GREEN RESEARCH Issue Dec 25
-
Upload
nuttapon-tiyachirawong -
Category
Education
-
view
657 -
download
3
Transcript of GREEN RESEARCH Issue Dec 25
เรองเดนประจ�ำฉบบ
• สำรพษจำกกำรเผำในทโลง 1
• ปญหำหมอกควนจ.เชยงใหมแกไมงำยอยำงทคด 5
ตดตำมเฝำระวง
• ท�ำไมตองสนใจปรอทในอำกำศ 8
• เปดแผนทปนเปอนสำรพษในประเทศไทยผลลพธจำกกำรพฒนำ 13
•ผลพวงจำกทวอนำลอกเปนทวดจตอล 16
กำวหนำพฒนำ
• แนะน�ำหองสมดกรมสงเสรมคณภำพสงแวดลอม 18
• กำรบรกำรทเปนมตรกบสงแวดลอม(Eco-services:ES) 22
พงพำธรรมชำต
• กำรตอสเพอตอลมหำยใจใหผนดนเกด 26
• พทธศำสนำกบทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม 30
ERTCManagementUpdate
•งำนวนสงแวดลอมไทยและวนอำสำสมครพทกษทรพยำกรธรรมชำต 34
และสงแวดลอมหมบำนแหงชำต(ทสม.)ประจ�ำป2556
• กำรประชมเสนอผลกำรด�ำเนนงำนโครงกำร“กำรประเมนควำมเสยงนเวศ
แหลงน�ำในพนทเขตควบคมมลพษจงหวดระยอง”
•กำรสมนำวชำกำรเรองกำรกำวสสงคมคำรบอนต�ำ
wwwdeqp.go.th/website/20/
สวสดคะกลบมาพบกนอกครงฉบบนยงคงมประเดนงานวจยดานสงแวดลอมทนาสนใจมาฝากเชนเดม
โดยฉบบนประเดนเรองสารพษจากหมอกควนถกหยบยกขนมาอกครงในแงสถานการณทเราอาจไดรบผลกระทบ
ในอกไมกเดอนขางหนา
หากจะพดถงมลพษในหมอกควนทกอใหเกดผลกระทบตอรางกายอาจแบงเปน2กลมคอฝนขนาด
เลกและแกสพษโดยผลจากการตรวจวดระดบฝนในอากาศในหลายทในปผานมาพบวามจ�านวนมากขนอยางนาเปน
หวงซงสารทปนเเปอนในหมอกควนทงสองนกอใหเกดผลกระทบกบระบบตางๆของรางกายคอระบบทางเดน
หายใจระบบหวใจรวมไปถงระบบสมองกอใหเกดโรคเฉยบพลนอาทหลอดลมอกเสบไอหายใจล�าบากอาจจะ
ท�าใหโรคทเปนอยเชนหอบหดหรอถงลมโปงพองก�าเรบหนกกวาเดม
“เมอรางกายดดซมสารพษและฝนละอองเขาไปสะสม จะสงผลท�าใหกลามเนอหวใจตาย และเสนเลอดในสมองตบ
บางรายถงขนเปนอมพาธเพราะเลอดไมสามารถไปเลยงทสมอง และโรคอนๆ นอกจากนยงเกดโรคทเกดจาก
การสะสมกอใหเกดโรคถงลมโปงพอง ทนากลวทสดและไดรบการยนยนแลวคอในหมอกควนมสารกอมะเรง
รวมอยดวย จงท�าใหผทหายใจเอาหมอกควนเขาไปเสยงตอการเปนโรคมะเรง ซงภาคเหนอเรามจ�านวนผ
ปวยมะเรงปอดสงสดในประเทศ เปนอนดบท 1 คอ จงหวดล�าปาง อนดบ 2 จงหวดล�าพน และอนดบ 3
คอจงหวดเชยงใหม โดยบางคนจะเหนวาไมไดสบบหรแตกเสยชวตดวยโรคมะเรงปอดจากสาเหตหมอกควน
ไดเชนกน”
ทงหมดนเปนเพยงขอมลเบองตนทบรรณาธการสรปจากหลายๆบทความGreenReseachฉบบ
นจงอยากน�าทกทานมาท�าความรจกกบหมอกควนสารพษและฝนละอองจากบทความทนาสนใจภายในเลมททาง
ทมงานไดรวบรวมไวและบทความอนๆทนาสนใจแลวพบกนใหมกบการเกาะตดประเดนทนาสนใจอกครงคะ
ContentEditor’s Talk [บรรณาธการ ชวนคย]
Green Research กบการปรบโฉมใหม
GREENResearch
Journal
2013
December
No.25
คณะผจดท�า ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอมกรมสงเสรมคณภำพสงแวดลอมกระทรวงทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม เทคโนธำนต�ำบลคลองหำ
อ�ำเภอคลองหลวงจงหวดปทมธำน12120โทรศพท02-577-4182-9โทรสำร0-2577-1138
ทปรกษำจตพรบรษพฒน,เสรมยศสมมน,สากลฐนะกลบรรณำธกำรบรหำรสวรรณาเตยรถสวรรณบรรณำธกำรณฐพลตยชรวงศ
กองบรรณำธกำรโสฬสขนธเครอ,นตยานกระนาดมลน,ศรนภาศรทองทม,หทยรตนการเวทย,รจยาบณยทมานนท,ปญจาใยถาวร,จนดารตนเรองโชตวทย,อาทตยาพาม
เรองเดนประจ�ำฉบบ
No.25 December 2013 Green Research 1
สารพษจากการเผาในทโลงวรรณำเลำวกล
นกวชำกำรสงแวดลอมช�ำนำญกำรพเศษ
ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม
ปญหาการเผาในทโลง
การเผาในทโลง(OpenBurning)เกดจาก3กจกรรมหลกไดแกการเผาเศษพชเศษวสดเหลอใชภาคเกษตรการเผาขยะมลฝอย
จากชมชนการเผาปาเพอบกรกยดถอครอบครองพนทปาลาสตวท�าไมเกบ/หาของปาเชนผกหวานและเหดเผาะเปนตนซงการ
เผาในทโลงจากกจกรรมดงกลาว กอใหเกดสารมลพษทางอากาศตางๆ เชน ฝนละออง สารอนทรยระเหยงาย (VOCs) สารประกอบ
โพลไซคลกอะโรมาตก(PAHs)สารไดออกซนกาซตางๆเชนกาซคารบอนมอนอกไซดไนโตรเจนไดออกไซดนอกจากนยงมเขมาควน
กอใหเกดปญหามลพษทางอากาศและปญหาหมอกควนแลวสงผลกระทบตอสขภาพอนามยของประชาชนดงจะเหนไดจากชวงเกดวกฤต
หมอกควน8จงหวดภาคเหนอตอนบนตงแตเดอนมกราคมถงเมษายน2555ผปวยจ�านวนมากมอาการแสบตาน�าตาไหลแสบคอแสบ
จมกไอจามและโรคระบบทางเดนหายใจเพมขนดงรปท1
เผานาขาว
เผาไรออย
เรองเดนประจ�ำฉบบ
องคประกอบทางเคมเชอเพลง แตละประเภทคาความรอนของ เชอเพลง คาความจความหนาแนนของเชอเพลง ความถของการเผาและปจจยทมผลตอสภาวะของการเผาไหม เชน อณหภมของการเผา ความชนของเชอเพลง สดสวนของอากาศตอเชอเพลงสภาวะทไฟไหมชาๆ หรอไฟ ครกรน สภาวะทไฟลกโชตชวง หรออกนยหนงคอสภาวะทมการเผาไหมสมบรณและสภาวะทเผาไหมไมสมบรณ
2 Green Research No.25 December 2013
สารพษจากปญหาการเผาในทโลง
ชนดและปรมาณของสารพษขนอยกบองคประกอบทางเคมเชอเพลงแตละประเภท
(FuelComposition)คาความรอนของเชอเพลง(FuelHeatingValue)คาความจความหนา
แนนของเชอเพลง(BulkDensity)ความถของการเผาและปจจยทมผลตอสภาวะของการ
เผาไหมเชนอณหภมของการเผาความชนของเชอเพลงสดสวนของอากาศตอเชอเพลง
สภาวะทไฟไหมชาๆหรอไฟครกรน(Smolderingflaming)สภาวะทไฟลกโชตชวง(Flaming)
หรออกนยหนงคอสภาวะทมการเผาไหมสมบรณและสภาวะทเผาไหมไมสมบรณชนดและ
ปรมาณสารพษทปลดปลอยออกมากแตกตางกน ยกตวอยางการศกษาปรมาณการปลด
ปลอยสารมลพษ (Emission Factor) ของการเผาเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรและ
ไฟปาในประเทศสหรฐอเมรกา จะเหนไดวาชนดและปรมาณของสารพษแตกตางกน เมอ
ชนดของเชอเพลงแตกตางกนดงตารางท1นอกจากนยงพบวาการเผาขยะมลฝอยจากครว
เรอนในประเทศสหรฐอเมรกาเปนแหลงก�าเนดทใหญทสดทมการปลดปลอยสารพษในกลม
ของสารไดออกซนเชนสารโพลคลอรเนตเตตไดเบนโซพาราไดออกซน(polychlorinated
dibenzo-para-dioxinsและฟวแรน(PCDDs/Fs)
ตารางท 1 แสดงปรมาณการปลดปลอยสารพษ (Emission Factor) จากการเผาเศษวสดเหลอ
ใชทางการเกษตรและไฟปา หนวย: มลลกรมตอกโลกรมของเชอเพลง
รปท1สถตผปวยโรคทเกยวของกบมลพษหมอกควนจ�านวน4โรคชวงเดอนมกราคมถงเมษายน2555เปรยบ
เทยบกบปรมาณฝนละอองขนาดเลกPM10สงสดในแตละสปดาห(ทมา:ส�านกงานปองกนควบคมโรคท10จงหวด
เชยงใหมกรมควบคมโรค)
กลมของสารพษ ชนดของสารพษ เผาตอซงขาวโพด เผาแกลบ ไฟปาในเขตรอน
สารอนทรยระเหยงาย(VOCs)
เบนซน(Benzene)
โทลอน(Toluene)
สไตรน(Styrene)
ไซลน
-
22
26
-
-
-
35
-
400
250
130
60
ฟนอล(Phenol) ฟนอล - 45 6
สารไดออกซน Toxic EquivalenceQuantitiesPCDDs/FS - 5.37x107 -
แหลงทมา:PaulM.Lemieuxและคณะ,2004
การเผาขยะมลฝอยจากครวเรอนเปนแหลงกำาเนดทใหญทสดทมการปลดปลอยสารพษในกลมของสารไดออกซน เชน สารโพลคลอรเนตเตต ไดเบนโซ พาราไดออกซน / ฟวแรน
No.25 December 2013 Green Research 3
อนตรายของสารพษ
ชองทางทสารพษจากการเผาในทโลงจะเขาสรางกายมความเปนไปได2ชองทาง
คอชองทางการหายใจและชองทางการสมผสกบผวหนงหรอดวงตา
ชองทางการหายใจ
สารพษทเขาสรางกายโดยผานระบบทางเดนหายใจ สามารถท�าใหเกดความเปน
พษไดโดยการดดซบผานเยอบและเมอกในบรเวณปากคอและปอดท�าใหเนอเยอถก
ท�าลายอยางรนแรงนอกจากนสารพษยงอาจผานเขาไปยงระบบหลอดลมและถงลมยอย
ในปอดและซมตอไปเขาสระบบหมนเวยนของโลหตไดการดดซบทบรเวณปอดมกจะเกดขน
อยางรวดเรวเนองมาจากผนงปอดจะมพนทผวคอนขางสงถงประมาณ75–100ตารางเมตร
อยางไรกตามอนตรายของสารพษทจะสงผลกระทบตอสขภาพของผทไดรบหรอสมผสขนอย
กบความเปนพษของสารพษแตละชนดความถและปรมาณทไดรบสมผสเปนตนสารพษ
บางชนดหากไดรบหรอสมผสเปนระยะเวลานานๆมโอกาสเสยงตอการเกดโรคมะเรงได
ดงตวอยางความเปนพษของสารพษทมผลกระทบตอสขภาพแสดงดงตารางท2
ตารางท 2 แสดงตวอยางความเปนพษของสารพษทมผลตอสขภาพ
ชองทางการสมผสกบผวหนงหรอดวงตา
ชองทางการสมผสกบผวหนงหรอดวงตาพบไดอยเสมอในอตราทคอนขางสง การ
เขาสรางกายจากการสมผสอาจเกดผานชองทางตางๆ เชนรขมขนตอมไขมนตอมเหงอ
และผวหนงชนนอกเปนตนปจจยตางๆทจะท�าใหการเขาสรางกายไดมากหรอนอยขน
อยกบ ความเขมขนของสารพษ ความวองไวหรอความรนแรงในการท�าปฏกรยาเคม
กลมของสารพษ ชนดของสารพษ ความเปนพษ
สารอนทรยระเหยงาย
เบนซนโลหตจางกดประสาทสวนกลางตาพราชกกระตกและเปนสารกอมะเรงในเมดเลอดขาว(Leukemia)
สไตรน กดประสาทสวนกลางตบอกเสบและเปนสารกอมะเรง
โทลอน กดประสาทสวนกลางตบอกเสบโรคไตเมดโลหตขาวนอย
ไซลน ระคายเคองระบบอาหารปอดอกเสบเลอดไหลไมหยดตบอกเสบ
สารไดออกซน ไดออกซน/ฟวแรนน�าหนกตวลดลงเกดความผดปกตทตบเซลลตบตายเกดความผดปกตของระบบสบพนธและเปนสารกอมะเรง
สารประกอบโพลไซคลกอะโรมาตก (PAHs)
เบนโซเอไพรน มความสามารถในการกอมะเรงตออวยวะหลายชนด
เรองเดนประจ�ำฉบบ
ชองทางการสมผสของสารพษ ทางผวหนงขนอยกบความเขม ขนของสารพษ ความวองไวหรอความรนแรงในการทำาปฏกรยาเคมของสารพษ
4 Green Research No.25 December 20134 Green Research No.25 December 2013
ของสารพษ ความสามารถในการละลายน�า สภาพและลกษณะความหนาบางของผวหนง
บรเวณทไดรบการสมผสและระยะเวลาทสมผสยกตวอยางสารไดออกซน/ฟวแรนอาการ
เฉยบพลนทปรากฏคอท�าใหเกดโรคผวหนงทเรยกวา“Chloracne”คอมผวหนงขนเปนสว
หวด�ามถงสน�าตาลอมเหลองของผวหนงบรเวณหลงใบหขอบตาหลงไหลและบรเวณ
อวยวะสบพนธอาจมขนขนในบรเวณทปกตจะไมมขนผวหนงมสเขมขนสของเลบเปลยน
เปนสน�าตาลมรายงานการเกดอาการ “Chloracne”นในคนทอยในบรเวณทไดรบการปน
เปอนไดออกซน/ฟวแรนทอตาลไตหวนและญปน(S.J.Harrad,1992,Lin-ChiWangและ
คณะ,2003)นอกจากนยงเกดอาการโรคผวหนงอกเสบ
ส�าหรบชองทางการสมผสบรเวณดวงตา กเปนชองทางหนงทอนตรายรนแรงทสด
เนองจากดวงตาเปนสวนหนงของรางกายทละเอยดออนมากทสด ดวงตาเปนสวนทมเสน
ประสาทและเสนโลหตฝอยมาหลอเลยงมากมายจงเปนแหลงทจะดดซบสารพษตาง ๆ ได
อยางรวดเรว สารพษบางชนดเปนอนตรายตอดวงตาตงแตท�าใหเกดการระคายเคอง
แสบตา สรางความเจบปวด และมโอกาสสญเสยความสามารถในการมองเหน ไปจนถง
ท�าใหตาบอดอยางถาวรไดยกตวอยางสารไดออกซน เปนสารทท�าใหเยอบตาอกเสบและม
ขตาเปนตน
เอกสารอางอง
PaulM.Lemieux,ChristopherC.Lutes,DawanA.Santoanni.(2004).EmissionsofOrganicAirToxicsfromOpenBurning:AComprehensiveReview.
ProgressinEnergyandCombustionScience.30,pp.1-32
J.HarradandK.C.Jones.(1992).ASourceInventoryandBudgetforChlorinatedDioxinsandFuransintheUnitedKingdomEnvironment.ScienceofThe
TotalEnvironment.Volume126,Issues1–2,11September,pp89–107.
Lin-ChiWang,Wen-JhyLee,Wei-ShanLee,Guo-PingChang-Chien,andPerng-Jy.(2003).CharacterizingtheEmissionsofPolychlorinatedDibenzo-p-
dioxinsandDibenzofuransfromCrematoriesandTheirImpactstotheSurroundingEnvironment,Tsai.Environ.Sci.Technol,37(1),pp62–67.
No.25 December 2013 Green Research 5
ปญหาหมอกควน จ.เชยงใหม แกไมงายอยางทคดผศ.สพจนเอยงกญชร
หมอกควน(Smog)หมายถงสภาพอากาศทประกอบไปดวยหมอก(Fog)และควน
(Smoke)ผสมปนกนอย(Smoke+Fog=Smog)สามารถมองเหนไดจากทศนวสยทเลวลง
และกลนของควนไฟจากอากาศซงจดเปนมลภาวะทางอากาศประเภทหนงโดยทวไปสวน
ของหมอกจะเกดจากอณหภมอากาศลดต�าลงจนไอน�าในอากาศเกดการควบแนนเปนละออง
น�าโดยจะเหนเปนควนสขาวไมมกลนซงมกจะเกดขนตามปกตในชวงเชาของฤดหนาว
แตควนนนจะเกดจากการเผาไหมในลกษณะตางๆโดยสวนใหญจะเหนเปนสเทา
หรอด�า และมกลนไหมตางๆกนตามชนดของเชอเพลง ควนจงประกอบดวยกาซชนดตางๆ
จากการเผาไหมซงสวนใหญจะเปนคารบอนไดออกไซด(CO2)คารบอนมอนอกไซด(CO)
ซลเฟอรไดออกไซด(SO2)และไนโตรเจนไดออกไซด(NO2)เปนส�าคญแตทยงไปกวานนก
คอ ควนยงประกอบดวยเขมา ซงเปนฝนละอองหรออนภาคขนาดเลกมากตางๆ กน โดย
เฉพาะอยางยงฝนละอองทมขนาดเลกกวา10ไมครอน(PM10)นนสามารถเขาสระบบทาง
เดนหายใจของคนและสตว ซงเปนอนตรายตอสขภาพเปนอยางยงแมวาปนจะมฝนตก
ประปรายทวภาคเหนอตอนบนเปนระยะๆ กตาม (นบตงแตเดอนมกราคมจนถงตนเดอน
มนาคม) จนหลายคนคาดการณวา ปนหมอกควนในภาคเหนอตอนบนจะไมรนแรงเขาขน
วกฤตเหมอนทกๆปทผานมา แตพอฝนทงชวงไดไมนาน จงหวดเชยงใหมกตองตกอยใน
สถานการณหมอกควนในขนวกฤต(นบตงแตปลายเดอนมนาคมเปนตนมา)
ทงนสามารถรบรไดโดยตรงจากทศนวสยทวไปทเลวลงเปนล�าดบ เชน ผโดยสาร
เครองบนมาลงสนามบนเชยงใหมไมสามารถมองเหนตวเมองเชยงใหมไดจนกวาเครองบน
จะลดเพดานบนลงมาใกลพนดน หรอไมอาจมองเหนดอยสเทพจากในตวเมองเชยงใหมได
เชนปกตเปนตนและจากการตรวจวดคณภาพอากาศพบวาคาPM10สงกวาคามาตรฐาน
ความปลอดภย(120ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร)เชนเดยวกบจงหวดตางๆในภาคเหนอ
ตอนบนทง9จงหวด
จากทศนวสยทวไปทเลวลงเปนลำาดบ เชน ผโดยสารเครองบนมาลงสนามบนเชยงใหมไมสามารถมองเหนตวเมองเชยงใหมได จนกวาเครองบนจะลดเพดานบนลงมาใกลพนดน หรอไมอาจมองเหนดอยสเทพจากในตวเมองเชยงใหมไดเชนปกต เปนตน
เรองเดนประจ�ำฉบบ
6 Green Research No.25 December 20136 Green Research No.25 December 2013
จงหวดแมฮองสอนทางดานตะวนตก จงหวดเชยงราย ทางดานตะวนออกเฉยงเหนอ จงหวดลำาปางทางตะวนออกและจงหวดลำาพนทางดานใต และในกรณของจงหวดลำาพนนน แมสถตหมอกควนอาจจะไมสงเทาจงหวดเชยงรายและแมฮองสอน แตจงหวดลำาพนนนมทตงอยในแองทราบเดยวกนกบจงหวดเชยงใหม
ปญหานทงทางจงหวดเชยงใหมและกรมควบคมมลพษซงเปนผรบ
ผดชอบโดยตรงตางกเตรยมการรบมอไวตงแตปลายปทแลวแตสดทายกยงไม
อาจหลกเลยงปญหาไดทงนเพราะปญหาหมอกควนแกยากกวาทคดดวยสาเหต
ดงน
ประการแรกหมอกควนจากจงหวดขางเคยง เปนททราบกนดจาก
สถตหมอกควนของทกๆ ปวา จงหวดทเกดหมอกควนสงในอนดบตนๆ คอ
จงหวดทอยรายลอมจงหวดเชยงใหม อนไดแก จงหวดแมฮองสอนทางดาน
ตะวนตก จงหวดเชยงรายทางดานตะวนออกเฉยงเหนอ จงหวดล�าปางทาง
ตะวนออกและจงหวดล�าพนทางดานใตและในกรณของจงหวดล�าพนนนแม
สถตหมอกควนอาจจะไมสงเทาจงหวดเชยงรายและแมฮองสอน แตจงหวด
ล�าพนนนมทตงอยในแองทราบเดยวกนกบจงหวดเชยงใหม หมอกควนใน
จงหวดล�าพนจงแผขยายเขามายงจงหวดเชยงใหมไดงายทสด โดยเฉพาะใน
ชวงทมมวลอากาศเยน (ความกดอากาศสง) แผเขามาปกคลมตอนบนของ
ประเทศไทยดงนนการปองกนการเผาในทโลงแจงเฉพาะพนทภายในจงหวด
เชยงใหมจงไม เพยงพอตอการปองกนสถานการณหมอกควนทจะเกดขนได
ทงหมด
ประการทสอง ยงไมอาจหยดยงการเผาของเกษตรกรรอบนอก
ปญหานทกฝายทราบกนดอยแลววายงไมสามารถแกปญหาไดโดยเฉพาะการ
เผาตอซงขาวโพดในพนทหางไกลซงมการเผาสองถงสามครงในแตละรอบของ
การปลกเรมจากการเผาเปดพนทปลกเผาตอซงหลงเกบเกยวฝกและเผาซง
ขาวโพดหลงจากกะเทาะเมลดแลวยงไปกวานนยงพบวามการขยายพนทเพาะ
ปลกขาวโพดเพมขนทกปจากการสงเสรมของภาคธรกจอาหารสตวของบรษท
เอกชน
No.25 December 2013 Green Research 7
แมสถานการณหลายอยางจะเปนใจจนสามารถผ านชวง 80 วนอนตรายมาไดกวาครงทางแลว แตสดทายปญหาหมอกควนกยงยกระดบขนจนถงขนวกฤตอกจนได แมประชาชนชาวเชยงใหมสวนใหญ (กวารอยละ 80-90) ไมไดเปนผกอขนกตาม
นอกจากนการเผาปาเผาหญากยงคงมอยเสมอๆในพนทหางไกลรอบนอกดวย
เหลาคนทรเทาไมถงการณ ทงนเพราะคนเหลานไดรบผลประโยชนจากการเผาโดยตรง
แตพวกเขาแทบจะไมไดรบอะไรตอบแทนโดยตรงเลยจากการงดการเผา อกทงคนเหลา
นแมมจ�านวนนอยแตกลบสรางหมอกควนไดมากดงนนจงเปนเรองยากทจะชกจงใหคน
เหลานเหนแกประโยชนสวนรวมและยอมใหความรวมมออยางจรงจง
ประการทสามการบรหารการเผายงท�าไมไดอยางจรงจงจากความเขาใจตอ
วถชวตของเกษตรกรในพนทกนดารและหางไกลทยากจะขจด การเผาไดอยางเดดขาด
ทางกรมควบคมมลพษ จงคดวธแกปญหา โดยการยอมใหมการเผาตามความจ�าเปน
หรอการบรหารการเผานนเองดวยการก�าหนดวนเวลาพนทและปรมาณการเผาตาม
โควตา เพอใหสามารถควบคมหมอกควนใหอยในเกณฑทไมสงเกนคามาตรฐานความ
ปลอดภยได ซงแมวธการนจะไมใชวธแกปญหาทดทสด แตวธนกนาจะชวยลดปญหา
ตางๆในเบองตนลงไดมากทงปญหาดานกายภาพและปญหาดานสงคมแตนาเสยดาย
ทในปนยงไมมความชดเจนในทางปฏบตวธนจงยงไมเหนผลอยางจรงจง
ประการสดทาย คนทไดรบผลกระทบจากหมอกควนไมใชผกอเหต ทงนจะ
เหนไดวาในพนททมคนอยหนาแนนทงในเขตตวจงหวดตวอ�าเภอและในเขตเทศบาล
จะมการรณรงคใหงดการเผาในชวง 80 วนอนตราย (ปลายเดอนมกราคมถงตนเดอน
เมษายน)อยางเขมงวดและประชาชนสวนใหญกใหความรวมมอดวยดเพราะตางเขาใจ
ดวาประโยชนจากการเผาขยะมลฝอยในชมชนไมคมกบผลกระทบจากหมอกควนทเกด
ขนอกทงชาวเชยงใหมเคยไดรบบทเรยนอยางแสนสาหสมาแลวในปพ.ศ.2550เพราะ
ในปนนมการตรวจวดคา PM10 กลางเมองเชยงใหมไดสงสดถง 383 ไมโครกรมตอ
ลกบาศกเมตร
นบตงแตนนมาการรณรงคใหงดการเผาในเขตชมชนทงในระดบเทศบาลและ
อบต.นบวาไดผลเปนอยางดและยงไมเคยปรากฏปญหาหมอกควนรนแรงในขนวกฤต
ไดเทาปนนอกแตถงกระนนกยงไมสามารถท�าใหปราศจากปญหาหมอกควนลงไดอยาง
สมบรณ เชนเดยวกบปน แมสถานการณหลายอยางจะเปนใจจนสามารถผานชวง 80
วนอนตรายมาไดกวาครงทางแลวแตสดทายปญหาหมอกควนกยงยกระดบขนจนถงขน
วกฤตอกจนไดแมประชาชนชาวเชยงใหมสวนใหญ(กวารอยละ80-90)ไมไดเปนผกอ
ขนกตาม
จงหวดเชยงใหมไดชอวา เปนเมองทนาอยตดอนดบตนๆ ของโลก อากาศด
เปนปจจยหนงทท�าใหเมองเชยงใหมนาอย แตถาใครไดมาเชยงใหม ในชวงทมวกฤต
หมอกควน คงไมมใครคดเชนนนอยางแนนอน เพราะหมอกควนไมเพยงแคท�าลาย
ทศนยภาพและบรรยากาศของการทองเทยวเทานนแตก�าลงท�าลายสขภาพของทกคน
ทตองเผชญโดยไมอาจหลกเลยงได
ปญหาหมอกควนก�าลงบนทอนความนาอยของเมองเชยงใหมลงไปอยางนา
เสยดาย (ขนาดคนทเคยอยเชยงใหมมานานนบสบปยงอยากยายหนไปทอนเลย) แม
ปญหาจะเกดในชวงเวลาสนๆ(ราว80-100วน)แตกเปนเหตการณทเกดขนประจ�าแทบ
ทกปปญหานท�าใหความนาอยของเมองเชยงใหมหดหายไปเปนอนมากดงนนแมปญหา
นจะแกไมงายอยางทหลายคนคดแตความพยายามทจะแกปญหานจะตองมตอไปในทก
ระดบ
ตดตำมเฝำระวง
สารปรอทในสงแวดลอมนน elemental mercury ถอเปนรปทเสถยรทสด ละลายนำาไดนอย และสามารถระเหยกลายเปนไอไดทอณหภมหอง กอใหเกดการแพรกระจายของปรอทในอากาศทเปนอนตรายได
8 Green Research No.25 December 2013
ทำาไมตองสนใจปรอทในอากาศหทยรตนกำรเวทย
นกวชำกำรสงแวดลอมช�ำนำญกำรพเศษ
ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม
คณสมบตของสารปรอทและความเปนพษ
ในสงแวดลอม
สารปรอทเปนธาตท เกดขนเองตาม
ธรรมชาตเปนโลหะสเงนมนวาว มสถานะเปน
ของเหลวทอณหภมหองมกเกดปะปนอยกบโลหะ
อนๆ โดยพบวามการปนเปอนในระดบสงในเชอ
เพลงฟอสซล (Fossi l fuels) สารปรอทใน
สงแวดลอมจะเกดขนในสามรปแบบไดแกในรป
ของโลหะปรอท (elementalmercury) ในรปของ
ปรอทอนนทรย (inorganicmercury) และปรอท
อนทรย(organicmercury)และทงสามรปแบบนน
มคณสมบตเป นสารพษในสงแวดลอมทงสน
elementalmercuryถอเปนรปทเสถยรทสดละลาย
น�าไดนอย และสามารถระเหยกลายเปนไอไดท
อณหภมหองกอใหเกดการแพรกระจายของปรอท
ในอากาศทเปนอนตรายไดinorganicmercuryโดย
ปกตจะอยในรปของเกลอโลหะ ใชเปนสวนผสม
ของสารฆาเชอโรคและยาฆาแมลงซงinorganic
mercuryหลายชนดไดถกหามใชโดยองคกรพทกษ
สงแวดลอมของประเทศอเมรกา(http://www.epa.
gov/opptintr/pbt/mercury.htm) ส�าหรบ organic
mercuryเปนสารทสามารถสงเคราะหขนทางเคม
หรอการเปลยนรปทางชวะวทยาโดยแบคทเรยเชน
รปท 1วฏจกรสารปรอทในสงแวดลอม
ภาพโดยDr.DavidSchmeltz,US.EnvironmentalProtectionAgency,2013
ตดตำมเฝำระวง
The Mercury Cycle
Emissions of GEM,GOM,PBM
Measurement of ambient air
concentrationHg transported throughwatersheds; Hg convertedto methylmercury (MeHg)
Dry Deposition
Measurement of wet
GEM ,GOM PBM
MeHg increases up the food chain
MeHg in fish is 1 million time greater than
water
Hg from other sources : local regional &
more distant
ผลกระทบของสารปรอทตอสงแวดลอมและสขภาพปรากฏใหเหนครงแรกซงเปนทรจกไปทวโลกคอ “โรคมนามาตะ” ทจงหวดคมาโมโตในประเทศญปน มสาเหตมาจาก methyl mercury อนเปนสารประกอบอนทรยของปรอท
No.25 December 2013 Green Research 9
methylmercuryสวนมากมกใชเปนสารฆาเชอราสารorganicmercury
บางชนดสามารถละลายน�าไดท�าใหสามารถเขาส หวงโซอาหาร
เกดการสะสมตวและขยายความเปนพษทเรยกวากระบวนการbioaccumulation
สารปรอทมกพบปนเปอนอยในอากาศน�าและดนเปนสวนใหญ
สาเหตมาจากการเผาไหมเชอเพลง การเผาขยะขยะผลตภณฑทใช
ตามบานเรอนและโรงงานอตสาหกรรมทใชสารปรอทเปนวตถดบเชน
โรงงานผลตเยอกระดาษโรงงานผลตพลาสตก โรงงานผลตเภสชภณฑ
โรงงานไฟฟาทใชถานหนและโรงกลนน�ามนเปนตนสารปรอททอย
ในรปของเหลวสามารถระเหยเปนไอไดในภาวะปกตสวนใหญพบอย
ในเทอรโมมเตอร(ปรอทวดไข)และหลอดไฟนออนถาเทอรโมมเตอร
หรอหลอดไฟแตกสารปรอททบรรจอย จะสามารถกลายเปนไอ
แพรกระจายออกมาปนเปอนในอากาศนอกจากนยงสามารถพบสาร
ปรอทในเครองส�าอางและอาหาร โดยเฉพาะอาหารทะเลพบมากใน
สตวทะเลตวใหญเชนหฉลามทนาโลมาวาฬเนองจากมชวงชวต
ทยนยาวและกนปลาเลกเปนอาหารจงมโอกาสทสารปรอทสะสมอย
ในตวคอนขางมาก(เรยกกระบวนการนวาBioaccumulation)ซงการ
ปนเปอนของสารปรอทจากแหลงน�าธรรมชาตมกมสาเหตมาจาก
โรงงานอตสาหกรรมทปลอยสารปรอทออกมากบน�าทงของโรงงาน
นอกจากนสารปรอทในอากาศสามารถตกลงสน�าและดนไดโดยถก
ชะลางมากบน�าฝน หรอปะปนอยกบฝนละออง สารปรอทเขาส
รางกายไดโดยตรงจากการหายใจ การสมผสทางผวหนง การกน
อาหารและน�าทปนเปอนสารปรอททเรยกวาหวงโซอาหาร กอใหเกด
อนตรายตอสงแวดลอมและมนษยได รปท 1 แสดงวฏจกรของสาร
ปรอทในสงแวดลอมทมผลตอหวงโซอาหาร
ผลกระทบของสารปรอทตอสงแวดลอมและสขภาพปรากฏ
ใหเหนครงแรกซงเปนทรจกไปทวโลกคอ “โรคมนามาตะ”ทจงหวด
คมาโมโตในประเทศญปนมสาเหตมาจากmethylmercuryอนเปน
สารประกอบอนทรยของปรอทปนเปอนอยในน�าเสยซงเกดขนจาก
โรงงานผลตacetaldehydeaceticacidและmethylmercuryเกดจาก
กระบวนการผลตacetaldehydeในโรงงานสารพษเหลานนไดเขาไป
สะสมอยในตวปลาและหอยทชาวประมงจบขนมาขายและรบประทาน
รปท 2แสดงผทไดรบผลกระทบจากสารปรอทในสงแวดลอม
ตดตำมเฝำระวง
10 Green Research No.25 December 2013
ท�าใหประชาชนเสยชวต46คนและทรมานดวยโรคดงกลาวหลายรอยคน(Japan
AsiaQuarterlyReview1997)นอกจากนแพทยและผเชยวชาญตางๆตองใชเวลาถง
12 ป ในการหาสาเหตของโรคดงกลาว รปท 2 แสดงผไดรบผลกระทบจาก
สารปรอทในสงแวดลอม
การปนเปอนของสารปรอทในอากาศ
สารปรอททถกปลดปลอยออกสอากาศจะอยใน 3 รป คอ รปของกาซ
ปรอทGaseousElementalMercury(GEM)ในรปของออกซไดซกาซปรอทหรอท
เรยกวาGaseousOxidizedMercury (GOM)และในรปทเกาะอยกบฝนละอองใน
อากาศหรอทเรยกวาParticulateBoundMercury(PBM)ทงสามรปนพบวาGEM
จะมปรมาณมากทสดในอากาศ เนองจากถกปลดปลอยโดยตรงและมความเสถยร
มากทสดในอากาศ เมอถกปลดปลอยจากแหลงก�าเนดแลวจะสามารถคงอยใน
อากาศ(lifetime)ไดคอนขางนานประมาณ6-18เดอนจงสามารถพบไดทวไปใน
อากาศสวนGOMและPBMจะมระยะเวลาคงอยในอากาศไดคอนขางสนคดได
เปนหลายๆ ชวโมงหรอหลายๆ วน เนองจากมคณสมบตทท�าปฎกรยาไดงายใน
อากาศ และละลายน�าไดด จงสามารถถกก�าจดออกจากอากาศไดอยางรวดเรว
ผานกระบวนการตกสะสมแบบเปยก(wetdeposition)และแบบแหง(drydeposition)
แตอยางไรกตามส�าหรบPBMในบางกรณสามารถถกพดพาไปกบฝนละอองในระ
ยะไกลๆแบบlongrangetransportไดเชนกน
แหลงก�าเนดหลกของปรอทในอากาศเกดจากจากการเผาไหมเชอเพลง
การเผาขยะ ขยะผลตภณฑทใชตามบานเรอน และโรงงานอตสาหกรรมทใชสาร
ปรอทเปนวตถดบเชนโรงงานผลตเยอกระดาษโรงงานผลตพลาสตกโรงงานผลต
เภสชภณฑโรงงานไฟฟาทใชถานหนและโรงกลนน�ามนเปนตนUNEP2008ได
ประเมนวาในทวปเอเชยมปรมาณการปลดปลอยสารปรอทสอากาศเพมขนกวา50%
นบจากป 1990-1995 ทงนสบเนองมาจากความตองการการใชไฟฟาและพลงงาน
เพมขนในภมภาคนซงสะทอนใหเหนถงการเพมขนของประชากรและการเตบโตทาง
เศรษฐกจตลอดจนมการใชเชอเพลงถานหนอยางกวางขวางนอกจากนEuropean
MonitoringandEvaluationProgram(EMEP)ไดประเมนวาระหวางป1990-2007
ปรมาณการปลดปลอยสารปรอทในทวปเอเชยเพมขนอยางตอเนอง และคดเปน
ปรมาณถง 65% ของการปลดปลอยสารปรอทสอากาศจากแหลงก�าเนดทมนษย
ท�าขนทวโลก(รปท3)โดยจากการประเมนแหลงก�าเนดในทวปเอเชยพบวาประเทศ
จนและประเทศอนเดยมการปลดปลอยสารปรอทสอากาศสงทสด (รปท 4) แสดง
ใหเหนถงการใชพลงงานในภาคอตสาหกรรมทมผลตอการเพมขนของสารปรอท
ในสงแวดลอม นนเอง
ปฏกรยาเคมของสารปรอทในอากาศมความซบซอนและมความไมแนนอน
เปนอยางมากเนองจากขนกบหลายปจจย(CalvertandLindberg2005;Linetal.,
2006;Ariyaetal.,2008;Steffenetal.,2008)การตรวจวดสารปรอทในอากาศ
และในน�าฝนจงมความส�าคญมาก เพราะจะเปนตวบงชถงปรมาณการกระจายตว
ของปรอทในสงแวดลอมและสารปรอททถกก�าจดออกจากอากาศผานกระบวนการ
wetanddrydeposition
No.25 December 2013 Green Research 11
ท�าไมตองสนใจสารปรอทในอากาศ
สบเนองจากการประชมคณะมนตรประศาสนการ
โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต(UNEPGC)พ.ศ.2544ได
มการประเมนผลกระทบของสารปรอทในระดบโลกผลการประเมน
พบวาสารปรอทสงผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพอนามยของ
ประชากรโลกและตอมาUNEPGCไดขอสรปวา“การลดความเสยง”
เปนแนวทางหลกในการด�าเนนงานเพอการจดการสารปรอทระหวาง
ประเทศ(สารปรอทปนเปอนขามแดน)ในระยะยาวพรอมทงเรยกรอง
ใหรฐบาลประเทศตางๆองคกรเอกชนและองคการระหวางประเทศ
ด�าเนนกจกรรมเพอลดความเสยงจากสารปรอทในผลตภณฑและ
ขบวนการผลตและมมตใหจดท�ามาตรการทางกฎหมายแลวเสรจซง
ตอมาไดพฒนาเปนอนสญญาระหวางประเทศทใชชอวา “The
MinamataConventiononMercury”มวตถประสงค“เพอปกปอง
สขภาพของมนษยและสงแวดลอมจากการปลดปลอยสารปรอทและ
สารประกอบปรอทจากกจกรรมของมนษยสอากาศ แหลงน�า และ
ดน” ซงจะมผลใหประทศตางๆ รวมทงประเทศไทยตองมการ
พจารณารบรองหรอเขารวมเปนภาคสมาชกอนสญญาฯตอไปโดย
มการรบรองอนสญญาฯในเดอนตลาคม2556ทผานมานและจะ
มผลบงคบใชใน90วนหลงจากมประเทศลงนามในอนสญญาดง
กลาวครบ50ประเทศ
ความพยายามในการเฝาระวงสารปรอทในอากาศไดมขน
มานานแลวในอดตในทวปยโรปและอเมรกาIverfeldt(1991)ไดเรม
ท�าการตรวจวดสารปรอทในน�าฝนตงแตป1991ตอมาไดมการตรวจ
วดสารปรอทในอากาศในรป GEMและเมอไมนานมานจงไดมการ
ตรวจวดสารปรอทในอากาศทงสามรปแบบคอ GEMGOMและ
รปท 3 การประเมนปรมาณการปลดปลอยสารปรอทสอากาศในทวปเอเชยเทยบกบทวปอนๆในโลก
ทมา:EuropeanMonitoringandEvaluationProgram(EMEP):MSC-WTechnicalReport2/2013
PBM ได ซงวธการตรวจวดสารปรอทในอากาศนน ในยโรปและ
อเมรกาสวนมากจะใชวธของUS.EPACompendiummethodIO-5ซง
เปนวธเกบตวอยางและวเคราะหสารปรอทในอากาศดวยเทคนคCold
VapourAtomicFluorescenceSpectrometry(CVAFS)ส�าหรบวธตรวจ
วดสารปรอทในน�าฝน ใชวธ EPAmethod 1631 (Method 1631,
RevisionE,US.EPA.2002)ซงเปนวธเกบตวอยางและวเคราะหสาร
ปรอทในน�าสะอาดดวยเทคนคOxidation,PurgeandTrap,andCold
VapourAtomicFluorescenceSpectrometry(CVAFS).
จากการเฝาระวงสารปรอทในอากาศในทวปยโรปและ
อเมรกาตอนเหนอพบวาความเขมขนของสารปรอทในอากาศGEM
ในพนททไมมการปนเปอนเฉลยรายปมคาอยระหวาง1.5-1.7นาโน
กรมตอลกบาศกเมตร ซงสอดคลองกบระดบทพบในอาฟรกาใต
ในพนททไมมการปนเปอนคอมคาประมาณ 1.2-1.4 นาโนกรมตอ
ลกบาศกเมตรแตส�าหรบภมภาคเอเชยตะวนออกพบวามคาเฉลย
ทสงกวาคอประมาณ4นาโนกรมตอลกบาศกเมตร (Kim 2004)
แตถาหากเปนพนททมแหลงก�าเนดเชนบรเวณเหมองเกาในประเทศ
สเปน พบความเขมขนของ GEM มคาสงถง 5 ไมโครกรมตอ
ลกบาศกเมตร(Ferraraetal.,1998)ในสวนของระดบความเขมขน
RGMทพบในทวปยโรปและอเมรกาเหนอ มคาเฉลยประมาณ 60
พโคกรมตอลกบาศกเมตร(Wangbergetal.,2001)ปรมาณความ
เขมขนทพบมากทสดอยทPointBarrowในรฐAlaskaมคา100
พโคกรมตอลกบาศกเมตร หรอ 1 นาโนกรมตอลกบาศกเมตร
(Brooksetal.,2006a)ในพนทแถบขวโลกเหนอ (Arctic)ปรมาณ
RGMทตรวจวดไดสงสดมคาประมาณ40พโคกรมตอลกบาศกเมตร
และPBMมคา100พโคกรมตอลกบาศกเมตร(Cobbettetal.,2007)
ตดตำมเฝำระวง
12 Green Research No.25 December 2013
เอกสารอางอง
Eu ropean Mon i t o r i ng and Eva l ua t i on
Program (EMEP): MSC-W Technical
Report 2/2013. Atmospheric Supply of
Nitrogen, Lead, Cadmium,Mercury and
Dioxins/ Furans to the Baltic Sea in
2011
United Nations Environment Programme
(UNEP) Report 2013, The Global Atmo
sphericMercury Assessment: Sources,
EmissionsandEnvironmentalTransport.
EPA (U .S . Env i r onmen t a l P ro tec t i on
Agency). (1997). Mercury Study for
Congress Volume III, Fate and Transport
ofMercury in the Environment, page
2-3, EPA- 452/R-97-003, December
1997.
George Schwedt, 2001. The Essent ia l
GuidetoEnvironmentalChemistry,John
Wiley&Sons,Ltd, ISBN0471899542.
UNEP Report 2008. Technical back
ground Report to the Global Atmo
sphericMercuryAssessment.
US.EPA 2002. Method 1631, Revis ion
E:MercuryinWaterbyOxidation,Purge
and Trap, and Cold Vapour Atomic
FluorescenceSpectrometry
US.EPA 1999 . Compend ium methods
for the determination of inorganic
compounds in ambient air, Chapter
IO -5 , Samp l i ng and ana l ys i s fo r
atmosphericmercury.
การพฒนาศกยภาพในการเฝาระวงการปนเปอนของสารปรอทในอากาศสำาหรบประเทศไทย เพอใหสามารถควบคมคณภาพอากาศและลดการสะสมของ สารปรอทในสงแวดลอม ตลอดจนลดการสะสมของสารปรอทในหวงโซอาหารไมใหเกดอนตรายตอสขภาพประชาชน
รปท 4แผนทแสดงการปลดปลอยสารปรอทสบรรยากาศจากแหลงก�าเนดทมนษยท�าขน
ทมา:UnitedNationsEnvironmentProgramme(UNEP)Report2013,
TheGlobalAtmosphericMercuryAssessment:Sources,EmissionsandEnvironmentalTransport.
ส�าหรบทวปเอเชยมการตรวจวดสารปรอทในอากาศในประเทศจนเกาหลและญปน
แตในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตและเอเชยแปซฟกยงคงมการตรวจวดนอยมากส�าหรบ
ประเทศไทยมการตดตามตรวจสอบการปนเปอนของสารปรอทในแหลงน�าในสตวน�าและ
ในดนเพอปกปองสขภาพมนษยและสงแวดลอมในประเทศแตยงไมมการตรวจวดในอากาศ
ซงมปรมาณนอยและตองใชเทคนคการตรวจวดทเหมาะสมการปนเปอนสารปรอทในอากาศ
มความส�าคญมากเพราะเปนตวกลางส�าคญทปรอทจะถกพดพาไปในสงแวดลอม
นอกจากนการเกดฝนมบทบาทส�าคญในการชะลางปรอทจากบรรยากาศลงสดน
และน�า ทงนจ�าเปนตองมการพฒนาศกยภาพในการเฝาระวงการปนเปอนของสารปรอทใน
อากาศส�าหรบประเทศไทย เพอใหสามารถควบคมคณภาพอากาศและลดการสะสมของ
สารปรอทในสงแวดลอม ตลอดจนลดการสะสมของสารปรอทในหวงโซอาหารไมใหเกด
อนตรายตอสขภาพประชาชน นอกจากนยงเปนขอมลใหแกประเทศไทยในการรบรอง
อนสญญา“TheMinamataConventiononMercury”ตอไป
Mercury emission 2010, g/km2
0 2 5 10 100 1000
No.25 December 2013 Green Research 13
เปดแผนทปนเปอนสารพษในประเทศไทย ผลลพธจากการพฒนาอบลวรรณกระปกทอง
เปนความจรงทวาการกาวผานจากสงคมเกษตรสยคการ
พฒนาอตสาหกรรมของประเทศไทยไดกอปญหาไวมากมายหลกฐาน
หนงทประจกษคอสารพษทปนเปอนในดนน�าอากาศและสงผลก
ระทบตอสขภาพของผคนในพนทตางๆของประเทศ
เมอไมนานมานส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต
รวมกบศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมกรมสงเสรมคณภาพ
สงแวดลอมและคณะวศวกรรมศาสตรมหาวทยาลยนเรศวรไดจด
ท�าแผนทพนทปนเปอนสารพษในประเทศไทยขนเพอสะทอนใหเหน
ถงปญหาสารพษทภมภาคตางๆของประเทศไทยทก�าลงเผชญและ
ยงคงรอคอยการฟนฟแกไข
สมพร เพงค�า ผอ�านวยการศนยประสานงานการพฒนา
ระบบและกลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ส�านกงาน
คณะกรรมการสขภาพแหงชาตกลาววา แผนทแสดงพนทปนเปอน
สารพษในประเทศไทยเปนเสมอนการเปดประเดนสอสารไปถงสงคม
เพอใหรบรวาสารพษทปนเปอนในสงแวดลอมเปนปญหาส�าคญท
สงผลกระทบโดยตรงตอสขภาพของประชาชนทงนพนทการปนเปอน
สารพษทปรากฏในแผนทฉบบนมมากเกอบ50แหงแตกเปนเพยง
สวนหนงของพนททประสบปญหาเทานน ซงปญหาเกดจากหลาย
สาเหตบางสวนมาจากโรงงานอตสาหกรรมบางสวนเปนผลกระทบ
จากการท�าเหมองและบางกเกดจากการลกลอบทงกากอตสาหกรรม
ขยะพษนอกจากนนหลายพนทตองเผชญการปนเปอนสารพษมา
ยาวนาน เชน กรณการปนเปอนของสารหนในอ�าเภอรอนพบลย
อนเปนผลมาจากการท�าเหมองดบกชวงป2520–2528ซงปจจบน
ยงไมไดรบการแกไข ขณะทบางแหงกเพงประสบปญหา เชน การ
รวไหลของน�ามนดบจากทอสงน�ามนของบรษท PTTCG เมอเดอน
กรกฎาคม2556ทผานมาและท�าใหบรเวณอาวพราว เกาะเสมด
ปนเปอนน�ามนดบ
“ในอดตฐานการผลตของไทยอยทภาคเกษตรแตพอมาถง
อกยคหนงเรากเรมพดถงการแปรรปสนคาเกษตรเพอเพมมลคาจน
เขาสยคอตสาหกรรมหลงมการส�ารวจเจอกาซธรรมชาต ไทยกให
ความส�าคญกบภาคอตสาหกรรมเพอหวงใชเปนฐานในการพฒนา
เศรษฐกจของประเทศเพมจดพและลดการวางงานอยางไรกตาม
ขณะทภาคอตสาหกรรมเตบโต มการพฒนาเทคโนโลย แตอก
ดานหนงกลบปรากฏวามสารพษปนเปอนในสงแวดลอม ซงสงผล
กระทบตอระบบนเวศและสขภาพของประชาชนในพนท”สมพรกลาว
พนทอตสาหกรรมมาบตาพดและบรเวณใกลเคยงนบเปน
กรณตวอยางทชดเจนทสดกรณหนงเนองจากเดมพนทมความอดม
สมบรณเตมไปดวยทรพยากรทหลากหลายทงดนด�าน�าชมเหมาะ
กบการท�าเกษตร รวมไปถงมทรพยากรทางทะเลทอดมหลากหลาย
แตเมอมโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลภาคตะวนออก(อสเทรนซ
บอรด)เกดขนมาบตาพดกไดแปรสภาพเปนนคมอตสาหกรรมแมจะ
มการวางเปาหมายในการพฒนาคอเศรษฐกจดมตวเลขจางงานเพม
สงขนทวาผลลพธอกดานทอยนอกเหนอความคาดหมายกคอมการ
ปนเปอนสารพษทงในดนน�าและอากาศจนตองมการประกาศเปน
เขตควบคมมลพษเมอป2552
ไมเพยงแคนนในหลายกรณสารพษยงสามารถแพรกระจาย
จนเกดผลกระทบในวงกวางไดผานความสมพนธของระบบนเวศและ
หวงโซอาหาร ยกตวอยางกรณลมน�าแมตาวทมการปนเปอนสาร
แคดเมยมในพนทปลกขาว ฉะนนเรากไมมทางรเลยวาขาวทสงเขา
โรงสมาจากแมตาวหรอไม เชนเดยวกบกรณการลกลอบทงขยะพษ
จ�านวนมากทหนองแหนซงเปนแหลงผลตอาหารทส�าคญโดยมทง
ฟารมปศสตวนาขาวการปลกผกรวมถงปลกมะมวงทสงขายทงใน
ประเทศและตางประเทศ
ตดตำมเฝำระวง
14 Green Research No.25 December 2013
สมพรเสนอวา ถงเวลาทประเทศไทยตองทบทวนแนวทาง
การพฒนาเพราะสงทเกดขนไมใชแคปญหาการปนเปอนสารพษใน
สงแวดลอมแตหมายถงความเจบปวยคารกษาพยาบาลทสงขนอน
เนองมาจากความไมเปนธรรมในโครงการพฒนาตางๆ แนนอนวา
ประเทศไทยไมสามารถยอนเวลากลบไปสอดตทเปนสงคเกษตรกรรม
ไดแตกสามารถใชบทเรยนทผานมาบวกกบงานวจยและการพฒนา
เทคโนโลยทเหมาะสม ในการท�าใหประเทศเดนไปบนเสนทางการ
พฒนาทยงยน
นอกจากนการบงคบใชกตกาผงเมองหรอจดโซนนงการใช
ประโยชนทดนกมสวนส�าคญเชนกนสมพรกลาววาประเทศไทยม
ขนาดเลกนดเดยว เพราะฉะนนเราตองทบทวนวาพนทอาหารจรงๆ
เหลอเทาไหร แลวทเหลออยนเพยงพอส�าหรบการผลตอาหารเลยง
คนทงประเทศหรอเปลาโดยตองพจารณาถงปญหาการขยายตวของ
ทอยอาศยและการขยายตวของอตสาหกรรมทเขาไปเบยดบงพนท
อาหารเนองจากทผานมาขาดการมองภาพรวมของทงประเทศวาเรา
มพนทท ศกยภาพในการผลตอาหารเหลอเทาไหร และจะคมครอง
พนทเหลานนไมใหอตสาหกรรมเขาไปท�าลายไดอยางไร
“สงคมไทยตองเหนปญหารวมกน เพอผลกดนใหเกดการ
เปลยนแปลง เพราะหากเดนไปบนเสนทางเดมกเหนแลววาถงทสด
กคงจะไปไมรอด”สมพรย�าถงความส�าคญของปญหา
ขอมลพนทปนเปอนสารพษในประเทศไทย
นคมอตสาหกรรมล�าพนเรมตงเมอป2526โดยมโรงงานผลตชน
สวนอเลกทรอนกสเขามาเปดด�าเนนกจการหลงจากนนไมนานกเกด
ปญหาโลหะหนกอยางตะกวทองแดงสงกะสปนเปอนในดนและ
แหลงน�าใตดนและตามมาดวยความเจบปวยของผคนทงโรคภมแพ
โรคทางเดนหายใจและบางรายเสยชวตโดยไมทราบสาเหต
ต�าบลแมตาว จงหวดตากป2547สถาบนการจดการน�านานาชาต
(IWMI) ไดตรวจพบวามการปนเปอนแคดเมยมปรมาณสงทงในดน
น�า และเมลดขาวทปลกในพนทต�าบลแมตาว ซงพนทปนเปอน
ตงอยใกลกบเหมองแรและโรงงานถลงสงกะสของบรษท ผาแดง
อนดสเตรยล จ�ากด รฐบาลแกปญหาขาวปนเปอนดวยการใหเผา
และฝงกลบพรอมแนะใหชาวบานหนไปปลกออยแทนแตกไมไดผล
เนองจากพนทลมน�าแมตาวเหมาะแกการปลกขาวมากกวาอยางไร
กตามเมอเดอนสงหาคมทผานมาศาลปกครองไดมค�าพพากษาให
พนทดงกลาวเปนเขตพนทคมครองสงแวดลอม
ต�าบลวงสะพง จงหวดเลย ในป2551กรมควบคมมลพษกระทรวง
ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดเขาตรวจสอบคณภาพน�ารอบ
เหมองแรทองค�าของ บรษททงค�า จ�ากด ภายหลงทเหมองแรเปด
ด�าเนนกจการมาได2ปผลการตรวจสอบพบสารพษเชนสารหน
แมงกานสและแคดเมยมในระบบประปานอกจากนยงพบวาชาว
บานบางรายมอาการเจบปวยเมอตรวจเลอดกพบวามสารไซยาไนด
สงเกนคามาตรฐานอยางไรกดผประกอบการยงคงมความพยายาม
จะขอขยายพนทท�าเหมองเพมแตกถกชาวบานในพนทคดคานเรอยมา
ต�าบลกลางดง อ�าเภอปากชอง จงหวดนครราชสมาเมอป2547
มขาวการลกลอบทงขยะอนตรายจ�านวนกวาหลายพนตน ซงขยะ
เหลานเปนขยะอตสาหกรรมทมาจากจงหวดระยอง โดยผลกลอบทง
คอ บรษททรบก�าจดกากของเสย จากการตรวจสอบพบวามการ
ปนเปอนTEC(ไตรคอลโรเอทธลน)และPEC(เตตระคลอโรเอทธลน)
อ�าเภอทาตม จงหวดสรนทรปลายป2555มการลกลอบทงขยะ
ตดเชอทางการแพทย เชน ขวดน�าเกลอ เขมฉดยา ถงบรรจเลอด
โดยทงไวในปาใกลกบรองน�าธรรมชาต ซงถงขณะนกยงตองรอการ
ประเมนผลการปนเปอน
ต�าบลเขาเจดลก อ�าเภอทบคลอ จงหวดพจตรบรษทอคราไมนง
จ�ากดไดรบประทานบตรอนญาตใหท�าเหมองแรทองค�าเฟสแรกในป
2543ซงเหมองนนตงอยไมไกลจากบรเวณชมชนชาวบานกประสบ
ปญหาฝนละอองเสยงรบกวนและน�าทไมเพยงพอส�าหรบการท�าการ
เกษตรไปจนถงมโลหะหนกเชนสารหนปรอทไซยาไนดปนเปอน
ในแหลงน�าท�าใหหลายคนปวยดวยโรคทางเดนหายใจโรคผวหนง
หมบานคลตลาง จงหวดกาญจนบรเปนขาวโดงดงในป2541เมอ
โรงแตงแรตะกวปลอยน�าเสยลงสล�าหวยท�าใหชาวบานเจบปวยแม
แหลงก�าเนดมลพษจะหยดด�าเนนการไปแลว แตกยงคงมสารตะกว
ตกคางในตะกอนดนและสตวน�า ลาสดศาลปกครองสงสดไดมค�า
พพากษา(เมอวนท10มกราคม2556)ใหกรมควบคมมลพษ(คพ.)
เขาฟนฟล�าหวยพรอมชดใชคาเสยหายแกชาวบานแตจนถงขณะน
กยงไมมความชดเจนจากคพ.วาจะใชวธการใดในการฟนฟล�าหวย
ท�าใหวนนชาวบานยงไมสามารถใชน�าในล�าหวยไดตามปกต
อ�าเภออรญประเทศ จงหวดสระแกวเมอตนป2556มการลกลอบ
ทงรองเทามอสองนบลานคซงเปนรองเทาทเหลอจากการคดแยกเพอ
ขายโดยทในแตละวนมการน�าเขารองเทาเกาจากทวโลกมากหลาย
สบตนและขณะนยงตองรอการประเมนผลการปนเปอน
รานรบซอของเกาพระประแดงตนป2543เกดเหตสารกมมนตรงส
โคบอลต60รวไหลเนองจากมซาเลงยานพระประแดงเขาไปขโมย
แทงวตถอนตรายทวางทงไวในบรษทกมลสโกศลอเลคทรคจ�ากด
ภายหลงเมอน�าไปแยกชนสวนปรากฏวามสารกมมนตรงสแผกระจาย
ท�าใหซาเลงและเจาของรานรบซอของเกาเสยชวต ผทอยในบรเวณ
ใกลเคยงทไดรบรงส บางรายตองสญเสยอวยวะ ขณะทบางราย
กมความเสยงเปนมะเรงเมดเลอดขาว ดานส�านกงานปรมาณเพอ
สนต(พปส.)ถกศาลปกครองพพากษาวามความผดฐานละเลยการ
ปฏบตหนาทฐานไมมการตรวจสอบและควบคมทรดกมเพยงพอจน
เกดการสญเสยรายแรง
40 พนท ภาคตะวนออก ในจงหวดระยอง ชลบร สมทรปราการ
ฉะเชงเทรา ปราจนบร รวมถงกรงเทพฯมการลกลอบน�าขยะพษ
น�าเสย และกากอตสาหกรรมมาทงจ�านวนมาก เพราะอยไมไกล
จากทตงของนคมอตสาหกรรม อกทงโรงงานรบรไซเคล ก�าจดขยะ
และบ�าบดของเสยหลายแหงทมาตงอยในพนทขาดการจดการทได
มาตรฐานสงทชาวบานตองเผชญนอกจากจะมาในรปของกลน
เหมนแลวยงมผลกระทบไปถงสขภาพและสงแวดลอมอกดวย
สนามบนบอฝาย จงหวดประจวบครขนธ เมอป 2542 ระหวาง
การปรบปรงสนามบนบอฝาย รถแบกโฮไดขดไปกระทบถงสารเคม
ทฝงอยใตดน จนเกดการรวไหลและสงกลนเหมน สนนษฐานวา
สารเคมดงกลาวคอเอเยนตออเรนจซงเปนสารเคมอนตรายชนด
เดยวกบทใชในสงครามเวยดนาม เรองนจบลงตรงทมการฝงกลบ
สารเคมไวบรเวณเดมโดยมการเฝาระวงดวยการเกบตวอยางดนเพอ
ตรวจสอบตดตอกน10ป
อ�าเภอรอนพบลย จงหวดนครศรธรรมราช กากขแรทถกทงไว
หลงยคดบกบมชวงป2520–2528ท�าใหรอนพบลยกลายเปนพนท
ทเตมไปดวยสารหนทงในดนและแหลงน�า ซงบางแหงมปรมาณสง
กวามาตรฐานความปลอดภยถง50เทา และจากแบบจ�าลองทาง
คณตศาสตรชวาถาไมมการแกไขในอก50ปขางหนาสารหนจะ
กระจายไปทวพนททงอ�าเภอ
นคมอตสาหกรรมมาบตาพดและพนทใกลเคยงจงหวดระยอง
ผลจากโครงการอสเทรนซบอรดไดแปรสภาพมาบตาพดและพนทใกล
เคยงใหกลายเปนแหลงทตงนคมอตสาหกรรมวนนสงทชาวมาบตาพด
และผทอาศยอยในพนทตองเผชญคอการปนเปอนสารพษทงในดน
น�า และอากาศ จนเมอป 2552 มการประกาศใหมาบตาพดเปน
เขตควบคมมลพษ แตกยงไมสามารถแกปญหามลพษหรอควบคม
คณภาพสงแวดลอมได
อาวพราว เกาะเสมด จงหวดระยอง เมอวนท27กรกฎาคม2556
ทผานมาเกดกรณน�ามนดบจากทอสงน�ามนของบรษทPTTCGรวไหล
ในทะเลเปนวงกวาง โดยน�ามนดบบางสวนถกคลนพดเขาสหาด
พราวจนชายหาดเปอนไปดวยคราบน�ามนสด�า อยางไรกตามแมจะ
มการเกบคราบน�ามนหมดแลวแตกยงตองมการเผาระวงผลกระทบ
ทอาจเกดขนกบระบบนเวศตอไป ทงในทะเลและบรเวณชายหาดท
ไดรบผลกระทบ
มการลกลอบนำาขยะพษ นำาเสย และกากอตสาหกรรมมาทงจำานวนมาก เพราะอยไมไกลจากทตงของ นคมอตสาหกรรม อกทงโรงงานรบรไซเคลกำาจด ขยะและบำาบดของเสยหลายแหงทมาตงอยในพนทขาดการจดการทไดมาตรฐาน
http://www.greenworld.or.th/greenworld/local/2311
ตดตำมเฝำระวง
ผลพวงจากทวอะนาลอกเปนทวดจทลพรพงษสนทรเดชะ
นกวชำกำรสงแวดลอม
ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม
16 Green Research No.25 December 2013
ความเปนมา
ส�านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศนและกจการโทรคมนาคมแหงชาตหรอกสทช.มยทธศาสตรการเปลยนผานจากระบบรบสงสญญาณอะนาลอกไปสระบบการรบสงสญญาณแบบดจทลภายใน5ปดงแสดงในรปท1
ซงกสทช.ก�าหนดใหระบบการรบสงสญญาณดจทลจะเรมออกอากาศเปนครงแรกในวนท 5 ธนวาคม 2556 และเดอนมกราคม 2558กสทช.จะเรมกระบวนการยตการรบสงสญญาณทวระบบอะนาลอก(Analog SwitchOff)นนหมายความวาทวแบบเกาจะรบสญญาณไมไดกสทช.ไดก�าหนดทางเลอกใหกบประชาชนไว2วธการ วธการท1ตดตงอปกรณรบสญญาณ“SetTopBox”เพมเขามาซง“SetTopBox”จะท�าหนาทแปลงสญญาณดจทลเปนสญญาณอะนาลอกกสามารถรบชมได วธการท2ซอทวรนใหมๆทรองรบสญญาณดจทลDVB-T2
รปท 1DigitalRoadmap2555-2559ทมา :http://xn--82cxef7ei9bzcbfb.xn--o3cw4h/
สารอนตรายปนอยเปนจำานวนมาก อาทเชน สารตะกวในแผงวงจร สารปรอทในจอภาพ กลมสารพอลสไตรนจากพลาสตกททำาโครงทว สารเหลานเปนสารทมพษตอสงมชวต
No.25 December 2013 Green Research 17
ผลกระทบ จากจ�านวนทวไมต�ากวา 22 ลานเครองทรองรบระบบ อะนาลอกบางสวนกตดตงอปกรณรบสญญาณ “Set Top Box”เพมเขามาบางสวนกเปลยนทวใหมทรองรบกบระบบดจทลประเดนทส�าคญอยตรงททวทไมใชแลวจะไปไหนปญหาขยะอเลคทรอนคจากทวจะเปนปญหาทเกดขนในอนาคตอยางแนนอน และปญหาหนงทเกดจากขยะทว คอ สารพษทปะปนอยในทวจะออกมาปนเปอนในสงแวดลอมในมตอากาศดนน�าและน�าใตดนอยางนากงวล
เอกสารอางอง
http://webdb.dmsc.moph.go.th/ifc_toxic/a_txR_search.asp?info_id=41
http://window2nature.wordpress.com/
http://xn--82cxef7ei9bzcbfb.xn--o3cw4h
สวนประกอบของทวมสารอนตรายปนอยเปนจ�านวนมาก อาทเชน สารตะกวในแผงวงจร สารปรอทในจอภาพ กลมสาร พอลสไตรนจากพลาสตกทท�าโครงทวสารเหลานเปนสารทมพษตอสงมชวต โดยท พษของสารตะกว จะท�าใหเกดอาการโลหตจาง(Anaemia)กระดกผอาการพษทางประสาทและสมองท�าใหทรงตวไมอย เกดอาการประสาทหลอนซมไมรสกตวชกมอและเทาตกเปนอมพาต และเดกทเกดจากผทไดรบสารตะกว สวนใหญจะเปนโรคภาวะปญญาออนพษของสารปรอท เมอเขาสรางกายจะไปท�าอนตรายตอระบบประสาทสวนกลางซงไดแกสมองและไขสนหลงท�าใหเสยการควบคมเกยวกบการเคลอนไหวของแขน ขา การพดและยงท�าใหระบบประสาทรบความรสกเสยไปเชนการไดยนการมองเหนซงอนตรายเหลาน เมอเปนแลวไมสามารถรกษาใหกลบดดงเดมได อาการทเปนพษมากเกดจากการหายใจปอดอกเสบมอาการเจบหนาอก มไข แนนหนาอก หายใจไมออกและตายได พษของสไตรน เมอเขาสรางกายจะมผลตอระบบประสาทเมดเลอดแดงและตบไต
ทมา:http://window2nature.wordpress.com/
สรป
นาเปนหวงอยางยงกบปรมาณขยะทว20ลานเครองทจะ
เกดขนอกไมนานหวงวาหนวยงานทเกยวของจะมแผนจดการกบขยะ
ทวทมากมายไดอยางเบดเสรจ มฉะนนปญหามลพษจากขยะทว
จะเกดขนอยางแนนอน
กำวหนำพฒนำ
แนะนำาหองสมด กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมก�ำไลลมสอน
บรรณำรกษช�ำนำญกำรศนยสำรสนเทศสงแวดลอม
ณญธกำนตทะเสนฮด
นกวชำกำรสงแวดลอมศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม
18 Green Research No.25 December 2013
หองสมดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ
สงแวดลอม เปนหองสมดดานสงแวดลอมทท�าหนาทเปนหองสมดและหนวยงานกลาง
ในการจดเกบรวบรวมจดระบบการจดเกบดวยเทคโนโลยททนสมยและใหบรการขอมล
สารสนเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมทงสาขาวชาทเกยวของเพอประโยชน
ในการศกษาคนควาวจยงานวชาการดานสงแวดลอมแหงชาตทงทางตรงและทางออมโดย
ค�านงถงผลประโยชนในการสงเสรมสนบสนนใหบคลากรนสตนกศกษานกวชาการผมสวนได
สวนเสยและประชาชนทวไปสามารถน�ามาใชประโยชนในชวตประจ�าวนไดอยางม
ประสทธภาพและเกดประสทธผล
บรการหองสมดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม
1. บรการขอมลขอสนเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยเทคโนโลยตางๆ
ในฐานะศนยบรการขอมลขอสนเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม
2.บรการงานวชาการชวยในการสงเสรมสนบสนนการศกษาวจยพฒนา
ถายทอดสงเสรมเทคโนโลยและการจดการดานสงแวดลอม
3.บรการเผยแพรและประชาสมพนธงานดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม
รวมถงสาขาวชาทเกยวของ
4.บรการสอสารและกจกรรมทเกยวของกบการด�าเนนงานและการสรางจตส�านก
ใหบรหารจดการงานดานทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมอยางยงยนในฐานะศนยบรการ
ประชาชน
หองสมดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมมความตงใจจรงเปนอยางยงในการ
พฒนารปแบบและบรการใหทนสมยและเปนมตรกบประชาชนผเขาใชบรการของหองสมด
ดวยการจดกจกรรมตางๆทงในเชงใหความรวชาการสอดแทรกความรในรปแบบงายๆ
สบายๆแตแฝงไวดวยความรวชาการเพอประโยชนในการพกผอนหยอนใจและงายในการ
เขาถงขอมลของผใชบรการเชน
งานแจกรางวลผใชหองสมดดเดนและกจกรรมวนครสตมาส
เชญพมาเลาเรองสอนนองKMมการแลกเปลยนเรยนร
กจกรรมวนเดกแหงชาต
บรการสงคม
เชญผทรงคณวฒมาเลาประสบการณและ
เชญเจาของหรอนกเขยนมาเปดตวหนงสอ
ตกบาตรหนงสอทองสนามหลวง
No.25 December 2013 Green Research 19
กำวหนำพฒนำ
บรณาการงานรวมกบหนวยงานทงภายในและภายนอก
ทงยงรวมจดกจกรรมตางๆ รวมกบเครอขายจนเปนทยอมรบของบรรดาเพอนรวมอาชพทงหลาย
20 Green Research No.25 December 2013
รปแบบของบรการหองสมดถกแบงออกเปน2สวนดวยกนคอ
1.บรการแบบตงรบอยกบบานในรปของ”OneStopService”ดวยรปแบบของการใหบรการณจดเดยวทศนยบรการ
ประชาชนกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมกบผใชบรการทเดนทางมารบบรการณหองสมด
2.บรการสารสนเทศเคลอนทโดยความรวมมอกบเครอขายทงภายในและภายนอกและผใชบรการ
ในโลกของสงคมยคไฮเทคโลกแหงเทคโนโลยหองสมดไดพฒนารปแบบของสอสารสนเทศดานสงแวดลอมของกรมเปนแบบ
สอดจตอลโดยสามารถใหบรการผานระบบIntranetและระบบInternetพรอมใหบรการแบบไมจ�ากดเวลาและสถานท
หองสมดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมตงอยบรเวณชน2อาคารกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมเลขท49ซ.พระรามหก30
ถ.พระราม6แขวงสามเสนในเขตพญาไทกรงเทพฯ10400โทรศพท:02-2788420โทรสาร:02-2985605เวบไซต:http://library.
deqp.go.thอเมล:[email protected]
กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ยงมหองสมดอกหนงแหงทอยในสงกด ซงทำาหนาทเปนหนวยงาน สงเสรม สนบสนน การศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยดานสงแวดลอม และเปนหองสมดเฉพาะทางทรวบรวมทรพยากรสารสนเทศดานทรพยากรธรรมชาต และ สงแวดลอม
No.25 December 2013 Green Research 21
นอกจากหองสมดทตงอยในสวนกลางแลวกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม
ยงมหองสมดอกหนงแหงซงตงอยทศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมท�าหนาท เป น
หนวยงานสงเสรมสนบสนนการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยดานสงแวดลอมและเปน
หองสมดเฉพาะทางทรวบรวมทรพยากรสารสนเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม
และสาขาวชาทเกยวของโดยมงพฒนาหองสมดใหเปนคลงขอมลดานการวจยและพฒนา
เทคโนโลยดานสงแวดลอมรวมทงสงเสรมและสนบสนนใหทกภาคสวนเขามามสวนรวม
ในการศกษาวจยพฒนาและถายทอดเทคโนโลยดานสงแวดลอมโดยเปดโอกาสใหนกวจย
นกวชาการนสตนกศกษาและประชาชนทวไปสามารถเขามาใชบรการหองสมดได
บรการหองสมดศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม
หองสมดศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมใหบรการทรพยากรสารสนเทศ
ตางๆ เชนหนงสอดานวทยาศาสตรสงแวดลอมเทคโนโลยสงแวดลอมและวศวกรรมสง
แวดลอมรายงานผลงานวจยเอกสารประกอบการฝกอบรมดานทรพยากรธรรมชาตและสง
แวดลอมวารสาร/นตยสารและหนงสอพมพใชระบบคอมพวเตอรในการเกบรวบรวมคนหา
และเรยกใชขอมลทรพยากรสารสนเทศเพออ�านวยความสะดวกแกผใชบรการใหสามารถ
สบคนขอมลไดอยางรวดเรว
ปจจบนหองสมดศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมมทรพยากรสารสนเทศ
ทงภาษาไทยและองกฤษใหบรการกวา8,000รายการไวบรการผใชเชน
• การประเมนผลกระทบสงแวดลอมขนสง
• การประเมนผลกระทบตอสขภาพ
• การประเมนความเสยงทางสขภาพ
• กลางใจราษฎร:หกทศวรรษแหงการทรงงาน
• MethodsofDendrochronology:Applicationsin the Environmental
Science
• InSituRemediationEngineering
• InSituChemicalOxidationForGroundwaterRemediation
• GroundwaterTreatmentTechnology
หองสมดศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมตงอยชน1อาคารศนยวจยและ
ฝกอบรมดานสงแวดลอมเทคโนธานต.คลองหาอ.คลองหลวงจ.ปทมธาน12120โทรศพท
:02-5774182-5ตอ1300,1121โทรสาร:02-5774182-5ตอ1121
กำวหนำพฒนำ
การบรการทเปนมตรกบสงแวดลอม (Eco-services: ES)
การบรการทเปนมตรกบสงแวดลอมทเปนสากลโดยองคกรเพมผลผลตแหงเอเชย
(APO)ไดแบง เปน5ประเภทหลกไดแกความสมพนธการบรการกบการผลตตงแตการ
จดการการปรบปรงและการซอมแซมการใชประโยชนการใชบรการภายนอกการบรการใน
การจดการขยะการจดการสารพษและการใหการปรกษาระบบขอมลซงจากนยามของการ
จดการสงแวดลอมทดในภาคบรการจากความสมพนธการบรการกบการจดการทตนทางส
ปลายทางการจดการสงแวดลอมทดในภาคบรการคอการปรบปรงเทคโนโลยแนวทางใน
การใชผลตภณฑการจดการดานสงแวดลอมกลไกการเงนทสงเสรมใหเกดการลดผลกระทบ
ตอสงแวดลอม(financialproducts)รวมถงการใชรถยนตรวมกนเชนการทคน5คนมาใช
รถยนตรวมกนแทนทจะตางคนตางขบรถยนตของตวเองไปซงจะชวยลดจ�านวนรถยนตใน
ทองถนนและน�าไปสการลดผลกระทบตอสงแวดลอมของการเดนทางไดอกตวอยางหนงของ
การบรการทเปนมตรกบสงแวดลอมเชนการบ�ารงรกษาและอพเกรดอปกรณหรอผลตภณฑ
เพอทจะใหสามารถใชงานไดยาวนานขนนอกจากนยงรวมถงกองทนeco-fundsซงการลงทน
ถกท�าโดยบรษททมการดและรกษาสงแวดลอมดเยยมการพฒนาเทคโนโลยของการ
ปองกน
สงแวดลอมโดยทวไปตองอาศยทงเงนและเวลาแตอยางไรกตามอาศยเพยงการมไอเดยทด
ในการสงเสรมใหเกดการลดผลกระทบตอสงแวดลอมจ�าเปนตองเปนทรจกแพรหลายใน
ผบรโภคแตระบบของการบรการควรถกพฒนาเพอทจะสงเสรมใหเกดการแพรกระจายเขาไป
ในสงคมและสงเสรมใหเกดการลดผลกระทบตอสงแวดลอมตอไป
การบรการทเปนมตรตอสงแวดลอมตองไดรบการรวบรวมจดท�าเปนฐานขอมลทเปน
ระบบและเผยแพรในวงกวางการบรการทเปนมตรกบสงแวดลอมสวนใหญจะไดรบการรบรอง
ผานทางระบบฉลากสงแวดลอมเพอใชเปนชองทางสอสารขอมลดานสงแวดลอมใหกบ
การใชประโยชน การใชบรการภายนอก การบรการในการจดการขยะการจดการสารพษและการใหการปรกษา ระบบขอมล ซงจากนยามของการจดการ สงแวดลอมทดในภาคบรการคอ การปรบปรงเทคโนโลย แนวทางในการใชผลตภณฑ การจกการดานสงแวดลอม กลไกการเงนทสงเสรมใหเกดการลดผล กระทบตอสงแวดลอม
22 Green Research No.25 December 2013
รฐเรองโชตวทย
นกวชำกำรสงแวดลอมช�ำนำญกำรพเศษ
ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม
ผบรโภคหรอภาคธรกจอนๆซงผลตภณฑทได
รบฉลากสงแวดลอมกจะสอดคลองกบขอ
ก�าหนดหรอมาตรฐานทก�าหนดขนมาโดย
แตละประเทศแตละภมภาคหรอแตละ
องคกรในสวนของมาตรฐาน ISOไดแบง
ประเภทของฉลากสงแวดลอมไว3ประเภท
ไดแกฉลากประเภทท1คอการรบรองโดยท
ผลตภณฑตองสอดคลองกบขอก�าหนดซง
ก�าหนดโดยภาครฐหรอ thirdpartyฉลาก
ประเภทท 2 เปนการรบรองตนเองดาน
สงแวดลอมโดยผผลตเองและประเภทท3
เปนการเปดเผยขอมลเชงปรมาณของผล
กระทบสงแวดลอมของผลตภณฑนอกเหนอ
จากผลตภณฑทไดรบฉลากดานสงแวดลอม
แลวผลตภณฑหรอการด�าเนนการอนๆ เพอ
สงเสรมใหเกดความตระหนกดานสงแวดลอม
ของผบรโภครวมถงการสรางฐานขอมลเพอ
ใหผลตภณฑสามารถประเมนและรบรอง
ตนเองไดกถอวาเปนผลตภณฑทเปนมตรกบ
สงแวดลอมดวย
ในการรวบรวมการบรการทเปนมตร
ตอสงแวดลอมไวในฐานขอมลของAPOนน
ตองไดรบการรบรองโดยthirdpartyหรอได
รบการยอมรบจากคณะท�างานของAPO
เทานนจงจะสามารถรวบรวมเขาไวในฐาน
ขอมลได โดยทผลตภณฑทเปนการรบรอง
ตนเองโดยผผลต(EcolabelType2)นนจะ
ตองแสดงเกณฑและหลกฐานทใชในการ
รบรองตนเองทครบถวนใหกบทางคณะ
ท�างานAPOพจารณาความครบถวนสวน
ผลตภณฑท ไม ได มการรบรองแตมการ
ประเมนด านผลกระทบตอสงแวดล อม
(Eco label type3)กตองมการถกประเมน
ตรวจสอบจากคณะท�างานAPO เพอทจะ
รบรองใหสามารถรวบรวมเขาไวในฐานขอมลได
การจดแบงหมวดหมของฐานขอมลดาน
บรการทเปนมตรกบสงแวดลอม
เพอทจะท�าใหเกดความเขาใจทตรง
กนของบรการท เป นมตรกบสงแวดลอม
จงไดมการจดพนทใหความส�าคญประเภท
ของการบรการตางๆไวเปนลกษณะตามพนท
ในทนขอเสนอ3พนท
1 .การบรการทมความเป นมตรกบ
สงแวดลอมในพนทอนรกษหรอพนท
เฉพาะ
การบรการในพนทเฉพาะหรอพนท
อนรกษความเปนมตรตอสงแวดลอมตองม
การคนหาปญหาสงแวดลอมและก�าหนดจด
สนใจในภาวะการเปลยนแปลงตางๆการใช
ทรพยากรในพนทและปญหามลพษทเกดขน
การพฒนาเศรษฐกจและสงคมในพนทใน
สวนของการแบงประเภทในหมวดนจะชวยให
ผบรโภคเขาใจวาบรการนนมความเปนมตร
กบสงแวดลอมในประเดนปญหาเรองอะไร
โดยทจดสนใจหลกจะอยทเรองภาวะโลกรอน
และการใชทรพยากรนอกจากนยงรวมถง
ประเดนส งแวดล อมด านป ญหามลพษ
(อากาศ,น�า,ดน)ซงเปนปญหาทส�าคญใน
การพฒนาเศรษฐกจและรวมถงในเรองการ
ก�าจดของเสย
2. การบรการทมความเป นมตรกบ
สงแวดลอมในพนทเมอง
โดยทวไปพนทเมองเปนพนทบรการ
ส�าหรบการทองเทยวทเปนทพกสงอ�านวย
ความสะดวกการบรโภคและการใชบรการ
เพอเดนทางไปยงพนททองเทยวซงใหความ
ส�าคญการบรการทเปนมตรตอสงแวดลอมใน
สถานบรการโรงแรมสถานบรการทวไปและ
แหลงชอปปงทตองค�านงการรองรบนกทอง
เทยวปรมาณมากตองมสงอ�านวยความ
สะดวกทเพยงพอ โดยทวไปโรงแรมจะม
มาตรฐานใบไมเขยว(Greenleaf)เปนตนซง
มความเขมงวด และมมาตรฐานอนๆ ท
เกยวของตามระดบของการใหบรการ เชน
มาตรฐานโรงแรมสเขยวมาตรฐานสนคาท
เปนมตรตอสงแวดลอมเปนตน
No.25 December 2013 Green Research 23
การบรการในพนทอนรกษ ความเปนมตรตอสงแวดลอม ตองมการคนหาปญหาสงแวดลอมและกำาหนดจดสนใจในภาวะการเปลยนแปลงตางๆ การใชทรพยากรในพนท และปญหามลพษทเกดขน
กำวหนำพฒนำ
3. การบรการทมความเปนมตรตอสงแวดลอมในพนททางธรรมชาต
ซงมกจะเปนพนทเฉพาะทมความสวยงามตามธรรมชาตหรอแหลงศลปกรรมทส�าคญ
พนททางธรรมชาตทงอทยานแหงชาต เกาะแกงหรอสถานทส�าคญทางประวตศาสตร
บางแหงไดรบการยกยองใหเปนมรดกโลก(Worldheritage)ทมเกณฑในการพฒนาพนท
เพอการอนรกษการรกษาสภาพใหมความคงทนและยนยาวเพอการสงวนไวเปนพนททม
คณคาเปนตน
บรการมความเปนมตรกบสงแวดลอมอยางไร?
เปนการจดประเภทบรการสงเสรมการทองเทยวใหเกดการลดผลกระทบตอ
สงแวดลอมทไดกลาวถงในสถานทตางๆตองมการจดประเภทและท�าความเขาใจอยาง
ชดเจนเกยวกบมาตรการเพอชวยลดผลกระทบตอสงแวดลอมทใชกนอยในปจจบนเชนการ
ประหยดทรพยากรสามารถท�าไดหลายแนวทางเชนการปรบปรงประสทธภาพการบรการ
และจดการอยางเหมาะสมการยดอายการใชงานของสถานททองเทยวการปรบปรงความ
สามารถในการรองรบนกทองเทยวเปนสงจ�าเปนเชนการประเมนความจของการทองเทยว
(capacityหรอloading)ของพนทเปนตน
24 Green Research No.25 December 2013
บรการมความเปนมตรกบสงแวดลอมควรอยทชวงไหนของวงจรการใหบรการ?
เปนการจดกลมบรการวาชวยลดผลกระทบตอสงแวดลอมทชวงไหนของวฎจกรชวตผลตภณฑโดยวฎจกรชวตของผลตภณฑสามารถ
แบงออกไดเปน7ขนตอนไดแกการสกดวตถดบการผลตวตถดบและสวนประกอบการออกแบบการผลตผลตภณฑการขนสงการใชงาน
ผลตภณฑและการก�าจดซากผลตภณฑซงการบรการทเปนมตรตอสงแวดลอมตองใหความส�าคญกบทกชวงทกขนตอนในการใหบรการ
ตามแผนภาพดานลาง
เอกสารอางอง
ส�านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2556).เอกสารการประเมน
การการทองทองเทยวอยางยงยน.กรงเทพมหานคร
รฐเรองโชตวทย (2555). เอกสารประกอบการบรรยายการทองเทยวเชงอนรกษ
วชาการจดการสงแวดลอมเบองตน.มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา
การทองเทยวในอนาคตตองพฒนาอยางตอเนองจรงจงแล ะม แผนการพฒนาอย า ง เหมาะสม มความชดแจน มเจาภาพในการดแล ทงหนวยงาน ในพนทและสวนใหการสนบสนนความเปนมตรตอสงแวดลอม
ดงนนการบรการทเปนมตรกบสงแวดลอมกบกระบวนการ
ผลตในภาคอตสาหกรรมอยในทกชวงของการใหบรการไดแก
1. การจดเตรยมสถานททองเทยวทเปรยบเหมอนวตถดบ
โดยการเตรยมการรบรองนกทองเทยวเหมาะสมกบพนท
ปายแสดงการจดระเบยบในสถานททองเทยว
2. การบรการทองเทยวในแตละพนทตองค�านงถงสภาพ
ความสมดลยความสมบรณทางธรรมชาตหรอมรดก
ทางธรรมชาตใหรกษาสภาพได
3. การรองรบของเสยจากการบรการตองมความเหมาะสม
และไมเกดผลกระทบตอสถานททองเทยวนนๆ
4. การสรางจตส�านกนกทองเทยวผใหบรการตองท�าอยาง
ตอเนองและใหความส�าคญตอการใหความร อยาง
ตอเนอง
บทสรป
การพฒนาสถานบรการการทองเทยวในอนาคตตองพฒนา
อยางตอเนองจรงจงและมแผนการพฒนาอยางเหมาะสมมความ
ชดเจนมเจาภาพในการดแลทงหนวยงานในพนทและสวนใหการ
สนบสนนความเปนมตรตอสงแวดลอมการพฒนาสถานททองเทยว
ในแตละพนทมความเฉพาะและประเมนอยางเหมาะสมในการ
จดการอยางมประสทธภาพรองรบการขยายตวหรอการพฒนาใน
อนาคตใหมความเปนมตรตอสงแวดลอมอยางยงยน
No.25 December 2013 Green Research 25
พงพำธรรมชำต
“การตอสเพอตอลมหายใจใหผนดนเกด” การปรบตวจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กรณ: การกดเซาะชายฝง ชมชนบานปากพญา ตำาบลทาซกอำาเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช
จงหวดนครศรธรรมราช มพนทชายฝงทะเลยาวประมาณ 235 กโลเมตร
เปนจงหวดในล�าดบแรกๆทไดรบผลกระทบจากการกดเซาะชายฝงรนแรงมชายฝงทอยใน
สภาพปกตไมถงครงของความยาวชายฝงทงหมด จากการส�ารวจพนทกดเซาะ ท�าใหเหน
ภาพการกดเซาะในวงกวางโดยพนทเสยหายมทงชมชนชายฝงบอปลาบอกงสวนมะพราว
รวมทงโครงสรางตามแนวชายฝงทงเขอนคอนกรตและเขอนหนทงสาเหตสวนใหญเปนผล
มาจากการพฒนาพนทชายฝงทไมเหมาะสมตอสภาพธรรมชาตของพนทโครงสรางดงกลาว
ลวนเปนสงทกดขวางกระแสน�าและการเคลอนทของตะกอนชายฝงและท�าใหเกดการเปลยน
ทศทางของกระแสน�าทะเลมผลใหเกดการสะสมตวของตะกอนดานใตของโครงสรางแตม
การกดเซาะอยางรนแรงทางดานทศเหนอเนองจากการเคลอนตวของกระแสน�าและตะกอน
ชายฝงทมทศทางจากดานใตไปทางเหนอนน ไมสามารถเคลอนตวผานโครงสรางเหลานไปได
ท�าใหเกดการแปลงแนวชายฝงทไมพงประสงคโดยกดเซาะชายฝงตอไปเรอยๆและลกลาม
ไมมทสนสดดงนนแนวทางปรบตวเพอปองกนการกดเซาะชายฝงดวยภมปญญาชาวบาน
เปนอกวธการหนงทชวยแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงแบบยงยน
ต�าบลทาซกเดมทมพนทปาชายเลนประมาณ13,200ไรแตพนทสวนใหญไดถก
เปลยนแปลงรปแบบการใชประโยขนทดน จากปาชายเลนซงเปนระบบนเวศทมคณคา
มากมายมหาศาล ไดถกท�าลายเปลยนสภาพกลบกลายเปนนาก งเกอบเตมพนท
การเปลยนแปลงพนทปาชายเลนเปนนากงในชวงระยะเวลาไมกป ไดสรางมลคาทาง
เศรษฐกจแตสรางความเสยหายตอระบบนเวศอยางรนแรงและตอเนองจนมค�าพดสนๆวา
“กงมา...หอยปปลา...หายหมด”
บานปากพญาประชากรกวา100หลงคาเรอนประกอบอาชพท�านากงมากวา30ป
ประสบปญหากบสภาพอากาศเปลยนแปลงในชวง3-4ปหลงดงเชนเมอตนป2555ชมชน
บานปากพญาต.ทาซกไดเกดสถานการณน�าทวมซ�าซากในพนทหลงจากประสบปญหาใน
ชวงเดอนมนาคมถงเดอนเมษายนป2554ทประสบกบภาวะอทกภยจากพษภยของลมมรสม
ทพดเขาถลมจงหวดนครศรธรรมราชและจงหวดใกลเคยง สงผลใหระดบน�าสงจากพนดน
26 Green Research No.25 December 2013
อศมนลมสกล1วฒชยแพงแกว
1ปกรณดษฐกจ
2
1ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอมกรมสงเสรมคณภำพสงแวดลอม
2ส�ำนกวชำวศวกรรมศำสตรและทรพยำกรมหำวทยำลยวลยลกษณ
ผลกระทบจากการกดเซาะชาย ฝงรนแรง มชายฝงทอย ในสภาพปกตไมถงครงของความยาวชายฝงทงหมด จากการสำารวจพนทกดเซาะ ทำาใหเหนภาพการกดเซาะในวงกวาง โดยพนทเสยหายมท งชมชนชายฝ ง บอปลา บอกง สวนมะพราว รวมท งโครงสร างตามแนวชายฝง ทงเขอนคอนกรต และเขอนหนทง
1 เมตร จากการทปรมาณน�าฝนทตกใน
แตละครงเพมปรมาณมากขนและฝนตก
ผดฤดกาลจากทเคยเปน ประกอบกบน�า
ทะเลในชวงเวลาน�าหนนมปรมาณสง
มากกวาเดม ท�าใหน�าทวมคนบอกงไดรบ
ความเสยหาย
ชมชนบานปากพญามพนททเปด
รบตอภยธรรมชาตรอบดานดวยเปนชมชนท
อย ตดชายทะเลตองเผชญกบลมพายจาก
มรสมทมความถและรนแรงมากขน สภาพ
ชมชนทอยรมคลองปลายน�าตองเผชญกบน�า
เหนอไหลบาในชวงฤดฝน และหากเจอกบ
ชวงน�าทะเลหนนกจะเกดน�าทวมไดทนทรวม
ทงสภาพชมชนทอยในพนททรกนดาน ถนน
น�า ไฟ ไมเพยงพอ หากเกดเหตการณ
ภยพบตขนการชวยเหลอ หรอการตดตอกบ
ภายนอกแทบไมสามารถท�าได ประกอบกบ
บานปากพญามอาชพหลกคอการเลยงกง
เพยงอยางเดยวและไมไดถอครองสทธทดน
ท�ากนเปนของตนเอง ทงหมดทกลาวมานบ
เปนความออนไหวประการส�าคญของชมชนท
จะสงผลใหไดรบผลกระทบจากภยธรรมชาต
เพมมากขนอยางหลกเลยงไมได
แนวทางการปรบตว ชาวบานใน
ชมชนบานปากพญาไดเรมศกษาเรยนร
ปญหาจากโครงการเสรมสรางความเขมแขง
ใหประชาชนชายฝงทะเลเพอลดผลกระทบ
จากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศท
ด�าเนนการโดยมลนธรกษไทยและชดโครงการ
พฒนาความร และยทธศาสตรความตกลง
พหภาคดานสงแวดลอม และยทธศาสตร
ลดโลกรอน ส�านกงานกองทนสนบสนน
การวจย(สกว.)ซงสามารถสรปแนวทางการ
ปรบตวไดดงน
-แนวทางในการประกอบอาชพใหมโดยหน
ไปศกษาการท�าเกษตรอยางยงยน เชน
การท�าสวนปาลมในพนทนากงเดม
-การรวมกลมของชาวบานทงในรปแบบของ
กลมออมทรพย และศนยเรยนรเศรษฐกจ
พอเพยงทมอย ในปจจบนจะเปนตนทนท
ส�าคญในการศกษาและหาแนวทางในการ
ตงรบและปรบตวตอการเปลยนแปลงของ
สภาพภมอากาศทเกดขนไดเปนอยางด
เพมเตมความร ทส งผลต อการ
ประกอบอาชพของชาวบานทงในสวนอาชพ
เดมอยางชวงเวลาทเปลยนไปของลมมรสม
ตอการเพาะเลยงและเกบเกยวผลผลตจาก
นากง และในสวนของอาชพเสรมหรออาชพ
ใหมอยางสวนปาลม
นอกจากนแนวทางการปรบตวของ
ชาวบานชมชนบานปากพญาทส�าคญอกเรอง
หนง คอ “การตอสกบปญหาการกดเซาะ
ชายฝง” จากบทเรยนทผานมาของชาวบาน
ปากพญา พบวา ปาชายเลนเปนผนปาท
เปรยบเสมอนหวใจซงเปนอวยวะทส�าคญ
ทสดของรางกายการเยยวยารกษาฟนคน
สภาพปาชายเลนใหกลบมามความอดมสมบรณ
เหมอนกอน จะเปนแนวทางการปรบตวตอ
การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทสราง
ความสมดลและความยงยนอยางสงสด
“ท�าไม ... ตองฟนคนปาชายเลน”
ปาชายเลนเปนระบบนเวศทมความส�าคญ
และมประโยชนอยางมากมายมหาศาล
No.25 December 2013 Green Research 27
พงพำธรรมชำต
เพราะปาชายเลนเปนทรวมของพช สตวน�าและสตวบกนานาชนด ซงมความส�าคญและ
ประโยชนตอการด�ารงชวตของมนษยหลายรปแบบเชนไมในปาชายเลนน�ามาใชประโยชน
ในลกษณะตางๆกนไดหลายรปแบบหรอการท�าหนาทเปนแหลงอาหารส�าคญของสตวน�า
เปนทอยอาศย และทอนบาลสตวน�าในระยะตวออนกงและปลาทส�าคญทางเศรษฐกจได
อาศยปาชายเลนเปนแหลงเพาะเลยงตวออนเชนกงกลาด�าปลากะพงขาวและปลาอนๆ
รวมถงเปนแหลงส�าหรบลดความรนแรงของคลน ปองกนการพงทลายของดนชายฝง
ชวยชะลอความเรวของลมพายใหลดลงกอนทจะขนสฝงไมใหเกดความเสยหายอยางรนแรง
แกทอยอาศยและพนทท�ากนของชาวบานทตงถนฐานอยบรเวณใกลเคยงชวยเพมพนทตาม
ชายฝง เพราะระบบรากของไมปาชายเลนจะชวยในการทบถมของเลนโคลนท�าใหเกดดน
เลนงอกใหมอยเสมอชวยกรองของเสยทเกดจากโรงงานอตสาหกรรมมใหไหลลงสทะเลสราง
ความเสยหายแกสตวน�าและระบบนเวศในบรเวณชายฝงได
แลว ... จะใชวธไหน ?ชาวบานปากพญาโดยแกนน�ากลมประมงพนบานชมชน
ปากพญา ไดเรยนรผานการศกษาดงานจากพนททประสบปญหาการกดเซาะชายฝงทม
ลกษณะคลายคลงกนพวกเขาระดมความคดรวมคดรวมตดสนใจคดเลอกวธการทจะน�า
เขามาประยกตใชในพนทของตนเอง...
“แนวกนคลนคอนกรต”จะใชแบบนดหรอไม...ไมดกวาราคาสงไปสรางไปไม
นานกพงอกเราไมมเงนมากขนาดนนตวอยางกมใหเหนสรางเทาไหรกพง...แกนน�าคนหนง
กลาว
“แนวกนคลนไมไผ”คอค�าตอบสดทายของชาวบานปากพญาซงขอดของมนก
คอ ใชแนวทางธรรมชาตในการแกไขปญหา ใชงบประมาณนอย และสรางผลกระทบตอ
ชายฝงขางเคยงและระบบนเวศนอยในขณะทขอดอยของแนวกนคลนไมไผคอลดพลงคลน
ไดไมมากอายการใชงานสน(3-5ป)จ�าเปนตองมการบ�ารงรกษาซอมแซมตลอดใชวสด
ปรมาณมากและตองใชแรงงานจ�านวนมาก
ชาวบานปากพญาไดเลอกแนวทางของพวกเขาแลวแนวทางนพวกเขาเหนวาเหมาะสม
และมความเปนไปไดทสดพวกเขาไดด�าเนนการปกไมไผกนคลนเปนแนวยาวประมาณ200-
300เมตรบรเวณดานหนาผนปาชายเลนทเสยหายซงอาจคดเปน30%ของแผนการด�าเนน
งานทชาวบ านปากพญาตองการ เนองจากการจดท�าแนวกนคลนไม ไผ ต องใช
งบประมาณในการหาซอไมไผขนาดใหญซงจ�าเปนตองรอเวลาหรองบประมาณการสนบสนน
จากภาครฐหรอหนวยงานเอกชนทใหความส�าคญกบปญหาของพวกเขา ในขณะนพวกเขา
เพยงไดรบเงนสนบสนนจากมลนธรกษไทซงถอเปนเรองทนายนดแกพนทเปนอยางยงทม
หนวยงานเรมใหความสนใจและใหการชวยเหลอสนบสนนงบประมาณในการด�าเนนงาน
ปาชายเลนเปนแหลงเพาะเลยงตวออน เชน กงกลาดำา ปลากะพงขาว และปลาอนๆ รวมถงเปนแหลงสำาหรบลดความรนแรงของคลน ปองกนการพงทลายของดนชายฝง ชวยชะลอความเรวของลม
28 Green Research No.25 December 2013
ท�าไดแคไหน ... กตองท�าไปกอนค�าพดสนๆทใหความหมายอยางชดเจนจาก
แกนน�าชาวบานคนหนงเขาใหความเหนวาการจดท�าแนวกนคลนไมไผนจะสามารถชวยแก
ปญหาการกดเซาะไดไมมากกนอยเขาตองการใหแนวกนคลนไมไผเปนตวกกเกบหรอสะสม
ตะกอนดนเมอตะกอนดนมมากพอจนมลกษณะเปนผนดนประกอบกบเมอฤดมรสมหมดไป
พวกเขาจะด�าเนนการปลกปาชายเลนเพอเพมผนปาใหมพนทมากขน โดยหวงวา วธการน
จะชวยใหระบบนเวศปาชายเลนของชมชนปากพญากลบมามความอดมสมบรณเหมอนกอน
เอกสารอางอง
ประสารสถานสถตย,2555:บานปากพญาอนาคตของชมชนนากงกบวถการเปลยนแปลงภมอากาศ.มลนธรกษไท
31มกราคม2555http://www.oknation.net/blog/print.php?id=781610
ศนยขอมลสงแวดลอมภาคใตตอนบน,2555:ปญหาการกดเซาะชายฝง.อทยานการเรยนรวทยาศาสตรและเทคโนโลยมหาวทยาลยวลยลกษณhttp://eic.wu.ac.th/Biodiversity/
coastal.html
คำาพดสนๆ ทใหความหมายอยางชดเจนจากแกนนำาชาวบานคนหนง เขาใหความเหนวาการจดทำาแนวกนคลนไมไผน จะสามารถชวยแกปญหาการกดเซาะไดไมมากกนอย
No.25 December 2013 Green Research 29
พงพำธรรมชำต
พทธศาสนากบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมพนมพรวงษปำน
นกวชำกำรสงแวดลอมช�ำนำญกำร
ศนยวจยและฝกอบรมดำนสงแวดลอม
มนษยไดน�าทรพยากรธรรมชาตมาสนองความตองการของตนอยางมากมายโดยขาดความส�านก ความตระหนก ในความสมพนธ ความเชอมโยง ของธรรมชาตและ สงแวดลอมและยงมการคนควาดานเทคโนโลยทอ�านวยความสะดวกแกมนษยมากเทาไหรปรมาณการท�าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมมากขนและทวความรนแรงมากยงขนอยางเหนไดชด
การท�าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไมวาพชสตวแหลงน�าแหลงแรตางๆยอมท�าใหสภาพแวดลอมทวไปเสอมโทรมลงอยางรวดเรวเพราะเปนการท�าลายความสมดลของธรรมชาตและสงแวดลอมอยางกรณการบกรกท�าลายปาในบรเวณตนน�าล�าธารท�าใหสภาพของดนเสยความสมดลย เมอฝนตกลงมากชะลางหนาดนลงสแมน�าล�าธารเปนโคลนตะกอนกอใหเกดปญหาน�าปาไหลหลากสรางความเดอดรอนแกประชาชน
ส�าหรบพระสงฆกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน เนองจากพระสงฆในพระพทธศาสนาเปนทเคารพบชาเปนเสมอนผถอประทปเสนทางชวตใหกบมนษยชาตจงมบทบาททเกยวของกบความเปนอยทกอยางของศาสนกชนและในทกระยะแหงชวตของมนษย โดยอาศยความบรสทธและการมพฤตปฏบตทงดงามเปนแบบอยางในการสงสอนอบรมประชาชนใหละเวนจากความชวใหตงมนอยในความดดวยจตเมตตาใหซาบซงในบาปบญคณโทษแหงการกระท�าทผดถก ดวยทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยหลกของพทธศาสนาเชนหามไมใหฆาสตวไมใหลกทรพยไมใหผดในกามไมใหพดเทจและไมใหประมาทเปนการหามมใหท�าลายและเบยดเบยนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมทงมนษยดวย
พระสงฆกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน เนองจากพระสงฆในพระพทธศาสนาเปนทเคารพบชาเปนเสมอนผถอประทปเสนทางชวตใหกบ มนษยชาตจงมบทบาททเกยวของกบความเปนอยทกอยางของ ศาสนกชน
30 Green Research No.25 December 2013
ในพระวนยปฎกพระพทธเจาทรงบญญตสกขาบทเปนศลหามพระสงฆท�าลายตนไมหรอพรากของเขยวภตคามทกชนดหามมใหขดดนหามถายอจจาระปสสาวะหรอบวนน�าลายลงบนตนไมหรอในแมน�าล�าธารในวนโรปสตพระองคทรงตรสวาการปลกปาและการรกษาตนไมล�าธารเปนบญกศลดงน“ชนเหลาใดปลกปาปลกสวนสรางสะพานสรางโรงน�าขดบอน�าบรจาคทพกอาศยชนเหลานนยอมไดบญตลอดเวลาทงกลางวนและกลางคน“
ในการปฏบตเพอสงเสรมความมนคงของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของพระสงฆไดใชหลกธรรมมาสอนใหเหนวามนษยกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมยอมมความสมพนธกนอยางยงอาศยกนไมมใครอยไดอยางโดดเดยวดงค�าทวา“น�าพงเรอเสอพงปา”แสดงเปนค�าพดวา“เสอมเพราะปามากปารกเพราะเสอยงดนดเพราะหญาบงหญายงเพราะดนด”
No.25 December 2013 Green Research 31
พงพำธรรมชำต
เนองจากพระพทธศาสนาสอนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยวธการปลกจตส�านกใหตระหนกในคณคาและความส�าคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยหลกธรรมกตญญกตเวทจงเกดมคตในการสรางพระพทธรป “ปรางถวายเนตร”เพอเปนการระลกถงเหตการณทองคพระสมมาสมพทธเจาพระองคไดประดบยนเอาพระหตถขวาทาบบนพระหตถซายอยทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของตนพระศรมหาโพธ ลมพระเนตรเพงดตนพระศรมหาโพธ โดยมไดกระพรบพระเนตรเปนเวลา 7 วน ความหมายวา“พระพทธเจาทรงร�าลกถงคณของตนพระศรมหาโพธทใหรมเงาแกพระองคจนไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา”
พระพทธศาสนาสอนการอนรกษทรพยากร ธรรมชาตและส งแวดลอมดวยวธการปลก จตสำานกใหตระหนกในคณคาและความสำาคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวยหลกธรรมกตญญกตเวท
32 Green Research No.25 December 2013
ในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนนพระสงฆท�าหนาทโดยการปฏบตตนเปนแบบอยางและสงสอนศลธรรมใหประชาชนมจตส�านกในคณคา และความจ�าเปนของสงแวดลอมท�าใหเกดความรกในธรรมชาตและเกดความความภมใจในศลปวฒนธรรมอนดงามของตน กลาวคอ พระสงฆจะตองด�าเนนชวตเกอกลตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในฐานะเปนแบบอยาง แลวทานยงไดสอนใหพทธศาสนกชนใหตระหนกในคณคาของการพฒนาจตใจโดยอาศยทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเหมาะสมดวยการปฏบตธรรม คอ การบ�าเพญสมาธภาวนา เดนจงกรม (เดนแบบเจรญสต)ใตรมไมเพราะในปาจะมตนไมมากบรรยากาศรมรนท�าใหผเขาไปสมผสเกดความรสกรมเยนสบายมความสงบสงดไมมความฟงซานลดความวตกกงวลไดอยางดท�าใหจตสงบและรางกายสดชนเพราะสมผสกบความสมดลของธรรมชาต
เอกสารอางอง
-ไมตรสทธจตตมนษยกบการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมภาควชาชวเคมคณะแพทยศาสตร
มหาวทยาลยเชยงใหม
-มนษยกบสงแวดลอมการประชมวชาการทวประเทศไทยประจ�าป2536มหาวทยาลยเชยงใหม
พระสงฆจะตองดำ า เนนชวต เกอกลตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในฐานะเปนแบบอยาง แลวทานยงไดสอนใหพทธศาสนกชนใหตระหนกในคณคาของการพฒนาจตใจโดยอาศยทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเหมาะสมดวยการปฏบตธรรม
No.25 December 2013 Green Research 33