OPRACOWANIE WSKAŹNIKÓW EWALUACJI
„Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły”
ORAZ MATRYCY JEGO EWALUACJI
w odniesieniu do ujednoliconej wersji dokumentu
projektu Programu (wersja z 2011)
Autorzy:
Dr inż. Antoni BOJARSKI
Dr inż. Jerzy GRELA
Kraków, marzec 2011 roku
2
Spis treści:
1. Wprowadzenie ………………………………………………………….……2
2. Podstawy opracowania wskaźników ewaluacji projektu PROGRAMU ….…3
3. System ewaluacji PROGRAMU ……………………………………….…….9
4. Wskaźniki monitorowania efektów realizacji PROGRAMU ………………16
5. Matryca ewaluacji efektów realizacji PROGRAMU ……………………….18
Załącznik 1
Straty powodziowe w obszarze realizacji PROGRAMU …………………………..27
Załącznik 2
Zweryfikowane efekty realizacji PROGRAMU – w kontekście
ewaluacji jego realizacji ……….………………………………………..………….71
2
1 WPROWADZENIE
Niniejszy dokument został opracowany zgodnie z ogólnymi wymaganiami w zakresie
założeń ewaluacji realizacji projektów, w zakresie doboru wskaźników monitoringu i
ewaluacji ich efektów, według zaleceń Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej
Komisji Europejskiej (Przewodniku po metodach ewaluacji – Wskaźniki monitoringu i
ewaluacji, Dokument roboczy nr 2, 2006).
Generalnie, ustalanie wskaźników ewaluacji programu jest znacznie bardziej złożone i
mniej jednoznaczne niż ustalanie tych wskaźników dla poszczególnych projektów
programu.
W naszym przypadku mamy do czynienia ze złożonym podejściem odniesionym do
Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły, zwanego dalej w skrócie
PROGRAMEM, którego zakres i struktura jest wysoce złożona, przy stosunkowo
ograniczonej informacji wyjściowej. Poziom informacji stanowiącej odniesienie dla
miar wskaźników będzie wzrastał w miarę realizacji PROGRAMU, na bazie danych
pozyskiwanych przez realizację części jego projektów, ukierunkowanych zwłaszcza na
budowę map zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz na realizację studiów
wykonalności projektów inwestycyjnych.
Taki stan rzeczy skutkuje brakiem możliwości wprowadzenia części szczegółowych
danych jako miar wskaźników na poszczególnych poziomach ewaluacji
PROGRAMU, począwszy od jego bezpośrednich produktów, poprzez rezultaty a
skończywszy na oddziaływaniach.
Dlatego też przy opracowywaniu niniejszego dokumentu starano się dokonać
przeglądu stosowanych w tym zakresie praktyk w innych krajach, a także szczegółowo
przeanalizować dane wyjściowe.
3
2 PODSTAWY OPRACOWANIA WSKAŹNIKÓW
EWALUACJI PROJEKTU PROGRAMU
Zgodnie z dokumentami przeglądowymi o charakterze przewodników lub
podręczników w temacie opracowania, kluczowe dla poprawnego postępowania w
formułowaniu zakresu i wskaźników ewaluacji PROGRAMU, jest kilka istotnych
elementów, które wymagają analizy problemów i zagadnień poddanego ewaluacji
PROGRAMU, a następnie syntezy wyników tej analizy w kierunku wskaźników
programowych.
Poniżej przedstawiono efekty tych prac w odniesieniu do PROGRAMU tak, aby na tej
podstawie można było sformułować system ewaluacji PROGRAMU i wskaźniki
monitorowania jego efektów.
2.1. Ścieżka logiczna dla formułowania programu poprzez cele oraz
warunki ich osiągania
Ścieżka ta prowadzi do określenia potrzeb w zakresie ewaluacji efektów i obejmuje
następujące kroki, które można ująć w formie pytań:
Jaki problem chcemy rozwiązać realizując Program i jego zadania
Kto jest bezpośrednim beneficjentem
Jakich rezultatów efektów oczekujemy
Jak będziemy realizować Program
Jakim kosztem rozwiążemy problemy (w tym problem standardów)
Odnosząc powyższe zagadnienia do Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu
górnej Wisły, przedstawiono niżej wyniki przeprowadzonej analizy.
2.2. Problemy/potrzeby występujące/sformułowane i wymagające
rozwiązania
Jaki problem chcemy rozwiązać realizując Program ?
Chcemy sukcesywnie podnosić bezpieczeństwo przeciwpowodziowe do poziomu
Qmax <= Q 1% poprzez modernizację budowanego przez 100 lat systemu ochrony
przed powodzią i jego obiektów.
Ta kategoria statystyczna ma charakter umowny, gdyż wyjątki od niej będą
obowiązywały zarówno w terenach miejskich (wyraźnie wyższe wymaganie) jak
i w terenach rolnych (wyraźnie niższe wymaganie). Generalnie jednak,
odnosząc się do podstawowej kategorii oceny poziomu zagrożenia, na tym
etapie można przyjąć tę liczbę jako bazową. Tutaj problemem jest fakt, że
formułując program w większości obszaru dorzecza górnej Wisły nie mamy
jasno sformułowanej wartości bazowej poziomu ochrony – od której będziemy
dochodzili do kryterialne wartości docelowej. Stanowi to niewątpliwie istotny
kontekst dla wskaźników programowych.
4
Jakie potrzeby i zagadnienia problemowe występują w PROGRAMIE, których skutki
mają wpływ na efekty jego realizacji ?
Do tych zagadnień należą następujące, uznane za najbardziej istotne:
Weryfikacja efektywności systemu ochrony z uwzględnieniem kontekstu
regionalnego i lokalnego;
Uwarunkowania historyczne, społeczne i techniczne (istniejąca zabudowa dolin
rzek, istniejące elementy systemu ochrony zwłaszcza w zakresie obwałowań i
regulacji, przyspieszone procesy erozji koryt rzek, itp.), uwarunkowania
środowiskowe, terminowe (15-20 lat) i ekonomiczne modernizacji systemu
ochrony poprzez realizacje Programu;
Niepełny i zróżnicowany poziom przygotowania zadań Programu, w tym brak
analiz rozwiązań wariantowych na bazie zasięgu stref zalewów powodziowych
i map ryzyka – generalnie, niska jakość bazy danych wyjściowych;
Zróżnicowany rodzaj produktów Programu (mapy, dokumentacje i dane
wyjściowe, oceny stanu, wykupy terenu, inwestycje);
Wysokie koszty i złożone finansowanie Programu, co dla zapewnienia
efektywności jego realizacji wymaga: (a) harmonizacji działań, (b) ciągłości
finansowania, (c) współpracy w układzie zlewniowym i administracyjnym;
To istotny kontekst realizacyjny Programu, mający podstawowe
znaczenie dla koncepcji formułowania efektów oraz wskaźników ich
realizacji na tle na tle oceny możliwości Partnerów.
Złożone otoczenie prawne i organizacyjne funkcjonowania istniejącego
systemu ochrony oraz realizacji Programu (odium historii, różni
administratorzy cieków wodnych i obiektów, zapowiedź bliskich reform, brak
standardów rozwiązań);
Wielofunkcyjność zbiorników retencyjnych komplikująca i utrudniająca
sterowanie odpływem powodziowym;
Konieczność istotnego zwiększenia retencji w zlewni dla ograniczenia odpływu
wód opadowych i dla podniesienia efektywności ochrony przed wielkimi
wezbraniami oraz konieczność budowy retencji polderowej w rejonie Wisły dla
ograniczenia wysokości rzędnych wielkich wezbrań;
Konieczność zapewnienia spójności działań w różnej skali przestrzennej i
czasowej
Budowa systemu ochrony przeciwpowodziowej górnej Wisły – na
poziomie regionalnym i podsystemów tej ochrony – na poziomie
lokalnym, jest warunkiem koniecznym dla rozwiązania założonego
problemu. Realizacja tego warunku w pewnym zakresie narzuca sposób
„zamykania” realizacji zadań, zarówno w ujęciu zlewniowym (zlewnie
częściowe) jak i w kategoriach sposobu podejścia do zróżnicowanych –
inwestycyjnych środków ochrony tak, aby poprawnie zinterpretować
kompleksowość rozwiązań na potrzeby oceny realizacji zadań Programu
w kontekście oceny efektów częściowych tej realizacji.
5
Przyjęto trzy okresy programowe (ostatni – po 2020 roku, nie określony
co do zamknięcia), które tworzą kontekst programowych warunków
realizacji.
Większość powyższych zagadnień problemowych stanowi kontekst realizacyjny
Programu i ma podstawowe znaczenie dla koncepcji formułowania efektów oraz
wskaźników ich realizacji na tle osiągania celów Programu. Kontekst ten przekłada się
także na problem tak zwanych efektów niezamierzonych i ryzyk w realizacji
Programu, związanych także koniecznością zastosowania retencji wód wezbraniowych
– jako elementu „odciążania” obiektów przeciwpowodziowych, takich jak wały,
ubezpieczenia brzegów i koryt.
2.3. Bezpośredni i dalsi beneficjenci
Beneficjenci PROGRAMU dzielą się na dwie główne kategorie:
Beneficjenci bezpośredni - społeczności na obszarze 5 województw w
granicach dorzecza górnej Wisły;
Dalsi beneficjenci – społeczności zamieszkujące w rejonie Wisły środkowej.
Niemniej, beneficjenci bezpośredni, to z kolei także dwie kategorie wewnętrzne w
regionie, czyli:
Osoby bezpośrednio narażone na zagrożenie powodziowe,
Osoby odczuwające skutki zagrożenia, powodzi i odbudowy po powodzi.
Pierwsza grupa osób wydaje się być prosta do oszacowania, ale wymaga dokładnej
informacji na temat zasięgu i rodzaju zagrożenia, której na chwilę obecna nie ma.
Istniejące zapisy strat i szkód powodziowych, których sumaryczne efekty za lata 2001
– 2008, opracowane na podstawie studiów ochrony przed powodzią – wykonanych dla
4 województw, zamieszczono w załączniku nr 1 do niniejszego dokumentu, nie
zawierają takich informacji. Jedynie w województwie małopolskim pojawiła się
kategoria „rodziny poszkodowane”, nie weryfikowana jednak po powodzi i wydaje się
niepełna co do wartości. Dopiero mapy ryzyka powodziowego, poprzedzone wcześniej
oszacowaniem zasięgu i rodzaju zagrożenia, pozwolą na poprawną ocenę tej kategorii
beneficjentów.
Druga kategoria – osób odczuwających skutki zagrożenia, powodzi i odbudowy po
powodzi, to kategoria szersza, ale także trudna do ilościowego oszacowania obecnie.
są to osoby odczuwające skutki tak zwanych strat pośrednich.
Straty pośrednie liczone są na ogół w okresie do 5 lat po danej powodzi i obejmują one
następujące kategorie (Evaluation of the Impact of Floods and Associated Protection
Policie, European Commision DG Environment, Final Report, 2005, A. Łasut: Koszty
i korzyści z wprowadzenia w Polsce systemu ubezpieczeń obowiązkowych od skutków
powodzi, praca doktorska, AGH, 2006):
a) straty w produkcji i w zysku z produkcji przemysłowej (także bankructwa),
wynikające z braków w dostawie prądu, braku realizacji usług i innych zdarzeń
wynikających z utrudnień komunikacyjnych, a także z bezpośrednich strat
w majątku przedsiębiorstw,
6
b) straty w przyszłej produkcji rolnej roślinnej i zwierzęcej, wynikające ze strat
bezpośrednich w tym sektorze, a także z zanieczyszczenia i zamulenia pól,
gospodarstw oraz z utraty inwentarza,
c) koszty dodatkowe w zakresie usług medycznych, komunikacyjnych,
energetycznych, telefonicznych, edukacyjnych i innych – niezbędnych dla
podtrzymania działalności społeczno–gospodarczej w okresie odbudowy,
d) straty w dochodach indywidualnych (zarobki i korzyści pozamaterialne),
w dochodach z turystyki, zmniejszenie podaży i usług, wzrost kosztów
podróży, wzrost kosztów usług społecznych i medycznych,
e) ponadto, należy tutaj zaliczyć straty niematerialne, takie jak: utrudnienia
w transporcie i komunikacji, zwiększenie wrażliwości psychicznej, utrata
poczucia bezpieczeństwa, niedobór dóbr konsumpcyjnych.
Liczba beneficjentów PROGRAMU z tytułu ograniczenia strat pośrednich jest na ogół
znacznie wyższa od osób bezpośrednio narażonych na zagrożenie.
2.4. Jakich rezultatów oczekujemy
Miarą rezultatów są tutaj efekty zamierzone, czyli przewidywane do osiągnięcia w
ramach PROGRAMU oraz niezamierzone, czyli takie, których nie planujemy, ale
które pojawią się i wynikają zarówno ze specyfiki zagadnień w PROGRAMIE jak i z
powodu społeczno – gospodarczego charakteru tego PROGRAMU, a zatem wynikać
będą z powstałych obszarów problemowych i konfliktowych, zwłaszcza na styku:
potrzeby społeczne – potrzeby gospodarcze i uwarunkowania środowiskowe.
Poniżej wymieniono te z nich, które na etapie obecnym można zidentyfikować.
Efekty zamierzone:
Modernizacja istniejącego systemu i obiektów ochrony przed powodzią;
Istotne ograniczenie strat powodziowych i częstotliwości powodzi;
Wzrost poczucia bezpieczeństwa ludzi i wzrost bezpieczeństwa majątku;
Uzyskanie danych o zasięgu i wielkości zalewów powodziowych oraz danych o
poziomie zagrożenia i ryzyka powodziowego;
Ocena stanu technicznego obiektów ochrony przed powodzią i powstrzymanie
ich degradacji oraz modernizacja w zakresie funkcjonalności w ochronie przed
powodzią i stanu technicznego
Wspomaganie zarządzania użytkowaniem i zabudową terenu dla ograniczenia
wzrostu zagrożenia powodziowego w przyszłości;
Wspomaganie budowy systemu ostrzeżeń krótkoterminowych;
Harmonizacja działań dla osiągania celów Ramowej Dyrektywy Wodnej i
Dyrektywy powodziowej.
Efekty niezamierzone (pozytywne i negatywne):
Lokalne i okresowe przemieszczanie zagrożenia powodziowego;
7
Brak akceptacji społecznej dla rozwiązań retencji powodziowej przynoszącej
korzyści społeczności zamieszkałej niżej (rekompensaty ?);
Przekształcenia środowiskowe (krótko i długoterminowe) w tym efekty
skumulowane (jak je oceniać ?);
Wzrost świadomości społeczności lokalnych w zakresie źródeł zagrożenia i
ochrony przed powodzią oraz podniesienie efektywności w ograniczaniu
wzrostu zagrożenia powodziowego poprzez rozwiązania lokalne i
formułowanie warunków planistycznych;
Nabycie umiejętności przełożenia długoterminowych celów strategicznych na
krótkoterminowe cele szczegółowe i operacyjne w skali lokalnej.
2.5. Jak będziemy realizować program
Poprzez realizację celów PROGRAMU, harmonogramu rzeczowo – finansowego i
poprzez zastosowanie instrumentów prawnych, przy uwzględnieniu określonych
uwarunkowań realizacji Programu.
CELE
Cel ogólny - strategiczny
Sukcesywne podnoszenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego w dorzeczu górnej
Wisły do poziomu Qmax <= Q 1%.
Cele szczegółowe Programu
Szczegółowe cele Programu stanowią zintegrowane zadania w liczbie 39, zgrupowane
w 3 następujące osie głównych działań:
I. Zabezpieczenie przed zagrożeniem powodziowym doliny Wisły
II. Zabezpieczenie przed zagrożeniem powodziowym aglomeracji powyżej 100
tys. mieszkańców
III. Obniżenie zagrożenia powodziowego w układzie zlewniowym.
Cele operacyjne Programu
Obejmują działania bezpośrednie i warunkujące realizację każdego z 39 zadań, w
następujących kategoriach:
Usługi obejmujące: (1) ocenę poziomu zagrożenia i ryzyka powodziowego, (2)
studia szczegółowe dla zlewni wchodzących w zakres poszczególnych zadań,
(3) dokumentacje projektowe i wykup gruntów na cele realizacji zadań, (4)
oceny stanu technicznego istniejących obiektów;
Działania inwestycyjne, obejmujące modernizacje (w tym rozbudowę)
infrastruktury przeciwpowodziowej w ramach poszczególnych zadań Programu.
Harmonogram rzeczowo - finansowy określony w PROGRAMIE.
Instrumenty prawne
8
Rozumiane jako zmiany w prawie wynikające z realizacji zadań Programu oraz
zmiany w otoczeniu kształtującym podstawy i standardy rozwiązań stosowanych w
realizacji Programu, obejmujące:
zmiany w Prawie wodnym
wdrożenie Dyrektywy powodziowej,
zmiany w Prawie zagospodarowania przestrzennego,
zmiany w świadomości społecznej – edukacja powodziowa, właściwa reakcja
na ostrzeżenia, w trakcie zagrożenia oraz poprawna odbudowa po powodzi,
uregulowania w zakresie problemów wykupu gruntów nie tylko pod inwestycje
ale także dla ograniczenia zagrożenia powodziowego obecnie i w przyszłości.
Inne uwarunkowania realizacji programu. Należą do nich:
Środowiskowe, w zakresie ocen strategicznych i raportów środowiskowych, a
zwłaszcza podejścia do środowiskowego efektu skumulowanego oraz
utrzymania rzek i potoków z uwzględnieniem wymogów środowiskowych
rozumianych szerzej – w odpowiednim zakresie uwzględniających warunki
hydrologiczne, hydrodynamiczne i morfologiczne kształtujące biologiczne.
Techniczne, odniesione do oceny i kształtowania przepustowości koryt wielkiej
wody, oceny stanu technicznego obiektów, studiów, planów i dokumentacji
zagrożeń i ich ograniczania.
Historyczne i społeczne.
Dodatkowe, wynikające z niskiej jakości danych wyjściowych, braku
standardów rozwiązań i innych okoliczności utrudniających formułowanie
docelowych efektów, a decydujące o konieczności zastosowania tzw.
„otwartości” Programu na:
1) Kształtowanie i weryfikację części rozwiązań w trakcie jego realizacji;
2) Konieczność ustalanie niektórych celów szczegółowych w zakresie
inwestycji i działań poza inwestycyjnych w trakcie realizacji Programu, na
podstawie wyników prac studialno – dokumentacyjnych;
3) Konieczność uwzględnienia kosztów wynikających z rozwiązywania
problemów bieżących realizacji Programu w zakresie:
- kosztów możliwych do oszacowania a związanych z brakami
dokumentacyjnymi,
- kosztów, obecnie nie możliwych do oszacowania a związanych z: (a)
długim czasem realizacji Programu, (b) nie uwzględnieniem w nim strat i
innych ważnych uwarunkowań wynikających z przebiegu ostatnich powodzi
w 2010 roku, (c) ukierunkowaniem działań na powiększenie retencji,
zwłaszcza dla ograniczenia skutków wielkich wezbrań, (d) kosztów
usuwania bieżących skutków powodzi.
9
3 SYSTEM EWALUACJI PROGRAMU
System ten zdefiniowano na podstawie dokumentów, doświadczeń i podejścia
zastosowanego do formułowania PROGRAMU.
3.1. Ogólna koncepcja formułowania wskaźników oceny realizacji
efektów Programu
Generalnie, należy wyróżnić wskaźniki kontekstowe i programowe, które powinny
uwzględniać:
WSKAŹNIKI KONTEKSTOWE powinny uwzględniać:
ocenę sytuacji
realne straty powodziowe
realność realizacji programu inwestycyjnego (liczba i rodzaj zadań)
ocenę największych powodzi historycznych
rzeczywistą częstotliwość wezbrań i trendy w tym zakresie,
warunki utraty sprawności systemu (stan techniczny obiektów oraz utrata
funkcjonalności elementów systemu poprzez dopuszczenie do złamania i braku
kontroli warunków ich utrzymania, np. utrata przepustowości międzywala i
konsekwencje hydrodynamiczne tego stanu rzeczy przez dopuszczenie
niekontrolowanego porostu lub zabudowy)
obniżenie poziomu bezpieczeństwa przez inny niż określony dla danego
elementu systemu rozwój zagospodarowania;
ocenę efektywności podnoszenia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, przy
uwzględnieniu:
a) prawdopodobieństwa powodzi (Q p%)
b) wielkości powierzchni zalewu i wartości zagrożonego majątku
c) poczucia wzrostu bezpieczeństwa społeczności lokalnych
d) poziomu ingerencji w środowisko przyrodnicze
e) kształtowania rozwiązań w ochronie przeciwpowodziowej
uwzględniających ochronę stanu geo i hydro-morfologicznego cieków
wodnych.
WSKAŹNIKI PROGRAMOWE, generalnie odnoszą się do zamierzonego efektu
interwencji, w podziale na poziomy efektów Programu, przy wykorzystaniu
schematu oddziaływań i logika ustalania efektów Programu i ich ewaluacji;
wskaźników kontekstowych, ale problem w tym jak ?
Formułując wskaźniki, należy zwrócić uwagę, aby ich pełna lista spełniła następujące
warunki:
kompletność listy
10
równowaga rodzajowa
łatwość wykorzystania w procesie zarządzania Programem,
zaś każdy ze wskaźników powinna cechować:
trafność wyboru
wrażliwość na warunki realizacji zadania,
dostępność w ocenie,
racjonalne koszty pozyskania.
3.2. Logika ustalania efektów Programu i ich ewaluacji
Formułując ścieżkę logiczną ewaluacji efektów realizacji PROGRAMU przyjęto
podaną niżej hierarchię działań i miary ich efektów. W definiowaniu efektów
wykorzystano dwa opracowania, niżej cytowane, czyli: Podręcznik ewaluacji efektów
projektów infrastrukturalnych, wydany w 2009 r. przez Departament Koordynacji
Polityki Strukturalnej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego oraz opracowanie pt.
Wzorcowy Urząd – czyli jak usprawnić administrację samorządową, jak zmierzyć jej
zadania i wyniki, wykonane pod redakcją W. Misiąga w ramach Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich.
Wkład i jego wskaźniki
Definicja (1) wg europejskiego przewodnika ewaluacji - zasób lub wkład
odnosi się do budżetu alokowanego w dane przedsięwzięcie (w naszym
przypadku w zadanie Programu lub jego część). Jego wskaźniki – generalnie
finansowe są stosowane w celu monitorowania postępu w zakresie (rocznych)
zobowiązań i płatności w odniesieniu do kosztów kwalifikowanych
przedsięwzięć w Programie. Pytanie: Czy w kosztach kwalifikowanych jest
uwzględniony koszt utrzymania infrastruktury i zużycia środków trwałych
beneficjenta ?
Definicja (2) wg „Wzorcowy Urząd” - jest zgodna z powyższą i określa
dodatkowo, że kontrola finansowa odbywa się przez porównanie dokonywanych
płatności ze zobowiązaniami, a miernikami wkładu powinny być zarówno
bieżące wydatki jak i zużycie środków trwałych jednostki.
Zatem wkład w ramach Programu to okresowa i roczna alokacja środków
przeznaczonych na realizację Programu według podanych źródeł jego finansowania
(patrz tabele kosztowe), warunkująca osiąganie produktów Programu.
Beneficjentem wkładu są instytucje realizujące produkty Programu (RZGW,
WZMiUW, samorząd lokalny).
Produkty i ich wskaźniki
Definicja (1) wg „Wzorcowy Urząd” - Produkt to przedsięwzięcie (zadanie i
jego składniki). Wskaźniki produktu opisują wszystkie produkty typu
materialnego i usługowego, które otrzymuje beneficjent w trakcie realizacji
przedsięwzięcia. Mierzone są one w jednostkach fizycznych lub finansowych.
11
Generalnie wskaźniki produktu odnoszą się do działań oraz dóbr i usług,
uzyskanych jako bezpośrednia konsekwencja realizacji przedsięwzięcia.
Mierniki finansowe – są zazwyczaj związane z wydatkami w konsekwencji
realizacji jakiegoś działania;
Mierniki fizyczne – mierzą postęp i jakość techniczną realizacji jakiegoś
działania i wyrażane są w jednostkach ich miar.
Definicja (2) wg ogólnych zasad Jest zgodna z powyższą
Produkty w Programie to przedsięwzięcia ukierunkowane na osiągnięcie
zamierzonych usług i dóbr inwestycyjnych w zakresie realizacji celów operacyjnych,
czyli zakresu działań formułujących każde z 39 zadań Programu.
Są to usługi i efekty inwestycyjne, których miarą realizacji mogą być następujące
rodzaje wskaźników:
liczba projektów,
liczba usług i obiekty inwestycyjne mierzone w sztukach, metrach długości
(podłużne budowle),
lub inaczej, w zależności od kategorii produktu i możliwości jego zmierzenia.
Ich beneficjentami - grupą odbiorczą, są lokalne społeczności poprzez instytucje
zarządzające tymi produktami, takie jak: RZGW, WZMiUW i władze samorządu
terytorialnego.
Rezultaty i ich wskaźniki
Definicja (1) wg „Wzorcowy Urząd” - Rezultatem jest bezpośredni -
natychmiastowy efekt realizacji przedsięwzięcia sformułowanego jako cel
szczegółowy w ramach celów programowych.
Wskaźniki rezultatu muszą ten efekt zmierzyć.
Definicja (2) wg ogólnych zasad - jest zgodna z powyższą
Rezultaty determinowane są osiągnięciem celów szczegółowych, jakimi w Programie
są zadania zintegrowane Programu w liczbie 39.
Problem w tym, że zintegrowane zadania Programu posiadają częściowo charakter
otwarty, czyli założoną analizę wariantową przed realizacją części zadań. Oznacza to,
że cel szczegółowy osiągany poprzez zaplanowany rezultat może być realizowany na
bazie innych lub jeszcze nie zaplanowanych produktów PROGRAMU, a w końcu
także rezultatów.
Niemniej, zdecydowano, że w fazie formułowania PROGRAMU rezultaty, tak jak i
produkty, muszą być odniesione do obecnie sformułowanych zakresów realizacji
zadań. W tej sytuacji za rezultaty uznano głównie:
uzyskane pojemności retencyjne w zakresie retencji powodziowej,
długości odcinków rzek o poprawionej przepustowości koryta głównego i
koryta wielkiej wody.
12
Beneficjentami rezultatów Programu są społeczności lokalne, które same i których
dobra narażone są na zagrożenie powodziowe.
Co jest oddziaływaniem i jakie wskaźniki są jego miarą ?
Definicja (1) wg „Wzorcowy Urząd” - Oddziaływaniem jest konsekwencja
realizacji zadania wykraczająca poza natychmiastowe efekty dla bezpośrednich
beneficjentów. W kategoriach czasowych za minimalny okres oceny
oddziaływania przyjmuje się 1 rok. Pomiar tego oddziaływania jest dosyć
skomplikowany, a jasne relacje przyczynowe są często trudne do ustalenia. Np.
w przypadku dróg – wskaźnikiem może być tutaj wielkość natężenia ruchu po
roku oddania drogi do eksploatacji. W ochronie przed powodzią za okres oceny
oddziaływania należy uznać okres wynikający z częstotliwości powodzi,
mierzony wartością kulminacji wezbrania hydrologicznego odpowiadającego
tej częstotliwości, np. Q 10%, Q 2%, Q 1%.
Czasem wprowadza się wskaźnik procesu – który pomaga w ocenie dokonań w
obszarze, gdzie produkty lub rezultaty są trudne do zmierzenia.
Definicja (2) wg europejskiego przewodnika ewaluacji - jest zgodna z
powyższą ale dodaje, że można oddziaływania zdefiniować poprzez:
Oddziaływania bezpośrednie – czyli efekty po upływie co najmniej roku, ale
bezpośrednio związane z podjętym działaniem i beneficjentami bezpośrednimi;
Oddziaływania globalne – określane jako długoterminowe efekty mające wpływ
na większą populację w szerszym zakresie oddziaływań.
Jakie rodzaj i zakres oddziaływań, które mają jednak bardziej charakter procesowy,
związany z budową systemu ochrony uwzględniającą uwarunkowania geograficzne i
hydrometeorologiczne, możemy określić dla Programu Ochrony przed Powodzią w
Dorzeczu Górnej Wisły ?
W zakresie oddziaływań bezpośrednich dla społeczności narażonych na zagrożenie
powodziowe:
na granicy Górna – Środkowa Wisła, w kategorii oddziaływania Programu na
jego otoczenie jest to niewątpliwie oddziaływanie, którego skutkiem jest
obniżenie wielkości powodzi napływającej z dorzecza Górnej Wisły na jej
odcinek środkowy;
wewnątrz obszaru Górnej Wisły, oddziaływaniem tym jest proces budowy
systemu ochrony przed powodzią z uwzględnieniem kryteriów
środowiskowych oraz częściowo prewencji przeciwpowodziowej. Istotą
budowy systemu jest:
1. współdziałanie zróżnicowanych środków ochrony w części obszarów
zlewni, zmierzające do oceny efektów indywidualnego oddziaływania
poszczególnych środków oraz wspólnego efektu, zwłaszcza w zakresie
ograniczenia wielkości powodzi poprzez retencjonowanie części wód
wezbraniowych oraz ograniczenia strat powodziowych w warunkach
wezbrań poprzez modernizację i rozbudowę systemu obwałowań,
13
2. systemowe traktowanie zabudowy podłużnej dolin i koryt rzek na
potrzeby ochrony przed powodzią (wały przeciwpowodziowe) oraz na
potrzeby ochrony przed skutkami powodzi (regulacje rzek i zabudowa
koryt rzek i potoków), przy uwzględnieniu wspomagania retencyjnego
wielkich wezbrań.
W zakresie oddziaływań globalnych, czyli długoterminowych efektów mających
wpływ na większą populację w szerszym zakresie oddziaływań:
proces wprowadzania zmian organizacyjno – prawnych w odniesieniu do
ograniczenia zabudowy terenów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi,
proces wprowadzania zmian organizacyjno – prawnych w odniesieniu do
gospodarowania wodami opadowymi w powiązaniu z ograniczaniem
zagrożenia powodziowego od strony rzek w obszarach miejskich i poddanych
rozwojowi urbanizacji,
proces odbudowy zmian w zarządzaniu zlewniowym, skutkujący odbudową i
ochroną retencji naturalnej zlewni oraz retencji dolinowej rzek,
proces przygotowywania społeczeństwa na nieuchronność zagrożenia
powodziowego a tym samym na ograniczenie części szkód i strat (zwłaszcza w
osobistym majątku ludzi) możliwych do uniknięcia poprzez zmiany
organizacyjne,
które to procesy sprzyjają tworzeniu warunków do podnoszenia jakości życia i
rozwoju społeczno – gospodarczego na obszarze dorzecza górnej Wisły, a tym samym
oddziaływają na całą populację tego obszaru.
Wszystkie te elementy maja istotne znaczenie, ale ich wymierzenie jest trudne i na
obecnym etapie mało efektywne. Miara wspólna efektów oddziaływań jest jednak
obniżenie strat i szkód powodziowych.
Szkody powodziowe sumaryczne w dorzeczu górnej Wisły, uzyskały w okresie
dziesięciolecia bardzo znaczącą wartość. Ich wartości w okresie od 2001 do 2007 roku
(a w przypadku województwa śląskiego do 2008 roku) zamieszczono w załączniku 1
do niniejszego dokumentu w podziale na powiaty i z przyporządkowaniem kategorii w
zależności od wysokości.
W okresie ostatnich trzech lat wystąpiły zdarzenia powodziowe, z których najbardziej
tragiczne w skutkach okazało się ubiegłoroczne, czyli trzy powodzie w 2010 roku.
Reasumując:
STRATY BEZPOŚREDNIE
Uwzględniono następujące kategorie bezpośrednich strat powodziowych:
1) infrastruktura komunalna w administracji gmin, obejmująca uszkodzenia
budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych, infrastruktury technicznej
wodno–kanalizacyjnej oraz drogowo–mostowej,
2) infrastruktura w administracji powiatów (głównie drogi i mosty powiatowe),
3) infrastruktura w administracji województw (głównie drogi i mosty wojewódzkie),
14
4) infrastruktura techniczna w administracji regionalnych zarządach gospodarki
wodnej (RZGW) i wojewódzkich zarządach melioracji i urządzeń wodnych
(WZMiUW).
Suma strat bezpośrednich z okresu 2001-2008 we wszystkich kategoriach w czterech
województwach: ok. 3,352 mld zł
Suma strat bezpośrednich za rok 2009 we wszystkich kategoriach w województwach
małopolskim i świętokrzyskim, szacowana wg raportu NIK ok. 0,519 mld zł
Suma strat bezpośrednich w województwie lubelskim za lata 2004-2009 we
wszystkich kategoriach, szacowana wg GUS ok. 0,232 mld zł
Suma strat bezpośrednich w 2010 roku: ok. 4,677 mld zł
Suma strat bezpośrednich ogółem : ok. 8,780 mld zł
Należy wziąć pod uwagę fakt, że z uwagi na brak obowiązujących standardów
szacowania i weryfikacji strat powodziowych straty bezpośrednie w latach 2001-2010
zostały niedoszacowane co najmniej w następującym zakresie:
a) w województwach: śląskim, świętokrzyskim i podkarpackim w zakresie strat w
mieniu publicznym, o czym świadczy brak wielu pozycji liczbowych w zakresie
szkód – jednocześnie przy ostrożnym oszacowaniu strat sumarycznych w tych
pozycjach przez łączne traktowanie strat np. w infrastrukturze komunalnej bez
uwzględnienia jej pozycji składowych i liczbowych wartości szkód w tym zakresie,
b) we wszystkich województwach brak jest specyfikacji szkód i strat w
nieruchomościach innych niż publiczne, w mieniu ruchomym, w rolniczej
produkcji roślinnej i zwierzęcej, w majątku trwałym i mieniu przedsiębiorstw i
innych uznawanych w wielu krajach pozycji,
c) straty powodziowe z 2010 roku ciągle podlegają weryfikacji i brak jest określenia
strat w infrastrukturze drogowej krajowej,
d) w zakresie kosztów akcji przeciwpowodziowej, której znaczącą wartość
udokumentowała m.in. straż pożarna w kategoriach użytych środków (w tym
potencjału ludzkiego) oraz czasu trwania akcji,
W tej sytuacji należy przyjąć, że wartość bezpośrednich strat powodziowych jest
wyższa od podanej o co najmniej o 10-15%, czyli sięga poziomu ok. 9,7-10,1 mld zł.
STRATY POŚREDNIE
Do roku 2000 straty pośrednie były w Polsce szacowane w granicach 10-100% strat
bezpośrednich (także na podstawie doświadczenia innych krajów), a średnio
w wielkości 50-60% tych strat. Takie wielkości zostały między innymi
zaproponowane i zaakceptowane w planach ochrony przed powodzią na szczeblu
lokalnym, opracowanych po powodzi w 1997 roku w ramach projektu usuwania
skutków powodzi 1997 roku, finansowanego z kredytu Banku Światowego.
Obecnie materialna i niematerialna wielkość tych strat jest generalnie niższa, co
wynika przede wszystkim z mniejszej liczby niszczonych regularnie mostów
i odcinków dróg, które to szkody bezpośrednie mają największy wpływ na
15
kształtowanie się wielkości strat pośrednich. Wynika to z wprowadzenia nowych
standardów odbudowy i projektowania nowo powstających obiektów.
Straty te są zawsze wyższe w obszarach zurbanizowanych od strat w obszarach
wiejskich i rolniczych, niemniej obecnie są one szacowane w wielu krajach
europejskich na poziomie 10-40% wartości strat bezpośrednich (Evaluation of the
Impact of Floods and Associated Protection Policie, European Commision DG
Environment, Final Report, 2005). W rozdziale 2.3 podano kategorie tych strat.
W warunkach Polski południowo–wschodniej, w obszarze dorzecza górnej Wisły,
straty te można przyjąć na poziomie 20-40% ze względu na charakter
zagospodarowania tego terenu i jego zabudowy, który generuje mnogość dróg
dojazdowych, utrudnienia w dostarczaniu pomocy i zapewnienia środków
zastępczych.
Można zatem uznać, że poziom strat pośrednich za lata 2001-2010 waha się w
granicach 1,94–4,04 mld zł w stosunku do strat bezpośrednich.
STRATY OGÓŁEM
Wartość strat powodziowych za lata 2001-2010 waha się pomiędzy 10,72 mld zł
a 14,14 mld zł. Jest to wartość bliska przewidywanym kosztom PROGRAMU.
W tej sytuacji jako podstawową miarę wskaźników oddziaływania przyjęto
ograniczenie wielkości strat powodziowych.
16
4 WSKAŹNIKI MONITOROWANIA EFEKTÓW REALIZACJI
PROGRAMU
Ostatecznie, w wyniku szczegółowej analizy i syntezy określonych w rozdziałach 2 i 3
uwarunkowań, zasad i możliwości formułowania zakresu ewaluacji PROGRAMU
oraz wskaźników tej ewaluacji, przyjęto podane niżej ustalenia w tym zakresie.
4.1. Uznane główne uwarunkowania realizacji PROGRAMU
Uwarunkowania te mają wpływ na poziom efektów PROGRAMU oraz na ryzyko nie
osiągnięcia części z nich. Zaliczono do nich:
konieczność uwzględnienia kontekstu regionalnego i lokalnego w procedurze
weryfikacji efektywności systemu ochrony przeciwpowodziowej,
uwarunkowania: historyczne, społeczne i techniczne (istniejąca zabudowa dolin
rzek, istniejące elementy systemu, przyspieszone procesy erozji koryt rzek, stan
techniczny obiektów ochrony przed powodzią, itp.), uwarunkowania
środowiskowe (zwłaszcza w obszarach NATURA 2000), uwarunkowania
terminowe (15-20 lat), związane z przygotowaniem inwestycji
i uwarunkowaniami ekonomicznymi modernizacji systemu ochrony. Wpływ
tych uwarunkowań na efekty realizacji PROGRAMU, na etapie jego
formułowania, można jedynie szacować ze względu na niepełną informację,
zróżnicowany poziom przygotowania zadań PROGRAMU, w tym brak analiz
rozwiązań wariantowych na bazie zasięgu stref zalewów powodziowych i map
ryzyka, a także generalnie stosunkowo niska jakość bazy danych wyjściowych,
zróżnicowany rodzaj produktów PROGRAMU (mapy, dokumentacje, oceny
stanu technicznego obiektów, wykupy terenu, inwestycje),
wysokie koszty i złożone finansowanie PROGRAMU; warunkami efektywnej
jego realizacji są: (a) harmonizacja działań, (b) ciągłość finansowania,
(c) współpraca w układzie zlewniowym i administracyjnym,
złożone otoczenie prawne i organizacyjne funkcjonowania istniejącego systemu
ochrony oraz realizacji PROGRAMU: różni administratorzy cieków wodnych
i obiektów, zapowiedź bliskich reform, kontrowersje co do standardów
rozwiązań; otoczenie to będzie się zmieniać w trakcie realizacji PROGRAMU,
wielofunkcyjność zbiorników retencyjnych, komplikująca sterowanie
odpływem powodziowym, a także utrudniająca realną ocenę wpływu
zbiorników na obniżenie wielkości powodzi,
brak oszacowania wpływu retencji zlewni niezurbanizowanej i zurbanizowanej
na kształtowanie się wielkich wezbrań,
konieczność zapewnienia spójności działań w różnej skali przestrzennej
i czasowej; dotyczy to problemu budowy systemu ochrony
przeciwpowodziowej dorzecza górnej Wisły, zarówno na poziomie
regionalnym, jak i na poziomie lokalnym.
17
4.2. Przyjęte efekty PROGRAMU
W podziale na zamierzone i niezamierzone, uznano następujące:
Efekty zamierzone PROGRAMU:
PODSTAWOWE
znajomość stanu technicznego i funkcjonalnego obiektów ochrony przed
powodzią oraz ich modernizacja,
rozwój systemowego współdziałania obiektów ochrony oraz przedsięwzięć
technicznych z nietechnicznymi,
istotne ograniczenie szkód i strat powodziowych oraz częstotliwości
występowania powodzi.
DODATKOWE
uzyskanie i standaryzacja danych o zasięgu i wielkości zalewów
powodziowych oraz danych o poziomie zagrożenia i ryzyka powodziowego,
wspomaganie budowy systemu ostrzeżeń krótkoterminowych,
wzrost poczucia bezpieczeństwa ludzi,
sukcesywne budowanie zasad i standardów wdrożeniowych harmonizacji
działań dla osiągania celów Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy
powodziowej.
Efekty niezamierzone PROGRAMU (pozytywne i negatywne):
lokalne i okresowe przemieszczanie zagrożenia powodziowego,
konflikty społeczne w przypadku retencji powodziowej, przynoszącej korzyści
społeczności zamieszkałej poniżej miejsca jej lokalizacji, związane
z problemem rekompensat dla społeczności ponoszącej koszty tego
rozwiązania,
przekształcenia środowiskowe (krótko i długoterminowe), w tym efekty
skumulowane; problem dotyczy braku wytycznych do oceny efektu
skumulowanego, co niesie za sobą zagrożenie w osiąganiu rezultatów
PROGRAMU,
wzrost świadomości społeczności lokalnych na temat źródeł zagrożenia
i efektywności systemu ochrony przed powodzią; wpłynie on na podniesienie
efektywności działań na rzecz ograniczania wzrostu zagrożenia powodziowego
poprzez poprawne formułowanie warunków dla zagospodarowania
przestrzennego,
nabycie umiejętności przełożenia długoterminowych celów strategicznych na
krótkoterminowe cele szczegółowe i operacyjne w skali lokalnej.
18
5. MATRYCA EWALUACJI EFEKTÓW REALIZACJI PROGRAMU
5.1. System wskaźników monitorowania i oceny realizacji
PROGRAMU
Podstawy sformułowania wskaźników realizacji PROGRAMU
Sformułowanie wskaźników efektów realizacji PROGRAMU oparto na Przewodniku
po metodach ewaluacji – Wskaźniki monitoringu i ewaluacji, opracowanym przez
Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej Komisji Europejskiej (Dokument
roboczy nr 2, 2006). Wykorzystano także Podręcznik ewaluacji efektów projektów
infrastrukturalnych, wydany w 2009 r. przez Departament Koordynacji Polityki
Strukturalnej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, a także opracowanie pt. Wzorcowy
Urząd – czyli jak usprawnić administrację samorządową, jak zmierzyć jej zadania
i wyniki, wykonane pod redakcją W. Misiąga w ramach Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich.
Inne opracowania posłużyły weryfikacji zastosowanego podejścia. Do podstawowych
opracowań dodatkowych, na których oparto przyjęty w PROGRAMIE system
ewaluacji należą: Planning Policy Statement 25: Development and Flood Risk -
Practice Guide, Department for Communities and Local Government, UK, 2008 oraz
Evaluation of the Impast of Floods and Associated Protection Policie, Final Report,
Contrach no 07.0501/2004/389669 EC DG Environment, April 2005.
Dokumenty te pozwoliły na krytyczną analizę naszych uwarunkowań na tle krajów
znacznie bardziej doświadczonych, takich jak Niemcy, Anglia i Francja. Jednak studia
przypadków w tych dokumentach pokazują, że badanie i ocena efektywności
systemów ochrony przed powodzią jest ciągle jeszcze trudna do ujednolicenia, gdyż
poziom informacji wyjściowej jest niedoskonały także w tych krajach. Decyzje co do
systemu wskaźników są różne i poziom informacji wyjściowej odgrywa tutaj
zasadnicza rolę. Na ogół są to efekty traktowane pojedynczo i dotyczą strat
powodziowych, obniżenia zwierciadła wód powodziowych, rzadko obniżenia liczby
osób narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
Na tym tle warto także zaznaczyć, że Przewodnik po metodach ewaluacji – Wskaźniki
monitoringu i ewaluacji, opracowanym przez Dyrekcję Generalną ds. Polityki
Regionalnej Komisji Europejskiej (Dokument roboczy nr 2, 2006), jako wskaźniki
kluczowe dla Europejskiego Funduszu Rozwoju regionalnego i Funduszu Spójności, w
kategorii 53 „Zapobieganie zagrożeniom” proponuje dwa wskaźniki: liczbę projektów
oraz liczbę ludności objętej ochrona przed powodzią. Niemniej, w dokumentach
szczegółowych dotyczących zlewni takich rzek jak Loara i Ren, przyjmuje się
obniżenie strat powodziowych i obniżenie wysokości zwierciadła wody powodziowej
jako kluczowe wskaźniki oceny efektywności programów ochrony.
To świadczy dodatkowo, że przeprowadzone analizy, oceny i synteza możliwości
zastosowania ewaluacji Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły,
nie odbiega od obowiązujących obecnie z konieczności standardów, lecz nawiązuje do
doświadczeń innych krajów, a przyjęte i podane poniżej propozycje są otwarte na
19
wzrost podzakresu i poziomu informacji szczegółowej w trakcie realizacji
PROGRAMU.
Wydaje się także, że jednym z bardzie wartościowych efektów niezamierzonych
realizacji PROGRAMU będzie standaryzacja i budowa odpowiedniej bazy danych o
zagrożeniach a także o ich skutkach w kategoriach materialnych, rzeczowych i liczby
osób – beneficjentów o zróżnicowanych korzyściach.
Dlatego też, przy formułowaniu wskaźników i ich miar wykorzystano doświadczenie
zespołu opracowującego PROGRAM oraz opracowania studialne z zakresu ochrony
przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły.
Na wstępie przyjęto schemat ogólny logiki interwencji w PROGRAMIE, pokazany na
rysunku poniżej. Schemat ten integruje cele PROGRAMU, przedsięwzięcia i ocenę ich
realizacji, oddziaływania i grupy odbiorców.
Schemat ogólnej logiki interwencji
Ocena realizacji PROGRAMU dokonana będzie w oparciu o wskaźniki stanowiące
miary uzyskania jego efektów zamierzonych.
Formułując system wskaźników w oparciu o powyższy schemat starano się, aby ich
lista:
była kompletna w kontekście efektów i uwarunkowań realizacji,
20
zapewniała równowagę rodzajową.
Dodatkowo założono, że wskaźniki powinny być:
prosto zdefiniowane,
określane na podstawie dostępnych danych lub możliwych do pozyskania przy
niskich kosztach,
użyteczne i wrażliwe na warunki realizacji zadania, aby możliwa była ocena
efektywności realizacji PROGRAMU na poziomie jego produktów, rezultatów
i oddziaływania.
Przyjęto 4 wymienione w Tabela 1. grupy wskaźników.
Poszczególne wskaźniki zdefiniowano poniżej, zaczynając od wskaźników
wykorzystania środków finansowych, poprzez wskaźniki produktu i rezultatu, a
skończywszy na wskaźnikach oddziaływania.
Na końcu przedstawiono uproszczoną matrycę interwencji, w podziale na wskaźniki i
ich miary oraz na źródła weryfikacji oceny, jej warunki i zagrożenia.
Tabela 1.Grupy wskaźników oceny efektów realizacji PROGRAMU
Przedmiot oceny Grupa wskaźników Uwagi
Cel ogólny – strategiczny: sukcesywne podnoszenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego w dorzeczu górnej Wisły
Wskaźniki oddziaływania
Osiągnięcie celu strategicznego to konsekwencja zrealizowania PROGRAMU. Za minimalny okres oceny przyjęto termin wystąpienia powodzi o wielkości adekwatnej do określonej w zadaniach PROGRAMU.
Cele szczegółowe:
cele realizacji 39 zadań PROGRAMU
Wskaźniki rezultatu
Jako rezultat przyjęto bezpośredni efekt realizacji zadania (lub projektu, stanowiącego element zadania).
Cele operacyjne:
działania przygotowawcze i inwestycyjne, realizowane w ramach poszczególnych zadań.
Wskaźniki produktu
Produkty określono w podziale na rodzaje działań (przygotowawcze i inwestycyjne) oraz określono ich listę.
Wskaźniki produktu mierzą je ilościowo.
Źródła finansowania oraz alokacja czasowa i obszarowa środków
Wskaźniki wykorzystania środków finansowych
Ocenie podlega zgodność wydatkowania środków z harmonogramem rzeczowo - finansowym realizacji PROGRAMU z uwzględnieniem alokacji środków i źródeł finansowania.
Wskaźniki wykorzystania środków finansowych
Miarami tych wskaźników są:
stosunek łącznej kwoty wykorzystania środków finansowych na realizację
PROGRAMU do kwoty planowanej [%];
21
poziom wykorzystania środków finansowych w stosunku do harmonogramu
rzeczowo – finansowego z uwzględnieniem alokacji [%];
Wskaźniki produktu
Wyróżniono dwa podstawowe rodzaje działań realizowanych w ramach 39 zadań
PROGRAMU, które są podstawą określenia dwóch grup wskaźników produktów,
czyli:
działania przygotowawcze, których efektem są mapy zagrożenia i ryzyka
powodziowego, oraz dokumentacje zamknięte pozwoleniami na budowę,
działania inwestycyjne.
Ze względu na różny poziom przygotowania inwestycji a także na zmiany, jakie będą
zachodziły w formułowaniu zakresu zadań oraz ich integracji bądź podziału w trakcie
realizacji PROGRAMU, zrezygnowano ze wskaźnika opisującego liczbę pozwoleń na
budowę traktując, że zrealizowany zakres rzeczowy inwestycji jest odpowiednią marą
produktu.
Miarą oceny efektów tych działań są zatem:
- w przypadku działań przygotowawczych:
1) liczba wykonanych map zagrożenia i/lub ryzyka powodziowego, liczona
w sztukach,
- w przypadku działań inwestycyjnych:
2) liczba projektów inwestycyjnych w zakresie poprawy przepustowości koryta
rzeki nieobwałowanej, liczona w sztukach,
3) liczba projektów inwestycyjnych w zakresie poprawy przepustowości koryta
rzeki obwałowanej, liczona w sztukach,
4) liczba zmodernizowanych obiektów piętrzących wodę (zapory i stopnie wodne)
oraz kanałów ulgi, liczona w sztukach,
5) liczba nowo zrealizowanych obiektów retencjonujących wodę (zbiorniki
retencyjne i polder), stopni wodnych oraz kanałów ulgi, liczona w sztukach.
Wskaźniki rezultatu
Wskaźniki rezultatu odnoszą się do realizacji poszczególnych zadań PROGRAMU
i powinny odzwierciedlać ich efekt, bezpośrednio po zakończeniu realizacji każdego
zadania.
Przyjęto następujące wskaźniki rezultatu:
1) wzrost pojemności retencji powodziowej w zbiornikach istniejących, liczony
w mln m3,
22
2) wzrost pojemności retencji powodziowej w nowo zbudowanych zbiornikach
i polderach, liczony w mln m3,
3) przyrost długości koryt rzecznych o poprawionej przepustowości koryta,
liczony w kilometrach długości rzeki,
Wskaźniki oddziaływania
W zakresie doboru wskaźników oddziaływania posłużono się doświadczeniami innych
krajów, formułujących w ostatnich latach zasady oceny efektywności przedsięwzięć
ochronnych w kontekście wdrażania zarządzania ryzykiem powodziowym (cytowany
wcześniej Evaluation of the Impact of Floods and Associated Protection Policies,
European Commission DG Environment, Final Report, 2005).
Na poziomie lokalnym i regionalnym dopuszczają one ocenę oddziaływania w okresie
kilku lat po realizacji zadań, na bazie: ograniczenia szkód i strat, liczby osób objętych
ochroną pod warunkiem możliwości jej oszacowania na bazie map zagrożenia i ryzyka
powodziowego, podniesienia bezpieczeństwa przez obniżenie poziomu zwierciadła
wody wezbrań powodziowych na znacznych odcinkach rzek, a także przewidywanego
obniżenia oddziaływania wód opadowych w określonym procencie oraz innych
zysków nie mierzalnych wprost, ale obniżających zagrożenie i zwiększających wiedzę
o nim i poczucie bezpieczeństwa.
Wiele przykładów zastosowań, które nie oparte są na liczbowych danych oceny
efektywności, posiada w tle obawy zawarte m.in. w cytowanym już wcześniej
dokumencie Planning Policy Statment 25: Development and Flood Risk – Practice
Guide, Department for Communities and Local Government, UK, 2008, a dotyczące
braku możliwości wstępnego oszacowania ryzyka rezydualnego – pozostałego po
realizacji inwestycji. Jest to związane zarówno z dynamiką rozwoju, jak i rosnącą
obecnie i w przyszłości odpowiedzialnością za obniżanie ryzyka powodziowego i
powszechne wprowadzanie prewencji. Generalnie, obniżenie strat powodziowych
historycznie udokumentowanych jest najczęściej przyjmowane jako zasada oceny i
miary efektywności projektów.
W tej sytuacji, za miarę oddziaływania bezpośredniego przyjęto redukcję strat
powodziowych odniesionych do wezbrania o prawdopodobieństwie wystąpienia p =
1%, czyli o kulminacji Q1% i oczywiście niższych.
W nawiązaniu do określonych w rozdziale 3 strat powodziowych w dorzeczu górnej
Wisły poniesionych w okresie 2001 – 2010, proponuje się na tym etapie
wprowadzenie następujących wskaźników oceny oddziaływania bezpośredniego,
mierzonego wezbraniem o prawdopodobieństwie wystąpienia 1%:
1) redukcja o 90% strat powodziowych w obszarach objętych zadaniami osi I
(tereny wzdłuż Wisły) dla przepływów Qmax <= Q1%,
2) redukcja o 80% strat powodziowych w obszarach objętych zadaniami osi II
(miasta powyżej 100 tys. mieszkańców) dla przepływów Qmax <= Q1%,
23
3) redukcja o 70-75% strat powodziowych w obszarach objętych zadaniami osi III
(zlewnie rzek) dla przepływów Qmax <= Q1%.
Wprowadzając powyższy zakres wskaźników oddziaływania, dokonano weryfikacji
efektów realizacji 39 zadań PROGRAMU, zawartych w podstawowym dokumencie
PROGRAMU. Wyniki tej weryfikacji efektów zadań przedstawiono w załączniku 2 do
niniejszego dokumentu.
W miarę realizacji PROGRAMU, będą wykonywane mapy zagrożenia i ryzyka
powodziowego, które już w ciągu 2 lat pozwolą dodatkowo na uzupełnianie tych ocen
o wskaźniki związane z ograniczeniem liczby osób narażonych na zagrożenie.
Obok osób bezpośrednio narażonych na zagrożenie, należy także wyróżnić osoby
będące dodatkowymi beneficjentami PROGRAMU. Są to osoby, które w czasie
powodzi funkcjonują w sposób bardziej lub mniej ograniczony ze względu na
utrudnienia w komunikacji, utrudnienia w pozyskiwaniu artykułów niezbędnych do
życia, utrudnienia w dostępności do usług medycznych i innych związanych z życiem
społecznym i gospodarczym. Należy tutaj także uwzględnić typowe dla danego
obszaru i jego okolic negatywne efekty uboczne powodzi, których skutkiem jest utrata
produkcji przemysłowej i rolnej oraz dochodów i zysków z tej produkcji. Jest to wynik
występowania w okresie powodzi i po jej ustąpieniu, zwykle aż do 5 lat, strat
pośrednich wymienionych w rozdziale 3.3 niniejszego dokumentu.
Generalnie, liczba beneficjentów PROGRAMU, czyli bezpośrednio narażonych na
zagrożenie oraz innych – korzystających z efektów PROGRAMU, jest w dorzeczu
górnej Wisły wysoka i w zależności od rodzaju obszaru (zurbanizowany, intensywnie
lub słabo zagospodarowany), waha się ona w granicach co najmniej 10-15 % populacji
tego dorzecza. Jest to zatem wartość znacząca, która przekracza liczbę 800 tys. jego
mieszkańców. Jej dokładniejsze oszacowanie będzie w przyszłości stanowiło
dodatkową, istotną miarę efektów realizacji przewidzianych PROGRAMEM działań.
5.2. Matryca oceny realizacji PROGRAMU
Matryca oceny realizacji PROGRAMU posiada dwie części składowe.
Część pierwsza matrycy (Tabela 2.) obejmuje przyjęte obecnie wskaźniki oceny
realizacji PROGRAMU oraz ich wartości bazowe i docelowe.
Tabela 2. Matryca logiczna oceny realizacji PROGRAMU –Wskaźniki oceny i ich wartości
Grupa wskaźników
Obiektywnie weryfikowalne wskaźniki i ich miary
Wartości bazowe - 2010
Wartości docelowe 2030
Wskaźniki oddziaływania
1. Redukcja strat powodziowych w obszarach objętych zadaniami osi I (tereny wzdłuż Wisły) dla przepływów Qmax <= Q1%
0% 90%
2. Redukcja strat powodziowych w obszarach objętych zadaniami osi II (miasta powyżej 100 tys. mieszkańców) dla przepływów Qmax <= Q1%
0% 80%
3. Redukcja o 70% strat powodziowych w obszarach objętych zadaniami osi III (zlewnie rzek) dla przepływów Qmax <= Q1%
0% 70%
1. Wzrost pojemności retencji powodziowej w istniejących zbiornikach wodnych
394,38 mln m3
428,08 mln m3
24
Wskaźniki rezultatu
2. wzrost pojemności retencji powodziowej w nowo zbudowanych zbiornikach i polderach
0 mln m3 72,0 mln m3
3. Przyrost długości koryt rzecznych o poprawionej przepustowości koryta
0 km 3 896,0 km
Wskaźniki produktu
1. Liczba wykonanych map zagrożenia i/lub ryzyka powodziowego
0 szt. 35 szt.
2. Liczba projektów inwestycyjnych w zakresie poprawy przepustowości koryta rzeki nieobwałowanej
0 szt. 544 szt.
3. Liczba projektów inwestycyjnych w zakresie poprawy przepustowości koryta rzeki obwałowanej,
0 szt. 215 szt.
4. Liczba zmodernizowanych obiektów piętrzących wodę (zapory i stopnie wodne) oraz kanałów ulgi
0 szt. 29 szt.
5. Liczba nowo zrealizowanych obiektów retencjonujących wodę (zbiorniki retencyjne i poldery), stopni wodnych oraz kanałów ulgi
0 szt. 82 szt.
Wskaźniki wykorzystania środków finansowych
1.Stosunek łącznej kwoty wykorzystania środków na realizację PROGRAMU do kwoty planowanej
0 % 100%
2. Poziom wykorzystania środków finansowych w stosunku do harmonogramu rzeczowo - finansowego z uwzględnieniem alokacji
0 % Według harmonogramu
rzeczowo - finansowego
Uwaga:
Podane w Tabeli 2. wartości wskaźników wynikają z aktualnych propozycji inwestycyjnych
(materiały źródłowe) W trakcie realizacji PROGRAMU będą analizowane i oceniane
rozwiązania wariantowe, w wyniku czego podane wartości mogą się zmienić.
W poszczególnych etapach realizacji PROGRAMU będzie prowadzona aktualizacja wartości
wskaźników produktu i rezultatu w tym zakresie.
Część druga matrycy (Tabela 3.) obejmuje źródła pozyskania danych do określenia
wartości wskaźników oraz ryzyka nieosiągnięcia wskaźników realizacji PROGRAMU.
Formułując ryzyko nieosiągnięcia wskaźników realizacji PROGRAMU oparto się na
uwarunkowaniach jego realizacji oraz ich interpretacji w kategorii czasowo –
przestrzennej. Tłem dla tej interpretacji są założenia, w wyniku których sformułowano
cele realizacji PROGRAMU oraz określone efekty tej realizacji mierzone
wskaźnikami zawartymi w Tabela 1.
Wyróżniono cztery grupy rodzajowe zagrożenia, którym przypisano następujące
źródła, a także potencjalne skutki zagrożenia:
Zagrożenia formalno – prawne:
1) zmiany uwarunkowań realizacji PROGRAMU wynikające z procedury
wdrażania Dyrektywy powodziowej – skutek: możliwe opóźnienie osiągania
efektów oddziaływania oraz możliwa zmiana zakresu i kosztów ich osiągania;
25
2) proceduralne, związane z przebiegiem i wynikiem prac nad zmianą prawa na
poziomie krajowym i regionalnym w zakresie prewencji przeciwpowodziowej –
skutek: możliwe opóźnienie osiągania efektów oddziaływania oraz możliwa
zmiana zakresu i kosztów ich osiągania;
Zagrożenia społeczne:
brak społecznej akceptacji dla realizacji części projektów w ramach zadań
PROGRAMU – skutek: możliwe zmiany w zakresie produktu i rezultatu
i oddziaływania, możliwe opóźnienie i zmiana kosztów osiągania tych efektów;
Zagrożenia techniczne i środowiskowe:
1) kształtowanie i weryfikacja części rozwiązań w trakcie realizacji – skutek:
możliwa zmiana środków osiągania rezultatów PROGRAMU, a tym samym
możliwa zmiana wskaźnika produktu, możliwe opóźnienie osiągania
produktów i rezultatów (także w wyniku badania skumulowanego efektu
oddziaływania na środowisko i procedury ustalania rekompensat), możliwa
zmiana kosztów osiągania rezultatów;
2) wdrażanie procedury nowej oceny efektywności projektów w wyniku
ustalenia kryteriów ochrony w procedurze wdrożenia Dyrektywy
powodziowej – skutek: możliwa zmiana środków osiągania rezultatów
PROGRAMU, a tym samym możliwa zmiana wskaźnika produktu, możliwe
opóźnienie osiągania produktów i rezultatów (także w wyniku badania
skumulowanego efektu oddziaływania na środowisko i procedury ustalania
rekompensat), możliwa zmiana kosztów osiągania rezultatów;
3) dostosowywanie technologii wykonawczych do nowo formułowanych
kryteriów środowiskowych w realizacji rozwiązań technicznych – skutek:
możliwa zmiana środków osiągania rezultatów PROGRAMU, a tym samym
możliwa zmiana wskaźnika produktu, możliwe opóźnienie osiągania
produktów i rezultatów (także w wyniku badania skumulowanego efektu
oddziaływania na środowisko i procedury ustalania rekompensat), możliwa
zmiana kosztów osiągania rezultatów;
Zagrożenia finansowe:
1) brak odpowiedniej alokacji środków finansowych na realizację
PROGRAMU na poziomie krajowym – skutek: możliwe opóźnienia
w realizacji harmonogramu oraz możliwa zmiana kosztów osiągania
rezultatów;
2) konieczność uwzględniania kosztów wynikających z rozwiązywania
bieżących problemów realizacji PROGRAMU – skutek: możliwe
opóźnienie osiągania produktów i rezultatów oraz możliwa zmiana kosztów
osiągania rezultatów.
26
Tabela 3. Matryca logiczna oceny realizacji PROGRAMU – Źródła weryfikacji danych oraz
założenia i ryzyka oceny
Grupa wskaźn.
Obiektywnie weryfikowalne wskaźniki i ich miary
Źródła danych Ryzyko nieosiągnięcia wskaźników realizacji PROGRAMU
Wskaźniki oddziaływania
1. Redukcja strat powodziowych w obszarach objętych zadaniami osi I (tereny wzdłuż Wisły) dla przepływów Qmax <= Q1%
Aktualizacje map zagrożenia i ryzyka powodziowego, dane JST,
GUS
Zagrożenia społeczne
2. Redukcja strat powodziowych w obszarach objętych zadaniami osi II (miasta powyżej 100 tys. mieszkańców) dla przepływów Qmax <= Q1%
Aktualizacja map zagrożenia i ryzyka powodziowego, dane JST,
GUS
3. Redukcja o 70% strat powodziowych w obszarach objętych zadaniami osi III (zlewnie rzek) dla przepływów Qmax <= Q1%
Aktualizacja map zagrożenia i ryzyka powodziowego, dane JST,
GUS
Wskaźniki rezultatu
1. Wzrost pojemności retencji powodziowej w istniejących zbiornikach wodnych
Raporty wykonawców i beneficjentów z zakończenia realizacji zadań
Zagrożenia społeczne
Zagrożenia techniczne i środowiskowe w zakresie 1), 2) i 3)
Zagrożenia finansowe w zakresie 2) 2. Wzrost pojemności retencji powodziowej w nowo zbudowanych zbiornikach i polderach
Raporty wykonawców i beneficjentów z zakończenia realizacji zadań
3. Przyrost długości koryt rzecznych o poprawionej przepustowości koryta
Raporty wykonawców i beneficjentów z zakończenia realizacji zadań
Wskaźniki produktu
1. Liczba wykonanych map zagrożenia i/lub ryzyka powodziowego
Protokoły odbioru
Raporty wykonawców zadań
Zagrożenia społeczne
Zagrożenia techniczne i środowiskowe w zakresie 1), 2) i 3)
Zagrożenia finansowe w zakresie 2) 2. Liczba projektów inwestycyjnych w zakresie poprawy przepustowości koryta rzeki nieobwałowanej
Protokoły odbioru
Raporty wykonawców zadań
3. Liczba projektów inwestycyjnych w zakresie poprawy przepustowości koryta rzeki obwałowanej,
Protokoły odbioru
Raporty wykonawców zadań
4. Liczba zmodernizowanych obiektów piętrzących wodę (zapory i stopnie wodne) oraz kanałów ulgi
Protokoły odbioru
Raporty wykonawców zadań
5. Liczba nowo zrealizowanych obiektów retencjonujących wodę (zbiorniki retencyjne i poldery), stopni wodnych oraz kanałów ulgi
Protokoły odbioru
Raporty wykonawców zadań
Wskaźniki wykorzystania środków finansowych
1. Łączny budżet PROGRAMU Umowy
Sprawozdanie końcowe
Zagrożenia finansowe w zakresie 1) i 2), a także:
Zagrożenia formalno – prawne, społeczne oraz techniczne i środowiskowe
2. Poziom wykorzystania środków finansowych etapowo i zadaniowe według harmonogramu ich alokacji
Umowy zadaniowe
Sprawozdania zadaniowe i etapowe
27
Załącznik 1
Straty powodziowe w obszarze realizacji PROGRAMU
28
Załącznik 1.1
Straty powodziowe z lat 2001-2007 w województwie małopolskim
42
Załącznik 1.2
Straty powodziowe z lat 2001-2007 w województwie podkarpackim
54
Załącznik 1.3
Straty powodziowe z lat 2001-2007 w województwie świętokrzyskim
62
Załącznik 1.4
Straty powodziowe z lat 2001-2008 w województwie śląskim
71
Załącznik 2
Zweryfikowane efekty realizacji PROGRAMU
- w kontekście ewaluacji jego realizacji
Zadania w podziale na osie PROGRAMU
72
Zadanie nr 1 Oś I
Zabezpieczenie przed zagrożeniem powodziowym doliny Wisły na odcinku Małej Wisły – do ujścia Przemszy
Charakterystyka zadania
Mała Wisła na odcinku od źródeł do Goczałkowic posiada ponad 50 km długości i jest uregulowaną rzeką górską. Jednak wałami powodziowymi chroniona jest znaczna część jej doliny na dolnym odcinku, głównie na terenie gmin Goczałkowice Zdrój, Chybie, Strumień, Skoczów, Brenna – ze względu na złożony układ hydrograficzny związany z historycznie rozwiniętym gospodarczym wykorzystaniem rzek i młynówek.
Dodatkowo, w dolinie Wisły na tych odcinkach i powyżej występują osuwiska erozyjne.
Obwałowania występują na długości ok. 22 km Małej Wisły i są pozaklasowe. Ich modernizacja wymagana jest z uwagi na poziom koniecznej ochrony.
Zakres rzeczowy zadania:
Opracowanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego dla Małej Wisły
Modernizacja obwałowań Małej Wisły
Modernizacja wałów cofkowych im przynależnych
Zabezpieczające roboty utrzymaniowe koryt rzek i potoków
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Redukcja o 90% średniorocznych strat powodziowych dla Qmax ≤ Q1%, w gminach Goczałkowice Zdrój, Chybie, Strumień, Skoczów, Brenna w rejonie zagrożonej doliny rzeki.
Działania techniczne są niezbędne dla ograniczenia szkód powodziowych.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Wykonywanie wg dobrych praktyk robót regulacyjnych i utrzymaniowych
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Znaczny wzrost bezpieczeństwa mieszkańców, a także turystów przebywających w tym terenie w sezonie powodziowym (miesiące letnie)
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Koszty zadania przewyższają wprawdzie straty powodziowe z okresu 20 lat, ale wynika to z zaniedbania w odbudowie i konserwacji istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej.
5 Inne Silnie zagospodarowana dolina Małej Wisły (średnia gęstość zaludnienia w obszarze objętym projektem wynosi ok. 180 osób/km2, zaś maksymalnie przekracza 1000 osób/km2) wymaga zabezpieczenia przed powodzią
Rozwój turystyki indywidualnej i zorganizowanej wymaga podniesienia bezpieczeństwa powodziowego zarówno w odniesieniu do indywidualnego zagrożenia, jak i bezpieczeństwa infrastruktury technicznej, w tym zwłaszcza komunikacyjnej.
73
Zadanie nr 2 Oś I
Zwiększenie stałej rezerwy powodziowej zbiornika retencyjnego Goczałkowice
Charakterystyka zadania
Istnieją obecnie możliwości zwiększenia stałej pojemności retencji powodziowej zbiornika Goczałkowice, którego rola w obniżeniu wielkości fali powodziowej i tak jest już znaczna. Według dotychczasowych ocen redukuje on wartość przepływu kulminacyjnego fali stuletniej o 40 – 50% . Skuteczność jego maleje ze wzrostem wezbrania (powyżej Q1%). Złożona sytuacja poniżej zbiornika (silne zagospodarowanie terenu, wpływ wezbrań Iłownicy, szkody górnicze) wymaga utrzymania wysokiego poziomu redukcji większych wezbrań.
Powiększenie stałej rezerwy powodziowej umożliwi nie tylko utrzymanie tego poziomu redukcji dla wysokich wezbrań, ale także daje gwarancję jej osiągania w warunkach intensywnego rozwoju terenów sąsiednich i wyżej położonych, co ma istotny wpływ na znacznie wyższy dopływ powierzchniowy w warunkach wezbrań od zakładanego dotychczas.
Zasięg oddziaływania rezerwy powodziowej zbiornika Goczałkowice sięga węzła Wisła – Przemsza – Soła i obejmuje gminy: Czechowice Dziedzice, Pszczyna, Wilamowice, Miedźna, Brzeszcze, Bojszowy, Oświęcim, Bieruń i Chełmek, w części objętych oddziaływaniem szkód górniczych.
Realizacja tego zadania wymaga prac remontowych i modernizacyjnych obiektów zbiornika Goczałkowice oraz elementów systemu zaopatrzenia w wodę aglomeracji śląskiej.
Zakres rzeczowy zadania:
Remont zapory bocznej oraz obiektów przepompowni chroniącej tereny depresyjne przy przejściu wielkich wód przez zbiornik;
Powiększenie stałej rezerwy powodziowej na zbiorniku poprzez zmianę gospodarki w systemie zaopatrzenia w wodę aglomeracji śląskiej i dostosowania do tych zmian pewnych elementów systemu.
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych W powiązaniu z systemem ochrony doliny Małej Wisły i Wisły poniżej zbiornika w zasięgu jego oddziaływania, nastąpi redukcja strat powodziowych o 90%. Dotyczy to wymienionych w opisie powyżej gmin dla Qmax > Q1%.
Możliwość zwiększenia pojemności i czasu przetrzymania wód powodziowych (sterowanie wezbraniem) dla ograniczenia szkód powodziowych.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Zwiększenie częstotliwości zalewu terenów przybrzeżnych Wisły, korzystne ze względów przyrodniczych .
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Znaczny wzrost bezpieczeństwa społeczności lokalnych zamieszkujących dolinę Wisły poniżej zbiornika, w tym na obszarze szkód górniczych.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Koszt porównywalny z korzyściami w okresie 20 lat
5 Inne Bardziej korzystne warunki pracy wałów przeciwpowodziowych, mostów, ograniczenie erozji w korycie i związane z tym ograniczenie zakresu robót utrzymaniowych.
Zabezpieczenie drogi ekspresowej Katowice – Bielsko.
74
Zadanie nr 3 Oś I
Zabezpieczenie przed zagrożeniem powodziowym doliny Wisły na odcinku od ujścia Przemszy do ujścia Skawy, w tym modernizacja stopni wodnych Dwory i Smolice
Charakterystyka zadania
Zadanie dotyczy modernizacji części obwałowań Wisły i wałów cofkowych na silnie zagospodarowanym odcinku doliny Wisły, poddanym także presji oddziaływania powodziowego rzeki Soły, najbardziej powodziogennej ze względu na gwałtowność wezbrań w całym dorzeczu Górnej Wisły.
Zakres rzeczowy zadania:
Opracowanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego
Wykupy i wywłaszczenia terenu dla przygotowania zadań inwestycyjnych do realizacji
Badania stanu technicznego części istniejących obwałowań i opracowanie koncepcji ich przebudowy
Realizacja przebudowy obwałowań i ewentualnie budowa polderów (alternatywa dla Kanału Krakowskiego)
Modernizacja obiektów stopni wodnych Dwory i Smolice dla zapewnienia bezpieczeństwa ich pracy w warunkach przejścia wód katastrofalnych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Bezpośrednich - o około 90% dla Qmax <= Q1%.
Wysoki poziom istotności , gdyż proponowany zakres zadania obejmuje inwestycyjne działania zamykające modernizację systemu ochrony przeciwpowodziowej tego obszaru.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Do rozstrzygnięcia pozostaje problem utrzymania międzywala.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Znaczny. Obecna niepewność i brak bezpieczeństwa przy każdej powodzi wynika z występowania odcinków obwałowań w złym stanie technicznym.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Koszty realizacji zadania są porównywalne do kosztów strat bezpośrednich i pośrednich w dolinie Wisły na obszarze powiatów oświęcimskiego i chrzanowskiego, z okresu 20 lat.
5 Inne Podniesienie bezpieczeństwa w okresie wysokich wezbrań w obszarach węzłowych rzek i oddziaływania stopni wodnych.
75
Zadanie nr 4 Oś I
Zabezpieczenie przed zagrożeniem powodziowym doliny Wisły na odcinku od ujścia Skawy do ujścia Dunajca
Charakterystyka zadania
Zadanie dotyczy modernizacji obwałowań Wisły i wałów cofkowych na silnie zagospodarowanym odcinku doliny Wisły, o zróżnicowanym, ale generalnie bardzo wysokim wymaganym poziomie ochrony na całej długości rzeki na tym odcinku – wynoszącej ponad 130 kilometrów.
Ochrona Krakowa przed powodzią wymaga dodatkowo zapewnienia możliwości ograniczenia napływu bardzo wysokich wód Wisły z położonego powyżej Krakowa odcinka Wisły. Istnieje potrzeba utworzenia powyżej Krakowa dodatkowej dużej, polderowej retencji dla redukcji wezbrań o Qmax > Q1%. Jest to rozwiązanie alternatywne dla kanału ulgi w Krakowie.
Natomiast poniżej Krakowa występuje silny wpływ wód powodziowych Uszwicy i Dunajca, co ma dodatkowe znaczenie w warunkach oddziaływania wstecznego ich fal powodziowych na warunki przepływu na Wiśle w trakcie przejścia wód katastrofalnych.
Zakres rzeczowy zadania (szczegółowy zakres zadań dotyczących zabezpieczenia przed powodzią aglomeracji Kraków w Zadaniu 11) :
Opracowanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego
Opracowanie studialno – koncepcyjne i projektowe retencji polderowej powyżej Krakowa dla wezbrań o Qmax > Q1%
Wykupy i wywłaszczenia terenu dla przygotowania zadań inwestycyjnych do realizacji
Badania stanu technicznego części istniejącego obwałowań i opracowanie koncepcji ich przebudowy
Realizacja przebudowy obwałowań i ewentualnej budowy polderów (alternatywa dla Kanału Krakowskiego)
Modernizacja obiektów kanału Łączany – Skawina z częścią wiślaną dla zapewnienia bezpiecznego przejścia wód katastrofalnych
Roboty regulacyjne i utrzymaniowe
Realizacja stopnia wodnego Niepołomice
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Bezpośrednich - o około 90%, dla Qmax ≤ Q1% oraz dla Qmax > Q1% w obrębie Krakowa.
Wysoki poziom ochrony aglomeracji krakowskiej przed zagrożeniem ze strony rzeki Wisły.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Wskazane jest powstrzymanie erozji dna Wisły poniżej stopnia Przewóz i podniesienie zwierciadła wód gruntowych w rejonie Puszczy Niepołomickiej. Rozwiązanie tych problemów przewiduje się w PROGRAMIE przez budowę stopnia wodnego. Wymaga to rozstrzygnięcia na etapie wariantowych prac koncepcyjnych z uwzględnieniem decyzji w zakresie utrzymania rodzaju żeglugi na tym odcinku Wisły (droga wodna górnej Wisły). W rezultacie rozwiązania wariantowe będą korzystniejsze ze względu na kryteria ekologiczne.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej Wysoki i skuteczny w długiej perspektywie czasu. Wystąpi
76
społeczności obniżenie maksymalnych przepływów dla najwyższych wezbrań pod warunkiem utworzenia dużej retencji polderowej powyżej Krakowa. Pozwoli to na rezygnację z budowy kanału ulgi w Krakowie, przez co zmieni się podejście do zagospodarowania terenów w rejonie trasy planowanego kanału.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Kompleksowe i wariantowe podejście do problemu przynosi wysokie korzyści społeczne i ekonomiczne. Minimalizuje też powstałe w przeszłości niekorzystne zmiany i stwarza bardziej korzystne warunki dla rozwiązań prośrodowiskowych poniżej Krakowa.
5 Inne Utrzymany jest wysoki poziom bezpieczeństwa powyżej Krakowa i następuje poprawa warunków przejścia najwyższych wezbrań przez Kraków, co ze względu na jego funkcję metropolitalną i historyczne zagospodarowanie tego odcinka Wisły jest szczególnie ważne.
77
Zadanie nr 5 Oś I
Zabezpieczenie przed zagrożeniem powodziowym doliny Wisły na odcinku od ujścia Dunajca do ujścia Wisłoki
Charakterystyka zadania
Zadanie dotyczy modernizacji obwałowań Wisły i wałów cofkowych na średnio zagospodarowanym odcinku doliny Wisły, o zróżnicowanym, ale generalnie wysokim wymaganym poziomie ochrony na całej długości rzeki na tym odcinku o długości wynoszącej 67 kilometrów.
Zakres rzeczowy zadania:
Opracowanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego
Wykupy i wywłaszczenia terenu dla przygotowania zadań inwestycyjnych do realizacji
Badania stanu technicznego części istniejących obwałowań i opracowanie koncepcji ich przebudowy
Realizacja przebudowy obwałowań Wisły oraz ewentualnie budowa polderów
Modernizacja i rozbudowa obwałowań cofkowych
Regulacje i roboty utrzymaniowe
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Bezpośrednich - o około 90% dla Qmax ≤ Q1%.
Niezbędność modernizacji istniejącego systemu ochrony dla ograniczenia szkód powodziowych w mocno zainwestowanym obszarze. Wariantowo parametry wałów należy dostosować do możliwości ograniczenia oddziaływania Dunajca na ten odcinek Wisły, wynikające ze zmiany gospodarki wodnej na zbiornikach Dunajca oraz do stanu utrzymania międzywala.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Prace w obrębie rzeki realizowane wg dobrych praktyk dla robót budowlanych i utrzymaniowych
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Ze względu na to, że odcinek pozostaje pod wpływem Dunajca i Wisły w procesie edukacji należy uświadomić społeczności lokalnej jaki jest poziom ochrony i od czego on zależy.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Najistotniejszym czynnikiem oceny są korzyści społeczne. Bardzo trudne są inne warianty ochrony tego terenu, bo wiązałyby się z koniecznością licznych przesiedleń.
5 Inne Płaskie ukształtowanie doliny skutkujące rozległymi powierzchniami potencjalnych zalewów i długotrwałym spływem wód z nich przy rosnących kubaturach fal wezbraniowych o Qmax > Q2% na tych odcinkach generowanych przez wezbrania Wisły i Dunajca.
78
Zadanie nr 6 Oś I
Zabezpieczenie przed zagrożeniem powodziowym doliny Wisły na odcinku od ujścia Wisłoki do ujścia Sanny
Charakterystyka zadania
Zadanie dotyczy modernizacji obwałowań Wisły i wałów cofkowych jej dopływów na silnie zagospodarowanym odcinku doliny Wisły, o zróżnicowanym, ale generalnie bardzo wysokim, wymaganym poziomie ochrony na całej długości rzeki na tym odcinku, wynoszącej ponad 60 km.
Dodatkowo, prawobrzeżne tereny są zdegradowane wieloletnią eksploatacją złóż siarki, co znacznie powiększa zakres i zasięg zagrożenia powodziowego poprzez uruchomienie hydraulicznego kontaktu wód doliny Wisły i zawala, co wpływa na podwyższenie częstotliwości wahania zwierciadła wody wód podziemnych i dodatkowe uszkodzenia zabudowy na zawalu.
Odcinki ujściowe Sanu, Trześniowki, Łęgu i Koprzywianki wymagają modernizacji wałów cofkowych na znacznej długości ze względu na płaskie ukształtowanie terenu.
Zakres rzeczowy zadania:
Opracowanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego uwzględniające wariantowo efektywność zbiorników retencyjnych Dunajca i zakładany stan utrzymania międzywala
Opracowanie szczegółowego studium ochrony obszaru z uwzględnieniem danych o szkodach z powodzi 2010 r. oraz zjawiska akumulacji rumowiska w korycie Wisły, dostarczanego przez jej dopływy
Wykupy i wywłaszczenia terenu dla przygotowania zadań inwestycyjnych do realizacji
Badania stanu technicznego części istniejących obwałowań i opracowanie koncepcji ich przebudowy
Realizacja przebudowy obwałowań i ewentualnie budowa polderów
Modernizacja i rozbudowa wałów cofkowych
Roboty regulacyjne i utrzymaniowe
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Bezpośrednich - o około 90% dla Qmax ≤ Q1%..
Niezbędność zastosowania środków technicznych przy modernizacji systemu ochrony dla ograniczenia szkód powodziowych w mocno zainwestowanym oraz zdegradowanym i podatnym na zagrożenie obszarze.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Prace w obrębie rzeki przygotowane i realizowane wg zasad dobrych praktyk dla robót budowlanych; wypracowanie strategii utrzymania międzywała i koryta Wisły.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Znaczny, ze względu na dotychczasową niepewność i brak poczucia bezpieczeństwa, szczególnie po doświadczeniach z powodzi 2010 r.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Koszty realizacji zadania przewyższają wprawdzie koszty strat bezpośrednich i pośrednich w dolinie Wisły na obszarze powiatów: tarnobrzeskiego, sandomierskiego, stalowowolskiego i kraśnickiego, z okresu 20 lat, ale systematyczny rozwój tych terenów wymaga ich ochrony poprzez kompleksową modernizację obecnego systemu ochrony.
5 Inne Efekty realizacji zadania zależą dodatkowo od faktu, że warunki
79
przepływu wielkich wód mogą się istotnie zmieniać na tym odcinku Wisły ze względu na nadmierną sedymentację rumowiska, pojawiającą się po zaprzestaniu eksploatacji kruszywa z rzek oraz szybki i intensywny rozwój roślinności w międzywalu.
80
Zadanie nr 7 Oś II
Ochrona przeciwpowodziowa aglomeracji KATOWICE
Charakterystyka zadania
Rozwój aglomeracji Katowice spowodował i powoduje niekorzystne zmiany w systemie powierzchniowego odpływu wód burzowych i nie jest wspomagany ich wstępną retencją rekompensującą retencję naturalną.
Rozwiązanie tego problemu wymaga oceny zagrożenia w warunkach obecnych i przyszłych oraz zastosowania odpowiednich środków technicznych i półtechnicznych dla obniżenia zagrożenia powodziowego obecnie i dla ograniczenia jego wzrostu w przyszłości na obszarze Katowic.
Zakres rzeczowy zadania:
Opracowanie map zagrożenia powodziowego na terenie aglomeracji
Zastosowanie środków zwiększających retencję wód opadowych i przepustowość istniejącego systemu odpływu wód burzowych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Redukcja strat wywołanych głównie podtopieniami o 80% dla opadów o prawdopodobieństwie przewyższenia ≥ 10%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Proponowane rozwiązania powinny uwzględniać zasady dobrych praktyk.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki ze względu na uciążliwość podtopień w warunkach miejskich – silnego zainwestowania komunalnego i technicznego w przyziomie i na poziomie gruntu.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Wysokie korzyści społeczne poprzez zmniejszenie częstotliwości występowania podtopień i zalań.
5 Inne Tereny silnie zurbanizowane i rozwijane wymagające tego rodzaju interwencji dla ograniczenia zagrożenia powodziowego i jego wzrostu w przyszłości.
81
Zadanie nr 8 Oś II
Ochrona przeciwpowodziowa zespołu aglomeracji BĘDZIN, DĄBROWA GÓRNICZA, MYSŁOWICE, SOSNOWIEC
Charakterystyka zadania:
Rozwój aglomeracji miejsko - przemysłowej powoduje niekorzystne zmiany w systemie powierzchniowego odpływu wód burzowych i nie jest wspomagany ich wstępną retencją, rekompensującą ubytek retencji naturalnej.
Rozwiązanie tego problemu wymaga oceny zagrożenia w warunkach obecnych i przyszłych oraz zastosowania odpowiednich środków technicznych dla obniżenia zagrożenia powodziowego na obszarze Będzina, Dąbrowy Górniczej, Mysłowic i Sosnowca.
Zakres rzeczowy zadania:
Opracowanie map zagrożenia powodziowego na terenie aglomeracji
Zastosowanie środków zwiększających retencję wód opadowych i przepustowość istniejącego systemu odpływu wód burzowych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Redukcja strat wywołanych głównie podtopieniami o 80% dla opadów o prawdopodobieństwie przewyższenia ≥ 10%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
W warunkach kształtowania systemu odpływu powierzchniowego wód burzowych należy wdrażać zasady dobrych praktyk w utrzymaniu cieków.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki ze względu na dotychczasową uciążliwość podtopień w warunkach miejskich, tzn. silnego zainwestowania komunalnego i technicznego.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Wysokie korzyści społeczne poprzez zmniejszenie częstotliwości występowania podtopień i zalań.
5 Inne Tereny silnie zurbanizowane i przekształcone wymagają uporządkowania gospodarki wodnej w zakresie ograniczenia zagrożenia podtopieniami.
82
Zadanie nr 9 Oś II
Ochrona przeciwpowodziowa aglomeracji TYCHY
Charakterystyka zadania:
Rozwój aglomeracji Tychy powoduje niekorzystne zmiany w systemie powierzchniowego odpływu wód burzowych. Zmodernizowany system kanalizacji burzowej zwiększył przepływy w odbiornikach wód , którymi są cieki powierzchniowe. Konieczne jest zwiększenie przepustowości tych cieków lub budowa wspomagającej retencji.
Rozwiązanie tego problemu wymaga oceny zagrożenia w warunkach obecnych i przyszłych oraz zastosowania odpowiednich środków technicznych i półtechnicznych dla obniżenia zagrożenia powodziowego obecnie i dla ograniczenia jego wzrostu w przyszłości na obszarze Tychów.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map zagrożenia powodziowego na terenie aglomeracji
Zastosowanie środków zwiększających retencję wód opadowych i przepustowość istniejącego systemu odpływu wód burzowych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Redukcja strat wywołanych głównie podtopieniami o 80% dla opadów o prawdopodobieństwie przewyższenia ≤ 10%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
W ramach kształtowania systemu odprowadzenia wód burzowych z kanalizacji przez cieki powierzchniowe niezbędne jest umocnienie ich koryt.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki ze względu na dotychczasową uciążliwość podtopień w warunkach miejskich, tj. silnego zainwestowania komunalnego i technicznego oraz planów rozwojowych.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Wysokie korzyści społeczne poprzez zmniejszenie częstotliwości występowania podtopień i zalań.
5 Inne Zabezpieczenie na wyższym poziomie, koniecznym ze względu na zurbanizowanie terenu
83
Zadanie nr 10 Oś II
Ochrona przeciwpowodziowa aglomeracji BIELSKO - BIAŁA
Charakterystyka zadania
Aglomeracja Bielsko – Biała zlokalizowana jest w obrębie strefy najwyższych opadów w Polsce. Ukształtowanie terenu i jego zagospodarowanie oraz gęsta sieć rzeczna utrudniają rozwiązanie problemu redukcji wezbrań przez zbiorniki. Dominującym sposobem rozwiązania tego problemu jest ciężka regulacja cieków.
Wymagana jest ocena zagrożenia pod kątem doboru rozwiązań podnoszących poziom bezpieczeństwa powodziowego aglomeracji.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map zagrożenia powodziowego na terenie aglomeracji
Zastosowanie środków zwiększających retencję wód opadowych i przepustowość istniejącego systemu odpływu wód burzowych
Prace regulacyjne na rzece Białej i innych ciekach miejskich
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Redukcja o 80% strat wywołanych głównie przez dużą dynamikę przepływów i podtopienia dla opadów o prawdopodobieństwie przewyższenia ≥10% oraz dla odpływu rzecznego Qmax ≤ Q1%.
Niezbędność zastosowania środków poprawiających stan techniczny i zwiększających przepustowość rzeki Białej na odcinku aglomeracji.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
W warunkach realnego systemu odpływu powierzchniowego wód burzowych i realizacji prac regulacyjnych kryteria ekologiczne są trudno osiągalne. Wybór rozwiązań, dokonany w wyniku ich analizy wariantowej powinien opierać się na zasadach dobrych praktyk, pomimo tych trudnych warunków.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki przy aktualnej uciążliwości erozji i podtopień w warunkach miejskich – silnego zainwestowania komunalnego i technicznego.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Korzyści społeczne i ekonomiczne bardzo wysokie, środowiskowe o ograniczonym zakresie.
5 Inne Bezpieczeństwo powodziowe jest bardzo silnie związane ze stanem technicznym budowli i odpornością ich na wysokie wezbrania, charakteryzujące się dużymi prędkościami przepływu.
84
Zadanie nr 11 Oś II
Ochrona przeciwpowodziowa aglomeracji KRAKÓW
Charakterystyka zadania
Akceptowane powszechnie kryterium ochrony Krakowa przed powodzią to woda tzw. tysiącletnia, czyli Q0,1% z zachowaniem odpowiedniego – bezpiecznego wzniesienia budowli ochronnych ponad zwierciadło statyczne.
Miasto rozwijające się w kierunku metropolii nie posiada ochrony na takie warunki, a ponadto brak jest możliwości, by osiągnąć ten poziom ochrony przy pomocy pojedynczych środków ze względu na historyczne uwarunkowania rozwoju miasta i istotne zmiany systemu hydrograficznego począwszy od przełomu XIX i XX wieku.
Ochrona Krakowa przed powodzią wymaga wielu działań i środków, stąd podnoszenie bezpieczeństwa powodziowego realizowane jest etapami.
Poszczególne elementy, wchodzące w zakres rzeczowy zadania muszą być poddane analizie i ocenie skuteczności w kontekście efektywności zbiornika Świnna – Poręba dla Krakowa, dotyczącej najwyższych wezbrań oraz zadań nr 1 – 4 niniejszego Programu.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map zagrożenia powodziowego miasta
Realizacja odwodnień terenów zagrożonych oraz działań rekompensujących utraconą retencję naturalną
Zabezpieczenie przeciwpowodziowe zlewni rzek Rudawy, Dłubni, Prądnika i Wilgi
Budowa zbiorników retencyjnych dla przechwycenia części wód burzowych
Regulacja rzek i potoków na terenie aglomeracji
Modernizacja obiektów stopni wodnych Kościuszko, Dąbie i Przewóz dla podniesienia bezpieczeństwa przeprowadzenia wód katastrofalnych
Budowa Kanału Krakowskiego odciążającego Wisłę w części śródmiejskiej – wariantowo budowa retencji polderowej powyżej Krakowa (Zadanie 4) oraz dostosowanie umocnień koryta Wisły w Krakowie pomiędzy bulwarami niskimi do warunków przejścia wezbrań powyżej Q1%
Budowa systemu monitoringu stanu technicznego bulwarów i wałów przeciwpowodziowych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Sukcesywne podnoszenie poziomu ochrony przeciwpowodziowej miasta.
Przy realizacji PROGRAMU należy ustalić hierarchię zadań według najwyższych wezbrań Wisły i pozostałych cieków na terenie aglomeracji.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
W przypadku koryta Wisły rozwiązania muszą być podporządkowane konieczności uzyskania wysokiego zabezpieczenia miasta. Dotyczy to także małych cieków obwałowanych. Złagodzone kryteria można stosować do cieków pozostałych.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki pod warunkiem modernizacji wałów przeciwpowodziowych w Krakowie, uwzględnionej w Zadaniu 4 i wdrożenia systemu monitoringu, służącego ocenie ich stanu technicznego.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed Korzyści społeczne i ekonomiczne bardzo wysokie,
85
powodzią w kontekście koszty – korzyści środowiskowe ograniczone na odcinkach miejskich cieków ze względu na silne zurbanizowanie obszaru i istniejące rozwiązania techniczne.
5 Inne W przypadku przepływów powyżej Q1% zagrożenie stateczności bulwarów niskich w wyniku istotnej niestabilności dna koryta.
86
Zadanie nr 12 Oś II
Ochrona przeciwpowodziowa aglomeracji TARNÓW
Charakterystyka zadania:
Aglomeracja wymagająca także kompleksowego rozwiązania problemów zagrożenia powodziowego, wynikających z położenia części miasta w widłach rzek: Dunajec i Biała, charakteryzujących się dużymi i groźnymi wezbraniami
Zagrożenie powodzią występuje często od wielu lat. Istniejące obiekty systemu ochrony przeciwpowodziowej wymagają modernizacji i dostosowania do aktualnych oczekiwań i wymagań technicznych
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map zagrożenia powodziowego miasta
Realizacja odwodnień i środków rekompensujących ubytek retencji naturalnej
Przebudowa obwałowań przeciwpowodziowych oraz ich rozbudowa
Regulacja rzek i potoków na terenie aglomeracji, dostosowana do bezpiecznego przeprowadzenia wód powodziowych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Redukcja strat o 80% przy wezbraniach nie przekraczających Q1%. Lokalnie dla przepływów wyższych.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Na odcinkach miejskich konieczność podporządkowania rozwiązań bezpieczeństwu powodziowemu.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Sukcesywny w miarę realizacji zadań.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty – korzyści
Korzyści społeczne i ekonomiczne bardzo wysokie, środowiskowe ograniczone na odcinkach miejskich cieków ze względu na silne zurbanizowanie obszaru.
5 Inne Bezpieczeństwo zależy od stanu technicznego wałów Dunajca i Białej.
87
Zadanie nr 13 Oś II
Ochrona przeciwpowodziowa aglomeracji KIELCE
Charakterystyka zadania
Rozwój aglomeracji Kielce powoduje niekorzystne zmiany w systemie powierzchniowego odpływu wód burzowych i nie jest wspomagany ich wstępną retencją rekompensującą retencję naturalną.
Rozwiązanie tego problemu wymaga oceny zagrożenia oraz zastosowania odpowiednich środków technicznych dla obniżenia zagrożenia powodziowego obecnie i dla ograniczenia jego wzrostu w przyszłości na obszarze Kielc.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego na terenie aglomeracji
Realizacja środków zwiększających przepustowość istniejącego systemu odpływu wód burzowych oraz retencję wód opadowych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Redukcja strat wywołanych głównie podtopieniami o 80% dla opadów o prawdopodobieństwie przewyższenia p≥ 10%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Nie dotyczy
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki ze względu na uciążliwość podtopień w warunkach miejskich – silnego zainwestowania komunalnego i technicznego.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty – korzyści
Korzyści społeczne i ekonomiczne wysokie, środowiskowe ograniczone.
5 Inne Obszar nie poddany istotnym wpływom zlewni zewnętrznych w zakresie zasilania wodami powierzchniowymi.
88
Zadanie nr 14 Oś II
Ochrona przeciwpowodziowa aglomeracji RZESZÓW
Charakterystyka zadania
Problemy zagrożenia powodziowego aglomeracji Rzeszów wiążą się z zagrożeniem od strony potoków: Strug i Przyrwa a także z przepustowością Wisłoka w rejonie oddziaływania stopnia wodnego Rzeszów, którego zadaniem jest utrzymanie piętrzenia dla ujęcia wody na zaopatrzenie miasta Rzeszów.
Zagrożenie powodziowe rośnie wraz z rozwojem miasta i problem wymaga systematycznego podejścia.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map zagrożenia powodziowego na terenie aglomeracji
Przebudowa koryta rzeki Strug wraz z budową odcinkowego jej obwałowania
Zabezpieczenie przed powodzią od strony potoku Przyrwa
Modernizacja stopnia wodnego Rzeszów wraz z poprawą przepustowości koryta Wisłoka w obszarze oddziaływania stopnia.
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Redukcja o 80% strat wywołanych głównie podtopieniami dla opadów o prawdopodobieństwie przewyższenia p≤ 10% oraz dla odpływu rzecznego Qmax ≤ Q1%. Podniesienie bezpieczeństwa ujęcia wody dla miasta Rzeszów także w kontekście tworzenia się zatorów lodowych w cofce piętrzenia.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Na odcinku miejskim wymagana jest stabilność koryta zarówno w układzie poziomym jak i pionowym.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki, ze względu na dotychczasową uciążliwość podtopień w warunkach miejskich, tzn. silnego zainwestowania komunalnego i technicznego oraz intensywność zalądowania zbiornika Rzeszów.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Korzyści społeczne i ekonomiczne bardzo wysokie. Na obszarze zbiornika, powyżej stopnia Rzeszów wytworzyły się obszary o wysokich walorach przyrodniczych.
5 Inne Istniejący system sieci rzecznej w obrębie miasta z utrzymywanym piętrzeniem na stopniu Rzeszów uzasadnia charakter zakresu zadania. W wyniku oceny zagrożenia na podstawie wykonanych map tego zagrożenia może zajść konieczność poszerzenia zakresu zadania o projekty mające na celu lokalne podniesienie bezpieczeństwa dla przepływów Qmax > Q1%.
89
Zadanie nr 15 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewniach bezpośrednich dopływów Małej Wisły powyżej zbiornika Goczałkowice
Charakterystyka zadania
Zlewnia Małej Wisły powyżej zbiornika Goczałkowice, posiada górski i podgórski charakter.
Wisła i jej dwa główne dopływy Brennica i Knajka są prawie na całej długości uregulowane, ze względu na koncentrację zagospodarowania w dolinach tych rzek.
Ochrona przed powodzią jest w tym obszarze ukierunkowana na ograniczenie szkód i strat powodziowych występujących w charakterystycznych dla obszarów górskich warunkach przejścia wielkich wód. Wezbrania nie wywołują długotrwałych zalewów i podtopień. Charakteryzują się natomiast gwałtownym przejściem fal, które z powodu dużych prędkości przepływu, nawet przy niskich głębokościach, uruchamiają procesy koryto twórcze. W efekcie, na skutek erozji dennej i bocznej następuje podmycie brzegów. Duża prędkość przepływu powoduje także transport materiału drzewnego i skalnego oraz niszczy obiekty zlokalizowane w strefie przybrzeżnej, co jest przyczyną dodatkowego obciążenia wody. Skutkiem są jeszcze większe straty i szkody w rejonie niżej położonym.
Dodatkowo, mosty i przepusty, nie dostosowane do warunków przejścia wód wysokich, powodują nie tylko piętrzenie wezbrania, lecz są „rozbierane” po wcześniejszym zablokowaniu przez drzewa i krzewy i uruchomieniu procesu intensywnej erozji bocznej i dennej w rejonie tych obiektów.
Ten region jest turystyczną atrakcją Polski. Zlokalizowane są tu ośrodki wypoczynkowo – lecznicze (słynne solanki), a także ośrodki turystyczne – podstawa stałego wypoczynku i baza wypadowa dla wędrówek po Beskidzie Śląskim. Plany rozwojowe są w tym zakresie duże. Dojazd do tego obszaru i komunikację na jego terenie zapewnia transport drogowy i kolejowy w dolinach rzek i potoków.
Zadanie ze względu na swój charakter (głównie roboty zabezpieczające stabilizację koryta) realizowane będą w sposób systematyczny, aby zapobiegać zagrożeniu i szkodom w czasie wezbrań.
Rzeczowy zakres zadania:
Przygotowanie dokumentacji i wykup gruntów
Odcinkowa przebudowa i rozbudowa umocnień koryt rzecznych dla ograniczenia szkód powodziowych.
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że straty zostaną zredukowane o około 60% dla przepływów Qmax < Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Odbudowa naturalnych procesów rumowiskowych w zakresie możliwym do uzyskania, poprzez zastosowanie dobrych praktyk w pracach projektowych i budowlanych.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki, ze względu na dotychczasowe negatywne doświadczenia zarówno w zakresie bezpośredniego zagrożenia, jak i uciążliwości w okresie powodziowym i popowodziowym.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Przy zastosowaniu dobrych praktyk możliwe jest osiągnięcie korzyści o charakterze ekonomicznym, społecznym i środowiskowym.
5 Inne Efekty i trwałość rozwiązań zależy od utrzymania koryta wielkich wód w dobrym stanie technicznym.
90
Zadanie nr 16 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Iłownicy, w tym budowa zbiornika Międzyrzecze na Jasienicy
Charakterystyka zadania
Zlewnia Iłownicy jest stosunkowo mała (201 km2), wydzielona ze zlewni Małej Wisły ze względu na ujście do Wisły poniżej zbiornika Goczałkowice. Jest to zlewnia w istotnym stopniu przekształcona antropogenicznie. Ponad 20 km jej układu hydrograficznego jest całkowicie uregulowane, a ponadto występuje ciężka zabudowa odcinkowa. Odcinki Wapienicy i Iłownicy są obwałowane.
Ochrona przed powodzią jest w tym obszarze ukierunkowana na ograniczenie szkód i strat powodziowych, występujących ze względu na charakterystyczne dla obszarów górskich warunkach przejścia wielkich wód. W dolnym odcinku, gdzie występuje znaczne zmniejszenie spadków, następuje szybki wzrost stanów wody, co zagraża terenom przybrzeżnym i stabilności wałów.
Rzeczowy zakres zadania:
Przygotowanie dokumentacji, modernizacja i rozbudowa obwałowań oraz realizacja robót regulacyjnych
Budowa zbiornika retencyjnego na potoku Jasienickim – zbiornik Międzyrzecze.
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że straty na odcinkach ubezpieczonych zostaną zredukowane o około 80% dla przepływów Qmax < Q1%. Efektywność zbiornika Międzyrzecze wymaga oceny na etapie studium wykonalności.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Częściowa odbudowa naturalnych procesów rumowiskowych; zakres zależy od wariantu rozwiązania.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wyższy od dotychczasowego; niezbędne jest szczegółowe studium w tym zakresie.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Korzyści społeczne, ekonomiczne i środowiskowe są w sposób zróżnicowany rozłożone na długości poszczególnych odcinków cieków, co związane jest z ukształtowaniem i zagospodarowaniem terenu w obrębie oddziaływania cieków.
5 Inne Tereny silnie zagospodarowane, wymagające zabezpieczenia.
91
Zadanie nr 17 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Przemszy, w tym modernizacja obiektów zbiornika Kozłowa Góra oraz zabezpieczenie przed powodzią miasta Jaworzno
Charakterystyka zadania
Zlewnia rzeki Przemszy obejmuje obszar 2 121 km2, który tworzą zlewnie:
Czarnej Przemszy (ponad 1 000 km2) - zlewnia zurbanizowana i uprzemysłowiona z miastami: Zawiercie, Poręba, Siewierz, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Sosnowiec i Mysłowice;
Brynicy (blisko 500 km2) – prawobrzeżny dopływ Czarnej Przemszy ze zbiornikiem retencyjnym Kozłowa Góra; zlewnia zurbanizowana i uprzemysłowiona (miasta: Świerklaniec, Piekary Śląskie, Czeladź i częściowo Mysłowice i Sosnowiec);
Białej Przemszy (blisko 900 km2) - zasilana licznymi dopływami jurajskimi, głównie na terenie gmin Chełmek i Sławków, gdzie zlokalizowano kopalnie ołowiu; po zakończeniu ich eksploatacji nastąpiło poważnie zniekształcenie stosunków wodnych.
Ochrona przed powodzią jest w tym obszarze ukierunkowana na ograniczenie szkód i strat powodziowych występujących w warunkach charakterystycznych dla przejścia wielkich wód rzek nizinnych z silnie rozwiniętym zagospodarowaniem w rejonie ich dolin, a także na podniesienie bezpieczeństwa poprzez wykorzystanie zbiornika Kozłowa Góra oraz na zabezpieczenie przed powodzią miasta Jaworzno.
Rzeczowy zakres zadania:
Odcinkowe regulacje rzek dla ograniczenia szkód powodziowych obejmujące dokumentację projektową i roboty budowlane
Modernizacja obiektów zbiornika wodnego Kozłowa Góra
Zabezpieczenie przed powodzią miast: Jaworzno, Chełmek i Chełm Śląski
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że straty zostaną zredukowane w obszarze Jaworzna o około 90% dla przepływów Qmax < Q1% oraz dla opadów o prawdopodobieństwie przewyższenia p ≥ 10% , zaś inwestycje przeciwpowodziowe ograniczą ich przyszły wzrost w warunkach rozwoju.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Oddziaływanie szkód górniczych i obszary zurbanizowane wymuszają stosowanie rozwiązań mniej przyjaznych dla środowiska.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Na tym etapie szacowany jako wysoki. Wymagane jest uszczegółowienie rozwiązań.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Miarą tej oceny są głównie straty powodziowe, ale także bezpieczeństwo lokalnej społeczności, przy jednoczesnej poprawie warunków środowiskowych.
5 Inne Tereny silnie zurbanizowane i w części narażone na szkody górnicze – wymagające interwencji.
92
Zadanie nr 18 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewniach bezpośrednich dopływów Wisły od przekroju Goczałkowice do ujścia Skawy (bez zlewni Soły)
Charakterystyka i zakres zadania
Zadanie dotyczy zlewni: Pszczynki (268 km2), Gostyni (349 km2), Białej (139 km2) oraz niewielkich dopływów bezpośrednich Wisły pomiędzy ujściem Soły i Iłownicy, która uchodzi do Wisły tuż poniżej zbiornika Goczałkowice. Są to obszary oddziaływania obwałowań samej Wisły. Ograniczenie zasięgu szkód powodziowych związane jest ze stanem obwałowań i ograniczeniem zagrożeń dla ich stanu technicznego od strony koryta rzeki.
Jest to teren silnie zagospodarowany, w którym oddziaływania antropogeniczne są głównym źródłem zagrożenia powodziowego od strony rzek i potoków. Regulacje i umocnienia koryt rzek i potoków są tutaj podstawowym środkiem ochrony przed powodzią i ograniczenia szkód i strat powodziowych. Zbiornik Łąka posiada bardzo małą rezerwę powodziową, a wały pełnią istotną rolę w ochronie przed powodzią.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła 50-65 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na wartość blisko 8 mln zł. Są to poważne pozycje, o charakterze kosztów ekonomicznych i społecznych.
Rzeczowy zakres zadania:
Wywłaszczenia i wykupy gruntów
Odcinkowe regulacje i umocnienia koryt
Modernizacja wałów przeciwpowodziowych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że straty zostaną zredukowane o około 60% dla przepływów Qmax < Q1%, zaś roboty zabezpieczające ograniczą ich przyszły wzrost w warunkach rozwoju.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Częściowa odbudowa naturalnych procesów rumowiskowych.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki, przy kompleksowym podejściu do rozwiązania problemu ochrony przed powodzią i utrzymaniu dobrego stanu technicznego obiektów systemu ochrony.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Miarą tej oceny jest głównie ograniczenie wysokich strat powodziowych oraz wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności, przy zachowaniu walorów środowiskowych.
5 Inne Tereny silnie zurbanizowane – wymagające interwencji.
93
Zadanie nr 19 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Soły, w tym modernizacja obiektów zbiorników kaskady Soły
Charakterystyka i zakres zadania
Zlewnia Soły wraz ze swym układem hydrograficznym stanowi najbardziej powodziogenną zlewnię w dorzeczu Górnej Wisły ze względu na gwałtowność wezbrań. Powierzchnia tej zlewni wynosi 1 390 km2 i jest zróżnicowana w górnym i dolnym biegu rzeki. Górna część – do przekroju Żywiec, to zlewnia górska o bardzo stromych zboczach. Tutaj osadnictwo koncentrowało się i koncentruje nadal w dolinach rzek i potoków. Dolna część zlewni Soły, poniżej kaskady jej zbiorników retencyjnych ma charakter podgórski, ale nadal dynamika przepływów wysokich decyduje o kształtowaniu się (wysokość i czas kulminacji) fali powodziowej na Wiśle.
W górnej części zlewni ochrona przed powodzią jest ukierunkowana na ograniczenie szkód i strat powodziowych występujących w warunkach przejścia wielkich wód, charakterystycznych dla obszarów górskich. Wezbrania nie wywołują długotrwałych zalewów i podtopień lecz charakteryzują się gwałtownym przejściem fali, która przez wysoką prędkość przepływu nawet przy niskich głębokościach, uruchamia procesy koryto twórcze. W efekcie następuje podmycie brzegów na skutek erozji dennej i bocznej. Z powodu wysokiej prędkością przepływu zachodzi transport materiału drzewnego i skalnego oraz niszczenie majątku w strefie przybrzeżnej, powoduje dodatkowe obciążenie wody i jeszcze większe straty i szkody w rejonie niżej położonym.
W dolnej części zlewni mamy do czynienia z rozwiniętą urbanizacją i z obiektami dziedzictwa (Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz – Birkenau).
Obszar węzłowy Wisła – Soła znajduje się pod wpływem stopnia w Broszkowicach na Sole i Dwory na Wiśle, dwóch mostów i ujścia Przemszy.
Najbardziej zagrożone miejscowości to Rajcza, Milówka, Żywiec , Czaniec, Wieprz, Czernichów, Porąbka i Oświęcim. Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła blisko 140 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na ponad 17 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego
Wywłaszczenia i wykupy gruntów pod regulacje i umocnienia koryt rzek i potoków
Odcinkowe regulacje i umocnienia koryt rzek, potoków i młynówek
Budowa kanałów ulgi
Modernizacja obiektów zbiorników kaskady Soły
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że straty zostaną zredukowane o około 75% dla przepływów Qmax < Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Częściowa odbudowa naturalnych procesów rumowiskowych przy zastosowaniu dobrych praktyk.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
W terenach zurbanizowanych wysoki, na pozostałych odcinkach dostosowany do rodzaju zagospodarowania.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Korzyści społeczne wysokie, koszty ekonomiczne uzasadnione, korzyści środowiskowe sukcesywnie podnoszone.
5 Inne Tereny zurbanizowane w dolinach rzek i potoków mają charakter górski, czyli charakteryzują się koncentracją dróg komunikacyjnych i zabudowy trwałej w strefie przybrzeżnej.
94
Zadanie nr 20 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Skawy (bez zbiornika Świnna Poręba)
Charakterystyka zadania
Zlewnia Skawy, wraz ze swym układem hydrograficznym, stanowi trzecią pod względem powodziogenności zlewnię w dorzeczu Górnej Wisły. Powierzchnia jej wynosi 1 160 km2 i jest zróżnicowana w górnym i dolnym biegu rzeki. Górna część dorzecza – do przekroju Wadowice, to zlewnia górska o bardzo stromych zboczach. Tutaj osadnictwo koncentrowało się i koncentruje nadal w dolinach rzek i potoków. Dolna część zlewni Skawy ma charakter podgórski.
W górnej części zlewni ochrona przed powodzią jest ukierunkowana na ograniczenie szkód i strat powodziowych występujących w warunkach przejścia wielkich wód, charakterystycznych dla obszarów górskich. Wezbrania nie wywołują długotrwałych zalewów i podtopień lecz charakteryzują się gwałtownym przejściem fali, która przez wysoką prędkość przepływu, nawet przy niskich głębokościach, uruchamia procesy koryto twórcze. W efekcie następuje podmycie brzegów na skutek erozji dennej i bocznej. W efekcie, przy wysokich prędkościach przepływu zachodzi transport materiału drzewnego i skalnego. Niszczenie majątku w strefie przybrzeżnej jest przyczyną dodatkowego obciążenie wody, co powoduje jeszcze większe straty i szkody w rejonie niżej położonym.
W dolnej części zlewni mamy do czynienia z rozwiniętą, ale rozproszoną urbanizacją.
Budowany zbiornik Świnna Poręba, który ze swoją retencją powodziową w granicach 60 mln m3 będzie elementem ochrony Krakowa przed powodzią, zabezpieczy także całkowicie dolinę Skawy poniżej. W związku z tym ochrona planowana w ramach tego zadania jest ukierunkowana na rejony jej dopływów.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła 310 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na w wartości przekraczające 38 mln zł. W roku 2010 nie oddany jeszcze do eksploatacji zbiornik Świnna Poręba zretencjonował ok. 60 mln m3 wody i w istotnym zakresie obniżył bardzo wysokie wezbranie do Krakowa włącznie.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego
Wywłaszczenia i wykupy gruntów pod regulacje i umocnienia koryt rzek i potoków
Odcinkowe regulacje i umocnienia koryt rzek i potoków
Modernizacja jazu Grodzisko na Skawie dla ograniczenia zagrożenia bezpieczeństwa budowli
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że straty zostaną zredukowane o około 60% dla Qmax < Q1% powyżej zbiornika, a dla przepływów Qmax > Q1% poniżej niego (przy niższych wezbraniach straty nie występują).
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Częściowa odbudowa naturalnych procesów rumowiskowych i wykonanie prac regulacyjnych zgodnie z dobrymi praktykami.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
W terenach zurbanizowanych wysoki, na pozostałych odcinkach dostosowany do rodzaju zagospodarowania.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Według aktualnej oceny poprawa bezpieczeństwa stosunkowo wysoka powyżej zbiornika i bardzo wysoka poniżej niego.
5 Inne Tereny zurbanizowane w dolinach rzek i potoków mają charakter górski - koncentracja dróg komunikacyjnych i zabudowy trwałej w strefie przybrzeżnej.
95
Zadanie nr 21 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewniach bezpośrednich dopływów Wisły od ujścia Skawy do ujścia Skawinki ze zlewnią Skawinki
Charakterystyka zadania
Zadanie dotyczy zlewni mniejszych cieków na zawalu Wisły, odprowadzających wody z obszaru odciętego przez wały poprzez śluzy wałowe lub śluzy i przepompownie. Większe cieki posiadają obwałowania cofkowe o niższej klasie bezpieczeństwa w stosunku do wałów Wisły. Zagrożenie w tej sytuacji może być wielokierunkowe. W obszarach tych sukcesywnie postępuje rozwój zagospodarowania, co podnosi zagrożenie powodziowe i wymaga interwencji w celu jego ograniczenia.
Szkody powodziowe wywołują w tym obszarze straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła ponad 70 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na blisko 9 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace przygotowawcze i studialne dla zadań inwestycyjnych
Odcinkowe kształtowanie koryt cieków, usuwanie skutków poprzednich powodzi, poprawa stanu technicznego wałów, modernizacja śluz i przepompowni
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji zadania straty zostaną zredukowane o około 90% dla przepływów Qmax < Q1% i opadów o prawdopodobieństwie p>10%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Wykonanie prac utrzymaniowych zgodnie z dobrymi praktykami.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki w dalszej perspektywie. Istotna jest kolejność i koordynacja prac i działań.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Miarą tej oceny są głównie straty powodziowe, korzyści ze wzrostu poczucia bezpieczeństwa i ochrony majątku społecznego i indywidualnego.
5
Inne Tereny, w których rozwija się urbanizacja.
96
Zadanie nr 22 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewniach bezpośrednich dopływów Wisły od ujścia Skawinki do ujścia Potoku Kościelnickiego ze zlewnią tego potoku
Charakterystyka zadania
Zadanie dotyczy następnej zlewni na zawalu Wisły, odwadnianej małymi ciekami ze swoimi wewnętrznymi problemami powodziowymi w małym układzie hydrograficznym. W obszarach tych sukcesywnie postępuje rozwój zagospodarowania, co podnosi zagrożenie powodziowe i wymaga interwencji dla jego ograniczenia.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła blisko 15 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na blisko 2 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace przygotowawcze dla zadań inwestycyjnych, w tym wykupy i wywłaszczenia
Odcinkowe kształtowanie cieków odwadniających teren zawala
Modernizacja systemów odwadniających
Budowa zbiorników retencyjnych Pasternik i Sułkowice z funkcją powodziową
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji zadania straty zostaną zredukowane o około 90% dla przepływów Qmax < Q1% i opadów o p>10%
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Prace utrzymaniowe i regulacyjne wykonane zgodnie z dobrymi praktykami.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki w dalszej perspektywie (realizacja zadania głównie w trzecim etapie PROGRAMU). Istotna jest kolejność i koordynacja prac i działań.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Miarą tej oceny są głównie straty powodziowe, korzyści ze wzrostu poczucia bezpieczeństwa i ochrony majątku społecznego i indywidualnego.
5 Inne Tereny, w których postępuje proces urbanizacji. Budowa zbiorników powinna by uzasadniona wynikiem oceny wariantowych koncepcji zabezpieczeń i studiów wykonalności.
97
Zadanie nr 23 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewniach bezpośrednich dopływów Wisły od ujścia Potoku Kościelnickiego do ujścia Dunajca (bez zlewni Uszwicy, Raby i Dunajca)
Charakterystyka zadania
Zadanie dotyczy ostatniej części zlewni na zawalu Wisły, przed ujściem Dunajca, ze swoimi wewnętrznymi problemami powodziowymi, podobnymi jak opisane w zad. 21 i 22. W obszarze tym sukcesywnie postępuje rozwój zagospodarowania, co podnosi zagrożenie powodziowe i wymaga interwencji celem jego ograniczenia.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 sięgnęła 130 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na ponad 16 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace przygotowawcze dla zadań inwestycyjnych, w tym wykupy i wywłaszczenia
Odcinkowe kształtowanie cieków odwadniających z usuwaniem skutków powodzi i modernizacja przepompowni
Budowa zbiornika retencyjnego Szarbia z funkcją powodziową
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji zadania straty zostaną zredukowane o około 80% dla przepływów Qmax < Q1% i opadów o p > 10%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Prace utrzymaniowe i regulacyjne wykonane zgodnie z dobrymi praktykami.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki w dalszej perspektywie (realizacja prac w drugim i trzecim etapie PROGRAMU). Istotna jest kolejność i koordynacja prac i działań.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Miarą tej oceny są głównie straty powodziowe, korzyści ze wzrostu bezpieczeństwa i ochrony majątku społecznego i indywidualnego.
5 Inne Tereny, w których postępuje proces urbanizacji. Budowa zbiorników powinna być uzasadniona wynikiem oceny wariantowych koncepcji zabezpieczeń przeciwpowodziowych i studiów wykonalności.
98
Zadanie nr 24 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Raby, w tym budowa zbiorników retencyjnych
Charakterystyka zadania
Zlewnia Raby ma powierzchnię 1 537 km2, jest zróżnicowana geograficznie - wyróżnić można jej trzy podobszary: górny o spadku średnim 0,85%, środkowy o spadku 0,23% i dolny o spadku 0,06%.
To zróżnicowanie zmienia lokalizacja zbiornika Dobczyce, który na długości około 18 kilometrów poniżej „wyrównuje” część środkową i dolną, co w rezultacie powoduje, że zlewnia należy do dwubiegowych, obejmujących bieg górny i dolny.
W górnej części zlewni, podobnie jak w zlewniach Soły i Skawy, ochrona przed powodzią jest ukierunkowana na ograniczenie szkód i strat powodziowych w warunkach przejścia wielkich wód, charakterystycznych dla obszarów górskich. Wezbrania nie wywołują długotrwałych zalewów i podtopień lecz charakteryzują się gwałtownym przejściem fali, która przez wysoką prędkość przepływu, nawet przy niskich głębokościach, uruchamia procesy koryto twórcze. W efekcie następuje podmycie brzegów na skutek erozji dennej i bocznej. Przy wysokiej prędkości przepływu następuje transport materiału drzewnego i skalnego. Powoduje to dodatkowe niszczenie majątku w strefie przybrzeżnej, co skutkuje dodatkowym obciążeniem wody i jeszcze większymi stratami i szkodami w rejonie niżej położonym.
W dolnej części zlewni mamy do czynienia z rozwiniętą, ale rozproszoną urbanizacją. Miasta skupiające osadnictwo to: Bochnia, Myślenice, Dobczyce, Rabka Zdrój, Chabówka, Mszana Dolna i Gdów oraz wsie: Raba Niżna i Wyżna. Występuje tutaj zagrożenie częstymi powodziami.
Zbiornik Dobczyce posiada rezerwę powodziową znaczącą jak dla potrzeb ograniczenia zagrożenia powodziowego do Q1%, ale zasięg jego oddziaływania jest niewystarczający, a na dopływach Raby poniżej zbiornika zagrożenie powodziowe występuje i wzrasta wraz z rozwojem tych terenów.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 przekroczyła 260 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na wartość bliską 33 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map ryzyka powodziowego
Prace przygotowawcze dla zadań inwestycyjnych, w tym wykupy i wywłaszczenia
Odcinkowe kształtowanie rzek i potoków, powiązane z usuwaniem skutków powodzi i z zabezpieczeniem brzegów, zabezpieczenie terenów zurbanizowanych zagrożonych powodziami
Budowa zbiorników retencyjnych Trzciana i Konina z funkcją powodziową
Modernizacja obiektów zbiornika wodnego Dobczyce
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji zadania straty zostaną zredukowane o około 80% dla przepływów Qmax < Q1%. Zwiększona stała rezerwa powodziowa zbiornika Dobczyce podniesie jego efektywność dla wysokich wezbrań.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Prace regulacyjne wykonane zgodnie z dobrymi praktykami i dostosowane do rodzaju zagospodarowania terenu.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki. Istotna jest kolejność i koordynacja prac i działań.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Miarą tej oceny są głównie straty powodziowe, korzyści ze wzrostu bezpieczeństwa i ochrony majątku społecznego
99
i indywidualnego.
5 Inne Tereny, w których postępuje proces urbanizacji. Budowa zbiorników powinna by uzasadniona wynikiem oceny wariantowych koncepcji zabezpieczeń przeciwpowodziowych i studiów wykonalności.
100
Zadanie nr 25 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Uszwicy, w tym budowa zbiorników retencyjnych
Charakterystyka zadania
Zlewnia Uszwicy ma powierzchnię o wielkości zaledwie 323 km2, ale na jej obszarze występuje wyraźne zróżnicowanie na część górską oraz bliską nizinnej. Dlatego należy ona do najtrudniejszych z punktu widzenia opanowania zagrożenia powodziowego, które jest generalnie bardzo wysokie i występuje cyklicznie. Ostatnia bardzo duża powódź miała miejsce w roku 1997. Przyniosła ona tutaj niewiarygodnie wysokie straty, biorąc pod uwagę wielkość tego obszaru.
Generalnie, zagrożenie powodziowe generuje Uszwica, która została zamknięta gorsetem zabudowy. W końcowym odcinku jest ona obwałowana. Dodatkowo, tereny „rezerwowe” dla retencjonowania wód wezbraniowych zostały przed blisko 20 laty zabudowane nowymi osiedlami, zaś mosty wprowadziły dodatkowe utrudnienie w swobodnym odprowadzeniu wielkich wód.
Najwyższe zagrożenie generuje górna część zlewni aż do Brzeska. Zagrożenie to przenosi się aż po Borzęcin, w którym przepustowość koryta wielkiej wody, odniesiona do wartości przepływów prawdopodobnych, jest najmniejsza.
Ograniczenie zagrożenia wymaga wieloskładnikowych działań tak, aby uzyskać efekt w miejscach jego koncentracji. Dotyczy to zarówno retencjonowania wód wezbraniowych i gospodarowania wodami opadowymi tak, aby mogły swobodnie odpłynąć, jak i prac ograniczających szkody w rejonie rzeki Uszwicy poprzez regulację i umocnienia jej koryta.
Szkody powodziowe wywołują w zlewni Uszwicy straty, których wartość w latach 2001-08 przekroczyła 56 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na 7 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace przygotowawcze dla zadań inwestycyjnych, w tym wykupy i wywłaszczenia
Kształtowanie koryt rzek i potoków, połączone z usuwaniem szkód powodziowych
Przebudowa wału przeciwpowdziowego
Budowa suchych zbiorników retencyjnych: Lipnica, Gosprzydowa i Brzesko-Okocim na Uszwicy
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po zrealizowaniu projektów straty zostaną zredukowane o około 90% dla przepływów Qmax ≤ Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Wykonanie prac projektowych, budowlanych i regulacyjnych zgodnie z dobrymi praktykami. Konieczność utrzymania bardzo dobrego stanu międzywala na odcinku miejscowości Borzęcin ze względu na bardzo niską przepustowość koryta.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Istotnie większy po realizacji kompleksowych rozwiązań.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Miarą tej oceny jest redukcja strat powodziowych, korzyści ze wzrostu bezpieczeństwa i ochrony majątku oraz uwzględnione w możliwym zakresie warunki środowiskowe.
5 Inne Propozycje programowe dla Uszwicy ustalone zostały w oparciu o wariantowe analizy, których wynik zyskał akceptację RDOŚ w Krakowie.
101
Zadanie nr 26 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Dunajca (bez zlewni Białej), w tym zabezpieczenie przed powodzią miasta Nowy Sącz
Charakterystyka zadania
Zlewnia ta posiada powierzchnię 5 821 km2 i należy do najbardziej obarczonej szkodami i stratami powodziowymi, ze względu na zróżnicowane źródła i przyczyny zagrożenia powodziowego. Generalnie wyróżnić należy cztery jej części: górną - powyżej zbiornika Czorsztyn, położoną poniżej część obarczoną oddziaływaniem rzeki Poprad łącznie z miastem Nowy Sącz leżącym u zbiegu tych rzek, trzecią część - przejściową w obrębie oddziaływania kaskady Dunajca, Rożnów – Czchów, wraz ze zlewnią Łososiny, o jednym z najwyższych wskaźników zagrożenia powodziowego, oraz część czwartą - dolną poniżej zbiornika Czchów. Każda z tych części posiada odrębny zakres zagrożenia i ochrony, a tym samym także ukierunkowania na sposób poprawy tej ochrony.
W części górnej, obejmującej także zlewnię Popradu i Łososiny, ochrona przed powodzią jest ukierunkowana na ograniczenie szkód i strat powodziowych w warunkach przejścia wielkich wód, charakterystycznych dla obszarów górskich. Wezbrania nie wywołują długotrwałych zalewów i podtopień lecz charakteryzują się gwałtownym przejściem fali powodziowej, która przez wysoką prędkość przepływu, nawet przy niskich głębokościach uruchamia procesy koryto twórcze. W efekcie następuje podmycie brzegów na skutek erozji dennej i bocznej, co przy wysokiej prędkością przepływu powoduje transport materiału drzewnego i skalnego oraz niszczenie majątku w strefie przybrzeżnej. To dodatkowe obciążenie wody powoduje jeszcze większe straty i szkody w rejonie niżej położonym. Lokalne zróżnicowania wynikają z charakteru zabudowy i uwarunkowań geograficznych.
Dolna część Dunajca, to rzeka rozległa o przekształconym i obwałowanym korycie, które poddane presji ograniczenia możliwości przeprowadzenia wielkiej wody, a tym samym długotrwałych procesów przyspieszonej erozji, uległo poważnemu przegłębieniu (o 2 - 3 m) w ostatnich 100 latach.
Zagrożone, duże miejscowości to: Nowy Targ, Łopuszna, Waksmund, Nowy Sącz, Czchów, Knurów oraz właściwie wszystkie leżące nad Łososiną mniejsze miejscowości. Teren jest silnie zurbanizowany, o wysokich walorach turystycznych.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła 1,2 mld zł. Straty średnioroczne szacuje się na ok. 150 mln zł. Są to najwyższe straty w dorzeczu górnej Wisły.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego
Analiza gospodarki wodnej na zbiornikach Czorsztyn i Rożnów z punktu widzenia ich efektywności przeciwpowodziowej, z uwzględnieniem wariantu odtworzenia pojemności utraconej w trakcie dotychczasowej eksploatacji zbiorników Rożnów i Czchów
Prace przygotowawcze dla zadań inwestycyjnych, w tym wykupy i wywłaszczenia
Kształtowanie koryt rzek i zabezpieczenie potoków w zlewni wraz z usuwaniem szkód powodziowych
Budowa odcinkowych obwałowań Dunajca dla obszarów miejskich
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji projektów straty zostaną zredukowane o około 70% dla przepływów Qmax < Q1% .
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Warunki przepływu zostały w istotny sposób zmienione przez występujący w zlewni Dunajca intensywny transport rumowiska, którego przebieg jest zakłócony przez zbiorniki retencyjne. Problem erozji występującej w korycie poniżej zbiornika Czchów wymaga indywidualnego rozwiązania.
102
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Istotny wzrost trudny do osiągnięcia ze względu na zagospodarowanie i występujący poziom zagrożenia. Znaczenie będą miały zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Trudność tej oceny wynika ze złożoności problemów powodziowych i wysokości strat w zlewni Dunajca. Ocena ryzyka powodziowego powinna być istotnym impulsem dla innego (bardziej bezpiecznego) planowania zagospodarowania w tej zlewni.
5 Inne Istotna jest znajomość udziału zbiorników w ochronie przeciwpowodziowej.
103
Zadanie nr 27 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Białej, w tym budowa zbiorników retencyjnych
Charakterystyka zadania
Zlewnia ta posiada powierzchnię 983 km2 , a Biała jest prawostronnym dopływem Dunajca, uchodzącym do niego w jego dolnym odcinku. Charakter wysokiego zagrożenia, jakie tutaj występuje jest zbliżony do zagrożenia powodziowego w dolnej części Dunajca.
Największa aglomeracja, Tarnów, leżąca nad Białą, a właściwie rozbudowująca się w widłach obu rzek, została wyodrębniona w zadaniach miejskich.
Generalnie zagrożenie powodziowe wywołuje tutaj duża zmienność stanów wody i gwałtowne wezbrania. Intensywne zagospodarowanie zlewni, w rejonach Grybowa, Bobowej, Ciężkowic, Tuchowa, Pleśnej i Białej jest przyczyną poważnego zagrożenia powodziowego.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła 330 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na ponad 41 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace przygotowawcze dla zadań inwestycyjnych, w tym wykupy i wywłaszczenia
Kształtowanie koryt rzek i potoków dla zapewnienia ich odpowiedniej przepustowości
Budowa zbiorników retencyjnych z funkcją powodziową: Balicka Góra, Ciężkowice i Florynka
Budowa nowych i przebudowa istniejących obwałowań w gminach: Pleśna, Ciężkowice i Biała Niżna
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że realizacja zadania, wspomagająca powiększenie retencji dolinowej, zredukuje straty o około 90% dla przepływów Qmax ≤ Q1% .
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Realizacja zadań ochrony przed powodzią jest połączona z częściową renaturyzacją rzeki Białej, co znacznie wpłynie na odbudowę naturalnych procesów fizycznych odpływu.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki, ze względu na dotychczasowe negatywne doświadczenia w zakresie bezpośredniego zagrożenia.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Dotychczasowe opracowania i oceny branżowe dają podstawę do wypracowania wysokiej jakości kompromisu, skutkującego uzyskaniem korzyści społecznych, ekonomicznych i środowiskowych.
5 Inne Efektywność zbiorników powinna być zweryfikowana w pierwszej kolejności.
104
Zadanie nr 28 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewniach Nidzicy, Kanału Strumień, Koprzywianki i Opatówki
Charakterystyka zadania
Obszar tego zadania obejmuje duże zlewnie lewostronnych dopływów Wisły: zlewnia Nidzicy (708 km2), zlewnia Kanału Strumień (300 km2), zlewnia Koprzywianki (702 km2) i zlewnia Opatówki (282 km2).
Występują tutaj problemy zarówno z odprowadzeniem wód do Wisły, jak i wewnętrzne – własne zagrożenie powodziowe, związane z rozwojem osadnictwa, zwłaszcza w obrębie Niziny Nadwiślańskiej, gdzie występują urodzajne gleby, a jednocześnie bardzo rozległe zalewy.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła ponad 500 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na ponad 62 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Rozbudowa obwałowań rzeki Nidzicy na terenie gmin: Bejsce, Kazimierza Wielka i Skalmierz
Zabezpieczenie przed zagrożeniem powodziowym w rejonie Kanału Strumień
Odcinkowa rozbudowa wałów przeciwpowodziowych na pozostałych dopływach Wisły
Udrożnienie rzeki Opatówki dla bezpiecznego odprowadzenia wód powodziowych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji projektów straty zostaną zredukowane o około 90% dla przepływów Qmax < Q1%. Najsłabsze odcinki systemu ochrony zostały zmodernizowane.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Udrożnienie rzeki i pozostałe roboty wykonane zgodnie z dobrymi praktykami.
3 Wzrost poczucia bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki, ze względu na dotychczasowe, negatywne doświadczenia, wynikające ze złego stanu technicznego obiektów ochrony.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Nizinny charakter cieków generuje inny rodzaj zagrożenia niż w przypadku cieków górskich, szczególnie dla obiektów i upraw. Poprawa bezpieczeństwa powodziowego może być znaczna przy zachowaniu równie znacznych korzyści środowiskowych.
5 Inne Zaawansowanie prac związanych z przygotowaniem zadań umożliwia wykorzystanie ochrony w krótkiej perspektywie czasowej.
105
Zadanie nr 29 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Nidy
Charakterystyka zadania
Zlewnia Nidy ma powierzchnię 3 862 km2 i obejmuje rozległą dolinę rzeki i jej dopływów na długości ponad 150 km Nidy. W górnej części tworzą ją dwie gałęzie źródłowe – Czarna i Biała Nida.
Jest to rzeka typowo nizinna, o małym spadku i szerokiej terasie zalewowej, pokrytej łąkami. W dominującej części obszar zlewni objęty jest ochroną NATURA 2000. Realizowany jest tu program „Zrównoważony rozwój Nidy”.
Niewielka głębokość głównego koryta rzeki (0,4 – 2,6 m) sprzyja naturalnym zalewom w terenach przybrzeżnych.
Główne miasta to: Sobków, Pińczów, Chrobec, Wiślica i Nowy Korczyn.
Obniżenie zagrożenia powodziowego wymaga w tym obszarze interwencji respektującej warunki ochrony przyrody.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła blisko 55 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na ponad 7 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map zagrożenia i ryzyka powodziowego w zlewni Mierzawy (dopływ Nidy)
Dokumentacja projektowa i realizacja programu „Zrównoważony rozwój Nidy”
Przebudowa istniejących obwałowań
Rozbudowa obwałowań na terenie miejscowości Skowronno i Morsko Górne
Budowa zbiorników retencyjnych z funkcją powodziową: Wierna Rzeka, Mójca i Danków - Styków
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji projektów straty zostaną zredukowane o około 90% dla przepływów Qmax < Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Realizacja zadań ochrony przed powodzią jest połączona z częściową renaturyzacją rzeki Nidy i ochroną jej środowiska naturalnego, co znacznie wpłynie na odbudowę naturalnych warunków odpływu.
Realizacja pozostałych robót inwestycyjnych zgodna z dobrymi praktykami.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki, ze względu na dotychczasowe negatywne doświadczenia w zakresie bezpośredniego zagrożenia.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Pakiet zadań zapewnia uzyskanie wysokiego poziomu korzyści w obszarze społecznym, ekonomicznym i środowiskowym.
5 Inne Efekty zbiorników powinny być ocenione w pierwszej fazie realizacji programu.
106
Zadanie nr 30 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Czarnej Staszowskiej, w tym modernizacja zbiornika Chańcza i budowa zbiorników retencyjnych
Charakterystyka zadania
Zlewnia Czarnej Staszowskiej, lewobrzeżnego dopływu Wisły, ma powierzchnię 1 360 km2 . Jest to także rzeka nizinna. Czarna Staszowska jest główną rzeką powiatu staszowskiego, wypływa spod Góry Kamień, Góry Stołowej i Góry Włochy. Przepływa przez miejscowości Smyków, Raków, przez pastwiska stepowe Kotuszowej, Kurozwęki i dopływa do Staszowa. Dalej mija Rytwiany, a w rejonie Połańca uchodzi do Wisły.
Zlewnię Czarnej Staszowskiej dzieli się na część wschodnią (około 680 km2) oraz właściwe dorzecze Czarnej, gdzie występuje najwyższe zagrożenie powodziowe.
Obok zagrożeń letnich występują tutaj zagrożenia powodziowe w okresie roztopów wiosennych. Na ten typ zagrożeń najbardziej narażone są miejscowości w górnym biegu rzeki.
Główne miasta tego obszaru to: Pągowiec k/Rakowa, Kotuszów, Staszów, Rytwiany i Połaniec.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła blisko 17 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na ponad 2 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map ryzyka powodziowego
Prace projektowe i inwestycyjne zgodnie z Programem dla Czarnej Staszowskiej uwarunkowanym ochroną przyrody
Budowa prawego wału rzeki Wschodniej
Regulacja rzeki Łagowicy
Modernizacja obiektów istniejącego zbiornika Chańcza
Budowa zbiorników retencyjnych z funkcją powodziową: Zagrody, Przybyłów, Brzozówka i Gnojna
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji zadań straty zostaną zredukowane o około 90% dla przepływów Qmax < Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Program dla Czarnej Staszowskiej umożliwi wdrożenie najlepszych rozwiązań w istniejących warunkach.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki, wynikający także z zastosowania kompleksowych rozwiązań.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Wypracowywane są rozwiązania zmierzające do uzyskania maksymalnych korzyści społecznych i środowiskowych.
5 Inne W pierwszym etapie należy ocenić możliwość poprawy ochrony przeciwpowodziowej przez zbiornik Chańcza oraz zweryfikować efektywność proponowanych zbiorników z funkcją powodziową.
107
Zadanie nr 31 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni rzeki Łęg
Charakterystyka zadania
Zlewnia rzeki Łęg ma powierzchnię 960 km2 . Łęg jes prawobrzeżnym dopływem Wisły, który uchodzi do niej poniżej Sandomierza. Głównym dopływem Łęgu jest rzeka Przyrwa. Długi odcinek Łęgu znajduje się pod wpływem Wisły. Tereny zawala odwadniane są rowami i przepompowniami.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła blisko 490 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na ponad 61 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace przygotowawcze dla inwestycji, w tym wykupy gruntów i wywłaszczenia
Opracowanie kompleksowego rozwiązania i ustalenie parametrów obiektów ochronnych z uwzględnieniem doświadczeń z powodzi 2010 r.
Modernizacja istniejących obwałowań
Budowa nowego wału w miejscowości Krawce
Regulacje cieków dla obniżenia zagrożenia powodziowego w terenach zagospodarowanych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po zmodernizowaniu systemu ochrony straty zostaną zredukowane o około 90% dla przepływów Qmax < Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Zostaną określone na etapie prac koncepcyjnych.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki, przy dobrym stanie technicznym i funkcjonalnym obiektów ochronnych, ale także po weryfikacji podejścia do zagospodarowania terenu i jego zabudowy.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Aby uzyskać wysoki poziom poprawy bezpieczeństwa na płaskim obszarze, chronionym wałami przeciwpowodziowymi, konieczne jest, by ich parametry były wyższe nie tylko na odcinkach silnie zagospodarowanych.
5 Inne Istotna jest szczegółowa analiza zagrożenia awarią w sytuacji złego stanu technicznego wałów przeciwpowodziowych oraz koordynacja działań na rzecz utrzymania bezpieczeństwa jednostek odpowiedzialnych za nie z województw: podkarpackiego i świętokrzyskiego.
108
Zadanie nr 32 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Trześniówki
Charakterystyka zadania
Zlewnia rzeki Trześniówka ma powierzchnię 570 km2 . Trześniówka jest prawobrzeżnym dopływem Wisły z ujściem w niewielkiej odległości od Łęgu.
Główne dopływy Trześniówki to: Kaczówka, Koniecpólka, Mokrzyszówka, Żupawka i Dąbrówka.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła blisko 17 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na 2 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace przygotowawcze dla inwestycji, w tym prace projektowe, wykupy gruntów i wywłaszczenia
Opracowanie kompleksowego rozwiązania i ustalenie parametrów obiektów z uwzględnieniem doświadczeń z powodzi 2010 r.
Badania i ocena stanu technicznego obwałowań oraz ich modernizacja
Regulacje potoków na obszarze zlewni dla zabezpieczenia przed zagrożeniem terenów zagospodarowanych
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po zmodernizowaniu systemu ochrony straty zostaną zredukowane o około 80% dla przepływów Qmax < Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Zostaną określone na etapie prac koncepcyjnych.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki przy dobrym stanie technicznym i funkcjonalnym obiektów ochronnych ale także po weryfikacji podejścia do zagospodarowania terenu i jego zabudowy.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Aby uzyskać wysoki poziom poprawy bezpieczeństwa na płaskim obszarze, chronionym wałami konieczne jest, by były one wyższe nie tylko na odcinkach silnie zagospodarowanych.
5 Inne Istotna jest szczegółowa analiza zagrożenia w sytuacji złego stanu technicznego wałów przeciwpowodziowych oraz koordynacja działań na rzecz utrzymania bezpieczeństwa jednostek odpowiedzialnych za nie z województw: podkarpackiego i świętokrzyskiego.
109
Zadanie nr 33 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Wisłoki, w tym budowa zbiorników retencyjnych Kąty-Myscowa i Dukla
Charakterystyka zadania
Zlewnia rzeki Wisłoki obejmuje swym zasięgiem obszar 4 110 km2. Jest to region, gdzie osadnictwo rozwijane było od średniowiecza i tradycje w tym zakresie systematycznie były utrwalane. Na przełomie XIX i XX wieku rozpoczęto przemysłowy rozwój tego regionu.
Obecnie mamy tutaj rozwinięty przemysł i związane z nim głównie ośrodki miejskie, takie jak: Jasło, Kołaczyce, Brzostek, Pilzno, Dębica i Mielec, gdzie koncentruje się wysoki wskaźnik zaludnienia oraz wysoki poziom zagrożenia powodziowego.
Źródłem zagrożenia powodziowego jest nie tylko Wisłoka ale także jej dopływy oraz inne cieki niższego rzędu, należące do sieci hydrograficznej Ropy, Jasiołki, Wielopolki i innych dopływów Wisłoki.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 przekroczyła 490 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się powyżej 61 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map ryzyka powodziowego w zlewni Wisłoki
Modernizacja istniejących obwałowań, w tym ich zabezpieczenie przeciwfiltracyjne w podłożu
Ochrona przed powodzią w zlewni Wielopolki , Jasiołki i Ropy
Regulacje potoków dla ograniczenia zagrożenia powodziowego
Budowa zbiorników retencyjnych: Kąty-Myscowa oraz Dukla
Budowa 12 suchych zbiorników retencyjnych
Budowa 6 zbiorników retencyjnych z funkcją powodziową
Modernizacja obiektów zbiornika wodnego Klimkówka
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Oszacowanie poziomu redukcji szkód może być dokonane po szczegółowej weryfikacji zakresu rzeczowego zadania; w szczególności dotyczy to budowy dużej liczby zbiorników retencyjnych.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Szeroki program inwestycyjny zadania wymagał będzie stosowania dobrych praktyk, zarówno w zakresie planowania utrzymania potencjału środowiskowego, jak i technologii realizacji prac inwestycyjnych.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Osiągnięcie wysokiego poziomu bezpieczeństwa powinno odbyć się przy maksymalnym ograniczeniu kosztownych inwestycji i wprowadzeniu mniej kosztownych rozwiązań w okresie eksploatacji.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Wysokie korzyści społeczne generują wysokie koszty inwestycyjne i eksploatacyjne.
5 Inne Plany rozwojowe muszą uwzględniać koszty poziomu ochrony terenu (także koszty jej utrzymania).
110
Zadanie nr 34 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni rzeki Wisłok, w tym budowa zbiornika retencyjnego Rudawka Rymanowska i zabezpieczenie przed powodzią miasta Krosno
Charakterystyka zadania
Zlewnia rzeki Wisłok obejmuje swym zasięgiem obszar 3 528 km2. Jest to region, gdzie podobnie, jak w przypadku Wisłoki, osadnictwo rozwijane było od XIV wieku i tradycje w tym zakresie systematycznie były utrwalane. Na przełomie XIX i XX wieku rozpoczęto przemysłowy rozwój tego regionu.
Wisłok jest lewobrzeżnym dopływem Sanu, o wartkim biegu i skalistym podłożu, z licznymi przełomami. Przełomy występują w górnym biegu, zaś w środkowym Wisłok jest rzeką meandrującą, co sprzyjaja rozlewom. Na Wisłoku istnieje zbiornik retencyjny w Besku, ale jego funkcja w ochronie przeciwpowodziowej, wynikająca z określonej stałej rezerwy powodziowej jest niewielka.
Osadnictwo zostało rozwinięte w ośrodkach miejskich, takich jak: Krosno, Strzyżów, Rzeszów i Tarnobrzeg, a także wiejskich, takich jak Besko, Haczów, Krościenko Wyżne, Frysztak i Tryńcza.
Zagrożenie powodziowe ma zróżnicowane źródła i przyczyny, zależnie od położenia w biegu górnym, środkowym lub dolnym. Generalnie jest stosunkowo wysokie i wzrasta wraz z rozwojem tego obszaru.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła 227 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na 28 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map ryzyka powodziowego w zlewni Wisłoka
Prace przedprojektowe i projektowe na potrzeby inwestycji ochronnych
Ochrona przeciwpowodziowa w zlewni Stobnicy (odcinkowe obwałowania, regulacje rzek i przebudowa istniejących obiektów)
Pozostałe dopływy - głównie odcinkowe regulacje dla ograniczenia zagrożenia
Modernizacja istniejących obwałowań Wisłoka
Budowa zbiornika wodnego Rudawka Rymanowska
Budowa 18 suchych zbiorników
Budowa 3 zbiorników retencyjnych z funkcją powodziową
Zabezpieczenie przed powodzią miasta Krosno
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Oszacowanie poziomu redukcji szkód może być dokonane po szczegółowej weryfikacji zakresu rzeczowego zadania; w szczególności dotyczy to budowy dużej liczby zbiorników retencyjnych.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Szeroki program inwestycyjny zadania wymagał będzie stosowania dobrych praktyk, zarówno w zakresie planowania utrzymania potencjału środowiskowego, jak i technologii realizacji prac inwestycyjnych.
3 Wzrost poczucia bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Osiągnięcie wysokiego poziomu bezpieczeństwa powinno odbyć się przy maksymalnym ograniczeniu kosztownych inwestycji i wprowadzeniu mniej kosztownych rozwiązań w okresie eksploatacji.
111
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Wysokie korzyści społeczne generują wysokie koszty inwestycyjne i eksploatacyjne.
5 Inne Plany rozwojowe muszą uwzględniać koszty poziomu ochrony terenu (także koszty jej utrzymania).
112
Zadanie nr 35 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Sanu (bez zlewni Wisłoka i Tanwi), w tym zabezpieczenie przed powodzią miasta Przemyśl
Charakterystyka zadania
Zlewnia rzeki San bez Wisłoka i Tanwi obejmuje swym zasięgiem obszar blisko 8 000 km2.
Dolina Sanu od Przemyśla do Sandomierza stanowi korytarz komunikacyjny, kolejowy i drogowy.
W dolnej części tej doliny leżą następujące miejscowości: Radymno, Jarosław, Przeworsk, Sieniawa, Leżajsk, Krzeszów, Ulanów, Rudnik, Nisko i Stalowa Wola. Są to ośrodki, gdzie koncentruje się rozwój gospodarczy regionu.
W górnym biegu z kolei, osadnictwo koncentruje się w miejscowościach: Lesko, Zagórz, Sanok, Dynów i Przemyśl. Tutaj koncentruje się także rozwój społeczno – gospodarczy.
Zagrożenie powodziowe ma zróżnicowane źródła i przyczyny, zależnie od położenia obszaru w biegu górnym, środkowym i dolnym. Generalnie jest ono stosunkowo wysokie i wzrasta wraz z rozwojem tego obszaru.
Kaskada zbiorników Solina – Myczkowce ma ograniczony zasięg oddziaływania w zakresie obniżenia kulminacji fali wezbraniowej, ze względu na położenie w górnym biegu rzeki i rozwiniętą siec rzeczną poniżej zbiorników.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła 200 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na 25 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Opracowanie map ryzyka powodziowego w zlewni Wisłoka
Modernizacja istniejących obwałowań Sanu oraz wałów cofkowych na dopływach
Odcinkowa budowa wałów przeciwpowodziowych
Regulacja potoków, połączona z usuwaniem szkód powodziowych wywołanych wcześniejszymi wezbraniami
Kształtowanie koryt rzek i potoków dla zapewnienia odpowiedniej ich przepustowości w warunkach odprowadzania wielkich wód w rejonie zabudowy
Budowa dwóch zbiorników retencyjnych z funkcją powodziową
Zabezpieczenia przed powodzią miasta Przemyśl
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji zadań straty zostaną zredukowane o około 70% dla przepływów Qmax ≤ Q1%, zaś na terenie Przemyśla – dla opadów o prawdopodobieństwie ≥10%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Program inwestycyjny zadania wymagał będzie stosowania dobrych praktyk, zarówno w zakresie planowania utrzymania potencjału środowiskowego, jak i technologii realizacji prac inwestycyjnych.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Możliwe do osiągnięcia wysokie korzyści społeczne i środowiskowe.
5 Inne Plany rozwojowe muszą uwzględniać koszty poziomu ochrony terenu.
113
Zadanie nr 36 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni rzeki Breń
Charakterystyka zadania
Breń jest prawobrzeżnym dopływem Wisły, do której uchodzi na 210 km jej biegu. Rzeka bierze początek na Płaskowyżu Tarnowskim (województwo małopolskie), a uchodzi do Wisły w województwie podkarpackim, w okolicach miejscowości Otałęż. Długości rzeki to 52 km, z czego 45 km na terenie województwa małopolskiego, a 7 km w województwie podkarpackim.
Breń płynie w większości przez tereny rolnicze. Ze względu na płaską konfigurację teren jest podatny na podtopienia. W warunkach wzrostu intensywności opadów nawalnych rośnie poziom zagrożenia związany z utrudnionym odprowadzaniem wód przez system hydrograficzny Brenia.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 przekroczyła 88 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na 11 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace projektowe i przygotowawcze na potrzeby inwestycji ochronnych
Modernizacja istniejących obwałowań
Odcinkowa rozbudowa wałów przeciwpowodziowych
Budowa kanału Radwan - Smęgorzów
Modernizacja istniejącej zabudowy potoków i kanałów, w tym odbudowa uszkodzonych regulacji potoków
Budowa polderu zalewowego na zawalu rzeki Upust
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji zadań straty zostaną zredukowane o około 80% dla przepływów Qmax ≤ Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Zbudowany polder zredukuje wyższe wezbrania do wartości przepływów bardziej bezpiecznych dla stabilności koryta poniżej jego lokalizacji. Kanały na tym obszarze służą obniżeniu zwierciadła wód gruntowych. Ich utrzymanie jest konieczne ze względu na to, że mają również obniżyć wezbrania przechodzące przez tereny zagospodarowane i rolnicze.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Wysoki, pod warunkiem utrzymania dobrego stanu technicznego systemu.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
W kolejnej fazie prac przygotowawczych nastąpi selekcja rozwiązań i wykonana zostanie analiza koszty – korzyści.
5 Inne Zakres realizowanych zabezpieczeń powinien uwzględniać rolnicze wykorzystanie terenu.
114
Zadanie nr 37 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewniach Babulówki, Potoku Chorzelowskiego i Strachockiej
Charakterystyka zadania
Zlewnie bezpośrednich dopływów Wisły, wymagające interwencji dla ograniczenia zagrożenia powodziowego.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 przekroczyła 8 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na 1 mln zł.
Zadanie realizowane będzie we wszystkich trzech etapach, przy czym realizacja inwestycji przewidziana jest głównie po 2020 roku ponieważ stan obiektów w w/w cieków jest lepszy niż w pozostałych przypadkach. Poprawna realizacja zadania wymaga oceny zakresu koniecznych inwestycji, co nastąpi na podstawie szczegółowych opracowań i studium wykonalności.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace projektowe i przygotowawcze na potrzeby inwestycji ochronnych
Modernizacja istniejących obwałowań
Odbudowa zniszczonej infrastruktury rzeki Babulówki, Potoku Chorzelowskiego, rzeki Strachockiej oraz ich dopływów
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji zadania straty zostaną zredukowane prawie w całości dla przepływów Qmax < Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Mniejsza presja czasowa na realizację zadania ułatwia przygotowanie rozwiązań wg najlepszych praktyk.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Do czasu realizacji inwestycji bezpieczeństwo będzie się pogarszało, gdyż pogarszać się będzie stan techniczny obiektów. Konieczne będą jego bieżące oceny.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Ustalona będzie po przygotowaniu bardziej szczegółowych rozwiązań.
5 Inne Nie można wykluczyć, że część inwestycji będzie musiała zostać zrealizowana w terminie wcześniejszym.
115
Zadanie nr 38 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Tanwi, w tym budowa zbiorników retencyjnych
Charakterystyka zadania
Rzeka Tanew to prawostronny dopływ Sanu o powierzchni zlewni wynoszącej 2 339 km2 i o długości 113 km. Wypływa ona na Roztoczu, w terenach o wysokiej wartości przyrodniczej, chronionej rezerwatem „Źródła Tanwi”. W jej środkowym biegu, w okolicach Suśca, dolina Tanwi objęta jest ochroną w ramach rezerwatu „Nad Tanwią. Dalej rzeka meandruje, kierując swój bieg na granicę pomiędzy Równiną Biłgorajską i Płaskowyżem Tarnogrodzkim.
Miejscowości nad Tanwią to: Lipsko, Narol, Paary, Rebizanty, Borowiec, Osuchy, Stare Króle, Księżpol, Wólka Biska, Harasiuki, Dąbrowica, Wólka Tanewska, Pisklaki, Szostaki i Kurzyna Wielka.
Szkody powodziowe wywołują tutaj straty, których wartość w latach 2001-08 osiągnęła około 13 mln zł. Straty średnioroczne szacuje się na 1,5 mln zł.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace przygotowujące inwestycje
Budowa zbiorników retencyjnych z funkcją powodziową: Biszcza-Żary, Brodziaki, Borowiec
Odbudowa zabezpieczeń na dopływach Tanwi
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Szacuje się, że po realizacji zadania straty zostaną zredukowane prawie w całości dla przepływów Qmax ≤ Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Rozwiązanie muszą być oparte o szczegółowe prace koncepcyjne i ocenę ich efektywności.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Oczekiwania społeczne mogą nie być zaspokojone, jeżeli zaniecha się działań ze względu na wymagania środowiskowe i ekonomiczne
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Alternatywne rozwiązania mogą uwzględniać różnego rodzaju rekompensaty.
5 Inne Sytuacja w obszarze zlewni wymaga modelowego rozwiązania na bazie interdyscyplinarnego studium.
116
Zadanie nr 39 Oś III
Ochrona przed powodzią w zlewni Sanny, w tym budowa zbiorników retencyjnych
Charakterystyka zadania
Rzeka Sanna to prawobrzeżny dopływ Wisły.
Ochrony przed powodzią wymagają w tej zlewni miejscowości: Kosin, Opoka Duża, Janiszów, Zabełcze, Borów, Kolonia Potok Stary I, Kolonia Potok Wielki, Wola Potocka, Potoczek, Godziszów Trzeci, Rataj Ordynacki, Rataj Poduchowny, Biała II, Kawęczyn, Wólka Ratajska, Branew, Branewka, Kolonia Branewska, Kamień I i II, Flisy i Momoty.
Brak jest oszacowania strat powodziowych, natomiast oszacowano potencjalne szkody powodziowe, mierzone liczbą gospodarstw zagrożonych powodzią i liczbą mieszkańców tych gospodarstw. Wszystkie planowane inwestycje będą poprzedzone koncepcją programowo – przestrzenną i studium wykonalności, co pozwoli na weryfikację zamierzeń ochronnych pod kątem analizy koszty – korzyści.
Rzeczowy zakres zadania:
Prace przygotowawcze, dotyczące zamierzeń inwestycyjnych
Budowa zbiornika retencyjnego Kosin z funkcją powodziową
Odbudowa zabezpieczeń na dopływach Sanny
Efekty realizacji zadania
Rodzaj efektu Oczekiwany zakres i poziom uzyskania efektów
1 Redukcja szkód – strat powodziowych Do oceny - według potencjalnego zagrożenia szkodami powodziowymi dla przepływów Qmax < Q1%.
2 Warunku odpływu zgodne z kryteriami ekologicznymi
Rozwiązania projektowe i zastosowane technologie zgodne z dobrymi praktykami.
3 Wzrost bezpieczeństwa lokalnej społeczności
Zgodny z oczekiwaniami lokalnej społeczności.
4 Ocena poprawy zabezpieczenia przed powodzią w kontekście koszty - korzyści
Należy określić poziom tych relacji, głownie dla zbiornika retencyjnego.
5 Inne Wariantowa koncepcja programowo – przestrzenna dla w/w zlewni powinna określić rodzaj i zakres planowanych działań ochronnych.
5.3. Zadania priorytetowe
Cały zakres PROGRAMU, przedstawiony w postaci listy i opisów zadań w punktach
5.2 i 5.3 ma istotne znaczenie. Wymaga on realizacji, by nastąpił wzrost poziomu
bezpieczeństwa powodziowego w dorzeczu górnej Wisły i ograniczenie szkód i strat
powodziowych, liczonych w miliardach zł w okresach dziesięcioletnich, a nawet
krótszych. Ramowy harmonogram PROGRAMU narzuca hierarchizację realizacji
zadań, a zatem także generalne priorytety wykonawcze, wynikające z poziomu
zagrożenia, skali szkód i wielkości strat powodziowych oraz stanu technicznego
obiektów ochronnych. W harmonogramie uwzględniono także poziom zaawansowania
odcinkowej modernizacji wałów przeciwpowodziowych.
Biorąc jednak pod uwagę zarówno stan zaawansowania projektów (w tym fazę prac
przygotowawczych), a także, częściowo związane z tym stanem, zaawansowanie
117
decyzji wykonawczych, uwzględniających analizę rozwiązań wariantowych
w odpowiedniej skali przestrzennej i zlewniowej, można wskazać projekty
priorytetowe, które:
zmodernizują istniejący system ochrony przed powodzią z uwzględnieniem
rozwiązań od siebie zależnych w układzie zlewniowym,
są zaawansowane z punktu widzenia przygotowania inwestycji,
nie wymagają rozwinięcia analizy wariantowej ze względu na fakt, iż dotyczą
albo modernizacji istniejącego systemu ochrony, albo budowy takich
elementów systemu, które nie mają żadnej alternatywy, a będą jedynie ocenione
pod kątem ich funkcjonalności i bezpieczeństwa.
W tej fazie Programu proponuje się realizację następujących zadań:
Zadania nr 1, 2, 3 i 4 oraz zadanie nr 11 - są to projekty podnoszące
bezpieczeństwo doliny Wisły i aglomeracji Kraków, powiązane ze sobą systemowo:
a. Zadania nr 1 i 2 podnoszą bezpieczeństwo powodziowe i ograniczają wielkość
powodzi na odcinku Małej Wisły do ujścia Przemszy;
b. Zadania nr 3 i 4 podnoszą bezpieczeństwo powodziowe na następnym odcinku
Wisły z jednoczesnym zabezpieczeniem newralgicznego węzła oświęcimskiego
oraz bezpiecznego przeprowadzenia fali powodziowej przez obszar aglomeracji
Kraków;
c. Zadanie 11 „dopina” zabezpieczenie aglomeracji Kraków, największej
i najbardziej wartościowej z kulturowego i historycznego punktu widzenia
w obszarze dorzecza górnej Wisły. Dokończenie zaś realizacji zbiornika
Świnna Poręba, nie ujętej w tym PROGRAMIE jest istotne dla podniesienia
poziomu bezpieczeństwa Krakowa przy odpowiedniej, stałej rezerwie
powodziowej.
Zadania nr 14 i 34 - są to projekty rozwiązujące w ujęciu systemowym problem
obniżenia zagrożenia powodziowego w zlewni Wisłoka, z jednoczesnym
zabezpieczeniem przed powodzią dwóch poważnie zagrożonych aglomeracji:
Rzeszów i Krosno.
Zadanie nr 29 - czyli projekt ochrony przed powodzią w zlewni Nidy, który
w znakomitej części odtwarza naturalny system odpływu wielkich wód, odbudowując
jednocześnie utraconą retencję naturalną. Jest to projekt równoważący efekty
społeczno-gospodarcze i środowiskowe, mający jednocześnie wpływ na ograniczenie
wielkości powodzi na Wiśle.
Zadania nr 12, 26 i 27 - są to projekty powiązane ze sobą systemowo dla:
a. podniesienia bezpieczeństwa powodziowego w zlewni Dunajca – jednej
z najbardziej powodziogennych zlewni Polski, gdzie wartość strat
powodziowych osiąga najwyższe wskaźniki;
b. zabezpieczenia przed powodzią dwóch zlokalizowanych w tej zlewni (w tym
w zlewni Białej – dopływu Dunajca) zagrożonych powodzią aglomeracji:
Tarnów i Nowy Sącz.
118
Zadanie nr 6 - projekt modernizacji obwałowań rzeki Wisły na odcinku od ujścia
Wisłoki do ujścia Sanny z ewentualną budową polderów, mający na celu ograniczenie
zagrożenia w terenie, gdzie szkody i straty spowodowane przez powódź w 2010 roku
potwierdziły konieczność poprawy bezpieczeństwa powodziowego. Cały, objęty
projektem obwałowań odcinek Wisły należy do najczęściej poszkodowanych stratami
w dorzeczu górnej Wisły.
Lista projektów priorytetowych będzie w kolejnych latach uzupełniana o następne,
w oparciu o udokumentowane doświadczenia, oceny stanu technicznego budowli,
opracowywane na bieżąco oceny zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz możliwości
sfinansowania zadań.
Top Related