8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-i 1/144
YILDIZ TEKNK NVERSTESFEN BLMLER ENSTTS
STANBULDA KARMA KULLANIMLI YKSEK
YAPILAR ZERNE KARILATIRMALI BRRDELEME
Mimar Burcu SARI
FBE Mimarlk Anabilim Dal Bina Aratrma ve Planlama ProgramndaHazrlanan
YKSEK LSANS TEZ
Tez Danman: Do. Dr. Tlin Grgl
STANBUL, 2006
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-i 2/144
ii
NDEKLER
Sayfa
KISALTMA LSTES ................................................................................................................ v
EKL LSTES ........................................................................................................................vi
NSZ...................................................................................................................................... ix
ZET.......................................................................................................................................... x
ABSTRACT ..............................................................................................................................xi
1 GR ....................................................................................................................... 11.1 Aratrmann Amac ................................................................................................ 11.2 Aratrmann Kapsam ve Yntemi ......................................................................... 1
2 KARMA KULLANIMLI YKSEK YAPILAR.................................................... 3
2.1 Karma Kullanml Yaplarn Tanm ...................................................................... 32.2 Karma Kullanml Yksek Yaplarn Oluma Gerekeleri...................................... 32.2.1 Karma Kullanml Yaplarn Tarihesi .................................................................... 42.2.2 Yksek Yaplarn Tarihesi .....................................................................................72.2.3 Karma Kullanml Yksek Yaplarn Youn Olduu Kent- Chicago rnei ....... 122.2.3.1 Chicago Kentinin Genel Konumu ......................................................................... 122.2.3.2 Chicago Kentinin Tarihesi ve Zaman inde Geliimi ........................................ 142.2.3.3 Chicago Kent Merkezinin (Loop) ncelenmesi .....................................................152.2.3.4 Chicago Kent Merkezinin Tarihsel Geliimi ve Karma Kullanml Yaplar.........19
2.3 Karma Kullanml Yksek Yaplarn Bina-Kent likisi .......................................262.3.1 Kent indeki Konumlar .......................................................................................262.3.2 evresel Etkileri .................................................................................................... 272.3.2.1 Trafik ..................................................................................................................... 292.3.2.2 Altyap ................................................................................................................... 302.3.2.3 Ekoloji ................................................................................................................... 312.3.2.4 Siluet...................................................................................................................... 32
3 KARMA KULLANIMLI YKSEK YAPILARIN ZMLENMES veRNEKLER..........................................................................................................34
3.1 Karma Kullanml Yksek Yaplarda Bulunan Fonksiyonlar ..............................343.1.1 Konut ve Barnma Fonksiyonu.............................................................................. 343.1.2 Bro ve alma Fonksiyonu ................................................................................ 383.1.3 Alveri Merkezi ve Sosyal Fonksiyonlar............................................................403.1.3.1 Sinema ve Elence Fonksiyonu.............................................................................433.1.3.2 Mze ve Sergileme Fonksiyonu ............................................................................ 433.2 Karma Kullanml Yaplardaki zmleme Sorunlar ..........................................453.3 Karma Kullanml Yksek Yaplardan rnekler...................................................463.3.1 Halihazrda Kullanlmakta Olan Karma Kullanml Yksek Yaplara Chicago
Kentinden rnekler ............................................................................................... 463.3.1.1 Auditorium Building.............................................................................................. 46
3.3.1.2 Schiller Building....................................................................................................483.3.1.3 Chicago Temple Building...................................................................................... 493.3.1.4 Marina City............................................................................................................50
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-i 3/144
iii
3.3.1.5 John Hancock Center............................................................................................. 513.3.1.6 Water Tower Place ................................................................................................ 523.3.1.7 900 North Michigan...............................................................................................543.3.1.8 Park Tower ............................................................................................................553.3.2 Halihazrda Kullanlmakta Olan Karma Kullanml Yksek Yaplara Dnya
Kentlerinden rnekler ........................................................................................... 563.3.2.1 Dubai Creek Tower ............................................................................................... 563.3.2.2 Elephant Tower......................................................................................................573.3.2.3 Pacific Place ..........................................................................................................583.3.2.4 Trump Tower- New York......................................................................................603.3.3 Halihazrda Proje Aamasnda Olan Karma Kullanml Yksek Yaplara
rnekler ................................................................................................................. 623.3.3.1 Turning Turso ........................................................................................................623.3.3.2 Trump International Chicago.................................................................................643.3.4 Yurtdnda Yaplm Olan Karma Kullanml Yksek Yaplarn
Deerlendirilmesi .................................................................................................. 66
4 STANBUL'UN GELM PARALLELNDE YKSEK ve KARMAKULLANIMLI YAPILAR...................................................................................68
4.1 stanbul ve Merkezi Alanlarnn Tarihsel Geliim Sreci .................................684.1.1 stanbul'da Kent Merkezinin ve Fonksiyon Alanlarnn Deiim Sreci..............764.1.2 stanbul'un Yeni Mekansal Gelime Akslar .........................................................794.2 stanbul'da Yksek Yaplarn Oluum Sreci........................................................824.3 stanbul'da Karma Kullanml Yksek Yaplarn k Gerekeleri ..................... 84
5 STANBUL'DA BULUNAN KARMA KULLANIMLI YKSEK YAPILARARNEKLER..........................................................................................................85
5.1 Akmerkez............................................................................................................... 855.1.1 Akmerkezin Kent indeki Konumu ve evre likileri ...................................... 855.1.2 Akmerkezin Mekansal zm........................................................................... 865.1.3 Akmerkezin Fonksiyon Oranlar .......................................................................... 895.1.4 Akmerkezin Genel Deerlendirilmesi..................................................................905.2 Szer Plaza ............................................................................................................915.2.1 Szer Plazann Kent indeki Konumu ve evre likileri ..................................915.2.2 Szer Plaza'nn Mekansal zm........................................................................ 925.2.3 Szer Plaza'nn Fonksiyon Oranlar ...................................................................... 945.2.4 Szer Plaza'nn Genel Deerlendirilmesi ..............................................................96
5.3 Bankas Kuleleri ................................................................................................995.3.1 Bankas Kuleleri'nin Kent indeki Konumu ve evre likileri.......................995.3.2 Bankas Kuleleri'nin Mekansal zm .........................................................1005.3.3 Bankas Kuleleri'nin Fonksiyon Oranlar ........................................................1045.3.4 Bankas Kuleleri'nin Genel Deerlendirilmesi ................................................ 1055.4 Metrocity .............................................................................................................1065.4.1 Metrocity'nin Kent indeki Konumu ve evre likileri ....................................1065.4.2 Metrocity'nin Mekansal zm.........................................................................1075.4.3 Metrocity'nin Fonksiyon Oranlar ....................................................................... 1105.4.4 Metrocity'nin Genel Deerlendirilmesi ...............................................................1115.5 Kanyon stanbul................................................................................................... 1125.5.1 Kanyon stanbul'un Kent indeki Konumu ve evre likileri .......................... 1125.5.2 Kanyon stanbul'un Mekansal zm............................................................... 112
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-i 4/144
iv
5.5.3 Kanyon stanbul'un Fonksiyon Oranlar..............................................................1175.5.4 Kanyon stanbul'un Genel Deerlendirilmesi......................................................1185.6 stanbul'da Bulunan Karma Kullanml Yksek Yaplarn Genel
Deerlendirilmesi ................................................................................................ 119
6 KARMA KULLANIMLI YKSEK YAPILARIN YURTDII VE YURTRNEKLER DZEYNDE KARILATIRILMASI VEDEERLENDRLMES ....................................................................................120
6.1 Yerleme ve Plan Kararlar Asndan Deerlendirilmesi...................................1206.1 Mimari Nitelik Asndan Deerlendirilmesi ...................................................... 125
7 SONU................................................................................................................126
KAYNAKLAR.......................................................................................................................129
ZGEM............................................................................................................................133
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-i 5/144
v
KISALTMA LSTES
CHA Chicago Housing AuthorityMA Merkezi Alan
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-i 6/144
EKL LSTES
ekil 2.1 Eski Londra kprs........................................................................................... 5ekil 2.2 Gera yaknlarndaki Erfurt kprs .................................................................... 6ekil 2.3 Bolonya...............................................................................................................7
ekil 2.4 San Gimignano....................................................................................................8ekil 2.5 New York silueti ................................................................................................. 9ekil 2.6 Home Insurance Building .................................................................................10ekil 2.7 Empire State Building....................................................................................... 10ekil 2.8 Marina City Towers ..........................................................................................11ekil 2.9 Chicago 1830 haritas .......................................................................................12ekil 2.10 Chicago 1880 haritas .......................................................................................13ekil 2.11 Chicago 1950 ....................................................................................................15ekil 2.12 Loop blgesinin ehir iindeki konumu............................................................16ekil 2.13 Loop blgesinin genel grnm ..................................................................... 17ekil 2.14 Chicago kent merkezi, Michigan Bulvar ve Magnificient Mile ......................18ekil 2.15 Chicago kent merkezi .......................................................................................19ekil 2.16 Chicago 1930 ....................................................................................................21ekil 2.17 CHA afii ..........................................................................................................22ekil 2.18 CHA kart afii ................................................................................................ 22ekil 2.19 CHA projesi ......................................................................................................23ekil 2.20 Gnmzde Chicago silueti..............................................................................24ekil 2.21 Chicago kent merkezinin havadan grnm...................................................25ekil 2.22 Gnmzde Roma ............................................................................................28ekil 2.23 La Defense blgesi............................................................................................28ekil 2.24 stanbul'un eski ve yeni yaplar........................................................................ 33
ekil 2.25 stanbul'un gece oluan silueti .......................................................................... 33ekil 3.1 Neolitik a dnemine ait bir ev.......................................................................35ekil 3.2 12.yy Fransa'da ev ve iin bir arada olduu tccar evi .....................................36ekil 3.3 Otel hol basit balantemas ......................................................................... 37ekil 3.4 Floransa'da bulunan Ufuzzi binas .................................................................... 38ekil 3.5 Larkin Building................................................................................................. 39ekil 3.6 19.yy boyunca alveri mekan ........................................................................ 41ekil 3.7 Paris'teki Bercy alveri merkezi ..................................................................... 41ekil 3.8 stanbul Akmerkez alveri merkezi................................................................42ekil 3.9 Fransa'daki Louvre mzesi ............................................................................... 45ekil 3.10 Auditorium Building......................................................................................... 47
ekil 3.11 Auditorium Building kesit ve plan...................................................................47ekil 3.12 Schiller Building ............................................................................................... 48ekil 3.13 Schiller Building plan ......................................................................................48ekil 3.14 Schiller Building kesiti .....................................................................................49ekil 3.15 Chicago Temple Building.................................................................................50ekil 3.16 Marina City Towers ..........................................................................................50ekil 3.17 Marina City Towers ..........................................................................................51ekil 3.18 John Hancock Center 13.kat plan .................................................................... 51ekil 3.19 John Hancock Center ........................................................................................52ekil 3.20 Water Tower Place............................................................................................53ekil 3.21 900 North Michigan..........................................................................................54
ekil 3.22 Park Tower........................................................................................................55ekil 3.23 Dubai Creek Tower........................................................................................... 56ekil 3.24 Dubai Creek Tower denizden grnm..........................................................57
vi
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-i 7/144
ekil 3.25 Elephant Tower................................................................................................. 57ekil 3.26 Elephant Tower fonksiyon dalm..................................................................58ekil 3.27 Pacific Place......................................................................................................58ekil 3.28 Pacific Place vaziyet plan ................................................................................59ekil 3.29 Pacific Place plan............................................................................................. 59
ekil 3.30 Pacific Place birimler ........................................................................................60ekil 3.31 Trump Tower, New York .................................................................................61ekil 3.32 Trump Tower giri kat plan .............................................................................61ekil 3.33 Trump Tower st kat plan................................................................................62ekil 3.34 Turning Torso ...................................................................................................63ekil 3.35 Turning Torso ofis kat plan .............................................................................63ekil 3.36 Turning Torso tasarm konsepti........................................................................ 64ekil 3.37 Trump nternational Chicago............................................................................ 64ekil 3.38 Trump nternational Chicago kesit ...................................................................65ekil 3.39 Chicago'da bulunan k. kullanml y. yaplarn kronolojik sralamas ...............67ekil 4.1 stanbul 1422..................................................................................................... 68
ekil 4.2 16.yy'da stanbul ............................................................................................... 69ekil 4.3 19.yy'da Beyolu .............................................................................................. 69ekil 4.4 stanbul 1950-60 imar hareketleri dnemi ........................................................70ekil 4.5 stanbul Eminn meydan ...............................................................................71ekil 4.6 stanbul-Aksaray 1950-60 imar hareketleri dnemi .........................................72ekil 4.7 stanbul-Boazii Kprs ve asya yakas .......................................................73ekil 4.8 stanbul Bykdere caddesi.............................................................................. 74ekil 4.9 Ataky ve Atrium alveri merkezi .................................................................75ekil 4.10 stanbul Beyolu ili ve Beikta blgesi .......................................................78ekil 4.11 stanbul Maslak blgesi ....................................................................................79ekil 4.12 Kozyata-Ataehir aks....................................................................................80ekil 4.13 stanbul Levent blgesindeki yksek yaplar....................................................83ekil 5.1 Akmerkez..........................................................................................................85ekil 5.2 Akmerkez ve evresi......................................................................................... 86ekil 5.3 Akmerkez'in zemin kat plan ............................................................................87ekil 5.4 Akmerkez'in bahe kat plan.............................................................................88ekil 5.5 Akmerkez'in kesiti ............................................................................................ 88ekil 5.6 Akmerkez'de bulunan fonksiyon oranlar .........................................................89ekil 5.7 Szer Plaza........................................................................................................91ekil 5.8 Szer Plaza'nn boazdan grnm ................................................................91ekil 5.9 Szer Plaza'nn ulam krokisi .......................................................................... 92
ekil 5.10 Szer Plaza'n
n vaziyet plan
............................................................................93ekil 5.11 Szer Plaza'nn apart kat plan ......................................................................... 93ekil 5.12 Szer Plaza'nn fonskiyon gruplar oran ..........................................................94ekil 5.13 Szer Plaza'nn kesiti ve fonksiyon dalmlar ................................................ 95ekil 5.14 Bankas Kuleleri............................................................................................99ekil 5.15 Bankas Kuleleri'nin ulam krokisi ..............................................................99ekil 5.16 Bankas Kuleleri'nin vaziyet plan ..............................................................100ekil 5.17 Bankas Kuleleri'nin genel durumu.............................................................101ekil 5.18 Bankas Kuleleri ve yakn evresi...............................................................102ekil 5.19 Bankas Kuleleri kesiti ................................................................................103ekil 5.20 Bankas Kuleleri giri cephesi..................................................................... 103
ekil 5.21 Bankas Kuleleri'nin fonksiyon dalm .................................................... 104ekil 5.22 Metrocity.........................................................................................................106ekil 5.23 Metrocity'nin ulam krokisi ........................................................................... 107
vii
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-i 8/144
ekil 5.24 Metrocity'nin sol grn .............................................................................108ekil 5.25 Metrocity alveri merkezi............................................................................. 108ekil 5.26 Metrocity vaziyet plan ...................................................................................109ekil 5.27 Metrocity giri kat plan..................................................................................109ekil 5.28 Metrocity konut kat plan...............................................................................109
ekil 5.29 Metrocity ikinci bodrum kat plan .................................................................. 109ekil 5.30 Metrocity fonksiyon oranlar .......................................................................... 110ekil 5.31 Kanyon stanbul.............................................................................................. 112ekil 5.32 Kanyon stanbul grnm............................................................................. 113ekil 5.33 Kanyon stanbul inaat hali.............................................................................113ekil 5.34 Kanyon stanbul fonksiyonlar........................................................................ 114ekil 5.35 Kanyon stanbul i grnm......................................................................... 115ekil 5.36 Kanyon stanbul 2.bodrum kat plan...............................................................115ekil 5.37 Kanyon stanbul 1.kat plan ............................................................................ 116ekil 5.38 Kanyon stanbul zemin kat plan .................................................................... 116ekil 5.39 Kanyon stanbul fonksiyon oranlar................................................................117
ekil 5.40 Kanyon stanbul ofis kat plan ........................................................................ 117ekil 6.1 Chicago'da bulunan karma kullanml yksek yaplar ....................................123ekil 6.2 stanbul'da bulunan karma kullanml yksek yaplar .................................... 124
viii
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-i 9/144
NSZ
Karma kullanml yaplar kavram ve yksek yaplar kavram gnmzde olduka sk olarakkarmza kmaktadr. Karma kullanm olgusu, kentlerin oluumlarnn ilk dnemlerindenitibaren mevcuttur. Yksek yap yapma eilimi ise, hem bir gereke erevesinde, hem de en
iyi ve en stn olma tutkusu iersinde gnmzde hala grlmektedir. zellikle 1970lerdensonra grlen yksek yaplarda karma kullanm, hem prestij asndan, hem kullanmasndan, hem de kent merkezlerinin canlanmas asndan sklkla grlmeye balanmtr.Yaplar ykseldike bnyelerinde bulundurduklar fonksiyonlarda da art grlmtr.
Bu almada, karma kullanml yksek yaplarn hem yurtii hem de yurtd rneklerbaznda irdelenmesi, oluum sreleri, bu yaplarn bulunduu kente katklar, mimarizellikleri ve fonksiyon dalmlar incelenmitir.
Bu alma sresi iersinde, bandan itibaren tm desteini ve ilgisini esirgemeyen YldzTeknik niversitesi Tasarm Kuram Yntemleri Bilimdal retim yesi ve tez danmanm
Do. Dr. Tlin Grglye, her konuda yardmlarn esirgemeyen aileme ve tm sevdiklerimeteekkrlerimi sunarm.
ix
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 10/144
ZET
Karma kullanml yksek yaplarn yapmnda, tm dnyada olduu gibi, Trkiyede zellikleson dnemlerde art olduu grlmektedir. Yksek yap kavram ile karma kullanml yapkavramnn bir bilekesi sonucu ortaya karma kullanml yksek yaplar kavram kmaktadr.
Bu yaplarn oluum gerekelerini ve geliimlerini irdelemek iin ncelikle ilk k noktassayabileceimiz Chicago ehri ele alnmtr. Bir sonraki blmde ise, stanbuldaki bu tryaplar incelenmi, Chicagodakilerle kyaslanmtr.
Buna gre tez aada zetlenen yedi blmden olumaktadr:
Tezin birinci blmnde, aratrmann amac, kapsam ve yntemi anlatlmaktadr.
Tezin ikinci blmnde, karma kullanml yaplarn tanm, tarihsel geliimi, olumagerekeleri, bu balamda bu yaplarn ilk k noktas saylan Chicago kentinin tarihselgeliimi, bu sre iinde bu yaplarn hangi konumda olduu ve evresiyle olan etkileimleri
anlatlmaktadr.
Tezin nc blmnde, karma kullanml yaplarn zmlemesi yaplmaktadr. Bu
yaplarda bulunan fonksiyon gruplarnn incelenmesinden sonra karma kullanml yksek
yaplara yurtdndan rnekler verilmektedir.
Tezin drdnc blmnde, stanbulun tarihsel geliimi, stanbulda yksek yaplarn ortayak sreleri ile karma kullanml yksek yaplarn kent iinde neden yaplmakta olduununirdelemesi yer almaktadr.
Tezin beinci blmnde, stanbulda bulunan karma kullanml yksek yaplarn incelenmesiyaplmakta ve bu yaplarn stanbul iindeki yeri, konumu, bu kente olan etkilerianlatlmaktadr.
Tezin altnc blmnde, daha nceki blmlerde incelemi olduumuz yurtii ve yurdrnekler balamnda, karma kullanml yaplarn karlatrlmas ve deerlendirilmesi yeralr.
Son blmde ise, yaplm olan deerlendirmeler sonucunda kan sonular yer almaktadr.
Anahtar Kelimeler:Karma Kullan
m, Yksek Yap
lar, stanbul, ve Chicago
x
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 11/144
ABSTRACT
At the present time there is an increase of mixed used high-rise building construction in
Turkey like the other examples in the rest of the world. Mixed used high-rise building concept
emerges as a combination of high-rise and mixed used building concepts. To consider at
length the rationale of the formation of these structures and their developments, we have firstdiscussed Chicago City, which is considered the origin point. At the next part, similar type of
buildings in Istanbul have been studied and compared with the ones in Chicago.
So this thesis consists of seven part as indicated below:
In the first part of the thesis, the objective, content and the method of the thesis is explained.
In the second part of the thesis, definition, historical development, existence reasons in
relation with the historical development of Chicago city, their position within this process and
their interaction with the environment are captured.
In the third part of the thesis, the analysis of the mixed used high-rise buildings takes part. A
study of the function groups in these buildings are explained and followed by examples
outside of Turkey.
In the fourth part of the thesis, historical development of Istanbul city, emerging process of
these high-rise buildings in Istanbul and reasons why these buildings are built in the city are
interpreted.
In the fifth part of the thesis, mixed used high-rise buildings located in stanbul are studied
and the situation, location and the impact to the city are explained.
In the sixt part of the thesis, taking into account the local and international samples we have
already assessed, the comparison of mixed used structures and evaluation will be indicated.
In the last part of the thesis, the the evaluation results of all chapters are summarized.
Keywords: Mixed Used, High-rise Buildings, stanbul and Chicago
xi
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 12/144
1
1. GR
1.1 Aratrmann AmacBu aratrmann amac, gnmzde teknolojik gelimelerle birlikte saylar artmaya balayan
karma kullanml yksek yaplarn oluum srelerini, k gerekelerini, kent iindeki
yerleimlerini ve bulunduu evre zerindeki etkilerini yurtd ile yurtii rnekler zerinde
irdeleme yaparak incelemektir.
Endstri devriminin devamnda grlen teknolojik gelimeler ile birlikte, kreselleme
srecinin sonucunda hzl bir ehirleme yaand grlmektedir. Bu srecin parallelinde,
kyden kente doru nlenemez bir g olumaya balam, kentlerde plansz nfus art
grlm ve bunun sonucu olarak da ayn kentin iinde farkl yaam anlaylar ve biimleri
ortaya kmtr. Artan nfus talebine karlk, mevcut olan kaynaklar yetersiz kalm ve
bunun sonucunda ise, kentin iinde birbirlerinden farkl dnyalar olumaya balamtr.
Nfusun plansz bir ekilde bymesi, ehirdeki inaat alanlarnn azalmasna neden olmu,
kentin belirli alma ve yaama blgelerine olan talebi arttrmtr. Eldeki olanaklarn en
etkin ekilde kullanlabilmesi iin de, farkl fonksiyonlar gnmz artlarna gre biraradayerine getirebilecek bir organizasyon emas olutuma abalar grlmtr.
Tezin aratrma amac, bu parallelde ortaya kan karma kullanml yksek yaplarn
sorgulanmas, Chicago kentinde ilk kez ortaya kan bu tr yaplarn gerekelerini ve
stanbulda bulunan rneklerle karlatrmal irdelenmesidir.
1.2 Aratrmann Kapsam ve YntemiKarma kullanml yap kavram ile yksek yap kavramnn bir birleimi sonucu ortaya kan
karma kullanml yksek yaplarn tarihsel geliimi, ortaya k gerekeleri, fonksiyonel
anlamda irdelenmesi ve bu yaplara yurtii ile yurtd baznda rnekler verilerek
sorgulanmas bu tezin kapsamn oluturmaktadr.
Tez, karma kullanml yksek yaplara verilen rnekler anlamnda da iki ehire odaklanmtr.
Bunlardan ilki, bu tr yaplarn k noktas varsaydmz Chicago ile esas arlkl olarak
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 13/144
2
ele aldmz stanbul kentidir. stanbulda bulunan karma kullanml yksek yaplarn
evreleriyle olan etkileri, mimari oluumlar, bnyelerindeki fonksiyonlarn dalm oranlar
bu tezin kapsam iinde yer almaktadr.
stanbulun tarihsel geliimi ve bu geliim iinde karma kullanml yksek yaplarn k ve
geliim sreleri, yine aynekilde Chicago ehrinin tarihsel geliimi ve bu ehirde bulunan
karma kullanml yksek yaplarn irdelenmesi sonucunda, bulunan verilerin
karlatrlmalar yaplm ve sonuca ulalmtr.
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 14/144
3
2. KARMA KULLANIMLI YAPILAR
2.1 Karma Kullanml Yaplarn Tanmok fonksiyona ve farkl kapasitelere sahip, farkl kullanclara hizmet veren yaplar, karma
kullanml yaplar olarak isimlendirilebilir.
Karma kullanmn anlam, farkl fonksiyon sistemlerinin bir araya gelerek, bir btn
oluturmas olarak yorumlanabilir. Bu yaplar, eitli alt sistemlerden oluur, ve bu alt
sistemlerin her birinin kendi iinde ileyii, ve birbirleri ile ilikileri sz konusudur. Alt
fonksiyon gruplarnn birbirleri ile olan ilikileri, yapnn genelinde bir takm zorluklar da
oluturmaktadr. (Derman, 1989)
Kendi iinde ileyi emas olan her bir fonksiyonun, bir btn halinde zmlenmesinde
elbette ki baz zorluklar olacaktr. Bu nedenle, tek bir yapda tm bu alt fonksiyon
sistemlerinin zmlenebilmesi iin, iyi bir planlama ve organizasyon karar gerekmektedir.
Bunun sonucunda ise baka bir yapya benzemeyen apayr bir sistem ortaya kar ve buna
ksaca karma kullanml yaplar diyebiliriz. (Derman, 1989)
2.2. Karma Kullanml Yksek Yaplarn Oluma Gerekeleri
Gelien teknolojiler, ekonomik alanlarda kaydedilen ilerlemeler dorultusunda hizmet
sektrlerinin ve hizmet alanlarnn gelimesine neden olmutur. Bu arta ramen, artan
nfusun yine kentlerde younlamas sonucu bina yaplacak alanlarn ve kaynaklarn belirli
seviyede kalmas, yksek yaplarda zmlenen farkl fonksiyonu barndran binalara olan
ihtiyac
gndeme getirmitir. (Ayt
s, 1996)
Kentlerde nfusun younlamas ile artan ofis ve konut talebi, yaplamaya ynelik
alanlarnn azalmasna, yksek arsa fiyatlarnn olumasna, ekonomik yapm sistemlerine
ynelinmesine, dnyada ve Trkiyede yksek katl ofis ve konut binalarnn zm olarak
kabul edilmesine neden olmutur. Batda yaplan aratrmalar da bu tr yaplarn, sosyal
yaam asndan olumsuz bir yap tr olduunu ortaya karmaktadr.
Mekan kullanm ve evre ilikileri nedeni ile bu tip yaplar belirli gruplar tarafndan tercih
edilmektedir. Konut fonksiyonunun da yksek yaplarda salanmas iin oluan talep, yksek
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 15/144
4
yaplardaki ofislerde alanlarn etkisi ile olutuu varsaylabilir. Bu yaplarda alanlarn,
kent merkezindeki canlla, elenceye yakn olma, ama ayn zamanda manzara grme ve
trafik grltsnden uzak bir ortamda yaama konusundaki taleplerini, bu tip yksek binalar
karlamaya balam ve ehir merkezinde yksek katl konutlar olumutur.
Bunlarn yan sra konut ve bro fonksiyonlarnn bir arada olduu, karma gelitirme projeleri
yaplmtr. Bylece yksek bro binalarnn yer ald blgelerin alma saatleri dnda
kullanm salanm, zellikle geceleri hayalet ehir etkisinin nlenmesi gibi yararlar
grlmtr.
Gelien turizm sektr ve buna paralel olarak artan turist says da, konaklama ihtiyacnn
artmasn salamakta, be yldzl otellere olan ihtiya da turizm sektrnde nemli yer
tutmaktadr. Bu otellerin bnyelerinde ok sayda lokanta, lobi, balo salonlar, kongre
salonlar, salk, al-veri birimleri ..vs gibi farkl fonksiyon gruplar yer almaktadr.
Otelcilik sektrnde, zellikle ehir merkezinde yaplm olan yksek katl otel binalarnda
sadece geici konaklama ve kullanm deil, uzun dnem kullanm iin konut alanlar da kent
halknn kullanm iin tasarlanmaktadr. (Rutes ve Penner, 1985)
2.2.1 Karma Kullanml Yaplarn Tarihesi
ehirlerin tarihsel geliimine bakld zaman, karmak kullanm fikri yeni bir olgu olarak
karmza kmaz. Her ne kadar, son dnemlerde populer bir terim olarak grlse de, bu
terimin kkeninin, insanlk tarihinin geliiminin temeline kadar dayand grlmektedir.
(Slessor, 2003)
lk dnem ok katl konut yaplarna Romada rastlanmaktadr. Gemiteki Roma ehirlerinebakld zaman, bu ehirlerin oluumunun belirli bir plan erevesinde olmadn, ve bu
ehirlerin geliiminin, kentin kalbi saylan merkezinde bulunan dkkanlarn, toplant, alma
ve rekreasyon alanlarnn etrafna kurulan binalarda olutuunu grmekteyiz. Zamanla
ehirler bym, gelimi, deerleri artm ve ehir yaamndaki farkl fonksiyonlarn
birbirleri ile olan ilikileri kefedilmitir. Ortaa dnemine ait Londra Kprs, yaama ve
alma alanlarn birarada barndran yaplara en eski rneklerinden biri saylr. (Slessor,
2003)
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 16/144
5
ekil 2.1 Eski Londra kprs
Gemite, tpk Londra Kprs gibi kprlere bakld zaman, karma formlu-ok ilevli
kprler olarak bir ok rnekle karlaabiliriz. Bu kprler, farkl ekillerde farkl
arlklarda ve farkl fonksiyonlar iin yaplam zellikleri sergileyen rneklerdir ve bu
rneklerin nemli bir kesimi de arl ve dkkanl kprler oluturmaktadr. Bunun yannda
konaklama-ticaret, ikamet ve ikamet-ticaret ilevini segileyen rnekler de grlmektedir.
retim, askeri ve stratejik amal olarak deirmenli, kiliseli kpr, hastaneli kpr gibi
oluumlara da Ortaa Avrupasnda rastlanmaktadr. (Slessor, 2003)
12. yzyldan 18. yzyla kadar ayakta kalan Eski Londra Kprs de ok fonksiyonlu
kprlerden en nls saylmaktadr. 15. yzyldan kalma bir planda, drt metre geniliinde
bir bant oluturan 138 dkkan ve bu dkkanlarn hemen zerinde yaama alanlar
grlmektedir. 16. yzylda ise yap, bir alveri merkezi niteliini stlenmitir ve bu kpr
zerindeki konut ile dkkanlarn kiralar ise, gelir niteliinde kpr komitesine kalmaktadr.
(evik, 2000)
Bu balamda, dier bir konut-ticaret kprlerinden biri de Almanyann Gera kysnda, eski
ticaret yerlemelerinden biri olan Erfurt da bulunmaktadr. Kprden, 1117 ylnda ahap bir
kpr olarak sz edilir. Kpr, eski kent dokusu iinde ok zel bir manzara ve nirengi
noktas oluturmaktadr. Alt kemerle nehri geen kpr, iki tarafnda iki- katl evlerinsnrland dar- 125 m uzunluunda soka sergilemektedir. (evik, 2000)
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 17/144
6
Endstri devrimi devamnda, ticari ve ekonomi alanlarnda grlen gelimelerle birlikte,
ehir merkezlerinde daha fazla ticari bina inaa edilmeye balanmtr. Bu binalar, kentin
yaam alanlarnda yaplmakta, bu sebeple kent merkezinde yer alan konut yaplar, kentin
farkl blgelerine doru kaymaktayd. Endstride grlen deiimle beraber kent
merkezindeki arsa talebi sebebiyle, merkezdeki alanlarn kullanmnda karma sisteme
geildii gzlemlenmekteydi. (Slessor, 2003)
ekil 2.2 Gera yaknlarndaki Erfurt kprs
Endstri dnemi sonrasnda modern ehirciliin ilk admlar atlmt. Homojen dalml
ehir merkezlerinin oluumu ise, 19.yynn balarna kadar uzanmaktadr. Bu dnemde ehir
nfusu artm, ve bu sre iinde demiryollarnn ve mobilasyonun geliimi ehir iinde
yaayan insanlarn, ehrin merkezinden dna doru kolaylkla tanmasna olanak
salamtr. ehirin merkezi, sadece ticari, kamusal ve kltrel yaplarla younlam ve
halk kentten kopmaya balamt. Fredrick Engel, Manchester City iin 1840larda yapt
yorumda ehrin hemen hemen tamamnn gece terk edildiinden ve kentin gece sadece beki
ve polislere kaldndan bahsetmitir. Bu deiimin temel etkeni ise, tamaclkta ve
iletiimde grlen hzla ilerlemedir. Daha nceleri demiryolu, daha sonralar arabalarn
kullanm, insanlar alt, okuduu, kltrel aktivilerini geirdii mekanlar arasna fiziksel
mesafelerin konmasna sebep olmutur. Bu durum ehir dndaki yaam ada yatakhane
ve yurtlara evirmi, ehir merkezini ise l kentlere dndrmtr. (Slessor, 2003)
20.yyda nfusun artmas ile birlikte zel ara kullanm artm, ehir dnda bulunan
banliyler gelimi ve ehir dnda kk merkezler olumutur. Banliylerin gelimesi ve
bymesi, insanlarn zel aralara olan bamlln ortaya karmtr. Bir sre sonra bu
sistemin de srdrlebilir olmad anlalmtr. rnein Detroit ehrinde, halkn
yaamlarn banliylerde geirmesi ve ehir merkezinin geceleri yaamamas, petrol
tketimini hzla arttrmtr. ehir planclar ve politikaclar bu eilim karsnda baz
tedbirler almlardr. Yeni yaplan projelerde, zellikle yeni konut projelerinin, yine ehrin
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 18/144
7
iinde olmasna dikkat etmiler, ayrca ofis ve endstri yaplar ile beraber zmlenmesine
karar vermilerdir. Bylelikle hem petrol tketimi azalacak, hem de geceleri hayalet
grnmne brnen ehir tekrar canlanacakt. Son dnemde grlen karma kullanmn
temelleri de, bu sebeplere dayanmaktadr. (Slessor, 2003)
2.2.2 Yksek Yaplarn Tarihesi
Yksek yaplarn tarihesine geilmeden nce bir yapnn yksek olabilmesi iin kabul
edilmi snrlaru ekilde tanmlanabilir : Alman standartlarna gre, en yksek noktas 22
m. yi aan yaplara yksek yap denir. Amerikada ise bu snr 12 kat olarak kabul
edilmitir. (Mungan, 1988)
Yksek yaplarn tarihesine gz atld zaman, ilk rnekler olarak karmza baz kuleler
kmaktadr. Bunlarn banda Toskanada, Giminiano kasabasndaki kuleler gelmektedir. Bu
kasabann, yapmlar 12.yya uzanan, koruma amal kuleleri ile Bolonyada ykseklikleri
97mye varan Asinelli ve Garisenda kuleleri ilk rnekleri oluturmaktadr. (Eyce,1995)
ekil 2.3 Bolonya
Yksek yaplarn oluum gerekelerini ok ksaca belli balklar altnda toparlayabiliriz.Bunlar; gvenlik- gzetleme, ge ykselme tutkusu, daha az alanda daha ok kiiyi
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 19/144
8
barndrma olana, yeil alana daha fazla alan brakmak, prestij yaps olarak grlmeleri,
yksek arsa deerleri ve manzaraya grme..vs gibi maddeler olarak zetleyebiliriz. Yksek
yaplarn oluum srecine bakld zaman, nemli bir etken de dini inanlardr. Gkyzne
ulamay amalarcasna ekillenen cami, katedral gibi dinsel yaplarda bir ge uzan imaj
var olmutur. Korunma amal atolar da ayn etkiyi uyandracak ekilde yaplmlardr.
(Sepkin, 1989) talyada San Gimignanoda, gl ailelerin evleri kule biiminde ykselmi,
sava yitirme korkusu ile dmalarna kar kendilerini emniyette hisetmek isteyen insanlar
bir st kata snma gerei duymular ve bu evler kat saylar arttka kule evler haline
dnmlerdir. (Bekta, 1989)
evredeki dier yaplarn ykseklikleri ile belirlenen ve zerinde ilev barndran, baka
deyile ilevi yksek olmak olan bu yaplara her dnemde ve her yerleme biriminde
rastlama olana vardr. (Eyce, 1996)
ekil 2.4 San Gimignano
Yksek yaplarn oluum sreci Endstri devrimi devamnda teknolojinin ilerlemesi, buna
bal olarak yapm srecinde kullanlan malzemelerin yksek yap yapma olanan
salamasn kapsamaktadr. zellikle eliin retilip, ereve sistemlerinin kullanlmas,
yksek yap an balatr. Yma duvarlardan, iskelet sistemine gei, ok katl
yaplamaya olanak salam bir sretir. Yangna kar korumadaki yenilikler, asansrn ve
hidroforun icad, havalandrma sistemlerinin gelitirilmesi, tasarm yntemlerinin
teknolojiyle birlikte gelimesi, sismik tasarmn ileri seviyelere ulamas, beton kalitesindeki
srekli ykseliler, ilerleyen teknolojinin bir sonucu olarak gelime gsterirler. (Ayts, 1990)
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 20/144
9
ekil 2.5 New York silueti
Yksek yaplarn geliimi drt ana tarih iinde incelenmektedir: (Ayts, 1990)
8.yyda dkme demirinin bulunmas, daha sonra Endstri Devrimi ile birlikte nce demir,
885-1830 yllar arasndaki devre, yksek yaplarn geliiminde ilk evre kabul edilir ve
1885e Kadar Olan Devre 1885-1930 Devresi
1930-1960 Devresi 1960 Sonras
1
sonra elik ereve sistemlerinin kullanlmasn salam, bu sistemler sonralar daha da
geni ve yksek aklklarda kullanlmaya balanmtr. ok hafif ve tahta ile kaplanm ilk
iskelet ise 1833 ylnda George W. Snow tarafndan Chicagoda uygulanmtr. 1885de
William Le Baron Jenney Chicagoda Home Insuarance Buildingi yapm, bu binada
tmyle elik ereve kullanmtr. (Ayts, 1990)
1
asansrn de icad edildii dnemdir. Strktr olarak eliin kullanlmas, hidrofor sisteminin
icad ve yangn nlemleri bu dneme rastlamaktadr. 1890 ylnda 24m yksekliiyle Pulitzer
binas ile birlikte yeni bir dnem alm ve binalarn yksekliklerindeki art bymeye
balamtr. (Ayts, 1996)
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 21/144
10
ekil 2.6 Home I ce Building
1931 ylnda, 381 m. yksekli inaa edilir ve uzun yllar en
yksek yap olma nvann elinde bulundurur. Bu dnemde yksek yaplar yine Chicago ve
nsuran
inde Empire State Building
New Yorkda younlamaktadr. Serbest bro anlaynn gelimesiyle, byk ve kolonsuz
mekanlara gereksinim duyulur ve bu gereksinim byk aklklarn geilmesi gereini ortaya
karmaktadr. (Ayts, 1996)
ekil 2.7 Empire State Building
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 22/144
11
2. Dnya Sava srasnda ve devamnda ya ik kriz, daha ekonomik yapm
yntemlerinin arayna itmi, ve nomik olaca kabul edilmitir.
larda fonksiyon ve estetik olay
a nem kazanmaya balamtr. Teknoloji de gelimesini srdrm, yeni yapm teknikleri,
60 yl sonrasnda elik yaplar yaplan 343 m. yksekliindeki
ohn Hancock Center, 1974 ylnda yaplan Sears Tower, New Yorkda yaplan World Trade
llar etkileyen yksek yaplar, 1960l yllardan sonra Avrupada da
aplmaya balanm ve ilk rneklerini bu dnemde vermitir. Avrupada, Amerikada
olduu gibi ykseklik yar grlmemitir. Fakat son dnemlerde yksek yap yapma
anan ekonom
yksek yaplarn daha eko
Hzl birekilde gelime gsteren ehirleme, kk arsaya byk yerleim olana salayan
yksek yaplarla hzla gelimitir. Bu dnemde klima ve aydnlatma tekniklerinde nemli
aamalar kaydedilmitir. 1931-47 yllar arasnda New Yorkda yaplm olan Rockefeller
Center ok byk boyutlarda 15 yapdan meydana gelmitir.
1960 sonras ekonomik ynden rahatlama olmu, yksek yap
d
beton kalitesindeki ykseli, daha byk aklklarn geilmesine ve prefabrikasyonun
gelimesi ile yksek yap teknolojisi bugnlere gelmitir. Beton kalitesindeki iyilemeler ve
teknoloji betonarme yksek yaplar iin de gelime an balatmtr. Buna en gzel rnek
Chicagoda yaplan 65 katl Marina City Kuleleridir. Yine Chicagoda 1975 ylnda yaplan
Water Tower Place binas da 262 m. yksekliiyle betonarme binalar arasnda nemini hala
korumaktadr. (Ayts, 1996)
ekil 2.8 Marina City Towers
19 arasnda yine Chicagoda
J
Center saylabilir.
Amerikay uzun y
y
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 23/144
12
yarna, Uzak Dou lkeleri katlmtr. Gnmzde halihazrda en yksek yap olma
nvanna sahip olan Taipei Binas, Tayvanda bulunmaktadr.
2.2.3 Karma Kullanml Yksek Yaplarn Youn Olduu Kent- Chicago rnei
Yksek yaplarn geliimini incelemek istediimizde, bu geliimi en kolay izleyebileceimiz
enin
ir merkezi ve balang noktas olup, mimari adan da ak hava mzesidir. Bu yzden
hicago, ABDde, Illinois eyaletinin kuzeybat kesiminde Cook ilinin merkezindeki kenttir ve
ndadr.1830lara kadar bataklk birrmak aznda
nemsiz bir ticari yerleimdi. Bugn ise dnyann sayl ticaret ve sanayi blgelerinden biri,
kent olarak Chicagoyu sylemek mmkndr. Kent, bal bana bu geliimin ve ilerlem
b
yksek yaplarn ve yksek yaplarda karma kullanmn irdelenmesi iin ncelikle Chicago
ehrindeki oluumlarna bakabiliriz.
2.2.3.1Chicago Kentinin Genel Konumu
C
Michigan Glnn gneybat ucu yaknlar
ABDde en kalabalk nc kenti ve metropolitan alandr. (Britannica, 1987)
ekil 2.9 Chicago 1830 haritas
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 24/144
13
Chicago, genel olarak dzlk bir alan stnde kurulmutur. Deniz dzeyinden 176m
ykseklikteki Michigan Gl k ykselir ve metropolitan alann
yeniden kuruldu ve gkdelenleri, geni caddeleri,
merkezleriyle modern bir kent durumuna geldi. Kent merkezi, kvrlarak birbirinin zerine
ysndan balayarak hafife
d blmlerinde 210m ykseklie ular. Kentin bulunduu dzlk, buzul andan sonra
oluan Chicago Glnn kalntsdr. Dar bir rmak olan Chicago Irma, Michigan
Glnden karaya doru 1.6 km ieri girer ve buradan ikiye ayrlarak kenti kuzey, bat ve
gney yakalarna ayrr. (Britannica, 1987)
Chicago, 1871deki byk yangndan sonra
i
kan styollarn ilmee benzemesinden tr, Loop adyla anlr. 1950lerde inaat
sektrnde bir patlama grld ve i merkezleri Loopdan batya kaymaya balad. 1970lerde
rman gney kolunun tesindeki Yakn Bat yakasna kadar ulat. 1960larda pek ok
gkdelen yapld. (Britannica, 1987)
ekil 2.10 Chicago 1880 haritas
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 25/144
14
Banliyler nceleri demiryollarnn evresinde geliti. 20 yyda kentin kuzeyindeki yrelerde
byk bir gelime gsterdi ve Ku durumuna geldi. Batda da Oak
isinde Geliimi
ouis Jolliet ve Jacques
arquette adl Fransz kaiflerdi. Blge 18. yzyl boyunca avclar, tacirler ve servenciler
ap evlerin bulunduu gneyden
alay p rzgarn da etkisiyle, kuzeydeki Michigan Glne kadar ilerleyen yangnda 10
n dzenleyen 1909 tarihli Chicago Plan, Daniel H.
urnham ile Edward H. Bennettin imzalarn tar. 20.yzylda 1. ve 2. Dnya savalarndan
zey kys en gzde banliy
Park benzer bir geliime sahne oldu. 2. Dnya Savandan sonra kent dnda yeni sanayi
blgelerinin kurulmas, byk blgesel alveri merkezlerinin gelimesi OHare Uluslararas
Havalan ve havaalan evresinde yaplan oteller, moteller, i merkezleri, halkn konut iin
kent dna ynelmesine yol at. (Britannica, 1987)
2.2.3.2Chicago Kentinin Tarihesi ve Zaman er
Bugn, Chicagonun yer ald blgeye ilk giden Avrupallar L
M
iin bir urak yer oldu. Chicagonun gelimeye balamas 1825de, Atlas Okyanusu
kysndaki eyaletlerle Byk Gller blgesini birletiren Erie Kanalnn almasyla oldu.
Kent ksa bir sre sonra batya g edenlerin urak yeri ve bir ticaret merkezi durumuna geldi.
Chicago 1956da lkenin en byk demiryolu merkezi, 1869da da ktay boydan boya geen
karayolu sisteminin en nemli kava durumuna geldi.
1871 ylnda kent byk bir yangn felaketine urad. Ah
b
kmlik bir alan tmyle yand ama su, kanalizasyon ve ulam sistemleri de iinde olmak
zere altyap yangndan zarar grmedi ve kent ksa srede yeniden yapld. Kentin kuzeyinde
ve batsnda Chicago Irma, dousunda ise demiryolu ile evrili olan blge ynetsel
binalarnda bulunduu bir i merkezi durumuna geldi. Sonradan btn dnyada kentlerin
grnmn deitirecek olan elik iskeletli ilk gkdelen de bu blgede yapld. st gelir
gruplarndan aileler Michigan Gl kylarnda younlat. Ar sanayi kurulular ise
Chicago Irma kylarnda topland. i ailelerinin ou ikinci g dalgasyla Avrupadangelmeye balad. 1889da nfusu 1,1 milyonu bulan Chicago, Philadelphiay geride brakarak
lkenin ikinci byk kenti durumuna geldi. Bir yandan yoksul gecekondu semtleri, te
yandan lkenin sanayi ve ticaret alannda en byk kurulular ve zengin aileleri ile byk
eliki sergiliyordu. (Britannica, 1987)
Gnmz Chicagosunun mimari yaps
Bsonra sanayide grlen byme kente g hzlandrdysa da, nfus art orannda azalma
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 26/144
15
grld. Bu dnemde kente gelenler daha ok gney blgesindeki siyahlard. 1929daki
Byk Bunalm srasnda konut yapm da azald. 1940da nfs ise yaklak olarak 3,4
milyon civarndayd. Glerin yavalamasnda rol oynayan bir baka etken de, zellikle iki
yasa dneminde Chicagonun Al Capone gibi gansterlerinin barna olarak kt n
kazanmasyd. Byk Bunalm zamannda pek ok bankann iflas etmesi ve su rgtlerinin
ekonomik ve siyasal yaama egemen olmas da bu durumu etkiledi. Ama kentin tersine,
banliylerde nfus art sryordu. (Britannica, 1987)
ekil 2.11 Chicago 1950
955 yl sonrasnda yeni inaat programlar balatld ve bata Loop olmak zere kentin
.2.3.3Chicago Kent Merkezinin (Loop) ncelenmesi
oop ad, gnmzde Chicagonun ekonomik ve kltrel merkezine verilen ismidir. Bu
blgeye Loop denmesinin esas ortaya k sebebi ise, bu blgenin etrafn bir halka eklinde
1
grnm byk lde deiti. Bugn pek ok byk kentte olduu gibi Chicagoda da
elence, ticaret gibi etkinlikler kent merkezinden banliylere doru kaymaktadr. 1970
saym, tarihinde ilk kez kent merkezinde yaayan nfusun metropolitan alan nfusunun
yarsndan az olduunu ortaya koymutur. (Britannica, 1987)
2
L
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 27/144
16
dolanan tren hattdr. Tabii gnmzde kent merkezin snrlar, tren hattnn evreledii
alandan daha fazla geni bir alan kapsamaktadr. [1]
Loop, dnyada New York kent ehrinin merkezi saylan Manhattandan sonra gelen en byk
. merkez durumundadr. Bu merkezin, kuzey ve bat tarafnda Chicago nehri, gneyinde
ekil 2.12 Loop blgesinin ehir iindeki konumu
Loop blgesi, yksek ya olduka nemli bir yer
tar. Dnyann bir dnem en yksek yaps olan Sears Tower da bu blgede yer almaktadr.
un yerald evrenin ekonomik ve kltrel hayatnn
albini oluturmaktadr. Geleneksel ve tarihi birok maaza yine bu blgede yer almaktadr.
2
Roosevelt Caddesi, dousunda ise Michigan Gl bulunmaktadr. Gnmzde bu snrlarn
iinde kalan ve bu blgeye Loop denmesinin sebebi olan tren hatt nn snrlar ise, kuzeyde
Lake Street, douda Wabash Street, gneyde Van Buren Strett ve batda Wells Streetdir.[1]
plar geliiminin tarihesine bakldnda
tu
20.yy balarnda yaplm olan baz tarihi binalar da, bu yksek yaplarn geliimini
tetikleyen nc binalar olmulardr. [1]
Loop, Chicagonun ve hatta Chicagon
k
(Marshall Fields Maazas, Carson Prie Scoot Maazas vb. gibi). Ayrca bu blgeChicagonun hkmet yaplarnn ve kltrel yaplarnn da merkezi saylmaktadr. [1]
http://en.wikipedia.org/wiki/Image:US-IL-Chicago-CA32.GIF8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 28/144
17
Michigan Bulvar, Loop Blgesini kuzeyden gneye doru dikey bir biimde keser ve kaliteli
maazalar, restoranlar, ehrin medya ve reklam sektrn barndrr. Magnificiant Mile, bu
2000 ylnda yaplan nfus yaad tespit edilmitir.
k hava heykel sanat da, bu blgenin en nemli zelliklerinden biridir. Pablo Picasso, Joan
hrinin kuzey
bulvarn kuzey blgesine doru olan uzantsdr ve birok yeni alveri merkezi burada
yeralmaktadr. [2]
ekil 2.13 Loop blgesinin genel grnm
saymnda 16.388 kiinin bu blgede
A
Miro, Marc Chagal gibi birok usta sanatnn eserleri burada sergilenmektedir. Ayrca ehrin
en nemli rekreasyon alan olan Grant Park da yine bu blgede yer almaktadr. [2]
(1) Magnificient Mile: Michigan Bulvarnn kuzey devamnda yer alan blgedir. Chicago netarafdr. Loop blgesinin kuzeye devam eden aksdr.
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 29/144
18
ekil 2.14 Chicago kent merkezi, Michigan bulvar ve Magnificient Mile
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 30/144
19
2.2.3.4
llar
aras alan
tu. Bu
dnem
o
ekird an
de
i
Chicago Kent Merkezinin Tarihsel Geliimi ve Karma Kullanml Yaplar
Jean Baptiste Point Du Sable, 1780 ylnda, u anda Chicagonun bulunduu bu blgede,
Chicago nehrinin kuzey kysnda ilk ticari blgeyi kurdu. Fort Dear Bonn, 1803-1804 y
nda ise bu nehrin kar kysnda, bu yaplamaya devam etti. Gney blgesinde yer
South Water Caddesi 1830larn banda artk hareketin ve aktivitenin merkezi olmu
periyodunda Loop Blgesi ehrin tm fonksiyonlarn barndran bir aland.[3]
u Chicagolunun etnik kkenine bakldnda, kkenlerin Loop blgesinin tarihsel
einde olduu grlmektedir. 1850lerde ehrin kuzey ve bat blgesi, Alm
karakterine sahipken, ehirde birok farkl etnik grubun yer ald grlmektedir. Bu dnem
blgelerinin, trenyolu hatt boyunca ilerledii grlrken, bu ilerleme yakn blgelerde
konut alanlarnn olumasna neden olmutur. [3]
ekil 2.15 Chicago kent merkezi
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 31/144
20
1859 sava yllar zamannda, ilk arabann kullanlmaya balanmas ile beraber ehir
erkezinde hzl bir byme grlmt. Savan bitimi ile birlikte Potter Palmer, bu
olarak konut alanlar yklm olmakla ber rok kilise ve okul binas da
ndstri gc haline gelmi ve bu dnemde sahip olduu bu g ile birlikte ehir hzla
gelime
yaplm eri daha da artm,
4-5 katl ca bu dnemde,
asansr icad lanmt. Bu
ektedir. lk
nda yapld
syleneb i New Yorka gre ok
daha hzl
1880li y s ile beraber,
endstri alanlar nda
endstri alanlar r. [3]
Bu inan getirmiti.
Bu dnem ru ynelmeye
balamt m
grlmt
(1) Potter Palmer; 1826-1902 yllar ar ki State Streetin gelimesini salamyatrcmdr. 1860 ylnda bu caddenin n satn alarak birok bina yapmtr.
m
blgede otel, alveri merkezi ve ticari binalar yaparak, bu blgedeki ticari geliimin
yneticisi olmutur. [3]
ehirde grlen bu gelimeler, 1871 ylnda meydana gelen byk Chicago yangnna kadar
devam etmitir. Yangndan sonra, ayakta ok az yap kalabilmi ve bu yangnda, arlkl
aber, tarihi bi
yokolmutur. Bu felaket sonucunda, kentin byk bir blm yok olsa da, ehrin retim
kapasitesini ok fazla etkilememitir. Dou blgelerinden alnan yardmlarla beraber, bu
blge tekrar yaplanmaya balamt. [3]
Tarihi Chicago yangn ile 1.Dnya sava yllar arasnda geen dnemde ehir, byk bir
e
ye balamt. 1897 ylnda ehrin merkezini ring eklinde dnerek saran tren hatt
ve toplu tama dnemine geilmiti. Bylelikle bu blgenin de
yaplan binalarn ykseklikleri zamanla daha da ykselmiti. Ayr
edilmi, ve yeni yapm teknikleri yksek yaplarda uygulanmaya ba
sebeple, kat yksekliindeki snrlarn yukarlara doru ekildii grlm
gkdelenin Chicagodan nce, New Yorkda bir 10 yl kadar nce, 1870 yl
ilmektedir ama Chicagonun ticari kent merkezindeki geliim
olmutur. [3]
llara gelindiinde, ehrin kent merkezindeki arsa deerlerinin artma
ehrin daha ilerisine kaymaya balamt. Bylelikle Chicago, 20.yy ba
planlanarak gelien kentlerin banda yer almaktad
lmaz byme, ehrin merkezine hava kirliliini, grlty ve karmakl
de yava yava halk yaamak iin kent merkezinden, banliylere do
. Bu ynelim sonucunda, ehrin konut alanlarnda, zengin ve fakir ayr
r. [3]
asnda yaamtr. Kent merkezinde
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 32/144
21
Birinci Dnya Sava yllar srasnda, Loop blgesinde ve etrafnda arsa deerleri
ykselmeye devam etmi, bu art da konut alanlarnn kent dna ve evre blgelere
kaymasna sabep olmutur. Yerleimin ehrin merkezinden d blgelere doru
kayabilmesinde bir nemli etken de ulamd. Kent halk kendi arabasna sahip olmaya
alamt ve bu da kent ii ile ehir dndaki konut alanlar arasndaki ulama olanak
afna
oru kaymaya balamtr. Gnmzde bu blgeye Magnificient Mile denir. [4]
lgesinde sava sonras grlen durgun dnemden sonra, 1950lerin sonuna
oru, tpk 1880 ve 1920lerde grlen canlanma ve hareketlilik grlmeye balanmt.
imarisini SOM gibi nl firmalarn yapt Sears Towers ve John Hancock Binas gibi
b
salamt. 1920li yllarda karayoluna yaplm olan yatrmlar da bu ynelimde nemli bir
etkendi. [3]
Loop blgesinde, 1923 ylnda karlan yasalarla birlikte, yksek katl yaplarn artt
grlmtr. Bu dnemde, Michigan Caddesinin kuzey blmnde yer alan Chicago nehri
zerinde yapm tamamlanan kpr ile beraber, ticari blge kuzeyde nehrin teki tar
d
1920lerde gelir dzeyinde grlen art, konut alanlarnn da geliimine olanak salamtr.
ehrin banliy blgelerinin fazlalamasnn yansra, kentin belli alanlarnda apartman
blgeleri olumaya balamt. Yaama alanlarnn banliylere doru kaymas, bu blgelerin
de kendi iinde yaamalarn, kendi alveri merkezlerinin, sinemalarnn, ve tiyatrolarnn
olumasn salamtr. [3]
ekil 2.16 Chicago 1930
2. Dnya sava devamndaki 10 yl boyunca, zellikle altyap sistemine nemli yatrmlar
yaplmt. Loop b
d
M
yksek katl yaplar bu sre ierisinde yaplan en nemli yaplardr. 1970lere doru
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 33/144
22
Michigan Bulvarnn kuzey blgesinin devamnda Water Tower Place gibi karma kullanml
yksek yaplarn yapld grlmektedir. [3]
Bu dnemde Loop etrafndaki konut alanlarnn dk kalitede olmas, konut blgelerinde
byk apta yenileme hareketinin balamasna neden olmutur. zellikle Yakn Gney
blgesinde byk konut alanlar yklm, ve bu alanlarda yeni konutlar yaplmt. Bu
yenilemede ama, orta gelir dzeyindeki ehir halkn, kent merkezindeki yaama yakn
tmaya almakt. [4]
ierisinde,
ndstriyel alanndaki ilerleme azalm, bu azaln aksine ehir ekirdeindeki i hacminde
almada, hem yatrmclarn hem de yerel ynetimin desteinin
alnd grlmektedir. Chicago Belediye Bakan Richard J.Daley, zellikle Loop blgesi
iin, can ik arl,
tevik etti
tu
2. Dnya Savandan sonra ehrin merkezinde grlen nfus azalmasna karn, banliylerde
hzl bir nfus art grlmeye balanmtr. 1948 ve 1963 yllar arasnda 50.000 aile kent
merkezinden, farkl konut alanlarna ve banliylere tanmt. Ayrca bu sre
e
hzl bir geliim grlmtr. Finansal alandaki gelimeler, ekonomik bymeyi tetiklemi,
bylelikle ofis binalarnn yapmnda da art grlmeye balanmtr. 1980lere doru kent
merkezinde yeni yaplan ofis binalarnn niteliinin deimesi ile birlikte, konut amal
kullanm da bu blgede yaygnlamtr. ehrin ekirdei, tekrar yaama merkezi haline
dnmeye balamtr. Bu
landrma almalarnda bulunmu, merkezde grlen ticari ve ekonom
i yatrmlar ile beraber yaymaya almtr. [5]
ekil 2.17 CHA afii ekil 2.18 CHA kart afii
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 34/144
23
2000li yllarda ise, Loopun gney ve bat blmndeki konut alanlarnda yeniden byk
apl yenileme hareketleri grlmeye balanmtr. Buna gereke olarak da bu blgelerde
rtmaya balayan yoksulluun, kentin ekirdeinde su orannn artmasna sebep
mac kent merkezine yakn olan blgelerdeki dk gelir dzeyli
onut alanlarnn, tekrardan yenilenmesi ve gelitirilmesidir. [5]
ekil 2.19 CHA projesi
a
gsterilmitir. [5]
Bu yaplan almalardan en son dnemde dikkati eken ise, CHA (Chicago Housing
Authority) tarafndan srdrlen Plan for Transformation yani, yenileme ve rehabilitasyon
almasdr. Projenin a
k
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 35/144
24
Bu alma kapsamnda kent ekirdeine yakn konut alanlarnn karma kullanma
dntrlmesi desteklenmitir. CHAnn kurulu amac, dk gelir dzeyinden olumu
olan alanlarn rehabilite edilmesi, gelir seviyesi farkl olan gruplarla kaynatrlmas, kentin
tm blgelerine datlmasdr. CHA tarafndan hala yrtlmekte olan Plan for
ransformation projesinin, aslnda gelir dzeyi dk olan halkn kentten tamamen
Kent m
edebilm yerden
kopar n
ortaya rk ve
ayrmc ken, 1945
y idealist
yakla e,
lir
gruplar
(1) gelirmakt.klam
lmakzere sosyal konutlar haline dntrlmtr. Kent meclisi, szde salkl ve dzenli bir kent
yakla
m
iinde olduunu iddia ederek, sosyal konutlar
ehirden izole edip, ehri telemitir.
(2) Plan for Transformation: CHAn , karma gelir grubu ailelerin oluturduuyerleimlerin hedeflendii program.
T
uzaklatrldn, kent merkezinin ise gelir dzeyi yksek kesim iin kullanlacan dnen
bir kart gr de vardr. [6]
ekil 2.20 Gnmzde Chicago silueti
erkezinin turistik amal olarak kullanmn arttrmak ve daha ok gelir elde
ek iin dk gelir seviyesinde yaayan halkn tamamen yaadklar
ldn dnen kart bir grup, bu amala eitli almalar yapmaktadr. Bu gr
kmasnn bir sebebi de CHAnn daha nceki dnemlerde sergilemi olduu
tavrdr. [6] CHA ilk kurulduu yllarda pozitif yaklam olan bir kurum
llardan sonra Chicago siyasetinin zorlayc ve rk tutumlar neticesinde bu
m ypranmtr. 1999 ylnda balattPlan for Transformation program neticesind
daha nceki yllarda sahip olduu rk tutumunu deitirmi, ehirde izole edilmi alt ge
nn olduu blmleri datmaya alt gzlenmitir.
CHA (Chicago Housing Authority): Chicagoda 1937 ylnda kurulan bu kuruluun amac, dkdzeyinde yaanayn halkn, konutlarnn daha yaanlr hale gelebilmesi iin maddi yardm sala1945 yllardan sonra Chicago siyasetinin zorlayc tutumlar neticesinde bu idealist yaypranmtr. Bu yllarda sonra oluan rk yaklam nedeniyle, alt kentler yeni gettolar oluturu
n yrtcln yapt
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 36/144
25
Chicagoda gemite tamanlanm olan ve gnmzde halihazrda uygulanmakta olan bu
projelerin amalarna bakld zaman, amalarnn kent halknn yaama alanlar arasndaki
farkllklar azaltmak, gelir dzeyi dk halkn kent yaamna daha etkin bir ekilde
katlmasn amalamak olduu grlmektedir. Karma kullanml yaplarn ve karma kullanma
ait alanlarn, kent yaamna katt hareket ve dinamizm bu noktada nemli rol oynamaktadr.
Chicagodaki geliim projelerinde olduu gibi ama kent merkezinin canlanmas olunca da,
kent merkezinin genel karakteri olan yksek yaplar, karma kullanml projeler olarak
karmza km
yksek olmas, hem de karma
nda
d
Karma
silu tini, altyapsn, ulamn, ekolojisini, kentin kendi kltrel birikimini ve kimliini
kapsam
aktadr.
ekil 2. 21 Chicago Kent Merkezinin Havadan Grnm
Chicagodaki yaplarda grld gibi, yaplan sadece birok fonksiyonu bnyesinde
barndran bir yap deil, ayn zamanda farkl gruplara hizmeti amalanan ve gelir gruplarna
gre farkl statdeki insanlarn kaynatrlmasn hedefleyen projelerdir. Bu tr yaplarn,
evresine ve kente etkileri bu balamda daha nemli bir noktadr. ehirlerin kent
merkezlerinde ve kentin arsa deeri yksek blgelerinde grlen karma kullanml yaplarda
kat adedinin artmaya balad grlmektedir. Bu yaplarn hem
kullanml olmas, bulunduu kente ve evresine olan etkilerinin projelendirme aamas
nlmesini gerektirmektedir.
kullanml yksek bir yap bulunduu evreye ve bulunduu kente etkilerinde, o kentin
aktadr.
e
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 37/144
26
2.3. Karma Kullanml Yksek Yaplarn Bina- Kent likisi
Karma kullanml binalarn kentle ilikisi, bu binalarn bulunduu kent ile yeteri kadar
btnleip, btnlememesiyle ilgilidir. Bu nedenle, karma kullanml yksek bir yapnn,
inaa edildii evre ve bulunduu kent ile ilikisinin incelenmesinde, baz alt balklarna da
deinilmesi gerekmektedir. Bu alt balklar iinde, bu yaplarn kent iindeki konumlarnn
analizi, yakn evresinde ve kentin btnnde oluturduu trafik ve altyap yk, kentte
oluturduu siluet etkisi ve yapnn kendi ekolojik etkileri saylabilir.
nn
(konferans, sem lanmaldr.
u kentin,
lan sadece yksek
katl bir yap
olabilece btndr. Bir ofis
yapsn u evreden
beklentisi aras lardaki
farkl larn ise
optimumda i alanlar ise,
ounlukla tm unlukla kent
me salayabilen
asdr nedeniyle, bu yaplar
suz ok nem
aktadr.
Birden fazla fonksiyonu barndran bu tip yaplarda, ncelikle kendi alt fonksiyonlar
iner, sergi, alveri, sinema, ..vs) bir btn iinde almas sa
Kendi iinde bir sisteme oturtulabilinen bu yaplarn daha ncelikli olarak bulundu
sosyal ve kltrel hayat ile btnletirilmesi gerekmektedir. nk yap
deil ayn zamanda hem ofis, hem konut, hem kltrel ve sosyal aktivitelerin
i, hem de geici konaklamann salanabilecei bir yap
n bulunduu evreden beklentisi ile, bir konut yapsnn bulundu
nda baz farkllklar olmaktadr. Bu farklln gerekesi de bu yap
fonksiyonlardr. Farkl fonksiyonlar farkl ihtiyalar dourur. Bu ihtiya
zmlenmesi istenir. Bu yaplarn kent iinde inaa edildi
bu ihtiyalarn karlanabildii noktalardr. Bu yaplarn, o
rkezi iinde olmasnn gerekesi de kent merkezlerinin tm bu ihtiyalar
ortak alanlar olm Bu blgelerde ise arsa fiyatlarnn yksek olmas
dikeyde ykseklik gstermilerdir.
2.3.1 Kent indeki Konumlar
Yksek katl binalarn kent dokularnn olumasnda olumlu veya olum li
katklar olduu dnldnde, bu yaplarn kent iinde nerelerde yaplacann nemi de
daha iyi bir ekilde anlalmaktadr. ehrin tarihsel miras, kendine has dokusu, mevcut alt
yap, ulam a ve yerleim dzeni, o ehrin bir paras haline gelecek bu binalarn yer
seimlerinde nemli bir rol oynam
Fonksiyonlar ne olursa olsun, yksek katl binalar psikolojik basklar ve siluete olumsuzetkiler yapmayacak ekilde kent iinde konumlandrmak gerekmektedir. Bu hedeflerin
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 38/144
27
tespitinde, yksek binalarn yer alaca alanlarn belirlenmesi ve insan iin uyumlu mekanlar
aratlmas istenmelidir. Bu noktada, yaplarn fonksiyonlar ve bu fonksiyonlarn nerelerde
nmas, karayolu dnda
a metro gibi toplu tama sistemleri ile desteklenmesi, bu blgelerin ehir yaamnda, en
entsel mekan yaratmada yksek binalara den nemli rollar dikkate alndnda, yakn
phe sisteminden, evresindeki yeil alanlardan, kamuya
k mekanlarla ilikisinden ve evresine yapt glgelenmelerden etkilendii grlmektedir.
birlikte oluturduklar dinamizm ve enerji de o
entin imajn lmszletiren ana karakterini ortaya karmaktadr. stanbul, Roma , Siena,
y
yer almas gerektiinin belirlenmesi nemlidir.
Karma fonksiyonlu yaplar iin, yerleim kararlar verilirken, arsann ulalabilirlii ve kent
iinde bulunduu konum en nemli deerdir. Arlkl olarakehrin, yeni gelien ve yksek
yaplamaya imkan tanyan blgelerinde yapland grlmtr. ehirlerde yeni gelien ofis
ve ticaret alanlarnn, kent iindeki ulamda ana arterler zerinde bulu
d
etkin alanlardan biri olmasna sebep olmutur. Bu nedenledir ki, ehirlerde prestijli mekanlar
diye tabir edilen ve arsa deeri olduka yksek olan, ayn zamanda ehir yaamnn merkezi
saylan bu blgelerde, karma fonksiyonlu yksek yaplar yaplmaya balanmtr. (Ayts,
1996)
2.3.2 evresel Etkileri
Fonksiyonlar ne olursa olsun yksek binalarn yer seiminde, evresel etkilerin belirleyici
rol grlmektedir. Komu binalarn durumu, konumu, ehrin karakteristik zellikleri
ekolojik denge gibi unsurlar dikkatle deerlendirilmeli, yerleim blgelerinin daha nceden
olumu dokular, o ehrin tarihsel deeri, yeil alanlar, ve ehrin altyaps gibi evresel
etkileri gz nne alnarak yer seimine karar verilmelidir. (Ruchelman, 1988)
K
evresinin, binann biiminden, ce
a
Bazehirlerin belirli blmlerinin bazehirlerin ise tmnn yksek yap ile uyumayaca
bir gerektir. Kentlerin yer ald doal evrenin zellikleri ile alar boyunca oluan
yaplamalar, mimari ve tarihsel zellikler bir btn halinde kentin kimliini oluturmaktadr.
Tarih, mimari ve kentleme kltrlerinin
k
San Fransisco gibi ehirler, bu zgn kiilie sahip kimlik sahibi ehirlerdir. (Ayts, 1996)
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 39/144
28
Yerleimlerin tarihi ekirdeklerinde yksek binalar mevcut karakteri bozacandan, pek ok
ehirde yapmlarna snrlamalar getirilmitir. Pariste, ehrin dnda sonradan oluturulan La
Defense blgesinde yksek yaplarn yapmna izin verilmitir. Londrada ise, yaplacak
inalar denetlemek iin bir konsey oluturulmutur. London City Council isimli bu konsey,
ekil 2.22 Gnmzde Roma
La Defense: Paris ehrinin yeni ticaret ve i merkezidir.
b
Londrada yaplacak yksek yaplar iin ilkeler koymakta ve bu ilkelere uyulup uyulmadn
denetlemektedir. (zde, 1992)
Karma fonksiyonlu yksek yaplarnda da inaa edilmesi srecinde, evredeki yeil alanlarn
ve ortak kullanma alm kamu arazilerinin zarar grmemesi de nemli ilkelerden biridir.
Yksek binalarn zemin katlarnda arsaya fazla yaylma sonucu doal yaama zarar
verebilecei gz nnde tutulmal, arsann tm yapya ayrlmadan yeil alan olarak
dzenlenmesi salanmaldr. (ke, 1992)
ekil 2.23 La Defense blgesi
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 40/144
29
nl Fransz mimar Le Corbusier (1887-1965) 1922 ylnda Amerikan gkdelenlerinin
etkisiyle, merkezinde 24 tane 60 katl ha planl bro binasnn ve 10-12 katl konut
bloklarnn bulunduu ve bu merkezin yeil bir alanla evrelendii Milyonluk ada
Kent tasarmn yapmtr. 1925 ylnda Paris iin yapt Plan Voisin ise eski yaplan
yklmasyla alacak alanda, gkdelenlerin ve yeil alanlarn yer ald youn bir yaplamay
neren bir almadr. Her iki planlamada da tat trafii kolonlar stnde yerden
ykseltilmitir. (Ayd
Yksek binalar n ve uzak evresini her ynyle
dikkate alma ektedir. Mevcut ulam
alarna gerekiyorsa takviye yap u zel blgelerde, nce
altyap ve ulam
2.3.2.1Trafik
Yerleim blgelerinin ok hzl kentlemesi, belediyenin plan yapma konusunda kentleme
z kalmakta ve zellikle belirli saatlerde artan ar
yklenmeler ula n ve Ulusay,
1989)
Altyap ve ulam lamayagidilmesinin , me z hale getirecei
dnlerek eden yksek yaplama
konusu gndeme suzluklara meydan
vermemek i n olmasna ve
birden fazla ula ...vs.) bulunmasna,
zellikle o blgelerde toplu tama sisteminin gelitirilmesine dikkat edilmelidir.
n, 1997)
uygun noktalara konumlandrrken, yak
k ve evre dzenlemelerini de ona gre yapmak gerekm
lmal, youn yaplamann oldu
sorununlarnn zmlenmesi ilkart olarak grlmelidir.
hznn gerisinde kalmas ve bu hza ayak uyduramamas sonucu pek ok kentte nemli
altyap ve ulam sorunlar yaanmaktadr. Kiiler zerinde ciddi fiziksel ve ruhsal
rahatszlklar meydana getiren ulam sorunu, kimi zaman ynetimlerin duyarszl sonucu,
kimi zaman aratrma ve planlamalardaki gecikmeler, kimi zaman da mevcut kent dokusuna
mdahale edilmemesi nedeniyle zms
m anda ciddi tkanmalara sebep olmaktadr. (Erbil, zayd
sorunlarnn yaand yerleimlerde, kent merkezinde yksek yapvcut younluu artraca ve tkanmalar daha da zms
, bu konularda zm getirebilecek projeler retilm
getirmemek gerei ortaya kmaktadr. Bu tr olum
in, yksek binalarn konumlandrlmasnda, ana ulam aksna yak
m seeneinin (metro, tren, otobs, deniz ulam
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 41/144
30
ehir merkezlerindeki yaplamalar, merkeze yakn olan yerlerde arsa talebinin artmasna
sebep olmakta, ve bu yerleri daha da deerli hale getirmektedir. ounlukla i merkezi
fonksiyonu olan yksek binalarn da bir prestij ve g simgesi olarak en sekin blgelerde
yaplandrlmas, o blgelere ar bir yk ilavesine neden olmaktadr. (Barans, 1992)
n aratrma sreci iinde arsa deerlendirmeleri yaplrken, mevcut ulam a zerinde de
aratrmalar yaplmas, blgeye getirecek ilave trafik, altyap yknn azaltlmasnn mmkn
lup olmayacann belirlenmesi byk nem tamaktadr.
altyap ve sosyal
ltyap olarak iki ekilde kmaktadr. Altyap problemleri, btn yerleimlerde ve fonksiyonu
e olursa olsun her trl binada ok byk nem tamakta, bu nem yksek binalarda
mektedir. Altyap problemlerinin zmnde, kent topraklarnn dengeli
ullanm saland taktirde, dey yerleimlerde, yatay gelimeye oranla daha ekonomik
i iermektedir. Kentlerin can damar olan nitelenen altyap sistemleri, yaanabilir
r evre iin vazgeilmez bir unsurdur. (Ayts, 1996)
atalar byk
lumsuz sonulara neden olabilmektedir. Yksek yapnn bnyesinde bulunan farkl
o
2.3.2.2Altyap
ehirlemede nemli faktrlerden biri olan altyap sorunu, karmza teknik
a
n
katlanarak by
k
zmler retilebilmektedir. Bu da ancak imar planlarnda yer seimi, yn ve ilev
blgelerindeki younluk faktrlerinin nceden saptanm olmasyla mmkn olabilmektedir.
(Ergen, 1989)
Yksek yaplarda gndeme gelen altyap sorunlar, genellikle teknik altyap bal altnda
ilenmektedir. Teknik altyap tanmlamas, yol, ime, ve kullanma suyu tesisleri, atksu
ebekesi, yamur suyu drenaj sistemi, elektrik ve telefon hatlar, havagaz ve doalgaz
sistemlerin
bi
1990l yllarda hayata geen Paris La Defense blgesinin alt yap sistemlerinin yapm,
1960l yllarda balatlm ve 2000li yllar hedef alnmtr. Buradan hareketle yksek
binalarn yapmnn ileriye ynelik ok kapsaml altyap sistemleri sayesinde baarya ulat
bir gerektir. (Demeyer, 1991)
Alyap sistemlerinin kapasite belirlenmesinde yaplan yanl hesaplamalar, ve h
o
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 42/144
31
fonksiyonlarn ayr alan sistemleri, yksek yapnn altyapya getirdii ykle birleince,
binann bulunduu noktadan evresine ok daha fazla yk oluturmaktadr. (Samsunlu, 1992)
2.3.2.3Ekoloji
. Doal kaynak aknn nemli
zeyde azalmas, insan neslini ve doada yaayan dier canllarn geleceini tehlikeye
al kaynaklarn, gerekte sanld gibi motorlu aralar tarafndan deil,
rlkl olarak yap sektr tarafndan tketildii gz nne alndnda, srdrlebilir
nmzde yksek binalarn ou mekanik sistemlerle havalandrlmakta, bu
a gerek enerji harcamalar gerekse kullanc sal asndan olumsuz sonular ortaya
( s, hava hareketleri, havadaki nem
ran, temiz hava..gibi), aydnlk dzeyi, ve grlt seviyesi konfor koullar belirlenirken,
kazanmasn salamtr. [7]
Dnya genelinde giderek artan nfus younluu, kaynak tketimi ve evre kirliliinin
gezegenimizin ekolojisini olumsuz ynde etkiledii aktr
d
sokmaktadr. Do
a
kalknmann ve bu balamda srdrlebilir mimarln gelecek nesiller iin ne denli nem
tad otaya kmaktadr. (zgen, 2003)
Yaplarda kaynak kullanmnn boyutlar szkonusu olduunda, yksek binalarn n plana
kt aktr. Gerek yapm, gerekse kullanm srecinde yksek binalarda kaynak kullanm,
az ve orta ykseklikteki yaplara oranla art gstermektedir. Bu artn younlat alan da,
tasarmnda ve yapmnda teknolojik zorluklar ieren dey sirklasyon aralar ve cephe
sistemleridir. G
d
karmaktadr. (zgen, 2003)
Hayatmzn %70inden fazla bir blm i mekanlarda gemektedir. Bu mekanlarn,
yaayanlarn saln, psikolojik ve fizolojik konforlarn, retkenliklerini srdrmeleri
mimari tasarmla dorudan ilikilidir. hava kalitesi
okonfor koullarnn gerektii gibi dzenlenmelidir. Enerji krizi ile birlikte, d ortamdan gelen
doal hava aknn kstlanmas, benzeri eitli enerji tasarruf yntemleri ve binalarda yapay
malzeme kullanmyla birlikte yksek katl binalarda yaayanlarda grlen belirtiler i hava
kalitesi kavramnn gittike nem
Yap malzemeleri arasnda insan salna ve doal evreye zararl kimyasallar ieren bir ok
malzeme bulunmaktadr. ortamlarda malzeme seiminde, bu malzemelerin kimyasal
8/7/2019 Istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative-interpretation-about-
http:///reader/full/istanbul-da-karma-kullanimli-yuksek-yapilar-uzerine-karsilastirmali-bir-irdeleme-a-comparative 43/144
32
analizleri yaplarak, insan salna zarar verebilecek olan malzemelerin kullanlmamasna
dikkat edilmelidir.
Yksek yaplarda, havalandrma ve mekanik sistemlerin doru ve uygun seilmemesi
insan salna zarar verebilecek durumlarn olumas sz konusudur.
ekanik sistem, gerekli havalandrma dzeyini salayabilmeli, malzeme ve sistem seiminde
k yaplarn tasarmnda yer almaldr. (Morhayim,
005)
oplumlarn doa ile ilikilerinin, fiziksel evrenin olumasnda tarih boyunca nemli rolleri
inalarn insan leine gre yaplmasnn yannda, pek ok doal verilerle de uyum
verileri kapatmas, kent
Top Related