Szanowni Państwo
Rozpoczęcie przez dziecko nauki w szkole wiąże się z wieloma istotnymi zmia-nami w jego życiu, jak również w życiu rodziców. Ten etap, to nowe problemy i zagrożenia wpływające na rozwój dziecka. Obowiązki szkolne, nowe środowisko, nowa organizacja czasu zbiegają się z okresem intensywnego wzrostu dziecka i mogą mieć wpływ na jego zdrowie i prawidłowy rozwój.
Świadomość wpływu różnych czynników na samopoczucie dziecka i umiejętne postępowanie może zapobiec lub znacznie złagodzić ich negatywne oddziaływanie na młody organizm.
Jednym z zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest realizacja działań z zakre-su oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia, w celu ukształtowania odpowiednich postaw i zachowań zdrowotnych społeczeństwa poprzez wdrożenie programów informacyjno – edukacyjnych.
„Moje Dziecko Idzie do Szkoły” jest autorskim programem Wojewódzkiej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Poznaniu, realizowanym na terenie województwa wielkopolskiego od 2002 roku przy współpracy z Polskim Towarzystwem Oświaty Zdro-wotnej – Oddziałem Terenowym w Poznaniu.
Celem Programu jest podniesienie poziomu wiedzy rodziców dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym na temat wybranych elementów zdrowego stylu życia, ich roli w kształtowaniu prawidłowych nawyków prozdrowotnych u dzieci oraz przekonanie o słuszności podejmowanych działań profilaktycznych zarówno w domu, jak i w środowisku szkolnym.
Mam nadzieję, że poniższa broszura pomoże Państwu w przygotowaniu siebie i dziecka do nowego etapu, jakim jest rozpoczęcie przez „pociechę” nauki w szkole.
Życzę powodzenia!Wielkopolski Państwowy Wojewódzki
Inspektor Sanitarny dr n. med. Andrzej Trybusz
Większość dzieci w wieku 6-7 lat uwielbia się bawić. Podczas zabawy wgrupiedzieląsięrolami,wymyślająscenariuszeodtwarzającewmniejszymbądźwiększym stopniu rzeczywistość. Potrafią wyrażać swoje zdanie, argumentować ispieraćsię.Sąciekaweświata,zadająpytania.Dojrzałośćukładunerwowegoprze-jawiającasięwzdolnościachdomyślenia,systematycznegouczeniasię,skupianiauwagiświadczyogotowościdopodjęcianaukiwszkole.
Naukawszkolestanowidladzieckaogromnewyzwanie,możebyćźródłemstresu,niepokoju,apierwszeniepowodzenia-nagrunciezadańszkolnychczykon-taktówzrówieśnikami-mogąwpłynąćznacząconadalszeżycieirozwójczłowieka.Ważnejest,abyrodzicepomogalidzieciompokonaćtrudnościiprzygotowalijedonaukiwszkole. Pierwszym i zasadniczymźródłem stresu dla dziecka jest nowemiejsce(szkoła,klasa),noweosoby(nauczyciele,innedzieci),brakwiedzynatemattego,cobędziesiędziałowszkole.Napięcieilęksączęstowzmaganeprzezstarszedziecialbo innychdorosłych,którzystrasządzieckoszkołą,mówiąc„terazskończyłosiędzieciństwo”,„konieczabawy”itp. Najlepiejbyłobyprzedrozpoczęciemnaukipozytywniewyrażaćsięoszkole,opowiadaćdziecku,żenauczysiętambardzodużooświecie,otym, jakskonstruo-
Co zrobić, aby dziecko cieszyło się, że idzie do szkoły?
4
wanesąmaszyny,skądsiębiorąwulkany,cotosądino-zauryitp. Początek szkoły jest trudny również dlatego, żeczęśćdzieciporazpierwszyrozstajesięnadłuższyczasz rodzicami.Może towzbudzaćudziecka lęk.Warto jużwcześniejprzyzwyczajać dzieckodorozstań,zawszeumawiającsięnaokreślonągodzinępowrotu,apotem dotrzymywaćumowy.Popewnymczasiechodzeniadoszkołynp.dwóchtygodniach,możnadzieckoodbieraćpóźniej,alezawszepowinnoonowiedziećoktórejgodzinie. Pewnośćsiebiebudujeudziecitakżeprzekonanie,żejużcośpotrafią.Jedną zważniejszych umiejętności, z którą dziecko powinno przyjść do szkoły jest sa-modzielność–wjedzeniu,ubieraniu,myciusięitp.Dziękitemudzieckonigdyniebędzieostatnieiniebędzieoceniaćsiebienegatywnie. Poczuciekompetencjiwzmacniadzieckowrelacjachrówieśniczych.Należy zatemzachęcaćjedonawiązywaniaprzyjaźniwklasie,wspólnejzabawy,anietylko rywalizacjiiwalkinp.ozabawki. Początkinaukiwszkolezawszesądladzieckasytuacjątrudną.Prędzejczypóźniejbędzienarażonenaniepowodzenia–wkontaktachzinnymidziećmi,na-uczycielem, który niezawsze dostrzeżezaangażowanie dziecka. Rodzice powinni pamiętaćorozmowiezdzieckiem,pytaćjeczęstootocorobi,cosięzdarzyło.Wartoprzyzwyczaić jedo tego typu rozmowy jeszczeprzed rozpoczęciemnauki.Dziękitemumożnarozpoznaćniepokojącestanyemocjonalneiwesprzećdziecko,pocie-szyćje,podpowiedziećnowesposobyrozwiązaniatrudności. Najważniejsze jest jednakprzyjęcieprzez rodzicówpodstawowegozało-żenia,żepoczątkiszkołysątrudne.Prędzejczypóźniejdzieckonapotkatrudności.Emocjewówczaspojawiającesięsąprawdziwe,azadaniemrodzicajestudzieleniedzieckupomocyiwsparcia. Gdypoupływiemiesiącanaukidzieckonadalmaproblemyz adaptacją,mogąpojawićsięnowezachowania (np.wycofanie lubagresja).Dodatkowonau- czycielmożezauważyćtrudnościwopanowaniumateriałuszkolnego,wartozasta-nowić się nadwizytą u psychologa. Specjalista zdiagnozuje przyczyny trudnościszkolnychiwdrożyokreślonedziałania.
Dobry start szkolny ma zasadnicze znaczenie dla dalszej edukacji. Dziecko pozytywnie nastawione do nauki chętniej będzie się uczyło i cieszyło z każdej nowej informacji.
5
Rodzictroszczysięoswojedzieckonajlepiejjakpotrafi.Wiedząc,żerozwi-
jającysięmłodyorganizmpotrzebujeszczególnejopieki,powinienzwracaćuwagę
nato,coikiedyzjadajegodziecko.Racjonalneodżywianiejestdlamłodegoorganizmu
jednązważniejszych inwestycji na przyszłość. Pozwoli nazachowaniezdrowia
idobrejkondycjiwwiekudojrzałym.
Wprawidłowymżywieniudzieckanajważniejszesąjegowłasneprzyzwy-
czajenia.Chcąc jeprawidłowokształtować, trzebazmienić sposóbżywienia całej
rodziny.Wiekwczesnoszkolnytookres,wktórymdzieckouczysięprawidłowychza-
chowańijednocześniewykazujedużezainteresowaniezdrowiemwłasnymiswoich
najbliższych,cowartowykorzystaćplanującjegożywienie.
Pamiętajmy o następujących zasadach:1.Codzienneżywieniepowinnoskładaćsięz5posiłków,podawanych regularnie
wodstępachok.3godzin.
2.Potrawynależypodawaćwmałychporcjach,abynieprzyzwyczajaćdzieckado
pozostawianiareszteknatalerzu,alerównieżdozjadaniazbytdużychporcji.
3.Jadłospisiposiłkinajlepiejurozmaicaćpodającróżnorodnieprzygotowanepotrawy
-zalecasięgotowaniewwodzielubnaparze,duszenie,zapiekanie.
4.Nienależypodawaćsłodyczymiędzyposiłkami,abyniezmniejszyćapetytuiłaknienia.
5.Nienależykarcićdzieckazazbytpowolnejedzenielubniejedzenie.
6. Powinnosiędbaćoestetycznywyglądstołuipodanychposiłków(estetycznie
iciekawiepodanapotrawawzbudziapetytdziecka).
7. Należyangażowaćdzieckodoplanowaniacodziennego jadłospisu,wspólnych
zakupóworazrodzinnegogotowania.
Żywienie dziecka w wieku szkolnym
Smaczne i zdrowe Obokplanowaniażywienia,awięcustalaniaodpowiedniejporcjiorazskła-
du jadłospisu,ważnymelementem jest także prawidłoweprzygotowanie potraw.
Niewłaściweprzygotowanie,mimoprawidłowozaplanowanegojadłospisuiużycia
dobrychjakościowosurowców,obniżawartośćodżywcząismakowąpotraw.
6
Smaczneprzygotowaniepotrawwymagaodpo-
wiedniegołączeniazesobąróżnychproduktóworazsto-
sowania odpowiednich surowców jako dodatków, np.:
doprawianie zup isosówżółtkiemjaja,śmietaną,dopra-
wianie sałatekolejem, sokiemz cytryny,dodaniemlekadociast itp.Wszystko to
wpływakorzystnienietylkonasmakiestetycznywyglądpotraw,alerównieżpod-
nosiichwartośćodżywczą.
Do łączenia różnychproduktówświetnienadająsięsurówki, sałatkioraz
kanapki.Kanapkitonajszybszyinajprostszyposiłek,awwieludomachjadasięjena
śniadaniaikolacje.Nienależykanapkamizastępowaćobiadu.Pomysłównakanapki
jestwiele,aichkolorowywyglądmożezachęcićdojedzenianawetniejadka.
Zdrowe kanapki najlepiej przyrządzać na pełnoziarnistym lubwieloziar-
nistym pieczywie z dodatkiem masła lub wysokiej jakości margaryny z olejów
roślinnych(zalecanejwprzypadkunadwagiudziecka).Tłuszczroślinny,wtymoleje
imargaryna,sąjednymzeźródełnienasyconychkwasówtłuszczowych,niezbędnych
wdiecie.Dokanapekświetnienadająsięwarzywa(np.sałata,kiełki,papryka),nabiał
(np.seryżółte,twarogowe),jajka,rybyorazwędliny(najlepiejdrobiowe).
Zdrowe kanapki
7
Dzieckoranomusimiećczasnaspokojnezjedzeniewartościowegośniada-
nia,abymiałosiłęiśćdoszkołyiaktywnieuczestniczyćwzajęciach.Niedopuszczalne
jestzaniedbywanieśniadań,zwłaszczajeślichodziodzieci.Śniadaniezaspokajaich
potrzebyżywienioweidajezastrzykenergiipotrzebnejdozabawyinauki.
Badania dowodzą, że: •Dobrzezaplanowaneśniadanie-zproduktamiżywieniowymiz5grup-zaspakaja
około1/4dziennegozapotrzebowanianaskładnikiodżywcze.
• Brak śniadań w codziennej diecie wywołuje głód i spożywanie produktów
wnadmiernejilości.
• Dzieci regularnie spożywające pełnowartościowe śniadania łatwiej koncentrują się
nanauce,sąbardziejzrównoważone,opanowane,mniejdrażliwe,mająwiększą
odpornośćiwięcej„siłwitalnych”.
Niemożnateżzapomniećoprzygotowaniudrugiegośniadaniadoszkoły.
Wwiekuszkolnymwystępujązwiększonepotrzebyżywieniowezewzględunain-
tensywnywzrost,dużąaktywnośćfizycznąisprawnośćumysłową.Rozwijającemu
sięorganizmowitrzebadostarczyćwszystkichniezbędnychskładnikówodżywczych:
białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin i składników mineralnych oraz zadbać
oichwłaściwyrozkładwciągudnia.
Zapotrzebowanienaenergięuzdrowegodzieckawwieku6-9latwynosi
1400–2100kcaliwdużejmierzezależyodaktywnościfizycznej,wzrostuimasy
ciała.Podstawowązasadążywieniadzieckajestdostosowaniewartościenergetycz-
nejpożywieniadozapotrzebowaniaorganizmu.Należyrównieżumiejętniedobierać
produktydojadłospisu,abyuwzględniałonwszystkieniezbędneskładniki.
Białka -sągłównymelementembudowywszystkichtkanek,enzymów,hormonów
iprzeciwciał.Odpowiedniedostarczeniebiałekdecydujeoprawidłowymwzroście
irozwojuczłowieka,atakżeodbudowieuszkodzonychtkanek(złuszczającejsięskóry,
gojeniuran).Źródłembiałkazwierzęcegowdieciesąmlekoijegoprzetwory,mięso,
rybyijaja.Roślinnymźródłembiałkasąnasionazbóżiroślinystrączkowe.
Niezbędne składniki pożywienia
Śniadanie to podstawa
8
Organizmczłowiekaniepotrafiwytworzyćwszystkich
aminokwasów potrzebnych mu do produkcji białka.
Trzebajedostarczyćzpożywieniemwproduktachpo-
chodzeniazwierzęcego.
Tłuszcze -sąźródłemorazgłównąformąmagazynowaniaenergiidlaorganizmu,
odpowiadająza jegoodporność,produkcję iprawidłowefunkcjonowaniehormo-
nów,umożliwiająwchłanianiewitamin:A,D,E iK,dlategozalecasiędodawanie
olejówdosurówek.Oprócznichwdieciedzieckanależyuwzględnić:masło,oliwę
zoliwek,olejezawartewrybach,orzechy,nasiona.
Węglowodany –dostarczająenergiipotrzebnejdzieckudożyciairozwoju.Ichźródłemsąproduktyzbożoweorazowoceiwarzywa.Należyunikaćwprowadzania
dodietydzieckasłodyczyisłodkichnapojów,ponieważdostarczającukrówprostych
i„pustych”kalorii,amająmałąwartośćodżywczą.
Witaminy – są niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowaniamłode-
goorganizmu,zapobiegająwieluchorobom,uodparniająorganizmprzedróżnymi
infekcjami.
Błonnik–sątowęglowodany,któreniemogąbyćwchłaniane,dlategoniedostar-
czająenergii.Błonnikodgrywaznaczącąrolęregulującąwprocesachzachodzących
wprzewodziepokarmowym:hamujeuczuciegłodupęczniejącwżołądku,wypeł-
nia jelita, przyspiesza przechodzenie ich treści przez przewód pokarmowyzapo-
biegajączaparciomiregulujedziałaniefloryjelitowej.Źródłembłonnikasąowoce
(równieżsuszone)iwarzywaorazpieczywopełnoziarniste.
Składniki mineralne– są materiałem budulcowym kości, tkanek, mięśni.
Odpowiadajązaprawidłowefunkcjonowanieukładunerwowegoipracysercaoraz
regulujągospodarkęwodnąorganizmu.Składnikimineralneznajdująsięwowocach,
warzywach,produktachzbożowych,mięsie,rybach,mlekuijegoprzetworach.
Woda–jestniezbędnadożyciaiodpowiedzialnazaprawidłowefunkcjonowanieorganizmu.Powinnabyćpodawanaprzedewszystkimwczystejpostacilubwformie
słabych,lekkosłodzonychherbat(niezalecasięsłodzićcukrem,doewentualnego
słodzeniamożnaużyćmiodu),soków,zup.
9
Mleko i przetwory mleczne- zawierająwysokowartościowe białko, są najbo-
gatszym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia, który jest podstawowym materia-
łem budulcowym kości i zębów. Dzieci pomiędzy 6 a 9 rokiem życia potrzebują
średnio 800 mg wapnia dziennie (plasterek żółtego sera dostarcza ok. 250 mg
wapnia,szklanka jogurtunaturalnegook.340mg,aszklankamleka2%-240mg).
Ponieważ kości dziecka stale rosną, stają się mocniejsze i gęstnieją, magazynują
dodatkowozapaswapniapotrzebnynapóźniej.Wapńbierzeudziałrównieżwkurcz-
-liwościmięśni, krzepnięciu krwi, prawidłowej pracy serca i układu naczyniowego,
pełni również rolęwzmniejszaniu ryzykawystąpienianowotworówjelitagrubego,
udorosłychzapobiegaosteoporozie.
Nabiał jest głównymźródłemwitaminyB2, a takżewitaminyA,D, fosforu, potasu,
magnezu,cynku,miedzi.Produktypolecanetomleko,jogurt,maślanka,kefir,serybiałe,
żółteitopione,budynieiinnepotrawyzmleka,koktajlemleczne,masło.
Produktymleczne fermentowane (jogurty naturalne, kefiry, twarogi, zsiadłemleko),
anawetżółteserysąszczególniezalecane,gdyżflorabakteryjnazawartawtychpro-
duktachułatwiaprzyswajanieichskładników.
Pieczywo i produkty zbożowe-sągłównymźródłemwęglowodanówwdiecie
człowieka,azarazemistotnymźródłemenergii.SąźródłemwitaminzgrupyB,ich
Z czego powinna składać się codzienna dieta dziecka?
10
niedoborymogąbyćprzyczynąchoróbskóryizaburzeń
wfunkcjonowaniuukładunerwowego.Zawierająskład-
nikimineralnem.in.żelazo,magnez,cynk,miedź,związki
potasuifosforu.Zalecasięspożywanieproduktówotrzy-
mywanychzmąkirazowej,grahambądźteżzmąkigrubo mielonej.Wskazane jest
teżspożywanieproduktówotrzymanychnazakwasie,bezużyciadrożdży.
Warzywa -sąźródłemwitamin,składnikówmineralnychorazbłonnikapokarmo-
wego,atakżeprzeciwutleniaczy.Związkitesąpotrzebnedoprawidłowegowzrostu
irozwojuorazzachowaniazdrowia,zapobiegająinfekcjomiwieluinnymchorobom.
Nawykspożywaniawarzywiowocówchronidzieckoprzedchorobamicywilizacyj-
nymiwdorosłymwieku–należyjepodawaćcodzienniedokażdegozpięciuposił-
ków.
Owoce –większośćnależydoproduktówniskokalorycznych.Wysokoenergetyczne
sąwinogrona,banany,daktyle,awokado,kompoty,wysokosłodzonedżemy,marmo-
lady,powidła,konfitury,syropyowocowe,suszoneowoceiorzechy.Owocezawierają
dużobłonnikapokarmowego.SąźródłemwitaminyC:porzeczki,truskawki,cytruso-
we,kiwi,mango,meloniźródłemkarotenu:morele,mango,melon,arbuz,manda-
rynki,wiśnie.
Mięso i wędliny-sąpodstawowymźródłembiałka,którejestgłównymskład-
nikiembudulcowymkomórek i tkanek. Jegoniedobórmapoważnekonsekwen-
11
Przygotowując posiłki pamiętajmy o przestrzeganiu zasad higieny
Nawetnajbardziejracjonalneżywieniebezzachowaniazasadhigienymoże
zaszkodzić.Wieleproduktówżywnościowych łatwo siępsujewwynikudziałania
drobnoustrojówzwłaszczawtedy,gdyprzechowywanesązbytdługo,wzbytwyso-
kiejtemperaturze.Efektemspożyciaproduktówżywnościowych,wktórychnamno-
żyłysięszkodliwedlazdrowiadrobnoustrojejestchorobaokreślanajako„zatrucie
pokarmowe”, wywoływanamiędzy innymi przez pałeczki Salmonella, gronkowce,
laseczkijadukiełbasianego.
cje np.: zahamowanie wzrostu, zmniejszoną odporność na choroby zakaźne.
Mięso iwędliny sąźródłemdobrzeprzyswajalnegożelazaoraz cynku imiedzi,
witaminzgrupyB(głównieB5)orazA,DiK(wpodrobach).Zewzględunawysoką
zawartość fosforu i siarki działajązakwaszającona organizm, co jestzjawiskiem
niekorzystnym.Wprzygotowaniuśniadańnajczęściejstosowanesąwędliny,warto
jednakzamiennieużywaćmięsanp.:pieczonegowwarunkachdomowych,którenie
zawierakonserwantówiinnychdodatkówdożywności.
Jaja - topełnowartościoweproduktybiałkowe.Sądobrymźródłemwitamin roz-
puszczalnychwtłuszczach(A,D,E,K),witaminzgrupyBorazdobrzeprzyswajalnego
żelaza,związkówfosforuisiarki.
Ryby -sąźródłemdobrzeprzyswajalnegobiałkaowysokiejwartościodżywczej,
witaminA,DizgrupyB,wielonienasyconychkwasówtłuszczowychimikroelemen-
tów,zwłaszczajodu–dlategoniepowinnozabraknąćichwdieciedziecka.
Rozwijającemu się organizmowi koniecznie trzeba dostarczyć wszystkich nie-zbędnych składników pożywienia: białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin i składników mineralnych oraz zadbać o właściwy rozkład i liczbę posiłków.
Pełnowartościowe śniadanie jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania dziecka w szkole!
12
Aby uniknąć bardzo dokuczliwych, a czasami
nawetniebezpiecznychdlażyciaskutkówzatrućpokar-
mowychnależy:
• Dokładniemyćręceciepłąwodąimydłem:
-przedprzystąpieniemdoprzygotowywaniapotraw,
-przedprzystąpieniemdospożywaniaposiłków,
-potzw.czynnościachbrudnych,np.obieraniu
ziemniakówiwarzyw,patroszeniuryb,drobiu,
przygotowywaniusurowegomięsa,dotykaniuskorupjaj,
-pokażdejwizyciewtoalecie.
• Unikaćspożywaniasurowychjajlubsporządzonychznichniegotowanychdań.
• Używaćświeżych,dobrej jakościproduktówżywnościowych(zawszesprawdzać
datęprzydatnościdospożycia).
• Myćiwyparzaćjaja(przez10sekundwtemp.80 0Cprzedsporządzaniempotraw).
• Izolowaćproduktyspożywczewymagająceobróbkicieplnejodproduktówgoto-
wychdobezpośredniegospożycia.
• Wewłaściwysposóbprzechowywaćproduktyspożywczeidaniagotowewlodów-
ce-zwracaćuwagęnazalecanyczasitemperaturęprzechowywania.
• Niezamrażaćproduktówwcześniejrozmrożonych.
W raziewystąpienia objawów chorobowych tylko lekarzmoże postawić
właściwądiagnozęizalecićskuteczneleczenie.
Czyste ręce i sprzęt, dokładne mycie warzyw i owoców, wyparzanie jaj oraz przestrzeganie zasad stosowania produktów świeżych, z ważnym terminem
przydatności do spożycia zapobiega zatruciom pokarmowym.
13
Największymproblememwspółczesnejmedycynywkrajachekonomicznie
rozwiniętychjestepidemiachoróbcywilizacyjnych,wtymotyłości.
Otyłośćjestprzewlekłąchorobąspowodowanąnadmiernąpodażąenergii
zawartejwpożywieniuwstosunkudozapotrzebowaniaorganizmu,skutkiemczego
jestmagazynowaniejejnadmiaruwpostacitkankitłuszczowej.Prawdopodobień-
stwo,żeotyłedzieckoczynastolatekbędziecierpiałonanadwagęrównieżjakooso-
badorosławynosi70%.Dziecizotyłościąniesąwpełnizadowolonezeswegożycia.
Otyłośćsprawia,żeniesąakceptowaneprzezrówieśników,trudnojestimspełnić
zadaniastawianeprzezszkołę,rodzinęiotoczenie.
Udzieciznadwagąiotyłościąistniejeskłonnośćdozmianwukładziekost-
no-stawowym.Schorzeniamiwspółistniejącymisąbardzoczęstokoślawośćkolan,
boczneskrzywieniakręgosłupa,płaskostopie.Otyłościtowarzysząlicznepowikłania
zestronyukładusercowo-naczyniowego.Wokoło20%przypadkówotyłościdziecię-
cejwystępujenadciśnienietętnicze.
Przekarmianie w okresie wczesnego dzieciństwa prowadzi do rozwoju
zwiększonej ilościkomórekmagazynującychtłuszczworganizmie iwefekciedo
otyłości.Dlategowżywieniudzieckanależykierowaćsięjegoapetytem(niezmu-
szaćdzieckadozjedzeniaposiłku)iaktywnościąfizyczną.Podstawowązasadąogra-
Zapobieganie nadwadze i otyłości u dzieci
14
niczeniamasy ciała dziecka jestzmniejszeniewartości
energetycznejpożywienia,alejedyniekosztemwęglowo-
danówprostych(cukier,słodycze)itłuszczu.
Bardzopoważnietrzebapotraktowaćregularneporyposiłków.Należyuni-
kaćprzekąseknp.:chrupek,batoników,paluszkówiinnych.Niepowinnosiędokar-
miaćdzieckapomiędzygłównymiposiłkami.Normato5posiłkówdziennie,poda-
wanychwodstępachok.3godzin.Zawszepamiętajmyotym,abypodawaćdziecku
rozsądnieilościjedzenia.Bardzoważnejest,abydzieckonieczułogłodu.Niejest
konieczneprzesadneunikanieproduktówniepożądanychzuwaginawysokązawar-
tośćtłuszczui/lubwęglowodanów,jednakżeniepowinnyonestanowićpodstawy
wyżywienia-wskazanyjestwtymprzypadkuumiarirozsądnewliczeniespożywa-
nychproduktówdodiety.
Różnorodność pokarmu zapewnia z reguły odpowiednią dawkę witamin
iskładnikówmineralnych.Decydujeotymzarównojakośćpożywienia,jakisposób
jegoprzygotowania.Wdieciedzieckawskazanejestspożywanieróżnorodnychwa-
rzyw,owocówiproduktówzpełnegoziarna(razowepieczywo,kasze,płatkizbożowe,
musli),któresąźródłemwitamin,składnikówmineralnychibłonnikaniezbędnego
doprawidłowejprzemianymaterii.Podawanedzieckupotrawymusząbyćwysokiej
jakości,jaknajmniejprzetworzone.Wokresiezimowymmożnastosowaćmrożonki,
którezachowująnajwięcejwitaminiskładnikówmineralnych.
Ograniczenie spożywania słodyczy powinno się wiązać ze zwiększonym
spożyciemwarzywwróżnejpostaciorazniskokalorycznychowoców (arbuzy, tru-
skawki, grejpfruty, pomarańcze,mandarynki, jabłka).Trzeba teżzadbać, abyw co-
dziennym jadłospisie dziecka nie zabrakło produktów, które są źródłem białka:
mleko, kefir, chudy jogurt, twarogi, ryby,mięso iwędlinydrobiowe.W rozsądnych
ilościachnależypodawaćserytłuste,którechoćwartościowe,wnosząznacznąwar-
tośćenergetycznądodiety.Ograniczyćnależymielonki,parówki,pasztety.
Nienależygasićpragnieniadzieckasłodkiminapojami.Jeżelichcemypo-
dawaćdzieckusoki,tonajlepiejświeżowyciśniętezowocówiwarzywlubrozcień-
czonewproporcji1:2zwodąmineralną.Wskazanajestwodamineralna,kawazbo-
żowa,herbatkiziołowe.
15
Nastanuzębienianaszychdzieciwpływaprzedewszystkimracjonalneod-
żywianieorazpoziomhigienyjamyustnej.Pokarmypowinnybyćbogatewbiałko
iwapń(np.nabiał,roślinystrączkowe,orzechy,ryby)orazwitaminyisolemineralne
np.fosfor(ziarnapszenicy,mak,pestkidyni),spożywanewokreślonychporachdnia
zzachowaniemprzerwmiędzyposiłkami(szkodliwejesttzw.podjadanie).Pokaż-
dym,nawetnajmniejszym,posiłkuzębynarażonesąnaatakkwasówprodukowanych
przezbakterieznajdującesięwjamieustnej.Wtensposóbpowstajepróchnica.
Należypamiętać,żepodstawązdrowegosposobuodżywianiasięsąukształ-
towanewdzieciństwienawyki.Wtedywłaśniedzieckouczysiępodstawowychczyn-
ności,wzorującsięnanajbliższymotoczeniu.Dotyczytotakżejedzenia.Możnaza-
chęcićdzieckodorobieniawspólnychzakupówbądźprzygotowywanianiektórych
potraw,szczególniesurówek,któresamodzielniezrobionebędąlepiejsmakowały.
Pozadietąważnejestskłanianiedzieckakuciekawymformomaktywno-
ścifizycznej:spacer,marsz,bieg,pływanie,jazdanarowerze,jazdananartach,gra
wpiłkę,tenis.Dzieckopowinnouprawiaćsportconajmniej5razywtygodniu,przez
ponad30minutdziennie.Nienależystosowaććwiczeńbezpośredniopoposiłku.
Zmniejszenieobjętościtkankitłuszczowejmawpływnapoprawękondycji
układukostno-stawowegodziecka,a tymsamymnazmniejszenieprawdopodo-
bieństwawystąpieniadolegliwościbólowychstawówobwodowychikręgosłupa
wwiekudorosłym.
Istotną korzyścią spadku masy ciała jest obniżenie ciśnienia tętniczego
krwi,atakżepoprawastanupsychicznegoisamopoczuciadziecka.
Jeżelidziecko jestotyłe-bardzoważne jestprzezwyciężanieproblemów
wspólnieznim.Jeśliczujewsparcierodzinyosiągnielepszewyniki,cowrezultacie
prowadzidozmniejszeniaryzykapojawieniasiępowikłańwdorosłymżyciu.
Dbaj o zęby swojego dziecka
Najważniejsze elementy zapobiegania nadwadze i otyłości to odpowiednia dieta i aktywność fizyczna. W przypadku odchudzania dziecka należy zmienić dietę całej rodziny. W diecie trzeba uwzględnić
wszystkie niezbędne składniki, tylko w odpowiedniej ilości.
16
Próchnicyiinnymschorzeniomjamyustnejmożnaskuteczniezapobiegać,
przestrzegającpewnychzasad:
• Zęby należy myć (2-3 min.) przynajmniej 2 razy dziennie: rano po śniadaniu
iwieczoremprzedsnem.Pokażdymposiłku,jeśliniemawarunkówdooczyszcze-
niazębów,jamęustnątrzebawypłukaćczystąwodą.
• Należyużywaćpastyzfluoremprzeznaczonejdladzieci.Dostarczaniefluorujest
szczególnieważnewokresiemineralizacjimłodychzębówtj.dookoło16roku
życia.Stosowaniepastyzfluoremjestjednakkorzystneprzezcałeżycie,ponieważ
pomagaleczyćpoczątkowepostaciepróchnicy.
• Należyużywaćszczoteczkiomiękkimwłosiu,giętkiejrękojeści(pomagachronić
dziąsłaizębyprzeduszkodzeniem).Szczoteczkępokażdymużyciunależypozo-
stawićdowyschnięcia.Powinnosięwymieniaćszczoteczkęnanowąśrednioco
6-8tygodni(np.gdyjejwłoskisątrwaleodkształcone).
• Należyzdecydowanieograniczyćjedzeniesłodyczy(zwłaszczabatonówiciastek
oblepiających zęby) oraz picie słodzonych napojów (typu cola, słodzone soki
iherbata).Pragnienienajlepiejgasićwodąmineralną.
• Regularnewizytyustomatologa(udzieciraznakwartał)pomagająprzeciwdzia-
łaćchorobomjamyustnej.Lekarzdoradzi,jakiestosowaćśrodkizapobiegawcze,
sprawdzistanzębówidziąseł,oceniprawidłowośćrozwoju.
Prawidłowe mycie zębów, ograniczenie spożycia słodyczy, systematycznakontrola u stomatologa to podstawowe zasady higieny jamy ustnej.
17
Wadywzroku, opróczwad postawy, należą do najczęściejwystępujących
problemówzdrowotnychwśróddzieciwwieku szkolnym.Wczesnewykrycienie-
dowidzeniajestistotnezewzględunaodpowiedniepostępowaniekorygujące,np.
ćwiczeniawprzypadkudzieckazezującego.
W okresie, gdy dziecko rozpoczyna naukę, tj.między 6 a 7 rokiemżycia,
ostrość jego wzroku osiąga już pełnię swoich możliwości. Zaburzenie ostrości
widzeniapowoduje,żedzieckoźlerozpoznajeznakinatablicy,atakżewksiążkach
izeszytach.
Korektęwzrokuuzyskujesiędziękiokularom.Tylkolekarzokulistapowi-
niendobieraćodpowiednieszkłakorygujące.Jeżeliokulistazalecinoszenieokula-
rów,rodzicepowinniprzyzwyczaićdzieckodonich,przypominaćonich,gdydziecko
odkłada jenapółkę.Zaniedbanieużywaniaokularówoptycznychgroziprzykrymi
następstwamizdrowotnymi.Używaniezalecanychprzezlekarzaszkiełkorekcyjnych
wwiekuszkolnymumożliwiaosiąganielepszychwynikówwnauce.
Ochrona wzroku dziecka
18
Prawidłowe oświetlenie miejsca pracy ucznia.
Ważnymelementemochronywzrokujestodpowiednieoświetlenie(zarów-
no naturalne, jak i sztuczne) miejsca odrabiania lekcji, czytania książki, zabawy
wymagającej wysiłku wzroku. Lampa pod sufitem nie zapewnia odpowied-
niego oświetlenia. Lampkę na biurku należy odpowiednio ustawić: z lewej
strony dla dziecka praworęcznego i odwrotnie - z prawej strony dla lewo-
-ręcznego. Żarówka w lampie nie powinna oślepiać, jedynie dobrze oświetlać
miejscenauki.Dobrze,jeżelidzieckomożeodrabiaćlekcjeprzyświetledziennym.
Należywtedyzwrócićuwagęnausytuowanieokna(zasadajakprzyustawieniulam-
pynabiurku)ijegostan(czysteszyby,brakfiranek).
Nieprawidłowe oświetlenie może powodować m.in.: osłabieniewzro-
ku, szybszemęczenie, bóle głowy, łzawienie, zaczerwienienie powiek i spojówek,
pogorszenieogólnegosamopoczucia.
Oglądanietelewizji-zpunktuwidzeniazdrowiapsychicznego iwadpo-
stawy, a także w aspekcie ochrony wzroku, wymaga szczególnego podkreślenia.
Należy zachować odpowiednią odległość od ekranu oraz wyregulować funkcjo-
nowanie odbiornika.Migoczący obraz, szczególnie oglądanyz bliskiej odległości,
wpływabardzoniekorzystnienawzrok.Długieprzesiadywanieprzedkomputerem
możebyćkolejnymzagrożeniemdlawzrokudziecka.
Rodzice powinni również zwracać uwagę na nawyk pocierania przez
dzieckorękoma-niejednokrotniebrudnymi-powiek,comożespowodowaćstany
zapalneoczu.
Właściwe oświetlenie, badanie wzroku, noszenie przepisanych okularów, to podstawowe zalecenia dla ochrony wzroku dziecka.
19
Ciąglerosnącaliczbadziecizzaburzeniamiwrozwojumowyniepokoiśro-
dowisko logopedów, rodziców inauczycieli.Dzieckonie rodzi sięzeznajomością
określonegojęzyka,alezmożliwościąjegonauczeniasię,gdytylkozostanąspełnio-
nekutemuniezbędnewarunki,tzn.prawidłowewarunkianatomiczno-fizjologicz-
neiodpowiedniastymulacja.
Rozwój mowy zależy przede wszystkim od uwarunkowań genetycznych
orazodwrodzonychwłaściwościorganizmuczłowieka.Prawidłowy rozwójmowy
jestmożliwywkontakciezinnymiludźmi.Przeznaśladowaniedzieckoprzyswaja
sobiewzoryzachowańjęzykowych.Onosłucha,rozumie,budujeteksty.Stymulacją
języka jestmówienie o tym, co nasza pociecha aktualniewidzi, czuje, przeżywa.
Ważną informacją jest przekazywanie dziecku wiedzy związanej ze znajomością
schematuwłasnegociała.
Gdy dzieckonieprawidłowowymawia jeden, kilka lub nawet kilkanaście
dźwiękówmamydoczynieniazwadąwymowy.Najczęstszewadywymowyspotyka-
neudzieciwwiekuprzedszkolnymiwczesnoszkolnymto:
• seplenienie proste –parasygmatyzmdotyczygłosek s,z, c, dz lub sz,ż, cz, dż
lubś,ź,ć,dź;
• seplenienie międzyzębowe–podczasrealizacjigłoseks,z,c,dzlubsz,ź,cz,dz lubś,ź,ć,dźjęzykjestwsuwanymiędzyzęby,
• seplenienie boczne –podczaswymawianiagłosek:
Prawidłowy rozwój mowy u dziecka
20
s,z,c,dzlubsz,ź,cz,dżlubś,ź,ć,dźjęzykułożonyjest
niesymetrycznie i strumień powietrza uchodzi bo-
kiemprawąlublewąstroną,
• kappacyzm / gammacyzm –głoskikorazgzastępowanesąprzezgłoskitorazd
(kot–tot;kogut–todut),
• reranie –głoskarjestzastępowanaprzezgłoskęllubj;zdarzająsięteżniepra- widłowerealizacjer(r„francuskie”,rwargowe,rtylnojęzykowe),
• mowa bezdźwięczna–głoskidźwięcznezastępowanesąprzezichbezdźwięcz- neodpowiedniki:p–b,t–d,f–w,s–z,itd.,
• nosowanie–nosowebrzmieniegłosekustnych.
Zaburzenia wymowy mogą utrudnić dziecku edukację, funkcjonowanie
wklasieiśrodowiskuszkolnymprzeztoczęstoprzyjmujeonopozycjęwycofującą.
Wówczastrzebapracowaćnadtymisystematyczniewzmacniaćdzieckoprzezpod-
noszeniejegosamooceny.
Większość dysfunkcji mowy można zlikwidować, jeśli systematyczną pracę z dzieckiem rozpocznie się w wieku przedszkolnym. Wszelkiego rodzaju zaba-wy usprawniające oddychanie, pracę języka i warg ułatwiają Twojemu dziecku
prawidłowy rozwój mowy. Jeśli masz wątpliwości dotyczące rozwoju mowy swojego dziecka – udaj się do lekarza rodzinnego, poproś o skierowanie do logopedy.
21
Wdobieszybkiegotempażyciaigwałtownychprzemianzdrowiepsychicznenabiera
szczególnegoznaczenia.Wymieniającuwarunkowaniaprawidłowegorozwoju
psychicznegodzieckanależyzacząćodrodziny.Rodzicetworząwłaściwyklimatdla
zaspokojeniadwóchpodstawowychpotrzebdziecka-bezpieczeństwaimiłości.
Roli rodziców jakowzoru i przykładu niemożna przecenić.Wychowanie
powinnobyćracjonalneikonsekwentne,dalekieodnadmiernejsurowości inad-
miernegopobłażania,opartenaprostejzasadzie„kochaćirozumieć”.
Niezbędnajestścisławspółpracarodzicówuczniaznauczycielem.Wymia-
nadoświadczeń,spotkaniairozmowyindywidualne,udziałwimprezach,wyciecz-
kach, uroczystościach szkolnych są bardzo korzystne dla samopoczucia dziecka.
Dzieckurozpoczynającemunaukęwszkolenależyzapewnićregularnytryb
życia,przewidującyczasnaodrabianiezadańdomowych,nagryizabawy,zeszcze-
gólnymuwzględnieniemaktywnościfizycznejwotwartejprzestrzenizgodniezjego
zainteresowaniami.
Spędzaniedłuższegoczasuwciągudnianaoglądaniutelewizjilubprzed
monitorem komputeramęczy oczy, obciążawrażliwy układ nerwowy nadmiarem
bodźcóworazniekorzystniewpływanarozwójkostno-stawowy.Corazczęściejpisze
sięo„chorobietelewizyjnej”i„komputerowej”.
Należyzadbaćodobór treściprogramowychstosowniedowieku,aczas
spędzonyprzedtelewizoremograniczyć.
Zdrowie psychiczne dziecka
22
Niewskazane jest natychmiastowe odrabianie
zadań domowych po powrocie ze szkoły. Konieczna jest
przerwa w nauce. Uczeń powinien posiadać wydzielony
ispokojnykątdonauki,przystosowanedowzrostumeble,
dobrzeoświetlonemiejscepracy.Zaoptymalnyczasnaodrabianiezadańdomo-
wychuważa się godziny popołudniowemiędzy16.00 a 18.00.Odrabianiezadań
szkolnychwdomuwymagaciszyispokoju.Nienależyuczniowiprzeszkadzaćlub
odciągać go od nauki z błahego powodu.W nowoczesnej pedagogice nauczania
redukujesięwymiarczasunanaukęwdomu.Naukaniepowinnatrwaćdłużejniż
30minut(maksymalniedojednejgodziny).
Dzieckopowinnokłaśćsięspaćzawszeotejsamejporze-okołogodziny
21.00.Orientacyjnieprzyjmujesiędla6-7latka9-10godzinsnunocnego.
Nauka w szkole odbywa się pięć dni w tygodniu, a pozostałe dni tzw.
weekenduuczeńpowinienprzeznaczyćnazabawę, aktywnośćfizyczną, rozrywkę,
realizację swoich zainteresowań. Ważne jest, aby wolny czas nie stanowił nudy
iudręki,leczbyłspędzanypożytecznieizkorzyściądlarozwojuucznia.
Dziecko wchodzi w szkole w inne środowisko społeczne, co wiąże się
zdodatkowymstresem.Stresjestcodziennymprzejawemnaszegożyciaijestna-
wetpotrzebny.Jeżelijednakjestzbytsilnyipowodujeznacznenapięcienerwowe,
powinno się temuprzeciwdziałać, łagodzić iwyciszaćgo.Rodzicepowinniwyja-
śniaćnieporozumieniaiszybkorozwiązywaćsporneproblemy.
Konieczne jest sukcesywne przeciwstawianie się postawie egoistycznej
23
Prawidłowa postawa ciała dziecka
i egocentrycznej typowej dla wczesnego dzieciństwa. Należy popierać i w pełni
akceptowaćto,żenaszedzieckozaprzyjaźnisiębliżejzkilkomakolegamiczykole-
żankami,zaprosidoswojegodomu,będzieorganizowaćspotkania,wspólnezaba-
wyizajęcia,cosprzyjakształtowaniutolerancjiiszacunkudladrugiegoczłowieka,
a takżeuznaniapewnejodmiennościorazsłużeniapomocądrugiemuwróżnych
okolicznościach.Wprzeciwnymprzypadkuwyrośnienamegoistaicynik,niewrażli-
wylubobojętnynasprawydrugiegoczłowieka.
Kolejne zagrożenie dla zdrowia psychicznego ucznia stanowi wzrost
przestępczościwstosunkudonieletnich,agresjiiprzemocyorazmolestowaniasek-
sualnego,októrymcorazczęściejsięmówi ipisze.Wszystkie tezjawiskapatolo-
gicznewymagająodrodzicówinauczycielitaktownegoiwczesnegoinformowania
dzieciosposobachprzeciwdziałaniaprzemocyiobrony.
Nowy etap życia dziecka to nowe problemy wpływające na rozwój jego zdrowia psychicznego. W tym okresie wyrozumiałość i pomoc rodziców
jest bardzo potrzebna.
Od chwili rozpoczęcia nauki szkoła staje sięmiejscemwielogodzinnego
przebywaniawniejdziecka.Należywięcstworzyćdzieckuoptymalnewarunkido
nauki,nieograniczającewznacznymstopniujegonaturalnejaktywnościruchowej.
Brakruchuwywieraniekorzystnywpływnapostawęciaładziecka,którauwarun-
kowana jestwydolnością isiłąukładumięśniowego,a takżenaturalnymikrzywi-
znamikręgosłupa,ułożeniemgłowyikątemustawieniakręgosłupawobecmiednicy.
Potocznieoceniasięjąjakopoprawną,estetyczną,bądźnieprawidłową,złą.Postawa
ciałajestodzwierciedleniemfizycznegoipsychicznegostanudziecka.Postawaciała
możezmienićsięwciągudniapodwpływemnajróżnorodniejszychbodźców:
• dobresamopoczucie,radość-pobudzadoprzyjęcialepszejpostawyciała,
• zmęczenie,przygnębienie,złesamopoczuciesprzyjająwadompostawyciała.
O wadzie postawy mówimy w przypadku stwierdzenia asymetrycznego
ustawieniagłowy,asymetriibarków,asymetriiustawieniamiednicy,pogłębienialub
spłycenianaturalnychkrzywiznkręgosłupa.
24
Pierwszykrytycznyokrestworzeniasięwadpostawyprzypadana6-7rok
życia inosinazwęokresuszkolnego.Źródła tychniekorzystnychzmianupatruje-
mywnowychdladzieckawarunkachszkolnych.Donajczęstszychczynnikówzabu-
rzającychpostawęciaławtymokresiezaliczasię:
• długotrwałesiedzeniewławceszkolnej,
• noszenieciężkichplecaków/tornistrów,
• czynnikipsychiczne(trema,lęk),
• czynnikihigieniczno-zdrowotne:zadalekoodtablicy,złeoświetlenie,nieodpo-
wiedniaodzieżiobuwie,nieodpowiedniedowzrostuuczniakrzesłoibiurko,nieko-
rygowanewadywzroku.
Najlepszą formązapobiegania tymniekorzystnym stanom jestzachowa-
nie równowagipomiędzynaukąawypoczynkiem.Wypoczynekdzienny toprzede
wszystkimgrysportowe,zabawy,aktywnośćruchowanaświeżympowietrzu.Warto
inicjować ćwiczenia fizycznewśród dzieci, które poprawiają nie tylko sprawność
fizyczną,aletakżemająistotnywpływnaprawidłowyrozwójciaładziecka.Opomoc
wdoborzećwiczeńmożnapoprosićnauczycielawychowaniafizycznego.
Zauważoneprzezrodzicówjakiekolwieknieprawidłowościwpostawieciała
dzieckanależyskonsultowaćzlekarzem,którymożezalecićzajęciakorekcyjne.Ro-
dzicepowinnizadbaćoto,żebydzieciwnichaktywnieuczestniczyły.
Dziecko powinno mieć odpowiednie warunki do odrabiania lekcji, nie za ciężki tornister, wygodne obuwie i odzież.
25
Środowisko szkolnePlecaki/tornistry ZanimTwoje dziecko pójdzie do szkoły, zwróć uwagę na ciężar plecaka.
Ciężarplecakaszkolnegoniepowinienprzekraczać10-15%wagiucznia.Cechydo-
bregoplecaka:
• lekki–niektóreplecaki,nawetbezzawartości,dużoważą,
• zaopatrzonywregulowane,miękkieiszerokieszelki-regulacjapozwalanaści-
słeprzyleganieplecakadokręgosłupa,aodpowiednioszerokieszelkiniewrzy-
nająsięwramionadziecka,
• usztywnionaściankatylna,uwypuklonawdolnejczęścizewzględunanaturalną
krzywiznękregosłupa,
• przegródkiwśrodku–umożliwiatorównomiernerozłożeniezawartościplecaka
orazutrzymanieładuiporządku,
• dodatkowezapięciespinająceszelkizprzoduklatkipiersiowej.
Załadowanyplecak/tornisterpowinienwjaknajmniejszymstopniuzmie-
niaćnaturalnysposóbchodzeniaistaniadziecka.Sporaczęśćrodzicówniezwraca
uwaginazawartośćplecaków.Skutkujetopakowaniemprzezdzieci„wyposażenia
dodatkowego”(zabawki,kosmetyki,urządzeniadosłuchaniamuzykiitp.),cozwięk-
szawagęplecaka/tornistra.
26
numer zestawu (krzesłoiławka)
siedziskakrzesła pulpitu stolika
zakres wzrostu ucznia(wcm) kod koloru
0 21 40 80-95 BIAŁY
I 26 46 93-116 POMARAŃ-CZOWY
II 31 53 108-121 FIOLETOWY
III 35 59 119-142 ŻÓŁTY
IV 38 64 133-159 CZERWONY
V 43 71 146-176,5 ZIELONY
VI 46 76 159-188 NIEBIESKI
VII 51 82 174-207 BRĄZOWY
wysokość(wcm)
Odpowiedni dobór zeszytów Aby ograniczyć wagę plecaka naszego dziecka,
zrezygnujmyzgrubychzeszytów(np.100-kartkowych)oraz
tychwsztywnejigrubejokładce,narzeczzeszytówcień-
szych(np.32-kartkowych)iwmiękkiejoprawie.Teostatniemożeniesątakefektowne
itrwałe,lecznapewnosąlżejszeidająodpocząćkręgosłupomnaszychdzieci.
Stanowisko pracy ucznia Wielogodzinne przebywanie ucznióww szkolewymagazapewnienia im
odpowiedniegostanowiskapracy.Oznaczato,żedlauczniaookreślonymwzroście
iokreślonejwysokościpodkolanowejpowinnobyćzapewnioneodpowiedniekrzesło
iławka.WłaściwydobórumeblowaniaokreślaPolskaNormaPN-EN1729-1:2007.
Ustalonowniej8numerówmebli.Każdemunumerowimebliprzypisanookreślony
kodkolorystyczny,któryprzedstawiaponiższatabela(tzw.tęczawzrostu).
Takimi kodami kolorystycznymi lub numerami powinny być oznako-
wane ławki ikrzesłaszkolne. Istotne jest także,abymeblebyływłaściwieskom-
27
pletowane. Przy stole oznakowanym określonym numerem lub określonym ko-
lorem nie może stać krzesło oznakowane innym numerem lub innym kolorem.
Ważne jest również, aby pierwszy rząd ławek był oddalony o 2,2 m od tablicy.
Wiedząc, jakiego wzrostu jest nasze dziecko, łatwo można sprawdzić,
wjakimzestawiemebliszkolnychpowinnosiedzieć.Wniektórychszkołachspotkać
możnaprzymiarywzrostowe.Sątolistwyzkoloramiwymalowanyminaokreślonych
wysokościach (zgodnieztabelą).Przymiaryznajdująsięwklasachlubnakoryta-
rzach szkolnych.Mogąsłużyćdzieciomdo samodzielnegosprawdzenia, czymają
stanowiskodostosowanedoswojegowzrostu.
Długotrwałe siedzenie przy stanowisku pracy niedostosowanym do wzrostu ucznia może przyczynić się do powstania wad postawy wśród
których najczęściej spotykaną grupą są skoliozy (boczne skrzywienia kręgosłupa).
Oświetlenie w salach lekcyjnych
Oświetlenie naturalne-wzrokczłowiekajestprzystosowanydoświatłanaturalne-
go,dlategonależyzadbać,abydosallekcyjnychdochodziłogojaknajwięcej.Okna
szkolnepowinnybyćczyste,wyposażonewżaluzjelubzasłony,abybyłamożliwość
ochronyprzedzbytintensywnymświatłemsłonecznym,mogącymoślepiaćpracują-
cychuczniów.Należyunikaćfiran,zasłonikwiatównaparapetachokiennych,które
ograniczajądostępświatładziennego.Stolikucznianależyusytuowaćwtakispo-
sób,abypracującarękaniezasłaniałapadającegoświatła.
Oświetlenie sztuczne -wszystkiepunktyświetlnepowinnybyćczynne.Jeśliwsalach
lekcyjnychsąświetlówki,ważnejest,żebyniemigotałyorazniewłączałyiniewy-
łączałysięsamoczynnie.Migotaniepowodujeuczucieniewygody,zaśnaprzemien-
nemuwłączaniuiwyłączaniusięświetlówekczęstotowarzyszyhałas,którymoże
rozpraszaćuczniów.
28
Rozkład zajęć lekcyjnych Prawidłowoułożonyrozkładzajęćlekcyjnychwpływanamożliwościpsy-
chofizycznedzieciimłodzieży,atymsamymnajakośćpracyuczniównaprzestrzeni
całegotygodniaiosiąganewynikiwnauce.
Zgodniez§4rozporządzeniaMinistraEdukacjiNarodowejiSportuwspra-
wiebezpieczeństwaihigienywpublicznychiniepublicznychszkołachiplacówkach
zdnia31grudnia2001r.(Dz.U.2003nr6poz.69zezm.)planzajęćdydaktyczno
-wychowawczychpowinienuwzględniaćnastępującezasady:
• Zasada zmienności dyspozycji ucznia do pracy w ciągu tygodnia. Wponiedziałekdyspozycjatajestniewielka.Uczeńpoprzebytymweekendzie
znajdujesięnaetapiewdrażaniadopracy.Wewtorekiśrodędyspozycjadopracyzwięk-
szasię(zeszczytemmożliwościwśrodę),poczymwczwartekipiąteknotujesięspadek
możliwościpercepcyjnychucznia.
Wzwiązkuztymprzedmiotywymagającewiększegoskupieniapowinnybyćza-
planowanewdniachpodwyższonejpercepcji,awdniach,gdziemożliwościuczniasą
mniejsze–należyzaplanowaćlekcjezprzedmiotówłatwiejszych.
• Różna zdolność do wysiłku w zależności od pory dnia. Uczniowienajefektywniejpracująwgodzinach8:00-12:00,zeszczytemmoż-
liwościwgodzinach9:00-11:00.Najwłaściwsząporąrozpoczynaniazajęćszkolnych
29
jest więc czas między godz. 8:00 a 9:00. Pierwsze lekcje powinny być zajęciami
łatwiejszymi, wymagającymi mniejszego wysiłku (okres wdrażania). Przedmiotom
wymagającymwiększegoskupienianależypoświęcićśrodkowączęśćzajęć,aostatnie
lekcjepowinnybyćlekcjamiłatwiejszymi.
• Dzienny limit godzin lekcyjnych. Uczniowie klas I–III szkoły podstawowejmogąmiećmaksymalnie pięć
godzinlekcyjnychdziennie.Różnicaliczbygodzinlekcyjnychpomiędzykolejnymi
dniamitygodnianiepowinnabyćwiększaniż1godzina.
• Przerwy międzylekcyjne. Przerwynawypoczynekmiędzylekcjamidająmożliwośćprzemieszczenia
sięzklasydoklasy.Podczasprzerwyuczeńmarównieżmożliwośćzałatwieniapo-
trzebfizjologicznych.Zalecasię,abyprzerwytrwałymin.10minut.Koniecznajest
równieżprzerwa20minutowa,któram.in.umożliwiuczniowispożycieposiłku.
W praktyce, o konieczności przerwy w zajęciach w klasach I-III szkoły podstawowej decyduje nauczyciel.
30
Zadaniemdyrekcjiszkołyjestzapewnienieuczniowipodczaspobytuwpla-
cówcewłaściwego, dostosowanegodowzrostu stanowiskapracy, odpowiedniego
oświetleniazarównonaturalnego,jakisztucznegoorazprawidłowoułożonegoroz-
kładuzajęćlekcyjnych.Rodzicenatomiastpowinnidbaćoto,bydzieciprzebywaływ
środowiskuzdrowym.
Jestwielezanieczyszczeń środowiska, na które jako rodzice powinniśmy
zwrócić szczególną uwagę. Zanieczyszczenie wody, gleby i powietrza stanowią
wewspółczesnymświeciepoważnezagrożenie,dlategowartozadbaćoprzyjazne
otoczeniewokółnaszychdzieci.Jednymzdziałań,któremożemypodjąćabyzapew-
nić dzieciom czyste powietrze, jest niepalenie tytoniu zarównow ich obecności,
jakiwpomieszczeniach,wktórychprzebywają.Wwielurodzinachdzieciwdychają
dymtytoniowy,czylibierniepalą,cozmniejsza ichszansęnaprawidłowyrozwój,
awzwiązkuztymmawpływnajakośćżyciawprzyszłości.
Dzieckoznajdującesięwotoczeniuosóbpalącychjestnarażonenawdy-
chaniebocznegostrumieniadymutytoniowego,wktórymznajdujesię35razywię-
cejdwutlenkuwęglai4razywięcejnikotynyniżwdymiewdychanymprzezpalacza.
Rozwijającysięorganizmjestbardzowrażliwynasubstancjepowstającepodczas
paleniatytoniu–pamiętajmy,żezagrożeniejesttymwiększeimmłodszejestdziec-
ko.Dymtytoniowypowodujereakcjealergiczne,takiejakłzawienieoczuczykaszel,
cowkonsekwencjimożedoprowadzićdoschorzeńukładuoddechowego–zapale-
niapłuc,zapaleniaoskrzeliiastmyoskrzelowej.
Zbadańnaukowychwynika,żedziecipalaczywporównaniuzdziećminie-
palącychrodzicówmająproblemyzkoncentracjąiuzyskujągorszewynikiwnauce.
Skutkibiernegopaleniamogąpojawićsięrównieżwodległejprzyszłościwposta-
cischorzeńtytoniozależnych.Bezwzględnienależystworzyćwotoczeniunaszych
dzieci-wdomu,wsamochodzie,czynarodzinnychuroczystościach-strefęwolną
oddymutytoniowego.31
Dziecko ma prawo do czystego powietrza wokół siebie
Bezpieczeństwo dziecka
Rodzice są autorytetem, z którego dziecko czerpie wzorce zachowań.
Dlategopamiętajmy,żetoodnichzależyjakistosunekdopaleniatytoniubędzie
miałodziecko.
Nawetnajbardziejsamodzielneiroztropnedzieckoniezdajesobiesprawy
zewszystkichzagrożeń,jakiemogągospotkać.Zaaferowanenowością,jakąsązaję-
ciaszkolneniedostrzeganiebezpieczeństwwdrodzedolubzeszkoły,szczególnie
gdychodzisamo,bezopiekidorosłych.Obowiązkiemrodzicówjestuczuleniedziec-
kanawystępowaniezagrożeńinauczeniegowłaściwychreakcjiizachowań.
Dopowszechniewystępującychniebezpieczeństwzaliczyćmożnaprzecho-
dzenie przez jezdnię.Dziecku należywytłumaczyć,że niewolnowybiegać gwał-
townienajezdnięiprzechodzićnaczerwonymświetle.Przedwejściemnajezdnię
obowiązkowopowinno spojrzeć najpierww lewo, potemwprawo i upewnić się,
żenienadjedziesamochód.Jeżeli jestsygnalizacjaświetlnaprzechodzićtylkona
zielonymświetle.
Wybierającdrogędoszkołynależyomijaćmiejsca,gdziegromadząsięróż-
ne„podejrzane”osoby.Wartonawetwydłużyćdrogę,jeżelibędzieonabezpieczniej-
sza.Mimotychzabiegówmożesięzdarzyć,żedzieckoznajdziesiewsytuacji,gdzie
ktośbędzie„jezaczepiał”.Rodzicepowinniuczyćdzieckoodpowiednichzachowań.
Zdecydowanieniemożebraćżadnychpieniędzy,słodyczy,zabawekitp.,niewolno
munigdzieiśćzobcąosobączywsiadaćzniądosamochodu.
W pobliżu szkoły zdarzają się sytuacje zastraszania przez starszych ucz-
-niów.Groźby,wymuszeniapieniędzylubmniejczybardziejwartościowychprzed-
miotów,mająmiejscetakżenaterenieszkoły.Wtakiejsytuacjidzieckokoniecznie
powinnozgłosićtowychowawcyirodzicom.Natychmiastowa,zdecydowanaposta-
wadorosłychsprzeciwiającasięprzemocypozwolidzieckupoczućsiębezpiecznie.
Zainteresowanie rodziców zmianą zachowania swojego dziecka oraz spokojna
iżyczliwarozmowaskłonigodozwierzaniasięiopowiadaniaoprzeciwnościach,
którejespotykają.
Wracajączeszkołydzieciczęstowybierająsobiedrogęprzez terenynie-
zagospodarowane,jako„atrakcyjne”miejscadozabawy.Terenybudowy,rusztowań,
wykopów, dziur, wysypisk, baseny przeciwpożarowe i inne zbiorniki wodne, czę-
stonieogrodzone,przeznikogoniepilnowane, tobardzoniebezpiecznemiejsca, 32
któreniesąodpowiednimiplacamizabaw.Trzebauzmysłowićdzieciom,przekonać
je,żezabawywtychmiejscachtozagrożenieurazami,kalectwem,anawetśmiercią.
Dzieciniesątakprzewidujące,żebyotympomyśleć.Ciekawośćjestnajczęstszym
motoremichdziałania.
Niebezpiecznemogąbyćrównieżzwierzęta.Doniewłaściwychzachowań
należychęćgłaskania idrażnieniezwierząt.Ważne jest takżeniewchodzeniena
cudze tereny,niezbliżaniesiędoobcychzwierząt,zarównodomowych jak idzi-
kich(zagrożeniewścieklizną).Wprzypadkuzaatakowaniaprzezpsanależyprzyjąć
postawępasywną,ukucnąć,skulićsięchowającgłowęwramiona(„pozycjażółwia”).
Krzykiiucieczkarozdrażniajądodatkowoitakjużagresywnezwierzę.
Unikaniezagrożeń,totakżeunikanietowarzystwa,którenamawiadopicia
alkoholu,zażywaniaśrodkówodurzających,paleniapapierosów.Wartouczyćdzie-
-ckoumiejętnościodmawianiaiuświadamiaćmujakiesąskutkizażywaniaśrodków
uzależniających.
Należypamiętać,żeagresjajestnieodpowiednimrozwiązaniemproblemu.
Należyeliminowaćzachowaniaagresywneudziecka,wyjaśniającmu,żeużywanie
siływobecinnychtozachowaniezłe,niebezpieczne,bolesne.
Pozostawiającdzieckosamowdomumusimyliczyćsięztym,żetutakże
możespotkaćgocośzłego.Dlategokoniecznejestprzestrzeganiepewnychokreślo-
nychzasad:niewpuszczaniedodomuobcych,nawetgdysiępodajązaznajomych
rodzicówczykrewnych,nierozmawianiezobcymiprzeztelefon,nieinformowanieo
stanieposiadania,czynieudzielanieinnychinformacjiorodzicach.
33
Rozwójszczepieńochronnychjestjednymznajwiększychosiągnięćzdro-
wotnychludzkości.OsobomżyjącymwXXIwiekutrudnowyobrazićsobie,bynaświe-
cie panowała taka pandemia grypy jak słynna„grypa hiszpanka”w latach 1918-
1919, która pochłonęła od 50 do 100mln ofiar śmiertelnych na całym świecie.
W dobie obecnych szczepień taka sytuacja jest prawie niemożliwa. Szczepienia
ochronne są najskuteczniejszym sposobem walki z chorobami zakaźnymi, jed-
nymzaspektówzdrowegorozwojudziecka,któryjestniewątpliwienajważniejszy
dlawszystkichrodziców.
Szczepionkajestpreparatemodpornościowym,któryzawieraokreślonyanty-
genlubantygeny.Antygenzawartywszczepioncemożemiećróżnąformę,np.:
•żywychdrobnoustrojów,
•zabitychdrobnoustrojów,
•oczyszczonychfragmentówkomórekdrobnoustrojów,
•produktówmetabolizmubakterii,
•antygenówrekombinowanych,otrzymanychmetodamiinżynieriigenetycznej.
Wprowadzeniegodoorganizmu,uodparnianazakażeniekonkretnymdrobnoustro-
jemchorobotwórczym.Popodaniuszczepionkiorganizmreagujetak,jakbyzostał
zakażonydrobnoustrojemchorobotwórczym(alebezobjawówchoroby):produku-
jeprzeciwciała,któredająodporność.Jeżelidojdziedozakażeniadrobnoustrojem
chorobotwórczym, przeciwko któremu organizm został wcześniej zaszczepiony–
przeciwciałachroniąorganizmprzed zachorowaniem.
Szczepionkimożnapodawaćnaróżnesposoby:
•doustnie(np.przeciwkorotawirusom,chorobieHeinego-Medina),
•domięśniowo(np.szczepionkaprzeciwpneumokokom),
•śródskórnie(np.przeciwgruźlicy),
•podskórnie(np.szczepionkaprzeciwospiewietrznej).
SzczepieniaochronnewPolscewykonywanesąwoparciuoustawęzdnia
5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych
u ludzi (Dz.U.z 2013r., poz 947zezm.).Zgodniez art.5 ust.1 pkt 2w/wustawy,
osobyprzebywającenaterytoriumPolskisąobowiązanenazasadachokreślonych
wustawiedopoddawaniasięobowiązkowymszczepieniomochronnym.
34
Szczepienia ochronne
Szczepieniaobowiązkoweizalecanewymie-
nionesąwaktualizowanymkażdegorokuProgramie
Szczepień Ochronnych wydawanym jako załącznik
dokomunikatuGłównegoInspektoraSanitarnego.
W przypadku uporczywego nie wykonywaniaprzez rodziców obowiązku
szczepieńochronnychudzieciwojewodamożewydaćpostanowienieonałożeniu
grzywnywceluprzymuszeniainałożyćnarodzicówkaręgrzywny.
Odstąpićodwykonaniaszczepieńmożnawprzypadkuwystąpieniaprze-
ciw-wskazańdoszczepieńpotwierdzonychzaświadczeniemwydanymprzezleka-
rzaspecjalistę.
Szczepieniami obowiązkowymi objęte są wszystkie dzieci. Otrzymują je
bezpłatnie,ponieważfinansowanesąześrodkówpublicznych.Dzieciw6rokuży-
ciaszczepionesąobowiązkowodawkąprzypominającąprzeciwkobłonicy,tężcowi
i krztuścowi oraz poliomyelitis. Chcąc zapewnić dziecku szerszą ochronę, warto
zdecydowaćsięna szczepieniazalecane,któreniesąrefundowaneprzezpaństwo.
W6rokużyciamożnadzieckozaszczepićprzeciwwirusowemuzapaleniuwątroby
typuA,pneumokokom,meningokokom,ospiewietrznejorazgrypie.
Pamiętajmy,żeszczepieniachroniązdrowiezarównonasze,aleiprzyszłych
pokoleń.Zaprzestanie szczepień doprowadziłoby do powrotu chorób, których już
praktycznieniema lubsąobecniepodkontrolą.
35
36
Wszawicagłowowatopowszechnyproblem,któryczęstowystępujewdu-
żychskupiskachludzkichnp.wszkole.
Zarażeniewszawicąnastępujebezpośrednioprzezkontaktzwłosamioso-
bychorej (przytulaniesię,stykaniesięgłowami)lubpośredniopoprzezużywanie
wspólnychprzyrządówdopielęgnacjiwłosów(szczotki,grzebienie),ozdóbdowło-
sów,nakryćgłowy,ręcznikówibieliznypościelowej.
Wszy pasożytująwyłącznie na owłosionej części skóry i żywią się krwią
człowieka.Wmiejscu ugryzienia powstaje odczynzapalny skóry, który powoduje
uczucie silnego świądu. Jeśli dzieckoczęstodrapie siępogłowie istnieje ryzyko,
żezaraziłosięwszawicą.
Wszywystępująnajczęściejzauszami iwokolicypotylicznej. Obecność
dorosłychosobnikówmożnazauważyćgołymokiem,wyglądająjakziarenkaseza-
mu.Natomiastjaja(gnidy)występujązwykleunasadywłosów,awyglądemprzy-
pominająłupież.
Jeślirodzicposkontrolowaniuwłosówigłowydzieckapodejrzewawsza-
wicę,powinien jaknajprędzejudaćsiędo lekarzacelemrozpoczęciawłaściwego
leczenia. Preparatyzwalczającewszy dostępne sąw każdej aptece bez recepty.
Bieliznaosobistaipościelowapowinnyzostaćwypraneorazwyprasowane.
Wszawica w szkole
37
Należy pamiętać o skontrolowaniu stanu skóry
głowyiwłosówczłonkówrodziny,ponieważmożesięoka-
zać,iżleczeniemtrzebaobjąćwszystkichdomowników.
Każdyrodzicmającnauwadzebezpieczeństwo
izdrowieswojegodzieckapowinien:
• kontrolowaćstanskórygłowyiwłosówdziecka,zwłaszczapopowrocie
zwycieczki,wakacji,bądźwszkolepanujewszawica
• nauczyćswojedzieckoabyniekorzystałowspólniezinnąosobązprzedmio
tówużytkuosobistego,takichjakprzyrządydopielęgnacjiwłosów(szczotki,
grzebienie), ozdoby do włosów, nakrycia głowy, odzież, ręczniki, bielizna
pościelowa,
• nauczyćswojedziecko,abyunikałobezpośredniegokontaktuzwłosamiinnych,
• zadbaćowłaściwąhigienęosobistądziecka.
Rodzice powinni poinformować dyrektora placówki, do której uczęszcza
dzieckoochorobiewceluuniknięciadalszegoszerzeniasięwszawicynainnedzie-
ciizapobieganiaponownemuzarażeniudzieckapouprzednimleczeniu.
Szkołarównieżpowinnawspieraćrodzicówwdziałaniachprofilaktycznych,
któreabybyłyskutecznemusząbyć realizowanesystematycznie iwsposóbsko-
ordynowany. Niezbędna do tego jest współpraca pomiędzy rodzicami, dyrekcją
placówki,nauczycielamiiwychowawcami/opiekunamiorazpielęgniarkąlubhigie-
nistkąszkolną.
Powyższa broszura jest swoistym „ABC” dla rodzica wysyłającego swoje dziecko do szkoły. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek trudności,
problemów należy niezwłocznie udać się z dzieckiem do odpowiedniego specjalisty.
Wśród programów dedykowanych dzieciom oraz ich rodzicom, polecamy również:
PROGRAM PRZEDSZKOLNEJ EDUKACJI ANTYTYTONIOWEJ„Czyste powietrze wokół nas”
PROGRAM EDUKACJI ANTYTYTONIOWEJ DLA UCZNIÓW KLAS I-III SZKÓŁ PODSTAWOWYCH „Nie pal przy mnie, proszę”
Program Moje dziecko idzie do szkoły:
Opracowanie merytoryczne: Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu
Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia przy współpracy z Wojewódzką Stacją Sani-
tarno-Epidemiologiczną w Olsztynie.
Opracowaniegraficzne:Black Hog Studio Kreatywne
Literatura:
„Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu.”red.J.Gawęcki,L.Hryniewiecki,
WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2008
„Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka.” red.H.Ciborowska,
WydawnictwoLekarskiePZWL2009
„Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych.”
red.M.Jarosz,B.Bułhak-Jachymczyk,WydawnictwoLekarskiePZWL,Warszawa2008
„Tabele składu i wartości odżywczej żywności.”red.H.Kunachowicz,WydawnictwoLekarskie
PZWL,Warszawa2005
38
„Załadowany plecak/tornister powinien w jak najmniejszym stopniu zmieniać naturalny sposób chodzenia i stania dziecka. Ok. 40% uczniów
nosi do szkoły zbyt ciężkie plecaki.”
www.wsse-poznan.pl
Wojewódzka Stacja
Sanitarno – Epidemiologiczna w Poznaniu
Wykonujemy badania w szerokim zakresie. Wystawiamy książeczkę do celów
sanitarno-epidemiologicznych.
wodę / żywność / hałas / środowisko pracy
infolinia 61 85 44 800
punkt szczepieńos. przyjaźni 118, Poznań
Szczepimy i doradzamy w zakresiebezpieczeństwa zdrowotnego w podróży.Wystawiamy Międzynarodową Książeczkę
Szczepień (International Certificatesof Vaccination).
Top Related