�ใหชมชนทองถนตระหนกถงคณค�และคว�มสำ�คญของแหลงทองเทยวธรรมช�ต และลดก�รพงพ�ทรพย�กรธรรมช�ตลง ซงนบว�เปนวธก�รหนงในก�รสงเสรมก�รอนรกษ ซงมคว�มสำ�คญตอสงคมสวนรวมระดบประเทศ

6. ก�รสงเสรมและพฒน�ก�รใชประโยชนไมก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไม ควรอยบนพ�นฐ�นแนวคว�มคด

เศรษฐกจเพยงพอ คอ ใหอยรอดกอนแลวจงอยไดกนไดและอยดกนด“ ”ในทสด หรอใหพนคว�มย�กจนแรนแคนไปสพอกนพอมแลวจงมกนมใช จ�กน�นจงคอยเสรมคว�มเจรญและฐ�นะท�งเศรษฐกจตอไป หรอใหมใชไมแรนแคนทเหลอจงข�ย หรอใหมผลตภณฑใชสอยไมตองซ�อทเหลอจงข�ย สำ�หรบก�รสงเสรมมแนวคว�มคดใหยนอยไดดวยตนเอง ซงกล�วว� ใหร ทำ� ทำ�ได และข�ยเปน (สมชย, 2542)

8

ก�รสงเสรมและพฒน�ก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไม ในปจจบน รฐสมควรแกไขปญห� กฎระเบยบด�นป�ไมใหเอ�ออำ�นวยสงเสรมชมชนเปนผดำ�เนนก�ร มภ�คเอกชนชวยสนบสนนก�รใชประโยชน เชน ปลกสร�งสวนไม ก�รเพ�ะเล�ยงสตวป� ก�รทองเทยวเชงอนรกษ และเทคโนโลยทเหม�ะสมในก�รผลตผลตภณฑหรอก�รบรก�ร และสถ�บนก�รเงนเปนแหลงเงนทนและหลกประกน โดยจดทำ�โครงก�รนำ�รอง (Pilot project) ในชมชนทมศกยภ�พและมคว�มพรอมใหเปนตวอย�ง

ก�รสงเสรมและพฒน�ก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไม ควรมเป�หม�ยทสำ�คญคอทำ�ใหวถชวตของร�ษฎรดข�นและยงยน คอ มคว�มสข มร�ยไดเพม และไมทำ�ล�ยสงแวดลอม

7. แนวคดก�รจดก�รเชงอนรกษ (Conservation Management) (อทศ, 2537)

เพอทจะใหป�ไมอำ�นวยประโยชนท�งท�งตรงและท�งออมไดอย�งหล�กหล�ยและยงยน จงตองจดก�รป�ไมใหถกตองต�มหลกวช�ก�ร โดยนำ�เอ�แนวคดก�รจดก�รทรพย�กรธรรมช�ตในเชงอนรกษ (Principle of Natural Resource Conservation Management) เพอใหเปนประโยชนสงสดและยงยน

ก�รสงวน (Preservation) คอ ก�รเกบไวปลอยใหเปนไปเองก�รอนรกษ (Conservation) หม�ยถง ใชประโยชน

ทรพย�กรธรรมช�ตอย�งช�ญฉล�ดดวยก�รรกษ�ผลทไดอย�งยงยน (the wisely use of the natural resource with a sustainable yield) หรอก�รเข�ไปจดก�รใชประโยชนอย�งช�ญฉล�ด

ก�รจดก�รอย�งเขมขน (Active Management) คอ ก�รเข�ไปปรบปรงเปลยนแปลง โดยวธก�รใดวธหนงหรอผสมผส�นท�งส�มวธ ดงน�

1. เพมจำ�นวน2. ลดจำ�นวนหรอเอ�ออกเพอใหสวนทเหลอเพมพนในอตร�สงสด3. ควบคมใหคงทไวเพอใหเหม�ะสมกบสถ�นก�รณ

9

นโยบ�ยของก�รจดก�ร (Management Policy) เกยวกบป�ไมคอมงเนนก�รอนรกษและก�รเสรมสร�งสภ�พป�หรอพ�นฟสภ�พป�ใหดข�น เพอใหไดประโยชนสงสดและยงยน

กจกรรมทตองดำ�เนนก�ร (Activities)1. สำ�รวจขอมลพ�นฐ�น เกยวกบก�รใชประโยชนและสทธทดน

จำ�นวนประช�กร สภ�พสงคม ปญห�ทกอผลกระทบ แนวท�งแกไข ฯลฯ2. จำ�แนกพ�นทแตละกจกรรม คอ พ�นทใชประโยชนและพ�นท

อนรกษใหชดเจน มแผนทประกอบเดนชด3. จดทำ�แผนพฒน� ท�งพ�นทป�ไม พ�นทเกษตรกรรม พ�นทชมชน

พ�นทใชประโยชนทดน และทรพย�กรธรรมช�ตอนๆ4. กำ�หนดคณะทำ�ง�นในโครงก�รต�งๆ ต�มแผนพฒน�ฯ5. จดห�งบประม�ณและใชจ�ยต�มลำ�ดบคว�มสำ�คญ6. ตดต�มก�รปฏบตง�นของคณะทำ�ง�นต�งๆ โดยก�รจด

สมมน�แกไขปญห�ทเกดข�นในรปแบบเวทช�วบ�น8. กระบวนก�รจดก�รก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไม

กระบวนก�รจดก�รก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไมจะตองสอดคลองกบสถ�นก�รณเชงนโยบ�ยของรฐ ทรพย�กรทมอย แนวคดของชมชน และแนวคดภ�คเอกชน นำ�ม�กำ�หนดเป�หม�ยในก�รจดก�รก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไม โดยคำ�นงถงคว�มเปนไปไดในก�รดำ�เนนง�น จ�กน�นจดทำ�แผนก�รจดก�ร โดยมงเป�หม�ยเพอก�รอนรกษ เพอใหไดประโยชนสงสดและยงยน นอกจ�กน�ตองก�รทบทวนเพอปรบปรงก�รดำ�เนนง�นใหมประสทธภ�พยงข�น ดงภ�พตอไปน�

10

กรอบนโยบ�ยของรฐ กรอบทรพย�กรป�ไม

กรอบแนวคดของชมชน กรอบแนวคดภ�คเอกชน

กำ�หนดเป�หม�ยในก�รจดก�ร คว�มเปนไปได (บรห�ร เทคนค งบประม�ณ) จดทำ�แผนก�รจดก�ร

จดก�รเพอก�รอนรกษ จดก�รอย�งเขมขน

รกษ�ใหคงไว, เพม/ลดจำ�นวน, ควบคมใหเหม�ะสม เพอใหไดรปแบบทเหม�ะสม

ประเมนผลก�รปฏบตในก�รจดก�ร

หลกก�รในก�รคดก�รจดก�รก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไม1. มคว�มเปนไปไดท�งบรห�รเพอสวนรวม2. มคว�มเปนไปไดท�งเทคนคด�นทรพย�กรป�ไม

11

3. มคว�มเปนไปไดท�งงบประม�ณรวมท�งอปกรณในก�รดำ�เนนง�น

9. แนวคดในก�รจดก�รก�รใชประโยชนทรพย�ก�รป�ไม1. สภ�พปจจบนของก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไม ใหทำ�ก�ร

สำ�รวจตรวจสอบและรวบรวมสภ�พทเปนอยท �งหมดของชมชนทเกยวกบก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไม

2. ปจจยททำ�ใหดำ�รงสภ�พในปจจบนของก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไม ใหศกษ�วเคร�ะหทม�ของสภ�พปจจบนในขอ 1

3. คว�มมงหวง ใหคดสร�งภ�พฝนเกยวกบก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไมทชมชนตองก�ร

4. ม�ตรก�ร ใหคดห�ม�ตรก�รไปสคว�มมงหวงหรอภ�พฝนในขอ 3

5 จดทำ�แผน เพอไปสคว�มมงหม�ยหรอภ�พฝนทตอง โดยใหมแผนท�งระยะส�น ระยะกล�ง และระยะย�ว

วรรณกรรม / ส�รสนเทศ (information) ทเกยวของ ลมนำ��ล� จงหวดลำ�พน เปนลมนำ��ส�ข�ในพ�นทลมนำ��ปง โดยมตนนำ��

อยในเขตพ�นทอำ�เภอทงหวช�ง สวนกล�งนำ��ไหลลงในเขตอำ�เภอล� จ�กน�นปล�ยนำ��ล�ไหลวกเฉยงข�นในเขตอำ�เภอบ�นโฮง กอนลงสลำ�นำ��แมปงทกงอำ�เภอเวยงหนองลอง จงมลกษณะคล�ยตวอกษร ง. ง

12

ในระดบลมนำ��ปง คณะรฐมนตรไดเหนชอบใหมก�รฟ� นฟ เมอวนท 29 กรกฎ�คม 2546 และ ฯพณฯ น�ยกรฐมนตร พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร ไดประก�ศเจตน�รมณรวมกบภ�คประช�ชน เพอฟ� นฟทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอมลมนำ��ปง เมอวนท 20 ธนว�คม 2546 และกรมอทย�นแหงช�ต สตวป� และพนธพช ไดจดประชม ก�รเตรยมองคกรชมชนและ“ก�รจดต�งองคกรเครอข�ยลมนำ�� เพอก�รบรห�รจดก�รทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอมลมนำ��ปง แกร�ษฎรในพ�นทแตละลม”นำ��ส�ข� (สำ�นกง�นประส�นง�นก�รฟ� นฟทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอมพ�นทลมนำ��ปงตอนบน ลมนำ��ส�ข�แมล�-แมอ�ว, 2549)

สำ�หรบตนนำ��ล� มสำ�นกง�นประส�นง�นก�รฟ� นฟทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอมพ�นทลมนำ��แมปงตอนบน ลมนำ��ส�ข�แมล�-แมอ�ว จด

13

ประชม ก�รเตรยมองคกรชมชน ก�รจดต�งองคกรประส�นง�นลมนำ�� และ“ก�รจดทำ�แผนปฏบตก�รฟ� นฟและบรห�รจดก�รทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอมลมนำ��ปงตอนบน ลมนำ��ส�ข�แมล�-แมอ�ว ในพ�นท อำ�เภอ”ทงหวช�ง อำ�เภอล� อำ�เภอบ�นโฮง อำ�เภอป�ซ�ง (บ�งสวน) อำ�เภอแมท� (บ�งสวน) และกงอำ�เภอเวยงหนองลอง จงหวดลำ�พน เพอใหผมสวนเกยวของในพ�นทลมนำ��ส�ข�แมล�-แมอ�ว เกดคว�มรคว�มเข�ใจและเสรมสร�งทกษะด�นก�รอนรกษฟ� นฟ และบรห�รจดก�รทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอมในลมนำ��อย�งบรณ�ก�ร โดยจดประชม 3 รนๆ ละ 300 คน โดยไดประเดนสำ�คญบรเวณตนนำ��ล�หรออำ�เภอทงหวช�ง เกยวกบปญห� ส�เหต และแนวท�งแกไขร�ยอำ�เภอดงน�

ปญห�1. นำ��ไมเพยงพอในก�รทำ�เกษตรและอปโภคบรโภค / ไมมนำ��

เพอก�รเกษตร 2. อ�ก�ศรอนอบอ�ว3. ผลผลตตกตำ�4. เข�ไมถงแหลงเงนทน5. ขยะในทส�ธ�รณะ6. ส�รเคมตกค�งส�เหต1. ฝนท�งชวง / ไมมอ�งเกบนำ��ในฤดฝน 2. เศรษฐกจ / ก�รเมอง ไมเอ�ออำ�นวย3. ป�ไมถกบกรกทำ�ล�ย / ตดตนไม / ไฟไหมป� / ล�สตว /

ทำ�ไรเลอนลอย / ห�ของป�4. ก�รขย�ยเขตททำ�กน 5. ก�รใชส�รเคม6. ไมมกฎระเบยบ / ไมปฏบตต�มกฎกตก�7. ข�ดงบประม�ณดำ�เนนก�ร8. ข�ดก�รปลกจตสำ�นก9. ข�ดประสบก�รณก�รดำ�เนนง�น

14

10. ข�ดคว�มรเกยวกบก�รบรห�รจดก�รป� / ประโยชนป�ไม11. ข�ดแหลงอ�ห�ร / ข�ดปยและพนธพช 12. ข�ดก�รประส�นง�นระหว�งรฐและชมชน13. มคว�มแตกต�งด�นชนเผ� / ค�นยมต�งกนแนวท�งแกไข1. ก�รจดก�รนำ�� : เชน ทำ�ฝนเทยม / ขดลอกคลอง-ฝ�ย /

กอสร�งฝ�ย-อ�ง / ผนนำ��จ�กแหลงอน / ก�รใชปยชวภ�พ / ห�มท�งขยะลงแมนำ�� / ขดบอนำ��บ�ด�ล

2. ก�รกำ�หนดก�รใชประโยชนทดน : เชน แบงเขตทดนทำ�กนและป�ไมใหชดเจน / แนวเขตลำ�นำ��ล� / ททำ�กนหมบ�น / ปลกตนไมเปนแนวเขตระหว�งททำ�กนกบป�

3. ก�รบรห�รจดก�รป�ไม : เชน ปลกป�เสรม / ทำ�แนวเขตป� / เค�รพธรรมช�ต / ทำ�แนวกนไฟ / แตงต�งกรรมก�รหมบ�นรบผดชอบ / ก�รฟ� นฟสภ�พป�ของแตละหมบ�น / จดทำ�ประช�คม / ก�รใชประโยชนไม / จดต�งป�ชมชน

4. ก�รสร�งคว�มรคว�มเข�ใจ : เชน ก�รอบรมปลกจตสำ�นก / ป�ยรณรงค / หนวยง�นในพ�นทออกใหคว�มรแกร�ษฎร

5. ก�รสงเสรมสร�งอ�ชพและร�ยได : เชน สงเสรมเกษตรทฤษฎใหม

6. ก�รกำ�หนดบทบ�ทอำ�น�จหน�ท : เชน ก�รกำ�หนดกฎระเบยบ / หนวยง�นของรฐในพ�นท / ก�รใชหลกธรรม�ภบ�ล / อบต.ออกกฎระเบยบหมบ�น-ตำ�บล

7. ก�รสนบสนนจ�กหนวยง�นรฐ : เชน จดสรรเงนงบประม�ณสนบสนน

8. ก�รศกษ�วจย : เชน ผลกระทบตอสงคม-ชมชน ผลกระทบจ�กก�รสร�งถนนตอสงแวดลอม

กจกรรมวธก�รทตองทำ�1. กจกรรมรฐตองทำ�

-ขดลอกลำ�นำ��ล�

15

-กจกรรมสร�งอ�งเกบนำ��-กอสร�งคลองสงนำ��-ผนนำ��ปง นำ��กก เข�สนำ��ล�-สร�งฝ�ย-สงเสรมอ�ชพ (ทองถน)

2. กจกรรมทชมชนทำ�สอดคลอง-ทำ�ฝ�ยดกตะกอน-ปลกป�เสรม กลวย ไมไผ-แบงเขตแบงแนว-ทำ�แนวกนไฟ-สงเสรมอ�ชพชมชน-เพมศกยภ�พกรรมก�ร (หวงแหนป�)-ชมชนยอมรบโครงก�รใชประโยชนพงพอใจ

ขอมลด�นปกครอง (www.amphoe.com)อำ�เภอทงหวช�ง ถอเปนแหลงกำ�เนดตนนำ��ล�จดต�งข�นต�มประก�ศ

กระทรวง มห�ดไทย เมอวนท 1 กมภ�พนธ 2520 โดยแยกจ�กอำ�เภอล� ม�ต�งเปนกงอำ�เภอทงหวช�ง และยกฐ�นะเปนอำ�เภอทงหวช�ง เมอวนท 4 พฤศจก�ยน 2536 มเน�อท 950 ต�ร�งกโลเมตร ม 3 ตำ�บล แบงเปน 35 หมบ�น เปนเทศบ�ล 1 แหง จำ�นวนประช�กรท�งส�น 18,259  คน อ�ชพหลกคอทำ�น� อ�ชพเสรม ไดแก สวนลำ�ไย  ข�วโพด  มนฝรง  และทอผ� ทรพย�กรธรรมช�ตทสำ�คญคอ ป�ไม

16

ก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไมเปนวถชวตของร�ษฎรในทองถนทอยใกลพ�นทป�ไม ซงปจจบนก�รใชประโยชนโดยทวไปตองพจ�รณ�รวมกบก�รปกปองคมครอง ฟ� นฟ และเพมพนทรพย�กรป�ไม ห�กมม�กเกนสมดลแลวร�ษฎรหรอชมชนน�นกส�ม�รถใชประโยชนจ�กทรพย�กรป�ไมไดต�มวถชวตทเหม�ะสม หรอห�กมก�รสร�งสวนไมข�นจะส�ม�รถพฒน�ไปสอตส�หกรรมไมโดยเรมจ�กระดบชมชนจนถงอตส�หกรรมไมขน�ดใหญไดในอน�คต

ก�รใชประโยชนทรพย�กรป�ไมในทน�หม�ยถง ตนไม ของป� สตวป� และก�รทองเทยวเชงอนรกษ ซงขย�ยคว�มได ดงน�

1. ตนไม ในทน�หม�ยถง ไม (Wood) ในคว�มหม�ยท�งวทย�ศ�สตร หม�ยถง วสดอนทรยธรรมช�ต (Natural organic material) เปนก�รสงเคร�ะหจ�กส�รเคมกอกำ�เนดข�นเองไดโดยกลไกของธรรมช�ต สวน ไม ในคว�มหม�ยของช�วบ�น คอ ของใชชวตประจำ�“ ”วนและอ�จนำ�ไปข�ยเปนเงนตร�เล�ยงชพไดดวย แตคำ�ว� ไม ใน“ ”กฎหม�ยป�ไม คอ ไมทกชนดท�งทเปนตน กอ หรอเถ� ไมว�ทยนตนหรอ

17

ลมลงแลวและรวมถงร�ก ปม ตอ หนอ กง หว เหง� เศษ ปล�ย หรอสวนหนงสวนใดของไม ไมว�จะถกตด ฟน เลอย ผ� ถ�ก ทอน ขด หรอกระทำ�โดยวธก�รอนใด (สมชย, 2542)

2. ของป� หม�ยถง ผลผลตจ�กป�ทกชนดยกเวนไม ซงเปนอ�ห�รพ�นบ�น ใชสอยในครวเรอนในชวตประจำ�วน ส�ม�รถเพมร�ยไดใหแกครอบครวในระดบทองถน กอใหเกดก�รสร�งง�น ในด�นก�รเกบห� ก�รผลต และก�รขนสง ของป�บ�งชนดไดพฒน�เปนสนค�สงออก ทำ�ร�ยไดใหแกประเทศปละนบรอยล�นบ�ท ไดแก หว�ย ไผ ชนและย�งไม สมนไพรและเครองเทศ พชอ�ห�ร แมลงอตส�หกรรมและแมลงกนไม ไมหอม เปลอกไม และแทนนนและสธรรมช�ต ซงมร�ยละเอยดพอสงเขป ดงน� (สวนวจยและพฒน�ผลตผลป�ไม, 2541)

หว�ย เปนพนธไมจำ�พวกป�ลม มลำ�ตนเล�อยไปต�มดนหรอเก�ะไปต�มตนไมอนๆ ใชทำ�เครองจกส�นและง�นฝมอต�งๆ เชน หมวก ตะกร� และเสอ เปนตน ใชทำ�เครองเรอน อปกรณกฬ� ใชเปนสมนไพรรกษ�โรค เชน รม�ตสซม หอบหด ทองรวง แกงกด และโรคลำ�ไส ใชรบประท�นหนอและยอดได

ไผ ต�งแตโบร�ณก�ล มนษยไดรจกก�รใชประโยชนไผม�น�นท�งท�งตรงและท�งออม ท�งน�เพร�ะทกสวนของไผส�ม�รถนำ�ม�ใชประโยชนไดท�งส�นท�ง ร�ก ใบ ลำ�ตน หรอหนอไผ นอกจ�กน�ป�ไผยงส�ม�รถปองกนลมไดอย�งด และปองกนก�รพงทล�ยของดน

ชนและย�งไม ใชในอตส�หกรรมต�งๆ เชน นำ��มนชกเง� อตส�หกรรมส หมกพมพ กอลฟ อตส�หกรรมย� เปนตน ก�รใชส�รธรรมช�ตพวกน�ไมกอใหเกดอนตร�ยตอสงแวดลอมและตอมนษยเหมอนเชนก�รใชส�รสงเคร�ะห

สมนไพรและเครองเทศ เปนสงทแยกจ�กกนไดย�ก พชชนดเดยวกนอ�จเปนท�งสมนไพรและเปนท�งเครองเทศ ข�นอยกบก�รใชประโยชนพชน�น ๆ เชน อบเชย พรกไทย ลกจนทรเทศ เปนตน ถ�นำ�พชเหล�น�ไปรกษ�โรคกเปนสมนไพร ถ�นำ�ไปใชในก�รแตงกลนอ�ห�รกถอเปนเครองเทศ

18

พชอ�ห�ร แบงไดเปน 3 กลม คอ พชผกป� เปนพชทเกยวของกบชวตประจำ�วนของประช�ชนในชนบทสงสด เนองจ�กมก�รเกบห�พชผกป�ม�ใชเปนอ�ห�รประจำ�วนและข�ยในทองตล�ด สวนพชอ�ห�รป�เบดเตลด เปนพชหว หนอไม หนอหว�ย ผลไมป� อกหล�ยชนดทร�ษฏรเกบกนเปนอ�ห�ร และเหดกนได เปนพชชนดหนงของป�ไมในประเทศไทย พบไดในป�ทวไปของประเทศ พบม�กในฤดฝน ใชในก�รทำ�อ�ห�ร ทำ�ไดหล�ยตำ�รบและมรสช�ตรอย บ�งชนดใชเปนสมนไพรรกษ�โรคได ปจจบนไดมก�รพฒน�ก�รเพ�ะเล�ยงเหดไปแลวหล�ยชนด เชน เหดหอม เหดฟ�ง เหดน�งฟ� เหดน�งรม เหดหหน แตกมเหดอกหล�ยชนดทมร�ค�แพง และน�จะพฒน�ใหมก�รเพ�ะเล�ยงเปนอ�ชพตอไป เชน เหดโคน หรอ เหดปลวก เปนตน

แมลงอตส�หกรรมและแมลงกนได แมลงมหล�ยชนดทมคว�มเกยวของกบมนษยม�แตสมยโบร�ณ และไดมก�รพฒน�แมลงซงไดจ�กป�ม�สอตส�หกรรม และบ�งชนดมก�รซ�อข�ยกนต�มตล�ดในทองถน แมลงทไดพฒน�สอตส�หกรรมม 2 ชนด คอ ครง และผ�ง สวนแมลงกนไดทมก�รซ�อข�ยในตล�ดทองถนมปรม�ณไมม�กนก แตกส�ม�รถเพมร�ยไดแกครวเรอนในชนบท

ไมหอม ทน�สนใจ คอ จนทนชะมด จนทนหอม สบ จนทน� ทำ�มง แกงข�พระรวง จนทนแดง และกฤษณ� เปนตน

เปลอกไม ทมก�รเกบห�ในปจจบนมอย 12 ชนด คอ เปลอกมะห�ด เปลอกปอกระส� เปลอกอบเชย เปลอกเคยม เปลอกพะยอม เปลอกตะเคยน เปลอกสเสยด เปลอกแสม เปลอกโกงก�ง เปลอกโกงก�งแดง เปลอกกอ เปลอกย�งบง ใชทำ�สยอมผ� เปนสมนไพร เครองเทศ ทำ�คว�มสะอ�ดฟนใชคกบหม�ก ทำ�ผงธป ทำ�เยอกระด�ษ ย�กนบด และฟอกหนง เปนตน

แทนนนและสธรรมช�ต ไดจ�กก�รนำ�สวนต�งๆ ของตนไม เชน ผล เปลอก ใบ ม�ใชประโยชน ซงเปนก�รเพมคณค� (Value-added) ใหแกของป�

3. สตวป�

19

สตวป� หม�ยถง สตวป�ทกชนด นอกจ�กแมลงและไขของแมลง แบงเปน 2 พวกใหญๆ คอ สตวป�สงวน หม�ยถง สตวป�ทห�ย�ก กำ�หนดต�มบญชท�ยพระร�ชบญญตสตวป� พ.ศ.2535 และสตวป�คมครอง แบงเปนสตวป�คมครองประเภทท 1 หม�ยถง สตวป� ซงต�มปกตคนไมใชเน�อเปนอ�ห�รหรอไมล�เพอเปนก�รกฬ�หรอสตวททำ�ล�ยศตรพชหรอขจดสงปฏกลหรอสตวป�ทควรสงวนไวประดบคว�มง�มต�มธรรมช�ต หรอสงวนไวมใหลดจำ�นวนลง และสตวป�คมครองประเภทท 2 หม�ยถง สตวป� ซงต�มปกตกคนใชเน�อเปนอ�ห�ร หรอล�เพอก�รกฬ� (จระ, 2528)

ก�รใชประโยชนจ�กสตวป� อ�จจำ�แนกไดเปน1. ประโยชนท�งด�นเศรษฐกจ จ�กสตวป� ซ�กสตวป� ผลตผล

จ�กสตวป� อนเปนประโยชนโดยตรง เชน อ�ห�ร ปย ย�รกษ�โรค สบ เครองนงหม ผลตภณฑอตส�หกรรม ตลอดจนเครองประดบต�งๆ

2. ประโยชนท�งด�นก�รทองเทยวและพกผอนหยอนใจ จ�กก�รเทยวชมสตวป� ก�รถ�ยรป ก�รตดต�มรองรอย ก�รเฝ�ดพฤตกรรมเพอคว�มเพลดเพลน ก�รล�สตวเพอก�รกฬ�

3. ประโยชนท�งด�นคว�มง�มต�มธรรมช�ต จ�กคว�มสวยง�มและเสยงทไพเร�ะของสตวป� สร�งแรงบนด�ลใจแกมนษยในก�รสร�งสรรคง�นศลปะท�งด�นดนตร บทเพลง คำ�กลอน ก�รประพนธ ก�รว�ดรป ตลอดจนก�รแกะสลกต�งๆ เปนตน

4. ประโยชนท�งด�นชววทย� จ�กสตวป�ทชวยในก�รแพรขย�ยพนธตนไม กำ�จดแมลงและศตรพช กำ�จดสงปฏกลและอนๆ ซงกอใหเกดคว�มสมดลท�งธรรมช�ตและเปนประโยชนตอก�รดำ�รงชวตของมนษย

5. ประโยชนท�งด�นวทย�ก�ร จ�กสตวป�ในก�รศกษ�คนคว�และวจยในส�ข�ต�งๆ เชน ท�งก�รแพทย สตววทย� ชววทย� เปนตน

4. ก�รทองเทยวเชงอนรกษจ�กกรอบแนวคว�มคด Earth Summit ทประเทศบร�ซลในป

2535 กำ�หนดกระแสก�รทองเทยวทสำ�คญ 3 ด�น คอ คว�มตองก�รก�รอนรกษสงแวดลอมและทรพย�กรธรรมช�ต คว�มตองก�รของตล�ดก�ร

20

ทองเทยวในด�นก�รศกษ�เรยนร และคว�มตองก�รพฒน�คนโดยก�รมสวนรวมของประช�ชนทม�จ�กร�กหญ� ซงจะนำ�ไปสก�รกระจ�ยร�ยไดทเหม�ะสมในทองถน จงนำ�ไปสก�รเกดท�งเลอกใหมในก�รทองเทยว คอ ก�รทองเทยวแบบยงยน

ดงน�นก�รทองเทยวเชงอนรกษจงมแนวคดทสำ�คญ คอ ก�รทองเทยวอย�งมคว�มรบผดชอบในแหลงธรรมช�ตทมเอกลกษณเฉพ�ะถน และแหลงวฒนธรรมทเกยวกบระบบนเวศโดยมกระบวนก�รเรยนรรวมกนของผทเกยวของภ�ยใตก�รจดก�รสงแวดลอมและก�รทองเทยวอย�งมสวนรวมของทองถน เพอมงเนนใหเกดจตใตสำ�นกตอก�รรกษ�ระบบนเวศอย�งยงยน (สถ�บนวจยวทย�ศ�สตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย , 2540 อ�งใน มห�วทย�ลยร�มคำ�แหง, 2548)

ก�รทองเทยวเชงอนรกษจะแตกต�งไปจ�กแนวคดก�รทองเทยวเดมๆ ทเนนในก�รสร�งสงอำ�นวยคว�มสะดวกด�นส�ธ�รณปโภคแตเพยงมตเดยว โดยก�รทองเทยวเชงอนรกษตองกระบวนก�รพฒน�คน ชมชน และสงคม โดยก�รนำ�ศกยภ�พทมเปนทนเดมของสงคมม�พฒน�และจดก�รโดยก�รมสวนรวมของชมชน ซงเปนกระบวนก�รบรณ�ก�รกจกรรมด�นต�งๆ ในทองถนเข�ดวยกน โดยคำ�นงถงบรบทของทองถน และสร�งเอกลกษณ และอตลกษณทองถนอย�งแทจรง (ก�รสมน�ระดบช�ตเรองทองเทยวเชงนเวศ, 2545 อ�งใน มห�วทย�ลยร�มคำ�แหง, 2548)

แผนพฒน�เศรษฐกจและสงคมแหงช�ตฉบบท 9 ไดเนนก�รพฒน�คณภ�พแหลงทองเทยวใหส�ม�รถรบก�รขย�ยตวของนกทองเทยวไทยและต�งประเทศ โดยใหสอดคลองกบศกยภ�พเชงวฒนธรรมและทรพย�กรธรรมช�ตในทองถน และไมสงผลกระทบตอสงแวดลอม และสงเสรมบทบ�ทชมชนและองคกรชมชนในทองถนมสวนรวมในก�รบรห�รจดก�รแหลงทองเทยวอย�งครบวงจร ท�งในด�นก�รพฒน�แหลงทองเทยว ก�รบำ�รงรกษ� และอำ�นวยคว�มสะดวกด�นก�รทองเทยว โดยสร�งคว�มร คว�มเข�ใจ จตสำ�นก ใหทองถนเพอพฒน�ก�รทองเทยวอย�งยงยน

21

ต�มนโยบ�ยของกระทรวงก�รทองเทยวและกฬ� (กระทรวงก�รทองเทยวและกฬ�, 2548) ไดกำ�หนดนโยบ�ยด�นก�รทองเทยวใหเรงพฒน� บรณะ ฟ� นฟมรดกและสนทรพยท�งวฒนธรรมท�งในเขตเมองและนอกเมองเพอใหเกดก�รทองเทยวใหม สร�งแหลงจบจ�ยซ�อสนค�ของนกทองเทยว โดยจะสงเสรมบทบ�ทเอกชนรวมกบชมชนในก�รรกษ�แหลงทองเทยวและวถชวตใหอยในสภ�พเดมอย�งตอเนอง และทสำ�คญคอใหเพมคว�มหล�กหล�ยของก�รทองเทยวรปแบบต�งๆ ท�งก�รทองเทยวเชงอนรกษ ก�รทองเทยวเพอสขภ�พ รวมท�งก�รทองเทยวเชงเกษตรกรรมโดยสงเสรมก�รพฒน�แหลงทองเทยวใหม และใหชมชนเข�ม�มสวนรวมในก�รจดก�รทองเทยวม�กข�น ท�งในรปแบบก�รจดสหกรณก�รทองเทยว และก�รพฒน�พ�นทชมชนเปนแหลงทองเทยว

กระทรวงก�รทองเทยวและกฬ�กำ�หนดใหเกดก�รทองเทยวเชงอนรกษเพอเพมคว�มหล�กหล�ยของรปแบบก�รทองเทยว ใหตอบสนองตอก�รพฒน�เศรษฐกจและสงคมของประเทศอย�งยงยน และมคว�มส�ม�รถในก�รแขงขนระดบภมภ�คและระดบโลกได โดยก�รบรห�รจดก�รอย�งมประสทธภ�พ และมสวนทตองดำ�เนนก�ร 2 ประเดนทสำ�คญดงน�

1. พฒน� บรณะ ฟ� นฟมรดกและสนทรพยท�งวฒนธรรม แตตองระวงรกษ�แหลงทองเทยวและวถชวตใหอยในสภ�พเดมอย�งตอเนอง

2. บรณ�ก�รและประส�นก�รดำ�เนนภ�รกจเชอมโยงอย�งเปนระบบกบทกภ�คสวน โดยสงเสรมบทบ�ทเอกชนรวมกบชมชน และเนนก�รมสวนรวมชองชมชนในก�รพฒน�พ�นทเปนแหลงทองเทยวและจดเปนรปแบบสหกรณก�รทองเทยว

ก�รทองเทยวโดยทวไปสร�งร�ยไดหมนเวยนใหกบประเทศไทยมมลค�นบแสนล�นบ�ท โดยมนกทองเทยวต�งช�ตเข�ม�ในแตละปเกอบ 10 ล�นคน ซงก�รทองเทยวเชงอนรกษน�จะเกยวของกบชมชนในทองถนท�งวถชวตและวฒนธรรม รวมท�งทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอม ดงน�นก�รจดก�รก�รทองเทยวตองมม�ตรฐ�นคณภ�พรปแบบทเหม�ะสม มคว�มตระหนกร มคว�มเข�ใจ และตองมก�รมสวนรวมของชมชน หรอคว�มรวมมอของทกภ�คสวนท�งร�ชก�ร องคกรเอกชน และประช�ชน

22

กรณก�รทองเทยวน�ยงตองรวมไปถงนกทองเทยวอกดวย (ก�รทองเทยวแหงประเทศไทย, 2545 อ�งใน มห�วทย�ลยร�มคำ�แหง, 2548)

องคกรปกครองสวนทองถนในปจจบนมบทบ�ทนำ�ทสำ�คญม�ก ดงน�นองคกรปกครองสวนทองถนตองมคว�มรคว�มเข�ใจเกยวกบก�รบรห�รจดก�รสงแวดลอม ศลปกรรมและสงแวดลอมธรรมช�ต เชน ไมปลอยใหมก�รกอสร�งบดบงภมทศนปชนยสถ�นหรอสถ�นทสำ�คญ หรอก�รกอสร�งในรปแบบทไมสอดคลองกบศลปกรรม ตลอดจนก�รบกรกทส�ธ�รณะหรอพ�นทป�ไม เปนตน

ก�รทองเทยวเชงอนรกษตองก�รคว�มยงยน จำ�เปนตองมก�รว�งแผนท�งในระยะส�น ระยะกล�ง และระยะย�วทเปนระบบ โดยชมชน องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรร�ชก�รสวนกล�ง รวมกนกบองคกรเอกชนและผมสวนไดสวนเสยในก�รทองเทยวแตละพ�นท โดยอยบนพ�นฐ�นขอมลทถกตองรวมกน มก�รบรณ�ก�รคว�มคดเหนรวมกน

ดงน�นก�รสงเสรมก�รทองเทยวเชงอนรกษลมนำ��ล�น� จงมคว�มจำ�เปนและสำ�คญอย�งยงในตองทำ�ก�รศกษ�รปแบบก�รทองเทยวเชงอนรกษทเหม�ะสม ใหไดแผนก�รพฒน�ก�รทองเทยวทชดเจนและเปนระบบ เพอนำ�ไปสก�รปฏบตไดอย�งมประสทธภ�พ โดยใหชมชนมสวนรวมในก�รศกษ�ประวตคว�มเปนม�แตอดต และรวมวพ�กษวจ�รณสภ�พในปจจบน ท�งน�เพอห�แนวท�งในก�รปรบปรงหรอฟ� นฟสภ�พทตองก�รในอน�คตใหเปนไปอย�งยงยนอย�งแทจรงในก�รทองเทยวเชงอนรกษน�เอกส�รอ�งอง

-กรมป�ไม. 2548. ก�รทองเทยวเชงอนรกษ. http://www.forest.go.th/WEFCOM /Part2TAT.html

-กระทรวงทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอม. 2548. นโยบ�ย. http://www.mots.go.th /office.php?OfficeId=5&Action=policy

-กระทรวงทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอม. 2548. วสยทศน. http://www.mots.go.th /office.php?OfficeId=5&Action=vision

23

-จระ จนตนกล. 2528. ก�รอนรกษสตวป�, น.209-231. ใน โครงก�รฝกอบรบรมอ�ส�สมครปองกนรกษ�ป�. กรมป�ไม, กรงเทพฯ.

-ปกรณ จรงสงเนน. 2540. ก�รจดก�รทรพย�กรป�ไมโดยชมชนเพออนรกษป�ตนนำ��ลำ�ธ�ร. (คำ�บรรย�ยนำ�เสนอร�งร�ยง�นก�รศกษ� ตอ คณะกรรม�ธก�รก�รเกษตรและสหกรณวฒสภ�. 2 มน�คม 2540 ณ โรงแรมเวสทน จงหวดเชยงใหม)

-ปกรณ จรงสงเนน, เสมอ ล�มชวงศ และ ชยรตน จงกองเกยรต. 2539. ก�รจดทำ�แผนง�นพฒน�ป�ชมชนแนวใหม ภ�คเหนอ. (ไมปร�กฏสถ�นทพมพ). 27 น.

-เน�วรตน พล�ยนอย. 2545. ทกษะก�รทำ�ง�นและปจจยเงอนไขในก�รพฒน�ทกษะก�รทำ�ง�นของแรงง�นภ�คอตส�หกรรมทองเทยวในทองถน : ก�รศกษ�ในกลมประช�คม (civic groups) ภ�คเหนอตอนบน.

-ยรรยง ก�รย�ง และ พรรณ เดนรงเรอง. 2542. กรณศกษ�ศกยภ�พก�รสงเสรมป�เขตรอน ป�บ�นสะมะแก อำ�เภอศรสวสด จงหวดก�ญจนบร. กรมป�ไม , กรงเทพฯ. 69 น.

-มห�วทย�ลยร�มคำ�แหง. 2548. โครงก�รวจยยทธศ�สตรก�รพฒน�บรเวณเหนอเขอนภมพลเพอสงเสรมก�รทองเทยวเชงอนรกษ.

-สฤษฎ แสงอรญ. 2548. ก�รทองเทยวเชงอนรกษหรอเชงนเวศ (Ecotourism). http://www.dnp.go.th/NPO/html/Tour/Eco_Tour.html

-สมชย เบญจชย. 2539. ทศนคตของช�วบ�นตอคว�มสำ�เรจของป�ชมชนในจงหวดเชยงใหม. สำ�นกง�นป�ไมจงหวดเชยงใหม, กรมป�ไม. 158.

-สมชย เบญจชย. 2542. ก�รสงเสรมและพฒน�อตส�หกรรมไมในทองถน. ว�รส�รสกทอง 24(2): 14-26.

-สวนวจยและพฒน�ผลตผลป�ไม. 2541. ก�รใชประโยชนไมข �นพ�นฐ�น. กรมป�ไม. 168 น.

24

-สำ�นกง�นกองทนสนบสนนก�รวจย(สกว.) สำ�นกง�นภ�คเหนอ. 2548. ก�รศกษ�และพฒน�รปแบบก�รทองเทยวทเหม�ะสมบนดอยหลวงเชยงด�ว โดยก�รมสวนรวมของชมชนบรเวณรอบดอยหลวงเชยงด�ว จงหวดเชยงใหม.

-สำ�นกง�นประส�นง�นก�รฟ� นฟทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอมพ�นทลมนำ��ปงตอนบน ลมนำ��ส�ข�แมล�-แมอ�ว. 2549. แผนปฏบตก�รฟ� นฟทรพย�กรธรรมช�ตและสงแวดลอมพ�นทลมนำ��ปงตอนบน ลมนำ��ส�ข�แมล�-แมอ�ว ประจำ�ปงบประม�ณ พ.ศ.2549 และ พ.ศ.2550-2554. 48 น.

-อทศ กฎอนทร. 2537. ก�รจดก�รทรพย�กรสตวป�. ภ�ควช�ชววทย�ป�ไม, คณะวนศ�สตร, มห�วทย�ลยเกษตรศ�สตร. 47 น.

-นรน�ม. 2005. Ecotourism. http://encyclopedia.thefreedictionary.com/ecotourism

-http://www.amphoe.com. 2549.-http://www.thaitambon.com. 2549.-http://www.fca16.com. 2549.

******************************

25