Sıfatlar (Ön Adlar) Sıfatlar (Ön Adlar)
www.edebiyatogretmeni.net
İyi insan, üç çocuk, bulanık su, bazı kitaplar, hangi ev...İyi insan, üç çocuk, bulanık su, bazı kitaplar, hangi ev...
Adların önüne gelerek onları çeşitli yönlerdenniteleyen ya da belirten
sözlerdir.
Örneklerde de görüldüğü gibi sıfatlar, bir adın önüne
gelerek onu niteleyen,belirten, çeşitli yönlerden
gösterip sınırlayan bir sözcük çeşididir.
Bir sözcüğün sıfat görevi kazanabilmesi için mutlaka
bir adın ya da zamirin önüne gelerek onu nitelemesi ya da
belirtmesi gerekir.
Görevlerine Göre Sıfatlar
Görevlerine Göre Sıfatlar
Bir adın önüne gelerek onu durum,renk ve biçim
yönünden gösteren onu çeşitli özellikleriyle
belirleyen bir sıfat çeşididir.
Bir adın önüne gelerek onu durum,renk ve biçim
yönünden gösteren onu çeşitli özellikleriyle
belirleyen bir sıfat çeşididir.
Niteleme SıfatlarıNiteleme Sıfatları
uzun boy, dar giysi, geniş salon (biçim)
mavi gömlek, siyah pantolon, gri bulutlar(renk)
çalışkan öğrenci, yaşlı adam, solgun yüzler (durum)
Adların önüne gelerek onları işaret, belgisizlik, soru ve sayı yönünden gösterip belirten bir sıfat
çeşididir.
Adların önüne gelerek onları işaret, belgisizlik, soru ve sayı yönünden gösterip belirten bir sıfat
çeşididir.
Belirtme SıfatlarıBelirtme Sıfatları
Belirtme sıfatları, adları belirtmedeki farklılıklarına göre kendi içinde dört ana gruba ayrılarak incelenir :
bu ev, şu sokak, o yıllar, öteki kapı, diğer elbise,
beriki adam
a)İşaret Sıfatları
Adları işaret yoluyla gösterip belirten bir sıfat
çeşididir.
İşaret Zamiriİşaret Zamiri
İşaret sözcükleri, bir adın önüne gelerek onları işaret yoluyla gösterirse,
işaret sıfatı; bir adın yerini tutacak biçimde kullanılırsa, işaret zamiri olur.
O kitabı ben de okudum.O kitabı ben de okudum. İşaret Sıfatıİşaret Sıfatı
Onu, ben de okudum.Onu, ben de okudum.
İşte bu adam. ( İşaret sıfatının anlamını pekiştirir.)İşte bu adam. ( İşaret sıfatının anlamını pekiştirir.)
“İşte” sözcüğü doğrudan işaret sıfatı olarak kullanılabileceği gibi bir işaret sıfatının başına gelerek
onun anlamını pekiştirebilir.
İşte Halep, işte arşın. (İşaret sıfatı.)İşte Halep, işte arşın. (İşaret sıfatı.)
Bir adın önüne gelerek onu sayı, ölçü, miktar yönünden tam ve
kesin olarak değil de aşağı yukarı, belli belirsiz bir
biçimde gösteren sıfat çeşididir.
Bir adın önüne gelerek onu sayı, ölçü, miktar yönünden tam ve
kesin olarak değil de aşağı yukarı, belli belirsiz bir
biçimde gösteren sıfat çeşididir.
b) Belgisiz Sıfatlarb) Belgisiz Sıfatlar
Öğretmen, her insana güvenilmeyeceğini söyledi.Öğretmen, her insana güvenilmeyeceğini söyledi.
Birkaç soruma cevap veremedi.Birkaç soruma cevap veremedi.
Birçok sorunum var, hangisini çözeceksin?
Birçok sorunum var, hangisini çözeceksin?
Kimi insan, artık böyle düşünmüyor.Kimi insan, artık böyle düşünmüyor.
Bütün çocuklar güzeldir.Bütün çocuklar güzeldir.Fazla mal göz çıkarmaz.Fazla mal göz çıkarmaz.
Birkaç kitap okumakla adam olunmaz.
!!!“Her, birkaç, hiçbir, herhangi, bir, biraz”
gibi belgisiz sözcüklerinden sonra gelen
adlar çoğul eki almadan kullanılır.
Her insan böyle düşünmez.
Bazı çocuk ders çalışmayı sevmez.
“Bütün, kimi, bazı” belgisiz sözcüklerinden sonra gelen
adlar tekil de çoğul da kullanılabilir.
Bütün ağaçlar çiçek açtı.
Kimi kitaplar işe yaramaz.
Testte yalnızca bir soruyu çözememiş.
“Bir” sözcüğü, bir adın önüne gelerek ona “herhangi bir” sözcüğünün
anlamını katarsa belgisiz sıfattır; “tek” anlamını katarsa, sayı sıfatı olur.
Bir bayram onu ziyaret edelim. Belgisiz sıfatBelgisiz sıfat
Sayı sıfatı
Bir adın önüne gelerek onu soru yoluyla gösterip belirten,
bir sıfat çeşididir.
c) Soru Sıfatları
Soru sıfatları, adların özelliklerini, sayısını,
yeriyle ilgili açıklamaları soru yoluyla gösteren bir
sıfat çeşididir.
Babası ne iş yapıyormuş?
Nasıl bir ev istiyormuş?
Sınıfta kaç öğrenci vardı?
Oraya hangi yoldan gidilir.
Asansör kaçıncı kata çıktı .
Soru sözcükleri, bir adın önüne gelerek, onu soru yoluyla
belirtirse soru sıfatı; bir adın yerini tutacak şekilde kullanılırsa soru zamiri; bir eylemin önüne gelip onun anlamını pekiştirip
sınırlarsa soru zarfı olur.
Buralarda ne dolaşıyorsun?
Çocuk ne işle uğraşıyor ?Soru sıfatı
Çarşıdan sana ne alayım?Soru zamiri
Soru zarfı
Hangi okula gittiğini bilmiyorum.
Soru sıfatları, her zaman cümleye soru anlamı vermez.
Hangi okula gidiyormuş?
(Soru anlamı verir.)
(Soru anlamı vermez.)
Sayı adlarıyla sayı adlarından “-inci, -ar(-er), -ız(-iz)”
ekleriyle türemiş sözcükler bir adın önüne gelerek, o adı, sayı
yönünden gösterip belirtirse, sayı sıfatı olur.
c) Sayı Sıfatları
Ayrıca, “ilk” ve “son” sözcükleri sıralama bildirdiği için adların
önünde yer almaları halinde sayı sıfatı olur.
Sayı sözcükleri, aslında bir addır. Bunlar, bir adın önüne
gelerek kullanılırsa, sıfat olma özelliği kazanır.
İki kişi yolda önünü kesmiş. Sıfat Ad
İki, bir doğal sayıdır. Ad
bin lira
Asıl Sayı Sıfatları
Adların sayısını gösterir.
beş kalem
üç çocuk
ikinci sınıf
Sıra Sayı Sıfatları
Sayı sözcüklerine ”-inci” eki getirilerek onlara sıra anlamının verilmesidir.
dördüncü kat
üçüncü sokak
Üleştirme Sayı Sıfatları
Sayılara “-ar, -er” ekinin getirilmesiyle onlara
paylaştırma ve eşitlik anlamı veren bir sıfat çeşididir.
ikişer elma yüzer lira birer elbise
yüzde elli kar, üçte bir hata, yüzde on şans...
Kesir Sayı Sıfatları
Adların kesir bildiren sayılarla gösterilmesidir.
beşiz bebekler
Topluluk Sayı Sıfatları
Sayı sözcüklerine “-ız, -iz” ekinin getirilmesiyle onlara topluluk anlamı veren bir
sıfat çeşididir.
ikiz çocuklar
Yapılarına Göre
Sıfatlar
iki sandal, eski yüzler, bu ev
Basit Sıfatlar
Kök durumunda olan sıfatlardır.
bulanık su, bitkin yüzler, kapıdaki nöbetçi, susuz yaz
Türemiş Sıfatlar
Ad ya da eylem tabanlarına çeşitli yapım eklerinin
getirilmesi ile oluşan sıfatlardır.
Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat
denir.
Bileşik Sıfatlar
Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir:
Anlam olarak bir tek kavramı gösterdiği için biçimce bileşik
yazılan sıfatlardır.
1. Kaynaşmış Bileşik Sıfatlar
yalınayak çocuklarboşboğaz kadınlar
Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış olan sıfatlardır.
2. Kurallı Bileşik Sıfatlar
Kurallı bileşik sıfatlar genel olarak şu yollarla yapılır :
Sıfat tamlaması sıfat tamlamasıBüyük kapı-lı ev güzel göz-lü kız Sıfat Ad Sıfat Ad
Bir sıfat tamlamasında tamlanan durumundaki ada
“-lı, -li” ekinin getirilmesiyle:
Sıfat tamlaması On yıl-lık bekleyiş
Sıfat Ad
Sıfat tamlaması iki ay-lık süre
Sıfat Ad
Sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında tamlanan
durumundaki ada -lık, -lik ekinin getirilmesiyle:
Takısız ad tamlaması Mermer sütun-lu saray Sıfat Ad
Bir takısız ad tamlamasında, tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin
getirilmesiyle :
Takısız ad tamlamasıderi mont-lu çocuk Sıfat Ad
Bir sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiştirilerek
ada üçüncü tekil kişi iyelik eki (-i, -si) getirmesiyle :
yıkık duvar (duvarı yıkık ev)Sıfat tamlaması
Kırık cam (camı kırık pencere )Sıfat tamlaması
baba-dan kalma ev Sıfat Ad
El-den düşme dolap Sıfat Ad
Ayrılma (-den) durum eki almış bir addan sonra kullanılan
ad eylemler birleşik sıfat oluşturur :
Sıfatlarla İlgili
Özellikler
Sıfatlarla İlgili
Özellikler
Kişi adlarının başında veya sonunda ya da hem başında hem de sonunda
kullanılabilirler.
San (Unvan) SıfatlarıSan (Unvan) Sıfatları
İnsan adlarıyla birlikte kullanılır. İnsanların rütbe, derece ve sosyal
durumlarına göre onların adlarına eklenen saygı,
tanıtma sözcükleridir.
Bekir Sıtkı BeyDamat Ferit PaşaDoktor Ahmet BeyProfesör İsmail HakkıGazi Osman Paşa
Niteleme sıfatları, iki şekilde pekiştirilir:
Sıfatlarda PekiştirmeSıfatlarda Pekiştirme
Niteleme sıfatlarının anlamını güçlendirmek amacıyla onların
pekiştirilmesidir.
Tertemiz ev,bembeyaz gömlek,upuzun boy, masmavi deniz
Niteleme sıfatındaki ilk ünlününsonuna “m,p,r,s” ünsüzlerinden
uygun olan biriningetirilmesi yoluyla:
eğri büğrü yollarpırıl pırıl su
irili ufaklı taşlarsarı sarı liralar
İkileme yoluyla :
Niteleme sıfatlarının sonuna -cik, -cek, -ce, (-i)msi ve (-i)mtrak”
eklerinden uygun olan birinin getirilmesiyle
onların anlamlarında ve derecelerinde bir azalma ve daralmanın meydana
gelmesidir.
Sıfatlarda DaralmaSıfatlarda Daralma
büyücek ev (büyüğe yakın)kalınca kitap (kalın gibi)yüksekçe tepe (yükseğe yakın)acımsı biber (acıya yakın)kızılımtrak hava (kızıla yakın)
Tamlayan Tamlanan Sıfat Ad
Sıfat TamlamalarıSıfat Tamlamaları
Sıfatların, adları nitelemesi veya belirtmesiyle oluşmuş
söz gruplarına sıfat tamlaması denir.
Tamlayan TamlananEngin denizSessiz sedasız ortamİşe yaramaz eşyalarBazı insanlarBu fikir
Sıfat tamlamalarında sıfat tamlayan olup önce, ad tamlanan olup sonra
gelir.
Uzun boylu esmer çocuk Tamlayan Tamlanan
Kırmızı elbise, ayakkabı ve çanta Tamlayan Tamlanan
Sıfat tamlamalarında, tamlayan ya datamlanan birden çok kullanılabilir.
Yeşil köşkün lambası T.yan çocuğun masmavi gözleri T.nan
Kareli yatak örtüsüSıfat B.siz ad t.
Bir yaz günüSıfat B.siz ad t.
Sıfatlar, bir ad tamlamasında tamlayan ya da tamlanan görevinde kullanılabilir.
Bir niteleme veya sayı sıfatı,cümlede bir adın önüne gelmezse ya
da çoğul, tamlama ve ad durum eklerinden biriyle
çekimlenmiş olarak kullanılırsa, tür yönünden adlaşır.
Bunlara adlaşmış sıfat denir.
Sıfatların AdlaşmasıSıfatların Adlaşması
Umutsuzlar, başarılı olamaz.
Yaşlı adam ayağa kalktı.Sıfat Ad
Yaşlı ayağa kalktı.
Umutsuz insanlar başarılı olamaz. Sıfat Ad
www.edebiyatogretmeni.net
Top Related