เรองเดนประจ�ำฉบบ

• สำรพษจำกกำรเผำในทโลง 1

• ปญหำหมอกควนจ.เชยงใหมแกไมงำยอยำงทคด 5

ตดตำมเฝำระวง

• ท�ำไมตองสนใจปรอทในอำกำศ 8

• เปดแผนทปนเปอนสำรพษในประเทศไทยผลลพธจำกกำรพฒนำ 13

•ผลพวงจำกทวอนำลอกเปนทวดจตอล 16

กำวหนำพฒนำ

• แนะน�ำหองสมดกรมสงเสรมคณภำพสงแวดลอม 18

• กำรบรกำรทเปนมตรกบสงแวดลอม(Eco-services:ES) 22

พงพำธรรมชำต

• กำรตอสเพอตอลมหำยใจใหผนดนเกด 26

• พทธศำสนำกบทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม 30

ERTCManagementUpdate

•งำนวนสงแวดลอมไทยและวนอำสำสมครพทกษทรพยำกรธรรมชำต 34

และสงแวดลอมหมบำนแหงชำต(ทสม.)ประจ�ำป2556

• กำรประชมเสนอผลกำรด�ำเนนงำนโครงกำร“กำรประเมนควำมเสยงนเวศ

แหลงน�ำในพนทเขตควบคมมลพษจงหวดระยอง”

•กำรสมนำวชำกำรเรองกำรกำวสสงคมคำรบอนต�ำ

wwwdeqp.go.th/website/20/

สวสดคะกลบมาพบกนอกครงฉบบนยงคงมประเดนงานวจยดานสงแวดลอมทนาสนใจมาฝากเชนเดม

โดยฉบบนประเดนเรองสารพษจากหมอกควนถกหยบยกขนมาอกครงในแงสถานการณทเราอาจไดรบผลกระทบ

ในอกไมกเดอนขางหนา

หากจะพดถงมลพษในหมอกควนทกอใหเกดผลกระทบตอรางกายอาจแบงเปน2กลมคอฝนขนาด

เลกและแกสพษโดยผลจากการตรวจวดระดบฝนในอากาศในหลายทในปผานมาพบวามจ�านวนมากขนอยางนาเปน

หวงซงสารทปนเเปอนในหมอกควนทงสองนกอใหเกดผลกระทบกบระบบตางๆของรางกายคอระบบทางเดน

หายใจระบบหวใจรวมไปถงระบบสมองกอใหเกดโรคเฉยบพลนอาทหลอดลมอกเสบไอหายใจล�าบากอาจจะ

ท�าใหโรคทเปนอยเชนหอบหดหรอถงลมโปงพองก�าเรบหนกกวาเดม

“เมอรางกายดดซมสารพษและฝนละอองเขาไปสะสม จะสงผลท�าใหกลามเนอหวใจตาย และเสนเลอดในสมองตบ

บางรายถงขนเปนอมพาธเพราะเลอดไมสามารถไปเลยงทสมอง และโรคอนๆ นอกจากนยงเกดโรคทเกดจาก

การสะสมกอใหเกดโรคถงลมโปงพอง ทนากลวทสดและไดรบการยนยนแลวคอในหมอกควนมสารกอมะเรง

รวมอยดวย จงท�าใหผทหายใจเอาหมอกควนเขาไปเสยงตอการเปนโรคมะเรง ซงภาคเหนอเรามจ�านวนผ

ปวยมะเรงปอดสงสดในประเทศ เปนอนดบท 1 คอ จงหวดล�าปาง อนดบ 2 จงหวดล�าพน และอนดบ 3

คอจงหวดเชยงใหม โดยบางคนจะเหนวาไมไดสบบหรแตกเสยชวตดวยโรคมะเรงปอดจากสาเหตหมอกควน

ไดเชนกน”

ทงหมดนเปนเพยงขอมลเบองตนทบรรณาธการสรปจากหลายๆบทความGreenReseachฉบบ

นจงอยากน�าทกทานมาท�าความรจกกบหมอกควนสารพษและฝนละอองจากบทความทนาสนใจภายในเลมททาง

ทมงานไดรวบรวมไวและบทความอนๆทนาสนใจแลวพบกนใหมกบการเกาะตดประเดนทนาสนใจอกครงคะ

ContentEditor’s Talk [บรรณาธการ ชวนคย]

Green Research กบการปรบโฉมใหม

GREENResearch

Journal

2013

December

No.25

คณะผจดท�า ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอมกรมสงเสรมคณภำพสงแวดลอมกระทรวงทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม เทคโนธำนต�ำบลคลองหำ

อ�ำเภอคลองหลวงจงหวดปทมธำน12120โทรศพท02-577-4182-9โทรสำร0-2577-1138

ทปรกษำจตพรบรษพฒน,เสรมยศสมมน,สากลฐนะกลบรรณำธกำรบรหำรสวรรณาเตยรถสวรรณบรรณำธกำรณฐพลตยชรวงศ

กองบรรณำธกำรโสฬสขนธเครอ,นตยานกระนาดมลน,ศรนภาศรทองทม,หทยรตนการเวทย,รจยาบณยทมานนท,ปญจาใยถาวร,จนดารตนเรองโชตวทย,อาทตยาพาม

เรองเดนประจ�ำฉบบ

No.25 December 2013 Green Research 1

สารพษจากการเผาในทโลงวรรณำเลำวกล

นกวชำกำรสงแวดลอมช�ำนำญกำรพเศษ

ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม

ปญหาการเผาในทโลง

การเผาในทโลง(OpenBurning)เกดจาก3กจกรรมหลกไดแกการเผาเศษพชเศษวสดเหลอใชภาคเกษตรการเผาขยะมลฝอย

จากชมชนการเผาปาเพอบกรกยดถอครอบครองพนทปาลาสตวท�าไมเกบ/หาของปาเชนผกหวานและเหดเผาะเปนตนซงการ

เผาในทโลงจากกจกรรมดงกลาว กอใหเกดสารมลพษทางอากาศตางๆ เชน ฝนละออง สารอนทรยระเหยงาย (VOCs) สารประกอบ

โพลไซคลกอะโรมาตก(PAHs)สารไดออกซนกาซตางๆเชนกาซคารบอนมอนอกไซดไนโตรเจนไดออกไซดนอกจากนยงมเขมาควน

กอใหเกดปญหามลพษทางอากาศและปญหาหมอกควนแลวสงผลกระทบตอสขภาพอนามยของประชาชนดงจะเหนไดจากชวงเกดวกฤต

หมอกควน8จงหวดภาคเหนอตอนบนตงแตเดอนมกราคมถงเมษายน2555ผปวยจ�านวนมากมอาการแสบตาน�าตาไหลแสบคอแสบ

จมกไอจามและโรคระบบทางเดนหายใจเพมขนดงรปท1

เผานาขาว

เผาไรออย

เรองเดนประจ�ำฉบบ

องคประกอบทางเคมเชอเพลง แตละประเภทคาความรอนของ เชอเพลง คาความจความหนาแนนของเชอเพลง ความถของการเผาและปจจยทมผลตอสภาวะของการเผาไหม เชน อณหภมของการเผา ความชนของเชอเพลง สดสวนของอากาศตอเชอเพลงสภาวะทไฟไหมชาๆ หรอไฟ ครกรน สภาวะทไฟลกโชตชวง หรออกนยหนงคอสภาวะทมการเผาไหมสมบรณและสภาวะทเผาไหมไมสมบรณ

2 Green Research No.25 December 2013

สารพษจากปญหาการเผาในทโลง

ชนดและปรมาณของสารพษขนอยกบองคประกอบทางเคมเชอเพลงแตละประเภท

(FuelComposition)คาความรอนของเชอเพลง(FuelHeatingValue)คาความจความหนา

แนนของเชอเพลง(BulkDensity)ความถของการเผาและปจจยทมผลตอสภาวะของการ

เผาไหมเชนอณหภมของการเผาความชนของเชอเพลงสดสวนของอากาศตอเชอเพลง

สภาวะทไฟไหมชาๆหรอไฟครกรน(Smolderingflaming)สภาวะทไฟลกโชตชวง(Flaming)

หรออกนยหนงคอสภาวะทมการเผาไหมสมบรณและสภาวะทเผาไหมไมสมบรณชนดและ

ปรมาณสารพษทปลดปลอยออกมากแตกตางกน ยกตวอยางการศกษาปรมาณการปลด

ปลอยสารมลพษ (Emission Factor) ของการเผาเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรและ

ไฟปาในประเทศสหรฐอเมรกา จะเหนไดวาชนดและปรมาณของสารพษแตกตางกน เมอ

ชนดของเชอเพลงแตกตางกนดงตารางท1นอกจากนยงพบวาการเผาขยะมลฝอยจากครว

เรอนในประเทศสหรฐอเมรกาเปนแหลงก�าเนดทใหญทสดทมการปลดปลอยสารพษในกลม

ของสารไดออกซนเชนสารโพลคลอรเนตเตตไดเบนโซพาราไดออกซน(polychlorinated

dibenzo-para-dioxinsและฟวแรน(PCDDs/Fs)

ตารางท 1 แสดงปรมาณการปลดปลอยสารพษ (Emission Factor) จากการเผาเศษวสดเหลอ

ใชทางการเกษตรและไฟปา หนวย: มลลกรมตอกโลกรมของเชอเพลง

รปท1สถตผปวยโรคทเกยวของกบมลพษหมอกควนจ�านวน4โรคชวงเดอนมกราคมถงเมษายน2555เปรยบ

เทยบกบปรมาณฝนละอองขนาดเลกPM10สงสดในแตละสปดาห(ทมา:ส�านกงานปองกนควบคมโรคท10จงหวด

เชยงใหมกรมควบคมโรค)

กลมของสารพษ ชนดของสารพษ เผาตอซงขาวโพด เผาแกลบ ไฟปาในเขตรอน

สารอนทรยระเหยงาย(VOCs)

เบนซน(Benzene)

โทลอน(Toluene)

สไตรน(Styrene)

ไซลน

-

22

26

-

-

-

35

-

400

250

130

60

ฟนอล(Phenol) ฟนอล - 45 6

สารไดออกซน Toxic EquivalenceQuantitiesPCDDs/FS - 5.37x107 -

แหลงทมา:PaulM.Lemieuxและคณะ,2004

การเผาขยะมลฝอยจากครวเรอนเปนแหลงกำาเนดทใหญทสดทมการปลดปลอยสารพษในกลมของสารไดออกซน เชน สารโพลคลอรเนตเตต ไดเบนโซ พาราไดออกซน / ฟวแรน

No.25 December 2013 Green Research 3

อนตรายของสารพษ

ชองทางทสารพษจากการเผาในทโลงจะเขาสรางกายมความเปนไปได2ชองทาง

คอชองทางการหายใจและชองทางการสมผสกบผวหนงหรอดวงตา

ชองทางการหายใจ

สารพษทเขาสรางกายโดยผานระบบทางเดนหายใจ สามารถท�าใหเกดความเปน

พษไดโดยการดดซบผานเยอบและเมอกในบรเวณปากคอและปอดท�าใหเนอเยอถก

ท�าลายอยางรนแรงนอกจากนสารพษยงอาจผานเขาไปยงระบบหลอดลมและถงลมยอย

ในปอดและซมตอไปเขาสระบบหมนเวยนของโลหตไดการดดซบทบรเวณปอดมกจะเกดขน

อยางรวดเรวเนองมาจากผนงปอดจะมพนทผวคอนขางสงถงประมาณ75–100ตารางเมตร

อยางไรกตามอนตรายของสารพษทจะสงผลกระทบตอสขภาพของผทไดรบหรอสมผสขนอย

กบความเปนพษของสารพษแตละชนดความถและปรมาณทไดรบสมผสเปนตนสารพษ

บางชนดหากไดรบหรอสมผสเปนระยะเวลานานๆมโอกาสเสยงตอการเกดโรคมะเรงได

ดงตวอยางความเปนพษของสารพษทมผลกระทบตอสขภาพแสดงดงตารางท2

ตารางท 2 แสดงตวอยางความเปนพษของสารพษทมผลตอสขภาพ

ชองทางการสมผสกบผวหนงหรอดวงตา

ชองทางการสมผสกบผวหนงหรอดวงตาพบไดอยเสมอในอตราทคอนขางสง การ

เขาสรางกายจากการสมผสอาจเกดผานชองทางตางๆ เชนรขมขนตอมไขมนตอมเหงอ

และผวหนงชนนอกเปนตนปจจยตางๆทจะท�าใหการเขาสรางกายไดมากหรอนอยขน

อยกบ ความเขมขนของสารพษ ความวองไวหรอความรนแรงในการท�าปฏกรยาเคม

กลมของสารพษ ชนดของสารพษ ความเปนพษ

สารอนทรยระเหยงาย

เบนซนโลหตจางกดประสาทสวนกลางตาพราชกกระตกและเปนสารกอมะเรงในเมดเลอดขาว(Leukemia)

สไตรน กดประสาทสวนกลางตบอกเสบและเปนสารกอมะเรง

โทลอน กดประสาทสวนกลางตบอกเสบโรคไตเมดโลหตขาวนอย

ไซลน ระคายเคองระบบอาหารปอดอกเสบเลอดไหลไมหยดตบอกเสบ

สารไดออกซน ไดออกซน/ฟวแรนน�าหนกตวลดลงเกดความผดปกตทตบเซลลตบตายเกดความผดปกตของระบบสบพนธและเปนสารกอมะเรง

สารประกอบโพลไซคลกอะโรมาตก (PAHs)

เบนโซเอไพรน มความสามารถในการกอมะเรงตออวยวะหลายชนด

เรองเดนประจ�ำฉบบ

ชองทางการสมผสของสารพษ ทางผวหนงขนอยกบความเขม ขนของสารพษ ความวองไวหรอความรนแรงในการทำาปฏกรยาเคมของสารพษ

4 Green Research No.25 December 20134 Green Research No.25 December 2013

ของสารพษ ความสามารถในการละลายน�า สภาพและลกษณะความหนาบางของผวหนง

บรเวณทไดรบการสมผสและระยะเวลาทสมผสยกตวอยางสารไดออกซน/ฟวแรนอาการ

เฉยบพลนทปรากฏคอท�าใหเกดโรคผวหนงทเรยกวา“Chloracne”คอมผวหนงขนเปนสว

หวด�ามถงสน�าตาลอมเหลองของผวหนงบรเวณหลงใบหขอบตาหลงไหลและบรเวณ

อวยวะสบพนธอาจมขนขนในบรเวณทปกตจะไมมขนผวหนงมสเขมขนสของเลบเปลยน

เปนสน�าตาลมรายงานการเกดอาการ “Chloracne”นในคนทอยในบรเวณทไดรบการปน

เปอนไดออกซน/ฟวแรนทอตาลไตหวนและญปน(S.J.Harrad,1992,Lin-ChiWangและ

คณะ,2003)นอกจากนยงเกดอาการโรคผวหนงอกเสบ

ส�าหรบชองทางการสมผสบรเวณดวงตา กเปนชองทางหนงทอนตรายรนแรงทสด

เนองจากดวงตาเปนสวนหนงของรางกายทละเอยดออนมากทสด ดวงตาเปนสวนทมเสน

ประสาทและเสนโลหตฝอยมาหลอเลยงมากมายจงเปนแหลงทจะดดซบสารพษตาง ๆ ได

อยางรวดเรว สารพษบางชนดเปนอนตรายตอดวงตาตงแตท�าใหเกดการระคายเคอง

แสบตา สรางความเจบปวด และมโอกาสสญเสยความสามารถในการมองเหน ไปจนถง

ท�าใหตาบอดอยางถาวรไดยกตวอยางสารไดออกซน เปนสารทท�าใหเยอบตาอกเสบและม

ขตาเปนตน

เอกสารอางอง

PaulM.Lemieux,ChristopherC.Lutes,DawanA.Santoanni.(2004).EmissionsofOrganicAirToxicsfromOpenBurning:AComprehensiveReview.

ProgressinEnergyandCombustionScience.30,pp.1-32

J.HarradandK.C.Jones.(1992).ASourceInventoryandBudgetforChlorinatedDioxinsandFuransintheUnitedKingdomEnvironment.ScienceofThe

TotalEnvironment.Volume126,Issues1–2,11September,pp89–107.

Lin-ChiWang,Wen-JhyLee,Wei-ShanLee,Guo-PingChang-Chien,andPerng-Jy.(2003).CharacterizingtheEmissionsofPolychlorinatedDibenzo-p-

dioxinsandDibenzofuransfromCrematoriesandTheirImpactstotheSurroundingEnvironment,Tsai.Environ.Sci.Technol,37(1),pp62–67.

No.25 December 2013 Green Research 5

ปญหาหมอกควน จ.เชยงใหม แกไมงายอยางทคดผศ.สพจนเอยงกญชร

หมอกควน(Smog)หมายถงสภาพอากาศทประกอบไปดวยหมอก(Fog)และควน

(Smoke)ผสมปนกนอย(Smoke+Fog=Smog)สามารถมองเหนไดจากทศนวสยทเลวลง

และกลนของควนไฟจากอากาศซงจดเปนมลภาวะทางอากาศประเภทหนงโดยทวไปสวน

ของหมอกจะเกดจากอณหภมอากาศลดต�าลงจนไอน�าในอากาศเกดการควบแนนเปนละออง

น�าโดยจะเหนเปนควนสขาวไมมกลนซงมกจะเกดขนตามปกตในชวงเชาของฤดหนาว

แตควนนนจะเกดจากการเผาไหมในลกษณะตางๆโดยสวนใหญจะเหนเปนสเทา

หรอด�า และมกลนไหมตางๆกนตามชนดของเชอเพลง ควนจงประกอบดวยกาซชนดตางๆ

จากการเผาไหมซงสวนใหญจะเปนคารบอนไดออกไซด(CO2)คารบอนมอนอกไซด(CO)

ซลเฟอรไดออกไซด(SO2)และไนโตรเจนไดออกไซด(NO2)เปนส�าคญแตทยงไปกวานนก

คอ ควนยงประกอบดวยเขมา ซงเปนฝนละอองหรออนภาคขนาดเลกมากตางๆ กน โดย

เฉพาะอยางยงฝนละอองทมขนาดเลกกวา10ไมครอน(PM10)นนสามารถเขาสระบบทาง

เดนหายใจของคนและสตว ซงเปนอนตรายตอสขภาพเปนอยางยงแมวาปนจะมฝนตก

ประปรายทวภาคเหนอตอนบนเปนระยะๆ กตาม (นบตงแตเดอนมกราคมจนถงตนเดอน

มนาคม) จนหลายคนคาดการณวา ปนหมอกควนในภาคเหนอตอนบนจะไมรนแรงเขาขน

วกฤตเหมอนทกๆปทผานมา แตพอฝนทงชวงไดไมนาน จงหวดเชยงใหมกตองตกอยใน

สถานการณหมอกควนในขนวกฤต(นบตงแตปลายเดอนมนาคมเปนตนมา)

ทงนสามารถรบรไดโดยตรงจากทศนวสยทวไปทเลวลงเปนล�าดบ เชน ผโดยสาร

เครองบนมาลงสนามบนเชยงใหมไมสามารถมองเหนตวเมองเชยงใหมไดจนกวาเครองบน

จะลดเพดานบนลงมาใกลพนดน หรอไมอาจมองเหนดอยสเทพจากในตวเมองเชยงใหมได

เชนปกตเปนตนและจากการตรวจวดคณภาพอากาศพบวาคาPM10สงกวาคามาตรฐาน

ความปลอดภย(120ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร)เชนเดยวกบจงหวดตางๆในภาคเหนอ

ตอนบนทง9จงหวด

จากทศนวสยทวไปทเลวลงเปนลำาดบ เชน ผโดยสารเครองบนมาลงสนามบนเชยงใหมไมสามารถมองเหนตวเมองเชยงใหมได จนกวาเครองบนจะลดเพดานบนลงมาใกลพนดน หรอไมอาจมองเหนดอยสเทพจากในตวเมองเชยงใหมไดเชนปกต เปนตน

เรองเดนประจ�ำฉบบ

6 Green Research No.25 December 20136 Green Research No.25 December 2013

จงหวดแมฮองสอนทางดานตะวนตก จงหวดเชยงราย ทางดานตะวนออกเฉยงเหนอ จงหวดลำาปางทางตะวนออกและจงหวดลำาพนทางดานใต และในกรณของจงหวดลำาพนนน แมสถตหมอกควนอาจจะไมสงเทาจงหวดเชยงรายและแมฮองสอน แตจงหวดลำาพนนนมทตงอยในแองทราบเดยวกนกบจงหวดเชยงใหม

ปญหานทงทางจงหวดเชยงใหมและกรมควบคมมลพษซงเปนผรบ

ผดชอบโดยตรงตางกเตรยมการรบมอไวตงแตปลายปทแลวแตสดทายกยงไม

อาจหลกเลยงปญหาไดทงนเพราะปญหาหมอกควนแกยากกวาทคดดวยสาเหต

ดงน

ประการแรกหมอกควนจากจงหวดขางเคยง เปนททราบกนดจาก

สถตหมอกควนของทกๆ ปวา จงหวดทเกดหมอกควนสงในอนดบตนๆ คอ

จงหวดทอยรายลอมจงหวดเชยงใหม อนไดแก จงหวดแมฮองสอนทางดาน

ตะวนตก จงหวดเชยงรายทางดานตะวนออกเฉยงเหนอ จงหวดล�าปางทาง

ตะวนออกและจงหวดล�าพนทางดานใตและในกรณของจงหวดล�าพนนนแม

สถตหมอกควนอาจจะไมสงเทาจงหวดเชยงรายและแมฮองสอน แตจงหวด

ล�าพนนนมทตงอยในแองทราบเดยวกนกบจงหวดเชยงใหม หมอกควนใน

จงหวดล�าพนจงแผขยายเขามายงจงหวดเชยงใหมไดงายทสด โดยเฉพาะใน

ชวงทมมวลอากาศเยน (ความกดอากาศสง) แผเขามาปกคลมตอนบนของ

ประเทศไทยดงนนการปองกนการเผาในทโลงแจงเฉพาะพนทภายในจงหวด

เชยงใหมจงไม เพยงพอตอการปองกนสถานการณหมอกควนทจะเกดขนได

ทงหมด

ประการทสอง ยงไมอาจหยดยงการเผาของเกษตรกรรอบนอก

ปญหานทกฝายทราบกนดอยแลววายงไมสามารถแกปญหาไดโดยเฉพาะการ

เผาตอซงขาวโพดในพนทหางไกลซงมการเผาสองถงสามครงในแตละรอบของ

การปลกเรมจากการเผาเปดพนทปลกเผาตอซงหลงเกบเกยวฝกและเผาซง

ขาวโพดหลงจากกะเทาะเมลดแลวยงไปกวานนยงพบวามการขยายพนทเพาะ

ปลกขาวโพดเพมขนทกปจากการสงเสรมของภาคธรกจอาหารสตวของบรษท

เอกชน

No.25 December 2013 Green Research 7

แมสถานการณหลายอยางจะเปนใจจนสามารถผ านชวง 80 วนอนตรายมาไดกวาครงทางแลว แตสดทายปญหาหมอกควนกยงยกระดบขนจนถงขนวกฤตอกจนได แมประชาชนชาวเชยงใหมสวนใหญ (กวารอยละ 80-90) ไมไดเปนผกอขนกตาม

นอกจากนการเผาปาเผาหญากยงคงมอยเสมอๆในพนทหางไกลรอบนอกดวย

เหลาคนทรเทาไมถงการณ ทงนเพราะคนเหลานไดรบผลประโยชนจากการเผาโดยตรง

แตพวกเขาแทบจะไมไดรบอะไรตอบแทนโดยตรงเลยจากการงดการเผา อกทงคนเหลา

นแมมจ�านวนนอยแตกลบสรางหมอกควนไดมากดงนนจงเปนเรองยากทจะชกจงใหคน

เหลานเหนแกประโยชนสวนรวมและยอมใหความรวมมออยางจรงจง

ประการทสามการบรหารการเผายงท�าไมไดอยางจรงจงจากความเขาใจตอ

วถชวตของเกษตรกรในพนทกนดารและหางไกลทยากจะขจด การเผาไดอยางเดดขาด

ทางกรมควบคมมลพษ จงคดวธแกปญหา โดยการยอมใหมการเผาตามความจ�าเปน

หรอการบรหารการเผานนเองดวยการก�าหนดวนเวลาพนทและปรมาณการเผาตาม

โควตา เพอใหสามารถควบคมหมอกควนใหอยในเกณฑทไมสงเกนคามาตรฐานความ

ปลอดภยได ซงแมวธการนจะไมใชวธแกปญหาทดทสด แตวธนกนาจะชวยลดปญหา

ตางๆในเบองตนลงไดมากทงปญหาดานกายภาพและปญหาดานสงคมแตนาเสยดาย

ทในปนยงไมมความชดเจนในทางปฏบตวธนจงยงไมเหนผลอยางจรงจง

ประการสดทาย คนทไดรบผลกระทบจากหมอกควนไมใชผกอเหต ทงนจะ

เหนไดวาในพนททมคนอยหนาแนนทงในเขตตวจงหวดตวอ�าเภอและในเขตเทศบาล

จะมการรณรงคใหงดการเผาในชวง 80 วนอนตราย (ปลายเดอนมกราคมถงตนเดอน

เมษายน)อยางเขมงวดและประชาชนสวนใหญกใหความรวมมอดวยดเพราะตางเขาใจ

ดวาประโยชนจากการเผาขยะมลฝอยในชมชนไมคมกบผลกระทบจากหมอกควนทเกด

ขนอกทงชาวเชยงใหมเคยไดรบบทเรยนอยางแสนสาหสมาแลวในปพ.ศ.2550เพราะ

ในปนนมการตรวจวดคา PM10 กลางเมองเชยงใหมไดสงสดถง 383 ไมโครกรมตอ

ลกบาศกเมตร

นบตงแตนนมาการรณรงคใหงดการเผาในเขตชมชนทงในระดบเทศบาลและ

อบต.นบวาไดผลเปนอยางดและยงไมเคยปรากฏปญหาหมอกควนรนแรงในขนวกฤต

ไดเทาปนนอกแตถงกระนนกยงไมสามารถท�าใหปราศจากปญหาหมอกควนลงไดอยาง

สมบรณ เชนเดยวกบปน แมสถานการณหลายอยางจะเปนใจจนสามารถผานชวง 80

วนอนตรายมาไดกวาครงทางแลวแตสดทายปญหาหมอกควนกยงยกระดบขนจนถงขน

วกฤตอกจนไดแมประชาชนชาวเชยงใหมสวนใหญ(กวารอยละ80-90)ไมไดเปนผกอ

ขนกตาม

จงหวดเชยงใหมไดชอวา เปนเมองทนาอยตดอนดบตนๆ ของโลก อากาศด

เปนปจจยหนงทท�าใหเมองเชยงใหมนาอย แตถาใครไดมาเชยงใหม ในชวงทมวกฤต

หมอกควน คงไมมใครคดเชนนนอยางแนนอน เพราะหมอกควนไมเพยงแคท�าลาย

ทศนยภาพและบรรยากาศของการทองเทยวเทานนแตก�าลงท�าลายสขภาพของทกคน

ทตองเผชญโดยไมอาจหลกเลยงได

ปญหาหมอกควนก�าลงบนทอนความนาอยของเมองเชยงใหมลงไปอยางนา

เสยดาย (ขนาดคนทเคยอยเชยงใหมมานานนบสบปยงอยากยายหนไปทอนเลย) แม

ปญหาจะเกดในชวงเวลาสนๆ(ราว80-100วน)แตกเปนเหตการณทเกดขนประจ�าแทบ

ทกปปญหานท�าใหความนาอยของเมองเชยงใหมหดหายไปเปนอนมากดงนนแมปญหา

นจะแกไมงายอยางทหลายคนคดแตความพยายามทจะแกปญหานจะตองมตอไปในทก

ระดบ

ตดตำมเฝำระวง

สารปรอทในสงแวดลอมนน elemental mercury ถอเปนรปทเสถยรทสด ละลายนำาไดนอย และสามารถระเหยกลายเปนไอไดทอณหภมหอง กอใหเกดการแพรกระจายของปรอทในอากาศทเปนอนตรายได

8 Green Research No.25 December 2013

ทำาไมตองสนใจปรอทในอากาศหทยรตนกำรเวทย

นกวชำกำรสงแวดลอมช�ำนำญกำรพเศษ

ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม

คณสมบตของสารปรอทและความเปนพษ

ในสงแวดลอม

สารปรอทเปนธาตท เกดขนเองตาม

ธรรมชาตเปนโลหะสเงนมนวาว มสถานะเปน

ของเหลวทอณหภมหองมกเกดปะปนอยกบโลหะ

อนๆ โดยพบวามการปนเปอนในระดบสงในเชอ

เพลงฟอสซล (Fossi l fuels) สารปรอทใน

สงแวดลอมจะเกดขนในสามรปแบบไดแกในรป

ของโลหะปรอท (elementalmercury) ในรปของ

ปรอทอนนทรย (inorganicmercury) และปรอท

อนทรย(organicmercury)และทงสามรปแบบนน

มคณสมบตเป นสารพษในสงแวดลอมทงสน

elementalmercuryถอเปนรปทเสถยรทสดละลาย

น�าไดนอย และสามารถระเหยกลายเปนไอไดท

อณหภมหองกอใหเกดการแพรกระจายของปรอท

ในอากาศทเปนอนตรายไดinorganicmercuryโดย

ปกตจะอยในรปของเกลอโลหะ ใชเปนสวนผสม

ของสารฆาเชอโรคและยาฆาแมลงซงinorganic

mercuryหลายชนดไดถกหามใชโดยองคกรพทกษ

สงแวดลอมของประเทศอเมรกา(http://www.epa.

gov/opptintr/pbt/mercury.htm) ส�าหรบ organic

mercuryเปนสารทสามารถสงเคราะหขนทางเคม

หรอการเปลยนรปทางชวะวทยาโดยแบคทเรยเชน

รปท 1วฏจกรสารปรอทในสงแวดลอม

ภาพโดยDr.DavidSchmeltz,US.EnvironmentalProtectionAgency,2013

ตดตำมเฝำระวง

The Mercury Cycle

Emissions of GEM,GOM,PBM

Measurement of ambient air

concentrationHg transported throughwatersheds; Hg convertedto methylmercury (MeHg)

Dry Deposition

Measurement of wet

GEM ,GOM PBM

MeHg increases up the food chain

MeHg in fish is 1 million time greater than

water

Hg from other sources : local regional &

more distant

ผลกระทบของสารปรอทตอสงแวดลอมและสขภาพปรากฏใหเหนครงแรกซงเปนทรจกไปทวโลกคอ “โรคมนามาตะ” ทจงหวดคมาโมโตในประเทศญปน มสาเหตมาจาก methyl mercury อนเปนสารประกอบอนทรยของปรอท

No.25 December 2013 Green Research 9

methylmercuryสวนมากมกใชเปนสารฆาเชอราสารorganicmercury

บางชนดสามารถละลายน�าไดท�าใหสามารถเขาส หวงโซอาหาร

เกดการสะสมตวและขยายความเปนพษทเรยกวากระบวนการbioaccumulation

สารปรอทมกพบปนเปอนอยในอากาศน�าและดนเปนสวนใหญ

สาเหตมาจากการเผาไหมเชอเพลง การเผาขยะขยะผลตภณฑทใช

ตามบานเรอนและโรงงานอตสาหกรรมทใชสารปรอทเปนวตถดบเชน

โรงงานผลตเยอกระดาษโรงงานผลตพลาสตก โรงงานผลตเภสชภณฑ

โรงงานไฟฟาทใชถานหนและโรงกลนน�ามนเปนตนสารปรอททอย

ในรปของเหลวสามารถระเหยเปนไอไดในภาวะปกตสวนใหญพบอย

ในเทอรโมมเตอร(ปรอทวดไข)และหลอดไฟนออนถาเทอรโมมเตอร

หรอหลอดไฟแตกสารปรอททบรรจอย จะสามารถกลายเปนไอ

แพรกระจายออกมาปนเปอนในอากาศนอกจากนยงสามารถพบสาร

ปรอทในเครองส�าอางและอาหาร โดยเฉพาะอาหารทะเลพบมากใน

สตวทะเลตวใหญเชนหฉลามทนาโลมาวาฬเนองจากมชวงชวต

ทยนยาวและกนปลาเลกเปนอาหารจงมโอกาสทสารปรอทสะสมอย

ในตวคอนขางมาก(เรยกกระบวนการนวาBioaccumulation)ซงการ

ปนเปอนของสารปรอทจากแหลงน�าธรรมชาตมกมสาเหตมาจาก

โรงงานอตสาหกรรมทปลอยสารปรอทออกมากบน�าทงของโรงงาน

นอกจากนสารปรอทในอากาศสามารถตกลงสน�าและดนไดโดยถก

ชะลางมากบน�าฝน หรอปะปนอยกบฝนละออง สารปรอทเขาส

รางกายไดโดยตรงจากการหายใจ การสมผสทางผวหนง การกน

อาหารและน�าทปนเปอนสารปรอททเรยกวาหวงโซอาหาร กอใหเกด

อนตรายตอสงแวดลอมและมนษยได รปท 1 แสดงวฏจกรของสาร

ปรอทในสงแวดลอมทมผลตอหวงโซอาหาร

ผลกระทบของสารปรอทตอสงแวดลอมและสขภาพปรากฏ

ใหเหนครงแรกซงเปนทรจกไปทวโลกคอ “โรคมนามาตะ”ทจงหวด

คมาโมโตในประเทศญปนมสาเหตมาจากmethylmercuryอนเปน

สารประกอบอนทรยของปรอทปนเปอนอยในน�าเสยซงเกดขนจาก

โรงงานผลตacetaldehydeaceticacidและmethylmercuryเกดจาก

กระบวนการผลตacetaldehydeในโรงงานสารพษเหลานนไดเขาไป

สะสมอยในตวปลาและหอยทชาวประมงจบขนมาขายและรบประทาน

รปท 2แสดงผทไดรบผลกระทบจากสารปรอทในสงแวดลอม

ตดตำมเฝำระวง

10 Green Research No.25 December 2013

ท�าใหประชาชนเสยชวต46คนและทรมานดวยโรคดงกลาวหลายรอยคน(Japan

AsiaQuarterlyReview1997)นอกจากนแพทยและผเชยวชาญตางๆตองใชเวลาถง

12 ป ในการหาสาเหตของโรคดงกลาว รปท 2 แสดงผไดรบผลกระทบจาก

สารปรอทในสงแวดลอม

การปนเปอนของสารปรอทในอากาศ

สารปรอททถกปลดปลอยออกสอากาศจะอยใน 3 รป คอ รปของกาซ

ปรอทGaseousElementalMercury(GEM)ในรปของออกซไดซกาซปรอทหรอท

เรยกวาGaseousOxidizedMercury (GOM)และในรปทเกาะอยกบฝนละอองใน

อากาศหรอทเรยกวาParticulateBoundMercury(PBM)ทงสามรปนพบวาGEM

จะมปรมาณมากทสดในอากาศ เนองจากถกปลดปลอยโดยตรงและมความเสถยร

มากทสดในอากาศ เมอถกปลดปลอยจากแหลงก�าเนดแลวจะสามารถคงอยใน

อากาศ(lifetime)ไดคอนขางนานประมาณ6-18เดอนจงสามารถพบไดทวไปใน

อากาศสวนGOMและPBMจะมระยะเวลาคงอยในอากาศไดคอนขางสนคดได

เปนหลายๆ ชวโมงหรอหลายๆ วน เนองจากมคณสมบตทท�าปฎกรยาไดงายใน

อากาศ และละลายน�าไดด จงสามารถถกก�าจดออกจากอากาศไดอยางรวดเรว

ผานกระบวนการตกสะสมแบบเปยก(wetdeposition)และแบบแหง(drydeposition)

แตอยางไรกตามส�าหรบPBMในบางกรณสามารถถกพดพาไปกบฝนละอองในระ

ยะไกลๆแบบlongrangetransportไดเชนกน

แหลงก�าเนดหลกของปรอทในอากาศเกดจากจากการเผาไหมเชอเพลง

การเผาขยะ ขยะผลตภณฑทใชตามบานเรอน และโรงงานอตสาหกรรมทใชสาร

ปรอทเปนวตถดบเชนโรงงานผลตเยอกระดาษโรงงานผลตพลาสตกโรงงานผลต

เภสชภณฑโรงงานไฟฟาทใชถานหนและโรงกลนน�ามนเปนตนUNEP2008ได

ประเมนวาในทวปเอเชยมปรมาณการปลดปลอยสารปรอทสอากาศเพมขนกวา50%

นบจากป 1990-1995 ทงนสบเนองมาจากความตองการการใชไฟฟาและพลงงาน

เพมขนในภมภาคนซงสะทอนใหเหนถงการเพมขนของประชากรและการเตบโตทาง

เศรษฐกจตลอดจนมการใชเชอเพลงถานหนอยางกวางขวางนอกจากนEuropean

MonitoringandEvaluationProgram(EMEP)ไดประเมนวาระหวางป1990-2007

ปรมาณการปลดปลอยสารปรอทในทวปเอเชยเพมขนอยางตอเนอง และคดเปน

ปรมาณถง 65% ของการปลดปลอยสารปรอทสอากาศจากแหลงก�าเนดทมนษย

ท�าขนทวโลก(รปท3)โดยจากการประเมนแหลงก�าเนดในทวปเอเชยพบวาประเทศ

จนและประเทศอนเดยมการปลดปลอยสารปรอทสอากาศสงทสด (รปท 4) แสดง

ใหเหนถงการใชพลงงานในภาคอตสาหกรรมทมผลตอการเพมขนของสารปรอท

ในสงแวดลอม นนเอง

ปฏกรยาเคมของสารปรอทในอากาศมความซบซอนและมความไมแนนอน

เปนอยางมากเนองจากขนกบหลายปจจย(CalvertandLindberg2005;Linetal.,

2006;Ariyaetal.,2008;Steffenetal.,2008)การตรวจวดสารปรอทในอากาศ

และในน�าฝนจงมความส�าคญมาก เพราะจะเปนตวบงชถงปรมาณการกระจายตว

ของปรอทในสงแวดลอมและสารปรอททถกก�าจดออกจากอากาศผานกระบวนการ

wetanddrydeposition

No.25 December 2013 Green Research 11

ท�าไมตองสนใจสารปรอทในอากาศ

สบเนองจากการประชมคณะมนตรประศาสนการ

โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต(UNEPGC)พ.ศ.2544ได

มการประเมนผลกระทบของสารปรอทในระดบโลกผลการประเมน

พบวาสารปรอทสงผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพอนามยของ

ประชากรโลกและตอมาUNEPGCไดขอสรปวา“การลดความเสยง”

เปนแนวทางหลกในการด�าเนนงานเพอการจดการสารปรอทระหวาง

ประเทศ(สารปรอทปนเปอนขามแดน)ในระยะยาวพรอมทงเรยกรอง

ใหรฐบาลประเทศตางๆองคกรเอกชนและองคการระหวางประเทศ

ด�าเนนกจกรรมเพอลดความเสยงจากสารปรอทในผลตภณฑและ

ขบวนการผลตและมมตใหจดท�ามาตรการทางกฎหมายแลวเสรจซง

ตอมาไดพฒนาเปนอนสญญาระหวางประเทศทใชชอวา “The

MinamataConventiononMercury”มวตถประสงค“เพอปกปอง

สขภาพของมนษยและสงแวดลอมจากการปลดปลอยสารปรอทและ

สารประกอบปรอทจากกจกรรมของมนษยสอากาศ แหลงน�า และ

ดน” ซงจะมผลใหประทศตางๆ รวมทงประเทศไทยตองมการ

พจารณารบรองหรอเขารวมเปนภาคสมาชกอนสญญาฯตอไปโดย

มการรบรองอนสญญาฯในเดอนตลาคม2556ทผานมานและจะ

มผลบงคบใชใน90วนหลงจากมประเทศลงนามในอนสญญาดง

กลาวครบ50ประเทศ

ความพยายามในการเฝาระวงสารปรอทในอากาศไดมขน

มานานแลวในอดตในทวปยโรปและอเมรกาIverfeldt(1991)ไดเรม

ท�าการตรวจวดสารปรอทในน�าฝนตงแตป1991ตอมาไดมการตรวจ

วดสารปรอทในอากาศในรป GEMและเมอไมนานมานจงไดมการ

ตรวจวดสารปรอทในอากาศทงสามรปแบบคอ GEMGOMและ

รปท 3 การประเมนปรมาณการปลดปลอยสารปรอทสอากาศในทวปเอเชยเทยบกบทวปอนๆในโลก

ทมา:EuropeanMonitoringandEvaluationProgram(EMEP):MSC-WTechnicalReport2/2013

PBM ได ซงวธการตรวจวดสารปรอทในอากาศนน ในยโรปและ

อเมรกาสวนมากจะใชวธของUS.EPACompendiummethodIO-5ซง

เปนวธเกบตวอยางและวเคราะหสารปรอทในอากาศดวยเทคนคCold

VapourAtomicFluorescenceSpectrometry(CVAFS)ส�าหรบวธตรวจ

วดสารปรอทในน�าฝน ใชวธ EPAmethod 1631 (Method 1631,

RevisionE,US.EPA.2002)ซงเปนวธเกบตวอยางและวเคราะหสาร

ปรอทในน�าสะอาดดวยเทคนคOxidation,PurgeandTrap,andCold

VapourAtomicFluorescenceSpectrometry(CVAFS).

จากการเฝาระวงสารปรอทในอากาศในทวปยโรปและ

อเมรกาตอนเหนอพบวาความเขมขนของสารปรอทในอากาศGEM

ในพนททไมมการปนเปอนเฉลยรายปมคาอยระหวาง1.5-1.7นาโน

กรมตอลกบาศกเมตร ซงสอดคลองกบระดบทพบในอาฟรกาใต

ในพนททไมมการปนเปอนคอมคาประมาณ 1.2-1.4 นาโนกรมตอ

ลกบาศกเมตรแตส�าหรบภมภาคเอเชยตะวนออกพบวามคาเฉลย

ทสงกวาคอประมาณ4นาโนกรมตอลกบาศกเมตร (Kim 2004)

แตถาหากเปนพนททมแหลงก�าเนดเชนบรเวณเหมองเกาในประเทศ

สเปน พบความเขมขนของ GEM มคาสงถง 5 ไมโครกรมตอ

ลกบาศกเมตร(Ferraraetal.,1998)ในสวนของระดบความเขมขน

RGMทพบในทวปยโรปและอเมรกาเหนอ มคาเฉลยประมาณ 60

พโคกรมตอลกบาศกเมตร(Wangbergetal.,2001)ปรมาณความ

เขมขนทพบมากทสดอยทPointBarrowในรฐAlaskaมคา100

พโคกรมตอลกบาศกเมตร หรอ 1 นาโนกรมตอลกบาศกเมตร

(Brooksetal.,2006a)ในพนทแถบขวโลกเหนอ (Arctic)ปรมาณ

RGMทตรวจวดไดสงสดมคาประมาณ40พโคกรมตอลกบาศกเมตร

และPBMมคา100พโคกรมตอลกบาศกเมตร(Cobbettetal.,2007)

ตดตำมเฝำระวง

12 Green Research No.25 December 2013

เอกสารอางอง

Eu ropean Mon i t o r i ng and Eva l ua t i on

Program (EMEP): MSC-W Technical

Report 2/2013. Atmospheric Supply of

Nitrogen, Lead, Cadmium,Mercury and

Dioxins/ Furans to the Baltic Sea in

2011

United Nations Environment Programme

(UNEP) Report 2013, The Global Atmo

sphericMercury Assessment: Sources,

EmissionsandEnvironmentalTransport.

EPA (U .S . Env i r onmen t a l P ro tec t i on

Agency). (1997). Mercury Study for

Congress Volume III, Fate and Transport

ofMercury in the Environment, page

2-3, EPA- 452/R-97-003, December

1997.

George Schwedt, 2001. The Essent ia l

GuidetoEnvironmentalChemistry,John

Wiley&Sons,Ltd, ISBN0471899542.

UNEP Report 2008. Technical back

ground Report to the Global Atmo

sphericMercuryAssessment.

US.EPA 2002. Method 1631, Revis ion

E:MercuryinWaterbyOxidation,Purge

and Trap, and Cold Vapour Atomic

FluorescenceSpectrometry

US.EPA 1999 . Compend ium methods

for the determination of inorganic

compounds in ambient air, Chapter

IO -5 , Samp l i ng and ana l ys i s fo r

atmosphericmercury.

การพฒนาศกยภาพในการเฝาระวงการปนเปอนของสารปรอทในอากาศสำาหรบประเทศไทย เพอใหสามารถควบคมคณภาพอากาศและลดการสะสมของ สารปรอทในสงแวดลอม ตลอดจนลดการสะสมของสารปรอทในหวงโซอาหารไมใหเกดอนตรายตอสขภาพประชาชน

รปท 4แผนทแสดงการปลดปลอยสารปรอทสบรรยากาศจากแหลงก�าเนดทมนษยท�าขน

ทมา:UnitedNationsEnvironmentProgramme(UNEP)Report2013,

TheGlobalAtmosphericMercuryAssessment:Sources,EmissionsandEnvironmentalTransport.

ส�าหรบทวปเอเชยมการตรวจวดสารปรอทในอากาศในประเทศจนเกาหลและญปน

แตในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตและเอเชยแปซฟกยงคงมการตรวจวดนอยมากส�าหรบ

ประเทศไทยมการตดตามตรวจสอบการปนเปอนของสารปรอทในแหลงน�าในสตวน�าและ

ในดนเพอปกปองสขภาพมนษยและสงแวดลอมในประเทศแตยงไมมการตรวจวดในอากาศ

ซงมปรมาณนอยและตองใชเทคนคการตรวจวดทเหมาะสมการปนเปอนสารปรอทในอากาศ

มความส�าคญมากเพราะเปนตวกลางส�าคญทปรอทจะถกพดพาไปในสงแวดลอม

นอกจากนการเกดฝนมบทบาทส�าคญในการชะลางปรอทจากบรรยากาศลงสดน

และน�า ทงนจ�าเปนตองมการพฒนาศกยภาพในการเฝาระวงการปนเปอนของสารปรอทใน

อากาศส�าหรบประเทศไทย เพอใหสามารถควบคมคณภาพอากาศและลดการสะสมของ

สารปรอทในสงแวดลอม ตลอดจนลดการสะสมของสารปรอทในหวงโซอาหารไมใหเกด

อนตรายตอสขภาพประชาชน นอกจากนยงเปนขอมลใหแกประเทศไทยในการรบรอง

อนสญญา“TheMinamataConventiononMercury”ตอไป

Mercury emission 2010, g/km2

0 2 5 10 100 1000

No.25 December 2013 Green Research 13

เปดแผนทปนเปอนสารพษในประเทศไทย ผลลพธจากการพฒนาอบลวรรณกระปกทอง

เปนความจรงทวาการกาวผานจากสงคมเกษตรสยคการ

พฒนาอตสาหกรรมของประเทศไทยไดกอปญหาไวมากมายหลกฐาน

หนงทประจกษคอสารพษทปนเปอนในดนน�าอากาศและสงผลก

ระทบตอสขภาพของผคนในพนทตางๆของประเทศ

เมอไมนานมานส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

รวมกบศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมกรมสงเสรมคณภาพ

สงแวดลอมและคณะวศวกรรมศาสตรมหาวทยาลยนเรศวรไดจด

ท�าแผนทพนทปนเปอนสารพษในประเทศไทยขนเพอสะทอนใหเหน

ถงปญหาสารพษทภมภาคตางๆของประเทศไทยทก�าลงเผชญและ

ยงคงรอคอยการฟนฟแกไข

สมพร เพงค�า ผอ�านวยการศนยประสานงานการพฒนา

ระบบและกลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ส�านกงาน

คณะกรรมการสขภาพแหงชาตกลาววา แผนทแสดงพนทปนเปอน

สารพษในประเทศไทยเปนเสมอนการเปดประเดนสอสารไปถงสงคม

เพอใหรบรวาสารพษทปนเปอนในสงแวดลอมเปนปญหาส�าคญท

สงผลกระทบโดยตรงตอสขภาพของประชาชนทงนพนทการปนเปอน

สารพษทปรากฏในแผนทฉบบนมมากเกอบ50แหงแตกเปนเพยง

สวนหนงของพนททประสบปญหาเทานน ซงปญหาเกดจากหลาย

สาเหตบางสวนมาจากโรงงานอตสาหกรรมบางสวนเปนผลกระทบ

จากการท�าเหมองและบางกเกดจากการลกลอบทงกากอตสาหกรรม

ขยะพษนอกจากนนหลายพนทตองเผชญการปนเปอนสารพษมา

ยาวนาน เชน กรณการปนเปอนของสารหนในอ�าเภอรอนพบลย

อนเปนผลมาจากการท�าเหมองดบกชวงป2520–2528ซงปจจบน

ยงไมไดรบการแกไข ขณะทบางแหงกเพงประสบปญหา เชน การ

รวไหลของน�ามนดบจากทอสงน�ามนของบรษท PTTCG เมอเดอน

กรกฎาคม2556ทผานมาและท�าใหบรเวณอาวพราว เกาะเสมด

ปนเปอนน�ามนดบ

“ในอดตฐานการผลตของไทยอยทภาคเกษตรแตพอมาถง

อกยคหนงเรากเรมพดถงการแปรรปสนคาเกษตรเพอเพมมลคาจน

เขาสยคอตสาหกรรมหลงมการส�ารวจเจอกาซธรรมชาต ไทยกให

ความส�าคญกบภาคอตสาหกรรมเพอหวงใชเปนฐานในการพฒนา

เศรษฐกจของประเทศเพมจดพและลดการวางงานอยางไรกตาม

ขณะทภาคอตสาหกรรมเตบโต มการพฒนาเทคโนโลย แตอก

ดานหนงกลบปรากฏวามสารพษปนเปอนในสงแวดลอม ซงสงผล

กระทบตอระบบนเวศและสขภาพของประชาชนในพนท”สมพรกลาว

พนทอตสาหกรรมมาบตาพดและบรเวณใกลเคยงนบเปน

กรณตวอยางทชดเจนทสดกรณหนงเนองจากเดมพนทมความอดม

สมบรณเตมไปดวยทรพยากรทหลากหลายทงดนด�าน�าชมเหมาะ

กบการท�าเกษตร รวมไปถงมทรพยากรทางทะเลทอดมหลากหลาย

แตเมอมโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลภาคตะวนออก(อสเทรนซ

บอรด)เกดขนมาบตาพดกไดแปรสภาพเปนนคมอตสาหกรรมแมจะ

มการวางเปาหมายในการพฒนาคอเศรษฐกจดมตวเลขจางงานเพม

สงขนทวาผลลพธอกดานทอยนอกเหนอความคาดหมายกคอมการ

ปนเปอนสารพษทงในดนน�าและอากาศจนตองมการประกาศเปน

เขตควบคมมลพษเมอป2552

ไมเพยงแคนนในหลายกรณสารพษยงสามารถแพรกระจาย

จนเกดผลกระทบในวงกวางไดผานความสมพนธของระบบนเวศและ

หวงโซอาหาร ยกตวอยางกรณลมน�าแมตาวทมการปนเปอนสาร

แคดเมยมในพนทปลกขาว ฉะนนเรากไมมทางรเลยวาขาวทสงเขา

โรงสมาจากแมตาวหรอไม เชนเดยวกบกรณการลกลอบทงขยะพษ

จ�านวนมากทหนองแหนซงเปนแหลงผลตอาหารทส�าคญโดยมทง

ฟารมปศสตวนาขาวการปลกผกรวมถงปลกมะมวงทสงขายทงใน

ประเทศและตางประเทศ

ตดตำมเฝำระวง

14 Green Research No.25 December 2013

สมพรเสนอวา ถงเวลาทประเทศไทยตองทบทวนแนวทาง

การพฒนาเพราะสงทเกดขนไมใชแคปญหาการปนเปอนสารพษใน

สงแวดลอมแตหมายถงความเจบปวยคารกษาพยาบาลทสงขนอน

เนองมาจากความไมเปนธรรมในโครงการพฒนาตางๆ แนนอนวา

ประเทศไทยไมสามารถยอนเวลากลบไปสอดตทเปนสงคเกษตรกรรม

ไดแตกสามารถใชบทเรยนทผานมาบวกกบงานวจยและการพฒนา

เทคโนโลยทเหมาะสม ในการท�าใหประเทศเดนไปบนเสนทางการ

พฒนาทยงยน

นอกจากนการบงคบใชกตกาผงเมองหรอจดโซนนงการใช

ประโยชนทดนกมสวนส�าคญเชนกนสมพรกลาววาประเทศไทยม

ขนาดเลกนดเดยว เพราะฉะนนเราตองทบทวนวาพนทอาหารจรงๆ

เหลอเทาไหร แลวทเหลออยนเพยงพอส�าหรบการผลตอาหารเลยง

คนทงประเทศหรอเปลาโดยตองพจารณาถงปญหาการขยายตวของ

ทอยอาศยและการขยายตวของอตสาหกรรมทเขาไปเบยดบงพนท

อาหารเนองจากทผานมาขาดการมองภาพรวมของทงประเทศวาเรา

มพนทท ศกยภาพในการผลตอาหารเหลอเทาไหร และจะคมครอง

พนทเหลานนไมใหอตสาหกรรมเขาไปท�าลายไดอยางไร

“สงคมไทยตองเหนปญหารวมกน เพอผลกดนใหเกดการ

เปลยนแปลง เพราะหากเดนไปบนเสนทางเดมกเหนแลววาถงทสด

กคงจะไปไมรอด”สมพรย�าถงความส�าคญของปญหา

ขอมลพนทปนเปอนสารพษในประเทศไทย

นคมอตสาหกรรมล�าพนเรมตงเมอป2526โดยมโรงงานผลตชน

สวนอเลกทรอนกสเขามาเปดด�าเนนกจการหลงจากนนไมนานกเกด

ปญหาโลหะหนกอยางตะกวทองแดงสงกะสปนเปอนในดนและ

แหลงน�าใตดนและตามมาดวยความเจบปวยของผคนทงโรคภมแพ

โรคทางเดนหายใจและบางรายเสยชวตโดยไมทราบสาเหต

ต�าบลแมตาว จงหวดตากป2547สถาบนการจดการน�านานาชาต

(IWMI) ไดตรวจพบวามการปนเปอนแคดเมยมปรมาณสงทงในดน

น�า และเมลดขาวทปลกในพนทต�าบลแมตาว ซงพนทปนเปอน

ตงอยใกลกบเหมองแรและโรงงานถลงสงกะสของบรษท ผาแดง

อนดสเตรยล จ�ากด รฐบาลแกปญหาขาวปนเปอนดวยการใหเผา

และฝงกลบพรอมแนะใหชาวบานหนไปปลกออยแทนแตกไมไดผล

เนองจากพนทลมน�าแมตาวเหมาะแกการปลกขาวมากกวาอยางไร

กตามเมอเดอนสงหาคมทผานมาศาลปกครองไดมค�าพพากษาให

พนทดงกลาวเปนเขตพนทคมครองสงแวดลอม

ต�าบลวงสะพง จงหวดเลย ในป2551กรมควบคมมลพษกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดเขาตรวจสอบคณภาพน�ารอบ

เหมองแรทองค�าของ บรษททงค�า จ�ากด ภายหลงทเหมองแรเปด

ด�าเนนกจการมาได2ปผลการตรวจสอบพบสารพษเชนสารหน

แมงกานสและแคดเมยมในระบบประปานอกจากนยงพบวาชาว

บานบางรายมอาการเจบปวยเมอตรวจเลอดกพบวามสารไซยาไนด

สงเกนคามาตรฐานอยางไรกดผประกอบการยงคงมความพยายาม

จะขอขยายพนทท�าเหมองเพมแตกถกชาวบานในพนทคดคานเรอยมา

ต�าบลกลางดง อ�าเภอปากชอง จงหวดนครราชสมาเมอป2547

มขาวการลกลอบทงขยะอนตรายจ�านวนกวาหลายพนตน ซงขยะ

เหลานเปนขยะอตสาหกรรมทมาจากจงหวดระยอง โดยผลกลอบทง

คอ บรษททรบก�าจดกากของเสย จากการตรวจสอบพบวามการ

ปนเปอนTEC(ไตรคอลโรเอทธลน)และPEC(เตตระคลอโรเอทธลน)

อ�าเภอทาตม จงหวดสรนทรปลายป2555มการลกลอบทงขยะ

ตดเชอทางการแพทย เชน ขวดน�าเกลอ เขมฉดยา ถงบรรจเลอด

โดยทงไวในปาใกลกบรองน�าธรรมชาต ซงถงขณะนกยงตองรอการ

ประเมนผลการปนเปอน

ต�าบลเขาเจดลก อ�าเภอทบคลอ จงหวดพจตรบรษทอคราไมนง

จ�ากดไดรบประทานบตรอนญาตใหท�าเหมองแรทองค�าเฟสแรกในป

2543ซงเหมองนนตงอยไมไกลจากบรเวณชมชนชาวบานกประสบ

ปญหาฝนละอองเสยงรบกวนและน�าทไมเพยงพอส�าหรบการท�าการ

เกษตรไปจนถงมโลหะหนกเชนสารหนปรอทไซยาไนดปนเปอน

ในแหลงน�าท�าใหหลายคนปวยดวยโรคทางเดนหายใจโรคผวหนง

หมบานคลตลาง จงหวดกาญจนบรเปนขาวโดงดงในป2541เมอ

โรงแตงแรตะกวปลอยน�าเสยลงสล�าหวยท�าใหชาวบานเจบปวยแม

แหลงก�าเนดมลพษจะหยดด�าเนนการไปแลว แตกยงคงมสารตะกว

ตกคางในตะกอนดนและสตวน�า ลาสดศาลปกครองสงสดไดมค�า

พพากษา(เมอวนท10มกราคม2556)ใหกรมควบคมมลพษ(คพ.)

เขาฟนฟล�าหวยพรอมชดใชคาเสยหายแกชาวบานแตจนถงขณะน

กยงไมมความชดเจนจากคพ.วาจะใชวธการใดในการฟนฟล�าหวย

ท�าใหวนนชาวบานยงไมสามารถใชน�าในล�าหวยไดตามปกต

อ�าเภออรญประเทศ จงหวดสระแกวเมอตนป2556มการลกลอบ

ทงรองเทามอสองนบลานคซงเปนรองเทาทเหลอจากการคดแยกเพอ

ขายโดยทในแตละวนมการน�าเขารองเทาเกาจากทวโลกมากหลาย

สบตนและขณะนยงตองรอการประเมนผลการปนเปอน

รานรบซอของเกาพระประแดงตนป2543เกดเหตสารกมมนตรงส

โคบอลต60รวไหลเนองจากมซาเลงยานพระประแดงเขาไปขโมย

แทงวตถอนตรายทวางทงไวในบรษทกมลสโกศลอเลคทรคจ�ากด

ภายหลงเมอน�าไปแยกชนสวนปรากฏวามสารกมมนตรงสแผกระจาย

ท�าใหซาเลงและเจาของรานรบซอของเกาเสยชวต ผทอยในบรเวณ

ใกลเคยงทไดรบรงส บางรายตองสญเสยอวยวะ ขณะทบางราย

กมความเสยงเปนมะเรงเมดเลอดขาว ดานส�านกงานปรมาณเพอ

สนต(พปส.)ถกศาลปกครองพพากษาวามความผดฐานละเลยการ

ปฏบตหนาทฐานไมมการตรวจสอบและควบคมทรดกมเพยงพอจน

เกดการสญเสยรายแรง

40 พนท ภาคตะวนออก ในจงหวดระยอง ชลบร สมทรปราการ

ฉะเชงเทรา ปราจนบร รวมถงกรงเทพฯมการลกลอบน�าขยะพษ

น�าเสย และกากอตสาหกรรมมาทงจ�านวนมาก เพราะอยไมไกล

จากทตงของนคมอตสาหกรรม อกทงโรงงานรบรไซเคล ก�าจดขยะ

และบ�าบดของเสยหลายแหงทมาตงอยในพนทขาดการจดการทได

มาตรฐานสงทชาวบานตองเผชญนอกจากจะมาในรปของกลน

เหมนแลวยงมผลกระทบไปถงสขภาพและสงแวดลอมอกดวย 

สนามบนบอฝาย จงหวดประจวบครขนธ เมอป 2542 ระหวาง

การปรบปรงสนามบนบอฝาย รถแบกโฮไดขดไปกระทบถงสารเคม

ทฝงอยใตดน จนเกดการรวไหลและสงกลนเหมน สนนษฐานวา

สารเคมดงกลาวคอเอเยนตออเรนจซงเปนสารเคมอนตรายชนด

เดยวกบทใชในสงครามเวยดนาม เรองนจบลงตรงทมการฝงกลบ

สารเคมไวบรเวณเดมโดยมการเฝาระวงดวยการเกบตวอยางดนเพอ

ตรวจสอบตดตอกน10ป

อ�าเภอรอนพบลย จงหวดนครศรธรรมราช กากขแรทถกทงไว

หลงยคดบกบมชวงป2520–2528ท�าใหรอนพบลยกลายเปนพนท

ทเตมไปดวยสารหนทงในดนและแหลงน�า ซงบางแหงมปรมาณสง

กวามาตรฐานความปลอดภยถง50เทา และจากแบบจ�าลองทาง

คณตศาสตรชวาถาไมมการแกไขในอก50ปขางหนาสารหนจะ

กระจายไปทวพนททงอ�าเภอ

นคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทใกลเคยงจงหวดระยอง

ผลจากโครงการอสเทรนซบอรดไดแปรสภาพมาบตาพดและพนทใกล

เคยงใหกลายเปนแหลงทตงนคมอตสาหกรรมวนนสงทชาวมาบตาพด

และผทอาศยอยในพนทตองเผชญคอการปนเปอนสารพษทงในดน

น�า และอากาศ จนเมอป 2552 มการประกาศใหมาบตาพดเปน

เขตควบคมมลพษ แตกยงไมสามารถแกปญหามลพษหรอควบคม

คณภาพสงแวดลอมได

อาวพราว เกาะเสมด จงหวดระยอง เมอวนท27กรกฎาคม2556

ทผานมาเกดกรณน�ามนดบจากทอสงน�ามนของบรษทPTTCGรวไหล

ในทะเลเปนวงกวาง โดยน�ามนดบบางสวนถกคลนพดเขาสหาด

พราวจนชายหาดเปอนไปดวยคราบน�ามนสด�า อยางไรกตามแมจะ

มการเกบคราบน�ามนหมดแลวแตกยงตองมการเผาระวงผลกระทบ

ทอาจเกดขนกบระบบนเวศตอไป ทงในทะเลและบรเวณชายหาดท

ไดรบผลกระทบ

มการลกลอบนำาขยะพษ นำาเสย และกากอตสาหกรรมมาทงจำานวนมาก เพราะอยไมไกลจากทตงของ นคมอตสาหกรรม อกทงโรงงานรบรไซเคลกำาจด ขยะและบำาบดของเสยหลายแหงทมาตงอยในพนทขาดการจดการทไดมาตรฐาน

http://www.greenworld.or.th/greenworld/local/2311

ตดตำมเฝำระวง

ผลพวงจากทวอะนาลอกเปนทวดจทลพรพงษสนทรเดชะ

นกวชำกำรสงแวดลอม

ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม

16 Green Research No.25 December 2013

ความเปนมา

ส�านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศนและกจการโทรคมนาคมแหงชาตหรอกสทช.มยทธศาสตรการเปลยนผานจากระบบรบสงสญญาณอะนาลอกไปสระบบการรบสงสญญาณแบบดจทลภายใน5ปดงแสดงในรปท1

ซงกสทช.ก�าหนดใหระบบการรบสงสญญาณดจทลจะเรมออกอากาศเปนครงแรกในวนท 5 ธนวาคม 2556 และเดอนมกราคม 2558กสทช.จะเรมกระบวนการยตการรบสงสญญาณทวระบบอะนาลอก(Analog SwitchOff)นนหมายความวาทวแบบเกาจะรบสญญาณไมไดกสทช.ไดก�าหนดทางเลอกใหกบประชาชนไว2วธการ วธการท1ตดตงอปกรณรบสญญาณ“SetTopBox”เพมเขามาซง“SetTopBox”จะท�าหนาทแปลงสญญาณดจทลเปนสญญาณอะนาลอกกสามารถรบชมได วธการท2ซอทวรนใหมๆทรองรบสญญาณดจทลDVB-T2

รปท 1DigitalRoadmap2555-2559ทมา :http://xn--82cxef7ei9bzcbfb.xn--o3cw4h/

สารอนตรายปนอยเปนจำานวนมาก อาทเชน สารตะกวในแผงวงจร สารปรอทในจอภาพ กลมสารพอลสไตรนจากพลาสตกททำาโครงทว สารเหลานเปนสารทมพษตอสงมชวต

No.25 December 2013 Green Research 17

ผลกระทบ จากจ�านวนทวไมต�ากวา 22 ลานเครองทรองรบระบบ อะนาลอกบางสวนกตดตงอปกรณรบสญญาณ “Set Top Box”เพมเขามาบางสวนกเปลยนทวใหมทรองรบกบระบบดจทลประเดนทส�าคญอยตรงททวทไมใชแลวจะไปไหนปญหาขยะอเลคทรอนคจากทวจะเปนปญหาทเกดขนในอนาคตอยางแนนอน และปญหาหนงทเกดจากขยะทว คอ สารพษทปะปนอยในทวจะออกมาปนเปอนในสงแวดลอมในมตอากาศดนน�าและน�าใตดนอยางนากงวล

เอกสารอางอง

http://webdb.dmsc.moph.go.th/ifc_toxic/a_txR_search.asp?info_id=41

http://window2nature.wordpress.com/

http://xn--82cxef7ei9bzcbfb.xn--o3cw4h

สวนประกอบของทวมสารอนตรายปนอยเปนจ�านวนมาก อาทเชน สารตะกวในแผงวงจร สารปรอทในจอภาพ กลมสาร พอลสไตรนจากพลาสตกทท�าโครงทวสารเหลานเปนสารทมพษตอสงมชวต โดยท พษของสารตะกว จะท�าใหเกดอาการโลหตจาง(Anaemia)กระดกผอาการพษทางประสาทและสมองท�าใหทรงตวไมอย เกดอาการประสาทหลอนซมไมรสกตวชกมอและเทาตกเปนอมพาต และเดกทเกดจากผทไดรบสารตะกว สวนใหญจะเปนโรคภาวะปญญาออนพษของสารปรอท เมอเขาสรางกายจะไปท�าอนตรายตอระบบประสาทสวนกลางซงไดแกสมองและไขสนหลงท�าใหเสยการควบคมเกยวกบการเคลอนไหวของแขน ขา การพดและยงท�าใหระบบประสาทรบความรสกเสยไปเชนการไดยนการมองเหนซงอนตรายเหลาน เมอเปนแลวไมสามารถรกษาใหกลบดดงเดมได อาการทเปนพษมากเกดจากการหายใจปอดอกเสบมอาการเจบหนาอก มไข แนนหนาอก หายใจไมออกและตายได พษของสไตรน เมอเขาสรางกายจะมผลตอระบบประสาทเมดเลอดแดงและตบไต

ทมา:http://window2nature.wordpress.com/

สรป

นาเปนหวงอยางยงกบปรมาณขยะทว20ลานเครองทจะ

เกดขนอกไมนานหวงวาหนวยงานทเกยวของจะมแผนจดการกบขยะ

ทวทมากมายไดอยางเบดเสรจ มฉะนนปญหามลพษจากขยะทว

จะเกดขนอยางแนนอน

กำวหนำพฒนำ

แนะนำาหองสมด กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมก�ำไลลมสอน

บรรณำรกษช�ำนำญกำรศนยสำรสนเทศสงแวดลอม

ณญธกำนตทะเสนฮด

นกวชำกำรสงแวดลอมศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม

18 Green Research No.25 December 2013

หองสมดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม เปนหองสมดดานสงแวดลอมทท�าหนาทเปนหองสมดและหนวยงานกลาง

ในการจดเกบรวบรวมจดระบบการจดเกบดวยเทคโนโลยททนสมยและใหบรการขอมล

สารสนเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมทงสาขาวชาทเกยวของเพอประโยชน

ในการศกษาคนควาวจยงานวชาการดานสงแวดลอมแหงชาตทงทางตรงและทางออมโดย

ค�านงถงผลประโยชนในการสงเสรมสนบสนนใหบคลากรนสตนกศกษานกวชาการผมสวนได

สวนเสยและประชาชนทวไปสามารถน�ามาใชประโยชนในชวตประจ�าวนไดอยางม

ประสทธภาพและเกดประสทธผล

บรการหองสมดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

1. บรการขอมลขอสนเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยเทคโนโลยตางๆ

ในฐานะศนยบรการขอมลขอสนเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2.บรการงานวชาการชวยในการสงเสรมสนบสนนการศกษาวจยพฒนา

ถายทอดสงเสรมเทคโนโลยและการจดการดานสงแวดลอม

3.บรการเผยแพรและประชาสมพนธงานดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

รวมถงสาขาวชาทเกยวของ

4.บรการสอสารและกจกรรมทเกยวของกบการด�าเนนงานและการสรางจตส�านก

ใหบรหารจดการงานดานทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมอยางยงยนในฐานะศนยบรการ

ประชาชน

หองสมดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมมความตงใจจรงเปนอยางยงในการ

พฒนารปแบบและบรการใหทนสมยและเปนมตรกบประชาชนผเขาใชบรการของหองสมด

ดวยการจดกจกรรมตางๆทงในเชงใหความรวชาการสอดแทรกความรในรปแบบงายๆ

สบายๆแตแฝงไวดวยความรวชาการเพอประโยชนในการพกผอนหยอนใจและงายในการ

เขาถงขอมลของผใชบรการเชน

งานแจกรางวลผใชหองสมดดเดนและกจกรรมวนครสตมาส

เชญพมาเลาเรองสอนนองKMมการแลกเปลยนเรยนร

กจกรรมวนเดกแหงชาต

บรการสงคม

เชญผทรงคณวฒมาเลาประสบการณและ

เชญเจาของหรอนกเขยนมาเปดตวหนงสอ

ตกบาตรหนงสอทองสนามหลวง

No.25 December 2013 Green Research 19

กำวหนำพฒนำ

บรณาการงานรวมกบหนวยงานทงภายในและภายนอก

ทงยงรวมจดกจกรรมตางๆ รวมกบเครอขายจนเปนทยอมรบของบรรดาเพอนรวมอาชพทงหลาย

20 Green Research No.25 December 2013

รปแบบของบรการหองสมดถกแบงออกเปน2สวนดวยกนคอ

1.บรการแบบตงรบอยกบบานในรปของ”OneStopService”ดวยรปแบบของการใหบรการณจดเดยวทศนยบรการ

ประชาชนกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมกบผใชบรการทเดนทางมารบบรการณหองสมด

2.บรการสารสนเทศเคลอนทโดยความรวมมอกบเครอขายทงภายในและภายนอกและผใชบรการ

ในโลกของสงคมยคไฮเทคโลกแหงเทคโนโลยหองสมดไดพฒนารปแบบของสอสารสนเทศดานสงแวดลอมของกรมเปนแบบ

สอดจตอลโดยสามารถใหบรการผานระบบIntranetและระบบInternetพรอมใหบรการแบบไมจ�ากดเวลาและสถานท

หองสมดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมตงอยบรเวณชน2อาคารกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมเลขท49ซ.พระรามหก30

ถ.พระราม6แขวงสามเสนในเขตพญาไทกรงเทพฯ10400โทรศพท:02-2788420โทรสาร:02-2985605เวบไซต:http://library.

deqp.go.thอเมล:Library@deqp.go.th

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ยงมหองสมดอกหนงแหงทอยในสงกด ซงทำาหนาทเปนหนวยงาน สงเสรม สนบสนน การศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยดานสงแวดลอม และเปนหองสมดเฉพาะทางทรวบรวมทรพยากรสารสนเทศดานทรพยากรธรรมชาต และ สงแวดลอม

No.25 December 2013 Green Research 21

นอกจากหองสมดทตงอยในสวนกลางแลวกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

ยงมหองสมดอกหนงแหงซงตงอยทศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมท�าหนาท เป น

หนวยงานสงเสรมสนบสนนการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยดานสงแวดลอมและเปน

หองสมดเฉพาะทางทรวบรวมทรพยากรสารสนเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

และสาขาวชาทเกยวของโดยมงพฒนาหองสมดใหเปนคลงขอมลดานการวจยและพฒนา

เทคโนโลยดานสงแวดลอมรวมทงสงเสรมและสนบสนนใหทกภาคสวนเขามามสวนรวม

ในการศกษาวจยพฒนาและถายทอดเทคโนโลยดานสงแวดลอมโดยเปดโอกาสใหนกวจย

นกวชาการนสตนกศกษาและประชาชนทวไปสามารถเขามาใชบรการหองสมดได

บรการหองสมดศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

หองสมดศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมใหบรการทรพยากรสารสนเทศ

ตางๆ เชนหนงสอดานวทยาศาสตรสงแวดลอมเทคโนโลยสงแวดลอมและวศวกรรมสง

แวดลอมรายงานผลงานวจยเอกสารประกอบการฝกอบรมดานทรพยากรธรรมชาตและสง

แวดลอมวารสาร/นตยสารและหนงสอพมพใชระบบคอมพวเตอรในการเกบรวบรวมคนหา

และเรยกใชขอมลทรพยากรสารสนเทศเพออ�านวยความสะดวกแกผใชบรการใหสามารถ

สบคนขอมลไดอยางรวดเรว

ปจจบนหองสมดศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมมทรพยากรสารสนเทศ

ทงภาษาไทยและองกฤษใหบรการกวา8,000รายการไวบรการผใชเชน

• การประเมนผลกระทบสงแวดลอมขนสง

• การประเมนผลกระทบตอสขภาพ

• การประเมนความเสยงทางสขภาพ

• กลางใจราษฎร:หกทศวรรษแหงการทรงงาน

• MethodsofDendrochronology:Applicationsin the Environmental

Science

• InSituRemediationEngineering

• InSituChemicalOxidationForGroundwaterRemediation

• GroundwaterTreatmentTechnology

หองสมดศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมตงอยชน1อาคารศนยวจยและ

ฝกอบรมดานสงแวดลอมเทคโนธานต.คลองหาอ.คลองหลวงจ.ปทมธาน12120โทรศพท

:02-5774182-5ตอ1300,1121โทรสาร:02-5774182-5ตอ1121

กำวหนำพฒนำ

การบรการทเปนมตรกบสงแวดลอม (Eco-services: ES)

การบรการทเปนมตรกบสงแวดลอมทเปนสากลโดยองคกรเพมผลผลตแหงเอเชย

(APO)ไดแบง เปน5ประเภทหลกไดแกความสมพนธการบรการกบการผลตตงแตการ

จดการการปรบปรงและการซอมแซมการใชประโยชนการใชบรการภายนอกการบรการใน

การจดการขยะการจดการสารพษและการใหการปรกษาระบบขอมลซงจากนยามของการ

จดการสงแวดลอมทดในภาคบรการจากความสมพนธการบรการกบการจดการทตนทางส

ปลายทางการจดการสงแวดลอมทดในภาคบรการคอการปรบปรงเทคโนโลยแนวทางใน

การใชผลตภณฑการจดการดานสงแวดลอมกลไกการเงนทสงเสรมใหเกดการลดผลกระทบ

ตอสงแวดลอม(financialproducts)รวมถงการใชรถยนตรวมกนเชนการทคน5คนมาใช

รถยนตรวมกนแทนทจะตางคนตางขบรถยนตของตวเองไปซงจะชวยลดจ�านวนรถยนตใน

ทองถนนและน�าไปสการลดผลกระทบตอสงแวดลอมของการเดนทางไดอกตวอยางหนงของ

การบรการทเปนมตรกบสงแวดลอมเชนการบ�ารงรกษาและอพเกรดอปกรณหรอผลตภณฑ

เพอทจะใหสามารถใชงานไดยาวนานขนนอกจากนยงรวมถงกองทนeco-fundsซงการลงทน

ถกท�าโดยบรษททมการดและรกษาสงแวดลอมดเยยมการพฒนาเทคโนโลยของการ

ปองกน

สงแวดลอมโดยทวไปตองอาศยทงเงนและเวลาแตอยางไรกตามอาศยเพยงการมไอเดยทด

ในการสงเสรมใหเกดการลดผลกระทบตอสงแวดลอมจ�าเปนตองเปนทรจกแพรหลายใน

ผบรโภคแตระบบของการบรการควรถกพฒนาเพอทจะสงเสรมใหเกดการแพรกระจายเขาไป

ในสงคมและสงเสรมใหเกดการลดผลกระทบตอสงแวดลอมตอไป

การบรการทเปนมตรตอสงแวดลอมตองไดรบการรวบรวมจดท�าเปนฐานขอมลทเปน

ระบบและเผยแพรในวงกวางการบรการทเปนมตรกบสงแวดลอมสวนใหญจะไดรบการรบรอง

ผานทางระบบฉลากสงแวดลอมเพอใชเปนชองทางสอสารขอมลดานสงแวดลอมใหกบ

การใชประโยชน การใชบรการภายนอก การบรการในการจดการขยะการจดการสารพษและการใหการปรกษา ระบบขอมล ซงจากนยามของการจดการ สงแวดลอมทดในภาคบรการคอ การปรบปรงเทคโนโลย แนวทางในการใชผลตภณฑ การจกการดานสงแวดลอม กลไกการเงนทสงเสรมใหเกดการลดผล กระทบตอสงแวดลอม

22 Green Research No.25 December 2013

รฐเรองโชตวทย

นกวชำกำรสงแวดลอมช�ำนำญกำรพเศษ

ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม

ผบรโภคหรอภาคธรกจอนๆซงผลตภณฑทได

รบฉลากสงแวดลอมกจะสอดคลองกบขอ

ก�าหนดหรอมาตรฐานทก�าหนดขนมาโดย

แตละประเทศแตละภมภาคหรอแตละ

องคกรในสวนของมาตรฐาน ISOไดแบง

ประเภทของฉลากสงแวดลอมไว3ประเภท

ไดแกฉลากประเภทท1คอการรบรองโดยท

ผลตภณฑตองสอดคลองกบขอก�าหนดซง

ก�าหนดโดยภาครฐหรอ thirdpartyฉลาก

ประเภทท 2 เปนการรบรองตนเองดาน

สงแวดลอมโดยผผลตเองและประเภทท3

เปนการเปดเผยขอมลเชงปรมาณของผล

กระทบสงแวดลอมของผลตภณฑนอกเหนอ

จากผลตภณฑทไดรบฉลากดานสงแวดลอม

แลวผลตภณฑหรอการด�าเนนการอนๆ เพอ

สงเสรมใหเกดความตระหนกดานสงแวดลอม

ของผบรโภครวมถงการสรางฐานขอมลเพอ

ใหผลตภณฑสามารถประเมนและรบรอง

ตนเองไดกถอวาเปนผลตภณฑทเปนมตรกบ

สงแวดลอมดวย

ในการรวบรวมการบรการทเปนมตร

ตอสงแวดลอมไวในฐานขอมลของAPOนน

ตองไดรบการรบรองโดยthirdpartyหรอได

รบการยอมรบจากคณะท�างานของAPO

เทานนจงจะสามารถรวบรวมเขาไวในฐาน

ขอมลได โดยทผลตภณฑทเปนการรบรอง

ตนเองโดยผผลต(EcolabelType2)นนจะ

ตองแสดงเกณฑและหลกฐานทใชในการ

รบรองตนเองทครบถวนใหกบทางคณะ

ท�างานAPOพจารณาความครบถวนสวน

ผลตภณฑท ไม ได มการรบรองแตมการ

ประเมนด านผลกระทบตอสงแวดล อม

(Eco label type3)กตองมการถกประเมน

ตรวจสอบจากคณะท�างานAPO เพอทจะ

รบรองใหสามารถรวบรวมเขาไวในฐานขอมลได

การจดแบงหมวดหมของฐานขอมลดาน

บรการทเปนมตรกบสงแวดลอม

เพอทจะท�าใหเกดความเขาใจทตรง

กนของบรการท เป นมตรกบสงแวดลอม

จงไดมการจดพนทใหความส�าคญประเภท

ของการบรการตางๆไวเปนลกษณะตามพนท

ในทนขอเสนอ3พนท

1 .การบรการทมความเป นมตรกบ

สงแวดลอมในพนทอนรกษหรอพนท

เฉพาะ

การบรการในพนทเฉพาะหรอพนท

อนรกษความเปนมตรตอสงแวดลอมตองม

การคนหาปญหาสงแวดลอมและก�าหนดจด

สนใจในภาวะการเปลยนแปลงตางๆการใช

ทรพยากรในพนทและปญหามลพษทเกดขน

การพฒนาเศรษฐกจและสงคมในพนทใน

สวนของการแบงประเภทในหมวดนจะชวยให

ผบรโภคเขาใจวาบรการนนมความเปนมตร

กบสงแวดลอมในประเดนปญหาเรองอะไร

โดยทจดสนใจหลกจะอยทเรองภาวะโลกรอน

และการใชทรพยากรนอกจากนยงรวมถง

ประเดนส งแวดล อมด านป ญหามลพษ

(อากาศ,น�า,ดน)ซงเปนปญหาทส�าคญใน

การพฒนาเศรษฐกจและรวมถงในเรองการ

ก�าจดของเสย

2. การบรการทมความเป นมตรกบ

สงแวดลอมในพนทเมอง

โดยทวไปพนทเมองเปนพนทบรการ

ส�าหรบการทองเทยวทเปนทพกสงอ�านวย

ความสะดวกการบรโภคและการใชบรการ

เพอเดนทางไปยงพนททองเทยวซงใหความ

ส�าคญการบรการทเปนมตรตอสงแวดลอมใน

สถานบรการโรงแรมสถานบรการทวไปและ

แหลงชอปปงทตองค�านงการรองรบนกทอง

เทยวปรมาณมากตองมสงอ�านวยความ

สะดวกทเพยงพอ โดยทวไปโรงแรมจะม

มาตรฐานใบไมเขยว(Greenleaf)เปนตนซง

มความเขมงวด และมมาตรฐานอนๆ ท

เกยวของตามระดบของการใหบรการ เชน

มาตรฐานโรงแรมสเขยวมาตรฐานสนคาท

เปนมตรตอสงแวดลอมเปนตน

No.25 December 2013 Green Research 23

การบรการในพนทอนรกษ ความเปนมตรตอสงแวดลอม ตองมการคนหาปญหาสงแวดลอมและกำาหนดจดสนใจในภาวะการเปลยนแปลงตางๆ การใชทรพยากรในพนท และปญหามลพษทเกดขน

กำวหนำพฒนำ

3. การบรการทมความเปนมตรตอสงแวดลอมในพนททางธรรมชาต

ซงมกจะเปนพนทเฉพาะทมความสวยงามตามธรรมชาตหรอแหลงศลปกรรมทส�าคญ

พนททางธรรมชาตทงอทยานแหงชาต เกาะแกงหรอสถานทส�าคญทางประวตศาสตร

บางแหงไดรบการยกยองใหเปนมรดกโลก(Worldheritage)ทมเกณฑในการพฒนาพนท

เพอการอนรกษการรกษาสภาพใหมความคงทนและยนยาวเพอการสงวนไวเปนพนททม

คณคาเปนตน

บรการมความเปนมตรกบสงแวดลอมอยางไร?

เปนการจดประเภทบรการสงเสรมการทองเทยวใหเกดการลดผลกระทบตอ

สงแวดลอมทไดกลาวถงในสถานทตางๆตองมการจดประเภทและท�าความเขาใจอยาง

ชดเจนเกยวกบมาตรการเพอชวยลดผลกระทบตอสงแวดลอมทใชกนอยในปจจบนเชนการ

ประหยดทรพยากรสามารถท�าไดหลายแนวทางเชนการปรบปรงประสทธภาพการบรการ

และจดการอยางเหมาะสมการยดอายการใชงานของสถานททองเทยวการปรบปรงความ

สามารถในการรองรบนกทองเทยวเปนสงจ�าเปนเชนการประเมนความจของการทองเทยว

(capacityหรอloading)ของพนทเปนตน

24 Green Research No.25 December 2013

บรการมความเปนมตรกบสงแวดลอมควรอยทชวงไหนของวงจรการใหบรการ?

เปนการจดกลมบรการวาชวยลดผลกระทบตอสงแวดลอมทชวงไหนของวฎจกรชวตผลตภณฑโดยวฎจกรชวตของผลตภณฑสามารถ

แบงออกไดเปน7ขนตอนไดแกการสกดวตถดบการผลตวตถดบและสวนประกอบการออกแบบการผลตผลตภณฑการขนสงการใชงาน

ผลตภณฑและการก�าจดซากผลตภณฑซงการบรการทเปนมตรตอสงแวดลอมตองใหความส�าคญกบทกชวงทกขนตอนในการใหบรการ

ตามแผนภาพดานลาง

เอกสารอางอง

ส�านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2556).เอกสารการประเมน

การการทองทองเทยวอยางยงยน.กรงเทพมหานคร

รฐเรองโชตวทย (2555). เอกสารประกอบการบรรยายการทองเทยวเชงอนรกษ

วชาการจดการสงแวดลอมเบองตน.มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

การทองเทยวในอนาคตตองพฒนาอยางตอเนองจรงจงแล ะม แผนการพฒนาอย า ง เหมาะสม มความชดแจน มเจาภาพในการดแล ทงหนวยงาน ในพนทและสวนใหการสนบสนนความเปนมตรตอสงแวดลอม

ดงนนการบรการทเปนมตรกบสงแวดลอมกบกระบวนการ

ผลตในภาคอตสาหกรรมอยในทกชวงของการใหบรการไดแก

1. การจดเตรยมสถานททองเทยวทเปรยบเหมอนวตถดบ

โดยการเตรยมการรบรองนกทองเทยวเหมาะสมกบพนท

ปายแสดงการจดระเบยบในสถานททองเทยว

2. การบรการทองเทยวในแตละพนทตองค�านงถงสภาพ

ความสมดลยความสมบรณทางธรรมชาตหรอมรดก

ทางธรรมชาตใหรกษาสภาพได

3. การรองรบของเสยจากการบรการตองมความเหมาะสม

และไมเกดผลกระทบตอสถานททองเทยวนนๆ

4. การสรางจตส�านกนกทองเทยวผใหบรการตองท�าอยาง

ตอเนองและใหความส�าคญตอการใหความร อยาง

ตอเนอง

บทสรป

การพฒนาสถานบรการการทองเทยวในอนาคตตองพฒนา

อยางตอเนองจรงจงและมแผนการพฒนาอยางเหมาะสมมความ

ชดเจนมเจาภาพในการดแลทงหนวยงานในพนทและสวนใหการ

สนบสนนความเปนมตรตอสงแวดลอมการพฒนาสถานททองเทยว

ในแตละพนทมความเฉพาะและประเมนอยางเหมาะสมในการ

จดการอยางมประสทธภาพรองรบการขยายตวหรอการพฒนาใน

อนาคตใหมความเปนมตรตอสงแวดลอมอยางยงยน

No.25 December 2013 Green Research 25

พงพำธรรมชำต

“การตอสเพอตอลมหายใจใหผนดนเกด” การปรบตวจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กรณ: การกดเซาะชายฝง ชมชนบานปากพญา ตำาบลทาซกอำาเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช

จงหวดนครศรธรรมราช มพนทชายฝงทะเลยาวประมาณ 235 กโลเมตร

เปนจงหวดในล�าดบแรกๆทไดรบผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงรนแรงมชายฝงทอยใน

สภาพปกตไมถงครงของความยาวชายฝงทงหมด จากการส�ารวจพนทกดเซาะ ท�าใหเหน

ภาพการกดเซาะในวงกวางโดยพนทเสยหายมทงชมชนชายฝงบอปลาบอกงสวนมะพราว

รวมทงโครงสรางตามแนวชายฝงทงเขอนคอนกรตและเขอนหนทงสาเหตสวนใหญเปนผล

มาจากการพฒนาพนทชายฝงทไมเหมาะสมตอสภาพธรรมชาตของพนทโครงสรางดงกลาว

ลวนเปนสงทกดขวางกระแสน�าและการเคลอนทของตะกอนชายฝงและท�าใหเกดการเปลยน

ทศทางของกระแสน�าทะเลมผลใหเกดการสะสมตวของตะกอนดานใตของโครงสรางแตม

การกดเซาะอยางรนแรงทางดานทศเหนอเนองจากการเคลอนตวของกระแสน�าและตะกอน

ชายฝงทมทศทางจากดานใตไปทางเหนอนน ไมสามารถเคลอนตวผานโครงสรางเหลานไปได

ท�าใหเกดการแปลงแนวชายฝงทไมพงประสงคโดยกดเซาะชายฝงตอไปเรอยๆและลกลาม

ไมมทสนสดดงนนแนวทางปรบตวเพอปองกนการกดเซาะชายฝงดวยภมปญญาชาวบาน

เปนอกวธการหนงทชวยแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงแบบยงยน

ต�าบลทาซกเดมทมพนทปาชายเลนประมาณ13,200ไรแตพนทสวนใหญไดถก

เปลยนแปลงรปแบบการใชประโยขนทดน จากปาชายเลนซงเปนระบบนเวศทมคณคา

มากมายมหาศาล ไดถกท�าลายเปลยนสภาพกลบกลายเปนนาก งเกอบเตมพนท

การเปลยนแปลงพนทปาชายเลนเปนนากงในชวงระยะเวลาไมกป ไดสรางมลคาทาง

เศรษฐกจแตสรางความเสยหายตอระบบนเวศอยางรนแรงและตอเนองจนมค�าพดสนๆวา

“กงมา...หอยปปลา...หายหมด”

บานปากพญาประชากรกวา100หลงคาเรอนประกอบอาชพท�านากงมากวา30ป

ประสบปญหากบสภาพอากาศเปลยนแปลงในชวง3-4ปหลงดงเชนเมอตนป2555ชมชน

บานปากพญาต.ทาซกไดเกดสถานการณน�าทวมซ�าซากในพนทหลงจากประสบปญหาใน

ชวงเดอนมนาคมถงเดอนเมษายนป2554ทประสบกบภาวะอทกภยจากพษภยของลมมรสม

ทพดเขาถลมจงหวดนครศรธรรมราชและจงหวดใกลเคยง สงผลใหระดบน�าสงจากพนดน

26 Green Research No.25 December 2013

อศมนลมสกล1วฒชยแพงแกว

1ปกรณดษฐกจ

2

1ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอมกรมสงเสรมคณภำพสงแวดลอม

2ส�ำนกวชำวศวกรรมศำสตรและทรพยำกรมหำวทยำลยวลยลกษณ

ผลกระทบจากการกดเซาะชาย ฝงรนแรง มชายฝงทอย ในสภาพปกตไมถงครงของความยาวชายฝงทงหมด จากการสำารวจพนทกดเซาะ ทำาใหเหนภาพการกดเซาะในวงกวาง โดยพนทเสยหายมท งชมชนชายฝ ง บอปลา บอกง สวนมะพราว รวมท งโครงสร างตามแนวชายฝง ทงเขอนคอนกรต และเขอนหนทง

1 เมตร จากการทปรมาณน�าฝนทตกใน

แตละครงเพมปรมาณมากขนและฝนตก

ผดฤดกาลจากทเคยเปน ประกอบกบน�า

ทะเลในชวงเวลาน�าหนนมปรมาณสง

มากกวาเดม ท�าใหน�าทวมคนบอกงไดรบ

ความเสยหาย

ชมชนบานปากพญามพนททเปด

รบตอภยธรรมชาตรอบดานดวยเปนชมชนท

อย ตดชายทะเลตองเผชญกบลมพายจาก

มรสมทมความถและรนแรงมากขน สภาพ

ชมชนทอยรมคลองปลายน�าตองเผชญกบน�า

เหนอไหลบาในชวงฤดฝน และหากเจอกบ

ชวงน�าทะเลหนนกจะเกดน�าทวมไดทนทรวม

ทงสภาพชมชนทอยในพนททรกนดาน ถนน

น�า ไฟ ไมเพยงพอ หากเกดเหตการณ

ภยพบตขนการชวยเหลอ หรอการตดตอกบ

ภายนอกแทบไมสามารถท�าได ประกอบกบ

บานปากพญามอาชพหลกคอการเลยงกง

เพยงอยางเดยวและไมไดถอครองสทธทดน

ท�ากนเปนของตนเอง ทงหมดทกลาวมานบ

เปนความออนไหวประการส�าคญของชมชนท

จะสงผลใหไดรบผลกระทบจากภยธรรมชาต

เพมมากขนอยางหลกเลยงไมได

แนวทางการปรบตว ชาวบานใน

ชมชนบานปากพญาไดเรมศกษาเรยนร

ปญหาจากโครงการเสรมสรางความเขมแขง

ใหประชาชนชายฝงทะเลเพอลดผลกระทบ

จากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศท

ด�าเนนการโดยมลนธรกษไทยและชดโครงการ

พฒนาความร และยทธศาสตรความตกลง

พหภาคดานสงแวดลอม และยทธศาสตร

ลดโลกรอน ส�านกงานกองทนสนบสนน

การวจย(สกว.)ซงสามารถสรปแนวทางการ

ปรบตวไดดงน

-แนวทางในการประกอบอาชพใหมโดยหน

ไปศกษาการท�าเกษตรอยางยงยน เชน

การท�าสวนปาลมในพนทนากงเดม

-การรวมกลมของชาวบานทงในรปแบบของ

กลมออมทรพย และศนยเรยนรเศรษฐกจ

พอเพยงทมอย ในปจจบนจะเปนตนทนท

ส�าคญในการศกษาและหาแนวทางในการ

ตงรบและปรบตวตอการเปลยนแปลงของ

สภาพภมอากาศทเกดขนไดเปนอยางด

เพมเตมความร ทส งผลต อการ

ประกอบอาชพของชาวบานทงในสวนอาชพ

เดมอยางชวงเวลาทเปลยนไปของลมมรสม

ตอการเพาะเลยงและเกบเกยวผลผลตจาก

นากง และในสวนของอาชพเสรมหรออาชพ

ใหมอยางสวนปาลม

นอกจากนแนวทางการปรบตวของ

ชาวบานชมชนบานปากพญาทส�าคญอกเรอง

หนง คอ “การตอสกบปญหาการกดเซาะ

ชายฝง” จากบทเรยนทผานมาของชาวบาน

ปากพญา พบวา ปาชายเลนเปนผนปาท

เปรยบเสมอนหวใจซงเปนอวยวะทส�าคญ

ทสดของรางกายการเยยวยารกษาฟนคน

สภาพปาชายเลนใหกลบมามความอดมสมบรณ

เหมอนกอน จะเปนแนวทางการปรบตวตอ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทสราง

ความสมดลและความยงยนอยางสงสด

“ท�าไม ... ตองฟนคนปาชายเลน”

ปาชายเลนเปนระบบนเวศทมความส�าคญ

และมประโยชนอยางมากมายมหาศาล

No.25 December 2013 Green Research 27

พงพำธรรมชำต

เพราะปาชายเลนเปนทรวมของพช สตวน�าและสตวบกนานาชนด ซงมความส�าคญและ

ประโยชนตอการด�ารงชวตของมนษยหลายรปแบบเชนไมในปาชายเลนน�ามาใชประโยชน

ในลกษณะตางๆกนไดหลายรปแบบหรอการท�าหนาทเปนแหลงอาหารส�าคญของสตวน�า

เปนทอยอาศย และทอนบาลสตวน�าในระยะตวออนกงและปลาทส�าคญทางเศรษฐกจได

อาศยปาชายเลนเปนแหลงเพาะเลยงตวออนเชนกงกลาด�าปลากะพงขาวและปลาอนๆ

รวมถงเปนแหลงส�าหรบลดความรนแรงของคลน ปองกนการพงทลายของดนชายฝง

ชวยชะลอความเรวของลมพายใหลดลงกอนทจะขนสฝงไมใหเกดความเสยหายอยางรนแรง

แกทอยอาศยและพนทท�ากนของชาวบานทตงถนฐานอยบรเวณใกลเคยงชวยเพมพนทตาม

ชายฝง เพราะระบบรากของไมปาชายเลนจะชวยในการทบถมของเลนโคลนท�าใหเกดดน

เลนงอกใหมอยเสมอชวยกรองของเสยทเกดจากโรงงานอตสาหกรรมมใหไหลลงสทะเลสราง

ความเสยหายแกสตวน�าและระบบนเวศในบรเวณชายฝงได

แลว ... จะใชวธไหน ?ชาวบานปากพญาโดยแกนน�ากลมประมงพนบานชมชน

ปากพญา ไดเรยนรผานการศกษาดงานจากพนททประสบปญหาการกดเซาะชายฝงทม

ลกษณะคลายคลงกนพวกเขาระดมความคดรวมคดรวมตดสนใจคดเลอกวธการทจะน�า

เขามาประยกตใชในพนทของตนเอง...

“แนวกนคลนคอนกรต”จะใชแบบนดหรอไม...ไมดกวาราคาสงไปสรางไปไม

นานกพงอกเราไมมเงนมากขนาดนนตวอยางกมใหเหนสรางเทาไหรกพง...แกนน�าคนหนง

กลาว

“แนวกนคลนไมไผ”คอค�าตอบสดทายของชาวบานปากพญาซงขอดของมนก

คอ ใชแนวทางธรรมชาตในการแกไขปญหา ใชงบประมาณนอย และสรางผลกระทบตอ

ชายฝงขางเคยงและระบบนเวศนอยในขณะทขอดอยของแนวกนคลนไมไผคอลดพลงคลน

ไดไมมากอายการใชงานสน(3-5ป)จ�าเปนตองมการบ�ารงรกษาซอมแซมตลอดใชวสด

ปรมาณมากและตองใชแรงงานจ�านวนมาก

ชาวบานปากพญาไดเลอกแนวทางของพวกเขาแลวแนวทางนพวกเขาเหนวาเหมาะสม

และมความเปนไปไดทสดพวกเขาไดด�าเนนการปกไมไผกนคลนเปนแนวยาวประมาณ200-

300เมตรบรเวณดานหนาผนปาชายเลนทเสยหายซงอาจคดเปน30%ของแผนการด�าเนน

งานทชาวบ านปากพญาตองการ เนองจากการจดท�าแนวกนคลนไม ไผ ต องใช

งบประมาณในการหาซอไมไผขนาดใหญซงจ�าเปนตองรอเวลาหรองบประมาณการสนบสนน

จากภาครฐหรอหนวยงานเอกชนทใหความส�าคญกบปญหาของพวกเขา ในขณะนพวกเขา

เพยงไดรบเงนสนบสนนจากมลนธรกษไทซงถอเปนเรองทนายนดแกพนทเปนอยางยงทม

หนวยงานเรมใหความสนใจและใหการชวยเหลอสนบสนนงบประมาณในการด�าเนนงาน

ปาชายเลนเปนแหลงเพาะเลยงตวออน เชน กงกลาดำา ปลากะพงขาว และปลาอนๆ รวมถงเปนแหลงสำาหรบลดความรนแรงของคลน ปองกนการพงทลายของดนชายฝง ชวยชะลอความเรวของลม

28 Green Research No.25 December 2013

ท�าไดแคไหน ... กตองท�าไปกอนค�าพดสนๆทใหความหมายอยางชดเจนจาก

แกนน�าชาวบานคนหนงเขาใหความเหนวาการจดท�าแนวกนคลนไมไผนจะสามารถชวยแก

ปญหาการกดเซาะไดไมมากกนอยเขาตองการใหแนวกนคลนไมไผเปนตวกกเกบหรอสะสม

ตะกอนดนเมอตะกอนดนมมากพอจนมลกษณะเปนผนดนประกอบกบเมอฤดมรสมหมดไป

พวกเขาจะด�าเนนการปลกปาชายเลนเพอเพมผนปาใหมพนทมากขน โดยหวงวา วธการน

จะชวยใหระบบนเวศปาชายเลนของชมชนปากพญากลบมามความอดมสมบรณเหมอนกอน

เอกสารอางอง

ประสารสถานสถตย,2555:บานปากพญาอนาคตของชมชนนากงกบวถการเปลยนแปลงภมอากาศ.มลนธรกษไท

31มกราคม2555http://www.oknation.net/blog/print.php?id=781610

ศนยขอมลสงแวดลอมภาคใตตอนบน,2555:ปญหาการกดเซาะชายฝง.อทยานการเรยนรวทยาศาสตรและเทคโนโลยมหาวทยาลยวลยลกษณhttp://eic.wu.ac.th/Biodiversity/

coastal.html

คำาพดสนๆ ทใหความหมายอยางชดเจนจากแกนนำาชาวบานคนหนง เขาใหความเหนวาการจดทำาแนวกนคลนไมไผน จะสามารถชวยแกปญหาการกดเซาะไดไมมากกนอย

No.25 December 2013 Green Research 29

พงพำธรรมชำต

พทธศาสนากบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมพนมพรวงษปำน

นกวชำกำรสงแวดลอมช�ำนำญกำร

ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม

มนษยไดน�าทรพยากรธรรมชาตมาสนองความตองการของตนอยางมากมายโดยขาดความส�านก ความตระหนก ในความสมพนธ ความเชอมโยง ของธรรมชาตและ สงแวดลอมและยงมการคนควาดานเทคโนโลยทอ�านวยความสะดวกแกมนษยมากเทาไหรปรมาณการท�าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมมากขนและทวความรนแรงมากยงขนอยางเหนไดชด

การท�าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไมวาพชสตวแหลงน�าแหลงแรตางๆยอมท�าใหสภาพแวดลอมทวไปเสอมโทรมลงอยางรวดเรวเพราะเปนการท�าลายความสมดลของธรรมชาตและสงแวดลอมอยางกรณการบกรกท�าลายปาในบรเวณตนน�าล�าธารท�าใหสภาพของดนเสยความสมดลย เมอฝนตกลงมากชะลางหนาดนลงสแมน�าล�าธารเปนโคลนตะกอนกอใหเกดปญหาน�าปาไหลหลากสรางความเดอดรอนแกประชาชน

ส�าหรบพระสงฆกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน เนองจากพระสงฆในพระพทธศาสนาเปนทเคารพบชาเปนเสมอนผถอประทปเสนทางชวตใหกบมนษยชาตจงมบทบาททเกยวของกบความเปนอยทกอยางของศาสนกชนและในทกระยะแหงชวตของมนษย โดยอาศยความบรสทธและการมพฤตปฏบตทงดงามเปนแบบอยางในการสงสอนอบรมประชาชนใหละเวนจากความชวใหตงมนอยในความดดวยจตเมตตาใหซาบซงในบาปบญคณโทษแหงการกระท�าทผดถก ดวยทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยหลกของพทธศาสนาเชนหามไมใหฆาสตวไมใหลกทรพยไมใหผดในกามไมใหพดเทจและไมใหประมาทเปนการหามมใหท�าลายและเบยดเบยนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมทงมนษยดวย

พระสงฆกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน เนองจากพระสงฆในพระพทธศาสนาเปนทเคารพบชาเปนเสมอนผถอประทปเสนทางชวตใหกบ มนษยชาตจงมบทบาททเกยวของกบความเปนอยทกอยางของ ศาสนกชน

30 Green Research No.25 December 2013

ในพระวนยปฎกพระพทธเจาทรงบญญตสกขาบทเปนศลหามพระสงฆท�าลายตนไมหรอพรากของเขยวภตคามทกชนดหามมใหขดดนหามถายอจจาระปสสาวะหรอบวนน�าลายลงบนตนไมหรอในแมน�าล�าธารในวนโรปสตพระองคทรงตรสวาการปลกปาและการรกษาตนไมล�าธารเปนบญกศลดงน“ชนเหลาใดปลกปาปลกสวนสรางสะพานสรางโรงน�าขดบอน�าบรจาคทพกอาศยชนเหลานนยอมไดบญตลอดเวลาทงกลางวนและกลางคน“

ในการปฏบตเพอสงเสรมความมนคงของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของพระสงฆไดใชหลกธรรมมาสอนใหเหนวามนษยกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมยอมมความสมพนธกนอยางยงอาศยกนไมมใครอยไดอยางโดดเดยวดงค�าทวา“น�าพงเรอเสอพงปา”แสดงเปนค�าพดวา“เสอมเพราะปามากปารกเพราะเสอยงดนดเพราะหญาบงหญายงเพราะดนด”

No.25 December 2013 Green Research 31

พงพำธรรมชำต

เนองจากพระพทธศาสนาสอนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยวธการปลกจตส�านกใหตระหนกในคณคาและความส�าคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยหลกธรรมกตญญกตเวทจงเกดมคตในการสรางพระพทธรป “ปรางถวายเนตร”เพอเปนการระลกถงเหตการณทองคพระสมมาสมพทธเจาพระองคไดประดบยนเอาพระหตถขวาทาบบนพระหตถซายอยทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของตนพระศรมหาโพธ ลมพระเนตรเพงดตนพระศรมหาโพธ โดยมไดกระพรบพระเนตรเปนเวลา 7 วน ความหมายวา“พระพทธเจาทรงร�าลกถงคณของตนพระศรมหาโพธทใหรมเงาแกพระองคจนไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา”

พระพทธศาสนาสอนการอนรกษทรพยากร ธรรมชาตและส งแวดลอมดวยวธการปลก จตสำานกใหตระหนกในคณคาและความสำาคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยหลกธรรมกตญญกตเวท

32 Green Research No.25 December 2013

ในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนนพระสงฆท�าหนาทโดยการปฏบตตนเปนแบบอยางและสงสอนศลธรรมใหประชาชนมจตส�านกในคณคา และความจ�าเปนของสงแวดลอมท�าใหเกดความรกในธรรมชาตและเกดความความภมใจในศลปวฒนธรรมอนดงามของตน กลาวคอ พระสงฆจะตองด�าเนนชวตเกอกลตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในฐานะเปนแบบอยาง แลวทานยงไดสอนใหพทธศาสนกชนใหตระหนกในคณคาของการพฒนาจตใจโดยอาศยทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเหมาะสมดวยการปฏบตธรรม คอ การบ�าเพญสมาธภาวนา เดนจงกรม (เดนแบบเจรญสต)ใตรมไมเพราะในปาจะมตนไมมากบรรยากาศรมรนท�าใหผเขาไปสมผสเกดความรสกรมเยนสบายมความสงบสงดไมมความฟงซานลดความวตกกงวลไดอยางดท�าใหจตสงบและรางกายสดชนเพราะสมผสกบความสมดลของธรรมชาต

เอกสารอางอง

-ไมตรสทธจตตมนษยกบการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมภาควชาชวเคมคณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม

-มนษยกบสงแวดลอมการประชมวชาการทวประเทศไทยประจ�าป2536มหาวทยาลยเชยงใหม

พระสงฆจะตองดำ า เนนชวต เกอกลตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในฐานะเปนแบบอยาง แลวทานยงไดสอนใหพทธศาสนกชนใหตระหนกในคณคาของการพฒนาจตใจโดยอาศยทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเหมาะสมดวยการปฏบตธรรม

No.25 December 2013 Green Research 33