Rakel Sigurgeirsdóttir
1
Fjölmiðlar skapa heimsmyndina
• Fræðimönnum ber alls ekki saman um það hvaða áhrif fjölmiðlar hafa eða hve afgerandi fjölmiðla-áhrif eru á líf einstaklinga.
• Allir virðast þó sammála um að fjölmiðlar hafa áhrif eins og kemur mjög greinilega fram í því að þeir eru oft kallaðir „fjórða valdið“.
• Sennilega má skipta þeim sem hafa skoðun á þessu máli í tvo hópa: – Þá sem telja að áhrif fjölmiðla séu afgerandi.– og þá sem vilja trúa því að áhrif fjölmiðla séu
hverfandi.
Rakel Sigurgeirsdóttir
2
Áhrif fjölmiðla
• Kenningum um áhrif fjölmiðla má skipta í tvennt:– Kenningum um bein áhrif og óbein áhrif
• Bein áhrif– Sprautukenningin
(sprautunálskenningin)
• Óbein áhrif– Tveggjaþrepakenningin– Notagildiskenningin– Ræktunarkenningin– Geðhreinsunarkenningin
Rakel Sigurgeirsdóttir
3
Rannsóknir á áhrifum fjölmiðla
• Hvernig á að standa að rannsóknum á áhrifum fjölmiðla?
• Tiltölulega auðvelt að rannsaka fjölmiðlanotkun en hvernig á að mæla áhrifin af notkuninni?
• Þær rannsóknir sem hafa verið gerðar eru svonefndar kjósendarannsóknir og rannsóknir á áhrifum ofbeldis í sjónvarpi.
• Fræðimenn eru þó ekki sammála um gildi niðurstaðnanna af þessum rannsóknum.
Rakel Sigurgeirsdóttir
4
Afþreyingarofbeldi
Rannsóknir á áhrifum fjölmiðla hafa að miklu leyti
beinst að áhrifum svokallaðs afþreyingarofbeldis.Niðurstöður þessara rannsókna má flokka
þannig:– Geðhreinsun– Herminám– Styrking– Sljóvgun
– Innræting
Áhrifum ofbeldis, einkum á börn, hefur líka verið
skipt í skammtíma- og langtímaáhrif.
Rakel Sigurgeirsdóttir
5
Skammtímaáhrif fjölmiðla
• Mikið áhorf getur valdið líkamlegri og andlegri þreytu.
• Atriði sem börn sjá í kvikmynd getur valdið þeim martröð/martröðum.
• Ýmis tískufyrirbæri eða „æði“ sem skjóta upp kollinum tengjast beint vinsælum kvikmyndum.
• Ýmsir leikir eru beint – eða óbeint hermileikir eftir sjónvarpinu.
Rakel Sigurgeirsdóttir
6
Langtímaáhrif fjölmiðla
Ýmsar ytri aðstæður hafa áhrif á það hvort þau
koma yfirleitt fram. Þau helstu eru:– Heimilisaðstæður– Menntun foreldra– Aldur barnsins þegar það upplifði það
sem kann að hafa áhrif– Árangur þess í skóla– Og hvernig atriðin í fjölmiðlunum eru
unnin
Rakel Sigurgeirsdóttir
7
Mismunandi birtingarmyndir ofbeldis
• Hættuleg atriði:– Ofbeldi í skjóli góðs málstaðar.– Hversdagslegar deilur leystar með
líkamlegu ofbeldi.– Ofbeldistækin eru úr hversdagslegu
umhverfi.
• Hættulaus atriði– Óraunverulegt umhverfi og persónur.– Ofbeldi sett upp í fáránleika.– Ofbeldi í fréttum.
Rakel Sigurgeirsdóttir
8
Áhrifin sem ofbeldi í sjónvarpi hefur
1. Áhrif á árásarhneigð2. Fórnarlambaáhrifin Skv. Gerbner
eru algengustu langtímaáhrifin óttatilfinning og öryggisleysi.
3. Ónæmisáhrifin koma m.a. fram í skorti á sálrænni getu við að setja sig í spor annarra.
4. Uppeldisáhrifin koma þannig fram í því að einstaklingurinn lítur á ofbeldi sem farsæla leið til að leysa ágreining.
Rakel Sigurgeirsdóttir
9
Blekkingarnar þrjár
1. Þetta er bara afþreyingarefni => enginn verður fyrir áhrifum.
2. Fjölmiðlar endurspegla einungis raunveru-leikann. Kennið þeim þess vegna ekki um heldur samfélaginu.
3. Sjónvarpið lætur neytandann fá það sem hann vill. Mislíki honum eitthvað þá getur hann bara slökkt á tækinu.
Rakel Sigurgeirsdóttir
10
Efst á baugi
• Heimsmynd fjölmiðla.– Hversu áreiðanleg er hún?– Er hún alltaf áreiðanleg?– Hvað þarf að hafa í huga við mat á
áreiðanleika?
• Fjölmiðlar ákveða hvað er mikilvægt.– Ákveða kannski ekki hvað fólki finnst um hin
ýmsu málefni heldur hvað er mikilvægt að hafa skoðun á.
– Hvort kemur á undan? Skoðun almennings? eða sú skoðun sem fjölmiðillinn miðlar.
• Skoða vel það sem við vitum um fréttir af stríðsátökum á undanförnum árum.
Rakel Sigurgeirsdóttir
11
Samkvæmt notagildiskenningunni
• Aðferðafræðin er bundin því að mögulegt sé að skýra fjölmiðlanotkun einstaklingsins á svörum hans.
• Fjölmiðlanotkun einstaklinga er markaðsbundin.
• Fjölmiðlar eru notaðir til svölunar á þörfum.
• Fjölmiðlar eru í samskiptum við aðra þætti samfélagsins.
Rakel Sigurgeirsdóttir
12
Vald fjölmiðla
• Það má ekki gleymast að upplýsingarnar sem við tökum við frá fjölmiðlunum mótast af eðli miðilisins.
• Media is the message: Merkilegustu skilaboð fjölmiðla eru þeir sjálfir.
• Forvitnilegt að skoða hvað er efst á baugi í umræðum almennings og hvað er efst á baugi á dagskrá fjölmiðla.
• Eru fjölmiðlar réttnefndir; fjórða valdið?
Rakel Sigurgeirsdóttir
13
Það sem virkar best í sjónvarpi:
1. Þægilegt fyrir augað.2. Fylgja ákveðinni formúlu þannig að
endalaust sé hægt að bæta við.3. Hafa aðlaðandi inntak sem birtist
áfram þátt af þætti.4. Ná til 30% áhorfenda.5. Ná strax til fjöldans.6. Hafa „aðlaðandi“ persónur (?)7. Ekki of flókið.8. Nýstárlegt en ekki um of.9. Engin umdeilanleg efni.
Rakel Sigurgeirsdóttir
14
Þarfapýramídi Maslows• Líkamlegar þarfir.• Öryggisþarfir.• Félags- og ástarþarfir.• Þörf fyrir virðingu.• Þörfin til að elfa sjálfsþroskann.
– Auglýsendur verða að hafa góða þekkingu á mannlegu eðli til skapa auglýsingar sem kemst yfir þröskuldana þrjá: athygli, löngun/áhugi og hegðun. Þeir vísa því gjarnan í það að ofan-töldum þörfum verði best fullnægt með því að kaupa ákveðna vöru.
Rakel Sigurgeirsdóttir
15
Karlar og konur í auglýsingum
• Auglýsingar byggja gjarnan á „gamaldags og úreltum“ hugmyndum um kynin.
• Þar eins og víða annars staðar í fjölmiðlum er margbreytileika einstaklinganna hafnað en í stað þess birtast okkur staðlaðar kynímyndir.
• Konan birtist gjarnan sem gála, húsmóðir eða hefðardama sem treystir þó nær undantekningarlaust á karlmenn.
• Karlinn birtist hins vegar sem staðfastur og farsæll einstaklingur sem treystir á sjálfan sig.
Rakel Sigurgeirsdóttir
16
Birtingarmynd kynjanna í fjölmiðlum
• Konur hafa áhuga á:– útliti
– karlmönnum og kynlífi
– harmsögum
– sambandi og þá helst hjónabandi
• Karlar hafa áhuga á:– útliti
– konum og kynlífi
– stórum og dýrum leikföngum
– að láta ala sig upp í það að vera „húsum hæfur“
Rakel Sigurgeirsdóttir
17
Konan samkvæmt fjölmiðlum
• Konur eiga að vera:– unglegar– grannar– smávaxnar– fínlegar– líta vel út– kynæsandi– ósáttar við útlit sitt
• Grannvaxinn og stæltur líkami er tengdur við sjálfstjórn, viljastyrk og velgengi.
• Auglýsendur ala á óánægju kvenna með útlit sitt.
Rakel Sigurgeirsdóttir
18
Skilaboð til kvenna
• Konur „eiga“ að vera ósáttar við líkama sinn og vera tilbúnar til að fjárfesta í því að betrumbæta hann.
• Kvennablöð hafa neikvæð áhrif á sjálfsmynd kvenna.
• Þau selja sig með því að benda á hvað er að líkömum kvenna, útliti og hegðun.
• Þessi blöð eru stútfull af ráðum um það hvernig er hægt að vera mjórri, sætari og meira kynæsandi.
Rakel Sigurgeirsdóttir
19
Karlar samkvæmt fjölmiðlum
• Karlar eiga:– að vera ósjálfbjarga inni á heimilinu.– að vera kjánar sem taka upp á ótrúlegustu
hlutum.– að vera snöggir í tilsvörum og
skemmtilegir.– að vera fyrirvinnan á heimilinu.– að vinna karleg störf en ekki sem t.d:
leikskólakennarar eða hjúkrunarfræðingar.– ekki að setja fjölskylduna í fyrsta sæti þegar
kemur að áhugamálum og/eða vinnu.– að þurfa konu til að sjá um hluti sem snúa
að heimilishaldi og fjölskyldulífi.
Rakel Sigurgeirsdóttir
20
Breytingar á karlímyndinni
• Tískukóngarnir og –drottningarnar eru á allra síðustu árum að sækja fram á markaðinn með nýjar tískuviðmiðanir fyrir karla. Samkvæmt þeim eiga karlar að vera:– fínlegir– grannvaxnir– í góðu formi– flottir– fágaðir– karlmannlegir
Rakel Sigurgeirsdóttir
21
Ástæður þessara breytinga
• Vegna þess að konur eru orðnar fjárhagslega sjálfstæðar þurfa karlar að leggja meira á sig til að ganga í augu kvenna.
• Merki um að nútímakarlmaðurinn eigi í erfiðleikum með að skapa sér sjálfsmynd og stöðu í samfélaginu þar sem forfeðurnir ganga ekki lengur upp sem fyrirmyndir.
• Framleiðendur snyrti- og tískuvara hafa áttað sig á að karlmenn eru stórlega vannýttur markhópur sem er hægt að græða á.
Top Related